Fenomenologia egzystencjalna Alfreda Schutza

Alfred Schutz urodził się 13 kwietnia 1899 w Wiedniu a zmarł 20 maja 1959 w Nowym
Jorku) – był austriackim filozofem i socjologiem, głównym reprezentantem socjologii
fenomenologicznej. Schutz urodził się i mieszkał przez 40 lat w Austrii. Studiował prawo w
Wiedniu. W 1939 opuścił ojczyznę i przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie współpracował z
New School for Social Research. Co ciekawe, przez prawie całe swoje życie Schtz pracował w
banku, wykładając gościnnie w New School. W tym czasie napisał kilkadziesiąt artykułów, w
których rozwijał swoją teorię filozoficzną i socjologiczną. W swoich pracach Schtz rozwijał
fenomenologię Edmunda Husserla, łącząc ją z rozwijaną przez Maxa Webera teorią działania oraz z
amerykańskim interakcjonizmem symbolicznym. Schtz nie był nigdy bezpośrednio uczniem
Husserla, ale prowadził intensywne studia nad jego dziełami. Pierwsza książka Schtza Der sinnhafte
Aufbau der sozialen Welt, która ukazała się w 1932, spotkała się z dużym zainteresowaniem
naukowców, w tym samego Husserla, który rozpoczął ożywioną korespondencję z Schtzem.
W swoim głównym dziele Schtz krytykował słabości Weberowskiej metody verstehen, czyli
współodczuwającej introspekcji badacza w stosunku do obiektu swoich dociekań socjologicznych.
Sytuacja taka wymagała podzielania przez ludzi wspólnych znaczeń. Schtz starał się zatem znaleźć
odpowiedź na pytanie, jak to się staje, że ludzie podzielają subiektywna znaczenia sytuacji. W
swoich rozważaniach Schtz przyjął tezę Husserla, że każdy człowiek posiada swój "świat
życia" (Lebenswelt), który przyjmuje za coś oczywistego. Ludzie sądzą, że dzielą ten sam
świat życia i działają tak, jak gdyby żyli we wspólnym świecie doświadczeń i doznań. Schtz
uważał, że poznanie procesów społecznych możliwe jest tylko poprzez obserwację
interakcji, w których jednostki zaczynają podzielać ten sam świat. Podstawowym
elementem myśli austriackiego filozofa była intersubiektywność, czyli tworzenie się i
utrzymywanie wspólnego, subiektywnego świata dla różnych jednostek wchodzących ze
sobą w liczne interakcje. Schtz używał również określenia "wiedza podręczna" dla
oznaczenia ogółu zasad i przepisów społecznych, które umożliwiają ludziom działanie w świecie
społecznym. Jest to wiedza praktyczna, która oceniana jest ze względu na swoją skuteczność.
Zasób wiedzy, przyswajany w procesie socjalizacji, stanowi absolutną rzeczywistość działań
każdego człowieka i nadaje sens wszelkim zdarzeniom. Ludzie, nawiązując stosunki z innymi,
przyjmują zasadę "wzajemnej przekładalności perspektyw", co oznacza, że każdy człowiek traktuje
innych, tak jak gdyby posiadali ten sam zasób wiedzy podręcznej bez względu na różnice ich
doświadczeń życiowych. W trakcie interakcji ludzie mają tendencję do ignorowania różnic w
biografii i działają na zasadzie domniemania, że świat jest taki sam dla wszystkich. Taktyką
ułatwiającą interakcje są "typifikacje", polegające na klasyfikowaniu różnorodnych zachowań w
podobne do siebie typy. Wchodząc w kolejne interakcje, nie musimy analizować szczegółowo
zachowań, a używamy raczej wypracowanych wcześniej typyfikacji.Socjologia
fenomenologiczna. Fenomenologia - XX-wieczny kierunek filozoficzny, którego głównym
twórcą i reprezentantem jest Edmund Husserl, a także wytworzona przez ten kierunek metoda
badań filozoficznych stosowana przez filozofów egzystencji. Nazwa kierunku pochodzi od
greckiego słowa phainomenon oznaczającego to, co się jawi. Przedmiotem poznania fenomenologii
są fenomeny: od nazwy przedmiotu poznania nadano nazwę kierunkowi filozoficznemu.
Fenomenem jest to wszystko, co jest tematem aktów poznawczych intuicyjnych, to, co jest
dostępne bezpośrednio i naocznie (naocznością zmysłowo-intelektualna lub czysto intelektualna),
źródłowo—jako dane samoobecnie i z oczywistością. Fenomen jest korelatem (odpowiednikiem)
przeżycia świadomego, a wyróżnia go poznawalność (spostrzegalność), poprzez która jest on
istotnie związany z przeżyciem. Akt poznania jest natomiast składnikiem strumienia świadomości, a
charakteryzuje go samoujawnialność podczas zachodzenia i intencjonalność , czyli przedmiotowe
odniesienie. Fenomenologowie podkreślają, że świadomość jest zawsze świadomością czegoś, np.
spełniając przeżycie poznawcze jesteśmy świadomi, co poznajemy, że poznajemy i jak poznajemy.
Ta ścisła korelacja przeżycia, przedmiotu przeżycia oraz sposobu odnoszenia się przeżycia do
przedmiotu zakreśla pole poznania fenomenologicznego. Fenomenem jest wszystko, co—będąc
jakieś—jawi się świadomości jako dane, wszystko, co może być przez nią stematyzowane i ujęte
przedmiotowo. W tej roli mogą wystąpić przedmioty jednostkowe materialne, wytwory kultury,
wartości, przedmioty idealne oraz akty i stany świadome, sposoby ujawniania się przedmiotu,
sposoby jego ujmowania, wreszcie sama świadomość w jej charakterze i funkcjach. Sposób
poznawania fenomenu jest wyznaczony przez przyjęty cel czy etap dociekań. Fenomen można
ujmować w jego konkretnej indywidualności, np. jako to oto aktualnie zachodzące spostrzeżenie
zmysłowe zewnętrzne, bądź w aspekcie jego istoty, czyli jego własności konstytutywnych lub pod
katem tzw. istotnościowych praw np. że barwa w istotny sposób jest powiązaną z rozciągłością.
Metoda fenomenologiczna polega na opisie i oglądzie tego, co bezpośrednio dane. Jest to metoda
filozofowania, która odbiega od codziennych sposobów orientowania się w rzeczywistości. Podejście
fenomenologiczne różni się od naturalnego nastawienia bezzałożeniowością. W nastawieniu
naturalnym mamy na temat świata pewne założenia, domysły, teorie, spekulacje.
Fenomenologia nawołuje do ich odrzucenia po to, by przyjrzeć się światu tak, jak się on
jawi. Edmund Husserl postulował powrót do rzeczy samych. Ma temu służyć redukcja
fenomenologiczna (epoche), która oznacza wzięcie w nawias, zawieszenie przekonania o realnym
istnieniu świata i poznającego podmiotu. Epoche miała sprawić, że świadomość stanie się czysta
(pozbawiona założeń), będzie traktować świat wyłącznie jako fenomeny, zjawiska. Dla
fenomenologii ważne znaczenie ma pojęcie intencjonalności, które Husserl zapożyczył od
swojego nauczyciela Franza Brentany. Według Brentany intencja jest relacją łączącą umysł,
świadomość z treścią lub przedmiotem. Relacja intencjonalna składa się z dwóch członów:
noezy i noematu. Noeza to akt świadomościowy, a noemat – przedmiot dany w tym akcie.
Brentano przypisywał intencjonalność wszystkim stanom umysłowym. Husserl zauważył, że tak nie
jest, niektóre stany nie są intencjonalne: np. ani nastrój, ani stan ducha nie są nakierowane na
coś. Fenomenologowie przejęli też od Brentany fascynację oczywistością.
Fenomenologia zaczyna budować teorię od tego, co oczywiste. Sądy powinny być
oczywiste, powinna je cechować "świetlista pewność". Husserl przejął od swojego
nauczyciela ewidencjonalistyczną koncepcję prawdy. Według niego oczywistość właściwie
rozumiana jest przeżyciem prawdy. Wśród innych ważnych pojęć fenomenologii znajduje się
analiza identyczna, czyli dążenie do uchwycenia istoty tego, co dane, ideacja, docieranie
do istoty zjawisk, widzenie istotnościowe. W naoczności istotnościowej dana jest czysta istota
zjawiska. Uchwycenie tej istoty nie musi być przeprowadzone na wielu przykładach, wystarczy
nawet jeden lub tylko naoczność wyobrażeniowa (przykład wyobrażony). Podejście
fenomenologiczne w pracach nad historią, etnografią i antropologią religii, zapoczątkowane na
szeroką skalę przez Mirceę Eliadego pozwoliło przezwyciężyć analizę religijną jako osadzoną w
realiach religijnych podmiotu analizującego i stanowiło początek nowoczesnego religioznawstwa.
Schtz rozwiązał dylemat między tym, co subiektywne, a tym, co obiektywne -> wprowadził pojęcie
intersubiektywności. Za obiektywizm uznaje się zwykle bezwarunkowe oddzielenie przedmiotu i
podmiotu poznania. Subiektywizm przyjmuje założenie, że badacz życia społecznego ma zawsze do
czynienia z podmiotami świadomymi, dlatego traktowanie ich jak rzeczy jest niedopuszczalne.
Intersubiektywność to nowa koncepcja rzeczywistości społecznej. Socjologia
fenomenologiczna zakładała bezwarunkowo pierwszeństwo świadomości i
subiektywnych znaczeń w interpretacji działań społecznych, uchylające tym samym
pytanie o wszystko, co świadomością nie jest. Jako fenomenologiczne określa się takie
stanowisko teoretyczne, które przyjmuje pierwotność świadomości i subiektywnego
sensu.Schtz odczytuje krytycznie Husserla. Husserl:- geneza rzeczywistości jest subiektywna,
wszystkie aspekty świata posiadają subiektywny sens, czyli dzięki procesom kontakt z
rzeczywistością społeczną może być tylko pośredni i dokonuje się dzięki procesom, które zachodzą
w świadomości ludzkiej;- świat społeczny powstaje z subiektywnych procesów ludzkiego umysłu i
jako taki jest nam naocznie dany. Sens rzeczy doświadczany jest zatem umysłowo, a nie jest
indukcyjnym uogólnieniem obserwacyjnych; Źródłem pewności naszej wiedzy jest doświadczenie
wewnętrzne, czyli akt intuicyjnego chwytania istoty rzeczy jako typowości stanowiącej istotę sensu
tej rzeczy. Sens jest istotą rzeczy, która jawi się w strumieniu świadomości jako przerwanie tego
strumienia, gdy uwaga zostaje intencjonalnie skupiona na fragmencie postrzeganej rzeczywistości.
Postawa naturalna – funkcjonując w rzeczywistości świata codziennego jednostki pozostają
w stosunku do rzeczywistości w postawie naturalnej. Jest to świat, w którym znajdujemy się w
każdym momencie naszego życia wzięty dokładnie takim, jakim jawi się on nam w codziennym
doświadczeniu (Lebenswelt). Wiedzę o naszym świecie traktowaną jako oczywistą traktujemy
jako zrozumiałą i daną, niekwestionowalną, a jeżeli pojawiają się wątpliwości i pytania, dotyczą
elementów tego świata, szczegółów.Postawa naturalna stosuje to, co Husserl nazywa epoche –
zawieszenie wątpliwości o istnieniu otaczającego świata. Przeciwieństwem tej postawy jest postawa
fenomenologiczna. Stosuje ona odwrotne epoche, czyli zawiesza pewność w istnienie świata.
Fenomenologia stara się wydobyć na światło dzienne to, co do tej pory było traktowane jako
oczywiste. Redukcja fenomenologiczna – wzięcie w nawias istnienia obiektywnego i
zewnętrznego wobec podmiotu świata oraz skupienie się w badaniach na tym, jak
przejawia się on w świadomości jednostki. Redukcja fenomenologiczna dostarcza opisu,
jak w jednostkowej świadomości pojawiają się fakty i obiekty, systematyzuje je i
typologizuje.Schtz zastanawiał się, jakie warunki muszą być spełnione, aby uznać coś za
rzeczywiste. Zdaniem Williama Jamesa wszelkie odróżnienie rzeczywistego od nierzeczywistego
odwołuje się do dwóch faktów:Każdy istniejący obiekt może być postrzegany przez nas w różny
sposób.Z różnych obszarów rzeczywistości wybieramy jeden, a inne odrzucamy, dlatego poznanie
jest subiektywne.-Jaki status należy przyznać wiedzy socjologicznej: Przedmiot socjologii
ulokować należy w życiu codziennym, ponieważ poprzez myślenie potoczne możemy dotrzeć do
sensu działań jednostkowych. Sens wiedzy socjologicznej zostaje więc zakorzeniony w życiu
codziennym. Źródłem tej sensowności życia codziennego są ludzkie działania. Ich sens jest
zakorzeniony w niepowtarzalnym strumieniu jednostkowej świadomości i jest zawsze subiektywny.
Świat życia codziennego jest od początku intersubiektywny; mamy poczucie jego wspólności
(relatywnie naturalny światopogląd).Typizacja to zasadnicza cecha doświadczenia
spostrzegawczego; leży u źródeł świadomości pojęciowej i sama ją tworzy. To, w jaki sposób
typizujemy, uwarunkowane jest historycznie i kulturowo.Warunkiem interakcji społecznych jest
proces autotypizacji, który jest sprzężony z procesem typizacji innych.Proces typizacji jest
bezrefleksyjny.Założenie idealizacyjne: przekładalność perspektyw .To pewien proces oczekiwania
w interakcji społecznej od partnera tej interakcji, że mój motyw „ażeby” stanie się jego motywem
„ponieważ” („ażeby” to cel moich działań). Struktury istotnościPostrzeganie intersubiektywne
świata jest możliwe, bo:Każdy z nas dysponuje innym rodzajem wiedzy podręcznej.Istnieje
odmienność punktów widzenia tej sytuacji.Aby intersubiektywność wiedzy była możliwa,
przyjąć należy przekładalność perspektyw. Zmienność punktów widzenia – uznaję,
że samo przez się zrozumiałe i zakładam, że mój partner czyni to samo, iż gdybym
zmienił moje miejsce tak, że jego „tu” stałoby się moim „tu” to byłbym w tej samej
odległości od rzeczy i widziałbym je tak samo (i typizował). Zgodność systemów
istotności – założenie, pozwalające wierzyć, że mój partner podzieli moje założenie. Różnice
perspektyw, które pojawiają się na poziomie interakcji, mają swe źródła naszych niepowtarzalnych
biografiach, ale mogą być one ignorowane, jeżeli chodzi o możliwość realizacji celów, które chcemy
zrealizować w danej sytuacji. Biograficzna ścieżka może zakłócić realizację tych celów.
Zasób wiedzy podręcznej – wszelka wiedza, pozwalająca na funkcjonowanie w codziennej
rzeczywistości; wiedza, w której mieści się sformułowanie „świat istnieje”. Zaopatruje nas w nią
socjalizacja pierwotna. Wiedza podręczna pozostaje w relacji z wiedzą ekspercką. Zasób wiedzy
podręcznej posiada każdy człowiek. U Schtza jest ona wkomponowana w intersubiektywność.
Fenomenologia – definicja świata społecznego sprowadza się do wiedzy; socjologia jest typem
nauki o wiedzy.Status wiedzy socjologicznej:-> konstrukty pierwszego rzędu (wiedza podręczna,
która umożliwia relacje społeczne; proces dokonywania interpretacji)-> konstrukty drugiego rzędu
(np. socjologia; wiedza o sposobie interpretacji świata społecznego)Homunkulus – socjolog wg
Schtza. Fenomenologia została odkryta przez anglojęzyczne nauki społeczne całkiem
niedawno filozofów z nurtu fenomenologicznego ściągnęły na siebie powszechną uwagę.Kiedy
mówimy o fenomenologii , nie mamy na myśli pojedynczego ,jednolitego nurtu myśli. Husserl miał
wielu znaczących następców , ale tylko nieliczni z nich kontynuowali wskazane przez niego wątki w
taki sam sposób jak on .Z grona uczniów Husserla jedynie Schtz od początku do końca swojej
działalności dążył ku zastosowaniu idei fenomenologii do rozwiązywania problemów , jakie ma
socjologia z ugruntowaniem filozoficznym ;i jedynie Schulz przez całe swoje życie pozostał
wierny stanowisku racjonalistycznemu , zgodnie z którym fenomenologia mogłaby
dostarczyć podstawy w pełni dojrzałej nauce o działaniach społecznych. I chociaż Schutz
czyni obowiązkowy ukłon w stronę transcendentalnego ego, jego program jest właściwie
w całości poświęcony deskryptywnej fenomenologii życia-w-świecie. Intersubiektywność
jawi się nie jako problem filozoficzny, ale socjologiczny .Schutz koncentruje się na samym
nastawieniu naturalnym .Nastawienie naturalne nie zakłada zawieszenia wiary w rzeczywistość
materialną i społeczną , ale wręcz przeciwnie –zawieszenie wątpliwości , że mogłaby ona być czymś
innym niż się objawia .W swojej pierwszej pracy schutz zaczyna od Weberowskiego rozumienia
działania znaczącego i zmierza do wykazania , że pomimo poprawności pod wieloma istotnymi
względami , koncepcja ta wymaga uzupełnienia i rozszerzenia o badania nad nastawieniem
naturalnym , albo –jak Schutz to często wymiennie określa – światem zdroworozsądkowym lub
światem życia codziennego .Według niego Weberowska koncepcja działania społecznego w żaden
sposób nie odnosi się do podstaw działania społecznego , jak sadził on sam , ale stanowi „po prostu
etykietę , nałożona na bardzo złożony i wysoce ustrukturowany obszar , który wymaga dalszych
badań.” Zostawia ona bowiem bez odpowiedzi dwie kwestie :po pierwsze , jaki jest sens
Weberowskiego stwierdzenia , że w działaniu , w odróżnieniu od refleksyjnego zachowania , aktor
dołącza znaczenie do tego , co robi ?Po drugie , w jaki sposób w działaniu społecznym aktor
doświadcza innych jako oddzielnych osób , posiadających własne subiektywne doświadczenia.
Jeżeli idzie o pierwszą kwestię , to zdaniem Schulza Weber się myli , kiedy utrzymuje , że
znaczenie tego co ktoś robi wykonując działanie takie jak rąbanie drzewa , rozumiemy przez
obserwację bezpośrednią , ponieważ nazwanie czynności rąbaniem drewna oznacza, że została ona
już zinterpretowana .Jest to obiektywne znaczenie , które odnosi się do umiejscowienia
obserwowanej czynności w szerokim kontekście interpretacji .Co więcej weberowska analiza
działania znaczącego nie bierze pod uwagę faktu ,że działanie ma charakter zdarzenia i z
subiektywnego punktu widzenia aktora wiąże się (w Bergsonowskim sensie )z czasem trwania :jest
to doświadczenie przeżyte .Ponieważ weber nie przywiązuje do tego wystarczającej wagi , nie
dostrzega on dwuznaczności pojęcia – działanie, które w równym stopniu może się odnosić tak do
subiektywnego doświadczenia jak i do spełnionego aktu. Nie można przyjmować , że dołączamy
znaczenie do działania , które jest przezywane gdyż pozostajemy zanurzeni w działaniu jako
takim. Dołączenie znaczenia do doświadczenia , zakładając refleksyjne spojrzenie na działanie ze
strony samego działającego bądź innego obserwatora, może być wprowadzone jedynie
retrospektywnie wobec działań wcześniejszych .Dlatego twierdzenie , iż doświadczenie jest
wewnętrznie znaczące , a nie to , co jest doświadczane. Pojęcie relewancji pełni istotną rolę
w pracach Schulza .W każdym bieżącym przebiegu działania możemy odróżnić temat i horyzont
;pierwszy z tych terminów odnosi się do tych subiektywnie ocenionych elementów sytuacji bądź
działania , które pozostają relewantne wobec konkretnego projektu , jaki w danym czasie zajmuje
działającego .Natomiast drugi termin odnosi się do aspektów sytuacji , które zostały pominięte jako
irrelewantne wobec tego , do czego zmierza działający .Życie jako proces , jest nieprzerwanie
uwikłane w stałe zmieniające się systemy relewancji , które kształtują się na podstawie
przenikających się i nakładających na siebie podmiotowych hierarchii projektów. Strumień
przeżytych doświadczeń można poddać analizie w terminach nakładających się tematów głównych i
ich kontekstów .I tak projekt zakończenia czytania powieści może zostać przerwany , ponieważ
odkładamy książkę , aby pójść do pracy ;projektowane działanie ukończenia książki zostaje tym
samym zawieszone bądź latentne , ale wciąż czeka na podorędziu .”Jesteśmy uwikłani w jeden
aktualny i wiele marginalnych tematów , które układają się warstwami w naszej osobowości na
różnych poziomach. Rozumienie zachowania innych można , zdaniem Schulza badać
fenomenologicznie jako proces typizacji , w którym działający stosuje wyuczone schematy
interpretacyjne , aby pojąć znaczenia tego, co oni robią. Podstawowa relacją społeczną jest
bezpośrednie doświadczenie innego , relacja MY , a wszelkie dalsze wyobrażenia dotyczące
związków społecznych , jakimi posługują się działający w codziennym życiu społecznym , są z niej
wyprowadzone. W jakimkolwiek spotkaniu twarzą w twarz aktor wnosi do interakcji zasób wiedzy
podręcznej , rozumienia potocznego , w którego kategoriach typizuje innego oraz jest w stanie
przewidywać jego prawdopodobne odpowiedzi na swoje działanie i podtrzymać komunikacje z nim.
Aktor przyjmuje swój zasób wiedzy jako oczywisty gdyż zakłada że będzie on adekwatny , póki nie
zostanie zakwestionowany; jest to suma oczywistości zmieniających się z sytuacji na sytuacje ,
podkreślanych we właściwych momentach przez brak wyraźnych punktów odniesienia w
otoczeniu .W codziennych działaniach społecznych podmiot posiada liczne przepisy na stosunki z
innymi ale zazwyczaj nie umiałby wyjaśnić ich jako świadomie sformułowanych teorii. Oprócz
kategorii „partnerów” w relacji MY , inni pojawiają się w świadomości aktorów także jako
„współcześni ”, o których słyszeli lub o których im wiadomo, ale z którymi nigdy nie spotykają się
bezpośrednio ;albo jako „przodkowie”. W większości swoich prac koncentruje się na relacji MY ,
gdyż –jak wywodzi –z jej analizy wynika znaczenie , jakie nadawane jest kategoriom
współczesnych i przodków .Nie istnieją , twierdzi Schtz, jasno zaznaczone granice między tymi
kategoriami społecznymi :przechodzą one płynnie jedna w druga. Metoda socjologii
interpretatywnej ma , zdaniem Schulza , za zadanie zbudować konstrukty teoretyczne typowych
sposobów zachowania w celu naświetlenia subiektywnego podłoża działania. Każda nauka
społeczna –pisze Schutz –która zawiera socjologię interpretatywną traktuje jako swój
pierwszoplanowy cel możliwie najprecyzyjniejsze objaśnienie tego , co myślą o świecie społecznym
ludzie , którzy w nim żyją .Pojęcia formułowane w naukach społecznych nazywa konstruktami
drugiego stopnia , ponieważ muszą się odnosić do pojęć , których sami aktorzy używają do
konstruowania znaczącego świata społecznego. Główną cześć Schtzowskiej koncepcji
intencjonalności , świadomości czasu i działania wywodzi się wprost z prac Husserlowskiego
programu epistemologicznego , związek z subiektywnością ego, co odróżnia ją od późniejszego
projektu fenomenologii transcendentnej .Dla Schulza świat społeczny jest ściśle mówiąc moim
światem .W konsekwencji problemy z rekonstruowaniem świata zewnętrznego , którym początek
dała Husserlowska świadomość intencjonalna , zwłaszcza w związku z intersubiektywnością ,
wracają w schutzowskiej fenomenologii świata społecznego .Przyjąwszy za punkt wyjścia redukcję
fenomenologiczną , Schtz nie jest w stanie zrekonstruować rzeczywistości społecznej jako świata o
charakterze obiektu .Wynika to przede wszystkim z mało przekonującego zestawienia
„współczesnych” i „przodków”, których miejsce w Schtzowskiej analizie pozostaje ściśle uzależnione
od tego , w jakim stopniu pojawiają się oni w świadomości działającego . „To co na pierwszy rzut
oka może zdawać się relacją społeczna między mną i jednym z moich przodków , zawsze okazuje
się przypadkiem mojej własnej , jednostronnej orientacji na innego”. Jednym z nielicznych
przykładów , jaki Schulze jest w stanie wskazać , kiedy zachowanie przodków , bezpośrednio
wpływa na ich następców, okazuje się dziedziczenie własności !Jednak jak w pełni zasadnie
podkreślał Durkheim , kolejne generacje dziedziczą po poprzednikach o wiele więcej; rzeczywistość
społeczna nie może być tworzona (w transcedentalnym znaczeniu tego terminu)z intencjonalnych
świadomości. Nawet sam Schtz przyznaje zresztą , że tak jest , kiedy w swojej egzogenezie pism
Husserla nie podejmuje żadnej próby zmierzenia się z problemem intersubiektywności. Aby
przeprowadzić badanie świata społecznego –czytamy u Schulza –musimy zrezygnować z metody
ściśle fenomenologicznej :winniśmy rozpocząć od przyjęcia , że świat społeczny istnieje”. Mimo że
koncepcja działania subiektywnie znaczącego Webera może nie wydawać się przekonywująca , był
on przynajmniej świadomy znaczenia , jakie w analizie socjologicznej mają obiektywne
konsekwencje , zarówno zamierzone jak i niezamierzone , które dana linia działania może mieć dla
innych. Tej świadomości nie ma w pracach Schulza , w pełni zorientowanych na objaśnienie
warunków działania a nie jego konsekwencji ;także Weberowskie niestrudzone rozróżnienia władzy
znajdują jedynie śladowe odbicie w tym , co ma do powiedzenia Schulze. Weber kładł nacisk na
to ,że analiza społeczna musi obejmować znacznie więcej , aniżeli „objaśnienie tego , co myślą o
świecie społecznym ludzie , którzy w nim żyją”- zarówno pod względem nieznanych skutków
działania jak i pod względem determinujących warunków, nie zapośredniczonych przez
świadomość działającego. Fenomenologia narodziła się w określonym kontekście
historyczno-filozoficznym i choć nie przezwyciężyła jego błędów z epistemologicznego punktu
wyjścia, i nie rozstrzygnęła jego (nierozstrzygalnych) dylematów—dualizmu poznawczego i
bytowego, osłabiła napór antyfilozoficznych redukcjonizmów i przyczyniła się do ożywienia filozofii,
wpłynęła na rozwój teorii poznania, np. teorii różnych odmian percepcji oraz teorii podmiotowych i
przedmiotowych uwarunkowań poznania (kategorialnego); udoskonaliła metody opisowe oraz
metodykę procesu abstrakcji, a wiele jej opisów w etyce, estetyce czy fenomenologii religii weszła
na stałe do dorobku filozofii i stanowi jej klasyczne pozycje. Nowatorstwo myśli Alfreda Schtza
polegało przede wszystkim na tym że punktem jego zainteresowania stały się działania jednostek ,
które w toku interakcji tworzą świat społeczny. Nastąpił zwrot w myśli filozoficznej w której
społeczeństwo przestało być oglądanym z zewnątrz organizmem , stając się nieustającym
procesem uspołecznienia trwającym tak długo , jak długo trwa aktywność jego uczestników
.Oznaczało to przezwyciężenie zarówno socjologizmu , jak i psychologizmu.Bibliografia:Jerzy Szacki
, Historia myśli socjologicznej , Warszawa 2005 r.Anthony Giddens , Nowe zasady metody
socjologicznej , Kraków 2001r.Jarema Jakubowski , Racjonalność a normatywność działań , Poznań
1998 r.Encyklopedia internetowa- Wikipedia