Professional Documents
Culture Documents
ologii. Badania nad nim są łatwiejsze, bo jest mnóstwo przypadków różnego rodzaju konfliktów na świecie.
Socjologia to nauka badająca w systematyczny sposób funkcjonowanie i zmiany społeczeństwa. Ograniczenia: biorą pod uwagę tylko skonfliktowane grupy społeczne; omijają te, które cechuje harmonia
Socjologowie badają społeczne reguły, procesy i struktury, które łączą i dzielą ludzi, tworzą lub są i pokój.
przejawem więzi między ludźmi, a także badają proces ich zmian. Przedmiotem badania są: zjawiska i
procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy, • Na czym polega podział na centrum, półperyferie i peryferie światowego systemu
zachowania wszystkich zbiorowości społecznych oraz zjawiska i procesy w nich zachodzące. Przedmiot kapitalistycznego w teorii Immanuela Wallersteina?
badań socjologii jest bardzo szeroki, dokonuje się więc jego podziału na 3 główne działy: Centrum: w ujęciu teorii Wallersteina oznacza ono bogate państwo, od którego uzależnione są kraje
• Zbiorowości społeczne czyli kręgi, grupy, klasy, warstwy, kategorie, zbiorowości etniczne peryferyjne i półperyferyjne. Peryferie: państwa słabo rozwinięte, uzależnione pod względem
i terytorialne oraz inne, oparte na podobieństwo zachowań technologicznym od państw centrum; czasem określane jako Trzeci Świat. Półperyferie: pełnią funkcję
• Instytucje społeczne, które są definiowane jako historycznie ukształtowane układy, pośrednika pomiędzy centrum, a peryferiami. Są w znacznym stopniu zdominowane przez kraje centrum.
skupiające ludzi w różnego rodzaju organizacje i stowarzyszenia wśród których można Są bogatsze i mają lepiej rozwiniętą gospodarkę niż peryferia. Np. Polska, Chiny, Indie.
wyróżnić gospodarcze, kulturalne, medyczne, naukowe, oświatowe, polityczne, religijne,
socjalne. • Na czym polega różnica pomiędzy makrosocjologią i mikrosocjologią?
• Procesy i zjawiska masowe, a wśród nich głównie ruchliwość społeczna, industrializacja, Mikrosocjologia – to dział socjologii, który bada relacje społeczne w małych grupach społecznych.
urbanizacja, alkoholizm, prostytucja, współzawodnictwo, aktywność społ. Makrosocjologia - badanie wielkich grup, organizacji lub systemów społecznych. Różnica: polega na tym,
Przedmiot badań jest bardzo skomplikowany i obejmuje całą rzeczywistość społeczną. iż mikrosocjologia zajmuje się badaniem codziennych zachowań, a makro wielkich procesów i zjawisk
społecznych.
• Co oznacza termin „wyobraźnia socjologiczna” w rozumieniu Charlesa W. Millsa ?
Charles W. Mills był twórcą wyobraźni socjologicznej, co rozwinął w książce pod tym samym tytułem. • Scharakteryzuj założenia interakcjonizmu symbolicznego oraz podaj przykłady jego
Wyobraźnia socjologiczna to perspektywa poznawcza umożliwiająca przekroczenie ograniczonego, zastosowania.
indywidualnego doświadczenia biograficznego(osobiste problemy) i ujęcie go w kategoriach procesów Interakcjonizm symboliczny – wzajemne oddziaływanie(interpretacje) między poszczególnymi ludźmi.
społeczno-historycznych o ponadindywidualnym charakterze(publiczne problemy). Z pomocą tego pojęcia Założenia: (1)Ludzie działają na bazie znaczeń, jakie mają dla nich rzeczy; (2)Znaczenia pochodzą z analizy;
chciał poszerzyć spojrzenie jednostek na rzeczywistość, zazwyczaj ograniczone do najbliższego kręgu (3) Znaczenia są modyfikowane przez ich interpretacje, dokonywane przez ludzi w aktualnych sytuacjach.
społecznego. Twierdził, że socjologia powinna skoncentrować się na analizie związków ludzkich biografii z „Człowiek w teatrze życia codziennego” – powiedział Erving Goffman.
historią społeczeństw. Wyobraźnia socjologiczna umożliwia nam zrozumienie historii i biografii oraz
zachodzących w społeczeństwie relacji między nimi. „Takie jest jej zadanie i obietnica. „ – stwierdził Mills. • Czym się różnią socjologiczne oraz ekonomiczne interpretacje teorii wymiany?
Każda jednostka żyje z pokolenia na pokolenie, w jakimś społeczeństwie, że przeżywa ona swą biografię i Teoria wymiany – teoria opisująca świat jako układ wymiany dóbr w charakterze transakcji „coś za coś”.
przeżywa ją w ramach pewnych historycznych sekwencji. Przez sam fakt życia przyczynia się ona do W ekonomicznej interpretacji wymieniamy materialne dobra, a w socjologicznej interpretacji
kształtowania tego społeczeństwa i do biegu jego historii. niematerialne dobra(np. miłość to wymiana uczucia za uczucie).
• Czym się różnią zwyczaje od tabu? • Na czym polega różnica między autorytetem, a przymusem? Podaj przykłady.
Zwyczaje – to rutynowe czynności życia codziennego. Ludzie powinni zachowywać się zgodnie z Autorytet – to prestiż osoby, grupy lub organizacji oparty na uznanych i cenionych w środowisku lub
określonymi zwyczajami. Tabu – oznacza obyczaje, które określają czego nie powinno się robić, które są społeczeństwie wartościach: religii, prawie, nauce itp. Autorytet ma osoba, która dysponuje dużą wiedzą,
zakazane. ale też, w zależności od przyjętych społecznie wartości, dużą siłą lub bogactwem
Przymus – (1)sytuacja, w której osoba wykonująca określone czynności pozbawiona jest swobody
działania i zachowuje się w narzucony jej sposób, często wbrew jej woli. (2) Środek prawny, za pomocą
• Przedstaw zasadnicze rozbieżności perspektywy etnocentrycznej oraz relatywizmu którego państwo reguluje stosunek obywateli do prawa, przyjmujący postać różnego rodzaju sankcji w
kulturowego. razie odstępstwa od normy prawnej. Różnice: Autorytet wpływa budująco na ludzi, którzy starają się
Etnocentryzm – jest to tendencja to traktowania własnej kultury jako moralnie wyższą od innych kultur; naśladować zachowania swoich wzorców. Przymus jest środkiem narzucanym z góry, gdzie człowiek nie
do oceniania innych kultur według własnych standardów. Postawa etnocentryczna jest łatwiejsza do ma żadnego wyboru.
zrozumienia w społeczeństwach jednorodnych i odizolowanych.
Relatywizm kulturowy – hipoteza zakładająca, że żadna kultura nie jest wewnętrznie zła lub dobra. Ludzie • Przedstaw trzy źródła panowania w koncepcji Webera i wskaż przykłady ich egzemplifikacji.
mają skłonność do oceniania zwyczajów, zachowań poprzez swoje wartości. Relatywizm chroni przed • Autorytet charyzmatyczny – panowanie zbudowane na właściwościach przywódczych,
takimi ocenami. Przyjęcie go zachęca do większego obiektywizmu w patrzeniu na własne społeczeństwo. nadzwyczajnych cechach osobowych, przede wszystkim ogromnej charyzmie. Przykłady:
Napoleon Bonaparte, Hitler, Jan Paweł II, Jezus).
• Czym się różnią subkultury od kontrkultury? Podaj przykłady ich występowania. • Autorytet tradycyjny – obowiązuje na mocy świętości istniejących od dawna,
Subkultura – grupa ludzi, których wyróżnia tożsamość i styl( metalowcy, punki, emo). Często posługują się porządków wynikających z historii. Władza wie co robi, wiedza jest kumulowana przez
odrębnym slangiem. Kontrkultura – grupa wyznająca normy i wartości, będących totalnym stulecia. Przykłady: Monarchowie, Monarchia Brytyjska).
przeciwieństwem tych, wyznawanych przez ogół społeczeństwa( hipisi w latach 60. w USA). • Panowanie legalne – powstaje na mocy ustanowienia. Członkowie organów rządzących
są wybierani lub mianowani. Panowanie polega na dowolnym zmienianiu prawa w toku
ustawodawstwa. Przykłady: Władza biurokratyczna; prezydent, szef.
• Scharakteryzuj główne wymiary dysonansu kulturowego po upadku komunizmu.
Dysonans kulturowy – jest to konflikt treści kulturowych, oczekiwań, sposobów myślenia. • Czym się różni władza od wpływu? Podaj przykłady tej różnicy.
Komunizm ------------------------ Okres po 1989r. Każda władza jest wpływem, lecz nie każdy wpływ ma charakter władczy. Władza jest to możliwość
Kolektywizm(inteligencja pracująca, klasa robotników) ----------- Indywidualizm(tylko własne dobro) wywierania przez jednostkę lub grupę wpływu na istotne okoliczności życia. Przykłady: Rozgraniczenie
Egalitaryzm(wszyscy „równi”) -------------- Merytokratyzm(status społeczny) władzy i wpływów opiera się na różnicy w skuteczności. Posiadając władzę można uzyskać określone
Pewność i bezpieczeństwo(państwo opiekuńcze) ----------- Ryzyko(kredyty, gra na giełdzie, itp.) zachowania jej podporządkowanych ludzi, natomiast same wpływy tego nie gwarantują.
Los ----------------- Sprawstwo
Opiekuńczość ------------ Życie na własny rachunek • Scharakteryzuj koncepcje władzy w ujęciu teorii wymiany społecznej.
Przeciętność ----------- Sukces Teoria wymiany społecznej:
• Mikro – (face to face), dogadanie się w konkretnej sprawie twarzą w twarz na spotkaniu
• Wymień i scharakteryzuj zasadnicze funkcje współczesnej rodziny. minimum dwóch osób, jednak ta liczba nigdy nie będzie duża.
• Opiekuńcza – potrzeba sprawowania opieki nad dzieckiem • Makro – wymiana, w większym gronie. Udział biorą instytucje, partie, wyborcy.
• Wychowawcza – przygotowanie najmłodszych do życia w społeczeństwie
• Prokreacyjna – zaspokajanie potrzeb emocjonalno-rodzicielskich oraz reprodukcyjnych
• Seksualna – zaspokajanie popędu płciowego • Na jakie aspekty władzy zwracają uwagę koncepcje dyskursu publicznego.
• Ekonomiczna – zaspokajanie potrzeb materialnych członków rodziny
• Stratyfikacyjna – nadawanie przez rodzinę pozycji społecznej swoim członkom
• Rekreacyjna – zaspokajanie potrzeb duchowych członkom rodziny
• Czym się różnią teoria władzy Webera od neo-marksistowskiej teorii władzy?
• Przedstaw modele władzy w rodzinie oraz wskaźniki jej sprawowania. Według M. Webera – traktowanie władzy jako prawdopodobieństwo, że jeden z uczestników stosunku
• Rodzina matriarchalna – z dominującym znaczeniem kobiet w rodzinie społecznego przeprowadzi swoją wolę, a określony rozkaz zostanie wykonany. Jest to zatem rodzaj
• Rodzina patriarchalna – z dominującą rolą mężczyzny, w rękach którego spoczywa działania mającego na celu wpływanie na zachowania ludzi.
władza nad pozostałymi członkami rodziny Neo-marksistowska teoria władzy – relacja strukturalna, niezależna od woli jednostek.
• Rodzina egalitarna – kobieta i mężczyzna mają równe prawa i obowiązki
• Przedstaw definicję władzy Maksa Webera i wskaż przykłady obszarów jej zastosowania.
Władza daje szansę na wprowadzenie w życie swojego poglądu na państwo wbrew oporowi innych.
Relacje społeczne są integralną częścią stosunków społecznych. Organy władzy mają monopol w różnych
sferach życia. Na przykład mafia i wojsko.
• Scharakteryzuj trzy wymiary władzy w koncepcji Webera, które mają kluczowe znaczenie dla
stratyfikacji społecznej.
• Klasa – rezultat podziału władzy gospodarczej. Podziały klasowe. Decyduje o nich
wykształcenie(własność, majątek). Przykłady: (1)właściciel niewolników i niewolnicy;
(2)feudalni i chłopi;(3)firmy i pracownicy.
• Stan – określany przez status prawny. Stan wiąże się z uznaniem społecznym, określa
szacunek, prestiż. Przykłady:(1)W dawnej Europie występował wyraźny podział na 3
stany(magnateria, duchowni, chłopi).
• Partia – nie musi się wiązać ani z majątkiem ani statusem społecznym. Liczy się
charyzma, wola walki. Przykłady:(1) Podział zależnie od poglądów politycznych(np.
liberalne, konserwatywne, anarchistyczne)