Res in Commercio 03/2011

marzec 2011
(numer 13/ 2011)
PRAKTYKA
PRAWA
GOSPODARCZEGO
Res in Commercio jest miesięcznikiem

wydawanym przez Kancelarię Tomczak
i Partnerzy. Czasopismo - Biuletyn
Spis treści:
Informacyjny - powstało w 2002 roku,
jako wewnętrzny informator monitoru-
Interes spółki 6
Angelina Stokłosa
jący zmiany prawa gospodarczego
w Polsce. Następnie przekształciliśmy
Biuletyn w wydawnictwo adresowa-
Znaki towarowe leków 10
Wioletta Januszczyk
ne przede wszystkim do Klientów
Kancelarii, nadając mu dojrzałą formę
graficzną. Z początkiem 2010 roku Kan-
Tytuł egzekucyjny skuteczny przeciw wszystkim 13
Ewelina Pichet
celaria zdecydowała o wydawaniu mie-
sięcznika, którego treścią są poglądy
prawników Kancelarii powstałe na tle Umarzanie akcji 15
Jakub Salwa
prowadzonych spraw.
•
Pomimo najściślej praktycznego nastawie- Przekształcenie spółek (część pierwsza) 18
nia teksty zamieszczone w Res in Commercio Katarzyna Bielat, Wioletta Januszczyk, Dominika Latawiec-Chara,
Marta Mianowska, Joanna Ostojska, Jakub Salwa, Michał Tomczak
nie są opiniami prawnymi, które mogłyby
być zastosowane wprost i bez dodatkowej
weryfikacji stanu faktycznego, zaś poglądy
Streszczenia tekstów 27
wyrażane na łamach miesięcznika stanowią
jedynie stanowisko ich autorów. Summary 28
N O T I T I A
WIADOMOŚCI
w wydawanych przez organy podatkowe członkowskie będą miały 18 miesięcy na

(Podatki) interpretacjach. wprowadzenie zmian do prawa krajowego.
Dla ścisłości, należy jednak zauważyć,
Zmiany w indywidualnych że projektowane zmiany nie pozbawiąją
(Prawo medyczne)
interpretacjach Ministra Finansów kompetencji do zmiany
podatkowych interpretacji podatkowych wydawanych
przez dyrektorów izb skarbowych, dlatego Projekt ustawy o syste-
Ministerstwo Finansów przedstawiło zało- być może w najbardziej problematycznych mie informacji medycznej
żenia do projektu zmian Ordynacji podat- kwestiach będzie on samodzielnie wydawał
kowej, w świetle których Minister Finansów interpretacje zmieniające. Sejmowa Komisja Zdrowia od dłuższego
ma uzyskać możliwość upoważnienia pięciu już czasu prowadzi prace nad projektem
dyrektorów izb skarbowych (w Warszawie, ustawy o systemie informacji medycznej.
Bydgoszczy, Katowicach, Poznaniu i w Łodzi) (Prawo farmaceutyczne) Ministerstwo Zdrowia proponuje utwo-
do zmiany z urzędu wydanych przez nich, rzenie systemu informacji medycznej (SIM)
w jego imieniu, interpretacji indywidualnych Internetowa sprzedaż – ogólnopolskiej bazy danych, w której gro-
oraz stwierdzania nieprawidłowości tzw. leków madzono by informacje dotyczące pacjen-
interpretacji milczącej. W obecnym stanie tów. W założeniu projektodawców ma być
prawnym tylko sam Minister Finansów może W związku z rosnącym problemem to źródło szczegółowych danych włącznie
dokonywać zmian interpretacji indywidual- sprzedaży przez Internet fałszywych leków, z numerem PESEL, grupą krwi, stopniem
nych wydawanych przez upoważnionych przyjęta została przez Parlament Europejski niepełnosprawności, datą zgonu.
do tego dyrektorów izb skarbowych, dzięki i Radę dyrektywa w sprawie zaostrzenia Wspomniany projekt stanowi – co nie
czemu bezpośrednio czuwa nad ich prawi- przepisów regulujących sprzedaż leków dziwi – zarzewie konfliktu między zwolen-
dłowością i jednolitym stosowaniem prawa przez Internet. nikami pełnego dostępu do informacji, która
podatkowego. W chwili obecnej problem fałszywych może, zdaniem pomysłodawców, przyczy-
Ministerstwo argumentuje, że wprowadzo- leków sprzedawanych przez apteki drogą nić się do efektywniejszej ochrony zdrowia
ne zmiany przyczynią się do przyśpieszenia internetową szacowany jest na ok. 1% ogółu potencjalnego pacjenta, przez stworzenie
procedury zmian indywidualnych interpretacji lekarstw. Niepokojące jest to, że podrabiane instrumentu transferu wiarygodnej informa-
podatkowych, sprzyjać będą ujednolicaniu są głównie leki innowacyjne i ratujące życie. cji a przeciwnikami nieskrępowanego akcesu
wykładni prawa podatkowego oraz zwiększa Celem wyeliminowania fałszywych lekarstw do tzw. informacji wrażliwych. Specyfikacja
zaufanie obywateli do organów administracji ze sprzedaży internetowej zmieniono drogę, danych, które mają znaleźć się w systemie,
podatkowej. jaka prowadzić ma do sprzedaży leków przez nastąpić ma, zgodnie z propozycjami,
Jednak zupełnie inaczej postrzega plano- Internet. Przede wszystkim w krajach, gdzie w drodze rozporządzenia wykonawczego do
wane zmiany wielu doradców podatkowych dozwolona jest działalność internetowych tej ustawy, przygotowanego przez Ministra
i radców prawnych na co dzień zajmujących aptek, każda apteka będzie musiała uzyskać Zdrowia. Przeciwnicy projektu – nie bez racji
się tą problematyką. Wskazują, że ujedno- pozwolenie naprowadzenie takiej działalno- – podważają konstytucyjność projektowanej
licaniu wykładni prawa podatkowego służy ści. Ponadto, na stronie internetowej apteki regulacji, wskazując, iż zgodnie z art. 51 ust.
w istocie obecnie przyjęte rozwiązanie, umieszczone będzie specjalne logo, będące 1 ustawy zasadniczej, jedynie ustawa stano-
zgodnie z którym Minister Finansów zmienia informacją dla klienta, że apteka posiada wić może podstawę obowiązku ujawnienia
interpretacje podatkowe wydawane przez takie pozwolenie na sprzedaż. Jednocześnie danych osobowych. Co więcej, zgodnie
dyrektorów izb skarbowych, dzięki czemu będzie to informacja, że apteka nie oferuje z art. 51 ust. 2 Konstytucji, władze publiczne
może kontrolować jednolitą wykładnię pra- żadnych podrabianych leków. nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostęp-
wa podatkowego. Natomiast, jak wskazują Co więcej, przy sprzedaży leków wydawa- niać innych informacji o obywatelach niż jest
praktycy, wprowadzenie planowanych zmian nych na receptę wymagane będzie specjalne to niezbędne w demokratycznym państwie
spowoduje, że zabraknie nadrzędnej kontroli oznaczenie leku, które pozwoli kupującemu prawnym. Chodzi zatem o zdefiniowanie, na
względem interpretacji wydawanych przez sprawdzić, czy lek nie został wcześniej otwar- ile proponowane rozwiązanie jest koniecz-
dyrektorów wybranych izb skarbowych, ty. Oznaczenie takie nie będzie wymagane ne i proporcjonalne do zamierzonego celu.
a oni sami niechętnie będą zmieniać wydane przy lekach wydawanych bez recepty, chyba W art. 27 ust. 2 pkt 7 czytamy bowiem,
wcześniej przez siebie decyzje. że pojawi się duże ryzyko ich podrabiania. że dozwolone jest przetwarzanie danych
Planowane zmiany być może przyczynią Dyrektywa przewiduje także nowe medycznych w celu ochrony zdrowia. Tak
się do szybszego zmieniania indywidualnych obowiązki państwa członkowskiego pole- lakoniczne sformułowanie nie ułatwia zadania
interpretacji podatkowych wydawanych gające na wprowadzeniu odpowiednich legislatorowi.
przez upoważnionych do tego dyrektorów przepisów, umożliwiających wycofanie W projekcie ustawy nie wskazano, na jakich
izb skarbowych. Natomiast wątpliwa wyda- podrobionego leku, wpuszczonego już do zasadach następować miałby wgląd w groma-
je się argumentacja Ministerstwa Finansów, obrotu. Na odpowiednich organach będzie dzone dane. Istotny jest przy tym w szcze-
że przyczynią się one do ujednolicenia ciążył obowiązek powiadomienia o takiej gólności podmiotowy aspekt takiego dostępu.
wykładni przepisów prawa podatkowego. podróbce dostawców, dystrybutorów oraz Regulacja w projektowanym kształcie budzi
Projektowane zmiany mogą oczywiście nabywców. Natomiast jeżeli apteka będzie tym samym uzasadniony sprzeciw Główne-
w pewnym stopniu przyczynić się do ujed- już sprzedawać podrobiony lek, organy będą go Inspektora Ochrony Danych Osobowych.
nolicenia interpretacji wydawanych przez musiały poinformować taką aptekę w ciągu Dyskusja potrwa zatem jeszcze przez jakiś
konkretnych dyrektorów izb skarbowych, 24 godzin, aby umożliwić wycofanie leku czas, bowiem uwzględnić należy zarówno
natomiast w perspektywie ogólnokrajowej z obrotu w jak najszybszym czasie. surowe postanowienia ustawy zasadniczej
może nastąpić nawet pogłębienie różnic Od wejścia w życie przepisów państwa chroniące prywatność obywatela, jak i po-
2 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

N O T I T I A
WIADOMOŚCI
trzeby zinformatyzowanego społeczeństwa. według resortu infrastruktury będzie korzyst- sów planuje, aby po zmianach podstawa
Przed ustawodawcą zatem kolejne trudne ne dla obu podmiotów – realizacja inwesty- opodatkowania oraz kwota podatku były
zadanie. cji nie pozbawi właściciela lub użytkownika zaokrąglane w górę, co umożliwi obciąże-
wieczystego gruntu możliwości korzystania nie podatkiem od odsetek również lokat
z nieruchomości, a ustanowienie odpłatnie i rachunków z dzienną kapitalizacją. Zmia-
(Nieruchomości) odrębnej własności obiektu budowlanego na może wejść w życie już 1 lipca 2011
mogłoby dla niego stanowić dodatkowe roku, termin ten może jednak ulec zmianie
Odrębna własność obiek- źródło dochodów. Natomiast inwestor, z uwagi na prowadzone aktualnie konsultacje
tów budowlanych uzyskując silny tytuł prawny do budowanego międzyresortowe.
obiektu, zyskuje większą swobodę w dyspo- Planowana zmiana rodzi szereg pytań.
W Ministerstwie Infrastruktury trwają prace nowaniu obiektem, również w sferze eko- Przede wszystkim, jak wpłynie ona na sposób
nad nowym prawem dotyczącym odrębnej nomicznej (najważniejsze jest tutaj założenie, obliczania podstawy opodatkowania i kwoty
własności obiektów budowlanych. Obec- zgodnie z którym obiekt budowlany będący podatku w odniesieniu do lokat i rachunków
nie prace są w fazie założeń do projektu przedmiotem odrębnej własności mógłby bankowych założonych przed wejściem
ustawy. stanowić zabezpieczenie hipoteczne). w życie nowej regulacji. Ponadto powstaje
Istotą projektowanej przez Ministerstwo Proponowanym terminem wejścia w życie wątpliwość, czy wprowadzanie takich zmian
Infrastruktury regulacji jest wprowadzenie nowej ustawy jest 1 stycznia 2012 roku. w ciągu roku podatkowego, które spowodują
do systemu obowiązującego prawa nowego de facto zmianę obciążeń podatkowych po-
rodzaju nieruchomości, tj. mogącej stanowić (Podatki) datników, jest zgodne z Konstytucją. Należy
odrębny od gruntu przedmiot własności także podkreślić, że zmiana wywoła również
obiektu budowlanego. Zgodnie z intencją Zmiany w obliczaniu po- konieczność przeprogramowania systemów
planowanej ustawy, stworzona zostanie datku od odsetek informatycznych stosowanych w bankach.
możliwość ustanawiania odrębnej własno-
ści obiektów budowlanych usytuowanych Ministerstwo Finansów przedstawiło zało-
nad lub pod powierzchnią nieruchomości. żenia do projektu zmian przepisów Ordynacji ORZECZNICTWO
Jak wyjaśniają przedstawiciele Ministerstwa, podatkowej oraz Ustawy o podatku docho-
umożliwi to rozwój rynku nieruchomości, dowym od osób fizycznych (zwanej dalej, (Postępowanie cywilne)
w tym rozwój budownictwa w centrach u.p.d.o.f.”), w wyniku których wprowadzone
miast, które do tej pory ze względu na mają zostać nowe zasady obliczania podsta- Zakaz reformationis
dopuszczalność prawną wyłącznie konwen- wy opodatkowania oraz kwoty podatku od in peius
cjonalnej zabudowy uznawane były za tereny odsetek oraz od niektórych innych docho-
architektonicznie niemożliwe do dalszego dów kapitałowych na gruncie u.p.d.o.f. Obowiązujący, zgodnie z art. 384 kodeksu
zagospodarowania. W obecnym stanie prawnym podstawa postępowania cywilnego, zakaz orzekania na
Zgodnie z obecnie obowiązującym stanem opodatkowania oraz kwota podatku od niekorzyść podmiotu wnoszącego apelację
prawnym, wszystkie budynki i inne urządze- odsetek oraz innych dochodów osób fizycz- stał się powodem uwzględnienia przez Sąd
nia trwale z gruntem związane stanowią nych określonych w art. 30 a u.p.d.o.f. są Najwyższy skargi kasacyjnej.
część składową nieruchomości gruntowej zaokrąglane zgodnie z ogólnymi zasadami Stan faktyczny dotyczył umowy przed-
i jako takie, co do zasady, nie mogą być arytmetyki, co oznacza, że końcówki kwot wstępnej sprzedaży nieruchomości, zawartej
odrębnym przedmiotem własności i innych mniejsze niż 50 groszy zaokrągla się w dół, w 2006 roku przez małżonków S. ze Spółką
praw rzeczowych (zgodnie z zasadą super- a równe lub wyższe niż 50 groszy zaokrągla z ograniczoną odpowiedzialnością.
ficies solo cedit). W związku z tym powstają się w górę. Cena za nieruchomość określona zo-
trudności ze znalezieniem formuły prawnej Jak zauważa Ministerstwo, ta zasada jest stała w umowie przedwstępnej na kwotę
dla obiektów budowlanych, zrealizowanych jednak nadużywana przez niektóre banki 1.800.000,00 euro, dodając do tego jesz-
nad lub pod powierzchnią gruntu w sytuacji, i instytucje finansowe, które oferują lokaty cze podatek od czynności cywilnoprawnych
gdy realizujący inwestycję nie jest właścicie- z dzienną kapitalizacją odsetek. Obecne (PCC) lub VAT oraz sposób zapłaty.
lem bądź użytkownikiem wieczystym jednej rozwiązanie powoduje bowiem, że nali- Strony ustaliły, że umowa sprzedaży
lub więcej nieruchomości zajętych pod czenie skapitalizowanych odsetek w wyso- (tzw. Umowa przyrzeczona) powinna zo-
inwestycję. kości do 2,49 zł nie rodzi obowiązku zapłaty stać zawarta w ciągu 14 dni od momentu
Podejmując próbę rozwiązania powyższych podatku dochodowego (bo kwota 2,49 zł zawiadomienia przez Spółkę małżonków,
problemów resort infrastruktury proponuje jest zaokrąglana do 2 zł, a podatek od 2 zł że uzyskana przez Spółkę decyzja o warun-
wprowadzenie nowej kategorii obiektów wynosi 38 groszy, co po zaokrągleniu daje kach zabudowy stała się ostateczna. Pomimo
mogących stanowić odrębną nieruchomość. kwotę 0 zł). W praktyce oznacza to, że lo- zawiadomienia małżonków i wzywania ich do
Celem proponowanej regulacji jest umoż- katy o wartości do 18.000 zł (przy założeniu zawarcia umowy przyrzeczonej, nie stawiali
liwienie ustanawiania odrębnej własności rocznego oprocentowania na poziomie 5%) się oni u notariusza.
obiektów budowlanych, realizowanych nad z dzienną kapitalizacją odsetek są wolne od W związku z takim przebiegiem wypadków,
lub pod powierzchnią gruntu, nie związanego podatku. Ministerstwo podkreśliło, że taka Spółka złożyła pozew do sądu, wnosząc
bezpośrednio pod względem gospodarczym sytuacja jest niesprawiedliwa wobec innych o zastosowanie art. 64 kodeksu cywilnego
z tą nieruchomością gruntową. Przy tym istot- klientów banków, którzy korzystają z lokat i wydanie przez sąd orzeczenia zastępujące-
ną przesłanką wyodrębnienia takiej nierucho- oraz rachunków bankowych bez dziennej go oświadczenie woli drugiej strony. Spółka
mości jest fakt, iż nie pozbawia ona właściciela kapitalizacji odsetek i uiszczają należny wygrała w I instancji .
praw do gruntu i nie wyklucza możliwości podatek. Małżonkowie wnieśli od wyroku apelację.
korzystania z tego gruntu. Rozwiązanie takie W związku z tym Ministerstwo Finan- Sąd II instancji opowiedział się jednak po
RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 3

v i l l a s e n t e n c e s
orzeczenia sądowe
stronie Spółki, zmieniając dodatkowo treść nego z banków. Rada Nadzorcza odwołała ją, Finansów reprezentowanego przez Dyrekto-
umowy przyrzeczonej ustalonej przez sąd wręczyła wypowiedzenie oraz zobowiązała ra Izby Skarbowej w B. o udzielenie pisemnej
I instancji, którą strony były zobowiązane do wykorzystania zaległego urlopu w trakcie interpretacji przepisów prawa podatkowego
zawrzeć. Mianowicie, sąd I instancji określił 6 -miesięcznego okresu wypowiedzenia. w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku
cenę sprzedaży przeliczając euro na złote Jednocześnie Ewa J. została zwolniona dochodowego od osób prawnych. Spółka
i dodając do tej ceny podatek od czynności z obowiązku świadczenia pracy. Uiszczono dokonywała transakcji, w których należności
cywilnoprawnych, ponadto zobowiązał jej premię za pierwszą połowę 2007 roku, były określane i uiszczane w walutach obcych.
sprzedających do złożenia oświadczenia woli ale odmówiono wypłacenia za okres objęty W przypadku transakcji objętych podatkiem
o zawarciu umowy przyrzeczonej pod wa- wypowiedzeniem, w którym nie świadczyła VAT, należności naliczane były w walucie obcej
runkiem uprzedniej zapłaty przez kupujących ona pracy. i opłacane w całości. Pytanie spółki dotyczyło
całej ceny określonej za nieruchomość wraz Ewa J. żądała przed sądem pracy wypłaty tego, czy przychód (lub koszt) na potrzeby
z podatkiem od czynności cywilnoprawnych. premii dowodząc, iż stanowiła ona składnik rozliczenia podatku dochodowego od osób
Tymczasem sąd II instancji określił cenę w euro, wynagrodzenia za pracę. Twierdziła ona, prawnych należy rozliczać od kwoty brutto,
natomiast nie wskazał wysokości podatku od że pracodawca nie może pozbawić pracow- czy też netto transakcji.
czynności cywilnoprawnych (który ma zna- nika części pensji na podstawie zwolnienia go Zdaniem spółki za przychód i koszt należy
czenie cenotwórcze), dodatkowo usuwając z obowiązku świadczenia pracy. uznać różnice kursowe liczone od całej na-
jeszcze warunek uprzedniej zapłaty ceny. Sąd Najwyższy w powyżej przytoczonym leżności (zobowiązania) naliczanej, wyrażanej
Małżeństwo wniosło od wyroku sądu wyroku uznał, że zaakceptowanie przez pra- i uiszczanej w walucie obcej, a więc również
II instancji skargę kasacyjną, którą Sąd Naj- cownika decyzji pracodawcy o zwolnieniu od części należności, która odpowiada po-
wyższy uwzględnił. Przede wszystkim Sąd z obowiązku świadczenia pracy w okresie datkowi od towarów i usług wliczonemu
uznał za słuszny podniesiony przez skar- wypowiedzenia sprawia, że pracownik nie w należność po przeliczeniu na walutę
żących zarzut naruszenia art. 384 kodeksu może domagać się wypłaty premii, której nie obcą.
postępowania cywilnego, stanowiącego wypracował. Świadczenie, którego wysokość W indywidualnej interpretacji uznano sta-
o zakazie uchylenia lub zmiany wyroku na nie- jest zależna od efektów pracy nie może być nowisko spółki za nieprawidłowe, gdyż co do
korzyść strony wnoszącej apelację. Przepis ten wypłacone, skoro pracownik nie wykonywał zasady dla potrzeb podatku dochodowego
ma niejako charakter gwarancyjny, bowiem żadnych zadań i nie wpływał tym samym na przychodem i kosztem podatkowym są kwo-
daje stronie wnoszącej apelację pewność, wyniki finansowe pracodawcy. Sąd Najwyższy ty netto. Spółka zaskarżyła to rozstrzygnięcie
że sąd II instancji nie zmieni rozstrzygnięcia wskazał przy tym, że zaakceptowanie przez do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego,
na jej niekorzyść. Wyjątkiem jest jedynie pracownika decyzji pracodawcy nie musi zo- a następnie na skutek uznania swojej skargi za
sytuacja, w której apelację wniesie także druga stać wyrażone przez wyraźne oświadczenie nieuzasadnioną wniosła skargę kasacyjną do
strona postępowania. Wówczas, w przypad- pracownika. Naczelnego Sądu Administracyjnego.
ku uwzględnienia apelacji strony przeciwnej Sąd zwrócił jednak uwagę, że zasadność Naczelny Sąd Administracyjny podzielił sta-
w sposób naturalny może dojść do zmiany na wypłaty premii jest uzależniona od indy- nowisko organu podatkowego. Jednoznacznie
niekorzyść sytuacji drugiej strony. widualnej sytuacji każdego pracownika. wskazał on, że z przepisów ustawy o podatku
Ponieważ jednak w omawianym przypadku Kluczowe znaczenie mają postanowienia pla- dochodowym od osób prawnych wynika, że
apelację wnieśli jedynie małżonkowie, a sąd nu premiowego, postawa pracownika wobec przychodem nie może być podatek VAT lub
II instancji orzekł wskutek tej apelacji na pracodawcy przy zwolnieniu z obowiązku zwrócona różnica tego podatku. Natomiast
ich niekorzyść, dopuścił się w tej sposób świadczenia pracy oraz treść porozumienia odnośnie do kosztów uzyskania przychodu
naruszenia art. 384 kodeksu postępowania stron dotyczącego tego zwolnienia. W niektó- Sąd podkreślił, że podatek VAT może być
cywilnego. rych okolicznościach nieobecność pracownika uznany za taki koszt, jednakże tylko w enu-
Sąd Najwyższy przychylił się więc do twier- w pracy powstała na skutek decyzji pracodaw- meratywnie określonych przypadkach.
dzeń strony wnoszącej apelację, podkreślając cy, nie pozbawi go prawa do premii.
znaczenie art. 384 kodeksu postępowania
cywilnego w procesie. (Procedura cywilna)
(Podatki) Uproszczona forma klau-

(Prawo pracy)
zuli wykonalności nie-
Podatek VAT a różnice zgodna z Konstytucją
Premia przy zwolnieniu kursowe
z obowiązku świadczenia W dniu 22 listopada 2010 roku Trybunał
pracy W dniu 2 marca 2011 roku Naczelny Sąd Konstytucyjny wydał wyrok (sygnatura akt
Administracyjny wydał wyrok w sprawie P 28/08), w którym uznał za niezgodny
W dniu 8 października 2010 roku Sąd o sygnaturze akt II FSK 1840/09. Sąd odniósł z Konstytucją przepis Regulaminu urzędowa-
Najwyższy w wyroku w sprawie o sygn. się w nim do kwestii uwzględniania różnic nia sądów powszechnych, zgodnie z którym,
II PK 30/10 wypowiedział się w sprawie kursowych oraz wpływu opodatkowania jeżeli tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie
wypłaty premii zadaniowej w przypadku, podatkiem od towarów i usług na oblicza- sądu albo ugoda zawarta przed sądem, sąd nie
gdy po wypowiedzeniu umowy o pracę pra- nie przychodów i kosztów dla rozliczenia wydaje oddzielnego postanowienia o nadaniu
cownik został zwolniony przez pracodawcę podatku dochodowego od osób prawnych. klauzuli wykonalności.
z obowiązku świadczenia pracy. Orzeczenie Orzeczenie zapadło na tle następującego Wskutek powyższego orzeczenia Trybunału
zapadło na tle następującego stanu faktycz- stanu faktycznego: sądy nie mogą już posługiwać się uproszczo-
nego: W dniu 17 października 2008 roku firma ną formą nadawania klauzuli wykonalności
Ewa J. pełniła funkcję członka zarządu jed- Z. S.A. w B. wystąpiła z wnioskiem do Ministra w postaci czerwonej pieczęci umieszczonej na

v i l l a s e n t e n c e s
orzeczenia sądowe
dokumencie zaopatrzonej w podpis sędziego, działki powstanie kompleks sportowy, na na cele reformy rolnej jest bezprawne gdyż
w przypadku gdy tytułem wykonawczym jest drugiej zaś budynek mieszkalny z lokalami majątek ten nie osiąga wskazanej w dekrecie
orzeczenie albo ugoda zawarta przed sądem. użytkowymi. powierzchni, to na podstawie zaświadczenia
Obecnie niezbędne jest wydanie przez sąd Termin wykonania inwestycji ustalono na z urzędu ziemskiego z 1946 roku do księgi
oddzielnego postanowienia o nadaniu klau- dwa lata. W międzyczasie Alicja Ch. przenio- wieczystej jako właściciel wpisany został Skarb
zuli wykonalności, co według prawników sła prawo użytkowania wieczystego na spółkę Państwa.
spowoduje przedłużenie się postępowania deweloperską, która zagospodarowała jedną Po wojnie grunty te znalazły się w zarzą-
sądowego i będzie niekorzystne zwłaszcza dla z części działki, na której posadowiła budynek dzie krakowskiej Akademii Rolniczej, która
przedsiębiorców, którym zwykle najbardziej mieszkalny z lokalami użytkowymi. na początku lat 90. ubiegłego wieku uzy-
zależy na jego szybkości i sprawności. W zakreślonym przez umowę dwuletnim skała ich użytkowanie wieczyste. Następnie
Zgodnie z uzasadnieniem wyroku Trybu- terminie nie doszło jednak do zrealizowania Akademia Rolnicza zawarła ze Spółdzielnią
nału Konstytucyjnego, przepis Regulaminu budowy kompleksu sportowego, przez Mieszkaniową Ziemi Krakowskiej oraz oso-
urzędowania sądów powszechnych – wy- co w 2004 roku gmina wystąpiła do sądu bami fizycznymi umowy o przeniesienie użyt-
danego w formie Rozporządzenia Ministra o rozwiązanie użytkowania wieczystego. kowania wieczystego. Następnie gdy osoby
Sprawiedliwości – reguluje materię czysto Sąd I instancji uwzględnił powództwo gminy te przystąpiły do odsprzedaży tych gruntów,
proceduralną i nie tylko zmienia zawarte i orzekł o rozwiązaniu umowy, wykluczając gmina skorzystała z przysługującego jej prawa
w Kodeksie postępowania cywilnego reguły jednocześnie możliwość utrzymania w mocy pierwokupu wskutek czego została wpisana
nadawania klauzuli wykonalności, lecz także umowy co do części działki zagospodarowa- do księgi wieczystej jako użytkownik wieczysty
powoduje brak możliwości zaskarżenia nej zgodnie z obowiązkiem inwestycyjnym. nieruchomości.
klauzuli nadanej w niniejszym trybie. Według Wyrok ten zaakceptował Sąd II instancji. Jednocześnie, w 2003 roku wojewoda
Trybunału takie uregulowanie jest całkowicie Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok wydał decyzję potwierdzającą, że przejęcie
niedopuszczalne w akcie prawnym o randze Sądu II instancji, stwierdził bowiem, że ani majątku ziemskiego na cele reformy rolnej
rozporządzenia – w rozporządzeniu zawarte art. 240 Kodeksu cywilnego ani przepisy było bezprawne ponieważ majątek miał
mogą być bowiem wyłącznie normy o cha- Ustawy o gospodarce nieruchomościami nie tylko 47 ha. Po uzyskaniu tej decyzji spad-
rakterze wykonawczym lub administracyjnym, przewidują możliwości rozwiązania umowy kobiercy dawnego właściciela zwrócili się
a nie normy regulujące kwestie orzeczeń co do części gruntu, co nie znaczy, że jest to do Sądu przeciwko Skarbowi Państwa oraz
sądowych (którymi formalnie są klauzule niedopuszczalne. aktualnym użytkownikom wieczystym z po-
wykonalności). Sąd Najwyższy podniósł, że skoro do- wództwem opartym na artykule 10 ustawy
Wobec powyższego uznać należy, puszczalne jest rozwiązanie takiej umowy o księgach wieczystych i hipotece doma-
iż Trybunał zakwestionował regulację Regu- w całości, to tym bardziej w części. Zaznaczył gając się uzgodnienia treści księgi wieczystej
laminu urzędowania sądów powszechnych jednak, że gdyby okazało się, że istnieje takie z rzeczywistym stanem prawnym poprzez
jedynie ze względu na jej umiejscowienie powiązanie poszczególnych części nierucho- wykreślenie Skarbu Państwa jako właścicie-
w rozporządzeniu. Nie zakwestionował mości, które uniemożliwia ich podział, to la, wykreślenie Spółdzielni oraz gminy jako
natomiast konstytucyjności samej procedury należy rozważyć czy obowiązki wynikające użytkowników wieczystych oraz wpisanie
nadawania klauzuli wykonalności – uznał z umowy użytkowania wieczystego są własności na ich rzecz.
jedynie, że minister w rozporządzeniu nie w ogóle możliwe do spełnienia. Sąd I instancji uwzględnił te żądania w cało-
może regulować kwestii o randze orzeczni- ści. Przyjął, że skoro Skarb Państwa nie mógł
czej. Zgodnie z poglądem panującym wśród nabyć własności gruntów na podstawie prze-
prawników, usunięcie regulacji z rozporzą- (Księgi wieczyste i hipoteka) pisów o reformie rolnej ani też na podstawie
dzenia, które jest aktem wykonawczym, jakichkolwiek innych przepisów to użytkowa-
i uwzględnienie jej w akcie rangi ustawowej Rękojmia chroni użytkow- nie wieczyste nie mogło powstać.
powinno skutecznie naprawić stwierdzoną ników wieczystych Odmiennie jednak uznał Sąd II instancji,
przez Trybunał niekonstytucyjność. który w oparciu o artykuł 5 ustawy o księ-
Sąd Najwyższy w dniu 15 lutego 2011 roku gach wieczystych i hipotece zgodnie z którym
w powiększonym składzie siedmiu sędziów w razie niezgodności pomiędzy stanem praw-
(Nieruchomości) podjął uchwałę zgodnie z którą rękojmia wiary nym nieruchomości ujawnionym w księdze
publicznej ksiąg wieczystych chroni użytkow- wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym,
Gmina odbierze tylko nika wieczystego także wtedy gdy wpis Skarbu treść księgi wieczystej rozstrzyga na korzyść
część działki Państwo lub samorządu terytorialnego jako tego, kto przez czynność prawną z osobą
właściciela nieruchomości jest wadliwy (sygn. uprawnioną wedle księgi nabył własność lub
Sąd Najwyższy, w wyroku z dnia 11 marca III CZP 90/10). inne prawa rzeczowe oddalił powództwo
2011 roku stwierdził, że jeżeli użytkownik Powyższa uchwała zapadła w związku spadkobierców.
wieczysty nie wywiązał się z zawartej umo- z rozpoznawaniem przez Sąd Najwyższy Sąd Najwyższy rozpoznając skargę kasacyj-
wy zagospodarowując nieruchomość jedynie dwóch skarg kasacyjnych wniesionych przez ną spadkobierców złożoną od wyroku Sądu
w części, to nie ma przeszkód by pozostawić spadkobierców właściciela podkrakowskiego II instancji wskazał, że rękojmia wiary publicz-
mu część zagospodarowaną a umowę roz- majątku Chełm, który został na podstawie nej ksiąg wieczystych chroni użytkowników
wiązać tylko względem pozostałej części. dekretu PKWN o reformie rolnej przejęty wieczystych i tym samym dawni właściciele
Wyrok zapadł w następującym stanie fak- przez państwo ze względu na to, że grunty nie mogą występować z jakimikolwiek rosz-
tycznym: gmina Szczecin oddała Alicji Ch. składające się na jego obszar przekraczały czeniami przeciwko użytkownikom wieczy-
w użytkowanie wieczyste ponad 1-hekta- normę 50 ha obowiązującą na tych terenach. stym, mogą natomiast żądać odszkodowania
rową działkę w atrakcyjnej dzielnicy miasta. Pomimo podnoszenia przez właściciela faktu, od Skarbu Państwa.
W umowie określono, że na jednej części że przejmowanie jego majątku przez państwo

c o r p u s l e x
prawo handlowe
Angelina Stokłosa
Interes spółki
K
Postawić można roboczą tezę, że pytanie o to, czym jest interes spół-
ategoria interesu spółki handlowej należy do słabo rozpo- ki (co to jest interes spółki) w sposób zasadniczy różni się od pytania
znanych w polskim piśmiennictwie prawniczym. Autorzy o to, co jest interesem spółki, co stanowi ów interes, co się na niego
poświęcają jej coraz więcej uwagi, zwłaszcza w kontekście składa. Rozróżnienia tego nie dostrzega, niestety, polska doktryna.
spółki akcyjnej. Pierwsza kwestia należy do kategorii „ontologicznych” w tym sensie,
Problem uchwycenia istoty interesu spółki jako kategorii norma- iż każe w(y)prowadzić ogólne abstrakcyjne rozumienie przedmiotowej
tywnej – a zatem takiej, której obecność w języku prawnym i praw- kategorii (interes spółki jako jej „dobro”).
niczym przesądza sam ustawodawca – nie jest jedynie problemem Druga zaś powinna być analizowana in concreto, a zatem w kontek-
teoretycznym, pozostającym w sferze dogmatyki prawa. Interpretacja ście konkretnych korporacyjnych realiów. Innymi słowy, rozpoczynając
(rozumienie) interesu spółki ma wpływ na wykładnię i stosowanie proces badania kategorii interesu spółki należy mieć na uwadze z jednej
szeregu istotnych z punktu widzenia praktyki korporacyjnej przepisów strony jego abstrakcyjność i ograniczoną uchwytność (ów interes spółki
(zwłaszcza art. 56, art. 249 i 422, art. 433 oraz art. 295 i 486 Kodeksu jako jej „dobro”), z drugiej zaś – że każdorazowa rekonstrukcja interesu
spółek handlowych). spółki i jego komponentów musi mieć miejsce ad casu.
W kontekście spółki publicznej – zwłaszcza giełdowej – problem
interesu spółki aktualizuje się ze szczególnym natężeniem. Klauzula generalna
Po pierwsze, kategoria ta stanowi kategorię centralną dla procesu Interes spółki stanowi – jak wspomniano – klauzulę generalną, ze
rekonstruowania preferowanego modelu corporate governance. Po wszelkimi tego konsekwencjami. Jest to zatem programowo niedo-
drugie, interes spółki jest konstruktem „ożywiającym” szereg rozwiązań określone przez ustawodawcę sformułowanie, wypełniane treścią
legislacyjnych, które pozostają uśpione na etapie stosowania prawa w konkretnym stanie faktycznym, zwłaszcza przez podmioty stosujące
korporacyjnego na potrzeby spółki nie-publicznej. prawo.
Tekst nie pretenduje do miana kompleksowego ujęcia problemu „Unikalność” tej kategorii normatywnej polega jednak na potrze-
i w założeniu stanowi jedynie zamarkowanie węzłowych zagadnień, bie rekonstruowania interesu spółki w konkretnych korporacyjnych
które pojawić się muszą w procesie dekodowania badanej kategorii. realiach, z uwzględnieniem jej wyjątkowo dynamicznego charakteru
Przedstawiana problematyka jest w istocie „multikontekstowa” i płynna i koncepcyjnej złożoności. Owa zmienność i wielość poszczególnych
i badana być powinna zarówno z perspektywy prawa, jak i ekonomii, komponentów interesu spółki jest widoczna zwłaszcza w przypadku
a być może także – ekonomicznej analizy prawa i socjologii. Tym spółki publicznej. Interes takiej spółki może podlegać częstym fluktu-
samym trudno stworzyć opracowanie całościowe problematyki zwią- acjom i tym samym obrany okres, w ramach którego interes spółki
zanej z interesem spółki i każda w istocie wypowiedź obarczona jest jest ustalany, powinien być możliwie krótki.
zarzutem fragmentaryczności ujęcia.
Zasadnicza wątpliwość
Terminologia Polska doktryna jest obecnie na etapie ustalania, czy interes
Należy zastanowić się, czym w ogóle jest interes spółki - jako kate- spółki w ogóle istnieje (znakomita większość w to nie wątpi) oraz,
goria wyłącznie normatywna - ujmowany in abstracto. w wypadku udzielenia twierdzącej odpowiedzi na pierwsze pytanie
Nie jest to zadaniem prostym, bowiem ustawodawca nie proponuje – czy i w jakim stopniu jest on niezależny (odseparowany) od interesu
legalnej definicji „interesu spółki”, traktując go – jak się wydaje – jako akcjonariuszy.
tzw. klauzulę generalną (co nie zawsze jest takie oczywiste dla doktry- Wydaje się, iż – wbrew większościowemu zapatrywaniu – interes
ny). „Interes spółki” pojawia się w kilkunastu miejscach Kodeksu oraz spółki – wyłącznie jako kategoria normatywna, nie zaś ekonomiczna
w kilku miejscach w treści ustawy o ofercie publicznej. W ustawie – obiektywnie nie istnieje i traktować go wypada wyłącznie jako skrót
tej pojawia się dodatkowo niedookreślona kategoria „interesu emi- myślowy. Ustawodawca mógłby równie dobrze posłużyć się ekwi-
tenta”. walentnym określeniem wspólny interes wszystkich akcjonariuszy.

c o r p u s l e x
prawo handlowe
Powyższe oznaczałoby w istocie, iż interes spółki jest konstruktem wyłącznie znaczenie nadawane funkcji przez użytkowników języka
sztucznym, nie istnieje obok interesu akcjonariuszy, ale zawsze – choć potocznego.
z różną intensywnością – się z nim pokrywa. Zagadnieniem odrębnym Koncepcja syntezy z kolei wydaje się być za mało pojemna i nie wyja-
jest już natomiast problem jego ustalania, o czym niżej. śnia wszystkiego. Nie można przyjąć, iż re-konstrukacja interesu spółki
Tezę o koncepcyjnej sztuczności zabiegów poszukiwania interesu oparta jest na prostej sumie interesów partykularnych, bowiem interes
spółki jako kategorii istniejącej niezależnie (samodzielnie) od interesu spółki jest konstruktem stanowiącym finalny produkt ich uśredniania,
akcjonariuszy wspierać powinien w pierwszej kolejności argument nie zaś jedynie sumowania (agregowania). Najwłaściwsze wydaje się
wskazujący na istotę korporacyjnej osoby prawnej oraz istotę osobo- tym samym spojrzenie na interes spółki jako na wypadkową intere-
wości prawnej w ogólności. sów w korporacji występujących, z zastrzeżeniem jednak właściwego
Korporacyjna osoba prawna, a zatem także spółka, to konstrukcja rozumienia owej wypadkowej.
jurydyczna, która powstała na potrzeby rozwijającego się obrotu. Propozycja jest następująca: należy przyjąć, że na interes spółki de
Jej ideą przewodnią w przypadku spółki jest istnienie woli współpracy lega lata składają się wyłącznie interesy zaangażowanych w spółkę
(kooperacji) – zwykle określane mianem affectio societatis. akcjonariuszy (także inwestorów). Nie ma podstaw, by przyjmować,
Spółki kapitałowe, przede wszystkim akcyjne, pojawiły się w ustawo- iż podmioty inne niż akcjonariusze także biorą udział w definiowaniu
dawstwach wszystkich państw w ślad za postępującym rozmachem jej interesu. Chodzi w tym miejscu o podmioty, które w jakiś spo-
organizowanych przedsięwzięć gospodarczych, jako odpowiedź sób oddziałują na spółkę, przy jednoczesnym wpływie spółki na ich
na potrzeby praktyki obrotu. Obecnie nie budzi wątpliwości fakt, sytuację/status.
iż jest to podstawowy wehikuł służący kooperacji większej liczby Stanowisko odmienne zajmują niektórzy rodzimi autorzy, choć ich
osób (podmiotów), a przede wszystkim – koncentracji znacznego argumentacja nie przekonuje. W Kodeksie nie odnajdujemy podstaw
kapitału. Tym samym jednak spółka akcyjna, wciąż jako korporacja do twierdzeń, iż w sposób szczególny należy traktować interes(y)
właśnie, służyć ma realizacji interesu (interesów) osób w nią kapitałowo wierzycieli spółki, jej pracowników, klientów, dostawców etc.
zaangażowanych. Relatywnie silną pozycję zajmują co prawda wierzyciele, co znajduje
Żadna spółka, nawet publiczna, nie „odrywa” się od swoich wyraz w wielu instytucjach prawa handlowego, w tym insolwencyj-
promotorów czy akcjonariuszy (w mniejszym stopniu drobnych nego, niemniej z pewnością ich interesy nie są pełnoprawnym kom-
inwestorów) na tyle, by żyć własnym życiem i stanowić byt od nich ponentem interesu spółki.
niezależny. W każdej chwili akcjonariusze mogą podjąć decyzję o za- Takie zawężenie podmiotowe stanowi krok pierwszy. Krokiem na-
kończeniu działalności i próba podważania uchwały w trybie zwłaszcza stępnym jest wskazanie, że interes spółki to efekt uśredniania często
art. 422 § 1 Kodeksu (powództwo o uchylenie uchwały) jest obar- skonfliktowanych interesów występujących w spółce. Jeżeli jest to
czona ogromnym ryzykiem niepowodzenia, chociażby ze względów spółka jednoosobowa, to wydaje się, iż problem odpada.
dowodowych. Sytuacja komplikuje się, gdy mamy do czynienia ze spółką, o której
Powyższe kontrowersyjnym może wydać się jednak dlatego, mowa w art. 303 § 2 Kodeksu (akcjonariusz i tzw. sleeping/ silent part-
że zwykle w polskim piśmiennictwie wskazuje się, iż interes spółki ners). Stosunkowo prostych zabiegów wymaga, teoretycznie, proces
istnieje właśnie jako byt odrębny, obok interesu akcjonariuszy, choć ustalania interesu spółki, w przypadku, gdy jest to spółka mała, o nie-
jego treść nie jest całkowicie odseparowana i niezależna od treści in- wielkiej liczbie akcjonariuszy (na przykład spółka zamknięta, o której
teresu akcjonariuszy (ewentualnie także innych podmiotów ze spółką mowa w art. 402 § 3 Kodeksu). Najbardziej złożonych poszukiwań
związanych – w literaturze amerykańskiej, a obecnie także światowej, wymaga ustalenie interesu spółki publicznej, z uwagi na programową
określanych mianem stakeholders – na przykład wierzycieli spółki, jej „otwartość” i fluktuację składu akcjonariatu.
klientów, pracowników, dostawców etc.). Nie należy jednak, jak niekiedy się to proponuje, wykluczać z kręgu
W tak rozumianym interesie spółki leży zawsze utrzymanie jej podmiotów współdefiniujących interes spółki publicznej inwestorów,
standingu finansowego na możliwie wysokim poziomie, stabilność także tych portfelowych. Pamiętać należy o tym, że to im w dużej
i nienaruszalność kapitału zakładowego, w wypadku spółki publicznej mierze dedykowana jest spółka publiczna i to oni są jednym z finalnych
– odpowiednio wysoka kapitalizacja (rozumiana jako iloczyn wartości/ beneficjentów jej działalności (obecności na rynku).
ceny rynkowej akcji spółki oraz liczby walorów znajdujących się aktu- Formuła wypadkowej, jako poszukiwania pewnej wielkości godzącej
alnie w wolnym obrocie, tzw. free float). zaangażowane w spółkę interesy, wymaga uzupełnienia. Należy wska-
Interes spółki nie dotyczy jedynie jej pomyślności majątkowej, ale zać, że każdemu interesowi, któremu teoretycznie odpowiada jeden
także pewnych wartości o charakterze niemajątkowym (często jednak akcjonariusz (lub ich grupa, gdy można stwierdzić, iż jest względnie
wymiernych w pieniądzu). Chodzi o tzw. goodwill – wizerunek spół- homogeniczna), warto przypisać współczynnik wagowy, ukazujący
ki, jej rynkowy image, rozpoznawalność na rynku, renomę, klientelę stopień zaangażowania w spółkę i pozycję akcjonariusza w ramach
etc. korporacyjnego układu sił.
W najbardziej uproszczonym modelu taki współczynnik (waga) odpo-
(Re)konstrukcja wiada udziałowi w kapitale zakładowym spółki lub – co poprawniejsze
Dość zgodnie w literaturze polskiej interes spółki ujmowany jest jako w przypadku spółki publicznej – udziałowi w ogólnej liczbie głosów.
wypadkowa interesów zaangażowanych w spółkę osób (podmiotów). Bardziej finezyjny model wymaga uwzględnienia „uprzywilejowanej”
Niekiedy ta wypadkowa utożsamiana bywa z funkcją owych party- pozycji akcjonariusza (art. 351, 354 Kodeksu; w polskiej praktyce jest
kularnych interesów występujących w spółce, czasem wspomina się nim zwykle Skarb Państwa) i uwzględnienia tego w procesie ustalania
wręcz o wypośrodkowanej funkcji. współczynnika wagowego. Takie podejście pozwala na stwierdzenie,
Zgodnie z innym, dość jednak zbliżonym do wspomnianych zapatry- że interes spółki jest w istocie tożsamy z interesem akcjonariuszy.
wań prezentowanych w doktrynie, interes spółki jawi się jako synteza Co więcej – finalnie zwykle tożsamy jest z interesem akcjonariusza
poszczególnych interesów podmiotów w korporację zaangażowanych. większościowego, chyba że w spółce występuje silny akcjonariusz
Mankamentem dotychczasowych wypowiedzi w tej materii jest brak uprzywilejowany statutowo – w polskich realiach zwykle wspomniany
precyzyjnego wskazania, jak rozumieć te sformułowania (wypadkowa, Skarb Państwa (tzw. złote veto, złota akcja).
funkcja, synteza etc.). W przypadku spółki publicznej może być podobnie – wystarczy
Po pierwsze, nie wydaje się zabiegiem metodologicznie i logicznie spojrzeć na polski indeks blue chips i policzyć spółki z udziałem Skarbu
poprawnym utożsamianie funkcji z wypadkową, nawet jeśli przyjmiemy Państwa żywotnie zainteresowanego powodzeniem przedsięwzięcia

c o r p u s l e x
Prawo handlowe
klasyfikowanego w ramach najważniejszego indeksu na Giełdzie Pa- (CSR), tzw. społecznej odpowiedzialności biznesu – dowodem czego
pierów Wartościowych. jest zawartość stron internetowych najważniejszych polskich spółek
Dla porządku dodać należy, że zgodnie z dominującym obecnie giełdowych, szczycących się swoimi osiągnięciami na tym polu.
stanowiskiem polskiej doktryny interes spółki nie może być utoż- Mało kto jednak, niestety, zastanawia się nad tym, co leży (leżało)
samiany wyłącznie z interesem akcjonariusza większościowego (tak u źródeł koncepcji CSR, propagowanej już w latach 60. ubiegłego wie-
też Sąd Najwyższy m. in. w wyroku z dnia 5 listopada 2009 roku; ku przez Miltona Friedmana i ekonomistów skupionych w kręgu tzw.
I CSK 158/2008; OSNC 2010/4, poz. 63) i odpowiada on interesom szkoły chicagowskiej. CSR służyć miała samym akcjonariuszom jako
wszystkich grup akcjonariuszy, z uwzględnieniem wspólnego celu (nie ekonomicznym właścicielom spółki. Spółka akcyjna, w tym zwłaszcza
tyle jednak celu spółki, co właśnie celu akcjonariuszy, o czym często publiczna – pomijam tzw. spółki specjalistyczne SPV (special purpose
się zapomina). vehicle) – to wehikuł służący generowaniu pieniądza i budowaniu
Teoretycznie należy na to przystać, w praktyce jednak – gdy przyjąć wartości dla akcjonariuszy (shareholder value model), nie zaś całego
proponowany wyżej model – okazuje się, że proces owego uśred- społeczeństwa.
niania interesów zaangażowanych w spółkę dowodzi, że finalnie ów Fakt, iż spółki przyczyniają się do poprawy stanu gospodarki, stanowi
interes spółki jako wypadkowa jawi się właśnie jako tożsamy z inte- poniekąd efekt uboczny ich działalności, nie zaś programowy kierunek
resem akcjonariusza większościowego (w przypadku Skarbu Państwa, aktywności, pomyślany przez samego ustawodawcę.
wobec postępującej prywatyzacji – tego najsilniejszego). Co do SPV – z całą mocą można stwierdzić, że jako spółki celowe,
Innymi słowy, interes spółki koncepcyjnie postrzegać należy przez wznoszone dla obsługi/ realizacji konkretnego przedsięwzięcia – wła-
pryzmat ogółu akcjonariuszy i ich celu (art. 3 in medio Kodeksu). Efek- snego interesu nie posiadają, bowiem działają zawsze w interesie
tem jego ustalania jest jednak zawsze stwierdzenie, iż owa wypadkowa spółki/ podmiotu powołującego je do życia.
to właśnie zredukowany interes akcjonariusza/ akcjonariuszy więk-
szościowych. Tak ujęta wypadkowa musi być „moderowana” przez Przywilej rządzenia
interesy stakeholders (wierzyciele spółki, dostawcy, klienci, społeczności W spółkach o charakterze holdingowym problematyka interesu
lokalne, konkurenci etc.). ogniskuje się ze zdwojoną siłą. Grupę spółek stanowi spółka dominu-
jąca oraz spółki od niej zależne trwale ze sobą powiązane. W polskiej
Koncept misji społecznej praktyce obrotu dominują liczebnie tzw. holdingi faktyczne, a zatem
W doktrynie amerykańskiej na początku lat 30. XX wieku zaprezen- takie koncentracje kapitału, które nie powstają w drodze umowy
towano koncepcję spółki kapitałowej jako social entity, która ma do (te zwane są holdingami umownymi), a stanowią wyraz woli kooperacji
spełnienia misję społeczną i generuje zysk nie tylko dla akcjonariuszy, niesformalizowanej.
ale także – a niekiedy przede wszystkim – dla adresatów jej działalności W obu jednak przypadkach – w świetle aktualnej regulacji, a wła-
(np. klientów, nabywców). Wydaje się jednak, że takie absolutyzo- ściwie wobec jej braku – każda ze spółek stanowi odrębny podmiot
wanie spółki i upatrywanie w niej szczególnej instytucji społecznej ze prawa (grupa spółek jako taka nie jest podmiotem prawa, choć
szczególną misją do wykonania jest niewłaściwe. w ujęciu czysto ekonomicznym stanowi identyfikowalną strukturę
Temu kierunkowi myślenia odpowiada jednak współcześnie propa- właśnie jako całość) i posiada wyłącznie swój własny partykularny
gowana obecnie przez wiele spółek idea corporate social responsibility interes. De lege lata grupa spółek nie ma zatem własnego interesu.

c o r p u s l e x
Prawo handlowe
na pojmowanie kategorii interesu spółki (i odwrotnie).

Wyraźnie wyczuwa się tutaj pewien dysonans regulacyjny – bo nie W Japonii na przykład, centralną wartością honorowaną przez zasady
tylko poznawczy. Nie stoi to jednak na przeszkodzie, by w praktyce corporate governance jest uwzględnianie interesów wszystkich akcjo-
spółka dominująca wykorzystywała spółkę zależną dla realizacji wła- nariuszy (inwestorów) i stakeholders. Mniej radykalny jest niemiecki
snego interesu (interesów). kodeks corporate governance, w którym obok interesu akcjonariuszy
Odmienną kwestią jest możliwość podważania takich działań, które eksponowany jest interes pracowników spółki, nie zaś całego korpo-
ewidentnie szkodzą spółce zależnej. Bogactwo stanów faktycznych jest racyjnego otoczenia.
naturalnie niewyczerpane i można wyobrazić sobie sytuacje, w których Amerykański model ładu korporacyjnego (i łagodniejszy – brytyjski)
spółka zależna jest na tyle silna, że buntuje się przeciwko strategii akcentuje prymat interesu akcjonariuszy jako zasadniczych i docelo-
obranej przez społkę-matkę. wych beneficjentów działalności spółki nad interesem (interesami)
Innymi słowy, jeżeli spółka zależna ponosi, zwłaszcza w dłuższym pozostałych podmiotów związanych ze spółką. Tym samym często
okresie, straty, jest drenowana przez spółkę dominującą, spada jej płyn- w nauce zarządzania wskazuje się na model japoński jako pluralistyczny,
ność, to warto zastanowić się, czy nie jest to już stan patologiczny. model niemiecki jako dualistyczny i model amerykański (anglosaski)
Należy jednak w pierwszej kolejności odpowiedzieć na pytanie jako monistyczny – criterium divisionis stanowią właśnie honorowane
o istotę – prawną i ekonomiczną – grupy spółek. Jest to zasadnicza przez spółkę interesy (interes).
kwestia, której ustalenie pozwoli na hierarchizację (ustalenie prymatu)
interesów. Odpowiedzi, ani choćby wskazówki, nie podaje, niestety Rekapitulacja
polski ustawodawca. Podsumowując powyższe rozważania, należy wskazać, że kategoria
W projekcie nowelizacji Kodeksu z dnia 22 marca 2009 roku prze- interesu spółki już po wstępnej lekturze Kodeksu jawi się jako nieho-
widziano uzupełnienie obecnej regulacji Kodeksu o przepisy dotyczące mogeniczna. Ustawodawca posługuje się tą klauzulą w różnych kontek-
prawa grup spółek. Między innymi zdefiniowano interes grupy jako stach, nadając jej niestety – zwykle chyba nieświadomie, co podważa
wspólny interes gospodarczy spółek wchodzących w jej skład. Wskaza- jednak aksjomatyczne założenie o istnieniu racjonalnego ustawodawcy
no także, że mogą zaistnieć sytuacje, w których spółka zależna będzie – różne sensy. Pomija jednocześnie utarte znaczenia nadane interesowi
musiała poświęcić swój interes interesowi grupy. w języku potocznym. Interes spółki in abstracto, owo abstrakcyjne
Nie może być to jednak stan długotrwały, zaś spółce zależnej „dobro traktować warto jako złożoną sytuację prawną i faktyczną spółki,
powinna przysługiwać stosowna rekompensata. Wynika z tego, iż która determinuje finalny kształt podejmowanych decyzji korporacyj-
polski ustawodawca zamierzał (prace nad nowelizacją zawieszono) nych, a zatem kierunek poczynań jej decydentów.
ustalić hierarchię interesów, przyznając prymat interesowi grupy, nie Interes spółki analizowany w konkretnych realiach spółkowych to po-
zezwalając jednak na permanentny drenaż spółki zależnej. Na chwilę szczególne pożądane stany rzeczy – finansowa płynność, wysoki rating,
obecną nie ma jednak podstawy normatywnej – na wypadek ewen- goodwill, ekspansja na nowe rynki zbytu etc. Interes spółki – wbrew
tualnego sporu, choćby w postaci skarżenia uchwał organów spółki większościowemu zapatrywaniu doktryny – może i powinien być
– która wskazywałaby kolejność zaspokajania interesów członków utożsamiany właśnie z interesem jej większościowych akcjonariuszy.
grupy kapitałowej. Wymaga to jednak wskazania stosownego procesu jego ustalania.
Menedżerowie spółki zależnej stają niekiedy przed dylematem: czy De lege lata nie ma natomiast podstaw do twierdzenia, że kompo-
działać w interesie zawiadywanej przez siebie korporacji (do czego nentem budującym interes spółki jest interes (interesy) stakeholders.
są obowiązani pod groźbą sankcji cywilnej i karnej – art. 480 i n. oraz Ich wpływ na finalny kształt (treść) interesu spółki, zwłaszcza publicznej,
art. 585 i n. Kodeksu), czy też czynić zadość poleceniom, sugestiom, jest duży, niemniej nie może być przeceniany. Tym samym tzw. inte-
rekomendacjom (w świetle prawa niewiążącym) kierowanym przez resariusze spółki jawią się wyłącznie jako moderatorzy interesu spółki,
zarządców spółki zależnej i zagwarantować sobie zachowanie wła- nie zaś jego pełnoprawni współkreatorzy.
snej pozycji w organach spółki, nawet kosztem interesu „macierzystej” Utożsamianie interesu spółki z interesem akcjonariuszy większo-
spółki. ściowych - po uprzednim zredukowaniu interesów mniej znaczących
Wydaje się, że na gruncie przepisów obowiązujących należy przyjąć, - pozwala na ukrócenie dyskusji na temat prymatu któregoś interesu.
iż przeważa – wobec braku normatywnej identyfikacji grupy spółek Interes spółki nie może przeważać nad interesem akcjonariuszy
– interes spółki zależnej i z uwagi na odpowiedzialność organizacyjną, (i odwrotnie), bowiem genetycznie jest z nim tożsamy.
cywilną i karną menedżer powinien zasadniczo kierować się interesem
spółki, którą kieruje (czyli także zależnej).
Inni
Pojęcie interesu spółki pojawia się niekiedy w aktach prawnych innych
państw. Ze szczególną częstotliwością – co nie dziwi – występuje
w kodeksach corporate governance dedykowanych (zasadniczo) spół-
kom publicznym.
Lektura kodeksów dobrych praktyk opracowywanych na całym
świecie dowodzi, że jest to powszechnie stosowana kategoria, choć
nie zawsze definiowana. Wydaje się, iż w gestii każdej spółki, zwłaszcza
publicznej, jest zidentyfikowanie nie tylko własnego celu, ale także
własnego interesu i zamieszczenie stosownych zapisów w dokumen- kancelaria@tomczak.pl
tach korporacyjnych, zwłaszcza w statucie spółki oraz w regulaminie Angelina Stokłosa odbywa praktyki w Kancelarii
zarządu. Tak właśnie czynią już niektóre spółki w Polsce. w marcu bieżącego roku. Studia ukończyła
Na świecie funkcjonują dwa zasadnicze modele corporarte governance w roku 2010, zamierza zajmować się
oraz szereg ich wariantów. Na jednym biegunie występuje model problematyką obrotu publicznego,
amerykański (zwany niekiedy anglosaskim), na drugim zaś – model nie- przygotowuje też pracę doktorską pod
miecki. Preferowany w danym kraju (porządku prawnym) kształt ładu kierunkiem prof. Wojciecha Kocota, na temat
korporacyjnego, w którym akcentuje się odmienne wartości, wpływa pojęcia interesu spółki publicznej.

p h a r m a c e u t i c a l l e x
Prawo farmaceutyczne
Wioletta Januszczyk
Znaki towarowe leków

Znakiem towarowym produktu leczniczego może być każde oznaczenie, które nadaje się do przedstawienia
w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia produktów leczniczych jednego
przedsiębiorstwa od produktów leczniczych innego przedsiębiorstwa.
W szczególności znakiem towarowym leku mogą być: nazwa leku w warstwie słownej i graficznej, hasło
reklamowe, wzór opakowania, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna,
w tym forma opakowania czy kształt produktu (przykładowo tabletek), a także melodia lub inny sygnał
dźwiękowy.
Pianie koguta
Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wynika, kładowo odmowa rejestracji smaku pomarańczy dla leków prze-
że znak towarowy może składać się z oznaczenia, które samo w ciwdepresyjnych czy truskawek dla innych produktów leczniczych).
sobie nie jest dostrzegalne wzrokowo, pod warunkiem, że może być Analogiczne stanowisko prezentowane jest odnośnie do możliwości
przedstawione w formie graficznej, w szczególności poprzez obrazy, zarejestrowania zapachu jako znaku towarowego. Jak dotąd OHIM
linie lub symbole oraz, że reprezentacja jest jasna, łatwo dostępna, odmówił rejestracji zapachu wanilii dla plastrów, z uwagi na to, że
zrozumiała, trwała i obiektywna. O dopuszczalności posługiwania się znak nie został przedstawiony graficznie.
znakiem towarowym dźwiękowym przesądza jego graficzna przedsta- Pomimo natomiast graficznej prezentacji zapachu nuty trawiastej
wialność. Trybunał uznaje za niewystarczające opis dźwięku z użyciem zieleni, cytrusa, różu kwiatowego i innych dla żywności dietetycznej do
zapisanych słów, jak na przykład wskazanie, że znak składa się z nut celów leczniczych OHIM również odmówił rejestracji znaku. Warto
tworzących utwór muzyczny albo poprzez prostą onomatopeję (jak jednak zaznaczyć, iż powiodła się rejestracja zapachu w innej branży
pianie koguta) czy też poprzez samą sekwencję nut. niż farmaceutyczna, a mianowicie OHIM zarejestrował zapach świeżo
Wymagania są natomiast spełnione tam, gdzie znak przedstawio- skoszonej trawy dla piłeczek tenisowych.
ny jest poprzez pięciolinię, podzieloną na takty, przedstawiającą Problematyczność rejestracji jako znaków towarowych smaku czy
w szczególności klucz, nuty i pozostałe elementy wskazujące na zapachu wynika z braku możliwości ich graficznej prezentacji i koniecz-
wartość rytmiczną. W prawie europejskim przyjęto zasadę, iż przy ności odwoływania się do prób opisu danego zapachu czy smaku.
zgłaszaniu znaku dźwiękowego, przedstawienie znaku zawiera graficz- W konsekwencji trudno określić zakres ochrony danego znaku, w tym
ne przedstawienie dźwięku, w szczególności zapis muzyczny. Ubie- czy inny zapach lub smak narusza prawa do znaku wcześniejszego.
gając się o rejestrację znaku towarowego dźwiękowego w polskim
Urzędzie Patentowym jednym z wymogów jest dołączenie nośnika Odróżnianie, gwarancja, reklama
elektronicznego zawierającej nagranie dźwięku. Znaki towarowe pełnią trzy podstawowe funkcje: odróżniającą
(oznaczenia pochodzenia od danego przedsiębiorcy), gwarancyjną
Rejestracja smaku i reklamową.
Katalog oznaczeń, które mogą być znakiem towarowym jest otwar- Pierwotną funkcją znaku towarowego jest odróżnianie towarów
ty, poszukuje się coraz nowszych możliwości przedstawienia znaku ze względu na ich pochodzenie. Współcześnie funkcję odróżniającą
towarowego. Jednym z takich pomysłów są próby rejestracji smaku rozumie się w ten sposób, iż towary opatrzone danym znakiem to-
jako znaku towarowego. warowym pochodzą od uprawnionego do znaku towarowego, nie-
Jak dotąd Urząd do spraw Harmonizacji Rynku Wewnętrznego koniecznie z jednego przedsiębiorstwa, ale także z przedsiębiorstw
w Alicante (OHIM) odmawia rejestracji znaków smakowych (przy- powiązanych ze sobą prawnie czy organizacyjnie. Dzięki znakom to-

warowym możliwe jest odróżnianie towarów tego samego rodzaju

znajdujących się na rynku.
Z funkcją gwarancyjną (inaczej zwaną jakościową) łączy się zapew-
nienie o stałym poziomie cech towaru. Znak towarowy ma gwaran-
tować, że towar będzie posiadał oczekiwaną przez nabywcę jakość.
Niekoniecznie musi to być wysoka jakość towaru, istotne jest, że
z danym znakiem towarowym kojarzona jest określona stała właści-
wość towaru.
Ostatnią z wyróżnionych funkcji znaku towarowego jest funkcja re-
klamowa, tj. zachęcanie do nabycia towaru sygnowanego określonym
znakiem towarowym. Przy wprowadzaniu nowego produktu na rynek,
znak towarowy ułatwia promocję towaru, natomiast znak już znany
na rynku ugruntowuje pozycję towaru.
Rzadko się jednak zdarza, aby sam znak towarowy posiadał samo-
dzielną siłę reklamową. Może to mieć miejsce w przypadku znaków
charakterystycznych, przykuwających uwagę i tworzących pozytywne
skojarzenia. Zasadniczo jednak, aby znak nabył zdolność reklamową
niezbędne jest stworzenie odpowiedniego korzystnego wizerunku
samego towaru.
Znak towarowy produktu leczniczego może pełnić wszystkie wy-
mienione funkcje. Z uwagi na surowe restrykcje dotyczące reklamy
produktów leczniczych, istotną rolę może pełnić funkcja reklamowa
w powiązaniu z funkcją gwarancyjną. Konsument kojarzący pozytyw-
nie dany znak towarowy będzie sięgał po leki opatrzone tym właśnie
znakiem, także – co istotne - po nowe postacie danego leku.
Funkcja reklamowa do pewnego stopnia ograniczana jest w odniesie-
niu do leków na receptę, czyli wydawanych włącznie z przepisu lekarza.
Wybór pacjenta w przyjmowaniu danego leku jest bowiem w takiej
sytuacji co najmniej ograniczony, skoro to lekarz decyduje o przepi-
saniu tego a nie innego leku (w wielu przypadkach sugestie pacjenta
nie są jednak bez znaczenia, przykładowo odnośnie dobrej tolerancji
organizmu dla danego leku w przeszłości). Z drugiej strony pozytywne
kojarzenie znaku towarowego danego produktu leczniczego przez
lekarza także może przesądzać o wyborze leku sygnowanego tym
znakiem, zwłaszcza gdy na rynku istnieje kilka produktów leczniczych
o podobnym czy identycznym składzie, właściwościach i wskazaniach
do stosowania.
miast nazwą powszechnie stosowaną jest nazwa międzynarodowa

Art. 2 Prawa farmaceutycznego zalecana przez Światową Organizację Zdrowia, a jeżeli takiej nie ma
- nazwa potoczna produktu leczniczego.
14) nazwą produktu leczniczego - jest nazwa nadana Z powyższej definicji wynika, iż produkty lecznicze mogą posiadać
następujące nazwy:
produktowi leczniczemu, która może być nazwą własną
• nazwę własną (niestwarzająca pomyłki);
niestwarzającą możliwości pomyłki z nazwą powszech- • INN (International Nonproprietary Names, niezastrzeżone nazwy
nie stosowaną albo nazwą powszechnie stosowaną lub międzynarodowe) plus znak towarowy lub nazwa podmiotu;
naukową, opatrzoną znakiem towarowym lub nazwą • nazwa naukowa plus znak towarowy lub nazwa podmiotu.
podmiotu odpowiedzialnego; Zatem nazwa produktu leczniczego może być fantazyjna (wy-
myślona), czyli być znakiem towarowym słownym. Jeśli nazwa jest
15) nazwą powszechnie stosowaną - jest nazwa mię- naukowa albo oparta na INN, wówczas konieczne jest ponadto
dodanie znaku towarowego albo nazwy podmiotu na rzecz którego
dzynarodowa zalecana przez Światową Organizację
znak zastrzeżono.
Zdrowia, a jeżeli takiej nie ma - nazwa potoczna pro-
duktu leczniczego; Wytyczne
W dniu 12 marca 2008 roku Prezes Urzędu Rejestracji Produktów
Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych wydał
Komunikat w sprawie nadawania oraz zmiany nazwy produktu lecz-
Znak czyli nazwa niczego. Wytyczne te powinny być brane pod uwagę przez wniosko-
Jak wspomniano, znakiem towarowym leku może być i w większości dawców rejestrujących produkty lecznicze.
wypadków jest jego nazwa. Prawo farmaceutyczne zawiera definicję Zgodnie z Komunikatem wymyślona nazwa produktu leczniczego
nazwy produktu leczniczego, zgodnie z którą może być nią nazwa w formie pisemnej powinna różnić się co najmniej trzema literami od
własna niestwarzająca możliwości pomyłki z nazwą powszechnie sto- nazw produktów leczniczych uprzednio zarejestrowanych i nie może
sowaną albo nazwa powszechnie stosowana lub naukowa, opatrzona mieć sekwencji więcej niż dwóch tych samych liter. Powyższy wymóg
znakiem towarowym lub nazwą podmiotu odpowiedzialnego. Nato- jest mało realny i w praktyce nieprzestrzegany. W przypadku odstą-

pienia od tych wytycznych konieczne jest merytoryczne uzasadnienia W praktyce rejestracji nazw jako znaków towarowych leków spo-
stanowiska przez podmiot odpowiedzialny. tyka się zarówno decyzje odmawiające rejestracji, pomimo małego
Ponadto wymyślona nazwa produktu leczniczego nie powinna ryzyka konfuzji znaków, jak i rejestrację znaku podobnego do znaku
w jakikolwiek sposób wprowadzać w błąd w odniesieniu do działania już zarejestrowanego. Tytułem przykładu za podobne uznano między
terapeutycznego i składu produktu. Nazwa wymyślona nie powinna innymi następujące nazwy leków: Remicade i Humicade, Oropram
też stwarzać ryzyka pomyłki w druku, pisowni i wymowie z inną nazwą i Seropram, Tempovate i Emovate, Travatan i Trivastan. OHIM nie uznał
produktu dopuszczonego do obrotu ani stwarzać pomyłki z nazwą natomiast, by zachodziło ryzyko konfuzji między znakami: Lanoxin
powszechnie stosowaną produktu leczniczego. Nazwa wymyślona nie i Famoxin czy Ester – e i Esteve.
powinna zawierać wybiórczo wskazań i miejsc działania, nie może też W Polsce ostatecznie został unieważniony znak Femisten z powo-
przekazywać treści reklamowych czy promocyjnych. du kolizji z wcześniejszym znakiem towarowym Femoston. Urząd
Nazwa produktu leczniczego nie powinna zawierać pojedynczych Patentowy uznał, że pomiędzy znakami nie zachodzi podobieństwo
cyfr, liter ani symboli, gdyż może to wprowadzać w błąd w stosunku do stwarzające ryzyko wprowadzenia w błąd, a ponadto jeden z produk-
dawki produktu czy czasu trwania terapii. Częścią nazwy wymyślonej tów jest wydawany jedynie na receptę, a drugi bez, inne jest także ich
nie mogą być znaki zastrzeżenia, tj. ® czy TM. Wytyczne zakazują przeznaczenie. Argumentację tę potwierdził następnie Wojewódzki
także, aby nazwa produktu leczniczego zawierała imiona i nazwiska, Sąd Administracyjny, którego wyrok został uchylony przez Naczelny
w tym nazwiska odkrywców leków, nazwiska abstrakcyjne, przy Sąd Administracyjny. Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że znaki są
których użyto stopni naukowych i pseudonimów, jak również do siebie podobne. Odrzucił natomiast argumentację o szczególnym
przywoływała skojarzenia religijne, nazwy geograficzne, historyczne kanale dystrybucji jednego z leków, czyli przepisywanego przez lekarza,
i przyrodnicze oraz słowa niecenzuralne. wydawanego przez farmaceutę, a zwrócił uwagę na fakt ręcznego
Na szczeblu europejskim Wytyczne dotyczące nazw produktów wypisywania recept i związanym z tym ryzykiem.
leczniczych stosowanych u ludzi, które dopuszczane są do obrotu Innym zagadnieniem jest ocena podobieństwa nazwy leku do INN.
w procedurze scentralizowanej zostały wydane przez Europejską Urząd Patentowy odmówił rejestracji znaku towarowego słownego
Agencję Leków. Działalność Agencji ma na celu między innymi Omeprazol – GZF (na liście INN jako Omeprazole). Unieważniony
ochronę bezpieczeństwa stosowania produktów leczniczych, dlatego został natomiast znak Amlopin (substancja amlodypina – amlodipinum).
też zobowiązana jest ona do przeprowadzania szczegółowej analizy Ochrona przyznana została jednak znakowi Glazide (substancja glic-
nazw własnych leków pod kątem potencjalnych zagrożeń dla zdrowia lazidium – gliclazide).
publicznego. Agencja bierze pod uwagę następujące kryteria: bezpie- Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, iż nazwa Gla-
czeństwa, podobieństwa do INN, specyfiki produktu leczniczego oraz zide nadaje się do odróżniania leków przeciwcukrzycowych, choć ich
inne kryteria związane ze zdrowiem publicznym. substancja czynna nosi nazwę gliclazidium. Pomimo bowiem, iż znak
Oceniając spełnienie kryterium bezpieczeństwa nazwy wymyślonej może sugerować, że chodzi o tego typu leki, ma on jednak charakter
Agencja bada, czy nazwa nie powoduje ryzyka pomyłki w druku, fantazyjny. Sąd stanął na stanowisku, iż to, że nazwa leku może wy-
piśmie i wymowie z nazwą innego leku, biorąc pod uwagę: wskazania woływać skojarzenia u odbiorców (lekarzy, farmaceutów), nie znaczy,
leku, jego postać farmaceutyczną, moc i drogę podania, grupę po- że znak nie ma zdolności odróżniającej, różni się on bowiem od nazwy
tencjalnych odbiorców (pacjentów), miejsce dystrybucji i stosowania, substancji i fonetycznie, i wizualnie.
kategorię dostępności, w razie konieczności, nowe (możliwe) postaci
farmaceutyczne lub drogi podania leku, ocenę potencjalnej szkody Konkluzje
na zdrowiu pacjenta w sytuacji mylnego zażycia leku. Weryfikując Tworząc nazwę leku, mającą być jednocześnie znakiem towarowym
kryterium podobieństwa do INN Agencja sprawdza podobieństwa należy mieć na uwadze zarówno wytyczne w sprawie nazw produk-
nazwy do jakiejkolwiek istniejącej INN oraz umieszczenie w nazwie tów leczniczych (krajowe i unijne), jak i ogólne przesłanki rejestracji
wspólnego trzonu z INN. znaków towarowych przez krajowe urzędy patentowe oraz OHIM.
Badając inne kryteria związane ze zdrowiem publicznym Agencja Uwzględniając ryzyko, że nazwa danego leku może nie zostać zare-
bada dopuszczalność stosowania w danym wypadku kwalifikatorów jestrowana jako znak towarowy czy też odwrotnie, nazwa zgłoszona
(takich jak mega, max, forte) i skrótów. Kryterium specyfiki produktu w celu rejestracji znaku towarowego będąca jednocześnie nazwą leku
leczniczego oznacza natomiast, że w przypadku leków wydawanych może zostać zakwestionowana przez urząd dokonujący rejestracji leku.
bez recepty stosowanie kwalifikatorów i skrótów powinno ułatwiać Z tych względów powszechną praktyką jest tworzenie portfolio nazw
pacjentom identyfikację i rozróżnienie produktów leczniczych. zgłaszanych jako znaki towarowe, z których następnie używany jest ten
znak towarowy, który został zarejestrowany jako nazwa leku.
Ocena podobieństwa
Rynek farmaceutyczny jest rynkiem specyficznym, podlegającym sil-
nym restrykcjom ze strony właściwych urzędów. Ryzyko pomylenia
leków, przede wszystkim - pomyłki z uwagi na ich podobną nazwę,
jest z jednej strony mniejsze niż odnośnie innych towarów, w tym
zwłaszcza dotyczy to leków wydawanych z przepisu lekarza, z drugiej
strony pomyłka może powodować ciężkie i nieodwracalne skutki dla
zdrowia i życia pacjenta, co dotyczy przede wszystkim leków wyda-
wanych bez recepty. Badania dowodzą jednak, że nierzadko zdarzają
się także pomyłki produktów leczniczych wśród lekarzy czy też na
etapie realizowania recepty wypisanej niewyraźnie.
Stąd, oceniając podobieństwo nazw leków, poza ogólnymi przesłan-
kami badania podobieństwa znaków towarowych, uwzględnia się to, wioletta.januszczyk@tomczak.pl
czy lek jest wydawany na receptę czy bez, tendencję konsumentów radca prawny, pracuje w Kancelarii Tomczak &
- ciągle wzrastającą - do samoleczenia czy też nagminnie niewyraźnie Partnerzy od 2005 roku. Od kilku już lat rozwija swą
wypisywane recepty. specjalizację w zakresie prawa własności intelektualnej,
odnotowując tu istotne osiągnięcia zawodowe.

e x i g e r e t u r a c t a
Postępowanie egzakucyjne
Ewelina Pichet
Tytuł egzekucyjny
skuteczny przeciw
wszystkim
Co oczywiste, wyrok wydany w sprawie wiąże tylko i wyłącznie strony konkretnego postępowania.
W postępowaniu klauzulowym taką ideę wyraża art. 803 Kodeksu postępowania cywilnego, który
określa granice tytułu wykonawczego:
Tytuł wykonawczy stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji o całe objęte nim roszczenie i ze wszystkich
części majątku dłużnika, chyba że z treści tytułu wynika co innego.
Powyższy przepis oznacza maksymalne granice realizacji egzekucji, bowiem wierzyciel może
ograniczyć działanie tytułu poprzez np. żądanie jedynie części świadczenia stwierdzonego w tytule.
Jakie jest jednak w tym przypadku znaczenie art. 791 Kodeksu postępowania cywilnego,
wprowadzającego zasadę tytułu egzekucyjnego skutecznego erga omnes? Innymi słowy – jak pogodzić
obowiązywanie orzeczenia sądowego jedynie między stronami, z powszechnym skutkiem tytułu
egzekucyjnego?
Fakty Sąd uznał za udowodnione okoliczności podawane przez strony co

Dla przedstawienia zastosowania art. 791 Kodeksu postępowania do faktu niezajmowania lokalu przez Spółkę i wydał wyrok, w którym
cywilnego warto oprzeć się na konkretnym stanie faktycznym. nakazał Spółce wydanie przedmiotowego lokalu na podstawie art. 690
Spółka zawarła ze Spółdzielnią Mieszkaniową umowę najmu loka- Kodeksu cywilnego w zw. z art. 675 Kodeksu cywilnego.
lu. Po pewnym czasie Spółka na mocy ustnej umowy, oddała lokal
w podnajem Przedsiębiorstwu. Stan taki trwał kilka lat do momen-
Art. 675. Kodeksu cywilnego
tu, w którym Spółka z przyczyn ekonomicznych podjęła decyzję
§ 1. Po zakończeniu najmu najemca obowiązany jest
o rozwiązaniu umowy najmu lokalu ze Spółdzielnią Mieszkaniową.
W tym celu złożyła wypowiedzenie umowy, jednocześnie składając zwrócić rzecz w stanie nie pogorszonym; jednakże nie
wypowiedzenie umowy podnajmu Przedsiębiorstwu. ponosi odpowiedzialności za zużycie rzeczy będące na-
Umowa najmu ze Spółdzielnią przewidywała termin, w jakim lokal stępstwem prawidłowego używania.
powinien zostać oddany wynajmującemu. Pomimo wypowiedzenia § 2. Jeżeli najemca oddał innej osobie rzecz do bezpłat-
umowy podnajmu, Przedsiębiorstwo zajmujące lokal nie opróżniło go nego używania lub w podnajem, obowiązek powyższy
w przewidzianym terminie. Ponieważ Spółdzielni z Przedsiębiorstwem ciąży także na tej osobie.
nie łączył żaden stosunek prawny, Spółdzielnia próbowała dochodzić
§ 3. Domniemywa się, że rzecz była wydana najemcy
od Spółki wydania przedmiotowego lokalu.
Spółka niejednokrotnie wzywała Przedsiębiorstwo do opróżnienia w stanie dobrym i przydatnym do umówionego użyt-
lokalu, jednakże bezskutecznie. Przedsiębiorstwo nie oddawało ku.
lokalu, a Spółdzielnia obciążała Spółkę kosztami najmu za bezumowne
korzystanie z lokalu, którym Spółka de facto nie władała. Pomimo Art. 690. Kodeksu cywilnego
tłumaczeń Spółki, że nie jest ona fizycznie w stanie oddać lokalu, jako Do ochrony praw najemcy do używania lokalu stosuje
że nie jest w jego posiadaniu, Spółdzielnia złożyła przeciwko Spółce się odpowiednio przepisy o ochronie własności.
pozew z żądaniem wydania lokalu.

e x i g e r e t u r a c t a
Postępowanie egzekucyjne
Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie nie jest istotne, że Spółka nie nego, wprowadzającego zasadę domniemania zgodności posiadania
włada lokalem, ponieważ tak naprawdę to na najemcy ciąży obowiązek z prawem.
opróżnienia lokalu. Wskazuje się także, że pożądana byłaby nowa formuła klauzuli wyko-
Spółka podejmowała już liczne działania, mające na celu skłonić nalności, sformułowanej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości
Przedsiębiorstwo do wydania lokalu, okazały się one jednak bezsku- z dnia 21 stycznia 2005 roku. Mianowicie, aby brzmienie klauzuli
teczne, więc tak naprawdę jedyną drogą pozostawałaby droga procesu, wykluczało nieporozumienia przy wykonywaniu tytułu wykonaw-
w którym Spółka wytoczyłaby przeciwko Przedsiębiorstwu stosowne czego, klauzula powinna w omawianym przypadku zawierać w swej
powództwo z żądaniem opuszczenia lokalu. treści wskazanie, że uprawnia do prowadzenia egzekucji przeciwko
Czy jednak jest możliwe wyegzekwowanie wyroku z pominięciem każdemu, kto bezprawnie włada rzeczą podlegająca przymusowemu
kolejnego długotrwałego procesu? odebraniu.
Natomiast w ścisłym związku z art. 791 Kodeksu postępowania
Zmiany w kodeksie postępowania cywilnego cywilnego pozostaje art. 1046 tego Kodeksu, który w § 2 wskazuje,
Wprowadzona w 2005 roku nowelizacja Kodeksu postępowania cy- że Prowadząc egzekucję na podstawie tytułu nakazującego dłużnikowi
wilnego, wniosła wiele zmian do postępowania egzekucyjnego, zmie- opróżnienie lokalu lub pomieszczenia, komornik usunie z niego także
niając między innymi art. 791, którego pierwotna wersja brzmiała: osoby zajmujące lokal wraz z dłużnikiem, chyba, że osoby te wykażą
Tytułom egzekucyjnym, zobowiązującym do wydania nieruchomości lub dokumentem, iż zajmowanie wynika z tytułu prawnego niepochodzącego
statku albo do opróżnienia pomieszczenia, sąd nada klauzulę wykonalno- od dłużnika.
ści także przeciwko każdemu, kto według przedstawionego zaświadczenia Tak, więc realizacja art. 791 jest wzmocniona art. 1046, który daje
urzędowego uzyskał władanie nieruchomości lub statku albo pomieszczeń możliwość prowadzenia egzekucji przeciwko osobom zajmującym
po wszczęciu postępowania, w którym wydano tytuł egzekucyjny, chyba lokal razem z dłużnikiem, choć same dłużnikiem nie są.
że wykaże, że jego władanie oparte jest na podstawie prawnej. Przed Skuteczność tytułu wykonawczego erga omnes wykluczona jest jed-
nadaniem klauzuli wykonalności sąd wysłucha osobę, przeciwko której nak w przypadku lokali mieszkalnych, o czym stanowi wyraźnie art.
klauzula ma być wydana. 1046 w § 3: Przepisów § 2 oraz art. 791 § 1 nie stosuje się do opróżnienia
Artykuł w swoim pierwotnym brzmieniu umożliwiał wszczęcie lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, dając
egzekucji przeciwko osobom, które uzyskały bez podstawy prawnej tym samym ochronę lokatorom zajmującym lokale mieszkalne.
władanie nieruchomością, statkiem lub pomieszczeniem, jednakże
uwarunkowane było to wszczęciem postępowania klauzulowego Obrona przed egzekucją
na podstawie wydanego już tytułu wykonawczego, celem uzyskania Artykuł 791 Kodeksu postępowania cywilnego przewiduje możliwość
kolejnego tytułu przeciwko osobie aktualnie władającej rzeczą bez obrony osoby niewskazanej w tytule wykonawczym przed wykona-
podstawy prawnej. niem wobec niej egzekucji poprzez wskazanie przez władającego
Nowelizacja przepisu wprowadzona 5 lutego 2005 roku zmieniła w dobrej wierze dokumentu, który daje mu do tego uprawnienie.
znacznie jego brzmienie przepisu, gdyż tytuł wykonawczy skuteczny Jeżeli przedstawi on komornikowi dokument uprawniający go do wła-
jest wobec każdego, bezprawnie władającego rzeczą: dania rzeczą, komornik wstrzyma prowadzenie egzekucji i decyzję tę
doręczy właścicielowi oraz władającemu z pouczeniem, że w ciągu
7 dni (termin zawity) może on wnieść pozew o ustalenie, że tytuł
Art. 791. Kodeksu postępowania cywilnego wykonawczy nie może być wykonany przeciw niemu.
Powództwo takie zawiera w sobie zarówno cechy powództwa
§ 1. Tytuł wykonawczy zobowiązujący do wydania ru- opozycyjnego (gdyż dąży do pozbawienia wykonalności tytułu wyko-
chomości indywidualnie oznaczonych, nieruchomości nawczego skutecznego erga omnes), jak i ekscydencyjnego, ponieważ
lub statku albo do opróżnienia pomieszczenia upo- wnoszone jest przez osobę trzecią (która nie jest wskazana w tytule
egzekucyjnym) i której prawa są naruszane poprzez stosowanie tego
ważnia do prowadzenia egzekucji nie tylko przeciwko
tytułu. Oczywiście warunkiem jest , aby osoba ta weszła we władanie
dłużnikowi, lecz przeciwko każdemu, kto tymi rze- rzeczy na podstawie tytułu prawnego niepochodzącego od dłużnika.
czami włada. Niniejszy przepis nie narusza uprawnień
nabywcy w dobrej wierze. Pomimo krytyki…
Pomimo krytyki, jaka pojawia się wobec art. 791 Kodeksu postępo-
Tym samym artykuł 791 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego stał wania cywilnego oraz wątpliwości, czy przepis ten nie jest sprzeczny
się wyjątkiem od ogólnej zasady, mówiącej, że egzekucja możliwa jest z art. 803 tego Kodeksu, wyznaczającym granice dla tytułu wykonaw-
na podstawie tytułu wykonawczego tylko przeciwko osobom, które czego, to należy pozytywnie ocenić skutki działania znowelizowanego
wskazuje tytuł wykonawczy. przepisu, który umożliwił sprawniejsze przeprowadzanie egzekucji
W swoim obecnym brzmieniu art. 791 Kodeksu postępowania cy- w opisywanych przypadkach. Nadto wskazuje się, że artykuł ten ma
wilnego umożliwia wszczęcie egzekucji przeciwko wszystkim, którzy na celu ochronę praw rzeczowych wierzyciela, które skuteczne są
bezpodstawnie władają nieruchomością, statkiem bądź ruchomością erga omnes i taki też charakter powinien mieć zatem tytuł wykonawczy
indywidualnie oznaczoną (co również stanowi novum w brzmieniu umożliwiający realizacje tych praw.
tego przepisu).
Pojawia się pytanie, czy przepis ten nie jest sprzeczny z art. 803
Kodeksu, o którym mowa była na początku. O ile bowiem literatura
wskazuje na możliwość ograniczenia tytułu wykonawczego, np. po- ewelina.pichet@tomczak.pl
przez wskazanie przez wierzyciela jedynie wybranych części majątku ukończyła w 2010 roku Wydział Prawa i Administracji
dłużnika, jakie poddane mają zostać egzekucji, to nigdzie nie wskazuje Uniwersytetu Warszawskiego. Na przełomie czerwca
się, jakoby tytuł wykonawczy mógł podlegać rozszerzeniu. i lipca odbyła praktyki zawodowe w Kancelarii.
Prócz wątpliwości związanych z granicami tytułu wykonawczego Po praktykach podjęła pracę w Kancelarii. Pracę
zwraca się także uwagę na to, że skuteczność tytułu wykonawczego magisterska napisała na temat adwokackiej spółki
erga omnes nie może przesłaniać znaczenia art. 341 Kodeksu cywil- z ograniczoną odpowiedzialnością w Niemczech.

c o r p u s l e x
Prawo handlowe
Jakub Salwa
Akcje i duplikaty
Prawa akcjonariuszy spółki akcyjnej, wynikające z posiadanych przez
nich akcji, inkorporowane są w dokumentach akcji, oczywiście
pod warunkiem, że akcje takie nie są zdematerializowane.
Każdy akcjonariusz powinien więc legitymować się dokumentem akcji w celu
wykazania swoich praw. Dokument akcji, jako papier wartościowy, nie jest przy
tym jedynie dowodem posiadanych praw, lecz ich nośnikiem. Prawa akcjonariusza
teoretycznie nie istnieją więc bez dokumentu akcji.
Każdy akcjonariusz ma przy tym roszczenie do spółki o wydanie mu dokumentu

akcji. W przypadku akcji imiennych jest to prawo nieograniczone żadnymi wyjątkami.
W przypadku akcji na okaziciela, dokumenty akcji nie mogą być wydane przed
dokonaniem pełnej wpłaty. Do tego czasu akcjonariuszowi wydaje się świadectwo
tymczasowe. W każdym więc przypadku akcjonariusz powinien legitymować się
papierem wartościowym inkorporującym jego prawa.

c o r p u s l e x
Prawo handlowe
Kto ma akcje a komu są mniej potrzebne Kiedy ujawnia się problem?

Pomimo wręcz fundamentalnego znaczenia dokumentów akcji dla W związku z faktem, że dokumenty akcji imiennych nie są akcjona-
praw akcjonariuszy, w praktyce funkcjonowania wielu spółek niezwykle riuszowi niezbędne dla celów bieżącego wykonywania praw udziało-
często można spotkać się z sytuacją, w której akcjonariusze takich wych, ich brak ujawnia się najczęściej dopiero w momencie, w którym
dokumentów nie posiadają. Dotyczy to w szczególności spółek, akcjonariusz planuje zbyć posiadane akcje.
w których występują wyłącznie akcje imienne. Zgodnie z treścią art. 339 Kodeksu spółek handlowych, przenie-
Brak dokumentów akcji występuje rzadziej w przypadku akcji na oka- sienie akcji imiennej następuje przez pisemne oświadczenie albo na
ziciela. Posiadacz akcji na okaziciela nie może bowiem wykazać wobec samym dokumencie akcji, albo w osobnym dokumencie oraz wymaga
spółki swoich praw, nie posiadając dokumentów akcji. Dokumenty te są przeniesienia posiadania akcji. Najczęściej w praktyce przeniesienie
niezbędne w każdej sytuacji, w której akcjonariusz pragnie skorzystać posiadania akcji następuje poprzez wydanie ich dokumentów. Brak
ze swoich praw udziałowych. Przykładowo, w celu wzięcia udziału dokumentów uniemożliwia więc sprzedaż akcji. Dopiero więc
w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, jest on zobowiązany do zło- w momencie sprzedaży akcji przejawia się charakter dokumentów akcji
żenia dokumentów akcji na tydzień przed terminem zgromadzenia. imiennych jako nośników praw akcyjnych. Mówiąc wprost: akcjonariusz
W związku z powyższym, każdy posiadacz akcji na okaziciela przywią- nie posiadający dokumentów akcji, nie ma czego sprzedać.
zuje dość dużą wagę do posiadanych dokumentów akcji. System prawa spółek przewidział możliwość utraty dokumentów
Znaczenie dokumentów akcji imiennych dla możliwości bieżącego akcji przez akcjonariuszy, jak również mechanizmy umożliwiające roz-
wykonywania praw udziałowych jest zgoła odmienne. W tym przypad- wiązanie omawianego problemu. Stopień skomplikowania, a co za tym
ku w celu wykazania statusu akcjonariusza wobec spółki wystarczający idzie, przydatności mechanizmów proponowanych przez ustawodaw-
jest fakt, iż akcjonariusz jest wpisany do księgi akcyjnej. Po uzyskaniu cę, jest różny w zależności od przyczyn braku dokumentów akcji.
wpisu dokumenty akcji nie są w żadnej mierze konieczne do wyko- W sytuacji, w której dokumenty akcji nigdy nie zostały wydane
nywania praw udziałowych. akcjonariuszowi, rozwiązanie problemu jest nieskomplikowane. Jak
Co więcej, dokumenty te w niektórych przypadkach nie są potrzebne już wspomniano, akcjonariuszowi przysługuje roszczenie o wydanie
również dla celów samego wpisu do księgi. Dotyczy to objęcia akcji dokumentów akcji. Dokumenty takie zostaną więc wydane przez
w początkowym lub podwyższonym kapitale akcyjnym. W takim Zarząd na wniosek akcjonariusza.
przypadku Zarząd spółki dokonuje wpisu w oparciu o oświadczenie Więcej komplikacji stwarza utrata lub zniszczenie dokumentów.
akcjonariusza o objęciu akcji, nie zaś w oparciu o dokumenty akcji, W takiej sytuacji konieczne jest umorzenie utraconych lub zniszczonych
które bardzo często są wydawane dopiero później. dokumentów i wydanie ich duplikatów. Jeżeli brak dokumentów zo-
Wobec tego brak dokumentów akcji może być dwojakiego rodzaju: stanie ujawniony dopiero na etapie negocjacji umowy sprzedaży akcji,
pierwotny lub wtórny. Może on więc przede wszystkim wynikać zastosowanie właściwych procedur może opóźnić finalizację transakcji.
z faktu, iż spółka nigdy nie wydała akcjonariuszowi dokumentów akcji. Z tego względu niezwykle istotne jest jak najszybsze zidentyfikowanie
Brak dokumentów akcji może być jednak również wtórny w tym problemu oraz jego eliminacja.
znaczeniu, iż dokumenty, po ich wydaniu akcjonariuszowi, ulegają
utracie lub zniszczeniu. Procedura ustawowa
Kwestia umarzania dokumentów akcji i wydawania ich duplikatów
została uregulowana ustawowo. Zgodnie z art. 357 paragraf 3 Kodeksu
spółek handlowych, w braku odpowiednich uregulowań statutu, zasto-
sowanie znajdują w tym zakresie przepisy Dekretu z dnia 10 grudnia
1946 roku o umarzaniu utraconych dokumentów.
Jak można się domyślać, przepisy dekretu wydanego w pierwszej
połowie ubiegłego wieku w najmniejszym stopniu nie są w stanie
sprostać oczekiwaniom uczestników dzisiejszego obrotu. Procedura
przewidziana dekretem jest skomplikowana i czasochłonna.
Umarzanie dokumentów na podstawie Dekretu odbywa się w postę-
powaniu sądowym. W przypadku dokumentów imiennych, konieczne
jest przy tym ogłoszenie o planowanym umorzeniu i wezwanie zain-
teresowanych do zgłoszenia swoich roszczeń w terminie co najmniej
trzech miesięcy. Postanowienie o umorzeniu dokumentu może zostać
wydane dopiero po miesiącu od upływu powyższego terminu. Z kolei
nowy dokument nie może zostać wydany przed uprawomocnieniem
się postanowienia o umorzeniu.
Procedura umarzania dokumentu akcji zgodnie z Dekretem trwa więc
łącznie ponad cztery miesiące, ponadto wymaga przeprowadzenia
postępowania sądowego. Trudno sobie w praktyce wyobrazić, aby
akcjonariusz zamierzający zbyć akcje, przeprowadzał tak czasochłonny
proces w toku negocjacji związanych ze sprzedażą akcji.
Tryb statutowy
Wobec trudności w zastosowaniu archaicznego trybu przewi-
dzianego Dekretem, z pomocą akcjonariuszom przychodzi Kodeks
spółek handlowych. Umożliwia on samodzielne uregulowanie przez
akcjonariuszy trybu umarzania dokumentów akcji i wydawania ich
duplikatów w statucie spółki.
W celu umożliwienia odzyskania dokumentów akcji przez akcjona-
riusza konieczne jest więc wprowadzenie odpowiednich postanowień

c o r p u s l e x
Prawo handlowe
do statutu spółki i rejestracja jego zmian przez sąd rejestrowy. Brak W podsumowaniu
dokumentów akcji nie uniemożliwia przy tym podjęcia uchwały Większość akcjonariuszy nie zdaje sobie sprawy z rzeczywistych
o zmianie statutu, jak bowiem wskazano powyżej, wystarczającą konsekwencji braku dokumentów akcji. Nieco lekceważącemu ich
legitymacją do udziału akcjonariusza w walnym zgromadzeniu jest stosunkowi w tym zakresie trudno się zresztą dziwić, skoro w toku
wpis do księgi akcyjnej. działalności spółki brak dokumentów akcji nie wpływa ujemnie na wy-
Podstawową zaletą upoważnienia do samodzielnej regulacji trybu konywanie przez akcjonariusza praw udziałowych, a w szczególności
umarzania dokumentów akcji jest jego niejako blankietowy charakter. najważniejszych z nich: prawa do głosu oraz prawa do dywidendy.
Akcjonariusze spółki mogą w dowolny sposób ukształtować omawianą Identyfikacja negatywnych konsekwencji braku dokumentów akcji
procedurę. Jedynym wymogiem, jaki stawia Kodeks spółek handlo- następuje więc przeważnie dopiero w toku negocjacji transakcji zbycia
wych w stosunku do trybu statutowego, jest konieczność ogłoszenia akcji, w głównej mierze na etapie badania prawnego spółki dokony-
o utracie lub zniszczeniu dokumentów akcji przed wydaniem ich wanego przez kupującego. Konsekwencje te są przy tym dużym za-
duplikatów. skoczeniem dla akcjonariusza i często powodują opóźnienie transakcji,
W pozostałym zakresie tryb umarzania dokumentów może być z uwagi na zbyt późne podjęcie środków zaradczych.
ukształtowany dowolnie. Jednakże w celu uniknięcia ewentualnych Z powyższych względów istotnego znaczenia nabiera sprawdzenie
przyszłych roszczeń do akcji objętych utraconymi dokumentami, tryb stanu posiadania dokumentów w odpowiednim momencie, najlepiej
przewidziany w statucie powinien przynajmniej w pewnym stopniu zaś jeszcze przed podjęciem rozmów negocjacyjnych z potencjalnym
dążyć do wyeliminowania ryzyka wydania duplikatu akcji osobie nie- nabywcą akcji.
uprawnionej. Nawet bowiem w przypadku zastosowania najbardziej efektywnych
W związku z powyższym, przykładowe postanowienia statutu mogą środków zaradczych, zgodnie z powyższym opisem, cały proces od-
mieć następujące, przykładowe brzmienie: zyskania przez akcjonariusza dokumentów akcji trwa nie krócej niż
miesiąc - półtora miesiąca.
Pierwszym niezbędnym krokiem będzie bowiem wprowadzenie
1. W przypadku utraty lub zniszczenia dokumentu odpowiedniego postanowienia do statutu spółki i rejestracja zmiany
akcji, akcjonariusz może złożyć wniosek do Zarządu statutu w rejestrze przedsiębiorców, co w praktyce trwa ok. 2-3
tygodni.
Spółki o umorzenie tego dokumentu i wydanie jego
Dopiero po rejestracji zmian w rejestrze przedsiębiorców akcjona-
duplikatu. riusz będzie mógł złożyć odpowiedni wniosek do Zarządu.
Następnie Zarząd ogłosi o utracie dokumentów akcji, przy czym
2. Zarząd Spółki umorzy utracony lub zniszczony okres oczekiwania na publikację ogłoszenia w Monitorze Sądowym
dokument akcji oraz wyda jego duplikat, jeżeli wnio- i Gospodarczym wynosi ok. 2 tygodni.
skodawca uprawdopodobni jego treść oraz fakt, Dopiero po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia Zarząd będzie upraw-
że jest akcjonariuszem. Fakt, iż wnioskodawca jest niony do wydania duplikatów dokumentów akcji akcjonariuszowi.
akcjonariuszem, uważa się za uprawdopodobniony
w szczególności, jeżeli wnioskodawca jest wpisany do
księgi akcyjnej Spółki.
3. Wydanie duplikatu dokumentu akcji wymaga

uprzedniego ogłoszenia o jego zniszczeniu lub utracie.
Zarząd wyda duplikat, jeżeli dokument akcji nie zo-
stanie złożony w siedzibie Spółki w terminie 7 dni od
dnia ogłoszenia.
Proponowane brzmienie zapewnia z jednej strony prawdopodo-

bieństwo graniczące z pewnością, że duplikaty dokumentów akcji
zostaną wydane osobie uprawnionej, z drugiej zaś strony przedsta-
wiony powyżej tryb nie jest związany z uciążliwością, jaka cechuje
tryb dekretowy.
W praktyce omawiany tryb jest oczywiście pewną fikcją. W przypadku
spółek, których kapitał zakładowy składa się wyłącznie z akcji imiennych,
Zarząd doskonale zna skład osobowy akcjonariatu. Dokumenty akcji,
nawet jeśli były wydane, nie służą w żadnym stopniu identyfikacji ak-
cjonariuszy, w szczególności zaś gdy chodzi o spółkę jednoosobową.
W takiej sytuacji wydanie duplikatów dokumentów akcji mogłoby od-
być się bez zastosowania jakiegokolwiek trybu, nie wywołując ryzyka
wydania dokumentu akcji nieuprawnionemu.
Z uwagi jednak na fakt, iż Kodeks spółek handlowych mówi jakub.salwa@tomczak.pl
o trybie wydawania duplikatów, proces ich wydawania przewidziany aplikant drugiego roku aplikacji przy Okręgowej
w statucie powinien być oparty na pewnych regułach, dzięki którym Radzie Adwokatów. Specjalizuje się
można mówić o wydawaniu duplikatów w określonym trybie. Tryb w transakcjach typu M&A. Współuczestniczył
ten, co oczywiste, powinien być przy tym jak najmniej skomplikowany w powstaniu opracowań na temat połączenia
i czasochłonny. spółek i spółki komandytowej

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE
Komentarze
Res in Commercio
W
tym numerze „Res in Commercio”
zaczynamy druk oryginalnej publikacji
przygotowywanej do druku przez
Kancelarię, poświęconą przekształceniu spółek.
Jest to druga część naszej Restrukturyzacyjnej
Trylogii, zaczęliśmy od opublikowanej w 2009
roku książki na temat połączenia spółek.
Nasze przesłanie jest na wskroś praktyczne.

Na temat przekształcenia napisano wiele
wysoce teoretycznych książek, rozstrzygając
dylematy, które nigdy w praktyce nie powstały.
Opisując nasze doświadczenia przedstawiamy
zarazem pewną ideę interpretacyjną
procedury przekształceniowej. W największym
uproszczeniu sprowadza się ona do uznania tej
procedury jako pozostającej w największym
możliwym stopniu w dyspozycji stron. Oznacza
to, że naszym zdaniem zakres ingerencji sądu
powinien być minimalny, lub zgoła ograniczać
się do ewidencji wymaganych przez prawo
zdarzeń.
Komentarze Res in Commercio
Nasze opracowanie liczy dwanaście rozdziałów. Połączenie spółek

Tym razem pierwszy z nich, poświęcony
przyczynom przekształcenia spółek. Część pierwsza
W następnym numerze „Res” zaprezentujemy
najważniejszą dla procedury przekształceniowej
zasadę kontynuacji i odstępstwa od tej zasady.

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

Przekształcenie spółek. Część pierwsza.
Rozdział Pierwszy
Przyczyny przekształcenia.
Esencja tematu
1.1. Przekształcenie spółek - ewolucja w stronę wolności tora projektów gospodarczych. Takie podejście prowadziło
do restryktywnych pomysłów, z których m.in. wynikało na
1 Pod rządami kodeksu handlowego, czyli w gruncie rzeczy przykład, iż majątek spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
stosunkowo niedawno, bo niecałe dziesięć lat temu pojęcie stanowi aport wnoszony w ramach przekształcenia do spółki
przekształcenia spółek odnosiło się wyłącznie do przekształ- akcyjnej. A to oznaczało całą procedurę wnoszenia aportu do
cenia spółek kapitałowych (spółki z ograniczoną odpowie- spółki akcyjnej w związku z przekształceniem, ze wszystkimi
dzialnością w spółkę a+kcyjną i odwrotnie). Wszelkie inne korowodami formalnymi (wycena, opinia biegłego), zazwy-
przekształcenia były pomijane przez prawo korporacyjne. czaj kompletnie pozbawionymi gospodarczego sensu.
W wypowiedziach prawników, a także i w orzeczeniach 4 Co gorsza, w ówczesnym prawie handlowym brakowało
niektórych sądów podejmowano nieśmiałe przemyślenia, jednoznacznej ramy przekształceń, nawet w tak skromnym
rozważające możliwość przekształcenia spółki osobowej rozmiarze, w jakim były one dopuszczone przez prawo,
w spółkę kapitałową jako, że takie przekształcenie nie było z której wynikałaby bezwzględnie podstawowa zasada cią-
explicite przez prawo zabronione. Powyższe rozważania głości bytu prawnego. Brak tej reguły znalazł symboliczny
nie dotyczyły jednakże nigdy przekształcenia w odwrotnym wyraz i w tym, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
kierunku, czyli od spółki kapitałowej do osobowej. Operacja po przekształceniu w akcyjną dostawała w rejestrze sądowym
taka wydawała się niemożliwym do rozwiązania rebusem. nowy numer Rejestru Handlowego B (co zresztą zostało do
2 Wśród przekształceń, które z mocy prawa były jednoznacz- dzisiaj w przypadku numeru KRS), nową teczkę i nowego
nie dozwolone i tym samym powszechnie realizowane, sędziego referenta. Powyższe, przy ówczesnych przepisach
zapewne 90 procent odbywało się w kierunku: od spółki o firmie, z praktycznego punktu widzenia oznaczało, że
z ograniczoną odpowiedzialnością do spółki akcyjnej. Prze- następnego dnia można było zarejestrować kolejną spółkę
kształcenie takie skojarzone było ze wzrostem i rozwojem. z ograniczoną odpowiedzialnością pod tą samą firmą, co firma
Jednocześnie przekształcenie to było koniecznością zawsze spółki przekształconej.
w tych branżach i środowiskach, w których spółka akcyjna jest 5 Kierunek myślenia gospodarczego w Unii Europejskiej od
wymaga przez prawo. Było także – to był może najbardziej dawna był inny. Przekształcenie, podobnie jak wszystkie inne-
popularny praktyczny motyw przekształcenia - uważane za go tego typu operacje (połączenie, podział) potraktowane zo-
konieczność na tle nieco histerycznej obawy przed osobistą stały po anglosasku pragmatycznie, bez owego prawniczego
odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną nabożeństwa, tak typowego dla około-niemieckich systemów
odpowiedzialnością. prawnych. Jeżeli przyjąć zasadę, że wszystkie owe operacje
3 Wówczas, przez całe lata dziewięćdziesiąte – były to bardzo są dopuszczone przez prawo, pozostało jedynie określić
trudne operacje, ponieważ przepisy kodeksu handlowego najważniejsze mechanizmy bezpieczeństwa wierzycieli i go-
były w tym zakresie bardzo ubogie i dawały sądom ogromną spodarczego porządku publicznego oraz pozostawić resztę
swobodę interpretacji. Sądy zaś poczuwały się bardziej do wolnym przedsiębiorcom i ich prawnikom.
roli strażników czystości formalnej, zamiast do roli rejestra- 6 Od dnia 1 stycznia 2001 roku, to jest od wejścia w życie

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

Kodeksu spółek handlowych przekształcenia spółek stały się przez właścicieli ograniczenia lub też skutkuje nadmierną od-
operacją zaakceptowaną przez prawo w nieograniczonym powiedzialnością właścicieli. Zazwyczaj chodzi o zwiększenie
niemal wymiarze. Wszystkie możliwe przekształcenia zo- skali działalności, dostęp do kapitału, zdobycie akcjonariatu,
stały w Kodeksie co najmniej ramowo opisane. Co więcej wejście na giełdę. Niekiedy chodzi po prostu o ograniczenie
Kodeks zajął się nawet przekształceniem spółki cywilnej, odpowiedzialności majątkowej czy wręcz osobistej, związanej
której działania co do zasady, w podstawowym jej zakre- z typem działalności gospodarczej. W innych jeszcze przy-
sie, nie regulował. Przekształcenie spółek należy obecnie padkach przekształcenie ma przynieść bezpośrednie korzyści
niemal w zupełności do sfery wolności gospodarczej. polegające na zmniejszeniu obciążeń podatkowych. Wreszcie
Wyłączone przez prawo jest jedynie przekształcenie spółki niektóre rodzaje działalności wprost żądają operowania spół-
w likwidacji, która już rozpoczęła podział majątku, jak również ką akcyjną.
spółki w upadłości.
7 Po wprowadzeniu Kodeksu spółek handlowych wielu 1.2.1 Wymogi systemu prawnego
prawników, przyzwyczajonych do regulacyjnej wizji świata
gospodarczego i wszechwładnej roli sądów, nie mogło wyjść 12 System prawny w poszczególnych przypadkach stawia wy-
ze zdumienia, że w obszarze przekształceń „wszystko” stało móg określonej formy prawnej dla prowadzenia określonego
się dopuszczalne. Zmiany te nie powstały w głowach pol- typu działalności. I tak w szczególności na giełdzie notowane
skich twórców ustaw, lecz zostały wymuszone przez Unię. być mogą tylko spółki akcyjne i komandytowo-akcyjne. Dzia-
Ale nie bądźmy nazbyt czepliwi, zapewne w innych krajach łalność ubezpieczeniowa może być prowadzona wyłącznie
germańskiego porządku prawnego akceptacja dla wolności pod postacią spółek akcyjnych. Z kolei działalność adwokatów
operacji transformacyjnych na spółkach także nie przychodziła i radców prawnych nie może być prowadzona w formie spół-
łatwo. Stanowiła ona jednak następstwo zwycięskiego po- ki kapitałowej, zaś „zalecaną” tej działalności formą prawną
chodu anglosaskiej koncepcji prawa gospodarczego, u której jest wśród spółek osobowych spółka partnerska.
podstaw tkwi nie tylko wiara w rolę jednostki w stosunku
do roli państwa, ale także mniej idealistyczne przekonanie, 1.2.2 Wymogi płynności tytułów do praw udziałowych
że państwo nigdy nie będzie wystarczająco skuteczne, by
zapewnić jednocześnie bezpieczeństwo obrotu z jednej 13 Pochodną względów wskazanych powyżej jest praktyczny
strony oraz jego sprawność i jasność z drugiej. Anglosaska wzgląd na płynność tytułów do praw udziałowych, co umoż-
koncepcja postawiła na sprawność, wychodząc z założenia, liwia rozwój firm i kumulowanie kapitału z zewnątrz. Zbycie
że bezpieczeństwa i tak się wszystkim nie zapewni i, że musi praw i obowiązków w spółce osobowej nie tylko wymaga
być ono przedmiotem osobistej troski jednostek. wyraźnego dopuszczenia takiej operacji w umowie spółki,
8 Jak wskażemy na to w naszym opracowaniu, barierami dla lecz wiąże się z ograniczeniami, trudnościami i ryzykiem.
pełnej wolności pozostają: dwuznaczna rola biegłego ocenia- Udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością są
jącego plan przekształcenia, a także rola sądu rejestrowego znaczenie trudniej sprzedawalne, niż akcje w spółkach ak-
w tym zakresie, w jakim miałby on kierować się negatywną cyjnych, te ostatnie ponadto mogą być akcjami na okaziciela,
opinią biegłego. jeżeli właściciel nie chce ujawniać swojej tożsamości.
9 Art. 551 § 1 Kodeksu wyraźnie dopuszcza przekształcenie
spółki kapitałowej (akcyjnej lub z ograniczoną odpowiedzial- 1.2.3 Bezpieczeństwo
nością) w każdą inną spółkę handlową. Trzeba powiedzieć
jednak, że w zasadzie wszystkie formaty przekształcenia 14 Tradycyjnie kluczowym względem wyboru formy prawnej
spółek zostały przez prawo dopuszczone. Koniec końców był wzgląd na ograniczenie odpowiedzialności w związku
Kodeks dopuszcza nawet, w wyniku noweli z 12 grudnia z ewentualnym zadłużeniem spółki. W poszczególnych
2003 roku, przekształcenie spółki cywilnej. wypadkach może też chodzić o ograniczenie odpowiedzial-
10 Taka wolność przekształceń oznaczać musi, że regulacja ności członków zarządu – typowego dla spółki z ograniczoną
kodeksowa nie może być bardzo szczegółowa, skoro odpowiedzialnością, a także osobistej odpowiedzialności za-
mamy w Kodeksie dopuszczonych co najmniej dwadzieścia rządców. Z tych przyczyn, jako forma działalności wybierane
owych formatów przekształceń – nie doliczając do tej liczby były spółki kapitałowe lub też ograniczona odpowiedzialność
przekształceń z udziałem spółki cywilnej. To także oznacza, wspólnika spółki osobowej (komandytariusz, akcjonariusz).
że szczegóły poszczególnych operacji przekształceniowych Należy jednak jasno powiedzieć, że w praktyce gospo-
nie tylko mogą, ale i muszą zostać wypełnione inicjatywą darczej wzgląd ten w istotnym stopniu traci na znaczeniu,
i inwencją zarządów i właścicieli przekształcanej spółki. ponieważ wszystkie formy prawne spółek poszukują – i
znajdują – sposoby na ograniczenie odpowiedzialności oso-
1.2 Motywy przekształceń bistej wspólników, a spółki, w których wspólnicy ponoszą
nieograniczoną odpowiedzialność osobistą (jak to ma miejsce
11 Jednak możliwości prawne to jedno, a motywy gospodar- w spółce jawnej) odchodzą coraz bardziej w przeszłości. W
cze to drugie. Spółki przekształcane są z tej przyczyny, że rzeczywistości gospodarczej dotyczą one stosunkowo nie-
dotychczasowa forma działalności nakłada nieakceptowane wielkich firm i ograniczonych zakresów działalności gospo-

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

darczej. Akademickie koncepty dotyczące nieograniczonej z art. 552 Kodeksu chwila wpisu do rejestru, w przypadku
odpowiedzialności majątkowej nie wytrzymały konfrontacji spółek przedsiębiorców, spółki przekształconej. Jest to
z niepewnością życia gospodarczego. w rozumieniu Kodeksu dzień przekształcenia. Wszystkie więc
czynności poprzedzające dzień przekształcenia mają sens
1.2.4 Podatki i znaczenie czynności przygotowawczych i są wypełniane
przez czynności prawne i prawnicze. Natomiast wszystko
15 Ograniczenie opodatkowania, wykorzystanie strat, wykorzy- to, co ma miejsce po dniu przekształcenia, a co ma ogrom-
stanie niższych stawek podatkowych – wszystko to stanowią ne, niekiedy zasadnicze znaczenie dla oceny skuteczności
jedne z najczęstszych motywów przekształceń spółek. Z góry przeprowadzonej operacji, mieć będzie zazwyczaj charakter
i na wszelki wypadek powiedzmy, że naszym zdaniem nie czynności faktycznych, pozwalających w szczególności kon-
ma w tym niczego dwuznacznego, przeciwnie poszukiwanie trahentom uzyskać informację na temat dokonanej operacji.
najkorzystniejszej formy opodatkowania jest takim samym 19 Przekształcenie spółek – o czym cały czas należy pamiętać,
przejawem inwencji przedsiębiorców i ich inteligencji, jak gdy patrzy się na przepisy z perspektywy innych operacji
wypuszczenie na rynek nowego, bardzo dobrze sprzeda- transformacyjnych, czyli na podział i połączenie – nie zosta-
jącego się produktu. Inna rzecz, czy przypadkiem państwo ło uregulowane „z góry” dyrektywą unijną. Stąd w ramach
i polityczny legislator nie powinien poszukiwać rozwiązań, przekształcenia pojawiają się liczne odstępstwa reguły gry
w których podatki nie będą motywem wyboru (i tym w stosunku do dwóch pozostałych operacji. Ogólnie można
samym przekształcenia) formy prawnej działalności. O ile powiedzieć, że nie ma w tym nic złego, choć jak się okaże
takie rozwiązania są możliwe do stworzenia. Każdy rozsądny w praktyce, po pierwsze nie wiadomo jaka jest przesłanka
system prawny winien stawiać sobie za cel postulat, by forma wprowadzania tych odstępstw, po drugie zaś – zazwyczaj
prawna działalności dobierana była pod kątem jej funkcjonal- – mają one znamiona „starego porządku” pozostawiając, teo-
ności, sprawności i efektywności gospodarczej, zaś od strony retycznie przynajmniej, większą władzę w rękach władzy, czyli
podatkowej – by formy te pozostawały neutralne. Tak jednak sądu rejestrowego.
nie jest i nie wiadomo, czy kiedykolwiek będzie, jednak ten-
dencja w tym kierunku jest stała i dlatego należy się liczyć, że 1.4 „Fazowanie” procesu przekształcenia
po kilku latach od „ujawnienia” i spopularyzowania korzyści
podatkowych związanych z pewną formą prawną działalności 20 Większość, o ile nie wszystkie opracowania na temat prze-
korzyści te będą uchylane. Do tego doszło m.in. w stosunku kształcenia spółek z upodobaniem opisują ten proces jako
do spółek komandytowych i komandytowo-akcyjnych, które podzielony na trzy fazy: menadżerską, właścicielską oraz fazę
uzyskały „nowe życie” w latach pierwszej dekady nowego autoryzacji. Nawet, jeżeli przyjąć, że w takim opisie nie ma
stulecia. Nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od niczego niewłaściwego nie sposób też ustalić, co daje lub dać
osób fizycznych z dnia 25 listopada 2010 roku zasadniczo może uświadomienie sobie teoretycznego wyróżnienia tych
ogranicza korzyści podatkowe wynikające z przekształcania trzech faz. Co najwyżej w wyróżnieniu owych faz znajduje
spółek kapitałowych w te dwie spółki osobowe. Część jednak swoisty wyraz interesująca właściwość procesu przekształce-
z korzyści pozostała w mocy i z racji przesłanek systemowych nia, że pomimo, iż dotyczy on najbardziej właścicieli spółek,
wydaje się byś „nieusuwalna”. to jego inicjacja należy do zarządców owych spółek. Oryginal-
16 Zupełnie szczególnym powodem przekształcenia jest ność tego odkrycia jest jednak w istotnej mierze spłaszczona,
roszczenie opisane w art. 583 kodeksu spółek handlowych, gdy uświadomić sobie, że w strukturze większości spółek
zgodnie z którym w przypadku śmierci wspólnika spółki jawnej rola właściciela i zarządcy jest ściśle, nierzadko personalnie,
jego spadkobierca może żądać przekształcenia tej spółki w spół- połączona.
kę komandytową i przyznania statusu komandytariusza przy
czym spółka powinna uwzględnić żądanie spadkobiercy zmar-
łego wspólnika, chyba że pozostali wspólnicy podejmą uchwałę
o rozwiązaniu spółki. To oryginalne rozwiązanie, dające prawo
żądania przekształcenia, omawiamy szerzej w dalszej części
opracowania, choćby z uwagi na jego oryginalność.
1.3 Podstawowe informacje o przekształceniu
17 Przekształcenie jest najprostszą i najbardziej oczywistą struktu-

ralną operacją ze wszystkich przeprowadzanych przez spółki
prawa handlowego na podstawie tytułu czwartego Kodeksu
spółek handlowych. Polega ono na zmianie formy prawnej
spółki przekształcanej.
18 Kodeks opisuje skutek tego zdarzenia jako związany
z jednym konkretnym momentem w czasie: jest to zgodnie

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

Przeksztalcenie spółek. Część pierwsza.
Rozdział Drugi
Zasada kontynuacji
i odstępstwa od zasady
2.1. Sukcesja uniwersalna czy kontynuacja 2.2 Oznaczenia i identyfikacja spółki
21 Jedną z podstawowych cech przekształcenia spółek jest to, 2.2.1 Sprawozdanie finansowe
że w procesie tym od początku bierze udział tylko jeden
istniejący podmiot, który zmienia swoją formę prawną, nie 25 Najbardziej widocznym dla przeciętnego uczestnika obrotu
powstaje natomiast nowy podmiot. Konsekwencją tego jest gospodarczego przejawem kontynuacji spółki przekształcanej
kontynuacja w zakresie praw i obowiązków spółki prze- przez spółkę przekształconą jest to, że w wyniku przekształ-
kształcanej. Zasadę tę wyraża art. 553 Kodeksu, zgodnie cenia spółki zasadnicza część jej firmy (tzw. korpus) nie ulega
z którym spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa zmianie. Zmianie podlega natomiast określenie wskazujące
i obowiązki spółki przekształcanej. na formę prawną spółki (tzw. dodatek), co wynika z samej
22 W praktyce często myli się tę zasadę z zasadą sukcesji istoty przekształcenia. Jeśli zatem firma spółki przekształcanej
uniwersalnej, choć przecież chodzi o dwie różne rzeczy. brzmiała „Megantex spółka z ograniczoną odpowiedzialno-
Sukcesja bowiem zakłada przejście praw i obowiązków przy- ścią”, gdzie „Megantex” jest korpusem firmy, a „spółka
sługujących jednemu podmiotowi na inny, w co powinno być z ograniczoną odpowiedzialnością” dodatkiem, to firma
zaangażowane dwa podmioty. Tymczasem, jak już to wskaza- spółki przekształconej będzie brzmiała „Megantex spółka
no, przekształcenie jest procesem w ramach jednego, tego akcyjna”. W praktyce, dla kontrahentów zmiana ta jest na
samego podmiotu a prawa i obowiązki nie są przenoszone tyle niewidoczna, że właściwie nie wpływa na jego relacje
na inny. Z tego względu w teorii prawa przyjęło się wyrażoną gospodarcze ze spółką – spółka akcyjna Megantex dla takiego
w art. 553 Kodeksu nazywać zasadą kontynuacji. kontrahenta wciąż pozostaje spółką Megantex po przekształ-
23 Rozróżnienia językowe w stosowaniu prawa nie służą tylko ceniu ze spółki jawnej.
ścisłości terminologicznej, ale służą też ower prawea interpre- 26 Proces przekształcenia spółki może jednak zakładać, że firma
tacji. Używanie pojęcia sukcesji zamiast kontynuacji niewąt- spółki przekształconej ulegnie zmianie. W takim przypadku,
pliwie mogłoby ułatwić podważanie pełnej tożsamości praw zgodnie z art. 554 Kodeksu spółka przekształcona będzie
i obowiązków podmiotu prawa przed i po przekształceniu. miała obowiązek podawania w nawiasie dawnej firmy obok
To jeszcze jeden powód dla którego warto być ścisłym. nowej firmy z dodaniem wyrazu „dawniej”. W takim przy-
24 Zasada kontynuacji przejawia się w kilku aspektach: kor- padku spółka przekształcana „Megantex spółka z ograniczoną
poracyjnym (oznaczenie i identyfikacja spółki, wspólnicy), odpowiedzialnością”, która zmieni firmę na „Gigantex spółka
cywilnoprawnym (prawa i obowiązki cywilnoprawne) oraz akcyjna” będzie zobowiązana posługiwać się następującym
administracyjnoprawnym (koncesje, zezwolenia, decyzje ad- określeniem: „Gigantex spółka akcyjna (dawniej: Megantex
ministracyjne, kwestie podatkowe). Kontynuacja nie jest konty- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością)”. Obowiązek
nuacją pełną, gdyż przepisy prawa przewidują szereg wyjątków. ten będzie ciążył na spółce przekształconej przez okres co
najmniej roku od dnia przekształcenia, a więc od dnia wpisu
spółki przekształconej do rejestru (art. 554 w związku z art.
522 Kodeksu).

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

27 Obowiązek ten, zapisany w ramach przepisów o przekształ- przekształcana i spółka przekształcona to jeden i tam sam
ceniu, od strony czysto logicznej nie musi być związany podmiot, różna jest jedynie forma prawna w jakiej spółka ta
z przekształceniem, bo przecież nie istnieje obowiązek prowadzi działalność gospodarczą.
zmiany nazwy zasadniczej części firmy spółki w związku 32 Jednakże, w świetle odpowiednich przepisów prawa kwe-
z przekształceniem. Interesującą rzeczą jest w tym wszystkim stia ta może nie być już taka oczywista. Zgodnie bowiem
to, że w przypadku „normalnej” zmiany nazwy obowiązek z art. 12 ust. 1 ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji
używania dotychczasowej nazwy nie został w przepisach sfor- podatków i płatników, NIP nadany podatnikowi nie prze-
mułowany. Innymi słowy mamy tu do czynienia z regulacją chodzi na następcę prawnego. Ten sam przepis przewiduje
niespecjalnie konsekwententną: zmiana nazwy w ramach jednak wyjątek od tej zasady – z przepisu tego wynika,
przekształcenia podlega innym, surowszym rygorom, niż że w przypadku przekształcenia spółki cywilnej w spółkę
zmiana nazwy dokonana niezależnie od przekształcenia. handlową lub spółki handlową w inną spółkę handlową
Można by zapytać: a właściwie dlaczego? NIP przechodzi na spółkę przekształconą (art. 12 ust. 2
28 Może się zdarzyć, że zmiana firmy będzie wymuszona prze- pkt 2 ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatków
prowadzeniem przekształcenia określonego typu. Wiąże się i płatników). Innymi słowy przepis napisany jest tak, jakby
to z obowiązkowym brzmieniem firmy danego typu spółki. spółka przekształcona była w dosłownym, prawnym sen-
I tak, firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy sie, następcą prawnym spółki przekształcanej. Świadczy
(nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę o tym sąsiedztwo obu przepisów. Jak już wspominano
(nazwę) jednego albo kilku wspólników (art. 24 Kodeksu). powyżej, przekształcenie spółki nie może być uznane za
Firma spółki partnerskiej powinna z kolei zawierać nazwi- sktukutjące następstwem prawnym. W tym więc zakresie,
sko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie odniesienie w przywołanym przepisie pojęcia następcy
„i partner” bądź „i partnerzy” albo „spółka partnerska” oraz prawnego do przekształcenia spółki jest nieprawidłowe.
określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce Uwzględniając jednakże cel tego przepisu należy dojść do
(art. 90 § 1 Kodeksu). wniosku, że pomimo nieścisłości w jego terminologii, zasadą
29 Największe znaczenie ma kwestia zmiany firmy w przypad- jest, że numerem NIP spółki przekształconej staje się NIP-em
ku, gdy spółką przekształcaną lub przekształconą jest spółka spółki przekształcanej.
komandytowa lub spółka komandytowo-akcyjna. Firmy tych
spółek powinny bowiem zawierać nazwisko jednego lub kilku 2.2.3 REGON
komplementariuszy (art. 104 § 1 i art. 127 § 1 Kodeksu).
W przypadku, gdy firmy tych spółek zawierają także lub wy- 33 Podobna zasada dotyczy numeru REGON (pochodzący
łącznie nazwiska komandytariuszy lub akcjonariuszy, osoby jeszcze z czasów Polski Ludowej akronim od nazwy Rejestr
te w stosunku do osób trzecich odpowiadają jak komple- Gospodarki Narodowej) nadanego spółce przekształconej.
mentariusze (art. 104 § 4 i art. 127 § 4 Kodeksu). Jeśli zatem Zgodnie z § 6 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27
przykładowo spółka „Jaworski, Morgaś spółka jawna” będzie lipca 1999 roku w sprawie sposobu i metodologii prowa-
przekształcana w spółkę komandytową, gdzie Pan Jaworski dzenia i aktualizacji rejestru podmiotów gospodarki naro-
będzie komplementariuszem a Pan Morgaś komandytariu- dowej, w tym wzorów wniosków, ankiet i zaświadczeń,
szem, firma tej spółki powinna brzmieć: „Jaworski spółka oraz szczegółowych warunków i trybu współdziałania służb
komandytowa”. statystyki publicznej z innymi organami prowadzącymi urzę-
30 W przypadku spółek kapitałowych przekształcanych ze spółek dowe rejestry i systemy informacyjne administracji publicznej
osobowych, gdzie firma spółki przekształconej nie uległaby podmiotom wpisanym do rejestru podmiotów gospodarki
zmianie, niekiedy niezbędne będzie uzyskanie zgody w for- narodowej jest nadawany niepowtarzalny numer identyfika-
mie pisemnej na umieszczenie w firmie spółki kapitałowej cyjny REGON (§ 6 ust. 1). Zmiana szczególnej formy praw-
nazwiska osoby fizycznej. Obowiązek ten wynika z art. 43 nej podmiotu powoduje skreślenie go z rejestru podmiotów
(5) Kodeksu cywilnego. Dotyczy to przykładowo sytuacji, oraz ponowny wpis do rejestru podmiotów z nadaniem
w której w chwili przekształcenia spółki jawnej w spółkę nowego numeru identyfikacyjnego REGON (§ 6 ust. 4).
z ograniczoną odpowiedzialnością, firmę spółki jawnej „Ja- Jednakże, nie powoduje nadania nowego numeru identyfi-
worski Morgaś spółka jawna”, zastąpiłaby firma „Jaworski kacyjnego REGON przekształcenie spółki handlowej w inną
Morgaś spółka z ograniczoną odpowiedzialnością”. spółkę handlową oraz spółki cywilnej w spółkę handlową
(§ 6 ust. 5 pkt 1 ppkt b) i c).
2.2.2 Numer identyfikacji podatkowej 34 W związku z tym, numer REGON nadany spółce prze-
kształcanej stanie się z mocy prawa z dniem przekształcenia
31 Przejawem zasady kontynuacji jest także i to, że przekształ- numerem REGON spółki przekształconej. Niezbędne będzie
cenie spółki nie ma wpływu na kwestie związane z ewidencją oczywiście wykonanie obowiązków aktualizacyjnych dane
podatników. Oznacza to, że numer identyfikacji podatkowej w rejestrze podmiotów gospodarki narodowej, zgodnie
(NIP) spółki przekształcanej staje się z mocy prawa z dniem z właściwymi przepisami.
przekształcenia NIP-em spółki przekształconej. Stwierdzenie
takie jest oczywiste jeśli wziąć by pod uwagę fakt, że spółka

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

2.2.4 Wspólnicy z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną na pod-

stawie art. 579 § Kodeksu) należą:
35 Przepis art. 553 § 3 Kodeksu stanowi wyraz zasady konty- (1) prawo indywidualnej kontroli (art. 212 Kodeksu),
nuacji spółki przekształcanej w aspekcie personalnym tzn. co (2) prawo żądania wyłączenia wspólnika (art.266 Kodek-
do osób wspólników. Zasada ta podlega jednak ograniczeniu su),
polegającemu na tym, że wspólnikami spółki przekształconej (3) prawo podejmowania uchwał bez odbycia zgromadzenia
stają się tylko ci wspólnicy spółki przekształcanej, którzy wy- wspólników (art. 227 Kodeksu).
rażą zgodę na udział w przekształconej spółce. To jest bodaj (4) jest ich więcej trzeba dopisać
najważniejszy powód, dla którego przekształcenie nie jest 39 W przypadku przekształcenia z udziałem - na „wejściu” lub
i nie może być jedynie prostym, biurokratycznym ćwiczeniem na „wyjściu” - spółki osobowej sprawa jest o wiele bardziej
i zarazem w tym właśnie aspekcie przejawia się swoisty, obli- złożona i takim wyliczeniem objąć się jej nie da.
gacyjny charakter przekształcenia. W niniejszym opracowaniu
kwestię wspólników uczestniczących i nieuczestniczących 2.3 Prawa i obowiązki cywilnoprawne, prawo pracy
w przekształceniu omawiamy odrębnie. W związku z tym
należy tutaj jedynie wspomnieć, że zasadniczo wspólnik spółki 40 Zasada kontynuacji w aspekcie cywilnoprawnym zakłada, że
przekształcanej chcąc stać się wspólnikiem spółki przekształ- wszelkie prawa i obowiązki cywilnoprawne spółki przekształ-
conej musi złożyć stosowne oświadczenie o uczestnictwie canej z dniem przekształcenia stają się prawami i obowiązkami
w spółce przekształconej pod rygorem uznania, że nie będzie spółki przekształconej. Te prawa i obowiązki dotyczą stosun-
w niej uczestniczył (art. 564 i 565 Kodeks). Zasada ta stanowi ków zobowiązaniowych, prawno-rzeczowych, procesowych
wyraz przekonania, że przekształcenie w taki istotny sposób czy stosunków pracy.
wpływa na prawa właścicielskie w spółce, iż właściciel ma
władzę, by do takiego przekształcenia nie przystąpić. Jeśli tylko 2.3.1 Stosunki zobowiązaniowe
oświadczenie takie złoży, staje się wspólnikiem uczestniczą-
cym w przekształceniu w rozumieniu art. 553 § 3 Kodeksu. 41 W ramach stosunków zobowiązaniowych spółka przekształ-
Wspólnik nieuczestniczący w przekształceniu w ogóle nie jest cona stanie się podmiotem wszelkich umów, których stroną
uwzględniany w funkcjonowaniu spółki przekształcanej. do dnia przekształcenia była spółka przekształcana. Dotyczy
36 To, że wspólnik spółki przekształcanej stanie się wspólnikiem to wszelkich umów nazwanych i nienazwanych, zawartych
spółki przekształconej nie oznacza, że zakres jego praw na piśmie i także ustnych. Konsekwencją tej konstrukcji jest
i obowiązków udziałowych będzie taki sam. W sposób na- to, że umowy zawarte przed dniem przekształcenia przez
turalny zakres ten ulanie zmniejszeniu, zwiększeniu lub po spółkę przekształcaną, po dniu przekształcenia nie wymagają
prostu modyfikacji w zależności od typu spółki przekształcanej aneksowania. Wprowadzane często w takich przypadkach
i przekształconej oraz praw i obowiązków zastrzeżonych dla aneksy mają znaczenie jedynie porządkowe i nie należą
wspólnikach w dokumentach założycielskich spółki przekształ- w ścisłym sensie, do treści umowy.
conej (umowa, statut). Kwestia ta będzie szczególnie aktualna 42 W związku z tym, że pomiędzy spółką przekształcaną i spółką
w przypadku przekształcenia spółki osobowe w kapitałową, przekształconą nie zachodzi przejście praw i obowiązków,
gdzie niektóre prawa wspólników spółki osobowej nie mają nie będzie potrzeby uzyskania zgody wierzycieli, dłużnika lub
swoich odpowiedników w spółkach kapitałowych, ale rów- drugiej strony umowy na takie przekształcenie, w przypadku
nież przy przekształceniu spółki kapitałową w kapitałową. umów, które zasadniczo wymagają uzyskania takiej zgody.
W tym ostatnim przypadku, przepisy szczególne Kodeksu Chodzi tu o umowy przelewu wierzytelności, w których za-
spółek handlowych odnoszące się do przekształcenia spółki strzeżono zgodę drugiej na dokonanie przelewu, czy umowy
kapitałowej w inną spółkę kapitałową wyraźnie stanowią, że przejęcia długu.
prawa i obowiązki wspólnika spółki przekształcanej, które 43 Również skutki zawartych przez spółkę przekształcaną umów
są niezgodne z przepisami ustawy o spółce przekształconej, po dniu przekształcenia w całości będą obciążać spółkę prze-
wygasają z mocy prawa z dniem przekształcenia (art. 579 § kształconą.
1 Kodeksu). Przepis nie wskazuje, że dotyczy to jedynie praw
i obowiązków przewidzianych przez przepisów prawa, stąd 2.3.2 Stosunki prawno - rzeczowe
należy uznać, że dotyczy to wszelkich praw i obowiązków
przysługujących wspólnikowi, w tym osobistych. 44 Zasada kontynuacji w pełni realizuje się również na gruncie
37 Za taką interpretacją przemawiają również tak zwane wzglę- stosunków prawno-rzeczowych. W związku z tym spółce
dy celowościowe. Innymi słowy powstaje tu coś na kształt przekształconej będą przysługiwały wszelkie prawa rzeczowe
domniemania, iż jeżeli mamy do czynienia z przysługującym przysługujące w dniu przekształcenia spółce przekształcanej.
wspólnikowi prawem to bezspornie podlegać będzie ono Do praw tych należy przykładowo:
zasadzie kontynuacji. Przeciwne rozwiązanie musi wynikać (1) własność,
jasno z przepisu – albo obowiązującego ogólnie albo przepisu (2) użytkowanie wieczyste,
wewnętrznkorporacyjnego. (3) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
38 Do praw, które wygasają z dniem przekształcenia spółki (4) służebności,

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

(5) hipoteka i tzw. hipoteka morska, ścia zakładu pracy, przyczynach, prawych, ekonomicznych
(6) zastaw (zwykły i rejestrowy). i socjalnych skutkach przejścia zakładu pracy dla pracowników,
45 Pewną wątpliwość może budzić to, czy prawa rzeczowe nie- zamierzonych działaniach dotyczących warunków zatrudnie-
zbywalne mogą po dniu przekształcenia przysługiwać spółce nia pracowników, w szczególności warunków pracy, płacy
przekształconej. W systemie prawnym jest kilka takich praw, i przekwalifikowania. Pracownikom nadano natomiast upraw-
których natura uzasadnia wyraźny, bezwzględnie obowią- nienia do rozwiązania stosunku pracy w razie, gdyby warunki
zujący zakaz ich zbywania. Są nimi użytkowanie, służebność pracy i płacy po przejściu zakładu pracy w jakimś zakresie im
osobista ustanowiona na rzecz wspólników spółki cywilnej nie odpowiadały. Dodatkowo, przepisy ustanawiają solidarną
jako spółki przekształcanej – w przypadku innych spółek, nie odpowiedzialność dotychczasowego i nowego pracodawcy
będzie mogła im przysługiwać służebność osobista z racji tego, za zobowiązania powstałe przed przejściem zakładu pracy.
że z mocy prawa przysługuje ona jedynie osobie fizycznej. 50 W przypadku, gdy w wyniku przekształcenia zmienia się
Jeśli ponownie rozpatrzeć istotę przekształcenia pod kątem nie podmiot zatrudniający, ale jedynie jego forma, zmiana
wystąpienia lub nie niewystąpienia elementu przejścia praw ta jest bez znaczenia dla warunków pracy i płacy. Nie ma
lub łączenia podmiotów, to problem ten okazuje się być zatem potrzeby informowania pracowników o nich. Bez-
nieistniejący. W przypadku bowiem przekształcenia do żad- przedmiotowa jest ponadto regulacja dotycząca solidarnej
nego przejścia (przesunięcia) praw nie dochodzi a więc nie odpowiedzialności pracodawców, gdyż istota instytucji
dochodzi także i do „zbycia” tych praw, czyli nie ma powodu przekształcenia spółki kwestię tę reguluje wprost, jako za-
zastanawiać się na niedopuszczalnością owej zbywalności. sadę kontynuacji zobowiązań (art. 553 Kodeksu), niekiedy
46 Te same rozważania mutatis mutandis odnieść należy do tych zasady te nawet modyfikując na korzyść pracowników
wszystkich praw o charakterze zobowiązaniowym, co do (art. 574 i art. 584 Kodeksu).
których prawo powszechnie obowiązujące formułuje bez- 51 Kontynuacja praw i obowiązków w zakresie prawa pracy spół-
względny zakaz zbywalności (na przykład prawo odkupu ki przekształcanej przez spółkę przekształconą wynika zatem
stosownie do art. 595 Kodeksu cywilnego). z ogólnej zasady dotyczącej kontynuacji praw i obowiązków,
nie zaś z przejścia zakładu pracy ze spółki przekształcanej na
2.3.3 Stosunki pracy spółkę przekształconą.
47 Przekształcenie spółki nie wpływa na treść i podmioty sto- 2.4 Koncesje, zwolnienia, ulgi, decyzje administracyjne
sunków pracy jakie w dniu przekształcenia łączą spółkę prze-
kształcaną jako pracodawcę i jej pracowników. W literaturze 52 Przepis art. 553 § 2 Kodeksu przewiduje, że spółka prze-
niekiedy wyprowadza się kontynuację tychże stosunków kształcona z dniem przekształcenia staje się w szczególności
przy pomocy art. 23 (1) Kodeksu pracy dotyczącego tzw. podmiotem zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przy-
przejścia zakładu pracy. W ślad za tym nakazuje się spółce znane spółce przed jej przekształceniem. Należy uznać, że
przekształcanej, jako dotychczasowemu pracodawcy i spółce wymienienie koncesji, zezwoleń i ulg ma charakter jedynie
przekształconej, jako nowemu pracodawcy, wykonywanie przykładowy i że w tym przepisie mieszczą się wszelkie decy-
obowiązków przewidzianych w tym przepisie. Chodzi tu zje administracyjne. Przepis stanowi jednocześnie, że zasada
o obowiązki informacyjne w stosunku do pracowników ta nie znajduje zastosowania w przypadku, gdy ustawa lub
– art. 23 (1) § 2 i § 5 Kodeksu pracy. Samym pracownikom decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi
przyznaje się określone uprawnienia związane z tą instytucją inaczej. Kwestia ta, stanowiąca zagrożenie dla zasady konty-
prawa pracy – art. 23 (1) § 4 Kodeksu pracy. nuacji, zostanie omówiona w dalszej części.
48 Jednak formułowanie koncepcji przejścia zakładu w przypad- 53 Przepis art. 553 § 2 Kodeksu jest na tyle jasny, że właściwie
ku przekształcenia spółki będącej pracodawcą jest zbędne nie wymaga komentarza. Dlatego też w tym zakresie zostaną
a przede wszystkim sprzeczne z brzmieniem przepisu omówione jedynie odstępstwa od zasady kontynuacji.
art. 23 (1) Kodeksu pracy i istotą przekształcenia spółki. Insty-
tucja przejścia zakładu pracy zakłada bowiem - jak sama nazwa 2.5 Prawa i obowiązki podatkowe
wskazuje - przejście zakładu pracy z jednego pracodawcy na
drugiego pracodawcę. Skoro w przekształceniu spółki bierze 54 Również na gruncie prawa podatkowego spółka przekształ-
udział jeden i ten sam podmiot nie można mówić o nowym cona staje się podmiotem praw i obowiązków spółki prze-
i dotychczasowym pracodawcy. W ślad z tym nie można mó- kształcanej. Przepisy prawa podatkowego zdają się jednak
wić, aby zakład pracy przechodził na jakikolwiek podmiot. przyjmować nieco inną niż Kodeks spółek handlowych kon-
49 Ponadto, zastosowanie poszczególnych elementów instytucji cepcję prawną. Zgodnie z art. 93a Ordynacji podatkowej
przejścia zakładu pracy wydaje się być równie zbędne. In- osoba prawna zawiązana (powstała) w wyniku przekształcenia
stytucja ta ma na celu przede wszystkim zagwarantowanie innej osoby prawnej lub przekształcenia spółki niemającej
ochrony pracownikom w przypadku zmiany pracodawcy osobowości prawnej, wstępuje we wszelkie przewidziane
przy zachowaniu tożsamości zakładu pracy. Mają temu w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki prze-
służyć między innymi obowiązki informacyjne nałożone na kształcanej osoby lub spółki. Zasadę tę stosuje się odpowied-
pracodawców w zakresie przewidywanego terminu przej- nio do osobowej spółki handlowej zawiązanej (powstałej)

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

w wyniku przekształcenia innej spółki niemającej osobowości 2.6 Odstępstwa od zasady

prawnej lub spółki kapitałowej.
55 Wydawać by się mogło, że w tym sensie, prawo podatkowe 60 Powyżej kilkakrotnie już wskazano, że zasada kontynuacji
odchodzi od konstrukcji przekształcenia znanej prawu han- spółki przekształcanej przez spółkę przekształconą nie jest
dlowemu, rozumianego jako kontynuacja danego podmiotu pełna. Odstępstwa od tej zasady wynikają przede wszystkim
w innej formie prawnej. W praktyce jednak prawo podatko- z istoty danego typu przekształcenia. Niektóre z odstępstw
we nie rozróżnia konceptu następstwa prawnego i konceptu wskazaliśmy powyżej.
kontynuacji, uznając jedynie ten pierwszy. Zatem, na gruncie 61 Przepisy Kodeksu spółek handlowych przewidują wyraźnie
prawa podatkowego połączenie spółek i przekształcenie spół- inne odstępstwa od zasady kontynuacji. Zgodnie z art. 553
ki będzie rozpoznawane jednakowo, jako następstwo prawne § 2 Kodeksu spółka przekształcona nie będzie podmiotem
i będzie miało jednakowe skutki prawne. zezwolenia, koncesji lub ulgi, jeżeli wynika to z ustawy lub
56 Na ile przyjęte przez Ordynację podatkową rozwiązanie jest decyzji o udzieleniu zezwolenia czy koncesji. Ustawą, któ-
rozwiązaniem w pełni świadomym i relacjonującym inne ro- ra obecnie ma największe znaczenie w tym zakresie jest
zumienie skutków przekształcenia przez prawo podatkowe, ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, regulująca
na ile zaś jest tylko refleksem odmiennego języka użytego kwestie związanie z wydawaniem koncesji i zezwoleń na
w przepisach, lub po prostu błędu logiczno-prawnego – trud- prowadzenie działalności danego rodzaju. W aktualnym
no powiedzieć. Nawet, jeżeli przyjąć – o czym piszemy za stanie prawnym żaden przepis tej ustawy nie przewiduje,
chwilę – że w podatkach nie można dopuścić w całości że wydanie koncesji lub zezwolenia jest uzależnione od
i bez ograniczeń zasady kontynuacji, to i tak język Ordynacji wykonywania przez podmiot ubiegający się o koncesję lub
podatkowej jest językiem niewłaściwym. To Kodeks spółek zezwolenie działalności gospodarczej w określonej formie
handlowych jest nadrzędną ustawą w zakresie określenia me- prawnej. Nie jest jednak wykluczone, że organ koncesyjny
chanizmów i skutków przekształceń podmiotowych spółek. w decyzji o koncesji taki wymóg ustanowi, stosowanie do
Nadrzędną – także w stosunku do przepisów podatkowych. swoich uprawnień przewidzianych w art. 48 tej ustawy.
Administracji podatkowej trzeba tę prawdę tłumaczyć z więk- 62 W takim stanie rzeczy, zasada kontynuacji spółki przekształca-
szą intensywnością, niż komukolwiek innemu. nej przez spółkę przekształconą zostanie zachowana w sto-
57 Zakres następstwa (kontynuacji) podatkowego spółki prze- sunku do koncesji lub zezwolenia tak naprawdę tylko wtedy,
kształcanej przez spółkę przekształconą nie będzie pełny gdy organ koncesyjny udzielając koncesji, na stosownie tej
i zależy on przede wszystkim od typu przekształcenia. Istota zasady zezwoli.
danego prawa lub obowiązku z zakresu prawa podatkowego 63 W praktyce prawnej sama naturalność zasady kontynuacji
przysługującego lub ciążącego na spółce przekształcanej lub może nie być całkiem oczywista, ponieważ poszczególne
jej wspólnikach (w przypadku spółek osobowych) może cał- decyzje administracyjne zawsze adresowane są do podmio-
kowicie uniemożliwiać „przejęcie” tego prawa lub obowiązku tu działającego w określonej formie prawnej. Innymi słowy
przez spółkę przekształconą. – adresatem decyzji przyznającej określone uprawnienie
58 Przykładowo, przy przekształceniu spółki osobowej w spółkę wskazane w decyzji jest ten a nie inny podmiot, działający
kapitałową, przekształcona spółka kapitałowa nie będzie upra- we wskazane w decyzji formie prawnej. Naszym zdaniem nie
wiona do odliczeń od dochodu, odliczenia straty w zakresie może to oznaczać – a tak można by twierdzić przy skrajnie
podatku dochodowego od osób fizycznych, z czego korzystali formalnym podejściu – że zmiana owej formy prawnej spo-
przed dniem przekształcenia wspólnicy spółki osobowej. Bę- woduje utratą uprawnienia. Tak mogło by być wtedy jedynie,
dzie to jednak już możliwe w przypadku przekształcenia spółki gdy z treści decyzji wyraźnie wynika, że poszczególna działal-
osobowej w inną spółkę osobową. Podobnie, w sytuacji od- ność może być wykonywana tylko w tej a nie w innej formie
wrotnej, gdy spółką przekształcaną będzie spółka kapitałowa, prawnej. Dla pewności należy przyjąć, że okoliczność ta win-
a spółką przekształconą spółka osobowa – spółka osobowa na być także wyraźnie omówiona i uzasadniona w motywach
nie będzie mogła korzystać z praw (np. odliczenia straty) decyzji administracyjnej, co miało sens wobec wyjątkowego
i wykonywać obowiązków spółki kapitałowej jako podatnika charakteru takiego ograniczenia zasady kontynuacji.
podatku dochodowego od osób prawnych. 64 Z punktu widzenia otwartego systemu prawa gospodarczego
59 Takiego problemu nie ma właściwie w przypadku podatku od de lege ferenda postulować należy, by tego rodzaju ograni-
towarów i usług. Podatek ten jest uniwersalny dla jego po- czenie mogło wynikać jedynie z wprost ustawy lub też – by
datników, stąd nie powstają takie problemy jak w przypadku uprawnienie organu administracyjnego do nałożenia w decyzji
podatku dochodowego. Po prostu – w przeciwieństwie do takiego ograniczenia było dopuszczone jedynie w wyraźnie
podatku dochodowego, którego podatnikami spółki osobo- określonych i uzasadnionych sytuacjach. Ryzyko dowolności
we po prostu nie są – podmiotami VATowskimi są wszyst- i dyskrecjonalności decyzji organów administracyjnych istniało
kie spółki, które odrębnie od wspólników rozliczają VAT będzie tak długo, jak długo istnieć będzie administracja.
i z tej przyczyny nie ma problemu z pełnym zastosowaniem
zasady kontynuacji w stosunku do tego podatku.

S T R E S Z C Z E N I E
Kancelaria Tomczak & Partnerzy

Res in Commercio Spółka adwokacka
marzec 2011 jest specjalistyczną firmą doradczą prowadzącą

doradztwo w zakresie prawa gospodarczego.
Kancelaria obsługuje przede wszystkim trans-
akcje w obrocie kapitałowym, bankowym
a także w obrocie nieruchomościami. Kan-
celaria prowadzi specjalistyczną sekcję prawa
farmaceutycznego oraz prawa telekomunika-
cyjnego. Kancelaria obsługuje także bieżącą
działalność firm.
Interes spółki (s. 6) wyłącznie inter partes, to w niektórych przy- Partnerzy Kancelarii:
Numer otwiera tekst naszej utalentowa- padkach kluczowy sens tytułu wykonawczego Karolina Kocemba,
nej praktykantki, Angeliny Stokłosy, która zrealizowany być może jedynie wtedy, gdy Michał Tomczak.
ma w planach napisanie doktoratu z prawa jest on skuteczny powszechnie. W tekście Adwokaci i Radcowie Prawni:
handlowego. Angelina pisze o pojęciu in- opisany jest klasyczny w tym względzie kazus. Wioletta Januszczyk,
teresu spółki, zagadnieniu, wokół którego Gdyby nie znowelizowany przepis właściciel Karina Pęcherz.
ogniskuje się więcej spornych kwestii prawa nie mógłby bezpośrednio eksmitować pod-
Samodzielni prawnicy:
gospodarczego niż na pierwszy rzut oka nam najemcy swojego najemcy, pomimo oczywi-
Katarzyna Bielat,
się wydaje. Odpowiedź na pytanie – na czym stych przesłanek wynikających ze stosunku
Marta Mianowska,
polega interes spółki, lub może raczej – czym z najemcą i zapadłego na tym tle orzecze- Karolina Muskała,
w ogóle jest interes spółki, czy istnieje coś nia. Jakub Salwa.
takiego, jak jeden i niewątpliwy interes spółki
Umarzanie akcji (s. 15) Prawnicy:
– jest różna w poszczególnych jurysdykcjach.
Dominika Latawiec - Chara,
Czy interes spółki jest tożsamy z interesem W naszej praktyce mieliśmy przypadki
Joanna Ostojska,
jej właściciela, udziałowca czy akcjonariusza, koniecznego i zawsze dokonywanego pod
Ewelina Pichet,
a co z tym pojęciem uczynić, gdy właściciele presją czasu odtwarzania zaginionych akcji
Jacek Jezierski,
spółki mają sprzeczne interesy? Już na pierw- – lub też zazwyczaj akcji, których nigdy nie Jakub Pietrasik,
szy rzut oka widać, że na te pytania nie ma było. Konstytutywne elementy spółki akcyjnej Marcin Stachowicz.
jednej, całkowicie niewątpliwe odpowiedzi, nie były na początku nowego życia kapitali-
Wsparcie pozaprawnicze:
toteż odpowiedź na takie pytanie polegać zmu traktowane całkiem poważnie i wielu
Iwona Drabik (tłumacz),
musi na podjęciu rozważań, uwzględniają- spółkach akcyjnych po prostu akcji nie wy-
Eliza Romanowska-Zagrodzka (księgowość),
cych złożone okoliczności prawne i faktycz- drukowano. Jakub Salwa streszcza te nasze
Iwona Jaroszewska,
ne tego tematu. Angelina robi to w sposób doświadczenia. Co do zasady sprowadzają
Ilona Jędrzejczyk,
inteligentny i otwarty. się one do konkluzji, że lepiej jest wprowa- Anna Waśko,
dzić do statutu praktyczne zasady wydawania Izabela Wilkowska.
Znaki towarowe leków (s. 10) duplikatów niż polegać na niejasnym i ocięża-
Adres:
Nasze zainteresowania prawem farma- łym dekrecie sprzed ponad 60 lat.
Tomczak & Partnerzy Spółka Adwokacka,
ceutycznym znajdować będą coraz częściej
Komentarze Res in Commercio ul. Podwale 3/9
wyraz na łamach „Res in Commercio”. Tym
00-252 Warszawa, Polska
razem Wioletta Januszczyk podejmuje temat (s. 18)
oznaczania leków znakami towarowymi. W tym numerze „Res in Commercio” za- Telefon:
+48 22 33 96 500
Z uwagi na rynkowe, marketingowe konse- czynamy druk publikacji poświęconej prze-
kwencje oznaczenia leków mamy tu do czy- kształceniu spółek. Telefax:
nienia z problemem niekoniecznie wyłącznie Na temat przekształcenia napisano wiele +48 22 33 96 501
teoretycznym. Wiadomo, że określone znaki wysoce teoretycznych książek, rozstrzyga- Strona:
towarowe mogą spowodować wzrost sprze- jąc dylematy, które nigdy w praktyce nie www.tomczak.pl
daży – dzieje się tak przede wszystkim wtedy, powstały. Opisując nasze doświadczenia ISSN 2081 - 9056
gdy poszczególny lek nawiązuje nazwą do przedstawiamy zarazem pewną ideę inter-
leków powszechnie znanego i kupowanego, pretacyjną procedury przekształceniowej.
jak też i wtedy, gdy zawiera on podobieństwo W największym uproszczeniu sprowadza
nazwy do ogólnie uznanej czynnej substancji się ona do uznania tej procedury jako po-
leczniczej. Bariery stawiane tu przez władze zostającej w największym możliwym stopniu
farmaceutyczne leżą w interesie wszystkich w dyspozycji stron. Oznacza to, że naszym
kupujących leki. zdaniem zakres ingerencji sądu powinien być Miesięcznik Res in Commercio . Praktyka prawa
gospodarczego redagowany jest przez zespół
minimalny, lub zgoła ograniczać się do ewi-
w składzie Dominika Latawiec-Chara, Joanna
Tytuł egzekucyjny skuteczny przeciw dencji wymaganych przez prawo zdarzeń. Ostojska, Jakub Pietrasik i Michał Tomczak. Współ-
wszystkim (s. 13) Nasze opracowanie liczy dwanaście roz- pracownikami miesięcznika i autorami tekstów są
Ewelina Pichet, aplikant radcowski, relacjo- działów. Tym razem pierwszy z nich, poświę- prawnicy Kancelarii Tomczak & Partnerzy a także
inni prawnicy, zaproszeni do współpracy, co w ich
nuje obowiązujące od sześciu lat przepisy cony przyczynom przekształcenia spółek. W
notkach biograficznych wyraźnie zaznaczono.
postępowania egzekucyjnego, które roz- następnym numerze „Res” zaprezentujemy
szerzają skuteczność tytułu wykonawczego najważniejszą dla procedury przekształce- Miesięcznik składany jest w programie InDesign
firmy Adobe. Autorem projektu graficznego jest
w niektórych przypadkach. Chodzi bowiem niowej zasadę kontynuacji i odstępstwa od Wojciech Wilk.
o to, że o ile wyrok jako taki jest skuteczny tej zasady.

S U M M A R Y
Res in Commercio which expand the effectiveness of the en-

forcement title in certain cases. The point is
Tomczak & Partners Law Officeis
A professional counselling company render-
March 2011 that although a judgment is effective only inter ing advisory services in the field of commer-
partes, in some cases the enforcement tile cial law. The law office is chiefly preoccupied
may be executed exclusively when it is uni- with transactions concerning the capital and
versally binding. The text specifies a classical bank turnover as well as real estate business.
case with respect to this matter. Unless the Furthermore, it runs a specialist section of
provisions had been amended, the owner pharmaceutical as well as telecommunication
would not be entitled to expel the subtenant law and provides services pertaining to the
of his tenant, notwithstanding evident circum- companies’ current activities.
stances resulting for his relationship with the Partners:
tenant and irrespective of a regulation issued Karolina Kocemba,
Company’s Interest (p. 6) in relation thereto. Michał Tomczak.
This edition is opened by a text of our Attorneys-at-law and Counsellors:
talented trainee, Angelina Stokłosa, who in- Redemption of shares (p. 15)
Wioletta Januszczyk,
tends to write her PhD thesis in commercial Our legal experiences comprise the cases of Karina Pęcherz.
law. Angelina revolves around the notion necessary and time-pressured reproduction
Leading Lawyers:
of company’s interest, on which the vast of lost shares – or shares which have never
Katarzyna Bielat,
majority of contentious and controversial existed. At the onset of capitalism era the
Marta Mianowska,
issues referring to commercial law are fo- constitutive components of a public limited
Karolina Muskała,
cused – more than we may even presume. company were not treated with fundamental Jakub Salwa.
The answer to the question – how should seriousness and in many public companies
Associates Lawyers:
the company’s interest be defined, what it the shares were simply not printed. Jakub
Dominika Latawiec - Chara,
actually is, whether such a concept does re- Salwa summarizes our experiences. As a
Joanna Ostojska,
ally exist – varies depending on jurisdictions. matter of principle it is better to include
Ewelina Pichet,
Should the company’s interest be identified the principles of issuing duplicates in the
Jacek Jezierski,
with the interest of the owner, shareholder company’s incorporation act rather than
Jakub Pietrasik,
or maybe stakeholder? What steps should be rely on an unclear and tough decree from Marcin Stachowicz.
initiated when a conflict of interests between over 60 years.
Extralegal Support:
individual owners occurs? It is a self-evident
Commentaries in Res in Commercio Iwona Drabik (translator),
truth that those questions may not be an-
(p. 18) Eliza Romanowska-Zagrodzka (accountant),
swered in an unambiguous, clear-cut manner,
Iwona Jaroszewska,
therefore an attempt to face such a question This edition of Res introduces the first part
Ilona Jędrzejczyk,
should take the form of loose commentaries, of publication prepared by the Law Office,
Anna Waśko,
taking into consideration complex legal facts devoted to the companies’ transformation. It Izabela Wilkowska.
revolving around this topic. And we hasten is the second part of our Restructuring Trilogy
Address:
to add that Angelina deals with this task in an which was initiated by a book published by
Tomczak & Partners Law Office,
open and intelligent manner. us in 2009 and dedicated to the companies’
3 Podwale St. apt. no 9,
merger.
Medicine trademarks (p. 10) 00-252 Warsaw, Poland
Our message is thoroughly practical. The
Res in Commercio will be more and transformation of companies has been Telephone number:
more frequently highlighting our interest in explained in many highly theoretical books +48 22 33 96 500,
pharmaceutical law. This time Wioletta Ja- settling the dilemmas which have never ari- Telefax:
nuszczyk undertakes the topic of medicines’ sen. While describing our experiences, we +48 22 33 96 501
specification by application of trademarks. interpret the transformation procedure in a Website:
Due to market and marketing consequen- distinct manner. In a nutshell, this procedure www.tomczak.pl
ces entailed by medicines determination, may be deemed as a factor remaining – to ISSN 2081 - 9056
the problem needed to be solved is not the highest possible extent – at the parties’
necessarily purely theoretical. It goes wi- disposal. It means that the scope of courts’ in-
thout saying that specified trademarks may tervention should be of quite minimum value,
increase the sale – such a situation occurs or even should be limited to the registration
mainly when a particular drug name refers to of occurrences envisaged by the law.
the brand of widely known and commonly Our monograph is composed of twelve
purchased medicines, as well as when its chapters. This time we present the first
name conveys certain connotations with a one, focusing on reasons for companies’
Monthly Res in Commercio . Law Practice is edited by
generally recognized active healing substance. transformation. The next issue will release the team composed of: Dominika Latawiec-Chara,
The barriers imposed by the pharmaceutical the most important – for the transformation Joanna Ostojska, Jakub Pietrasik and Michał Tom-
authorities reflect interests of each medicine procedure – continuity principle as well as czak. The further parties involved in the issuance
purchaser. exceptions thereto. of a monthly as well as authors of texts are lawers
employed at Tomczak & Partners Law Office and
other lawyers invited to cooperation, which fact was
Enforcement title against all (p. 13) marked in their biographical notes.
Ewelina Pichet, a solicitor associate, reports The monthly is created in Adobe InDesign and de-
on provisions of enforcement procedure signed by Wojciech Wilk.
which have been effective for six years and

Res in Commercio 03/2011

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Res in Commercio 03/2011

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

marzec 2011

(numer 13/ 2011)

Res in Commercio jest miesięcznikiem

w wydawanych przez organy podatkowe członkowskie będą miały 18 miesięcy na

2 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 3

(Podatki) Uproszczona forma klau-

4 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 5

6 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 7

8 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

na pojmowanie kategorii interesu spółki (i odwrotnie).

RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 9

Znaki towarowe leków

10 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

warowym możliwe jest odróżnianie towarów tego samego rodzaju

miast nazwą powszechnie stosowaną jest nazwa międzynarodowa

RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 11

12 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

Fakty Sąd uznał za udowodnione okoliczności podawane przez strony co

RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 13

14 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

Każdy akcjonariusz ma przy tym roszczenie do spółki o wydanie mu dokumentu

RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 15

Kto ma akcje a komu są mniej potrzebne Kiedy ujawnia się problem?

16 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

3. Wydanie duplikatu dokumentu akcji wymaga

Proponowane brzmienie zapewnia z jednej strony prawdopodo-

RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 17

Nasze przesłanie jest na wskroś praktyczne.

Nasze opracowanie liczy dwanaście rozdziałów. Połączenie spółek

18 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

Komentarze Res in Commercio

RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 19

Komentarze Res in Commercio

20 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

Komentarze Res in Commercio

1.3 Podstawowe informacje o przekształceniu

17 Przekształcenie jest najprostszą i najbardziej oczywistą struktu-

RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 21

Komentarze Res in Commercio

2.1. Sukcesja uniwersalna czy kontynuacja 2.2 Oznaczenia i identyfikacja spółki

22 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

Komentarze Res in Commercio

RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 23

Komentarze Res in Commercio

2.2.4 Wspólnicy z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną na pod-

24 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

Komentarze Res in Commercio

RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 25

Komentarze Res in Commercio

w wyniku przekształcenia innej spółki niemającej osobowości 2.6 Odstępstwa od zasady

26 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

Kancelaria Tomczak & Partnerzy

marzec 2011 jest specjalistyczną firmą doradczą prowadzącą

RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011 | 27

Res in Commercio which expand the effectiveness of the en-

28 | RES IN COMMERCIO | MARZEC 2011

You might also like