You are on page 1of 60

Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak

(czama@tlen.pl)

Ćwiczenie 1 – Miednica, wymiary itp.

Kości kończyny dolnej:


- kości obręczy kończyny dolnej (obręczy miednicznej)
- kości części wolnej kończyny dolnej

Kości miedniczne
- parzyste
- budują kości obręczy kończyny dolnej
- tworzą miednicę
- składają się z:
o kość biodrowa
 wielkość: największa składowa kości miednicznej
 budowa:
• trzon
o powierzchnie:
 wewnętrzna
 zewnętrzna
o wytwarza 2/5 panewki
• talerz
o powierzchnie:
 pośladkowa
• kresa pośladkowa tylna
• kresa pośladkowa przednia
• kresa pośladkowa dolna
• kresy ograniczają miejsca przyczepów
trzech mięśni pośladkowych
 krzyżowo-miedniczna
• dół biodrowy
o utworzony przez tę powierzchnię
• powierzchnia uchowata
o ku tyłowi od dołu biodrowego
• guzowatość biodrowa
o ku tyłowi od dołu biodrowego
o brzegi:
 przedni
 tylny
o grzebień biodrowy:
 górne ograniczenie talerza
 budowa:
• warga zewnętrzna
• kresa pośrednia
• warga wewnętrzna
 brzeg przedni:
• kolec biodrowy przedni górny
o początek grzebienia biodrowego
• kolec biodrowy przedni dolny
 brzeg tylny:
• kolec biodrowy tylny górny
o koniec grzebienia biodrowego
• kolec biodrowy tylny dolny
• wcięcie kulszowe większe
o oddziela kość biodrową od
kulszowej
• oddzielone są kresą łukowatą
 kliniczne:
• złamania awulsyjne miednicy
o inaczej: z pociągania
o zaliczamy:
 oderwanie kolca przedniego górnego
 oderwanie kolca przednie dolnego
 części przedniej grzebienia kości biodrowej
• pobieranie wiórów kostnych
o służą do uzupełnienia ubytków

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 1


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o są to przyczepy własnopochodne
• miejsce punkcji szpiku
o kość kulszowa
 trzon:
• brzegi:
o przednio-dolny
 guzek zasłonowy tylny
o tylny
 kolec kulszowy
 wcięcie kulszowe większe
• powyżej kolca kulszowego
 wcięcie kulszowe mniejsze
• między kolcem a guzem kulszowym
 gałąź:
• odchodzi od trzonu pod kątem prostym
• powierzchnie:
o zewnętrzna
o wewnętrzna
o powierzchnie stanowią miejsce przyczepu mięśni obręczy
kończyny dolnej, dna miednicy i uda
 wytwarza 2/5 panewki
o kość łonowa
 trzon:
• tworzy 1/5 panewki
• tworzy wyniosłość biodrowo-łonową
o wraz z trzonem kości biodrowej
 gałąź górna:
• powierzchnie:
o górna:
 brzegi:
• tylny: grzebień
• górny: guzek łonowy
o dolna: przechodzi w bruzdę zasłonową
• kończy się powierzchnią spojeniową
o służy do połączenia z przeciwległą kością łonową
 gałąź dolna:
• powierzchnie:
o zewnętrzna
o wewnętrzna
• brzegi: przyśrodkowy
o tworzy kresę łonową
o ściany miednicy kostnej:
 przednia:
• najniższa
• ograniczenia:
o kości łonowe
 tylna:
• najdłuższa
• ograniczenia:
o kość krzyżowa
o kość guziczna
 boczne:
• nieco niższe
• ograniczenia:
o kości biodrowe
o kości kulszowe
 właściwa jama miednicy:
• stanowi światło miednicy mniejszej
o inaczej: kanał miednicy
o klinicznie:
 złamania:
• przyczyna:
o bezpośredni uraz miednicy
 np. wypadek komunikacyjny

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 2


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o przeniesienie zbyt dużych obciążeń z kończyn dolnych na


kości miedniczne
 u skoczków spadochronowych
• miejsca – miejsca zmniejszonej oporności miednicy:
o gałęzie kości łonowych
o panewki stawów biodrowych
 + kości je otaczające
o okolice stawów krzyżowo-biodrowych
o talerze kości biodrowych
- podział:
o miednica większa (górna)
 ograniczenia:
• główne:
o talerze kości biodrowych
• z przodu:
o więzadła pachwinowe
 od kolca biodrowego przedniego górnego
 do guzka łonowego
 rozstęp wspólny
• utworzony przez:
o więzadło pachwinowe
o brzeg przedni kości biodrowej
o grzebień kości łonowej
• podzielony:
o przez:
 łuk biodrowo-łonowy
o na:
 rozstęp mięśni
• położenie: bocznie
• zawartość:
o m. biodrowo-lędźwiowy
o n. udowy
 rozstęp naczyń
• położenie: przyśrodkowo
• zawartość:
o t. udowa
o ż. udowa
o gałąź udowa n. płciowo-udowego
 z miednicy większej na udo
o miednica mniejsza (dolna)
 ściany:
• utworzone z elementów kostnych:
o otwór zasłonione – w przednio-bocznej części
 ograniczenie:
• od dołu i od tyłu: przez struktury tworzące dno miednicy
 wyjście z miednicy:
• ograniczenia:
o od przodu: łuk podłonowy
o od tyłu: guzy kulszowe i kolce kulszowe
o klinicznie:
 guzy kulszowe są wyczuwalne:
• u pacjentki leżącej na grzbiecie
• w bocznych częściach okolicy kroczowej
• odległość między nimi: 10-11 cm
 zawartość:
• pęcherz moczowy
• miednicze części moczowodów
• początkowa część cewki moczowej
• odbytnica
• u kobiet:
o pochwa
o macica
o jajniki
o jajowody

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 3


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

• u mężczyzn:
o gruczoł krokowy
o pęcherzyki nasienne
o nasieniowody
o podzielna przez kresę graniczną
 przebieg:
• wzdłuż grzebieni kości łonowych
• wzdłuż prawej i lewej kresy łukowatej
• w kierunku wzgórka kości krzyżowej
- panewka:
o głęboka
o kubkowata
o skierowana: bocznie, do przodu, w dół
o utworzona przez:
 kość biodrowa – 2/5
 kość kulszowa – 2/5
 kość łonowa – 1/5
o wcięcie panewki
 przerwanie ciągłości panewki w dolnej części
 prowadzi do dołu panewki
• leży w dnie panewki
o obrąbek panewki
 przyczepa się do brzegu panewki
• stanowi obwodową wargę powierzchni księżycowatej
 tworzy więzadło poprzeczne panewki
• ponad wcięciem panewki
o powierzchnia księżycowata: powierzchnia stawowa w stawie biodrowym
- otwór zasłoniony
o położenie:
 między kością kulszową
 a łonową
o błona zasłonowa
 przyczepia się do brzegów otworu zasłonowego
 nie dochodzi do górno-bocznego kąta otworu zasłonowego
• tworzy kanał zasłonowy
o ograniczony:
 guzek zasłonowy przedni
 guzek zasłonowy tylny
- płaszczyzny miednicy:
o ogólnie:
 przechodzą przez wyczuwalne punkty kostne
 każda ma wymiary: prosty, poprzeczny i dwa skośne
 znaczenie: umożliwia ginekologowi-położnikowi sprawdzenie, czy kanał
miednicy jest u kobiety dostatecznie obszerny, aby mógł pomieścić
przechodzący w czasie porodu płód
• największa: głowa
o wymiar poprzeczny
 inaczej: międzyciemieniowy
 9,5 cm
• wymiary płaszczyzn muszą być ok. 10 cm
o niestosunek porodowy – gdy są mniejsze, niż wymiar
międzyciemieniowy płodu
o płaszczyzna wejścia
 inaczej: płaszczyzna wchodu miednicy
 równoznaczna z otworem górnym miednicy
 ograniczenia:
• kresa graniczna
 wymiary:
• prosty:
o inaczej: sprzężna wejścia
o inaczej: sprzężna prawdziwa
o od wzgórka
o do spojenia łonowego (najkrótsza odległość)
o długość: 11,5 cm

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 4


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o trudno zmierzyć przyżyciowo


• wymiar przekątny:
o inaczej: sprzężna przekątna
o od wzgórka
o do dolnego brzegu spojenia łonowego
o długość: 13 cm
• wymiar poprzeczny płaszczyzny wchodu:
o między prawą i lewą kresą graniczną
o płaszczyzna próżni miednicy:
 przebieg:
• środek spojenia łonowego
• środki panewek obu stawów biodrowych
• granica pomiędzy S2 a S3
o płaszczyzna cieśni miednicy
 przebieg:
• dolny brzeg spojenia łonowego
• prawy i lewy kolec kulszowy
• koniec kości krzyżowej
o płaszczyzna wyjścia miednicy
 inaczej: płaszczyzna wychodu miednicy
 równoznaczna z otworem dolnym miednicy
 ograniczenia:
• dolny brzeg spojenia łonowego
• oba guzy kulszowe
• wierzchołek kości guzicznej
 wymiary:
• prosty:
o od dolnego brzegu spojenia łonowego
o do wierzchołka kości guzicznej
o 9,5-12,5 cm
• poprzeczny:
o najmniejsza odległość między guzami kulszowymi
o 11 cm
o inne wymiary (zewnętrzne):
 największa szerokość miednicy
• między najbardziej oddalonymi od siebie punktami prawego i
lewego grzebienia biodrowego
• 28-29 cm
 szerokość międzykolcowa miednicy:
• między kolcami biodrowymi przednimi górnymi
• 25-26 cm
 szerokość międzykrętarzowa:
• między najbardziej bocznymi punktami obydwu krętarzy większych
• 31 cm
 sprzężna zewnętrzna:
• między górnym brzegiem spojenia łonowego
• a wierzchołkiem wyrostka kolczystego L5
• 18-21 cm
o różnice płciowe
 kobiety:
• większa pojemność statyczno-czynnościowa
o umożliwia prawidłowy rozwój płodu i poród drogami natury
• delikatniejsza budowa poszczególnych kości
• rozluźnianie połączeń łącznotkankowych
o między kośćmi miednicy
o pod wpływem hormonów sterydowych
 wydzielanych przez jajniki i łożysko
o w Ii połowie cyklu jajnikowego oraz w Ii połowie ciąży
o umożliwia dostosowanie się elementów kostnych kanału
rodnego do warunków podczas porodu
• zmniejszenie wygięcia lędźwiowej części kręgosłupa u ciężarnych
o lordoza lędźwiowa
o dumny chód ciężarnych
• szersze ustawienie kości

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 5


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o szczególnie szeroko: talerze kości biodrowych


• większa odległość między stawami biodrowymi
o powoduje fizjologiczne dla płci żeńskiej ustawienie kończyn
w kształcie litery X – kolana koślawe
• niższa niż mężczyzn
• kąt podłonowy – większy u kobiet
• wzgórek – płaski – nie wystaje do światła miednicy tak silnie, jak u
mężczyzn
• spojenie łonowe u kobiet jest niższe niż u mężczyzn

Połączenia miednicy
- staw krzyżowo-biodrowy
o typ:
 płaski
o powierzchnie stawowe:
 powierzchnie uchowate kości biodrowej
 powierzchnie uchowate kości krzyżowej
o więzadła:
 krzyżowo-biodrowe przednie
 krzyżowo-biodrowe tylne
 krzyżowo-biodrowe międzykostne
 biodrowo-lędźwiowe
• od wyrostków poprzecznych L4-L5
• do talerza i grzebienia biodrowego
o ruchomość:
 niewielka
- spojenie łonowe
o powierzchnie:
 powierzchnie spojeniowe kości łonowych
 pokryte chrząstką szklistą
o krążek międzyłonowy
 znajduje się między powierzchniami spojeniowymi
 zbudowany z chrząstki włoknistej
o więzadła:
 łonowe górne
 łonowe łukowate
• biegnie wzdłuż kąta podłonowego
o znajduje się między gałęziami dolnymi kości łonowych
- więzozrosty:
o błona zasłonowa
 zamyka otwór zasłonowy
 przyczepia się do brzegów otworu zasłonionego
 w jej górnych odcinkach znajduje się kanał zasłonowy
• zawartość:
o t. zasłonowa
o ż. zasłonowa
o n. zasłonowy
o więzadła:
 krzyżowo-guzowe
• dłuższe i silniejsze niż krzyżowo-kolcowe
• pasma: szerokie, włókniste
• przyczepy:
o od bocznego brzegu kości krzyżowej
o do przyśrodkowego brzegu guza kulszowego
• przebieg: bocznie i grzbietowo w stosunku do więzadła krzyżowo-
kolcowego
 krzyżowo-kolcowe
• ogólnie: od kości krzyżowej do kolca kulszowego
• przyczepy:
o od brzegu bocznego dolnej części kości krzyżowej i górnych
kręgów guzicznych
o do kolca kulszowego
• przykryte: m. guzicznym
• zamyka wcięcie kulszowe większe i mniejsze

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 6


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

• ogranicza otwory:
o otwór kulszowy większy
o otwór kulszowy mniejszy
 więzadła krzyżowo-guzowe i krzyżowo-kolcowe:
• krzyżują się wzajemnie
• zamykają miednicę
• przekształcają wcięcia kulszowe w otwory kulszowe: większy i
mniejszy
 pachwinowe

Miednica:
- kształt: nieckowaty
- pośredniczy w połączeniu kręgosłupa z kończynami dolnymi
- silna budowa
o dźwiga ciężar całej górnej części ciała człowieka
 przenosi ten nacisk na kończyny dolne

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 7


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

Ćwiczenie 2 – Praktycznie: punkty kostno-mięśniowe brzucha: wyrostek mieczykowaty mostka,


łuki żebrowe, grzebień biodrowy, guzek biodrowy, spojenie łonowe, grzebień kości łonowej, kolce
biodrowe przednie (górny i dolny), więzadło pachwinowe, więzadło zagięte, więzadło rozstępowe.
Rzutowanie trzew na przednią ścianę jamy brzusznej. Przebieg naczyń i nerwów skórnych.
Oglądanie przyczepów mięśnia skośnego brzucha zewnętrznego oraz pierścienia pachwinowego
powierzchownego. Trójkąt lędźwiowy i ścięgnista przestrzeń lędźwiowa. Teoretycznie: Ograniczenie
jamy brzusznej. Podział brzucha na kwadranty oraz okolice topograficzne (nadbrzusze, śródbrzusze
i podbrzusze). Linie topograficzne brzucha: podżebrowa, międzyżebrowa, przezodźwiernikowa,
pępkoa – ich przebieg i rzutujące się na nie narządy. Powięzi brzucha: podskórna, powierzchowna i
głęboka. Więzadła: wieszadłowe i procowate prącia i łechtaczki. Unerwienie skóry brzucha. Żyły
powierzchowne brzucha (piersiowo-nadbrzuszne i nadbrzuszne powierzchowne) i ich połączenia.
Tętnica nadbrzuszna powierzchowna i okalająca biodro powierzchowna. Mięsień skośny brzucha
zewnętrzny. Ograniczenia i zawartość kanału pachwinowego oraz pierścienia pachwinowego
powierzchownego. Przepukliny pachwinowe.

Ograniczenie jamy brzusznej


- od góry: przepona
- od dołu: płaszczyzna wejścia miednicy
- od przodu i od boku:
o częściowo żebra (do 4 przestrzeni międzyżebrowej)
o mięśnie i rozcięgna
o od góry: wyrostek mieczykowaty mostka i łuki żebrowe
o od dołu: grzebienie biodrowe, więzadło pachwinowe i górny brzeg spojenia
łonowego
- od tyłu: odcinek lędźwiowy kręgosłupa

Płaszczyzny brzucha
- poprzeczne
o podżebrowa
 dolne brzegi 10 żeber
 L3
o pępkowa
 pępek
 krążek L3/L4
o międzyguzkowa
 guzki biodrowe
• położenie:
o w przedniej części grzebienia biodrowego
o 5 cm ku tyłowi od kolca biodrowego przedniego górnego
 trzon L5
o nadgrzebieniowa
 najwyższe punkty grzebieni biodrowych
- strzałkowe
o pośrodkowa
 od wcięcia szyjnego mostka
 do spojenia łonowego
o środkowo-obojczykowa
 przez środek obojczyka
 przez środek więzadła pachwinowego
o przezodźwiernikowa
 połowa odległości między pępkiem i wyrostkiem mieczykowatym
 L1
 narządy:
• odźwiernik
• wnęki nerek
• zgięcie dwunastniczo-czcze
• połączenie 9 i 10 żebra
• stożek rdzeniowy
o stanowi dolny poziom rdzenia kręgowego

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 8


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

Kwadranty brzucha
Kwadrant prawy górny Kwadrant lewy górny
prawy płat wątroby lewy płat wątroby
pęcherzyk żółciowy śledziona
odźwiernik żołądek
dwunastnica jelita czcze i część jelita krętego
głowa trzustki trzon i ogon trzustki
prawe nadnercze lewe nadnercze
prawa nerka lewa nerka
prawe zgięcie okrężnicy lewe zgięcie okrężnicy
okrężnica wstępująca (część górna) okrężnica zstępująca (część górna)
okrężnica poprzeczna (prawa połowa okrężnica poprzeczna (lewa połowa)

Prawy dolny kwadrant Lewy dolny kwadrant


kątnica okrężnica esowata
wyrostek robaczkowy
jelita kręte
okrężnica wstępująca (dolna część) okrężnica zstępująca (dolna część
prawy jajnik lewy jajnik
prawy jajowód lewy jajowód
prawy moczowód (część brzuszna) lewy moczowód (część brzuszna)
prawy nasieniowód (odcinek brzuszny) lewy nasieniowód (odcinek brzuszny)
macica (jeśli jest powiększona) macica (jeśli jest powiększona
pęcherz moczowy (jeśli jest wypełniony) pęcherz moczowy (jeśli jest wypełniony)

Okolice brzucha
Okolica podżebrowa prawa Nadpępcze (dół nadbrzuszny) Okolica podżebrowa lewa
- główna część wątroby (płat - główna część żołądka - część lewego płata wątroby
prawy, ogoniasty i - dwunastnica - śledziona
czworoboczny) - początkowa część jelita - dno i część trzonu żołądka
- pęcherzyk żółciowy czczego - lewe zgięcie okrężnicy
- prawe zgięcie okrężnicy - część lewego płata wątroby - górna część okrężnicy
- górna część okrężnicy - trzustka (położona ku tyłowi zstępującej
wstępującej od żołądka)
- górna część nerki prawej
Okolica boczna prawa Okolica pępkowa Okolica boczna lewa
- okrężnica wstępująca - pętle jelita czczego i krętego - okrężnica zstępująca
- dolna część nerki prawej - okrężnica poprzeczna - dolna część nerki lewej
- moczowód prawy - moczowód lewy
Okolica pachwinowa prawa Okolica łonowa Okolica pachwinowa lewa
- kątnica - pęcherz moczowy - okrężnica esowata
- wyrostek robaczkowy

Powięzie brzucha
- powierzchowna
o budowa: dwie blaszki: powierzchowna i głęboka
o zawartość:
 tkanka tłuszczowa, naczynia i nerwy
o w górnej części brzucha:
 obydwie warstwy łączą się
o w dolnej części:
 warstwa głęboka (błoniasta) łączy się z:
• powięzią szeroką uda
• z błoną kurczliwą moszny
• z powięzią powierzchowną krocza
- głęboka
o bardzo cienka
o łączy się z powięzią m. skośnego brzucha zewnętrznego
o przestrzeń potencjalna:
 między blaszką głęboką powięzi powierzchownej a powięzią powierzchowną
 może do niej napływać mocz po urazach cewki moczowej
 nie rozprzestrzenia się na uda
• bo blaszka głęboka zrasta się z powięzią szeroką uda

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 9


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

- poprzeczna
o pokrywa:
 powierzchnię tylną m. poprzecznego brzucha
o ku górze:
 przedłuża się w tkankę łączną podotrzewnową przepony
o ku tyłowi:
 przedłuża się w powięź m. czworobocznego lędźwi
o u mężczyzn:
 przedłuża się poprzez kanał pachwinowy do moszny jako wyrostek
pochwowy
 otacza powrózek nasienny i jądro
 tworzy powięź nasienną wewnętrzną
o u kobiet:
 obejmuje więzadło obłe macicy
- sierp pachwinowy i więzadło międzydołkowe
o położenie: powyżej więzadła pachwinowego
o utworzony przez włókna ścięgniste
o wzmacnia powięź poprzeczną

Więzadła
- procowate prącia
o zbudowane z włókien sprężystych
o powstaje powyżej spojenia łonowego
 z powięzi podskórnej
 z kresy białej
o dzieli się na dwa ramiona
 obejmują obustronnie ciało jamiste prącia
 przechodzą w powięź prącia
- procowate łechtaczki
o ukształtowane jak poprzednie
o bardzo słabe
o mało sprężyste
- wieszadłowe prącia i łechtaczki
o leży głębiej od procowatego
o początek: powierzchnia przednia spojenia łonowego
o koniec: powierzchnia tylna ciała jamistego prącia lub łechtaczki
o otrzymuje włókna od
 ścięgna m. prostego brzucha
 rozcięgna m. skośnego zewnętrznego

Unerwienie skóry brzucha


- powyżej pępka:
o gałęzie nerwów międzyżebrowych Th7-Th9
- w okolicy pępka:
o gałęzie nerwu międzyżebrowego Th10
- poniżej pępka:
o gałęzie nerwów międzyżebrowych Th11, Th12 oraz L1

Żyły powierzchowne brzucha


- żyły skórne brzucha w tkance podskórnej wytwarzają sieć naczyń
- odpływ krwi:
o powierzchownymi naczyniami
 ku górze: w kierunku szyi
 bocznie: do jamy pachowej
 ku dołowi: do rozworu odpiszczelowego
o głębokimi naczyniami przeszywającymi
 do klatki piersiowej:
• do żż. piersiowych wewnętrznych
• do żż. międzyżebrowych przednich
 do jamy brzusznej:
• do żż. przypępkowych
 do żył przedniej ściany brzucha:
• do żż. nadbrzusznych górnych
• do żż. nadbrzusznych dolnych

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 10


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

- żyły powierzchowne:
o żż. piersiowo-nadbrzuszne
 biegną wzdłuż przednio-bocznej ściany tułowia
 od pachy do rozworu odpiszczelowego
 posiadają zastawki ujściowe: kierują krew do:
• jamy pachowej: do ż. piersiowej bocznej
• rozworu odpiszczelowego: do ż. nadbrzusznej powierzchownej
o żyły żebrowo-pachowe
o ż. nadbrzuszna powierzchowna:
 dopływ ż. udowej
 odprowadza krew z dolnej połowy skóry przedniej ściany brzucha
 uchodzi w rozworze odpiszczelowym do ż. udowej lub ż. odpiszczelowej

Tętnica nadbrzuszna powierzchowna


- początek: przedni obwód t. udowej
o miejsce: tuż poniżej więzadła pachwinowego
- przebieg:
o przebija brzeg sierpowaty rozworu odpiszczelowego lub powięź pępka
- gałęzie:
o gałązki skórne do ściany brzucha
o gałązki mięśniowe do m. skośnego zewnętrznego brzucha
o gałązki do węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych
- zespolenia:
o t. powierzchowna okalająca biodro
o t. nadbrzuszna dolna

Tętnica okalająca biodro powierzchowna


- początek: przedni obwód t. udowej
o miejsce: nieco niżej niż t. nadbrzuszna powierzchowna
o czasem rozpoczyna się wspólnym pniem z t. nadbrzuszną powierzchowną
- przebieg:
o przebija powięź szeroką
o kieruje się bocznie i ku górze – równolegle do więzadła pachwinowego
o dochodzi do kolca biodrowego przedniego górnego
- gałęzie:
o do powłok ściany brzucha

Mięsień skośny brzucha zewnętrzny


- PP:
o powierzchnia zewnętrzna żeber 5-12
- PK:
o kresa biała
o więzadło pachwinowe
 guzek łonowy
 kolec biodrowy przedni górny
o warga zewnętrzna grzebienia biodrowego
- N:
o nerwy międzyżebrowe 5-12
o n. podżebrowy
o n. biodrowo-podbrzuszny
o n. biodrowo-pachwinowy
- CZ:
o jednostronnie:
 zgina kręgosłup i klatkę piersiową w bok
 obraca w stronę przeciwną
o obustronnie:
 zgina kręgosłup do przodu
 pociąga klatkę piersiową w dół
 mięsień wydechowy
- włókna:
o PP – wplatają się we włókna m. zębatego przedniego i m. piersiowego większego
o przebiegają ku dołowi i przyśrodkowy
o przechodzą w szerokie, płaskie rozcięgno na poziomie linii środkowo-obojczykowej
o włókna górne krzyżują się pośrodku z włóknami przeciwległego mięśnia

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 11


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

 tworzą kresę białą


• silne, włókniste pasmo w linii pośrodkowej
o dolny brzeg
 grubieje
 zagina się ku tyłowi wokół własnych włókien
 tworzy więzadło pachwinowego
• od kolca biodrowego przedniego górnego
• do guzka łonowego
• zagina się ku tyłowi
o tworzy dolną ścianę kanału pachwinowego
• część włókien – przebiega ku górze
o krzyżuje kresę białą
o wplata się we włókna przeciwległego rozcięgna m. skośnego
brzucha zewnętrznego
 jest to więzadło zagięte
o najbardziej tylne włókna – kończą się na wardze zewnętrznej grzebienia
biodrowego

Kanał pachwinowy
- ogólnie:
o skośna, wąska przestrzeń
o położenie: w dolnej części przednio-bocznej ściany brzucha
o przechodzi przez niego jądro i powrózek nasienny lub więzadło obłe macicy
- położenie:
o powyżej i skośnie w stosunku do więzadła pachwinowego
- początek:
o pierścień pachwinowy głęboki
 inaczej: wewnętrzny
 położenie:
• ok. 2 cm powyżej środkowej części więzadła pachwinowego
• bocznie od t. nadbrzusznej dolnej
o stanowi podłoże fałdu pachwinowego bocznego
• w miejscu dołu pachwinowego bocznego
 jest to zagłębienie powięzi poprzecznej brzucha, która wpukla się do kanału
pachwinowego
- ograniczenia:
o ściana przednia
 rozcięgno mięśnia skośnego brzucha zewnętrznego
 włókna mięśnia skośnego brzucha wewnętrznego
o ściana tylna
 powięź poprzeczna
 ścięgno łączące
• wzmacnia sierp pachwinowy
o ściana górna
 włókna mięśnia skośnego wewnętrznego brzucha
 włókna mięśnia poprzecznego brzucha
o ściana dolna
 więzadło pachwinowe
 więzadło rozstępowe
- koniec:
o pierścień pachwinowy powierzchowny
 inaczej: zewnętrzny
 szczelinowaty otwór
 w obrębie rozcięgna m. skośnego zewnętrznego brzucha
• rozcięgno tworzy odnogi: przyśrodkowa i boczna
• pomiędzy odnogami: włókna międzyodnogowe
 ograniczenia:
• od przodu: włókna międzyodnogowe
• od tyłu i od dołu: włókna od więzadła pachwinowego
- pasmo biodrowo-łonowe
o położenie:
 w dolnym odcinku
 ku tyłowi od więzadła pachwinowego
o utworzone przez powięź poprzeczną brzucha

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 12


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

 jest wzmocniona i pogrubiała


o przebieg:
 ku tyłowi i równolegle od więzadła pachwinowego
o znaczenie:
 wzmacnia tylną ścianę kanału pachwinowego
 otacza naczynia biodrowe zewnętrzne
 oddziela:
• dolny brzeg pierścienia pachwinowego głębokiego
• do górno-przyśrodkowego brzegu kanału udowego
o rozciąga się:
 od łuku biodrowo-łonowego
 do górnej gałęzi kości łonowej
- rozwój:
o tworzy się wraz ze zstępowaniem jąder do miednicy
o około 12 tygodnia
o w 28 tygodniu jądra znajdują się w pobliżu pierścienia pachwinowego głębokiego
o wraz z jądrami zstępuje:
 nasieniowód
 najądrze
 naczynia krwionośne
o struktury otoczone są osłonkami odpowiadającymi warstwom bocznj ściany brzucha
- zawartość:
o u mężczyzn:
 powrózek nasienny
• nasieniowód
• t. jądrowa
• t. nasieniowodu
• m. dźwigacz jądra
o utworzony przez włókna:
 m. skośnego brzucha wewnętrznego
 m. poprzecznego brzucha
• t. m. dźwigacza jądra
• żylny splot wiciowaty
o przedłuża się w ż. jądrową
• gałąź płciowa n. płciowo-udowego
• włókna autonomiczne
• naczynia chłonne
 n. biodrowo-pachwinowy
• bocznie od powrózka
o u kobiet:
 więzadło obłe macicy
 n. biodrowo-pachwinowy
• bocznie od powrózka
- osłonki otaczające powrózek nasienny:
o powięź nasienna zewnętrzna – rozcięgno m. skośnego brzucha zewnętrznego
o powięź m. dźwigacza jądra – powięź m. skośnego zewnętrznego brzucha
o powięź nasienna wewnętrzna – powięź poprzeczna brzucha
o osłonka pochwowa – otrzewna
- przepukliny pachwinowe:
o stanowią 90% wszystkich przepuklin
przepukliny przyśrodkowe (proste) przepukliny boczne (skośne)
- 75% przepuklin pachwinowych, 20 x częściej u mężczyzn
wychodzą przyśrodkowo do naczyń nadbrzusznych wpuklają się do kanału pachwinowego boczne od naczyń
dolnych nadbrzusznych dolnych, w miejscu pierścienia pachwinowego
powierzchownego
worek przepuklinowy otoczony jest przez powięź worek przepuklinowy – otoczony wszystkimi osłonkami
poprzeczną powrózka
przebiegają przyśrodkowo w sąsiedztwie pierścienia przechodzą przez cały kanał
pachwinowego powierzchowne
wychodzą poprzez ścięgno łączące lub w jego pobliżu, wychodzą przez pierścień pachwinowy powierzchowny
osiągając pierścień pachwinowy powierzchowny, gdzie
otacza je powięź nasienna zewnętrzna
prawie nigdy nie wchodzą do moszny; jeśli już wnikają, wnikają najczęściej do moszny
przebiegają bocznie od powrózka nasiennego
Klinicznie: pierścień pachwinowy powierzchowny – badamy bocznie i ku górze od guzka łonowego, poprzez wpuklenie skóry
górnej części moszny palcem wskazującym, który przesuwamy wzdłuż powrózka nasiennego. Jeżeli jest poszerzony: możemy
palcem przesunąć głębiej. Przy kaszlu: możemy wyczuć worek przepuklinowy.

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 13


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

ĆWICZENIE 3 - Mięśnie ściany przednio-bocznej i tylnej brzucha – przyczepy, czynność,


unerwienie. Pochewka mięśnia prostego brzucha – budowa, zawartość. Rozcięgna mięśni brzucha i
kresa biała. Miejsca zmniejszonej oporności jamy brzusznej i przepukliny brzuszne. Nerwy:
podżebrowy, biodrowo-podbrzuszny, biodrowo-pachwinowy i płciowo udowy – ich przebieg i zakres
unerwienia. Tętnice: nadbrzuszna górna i dolna – początek, przebieg. Fałdy pępkowe i doły na
powierzchni wewnętrznej przedniej ściany brzucha. Położenie i podział odcinka podprzeponowego
przewodu pokarmowego.

Mięśnie ściany przednio-bocznej brzucha


- m. skośny zewnętrzny brzucha
- m. skośny wewnętrzny brzucha
o PP:
 powięź piersiowo-lędźwiowa
 kresa pośrednia grzebienia biodrowego
 boczne 2/3 części więzadła pachwinowego
o PK:
 dolne brzegi żeber 10-12
 kresa biała
 grzebień kości łonowej
• przez ścięgno łączące
o N:
 nn. międzyżebrowe 5-12
 n. podżebrowy
 n. biodrowo-podbrzuszny
 n. biodrowo-pachwinowy
o CZ:
 jednostronnie:
• zgina kręgosłup i klatkę piersiową w bok
• obraca w tę samą stronę
 obustronnie:
• zgina kręgosłup do przodu
• pociąga klatkę piersiową w dół
• (mięsień wydechowy)
- m. poprzeczny brzucha
o PP:
 powierzchnie wewnętrzne chrząstek żebrowych 7-12
 powięź piersiowo-lędźwiowa
 warga wewnętrzna grzebienia biodrowego
 1/3 część boczna więzadła pachwinowego
o PK:
 kresa biała wspólnie z rozcięgnem m. skośnego wewnętrznego brzucha
 grzebień kości łonowej
• przez ścięgno łączące
o N:
 nn. międzyżebrowe 5-12
 n. podżebrowy
 n. biodrowo-podbrzuszny
 n. biodrowo-pachwinowy
 n. płciowo-udowy
o CZ:
 zwęża klatkę piersiową
 (mięsień wydechowy)
 główne zabezpieczenie ściany przednio-bocznej jamy brzusznej
- m. prosty brzucha
o PP:
 powierzchnia zewnętrzna chrząstek żebrowych 5-7
 wyrostek mieczykowaty
o PK:
 spojenie łonowe
 grzebień łonowy
o N:
 nerwy międzyżebrowe 7-12
o CZ:
 zgina tułów do przodu

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 14


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

 przy ustalonym tułowiu: unosi miednicę


 mięsień wydechowy
- m. piramidowy
o PP:
 gałąź górna kości łonowej
 spojenie łonowe
o PK:
 kresa biała
o N:
 n. podżebrowy
o CZ:
 napina kresę białą

Pochewka mięśnia prostego brzucha – budowa, zawartość:


- otacza m. prosty brzucha
- zbudowana z blaszki przedniej i tylnej
o powyżej linii łukowatej (3-4 cm poniżej pępka)
 blaszka przednia - utworzona przez:
• rozcięgno m. skośnego brzucha zewnętrznego
• połowę rozcięgna mięśnia skośnego brzucha wewnętrznego
 blaszka tylna – utworzona przez:
• połowę rozcięgna m. skośnego wewnętrznego
• rozcięgno m. poprzecznego
o poniżej linii łukowatej
 blaszka przednia – utworzona przez:
• rozcięgna wszystkich mięśni płaskich brzucha
 tylna powierzchnia m. prostego pokryta powięzią poprzeczną brzucha
- blaszka przednia – zrasta się ze smugami ścięgnistymi
- blaszka tylna – luźna
o na tylnej powierzchni m. prostego brzucha przebiegają:
 naczynia nadbrzuszne górne (od t. piersiowej wewnętrznej)
 naczynia nadbrzuszne dolne (od t. biodrowej zewnętrznej)

Rozcięgna mięśni brzucha


- od mięśni:
o m. skośny zewnętrzny brzucha
o m. skośny wewnętrzny brzucha
o m. poprzeczny brzucha
- ważny składnik przedniej ściany brzucha
- wytwarzają:
o pochewkę m. prostego brzucha
o kresę białą

Kresa biała
- rozciąga się:
o od wyrostka mieczykowatego
o do spojenia łonowego
o w linii pośrodkowej
- utworzona przez:
o krzyżujące się rozcięgna mięśni płaskich brzucha
- powyżej pępka: szersza
- w miejscu pępka: wzmocniona przez powięź pępkową
o tworzy tutaj pierścień pępkowy
o łączą się tutaj wszystkie warstwy ściany przedniej brzucha

Mięśnie ściany tylnej brzucha


- m. czworoboczny lędźwi
o PP:
 warstwa przednia:
• wyrostki żebrowe kręgów L2-L5
 warstwa tylna:
• warga wewnętrzna grzebienia biodrowego
• więzadło biodrowo-lędźwiowe
o PK:

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 15


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

 brzeg dolny 12 żebra


 trzon Th12
 wyrostki żebrowe L1-L5
o N:
 n. podżebrowy
 gałęzie splotu lędźwiowego L1-L4
o CZ:
 jednostronnie: zgina tułów w bok
 obustronnie: stabilizuje część lędźwiową kręgosłupa
- m. lędźwiowy większy
o PP:
 warstwa powierzchowna: powierzchnie boczne trzonów kręgów Th12-L1
 warstwa głęboka: wyrostki żebrowe L1-L4
o PK:
 krętarz większy kości udowej
o N:
 gałęzie krótkie splotu lędźwiowego
 n. udowy
o CZ:
 wspólnie z m. biodrowym zgina udo
 samodzielnie: zgina w bok odcinek lędźwiowy kręgosłupa
- m. lędźwiowy mniejszy
o PP:
 trzony kręgów Th12-L1
o PK:
 powięź biodrowo-lędźwiowa
o N:
 gałęzie krótkie splotu lędźwiowego
 n. udowy

o CZ:
 napina powięź biodrową I łuk biodrowo-łonowy
 powiększa rozstęp mięśni
- m. biodrowy
o PP:
 dół biodrowy
 kolce biodrowe przednie
 więzadło krzyżowo-biodrowe przednie
o PK:
 krętarz mniejszy kości udowej
o N:
 gałęzie krótkie splotu lędźwiowego
o CZ:
 zgina udo
 stabilizuje staw biodrowy

Przepukliny brzuszne
- miejsca zmniejszonej oporności:
o kresa biała
o rozcięgna mięśni
o pępek
o trójkąty lędźwiowe
o kanał pachwinowy
o kanał udowy
- przepukliny:
o nadbrzuszne
 miejsce: kresa biała, powyżej pępka
 kiedy: po 40 roku życia
 u kogo: często osoby otyłe
 worek przepuklinowy stanowi:
• otrzewna
• tkanka tłuszczowa
• tkanka podskórna
• skóra

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 16


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o pępkowe
 miejsce: w pierścieniu pępkowym
 u kogo: u noworodków
 dlaczego: przednia ściana jamy brzusznej jest bardzo słaba
 wielkość: małe
o podbrzuszne
o pachwinowe przyśrodkowe (proste) oraz boczne (skośne)
o udowe
o lędźwiowe
o nadpęcherzowe
 wychodzą przez dołu nadpęcherzowe
o przeponowe

Trójkąt lędźwiowy i ścięgnista przestrzeń lędźwiowa


- trójkąt lędźwiowy:
o ograniczenia:
 podstawa: grzebień biodrowy
 ramię przyśrodkowe: rozcięgno m. najszerszego grzbietu
 ramię boczne: brzeg tylny m. skośnego zewnętrznego brzucha
o dno:
 m. skośny wewnętrzny brzucha
o znaczenie:
 możliwość powstawania przepuklin lędźwiowych dolnych
 ropnie zaotrzewnowe mogą tędy kierować się na zewnątrz
- ścięgnista przestrzeń lędźwiowa:
o położenie: powyżej trójkąta lędźwiowego
o ograniczenia:
 od góry:
• dwunaste żebro
• dolny brzeg m. zębatego tylnego dolnego
 przyśrodkowo: prostownik grzbietu
 bocznie: mm. skośne zewnętrzny i wewnętrzny
o dno: rozcięgno m. poprzecznego brzucha
 przechodzą przez nie naczynia i nerwy podżebrowe
o przykryta: m. najszerszy grzbietu
o znaczenie:
 możliwość powstawania przepuklin lędźwiowych górnych

Nerw podżebrowy
- przebieg:
o poniżej 12 żebra
 podobnie jak n. biodrowo-podbrzuszny
- gałęzie:
o skórna boczna
o skórna przyśrodkowa

Nerw biodrowo-podbrzuszny
- początek:
o gałąź przednia L1
o ukazuje się ku tyłowi od więzadła łukowatego przyśrodkowego
- przebieg:
o ukośnie na m. czworobocznym lędźwi
o przebija m. poprzeczny brzucha
o biegnie między m. poporzecznym brzucha a m. skośnym wewnętrznym brzucha
o dochodzi do kolca biodrowego przedniego górnego
o wchodzi pod m. skośny brzucha zewnętrzny
o przebija m. skośny brzucha zewnętrzny jako gałąź skórna przednia
- zakres unerwienia:
o skóra brzucha w okolicy pachwinowej i nadłonowej
- gałęzie:
o gałąź skórna przednia
o gałąź skórna boczna

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 17


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

Nerw biodrowo-pachwinowy
- przebieg:
o poniżej n. biodrowo-podbrzusznego
o ponad grzebień biodrowym
o w kanale pachwinowym
 bocznie od powrózka nasiennego lub więzadła obłego macicy
Nerw płciowo-udowy
- początek: gałęzie przednie L1 i L2
o ukazuje się na powierzchni przedniej m. lędźwiowego większego
- dzieli się na gałęzie:
o gałąź płciowa
 przebieg:
• wchodzi w skład powrózka nasiennego
• lub biegnie wspólnie z więzadłem obłym macicy
 zakres unerwienia:
• skóra okolicy łonowej
o gałąź udowa
 przebieg:
• towarzyszy t. i ż. biodrowej wspólnej
• przechodzi przez rozstęp naczyń
 zakres unerwienia:
• skóra w górnej przyśrodkowej powierzchni uda
Tętnica nadbrzuszna górna
- początek: gałąź końcowa t. piersiowej wewnętrznej
- przebieg:
o w dół w przedłużeniu t. piersiowej wewnętrznej
o przechodzi przez trójkąt mostkowo-żebrowy
o kieruje się na tylną powierzchnią m. prostego brzucha
o wnika w tkankę m. prostego brzucha
o zstępuje do okolicy pępka
o łączy się z t. nadbrzuszną dolną
 połączenie t. podobojczykowej z t. udową
Tętnica nadbrzuszna dolna
- początek: przyśrodkowy obwód t. biodrowej zewnętrznej
o powyżej więzadła pachwinowego
- przebieg:
o skośnie przyśrodkowo
o stromo ku górze
o krzyżuje nasieniowód lub więzadło obłe macicy
o ku tyłowi od rozcięgna m. poprzecznego brzucha
o na powierzchni tylnej m. prostego brzucha
o tworzy fałd pępkowy boczny
o wnika w tkankę m. prostego brzucha
o zespala się z t. nadbrzuszną górną

Fałdy pępkowe i doły na powierzchni wewnętrznej przedniej ściany brzucha


- powierzchnia wewnętrzna przedniej ściany brzucha
o pokryta jest otrzewną
- fałdy pępkowe:
o fałd pępkowy pośrodkowy
 położenie:
• od wierzchołka pęcherza moczowego
• do pępka
 utworzony przez:
• więzadło pępkowe pośrodkowego
o pozostałość po moczowniku
 łączy omocznię z pępkiem
o fałdy pępkowe przyśrodkowe
 utworzone przez:
• więzadła pępkowe przyśrodkowe
o pozostałość po zarośniętych tt. pępkowych
o fałdy pępkowe boczne
 zawierają naczynia nadbrzuszne dolne
- doły:

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 18


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o doły nadpęcherzowe
 miejsce: pomiędzy fałdem pępkowym pośrodkowym a przyśrodkowym
o doły pachwinowe przyśrodkowe
 miejsce: pomiędzy fałdami pępkowymi przyśrodkowymi a bocznymi
 inaczej: trójkąty pachwinowe
 miejsca przepuklin pachwinowych przyśrodkowych
o doły pachwinowe boczne
 miejsc: bocznie od fałdu pępkowego bocznego
 miejsca przepuklin pachwinowych bocznych
- więzadło sierpowate wątroby
o położenie:
 w części nadpępkowej
 na powierzchni tylnej ściany przedniej brzucha
 ułożone strzałkowo
- więzadło obłe wątroby:
o pozostałość po ż. pępkowej
 doprowadza krew z łożyska do płodu
o rozciąga się od pępka
o leży w dolnej części więzadła sierpowatego
o dochodzi do wątroby

Położenie i podział odcinka podprzeponowego przewodu pokarmowego


- część brzuszna przełyku
- żołądek:
o wpust
o dno
o trzon
o część odźwiernikowa
- jelito cienkie
o dwunastnica
 część górna
 część zstępująca
 część pozioma
 część wstępująca
o jelito czcze
o jelito kręte
- jelito grube
o jelito ślepe (kątnica)
o okrężnica
 wstępująca
 poprzeczna
 zstępująca
 esowata
o odbytnica
- narządy:
o wątroba
o pęcherzyk żółciowy
o śledziona
o trzustka

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 19


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

ĆWICZENIE 4 - Budowa ściany przewodu pokarmowego i różnice w budowie w poszczególnych


częściach przewodu. Narządy wewnątrz- i zewnątrzotrzewnowe. Jama otrzewnej i jej zachyłki.
Budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie żołądka oraz wątroby. Pęcherzyk żółciowy. Drogi
żółciowe. Pień trzewny. Odcinek brzuszny pni błędnych. Splot trzewny – budowa, sploty wtórne,
zakres unerwienia. Żyła wrotna – topografia, połączenia.

Budowa ściany przewodu pokarmowego


- przełyk:
o błona śluzowa:
 nabłonek wielowarstwowy płaski
 blaszka właściwa
 blaszka mięśniowa
o tkanka podśluzowa (gruba i luźna)
 gruczołu przełykowe (śluzowe)
o błona mięśniowa
 warstwa zewnętrzna – włókna okrężne
• przedłużenie mięśniówki okrężnej gardła
• łączy się z włóknami okrężnymi i skośnymi mięśniówki żołądka
 warstwa wewnętrzna - podłużna
• przyczep górny: chrząstka pierścieniowata
o brak łączności z mięśniówką gardła
• łączy się z włóknami podłużnymi mięśniówki żołądka
 1/3 górna – poprzecznie prążkowana
 1/3 środkowa – mieszana
 1/3 dolna – gładka
o błona zewnętrzna – luźna tkanka łączna
 łączy przełyk z tworami sąsiednimi
- żołądek:
o błona śluzowa:
 odźwiernik: różowa
 poza odźwiernikiem: czerwono-brązowa
 tworzy 8-10 fałdów żołądkowych
• ułożone wzdłuż krzywizny mniejszej
o znajduje się tam kanał żołądkowy
 jest to droga pokarmów
 pólka żołądkowe
• znajdują się w nich dołeczki żołądkowe
o w nich są ujścia gruczołów żołądkowych
o błona mięśniowa:
 warstwa zewnętrzna – podłużna
• głównie wzdłuż krzywizn
 warstwa środkowa – okrężna
• silnie ukształtowana w odźwierniku
o tworzy m. zwieracz odźwiernika
 warstwa wewnętrzna – skośna
• głównie w dnie i trzonie
- jelito cienkie
o dwunastnica:
 błona śluzowa:
• wysokie, gęsto ułożone fałdy okrężne
• kosmki jelitowe
• liczne gruczoły dwunastnicze
• brodawka większa dwunastnicy – w części zstępującej dwunastnicy
o uchodzi na niej:
 przewód żółciowy wspólny
 przewód trzustkowy
• brodawka mniejsza dwunastnicy
o powyżej i nieco do przodu od brodawki większej
o uchodzi na niej: przewód trzustkowy dodatkowy
o jelito czcze i kręte:
 błona śluzowa:
• liczne fałdy okrężne i kosmki jelitowe
o zwiększają powierzchnię wchłaniającą jelita cienkiego
• gruczoły jelitowe

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 20


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

• grudki chłonne: samotne i skupione


 błona mięśniowa:
• zewnętrzna warstwa – podłużna - cieńsza
• wewnętrzna warstwa – okrężna – grubsza
o tworzy dachówkowato zachodzące na siebie fałdy
• ruchy błony mięśniowej:
o ruchy wahadłowe
 przemienne wydłużanie i skracanie poszczególnych
odcinków pętli jelitowej
o ruchy odcinkowe
 wykonywane przez warstwę okrężną błony
mięśniowej
 służą one do mieszania treści pokarmowej
o ruchy perystaltyczne
 inaczej: robaczkowe
 zachodzą pod wpływem obu warstw mięśniowych
 przesuwają treść pokarmową w kierunku odbytu
- jelito grube
o wyrostek robaczkowy:
 błona śluzowa:
• liczne skupione grudki chłonne
• migdałek jelitowy
o okrężnica:
 taśmy okrężnicy:
• utworzone przez warstwę podłużną błony mięśniowej
• tworzą 3 pasma biegnące od wyrostka robaczkowego do odbytnicy
• wymień:
o taśma swobodna
o taśma krezkowa
o taśma sieciowa
 wypuklenia okrężnicy oraz fałdy półksiężycowate:
• wynik pogrubiałej odcinkowo warstwy okrężnej błony mięśniowej i
napięcia taśm
• wypuklenia ściany okrężnicy na zewnętrz – wypuklenia okrężnicy
• wpuklenia do światła jelita – fałdy półksiężycowate
 przyczepki sieciowe:
• utworzone przez wypustki błony surowiczej pokrywającej okrężnicę
• wypełnione tkanką tłuszczową
o odbytnica:
 błona śluzowa:
• część miedniczna:
o fałdy poprzeczne
• część odbytowa:
o pionowe słupy odbytu
 błona mięśniowa:
• zewnętrzna – podłużna
• wewnętrzna – okrężna
o w części odbytowej tworzy zwieracz wewnętrzny odbytu
• zwieracz zewnętrzny odbytu:
o obejmuje błonę mięśniową części odbytowej
o poprzecznie prążkowany

Otrzewna:
- błona surowicza
- błyszcząca, surowicza
- podział:
o otrzewna ścienna:
 wyściela jamę brzuszną i miednicę
o otrzewna trzewna:
 okrywa narządy
o jama otrzewnej – pomiędzy blaszkami
 zawartość: niewielka ilość płynu
 zapobiega tarciu podczas ruchów trzewi
 u mężczyzn: zamknięta

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 21


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

 u kobiet: komunikuje się ze światem zewnętrznym poprzez ujścia brzuszne


jajowodów, jajowody, macicę i pochwę
• potencjalna droga infekcji
- rozwój:
o początkowo: jama ciała
 ulega podziałowi na:
• jamy opłucnej
• jamę osierdzia
• jamę otrzewnej
o narządy na początku:
 otoczone otrzewną
 zawieszone na krezce brzusznej i grzbietowej
o w miarę rozwoju i obrotu trzewi:
 część narządów zbliża się do tylnej ściany jamy brzusznej
 traci położenie wewnątrz otrzewnej
 staje się narządami leżącymi wtórnie zewnątrzotrzewnowo
- narządy wewnątrzotrzewnowe:
o otoczone ze wszystkich stron otrzewną
o posiadają krezkę
 z wyjątkiem jelita ślepego
o wymień:
 żołądek
 górna część dwunastnicy
 jelito czcze i kręte
 kątnica i wyrostek robaczkowy
 okrężnica poprzeczna i esowata
 górna część odbytnicy
 śledziona i wątroba
• z wyjątkiem części tylnej powierzchni przeponowej
 pęcherzyk żółciowy i przewód żółciowy wspólny
- narządy zewnątrzotrzewnowe:
o część brzuszna przełyku
o dwunastnica – część zstępująca, pozioma i wstępująca
o okrężnica wstępująca i zstępująca
o odbytnica
o trzustka
- przebieg otrzewnej w jamie brzusznej
o skomplikowany
o wytwarza ona fałdy, zdwojenia blaszek i zagłębienia (zachyłki)
o wymień struktury:
 fałdy:
• zagięcia otrzewnej nad naczyniami lub przewodami będącymi
pozostałościami po rozwoju płodowym
• np. fałdy pępkowe
 więzadła
• składają się z 2 blaszek otrzewnej
• przebiegają od narządu do ściany brzucha
• łączą narządy wewnątrz jamy brzusznej
• wymień:
o sierpowate wątroby
 od przedniej ściany jamy brzusznej
 do powierzchni przeponowej
 w płaszczyźnie strzałkowej
o wieńcowe wątroby
 między przeponą
 a powierzchnią przeponową wątroby
 w płaszczyźnie czołowej
o przeponowo-śledzionowe
o przeponowe-okrężnicze
 od przepony
 do lewego zgięcia okrężnicy
o wątrobowo-żołądkowe
 od powierzchni trzewnej wątroby
 do krzywizny mniejszej żołądka

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 22


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o wątrobowo-przełykowe
o wątrobowo-dwunastnicze
 od powierzchni trzewnej wątroby
 do części górnej dwunastnicy
o wątrobowo-okrężnicze
o śledzionowo-okrężnicze
o żołądkowo-śledzionowe
 od krzywizny większej żołądka
 do śledziony
o żołądkowo-okrężnicze
 stanowi część sieci większej
 od krzywizny większej żołądka
 do okrężnicy poprzecznej
o śledzionowo-nerkowe
o wątrobowo-nerkowe
 od wnęki wątroby
 do prawej nerki
 sieci
• pozostałości po krezce grzbietowej i brzusznej żołądka
• sieć mniejsza
o od powierzchni trzewnej wątroby
o do krzywizny mniejszej żołądka
o do górnej części dwunastnicy
o utworzona przez więzadła:
 wątrobowo-żołądkowe
 wątrobowo-dwunastnicze
• sieć większa
o składa się z 4 blaszek
o 2 blaszki schodzą z powierzchni przedniej i tylnej żołądka
o przebiegają ku dołowi
o zaginają się
o otaczają okrężnicę
o przechodzą w jej krezkę
o blaszki przednie stanowią więzadło żołądkowo-okrężnicze
o wszystkie blaszki sieci poniżej krzywizny większej żołądka
zrastają się
o między blaszkami może występować zachyłek dolny torby
sieciowej
o zawartość:
 tkanka tłuszczowa
o w postaci fartucha okrywa trzewa jamy brzusznej
o oddziela trzewa od przedniej ściany
o w przypadku zapalenia jelita lub narządu, otacza ten
narząd, izoluje go, zapobiega rozprzestrzenianiu się zapaleń
o określana bywa jako policjant jamy brzusznej
 krezki
• zdwojenia blaszek otrzewnej trzewnej
• zawieszają narządy lub jelita do ściany tylnej jamy brzusznej
• zapewniają dużą ruchomość narządom
• zawierają naczynia oraz nerwy
• nasada krezki:
o przyczep krezki do tylnej ściany jamy brzusznej
o stanowi przejście otrzewnej trzewnej w ścienną
o jelito cienkie:
 od strony lewej, od poziomu L2
 do prawego dou biodrowego
 krzyżuje narządy i naczynia leżące
pozaotrzewnowo:
• dwunastnica: część pozioma i wstępująca
• aorta brzuszna
• żyła główna dolna
• prawy moczowód
• prawy mięsień lędźwiowy większy
• prawe naczynia jądrowe lub jajnikowe

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 23


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o okrężnica poprzeczna:
 wzdłuż dolnego brzegu trzustki
 na poziomie L2
o okrężnica esowata:
 kształt odwróconej litery V
 najpierw: przyśrodkowo i ku górze
• wzdłuż naczyń biodrowych zwnętrznych
 następnie: przyśrodkowo i ku dołowi
• od podziału naczyń biodrowych wspólnych
 na końcu: przedniej powierzchni kości krzyżowej
 krzyżuje: lewy moczowód
 zachyłki
• podział jamy otrzewnej:
o jama otrzewnej właściwa
o zachyłki
• podział 2 jamy otrzewnej:
o przez okrężnicę poprzeczną i jej krezkę:
o część nadokrężnicza
 torba sieciowa
 zachyłki podprzeponowe (prawy i lewy)
 zachyłek podwątrobowy
o część podokrężnicza
 zachyłki przyokrężnicze (prawy i lewy)
 zachyłki krezkowo-okrężnicze (prawy i lewy)
• torba sieciowa:
o największy zachyłek jamy otrzewnej
o położenie: ku tyłowi od żołądka
o ograniczenia:
 przód:
• sieć mniejsza
• tylna powierzchnia żołądka
• więzadło żołądkowo-okrężnicze
 tył:
• otrzewna pokrywająca tylną ścianę jamy
brzusznej
• trzustka
o zachyłki:
 górny: w górnej części sieci mniejszej
 dolny: pomiędzy blaszkami sieci większej
 lewy (śledzionowy): pomiędzy więzadłem
żołądkowo-śledzionowym i żołądkowo-nerkowym a
śledzioną
o otwór sieciowy:
 łączy torbę sieciową z właściwą jamą otrzewnej
 ograniczenia:
• od góry: płat ogoniasty wątroby
• od przodu: więzadło wątrobowo-
dwunastnicze
• od dołu: część górna dwunastnicy
• od tyłu: żyła główna dolna i więzadło
wątrobowo-nerkowe
• zachyłki podprzeponowe:
o położenie: pomiędzy powierzchnią przeponową wątroby a
przeponą
o ograniczenia:
 od tyłu: więzadło sierpowate
o przedzielone więzadłem sierpowatym wątroby
 na prawy i lewy
o pozycja leżąca:
 zachyłki te stanowią najniższe punkty jamy
otrzewnej
• iniekcje z różnych miejsc jamy otrzewnej
mogą przemieszczać się do tych zachyłków

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 24


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o ropień podprzeponowy może przebić się do jamy


osierdziowej lub opłucnej
• zachyłek podwątrobowy:
o inaczej: zachyłek wątrobowo-nerkowy
o położenie: po prawej
 pomiędzy powierzchnią trzewną wątroby
 górną częścią dwunastnicy
 prawą nerką
o łączy się z torbą sieciową i innymi zachyłkami otrzewnej
• zachyłki przyokrężnicze
o położenie: pomiędzy ścianą boczną jamy brzusznej
 a okrężnicą wstępującą oraz zstępującą
• zachyłki krezkowo-okrężnicze:
o inaczej: bruzdy przyokrężnicze
o położenie:
 pomiędzy okrężnicą wstępującą a nasadą krezki
jelita cienkiego
 pomiędzy okrężnicą zstępującą a nasadą krezki
jelita cienkiego
• łączy się z jamą miednicy
• w miejscach połączeń poszczególnych części jelita znajdują się
również zachyłki otrzewnej, do których mogą wnikać pętle jelita
• w okolicy dwunastnicy:
o dwunastniczy górny
o zadwunastniczy
o przydwunastniczy
o zachyłki dwunastniczo-czcze górny i dolny
 w miejscu przejścia części wstępującej dwunastnicy
w jelito czcze
o zachyłki krętniczo-kątnicze – górny i dolny
 w miejscu ujścia jelita krętego do grubego
o dół zakątniczy
 pomiędzy kątnicą a ścianą jamy brzusznej
 w prawym dole biodrowym
 zawartość: wyrostek robaczkowy

Żołądek
- poszerzona część przewodu pokarmowego pomiędzy przełykiem i dwunastnicą
- kształt i położenie: różne, zależą od pozycji ciała i wypełnienia narządu
- mieści 2-3 litrów pokarmu
- części:
o wpust
 połączenie części brzusznej przełyku z częścią wpustową żołądka
 topografia: w lewo od linii pośrodkowej, na wysokości Th10
• odpowiada nasadzie wyrostka mieczykowatego
o dno
 cześć trzonu żołądka
 leży po lewej strony
 powyżej płaszczyzny wpustu
 wcięcie wpustowe – między dnem a przełykiem
 inaczej: sklepienie żołądka
 topografia: lewe podżebrze
o trzon
 zstępuje ku dołowi
 przechodzi w część odźwiernikową
 kolano żołądka – miejsce przejścia trzonu w część odźwiernikową
o część odźwiernikowa
 jama odźwiernikowa
 kanał odźwiernikowy
 odźwiernik
• zaopatrzony w grubą warstwę włókien okrężnych
o tworzą zwieracz odźwiernika
• topografia: po stronie prawej L1
- budowa zewnętrzna:

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 25


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o ściana przednia
 wątroba
 przepona
 przednia ściana brzucha
o ściana tylna
 przepona
 śledziona
 lewa nerka
 lewe nadnercze
 t. śledzionowa
 okrężnica poprzeczna
o krzywizna mniejsza
o krzywizna większa
 topografia: w pozycji pionowej sięga do poziomu L3
- tętnice:
o t. żołądkowa lewa
o t. wątrobowa wspólna
o t. śledzionowa
- żyły:
o biegną wspólnie z tętnicami
o uchodzą do ż. wrotnej
- chłonka:
o węzły chłonne żołądkowe
o węzły chłonne odźwiernikowe
o węzły chłonne trzustkowo-śledzionowe
o -> węzły trzewne
 -> pnie jelitowe
- unerwienie:
o splot żołądkowy od splotu trzewnego
o pnie błędne

Wątroba:
- największy gruczoł organizmu (1500g)
o stanowi 2,5% ciężaru ciała dorosłego
- położenie: prawe podżebrze, nadpępcze, lewe pożebrze
- powierzchnie:
o przeponowa:
 gładka, wypukła, dostosowana do kopuły przepony
 więzadło sierpowate wątroby
• w płaszczyźnie strzałkowej
• rozdziela prawy płat od lewego
• biegnie od przedniej ściany brzucha
• blaszki ku górze przechodzą w otrzewną ścienną przepony
• ku tyłowi blaszki tworzą blaszkę przednią więzadła wieńcowego
 więzadło wieńcowe
• w płaszczyźnie czołowej
• w tylnej części powierzchni przeponowej
• składa się z dwóch więzadeł trójkątnych
• pole nagie:
o znajduje się pomiędzy blaszkami więzadła wieńcowego
o nie jest pokryte otrzwną
 dzieli się na:
• przednia
• górna
• tylna
• prawa
o trzewna:
 inaczej: tylno-dolna
 bruzda strzałkowa prawa
• w części przedniej: znajduje się w niej dół pęcherzyka żółciowego
• w części tylnej: bruzda ż. głównej dolnej
 bruzda strzałkowa lewa
• z przodu:: więzadło obłe wątroby
o pozostałość po ż. pępkowej

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 26


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

• z tyłu: więzadło żylne


o pozostałość po przewodzie żylnym
 bruzda poprzeczna
• łączy obie bruzdy strzałkowej
• tworzy wrota wątroby
o wchodzą przez nie:
 ż. wrotna
 t. wątrobowa właściwa
 nerwy
o wychodzą przez nie:
 przewody wątrobowe
 naczynia chłonne
 przyleganie:
• część górna dwunastnicy
• pęcherzyk żółciowy
• zgięcie prawe okrężnicy
• prawa część okrężnicy poziomej
• prawa nerka
• prawe nadnercze
o rozdzielone: brzegiem dolnym
 rzutowanie:
• linia łopatkowa prawa – XI żebro
• linia sutkowa prawa – wzdłuż łuku żebrowego
• opuszcza łuk żebrowy prawy
• dochodzi do łuku żebrowego lewego – u końca VIII żebra
• koniec: 5 przestrzeń międzyżebrowa w linii sutkowej lewej
- płaty:
o prawy
o czworoboczny
 należy autonomicznie do płata prawego
 położenie: między bruzdami strzałkowymi i poprzeczną (na dole)
o ogoniasty
 należy autonomicznie do płata prawego
 położenie: między bruzdami strzałkowymi i poprzeczną (na górze)
o lewy
- podział czynnościowy:
o część prawa
o część lewa
 płat ogoniasty
 większa część płata czworobocznego
o są jednakowej wielkości
o posiadają własne zaopatrzenie w krew tętniczą od gałęzi t. wątrobowej
o własną dystrybucję krwi żylnej żyły wrotnej
o oddzielny spływ żółci
o na powierzchni trzewnej: części oddzielone są bruzdą strzałkową prawą
o na powierzchni przeponowej: części oddzielone linią poprowadzoną od dołu
pęcherzyka żółciowego do ż. głównej dolnej
o wątroba produkuje ok. 800 ml żółci na dobę
- segmenty naczyniowe wątroby:
o utworzone przez rozgałęzienia ż. wrotnej wątroby i t. wątrobowej właściwej
o pomiędzy segmentami znajdują się dopływy żył wątrobowych (żż.
międzysegmentowe)
o można usunąć 1 część lub 1 segment chirurgicznie
o wymień:
 część lewa:
• 1 – płat ogoniasty
• 2 – lewy boczny
• 3 – lewy przedni boczny
• 4 – przyśrodkowy lewy
 część prawa:
• 5 – przedni przyśrodkowy
• 6 – prawy przedni boczny
• 7 – tylny boczny
• 8 – tylny przyśrodkowy

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 27


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

Pęcherzyk żółciowy
- długość: 7-10 cm
- położenie: dół pęcherzyka żółciowego
- budowa:
o dno
 od góry: przylega do wątroby
 od dołu: sąsiaduje z częścią górną dwunastnicy
 rzutowanie: wierzchołek chrząstki 9 żebra
o trzon
 sąsiaduje z okrężnicą poprzeczną i z opuszką dwunastnicy
o szyjka
- pokryty otrzewną: z wyjątkiem powierzchni przylegającej do wątroby
- wychodzi z niego przewód pęcherzykowy

Drogi żółciowe
- wewnątrzwątrobowe:
o kanaliki żółciowe włosowate
o przewody żółciowe międzyzrazikowe
o przewody płatowe (prawy, lewy, prawy i lewy płata ogoniastego)
o przewód wątrobowy wspólny
- zewnątrzwątrobowe:
o przewód wątrobowy wspólny + przewód pęcherzykowy
 -> przewód żółciowy wspólny
• przebiega w więzadle wątrobowo-dwunastniczym
• do części zstępującej dwunastnicy
• uchodzi na brodawce większej dwunastnicy
o końcowy odcinek: część śródścienna (2 cm)
 przebija ukośnie tylno-przyśrodkową ścianę części
zstępującej dwunastnicy
 ściana: grubsza
 światło: węższe
 zwieracz przewodu żółciowego wspólnego:
• utworzony przez włókna okrężne
o często wspólnie z przewodem trzustkowym
 tworzy bańkę wątrobowo-trzustkową
• długość: 4-8 cm
• wypukły w prawą stronę
• topografia:
o krzyżuje ż. wrotną
 od tyłu i lewej

Pień trzewny
- początek: aorty
o miejsce: poziom L1
- przebieg: krótki
- gałęzie:
o t. żołądkowa lewa
o t. śledzionowa
o t. wątrobowa wspólna

Odcinek brzuszny pni błędnych:


- wchodzi do jamy brzusznej jako pień błędny przedni i tylny
- przedni
o biegnie w pobliżu krzywizny mniejszej żołądka
o oddaje gałęzie: wątrobowe, żołądkowe, trzewne (do splotu trzewnego)
- tylny
o gałęzie: żołądkowe i wątrobowe
o dochodzi głównie do splotu trzewnego
- zakres unerwienia:
o odpowiada zakresowi unaczynienia pnia trzewnego oraz t. krezkowej górnej

Splot trzewny
- inaczej: splot słoneczny

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 28


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

- położenie: wokół początkowego odcinka pnia trzewnego oraz t. krezkowej górnej


- ograniczenia:
o od góry: przepona
o od dołu: poziom tętnic nerkowych
o od boków: nadnercza
- budowa:
o znajdują się tu liczne zwoje:
 dwa zwoje trzewne
• znajdują się po bokach pnia trzewnego
 zwój krezkowy górny
• znajduje się w początkowym odcinku t. krezkowej górnej
 zwoje aortowo-nerkowe
• leżą powyżej początku tętnic nerkowych
 + szereg drobnych zwojów
- włókna:
o współczulne:
 odcinek piersiowy pnia wspólnego:
• n. trzewny większy, mniejszy, najmniejszy
 dwa górne nerwy trzewne lędźwiowe
o przywspółczulne:
 pnie błędne, zwłaszcza tylny
o czuciowe: nn. przeponowe
- zakres unerwienia:
o podobny do zakresu unaczynienia pnia trzewnego i t. krezkowej górnej
- sploty wtórne:
o wątrobowy
o żołądkowy
o śledzionowy
o krezkowy górny
o trzustkowy
o nerkowe
o nadnerczowe
o położenie: wzdłuż rozgałęzień pnia trzewnego i t. krezkowej górnej

Żyła wrotna
- zbiera krew z narządów części brzusznej układu pokarmowego
- krew uboga w tlen, bogata w składniki odżywcze
- transportuje ją do wątroby
- początek:
o ż. krezkowa górna
o ż. śledzionowa
o ż. krezkowa dolna
o ż. żołądkowa lewa
- początek – wariacje:
o 60% - (ŻKD -> ŻŚ) -> ŻKG
o 40% - (ŻKD -> ŻKG) -> ŻŚ
- początek - miejsce:
o poziom L1
o poza głową trzustki
- przebieg:
o wstępuje do więzadła wątrobowo-dwunastniczego
 w obrębie więzadła uchodzi do niej ż. pęcherzyka żółciowego
o pomiędzy t. wątrobową właściwą a przewodem żółciowym wspólnym
 ku tyłowi od nich
- gałęzie:
o podział: gałąź prawa i lewa
o żyły zrazikowe
o naczynia zatokowe
o żyły środkowe zrazików
o żyły podzrazikowe
o żyły wątrobowe
o ż. główna dolna
- połączenia:
o (nazwa, co się łączy, co się dzieje w przypadku utrudnienia przepływu)

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 29


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o przełykowe:
 ż. żołądkowa lewa
 + żyły odcinka piersiowego przełyku uchodzące do ż. nieparzystej
 możliwość powstawania żylaków przełyku – możliwy krwotok
o odbytnicze:
 żż. odbytnicze górne (do ż. krezkowej dolnej)
 + żż. odbytnicze środkowe (do ż. sromowej wewnętrznej -> do ż.
biodrowej wewnętrznej)
 żylaki odbytu
o okołopępkowe:
 żż. okołopępokwe (-ż. więzadła obłego wątroby> ż. wrotnej)
 + żż. powierzchowne klatki piersiowej i brzucha (-> żż. głównych)
 głowa meduzy
o pozaotrzewnowe:
 żż. okrężnicze (do ż. wrotnej)
 + żż. lędźwiowe (do ż. głównej dolnej)
- ż. wrotna prowadzi do wątroby 70% krwi, t. wątrobowa tylko 30%

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 30


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

ĆWICZENIE 5 – Budowa, topografia, unaczynienie oraz unerwienie jelita cienkiego i grubego,


trzustki oraz śledziony. Unaczynienie tętnicze, żylne i chłonne trzew jamy brzusznej. Unerwienie
trzew jamy brzusznej.

Jelito cienkie
- położenie: od żołądka do jelita grubego
- części:
o dwunastnica
 początkowy odcinek jelita cienkiego
 kształt: podkowa
 stosunek do otrzewnej:
• opuszka: wewnątrzotrzewnowo
o dochodzi do niej więzadło wątrobowo-dwunastnicze
• pozostałe części: zewnątrzotrzewnowo
 połączenia:
• górny koniec – odźwiernik
• dolny koniec – jelito czcze
 części:
• górna (opuszka) – 5 cm
• zstępująca – 7-10 cm
• pozioma (dolna) – 6-8 cm
• wstępująca 5 cm
 rzutowanie - pozycja leżąca:
• opuszka: nieco w prawo od linii pośrodkowej na poziomie L1
• część zstępująca: po stronie prawej na wysokości L2
• część pozioma: na wysokości L3, krzyżuje kręgosłup, przebiega w
stronę lewą
• część wstępująca: koniec – poziom L2 po lewej
 rzutowanie – pozycja leżąca:
• zstępuje 1-2 kręgi niżej
o jelito czcze i jelito kręte
 położenie: wewnątrzotrzewnowe
 wykazują znaczną ruchomość
• dzięki posiadaniu krezki
 trudno ustalić ich dokładne położenie
• czcze: lewa część jamy brzusznej
• kręte: prawa część jamy brzusznej + miednicy mniejszej
 korzeń krezki jelita czczego i krętego:
• od L2 po stronie lewej
• do prawego stwu krzyżowo-biodrowego
 początkowy odcinek jelita czczego: zgięcie dwunastniczo-czcze (L2 po
stronie lewej)
 jelito czcze przechodzi w kręte bez wyraźniej granicy
 końcowy odcinek jelita krętego: linia międzykolcowa, 8 cm od kolca
biodrowego przedniego górnego prawego
• zastawka krętniczo-kątnicza
Cecha Jelito czcze Jelito kręte
Kolor czerwony różowy
Średnica 2-4 cm 2-3 cm
Ściana gruba cieńsza
Unaczynienie obfite mniej obfite
Naczynia proste długie krótkie
Arkady pojedyncze, duże liczne, małe
Fałdy okrężne duże, wysokie, gęste niskie, mniej liczne
Grudki chłonne samotne skupione

Jelito grube
- początek: ujście jelita cienkiego do jelita grubego
- koniec: odbyt
- części:
o kątnica
 wewnątrzotrzewnowa, nie posiada krezki
 położenie: prawy dół biodrowy

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 31


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

• poniżej ujścia jelita cienkiego


• najniższy punkt: pośrodku więzadła pachwinowego
 wyrostek robaczkowy:
• odchodzi od strony przyśrodkowej i tylnej
• zwisa ku dołowi
• położenie – zmienne – zajmuje różne pozycje w stosunku do
kątnicy i końcowego odcinka jelita krętego
• wewnątrzotrzewnowy, posiada krezkę
o okrężnica
 wstępująca
• położenie: po prawej stronie jamy brzusznej
• początek: prawy dół biodrowy
• koniec: zgięcie wątrobowe
o topografia: 8 żebro, linia pachowa środkowa
 poprzeczna
• posiada krezkę, wykazuje dużą ruchomość
• położenie: na wysokości pępka
• koniec: zgięcie śledzionowe
o położenie: nieco wyżej od zgięcia wątrobowego
o topografia: 7 żebro, linia pachowa środkowa
 zstępująca
• położenie: po lewej stronie jamy brzusznej
• koniec: na wysokości grzebienia biodrowego lewego
 esowata
• posiada krezkę, wykazuje dużą ruchomość
• tworzy pętlę
• kończy się na wysokości S2/S3, w linii pośrodkowej
o odbytnica
 przedłużenie okrężnicy esowatej
 kończy się odbytem
 części:
• miedniczna
o otrzewna: pokryte nią są:
 górne odcinki powierzchni przedniej i bocznych
części miednicznej
 otrzewna przechodzi na sąsiednie narządy
• wytwarza zagłębienie odbytniczo-
pęcherzowe u mężczyzn
• wytwarza zagłębienie odbytniczo-maciczne
u kobiet
o dolny odcinek części miednicznej: bańka odbytnicy
o położenie: w miednicy mniejszy
 do przodu od kości krzyżowej i guzicznej
o tworzy łuk wypukły ku tyłowi
 zgięcie krzyżowe
• odbytowa
o inaczej: kanał odbytu
o tworzy łuk wypukły ku przodowy
 zgięcie kroczowe
 tętnice:
• t. odbytnicza górna (od t. krezkowej dolnej)
• t. odbytnicza środkowa (od t. biodrowej wewnętrznej)
• t. odbytnicza dolna (od t. sromowej wewnętrznej, od t. biodrowej
wewnętrznej)
o przebiega w dole kulszowo-odbytniczym
o unaczynia dolną część odbytnicy i kanał odbytu
• tętnice te tworzą liczne zespolenia wokół odbytnicy i w jej ścianie

Trzustka
- wydłużony narząd jamy brzusznej
- położenie: poprzecznie na tylnej ściany jamy brzusznej
o w przestrzeni zaotrzewnowej
o poziom L1/L2
- części:

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 32


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o głowa
 najszersza część narządu
 objęta przez dwunastnicę
 wyrostek haczykowy
• wychodzi z dolnej części głowy
• rozciąga się ku stroni lewej
• znajduje się ku tyłowi od t. krezkowej górnej
 topografia:
• ku tyłowi: ż. główna dolna, prawa nerka, naczynia nerkowe prawe
o szyjka
 topografia:
• z tyłu, poniżej: naczynia krezkowe górne
• z przodu: odźwiernik
o trzon
 przebieg:
• ku przodowi od kręgu L2
• krzyżuje aortę, t. krezkową górną, lewe nadnercze, lewą nerkę
o leżą ku tyłowi od trzonu
 z przodu:
• pokryty otrzewną
• stanowi tylne ograniczenie torby sieciowej
o ogon
 z tyłu: lewa nerka
 biegnie między blaszkami więzadła śledzionowo-nerkowego
 dochodzi do wnęki śledziony
- powierzchnie:
o przednio-górna
o przednio-dolna
o tylna
- brzegi:
o górny
o przedni
o dolny
- funkcja:
o narząd wewnątrzwydzielniczy
 wyspy Langerhansa
• w trzonie i w ogonie trzustki
• wydzielają insulinę i glukagon
o narząd zewnątrzwydzielniczy
 sok trzustkowy
• ilość: 1200-1500 ml dziennie
• odpływa przewodami trzustkowymi do części zstępującej
dwunastnicy
• przez przewód trzustkowy
o początek: ogon trzustki
o przebieg: cała długość narządu
o ujście: czasem wspólnie z przewodem żółciowym wspólnym
 tworzy bańkę wątrobowo-trzustkową
• otwiera się w dolnej części zstępującej
dwunastnicy na brodawce większej
• wokół końcowej części bańki włókna
mięśniowe tworzą zwieracz Oddiego
• także: przewód trzustkowy dodatkowy:
o zbiera sok z dolnej części głowy i z wyrostka
haczykowatego
o wstępuje ku górze i uchodzi na brodawce mniejszej
 leży powyżej brodawki większej

Śledziona
- największy narząd układu chłonnego
- położenie:
o okolica podżebrowa lewa
o między 9 i 11 żebrem
o długa oś narządu – wzdłuż 10 żebra

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 33


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

- powierzchnie:
o przeponowa
 sąsiaduje przez przeponę z żebrami, z opłucną i z płucem lewym
o trzewna
 od przodu: żołądek
 od tyłu: lewa nerka
 od dołu: lewe zgięcie okrężnicy
 wnęka śledziony - w części środkowej
• znajdują się w niej naczynia i nerwy
• przylega do niej ogon trzustki
• wychodzą z niej więzadła:
o żołądkowo-śledzionowe
o śledzionowo-nerkowe
 ograniczają zachyłek lewy torby sieciowej
- brzegi:
o górny – karbowany
o dolny – gładki
- końce:
o górny
o dolny
 zaokrąglony
 bywa określany jako brzeg przedni
- długość: 12 cm
- szerokość: 7 cm
- otoczona torebką
o wnikają od niej beleczki w głąb narządu
 w beleczkach – naczynia krwionośne doprowadzające krew do miazgi
śledziony
• znajdują się w niej liczne limfocyty i leukocyty
- tętnica śledzionowa:
o wchodzi do wnęki
o dzieli się na 5 lub więcej gałęzi
 wchodzą do śledziony
 nie łączą się między sobą
• możemy wyróżnić dzięki temu segmenty śledziony

Unaczynienie przewodu pokarmowego


- aorta brzuszna
o pień trzewny
 t. żołądkowa lewa
• gałęzie do odcinka brzusznego przełyku
• gałęzie do powierzchni przedniej i tylnej żołądka
 t. śledzionowa
• gałęzie trzustkowe
• t. żołądkowo-sieciowa lewa
• tt. żołądkowe krótkie
 t. wątrobowa wspólna
• t. żołądkowa prawa
• t. żołądkowo-dwunastnicza
o t. żołądkowo-sieciowa prawa
o t. trzustkowo-dwunastnicza górna
 gałąź przednia
 gałąź tylna
• -> t. wątrobowa właściwa
o t. pęcherzyka żółciowego
o gałąź prawa
o gałąź lewa
o t. krezkowa górna
 t. trzustkowo-dwunastnicza dolna
• przednia
• tylna
 tętnice do jelita czczego i krętego
 t. okrężnicza prawa
• gałąź górna

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 34


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

• gałąź dolna
 t. okrężnicza środkowa
 t. krętniczo-okrężnicza
• gałęzie okrężnicze
• gałęzie kątnicze
• t. wyrostka robaczkowego
o t. krezkowa dolna
 t. okrężnicza lewa
 tt. okrężnicy esowatej
 t. odbytnicza górna

Tętnica żołądkowa lewa


- przebieg:
o zaotrzewnowo w kierunku rozworu przełykowego przepony
o wchodzi między blaszki więzadła wątrobowo-żołądkowego
o biegnie wzdłuż krzywizny mniejszej żołądka
o łączy się z t. żołądkową prawą (od t. wątrobowej wspólnej)
- gałęzie:
o do odcinka brzusznego przełyku
 zespalają się z odgałęzieniami lewej dolnej tętnicy przeponowej
o gałązki do powierzchni przedniej i tylnej żołądka

Tętnica śledzionowa
- przebieg:
o kręty
o pozaotrzewnowy
o wzdłuż górnego brzegu trzustki w stronę lewą
o wchodzi między blaszki więzadła śledzionowo-nerkowego
o wnika do wnęki śledziony
o oddaje gałęzie trzustkowe
 do trzonu, ogona trzustki
o oddaje t. żołądkowo-sieciową lewą
 biegnie w sieci mniejszej
 wzdłuż krzywizny większej żołądka w stronę prawą (1 cm poniżej
krzywizny)
 łączy się z t. żołądkowo-sieciową prawą
- gałęzie:
o gałęzie trzustkowe
o t. żołądkowo-sieciowa lewa
o tt. żołądkowe krótkie
 dochodzą do dna żołądka
• w więzadle żołądkowo-śledzionowym
 ważne unaczynienie żołądka w przypadku resekcji

Tętnica wątrobowa wspólna


- przebieg:
o w prawo
o ku tyłowi od odźwiernika i górnej części dwunastnicy
o do więzadła wątrobowo-dwunastniczego
- gałęzie:
o oddaje t. żołądkową prawą
 dochodzi do krzywizny mniejszej żołądka
 łączy się z t. żołądkową lewą
o t. żołądkowo-dwunastnicza
 przebiega ku tyłowi od połączenia żołądkowo-dwunastniczego
 poniżej górnej części dwunastnicy dzieli się:
• t. żołądkowo-sieciowa prawa
o biegnie w sieci większej
o łączy się z t. żołądkowo-sieciową lewą wzdłuż krzywizny
większej żołądka
• t. trzustkowo-dwunastnicza górna
o dzieli się na gałęzie:
 przednia
 tylna

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 35


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

 przebiegają między dwunastnicą i głową trzustki


• unaczyniają te narządy
 zespalają się one z tt. trzustkowo-dwunastniczymi
dolnymi od t. krezkowej górnej
- po oddaniu tych gałęzi przebiega jako t. wątrobowa właściwa
o biegnie w więzadle wątrobowo-dwunastniczym
o wspólnie z:
 przewodem żółciowym wspólnym
• leży po prawej stronie tętnicy
 żyłą wrotną
• położona ku tyłowi od tętnicy
o oddaje t. pęcherzyka żółciowego
o wchodzi do wnęki wątroby
o dzieli się na gałąź prawą i lewą

Tętnica krezkowa górna


- początek: aorty
- początek – miejsce: tuż poniżej pnia trzewnego, na poziomie L1
- przebieg:
o po lewej stronie ż. krezkowej górnej
o ku tyłowi od trzonu trzustki
o ku przodowi od części poziomej dwunastnicy
o wchodzi do krezki jelita cienkiego
o biegnie łukiem wypukłym ku dołowi i w stronę lewą
o w kierunku prawego dołu biodrowego
- gałęzie:
o ku górze:
 t. trzustkowo-dwunastnicza dolna
• dzieli się na przednią i tylną
• łączy się z odpowiednimi gałęziami t. trzustkowo-dwunastniczej
górnej
o obwód lewy (wypukły):
 tt. do jelita czczego i krętego (12-18)
• przebiegają w krezce jelita cienkiego
• tworzą łukowate połączenie zwane arkadami
o odchodzą od nich tętnice proste
 do ściany jelita cienkiego
o obwód prawy (wklęsły):
 t. okrężnicza prawa
• przebiega pozaotrzewnowo do okrężnicy wstępującej
• gałąź górna zespala się z gałęzią t. okrężniczej środkowej
• gałąź dolna łączy się z gałęzią okrężniczą t. krętniczo-okrężniczej
 t. okrężnicza środkowa
• wstępuje między blaszki krezki okrężnicy poprzecznej
• unaczynia 2/3 prawe tej okrężnicy
• zespala się z gałęziami t. okrężniczej prawej i lewej
- koniec: t. krętniczo-okrężnicza
o biegnie wzdłuż nasady krezki jelita cienkiego
o oddaje:
 gałęzie okrężnicze
 gałęzie kątnicze
 t. wyrostka robaczkowego
• przebiega w krezce wyrostka
• należy o niej pamiętać podczas zabiegu usunięcia wyrostka
robaczkowego
- koniec – miejsce: prawy dół biodrowy

Tętnica krezkowa dolna


- początek: aorta brzuszna
- początek – miejsce: na wysokości kręgu L3
- przebieg:
o zstępuje pozaotrzewnowo po lewej stronie aorty
o wchodzi do nasady krezki okrężnicy esowatej
- gałęzie:

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 36


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o t. okrężnicza lewa
 przebiega ku stronie lewej
 unaczynia 1/3 lewą okrężnicy poprzecznej oraz okrężnicę zstępującą
o tt. okrężnicy esowatej
 przebiegają w krezce okrężnicy esowatej
 unaczyniają ją a także dolną część okrężnicy zstępującej
o t. odbytnicza górna
 gałąź końcowa t. krezkowej dolnej
 zstępuje pozaotrzewnowo do górnej części odbytnicy
 zespala się z pozostałymi tętnicami odbytniczymi

Naczynia i węzły chłonne układu pokarmowego


- węzły regionalne:
o żołądkowe lewe i prawe
 lewe:
• położenie: wzdłuż krzywizny mniejszej
 prawe:
• położenie: wzdłuż krzywizny większej
 odźwiernikowe – w okolicy odźwiernika
 -> węzły chłonne trzewne
• położenie: przestrzeń zaotrzewnowa na aorcie, wokół pnia
trzewnego i t. krezkowej górnej
o trzustkowe i śledzionowe
 określane jako trzustkowo-śledzionowe
 położenie:
• od wnęki śledziony
• wzdłuż naczyń śledzionowych na górnym brzegu trzustki
 trzustkowe górne i dolne – w obrębie głowy trzustki
 spływ chłonki z:
• trzustki
• śledziony
• dna żołądka
 odpływ chłonki do:
• węzłów trzewnych
o wątrobowe
 położenie: we wnęce wątroby i w więzadle wątrobowo-dwunastniczym
 spływ chłonki z:
• powierzchnia trzewna wątroby
• naczynia głębokie wątroby
 odpływ chłonki:
• do węzłów trzewnych
 powierzchnia przeponowa wątroby -> przez przeponę -> węzły mostkowe,
śródpiersiowe przednie i tylne
 węzeł chłonny pęcherzykowy:
• położenie: po lewej stronie szyjki pęcherzyka żółciowego
• odpływ: do węzłów trzewnych
o krezkowe górne
 liczba: 150
 położenie: w krezce jelita cienkiego
 sploty śródścienne
• utworzone przez naczynia chłonne z kosmków jelita cienkiego
• uchodzą do węzłów krezkowych
 odpływ:
• węzły trzewne
• pnie jelitowe
• pnie lędźwiowe
o krętniczo-okrężnicze
 przedkątnicze
 zakątnicze
 wyrostka robaczkowego
 odpływ:
• do węzłów krezkowych górnych
• wzdłuż t. krętniczo-okrężniczej
o okrężnicze

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 37


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

 spływ:
• z jelita grubego
 położenie: w krezce okrężnicy poprzecznej
• wzdłuż poszczególnych części okrężnicy w tkance podotrzewnowej
 odpływ:
• do węzłów krezkowych górnych i dolnych
o krezkowe dolne
 położenie: w krezce okrężnicy esowatej
• wzdłuż t. odbytnczej górnej
 spływ chłonki z:
• okrężnicy esowatej
• górnej częściej odbytnicy
 odpływ chłonki do:
• węzłów krezkowych dolnych
o odbytowo-odbytnicze i przyodbytnicze
 położenie: wzdłuż bańki odbytniczej
 spływ:
• dolna część odbytnicy
• odbyt
 odpływ:
• węzły biodrowe wewnętrzne
• pachwinowe powierzchowne (z okolicy odbytu)

Unerwienie trzew jamy brzusznej


- przełyk:
o pnie błędne
o nn. trzewne
o splot trzewny
- żołądek
o splot żołądkowy przedni i tylny
o sploty okołonaczyniowe
- jelito cienkie – splot trzewny
- jelito grube
o jelito ślepe i wyrostek robaczkowy – pień współczulny, n. X
o okrężnica
 do 2/3 prawych okrężnicy poprzecznej – n. X
 reszta: część krzyżowa
o odbytnica
 przywspółczulnie – część krzyżowa
 współczulnie: splot krezkowy i odbytniczy
 (ogólnie: splot odbytniczy górny od międzykrezkowego, splot odbytniczy
środkowy i dolny od miednicznego)
- wątroba:
o współczulnie: splot wątrobowy (od splotu trzewnego)
o n. przeponowy (błona surowicza)
o przywspółczulnie: n. X
- trzustka:
o splot trzustkowy od splotu trzewnego
- śledziona:
o splot śledzionowy od splotu trzewnego

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 38


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

ĆWICZENIE 6 – Przestrzeń zaotrzewnowa. Topografia, budowa, unaczynienie i unerwienie nerek,


nadnerczy oraz moczowodów. Aorta brzuszna i jej odgałęzienia. Żyła główna dolna i jej dopływy.
Odcinek lędźwiowy pnia współczulnego. Splot międzykrezkowy. Węzły chłonne ścienne jamy
brzusznej. Pnie lędźwiowe. Splot lędźwiowy – budowa, topografia, odchodzące nerwy.

Przestrzeń zaotrzewnowa – ograniczenia i zawartość.


- ograniczenia:
o otrzewna ścienna pokrywająca tylną ścianę jamy brzusznej
o tylna ściana jamy brzusznej
 odcinek lędźwiowy kręgosłupa
 odnogi przepony
 mięśnie ściany tylnej brzucha:
• m. lędźwiowy większy
• m. lędźwiowy mniejszy
• m. czworoboczny lędźwi
• m. poprzeczny brzucha
• m. biodrowy
o od góry: przepona
o ku dołowi: łączy się z przestrzenią zaotrzewnową miednicy
- zawartość:
o narządy układu pokarmowego leżące pozaotrzewnowo:
 dwunastnica (część zstępująca, pozioma i wstępująca)
 okrężnica (wstępują i zstępująca)
 odbytnica
 trzustka
o narządy układu moczowego (nerki i moczowody)
o gruczoły nadnerczowe
o nerwy splotu lędźwiowego + n. podżebrowy
o tętnice odchodzące od aorty
o żyły uchodzące do ż. głównej dolnej + ż. wrotna
o pnie współczulne i sploty przedkręgowe jamy brzusznej
o węzły chłonne lędźwiowe i trzewne + pnie lędźwiowe i jelitowe

Nerka
- położenie:
o na powierzchni tylnej jamy brzusznej
o prawa: od poziomu Th12 do krążka L2/L3
o lewa: od poziomu Th11 do L2
- długość: 10-12 cm
- szerokość: 5-6 cm
- grubość: 2-3 cm
- powierzchnie: przednia i tylna
- brzegi: przyśrodkowy (wklęsły) i boczny (wypukły)
- koniec: górny i dolny [bieguny]
- wnęka nerki:
o znajduje się w obrębie brzegu przyśrodkowego
o prowadzi do zatoki nerkowej
 naczynia nerkowe
 nerwy
 miedniczka nerkowa
 kielichy nerkowe większe i mniejsze
o zawartość:
 t. nerkowa i jej pierwszorzędowe rozgałęzienia
 ż. nerkowa
 naczynia chłonne
 nerwy
 moczowód
- osłonki:
o torebka włóknista
 przylega do powierzchni nerki
 składa się z dwóch blaszek
• wewnętrzna:
o zawiera włókna mięśniowe gładkie
o otaczają wierzchołki piramid

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 39


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o torebka tłuszczowa
 stanowi ciągłość z tkanką tłuszczową przestrzeni zaotrzewnoej
 otacza nerkę wspólnie z nadnerczem
o powięź nerkowa
 dwie blaszki
 wnikają od nich włókna łącznotkankowe do torebki tłuszczowej
 blaszki ku górze przechodzą w powięź przepony
 blaszki ku dołowi nie są połączone
 rozdziela nerkę od nadnercza
o ciało tłuszczowe przynerkowe
 znajduje się na zewnątrz powięzi nerkowej
- stosunki topograficzne nerek:
o tył:
 ku górze:
• przepona + ostatnie żebro
 przyśrodkowo: do m. lędźwiowego większego
 pośrodkowo: do m. czworobocznego lędźwi
 bocznie: do m. poprzecznego brzucha
o na końcu górnym, na powierzchni przedniej: gruczoły nadnerczowe
o przód:
 nerka prawa:
• wątroba
• część zstępująca dwunastnicy
• pęcherzyk żółciowy
• okrężnica wstępująca
 nerka lewa:
• żołądek
• śledziona
• ogon trzustki
• zgięcie lewe okrężnicy
- unaczynienie nerek:
o przepływa przez nią 25% pojemności wyrzutowej krwi z serca
o aorta brzuszna
o -> tt. nerkowe
o dzielą się na 2-3 gałęzie
 przebiegają wzdłuż bocznych powierzchni piramid jako tt. międzypłatowe
 zaginają się wzdłuż podstawy piramid jako tt. łukowate
• -> tt. międzyzrazikowe
o -> tętniczki doprowadzające do kłębków nerkowych
o -> tętnice proste wnikające do piramid
o żyły odpowiadają tętnicom
o tętnice nerkowe dodatkowe
 dochodzą zwykle do końców nerek
 ważne są te, które dochodzą do końca dolnego
• mogą blokować odpływ moczu poprzez zawieszenie moczowodu
o tętnice nerkowe mają liczne zespolenia z tętnicami przebiegającymi w sąsiedztwie
nerek
o segmenty naczyniowe:
 górny
 przedni górny
 przedni dolny
 dolny
 tylny
- budowa nerki
o istota korowa
 pod torebką włóknistą
 wnika pomiędzy rdzeń nerki w postaci słupów nerkowych
 zbudowana jest głównie z nefronów
o istota rdzenna
 utworzony przez piramidy nerkowe
• posiadają na przekroju kształt trójkąta
• podstawa: zwrócona do obwodu nerki
• wierzchołki (brodawki) otoczone są przez kielichy nerkowe mniejsze

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 40


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

• w obrębie piramid znajdują się główne cewki zbiorcze oraz części


pętli Henlego
• ujścia cewek łączą się tworząc przewody brodawkowe
o uchodzą na wierzchołkach piramid
 kielichy nerkowe mniejsze (7-12) łączą się w kielichy nerkowe większe (3-
5)
 kielichy nerkowe większe uchodzą do miedniczki nerkowej
 przedłużają się w moczowód
 płat nerkowy
• odcinek miąższu nerki, który obejmuje piramidę i przyległy odcinek
kory
• dobrze widoczne w okresie płodowym
 kielichy nerkowe mniejsze i większe oraz miedniczka nerkowa znajdują się
w zatoce nerkowej

Gruczoł nadnerczowy
- położenie: górny koniec, przednia powierzchnia nerki
- kształt:
o prawy: trójkątny
o lewy: łukowaty
- obficie unaczynione (kilka lub kilkanaście tętnic)
o tt. nadnerczowe górne (od tt. przeponowych dolnych)
o tt. nadnerczowe środkowe (od aorty)
o tt. nadnerczowe dolne (od tt. nerkowych)
o żyły uchodzą do żyły głównej dolnej (prawe) oraz do ż. nerkowej lewej (lewe)
- budowa:
o rdzeń – z ektodermy
o kora

Moczowód
- wychodzi w przedłużeniu miedniczki nerkowej
- łączy się z pęcherzem moczowym
- długość: ok. 30 cm (u kobiet ok. 29 cm)
- budowa:
o błona śluzowa:
 podłużne fałdy
 wyściela wnętrze moczowodu
 światło: wygląd gwiaździsty
 nabłonek: przejściowy
o tkanka łączna
o błona mięśniowa:
 górna część:
• warstwa wewnętrzna – włókna podłużne
• warstwa zewnętrzna – włókna okrężne
 dolna część:
• j/w
• + najbardziej zewnętrzna – włókna podłużne
o przydanka
- przebieg:
o odcinek brzuszny
 ukośnie na m. lędźwiowym większym
 ku tyłowi od naczyń jądrowych lub jajnikowych
 k przodowi od n. płciowo-udowego
 lewy: krzyżuje od tyłu nasadę krezki okrężnicy esowatej
 prawy: biegnie ku tyłowi od nasady krezki jelita cienkiego
 krzyżuje naczynia biodrowe wspólne
 krzyżuje kresę graniczną
 wchodzi do miednicy mniejszej
 biegnie po ścianie miednicy do kolca kulszowego (część ścienna)
 biegnie do przodu
 dochodzi do tylnej ściany pęcherza moczowego (część trzewna)
 u mężczyzn: krzyżuje od tyłu nasieniowód
 u kobiet: przebiega w więzadle szerokim macicy
• ku tyłowi od naczyń macicnych

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 41


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o odcinek miedniczny
- przewężenia:
o górne – miejsce przejścia miedniczki w moczowód
o środkowe – na poziomie przejścia do miednicy mniejszej
o dolne – w miejscu wejścia do pęcherza moczowego
- tętnice:
o tt. nerkowe
o aorta brzuszna
o tt. jądrowe lub jajnikowe
o tt. biodrowe wewnętrzne
o tt. pęcherzowe
- żyły:
o towarzyszą tętnicom

Aorta brzuszna
- początek: przednia powierzchnia trzonu Th12
- przebieg:
o po lewej stronie od trzonów kręgów lędźwiowych
- topografia:
o z przodu:
 trzon trzustki
 ż. śledzionowa
 ż. nerkowa lewa
 część pozioma dwunastnicy
 pętla jelita cienkiego
o po prawej:
 ż. główna dolna
- gałęzie:
o trzewne:
 parzyste:
• tt. nadnerczowe środkowe
o początek: L1
o przebieg: bocznie w kierunku nadnerczy
• tt. nerkowe
o początek: L1
o przebieg: prawa przebiega ku tylowi od ż. głównej dolnej
• tt. jądrowe lub jajnikowe
o początek: boczny obwód aorty, L2
o przebieg:
 bocznie i ku dołowi
 na m. lędźwiowym większym
 ku przodowi od moczowodu
 u kobiet: dochodzą do jajnika
• leży na ścianie bocznej macicy
 u mężczyzn: wchodzą w skład powrózka nasiennego
 nieparzyste:
• pień trzewny
o początek: Th12 lub L1
• t. krezkowa górna
o początek: L1, tuż poniżej pnia
• t. krezkowa dolna
o początek: L3
o ścienne:
 t. przeponowa dolna
• początek: na poziomie Th12
• rozgałęzia się na powierzchni brzusznej przepony
• oddaje 6-8 tt. nadnerczowych górnych
 tt. lędźwiowe
• ilość: 4
• przebieg: bocznie
 t. podżebrowa
• początek – miejsce: ku tyłowi od więzadła łukowatego bocznego
o wspólnie z n. podżebrowym
- koniec: podział na dwie tt. biodrowe wspólne oraz t. krzyżową pośrodkową

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 42


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

- koniec – miejsce: na poziomie L4

Żyła główna dolna


- początek: połączenie żył biodrowych wspólnie
o miejsce:
 poziom L5, po prawej
 poniżej rozwidlenia aorty
- przebieg:
o wstępuje po stronie prawej aorty
o na powierzchni przedniej m. lędźwiowego większego
o na powierzchni trzewnej wątroby w tylnej części bruzdy strzałkowej prawy
o wchodzi do klatki piersiowej
 przez otwór ż. głównej dolnej w środku ścięgnistym przepony
- długość: 7 cm dłuższa niż aorta (odcinek brzuszny)
- dopływy:
o ścienne:
 żż. lędźwiowe
 żż. przeponowe dolne
o trzewne:
 prawa ż. jądrowa lub jajnikowa
 prawa ż. nadnerczowa
 żż. nerkowe
• wychodzą z wnęki nerki
o leżą najbardziej do przodu
• przebieg – lewa: ku przodowi od aorty brzusznej
• uchodzą do nich:
o lewa ż. jądrowa lub jajnikowa
o lewa ż. nadnerczowa
 żż. wątrobowe:
• zbierają krew żylną z wątroby
• uchodzą w miejscu przebiegu ż. głównej dolnej na powierzchni
wątroby

Pień współczulny – odcinek lędźwiowy


- przebieg:
o na powierzchni przednio-bocznej trzonów kręgów lędźwiowych
o przyśrodkowo od m. lędźwiowego większego
- budowa:
o zawiera 4-6 zwojów
- gałęzie:
o odchodzą od zwojów i gałęzi międzyzwojowych
o gałęzie łączące do nerwów rdzeniowych lędźwiowych
o nerwy trzewne lędźwiowe
 dwa górne oddają gałęzie do splotu trzewne
 wszystkie dochodzą do splotu międzykrezkowego

Splot międzykrezkowy
- położenie:
o poniżej splotu trzewnego i tętnic nerkowych
o sięga ku dołowi poniżej rozwidlenia aorty aż do promontorium
- włókna:
o współczulne:
 odcinek lędźwiowy pnia współczulnego
o przywspółczulne:
 odcinek krzyżowy rdzenia kręgowego (S2-S4)
• wychodzą z rdzenia w składzie korzeni przedniech
• oddzielają się do gałęzi przednich nerwów rdzeniowych krzyżowych
o jako nerwy trzewne miedniczne
o dochodzą do splotów miednicznych
 z tych splotów wstępują drogą nn. podbrzusznych
do splotu międzykrekowego
- sploty wtórne:
o wzdłuż tętnic
o splot jądrowy lub jajnikowy (parzysty)

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 43


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o splot krezkowy dolny


o splot moczowodowy
o splot aorty brzusznej (także: ze splotu trzewnego)
- zwoje:
o najważniejsze i największe: jądrowe lub jajnikowe
o krezkowe dolne
- gałęzie:
o włókna do splotu nerkowego
- dzieli się na nerwy podbrzuszne
o dochodzą do nich nerwy trzewne krzyżowe (z odcinka krzyżowego pnia
współczulnego)
o dochodzą do splotów miednicznych
o dolny odcinek splotu międzykrezkowego bywa określony jako splot podbrzuszny
górny

Węzły chłonne ścienne jamy brzusznej


- towarzyszą naczyniom krwionośnym
o przedaortowe:
 położenie: początkowy odcinek tętnic nieparzystych aorty
 wymień: trzewne, krezkowe górne, krezkowe dolne
o aortowe:
 wymień: lędźwiowe
 położenie: wokół aorty i ż. głównej dolnej
 otrzymują naczynia chłonne z węzłów biodrowych
- zlokalizowane są w pobliżu narządów:
o żołądkowe, wątrobowe, trzustkowo-dwunastnicze, trzustkowo-śledzionowe,
krezkowe górne i dolne, przyokrężnicze
- pnie jelitowe:
o wychodzą z węzłów chłonnych przedaortowych
o uchodzą do zbiornika mleczu
 położenie: poza aortą, poziom L1
- pnie lędźwiowe:
o wychodzą z węzłów chłonnych lędźwiowych
o uchodzą do zbiornika mleczu
- przewód piersiowy:
o wychodzi ze zbiornika mleczu
o wchodzi do klatki piersiowej przez rozwór aortowy
o uchodzi w lewym kącie żylnym do lewej ż. ramienno-głowowej

Splot lędźwiowy
- utworzony przez: gałęzie przednie nerwów rdzeniowych L1-L4
- położenie: pomiędzy warstwami m. lędźwiowego większego
- wszystkie nerwy splotu przebijają m. lędźwiowy większy:
o brzeg boczny:
 n. biodrowo-podbrzuszny
 n. biodrowo-pachwinowy
 n. skórny uda boczny
• początek: gałęzie przednie L2-L3
• przebieg:
o ukośnie po mięśniu biodrowym
o w kierunku kolca biodrowego przedniego górnego
o przebija więzadło pachwinowe
o biegnie na bocznej powierzchni uda
 n. udowy
• początek: L2-L4
• przebieg:
o między m. lędźwiowym wiekszym a m. biodrowym
o przez rozstęp mięśni
o wchodzi do dołu biodrowo-łonowego
• gałęzie:
o skórne
o mięśniowe
• zakres unerwienia: mięśnie grupy przedniej uda i skórę
o powierzchnia przednia:

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 44


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

 n. płciowo-udowy
o brzeg przyśrodkowy:
 n. zasłonowy
• początek: gałęzie przednie L2-L4
• przebieg:
o do przodu od kresy granicznej
o równolegle do kresy granicznej
o poniżej kresy kranicznej
o wspólnie z naczyniami zasłonowymi
o wychodzi na powierzchni przyśrodkowej uda

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 45


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

ĆWICZENIE 7 – Narządy płciowe wewnętrzne żeńskie. Aparat wieszadłowy macicy. Naczynia


biodrowe. Sploty miedniczne, nerwy podbrzuszne. Pęcherz moczowy, odbytnica, moczowód.

Narządy płciowe żeńskie wewnętrzne


- jajniki
o kształt: migdały
o wymiary: 4 x 2 x 1 cm
o masa: 7-14 g
o pokryte otrzewną
o położenie:
 dołki jajnikowe
 tylna powierzchnia więzadła szerokiego macicy
 przytwierdzone do tylnej blaszki tego więzadła
o powierzchnie: przyśrodkowa i boczna
o brzegi: tylny (wolny), przedni (krezkowy)
o koniec: górny (jajowodowy) i dolny (maciczny)
o wnęka jajnika – na brzegu przednim
 naczynia i nerwy
o otoczony:
 błona biaława
o budowa:
 kora:
• zawiera pęcherzyki jajnikowe – rozwijają się z nich komórki płciowe
• komórki wytwarzające estrogeny
 rdzeń:
• tkanka łączna wiotka, naczynia i nerwy
• komórki wytwrzające androgeny
o aparat wieszadłowy:
 krezka jajnika
• część tylnej blaszki więzadła szerokiego macicy
• zstępuje do wnęki jajnika
 więzadło wieszadłowe jajnika
• od końca jajowodowego jajnika do ściany bocznej
 więzadło właściwe jajnika
• od końca macicznego jajnika do brzegu macicy w górnej części
trzonu
o tętnice: t. jajnikowa (+ gałąź jajnikowa t. macicznej)
 przebiega w więzadle wieszadłowym jajnika
o żyły: ż. jajnikowa + gałąź jajnikowa ż. macicznej
o chłonka: w lędźwiowe i przymacicze
o nerwy: splot jajnikowy
- jajowody
o położenie: w górnej części fałdu otrzewnowego, tworzącego więzadło szerokie
macicy
o łączą jamę macicy z jamą otrzewnej
o długość: 11-14 cm
o budowa:
 ujście miedniczne
 część maciczna (inaczej: śródścienna)
• przebija mięsień maciczny
• tworzy kąt jajowodu
 cieśń jajowodu
• wąski odcinek leżący w pobliżu trzonu macicy
 bańka jajowodu
• miejsce zapłodnienia
 lejek jajowody
• znaczna ruchomość - umożliwia bezpośrednie zbliżenie się ujścia
macicznego jajowodu do powierzchni jajnika w pobliże miejsca, w
którym podczas jajeczkowania pojawi się wolna, dojrzała komórka
jajowa.
• zakończony strzępkami
 ujście brzuszne
o ściany:
 błona śluzowa – nabłonek z rąbkiem migawkowym

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 46


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

 środkowa błona mięśniowa (warstwa okrężna + podłużna)


 błona surowicza
o tętnice: t. jajnikowa + t. maciczna
o żyły: splot żylny jajnika, splot żylny maciczny
o chłonka: węzły lędźwiowe
o nerwy: splot jajnikowy i maciczno-pochwowy
- macica
o masa: 40-60 g
o budowa:
 trzon macicy
• powierzchni: pęcherzowa i jelitowa
• brzegi: prawy i lewy
• ściany: mięsień maciczny
o mięśnie gładkie + liczne komórki tkanki łącznej
o podczas ciąży: zwiększa się zawartość białek kurczliwych
• pokryty otrzewną (omacicze)
 cieśń macicy
• miejsce przejścia trzonu w szyjkę
• znajduje się tu ujście wewnętrzne kanału szyjki
• tworzy kanał rodny (wspólnie z szyjką) podczas porodu
 szyjka macicy
• budowa:
o część pochwowa
o część nadpochwowa
• ujście macicy:
o nieródki – okrągłe
o rodzące – szeroki otwór (warga przednia i tylna)
• ściana:
o błona śluzowa: nabłonek walcowaty + gruczoły śluzowe
 śluzowy czop zamyka kanał szyjki macicy
 po stosunku - zbiornik gromadzący plemniki
o błona mięśniowa: 8% masy mięśnia macicznego
o ściana:
 błona śluzowa – śródmacicze – wyściela jamę macicy
• warstwa podstawna
o nie złuszcza się ani podczas cyklu miesiączkowego, ani
podczas wydalania płodu
o wytwarza się z niej błona śluzowa macicy
• warstwa czynnościowa
o pokryta jednowarstwowym nabłonkiem walcowatym
o złuszczanie się pod wpływem hormonów
o położenie:
 przodozgięcie - kąt między osią trzonu macicy i osią szyjki
 przodopochylenie – kąt między osią szyjki a osią pochwy
o tętnice: t. maciczna
o żyły: splot maciczny (-żż. maciczne-> ż. biodrowa wewnętrzna)
o chłonka: węzły lędźwiowe (dno), węzły przymacicze (trzon, szyjka)
- pochwa
o granica między narządami płciowymi żeńskimi zewnętrznymi a wewnętrznymi
o oddzielona od przedsionka pochwy błoną dziewiczą
o końce:
 górny – tworzy sklepienia pochwy, obejmuje szyjkę macicy
 dolny – przekrój poprzeczny ma kształt litery H
o ściana:
 błona śluzowa:
• nabłonek:
o wielowarstwowy płaski nierogowaciejący (od światła)
o w górnej warstwie – zmiany pod wpływem hormonów
• marszczki pochwowe – drobne fałdy u nieródek
o po porodzie: grubsze, zbierają się w słup przedni i tylny
 błona mięśniowa:
• włókna podłużne i okrężne + włókna sprężyste tkanki łącznej
o tętnice: t. pochwowa, t. pęcherzowa dolna, t. odbytnicza środkowa
o żyły: splot pochwowy (-> ż. biodrowa wewnętrzna)

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 47


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o chłonka: węzły biodrowe wewnętrzne i pachwinowe


o nerwy: splot podbrzuszny dolny -> splot maciczno-pochwowy

Aparat wieszadłowy macicy


- zapewnia stałe położenie i ograniczają ruchomość względem siebie
- przymacicze:
o między blaszką przednią i tylną więzadła szerokiego macicy
o więzadła krzyżowo-maciczne
 początek: powierzchnia miedniczna kości krzyżowej
 obejmują obu stron odbytnicę
 dochodzą do macicy na wysokości cieśni
o więzadła podstawne (podstawowe)
 początek: wachlarzowato, na bocznych ścianach miednicy mniejszy
 biegną w kierunku cieśni i szyjki macicy
 między jego włóknami biegną naczynia zaopatrujące macicę
o łonowo-pęcherzowe
 przechodzi w więzadła pęcherzowo-maciczne
 wiąże dolną część macicy z pęcherzem moczowym
o zawartość:
 górna część: jajowody
 dolna część: pęczki włókien tkanki łącznej, końcowa czść mowczowodu,
naczynia zaopatrujące macicę
- aparat więzadłowy macicy:
o więzadła obłe macicy
 początek: okolica rogów macicy
 przechodzą przez kanały pachwinowe
 koniec: górne gałęzie kości łonowych i utkanie warg sromowych większych
 znaczenie: utrzymanie w przodopochyleniu i przodozgięciu
o więzadła właściwe jajników
 od jajników do rogów macicy, nieco poniżej jajowodów
o więzadła wieszadłowe jajnika
 od końców jajowodowych jajników do ścian miednicy (w nich: naczynia)
o strzępek jajnikowy
 przytwierdza ujście brzuszne jajowodu do końca jajowodowego jajnika
- otrzewna:
o nie odgrywa zasadniczej roli w utrzymywaniu narządów płciowych żeńskich
wewnętrznych we właściwym dla nich położeniu
o umożliwia im przesuwanie się względem siebie
o pokrywa:
 trzon macicy i jajowody – tworzy wyraźny fałd przebiegający czołowo
 dno i część trzonu macicy – inaczej: omacicze
 przechodząca z trzonu na wewnętrzną powierzchnię bocznych ścian
miednicy tworzy więzadło szerokie macicy
o zagłębienia:
 pęcherzowo-maciczne (przedni dół Douglasa)
 odbytniczo-maciczne (tylny dół Douglasa)

Tętnice biodrowa wspólna


- początek: gałęzie końcowe aorty brzusznej; poziome L4/L5
- przebieg:
o tuż pod otrzewną ścienną
o ograniczają od tyłu wejście do miednicy mniejszej
o dochodzą do poziomu stawów krzyżowo-biodrowych
- gałęzie:
o drobne do otrzewnej, węzłów chłonnych i m. lędźwiowego większego
- koniec:
o t. biodrowa zewnętrzna
o t. biodrowa wspólna
o pomiędzy tętnicami znajduje się dół jajnikowy

Żyła biodrowa wspólna


- początek: połączenie ż. biodrowej zewnętrznej z ż. biodrową wewnętrzną
- przebieg:
o ku tyłowi od analogicznych tętnic

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 48


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o prawa:
 ku tyłowi od t. biodrowej wspólnej prawej
o lewa:
 przyśrodkowo od t. biodrowej lewej
 krzyżuje się od tyłu z t. biodrową wspólną prawą
- dopływy:
o ż. krzyżowa pośrodkowa
o żż. biodrowo-lędźwiowe
- koniec: obie żż. biodrowe wspólne tworzą ż. główną dolną (niżej, ku tyłowi, na prawo od
miejsca podziału aorty brzusznej)

Tętnica biodrowa zewnętrzna


- początek: gałąź końcowa t. biodrowej wspólnej
- przebieg:
o do przodu, w dół i w bok
o biegnie bocznie w stosunku do ż. biodrowej zewnętrznej
o na m. lędźwiowym większym i na powięzi biodrowej
o krzyżuje się od przodu i przyśrodkowo z moczowodem
o krzyżuje się od boku z naczyniami jajnikowymi lub jądrowym
o krzyżuje się od przodu z nasieniowodem lub więzadłem obłym macicy
o krzyżuje się od przodu z gałęzią płciową n. płciowo-udowego
o wchodzi pod więzadło pachwinowe
o wchodzi do rozstępu naczyń
- gałęzie:
o drobne do węzłów chłonnych, m. lędźwiowego większego i moczowodu
o t. nadbrzuszna dolna
o t. okalająca biodro głęboka
- koniec: przechodzi w t. udową
- tętno: w połowie długości więzadła pachwinowego

Żyła biodrowa zewnętrzna


- początek: przedłużenie ż. udowej (więzadło pachwinowe)
- przebieg:
o wzdłuż kresy granicznej
o przyśrodkowo od jednoimiennych tętnic
o do wysokości stawu krzyżowo-biodrowego
- koniec: łączy się z ż. biodrową wewnętrzną (tworzy ż. biodrową wsólną)
- dopływy:
o ż. okalająca biodro głęboka
o ż. nadbrzuszna dolna
 ż. dźwigacza jądra

Tętnica biodrowa wewnętrzna


- początek: t. biodrowa wspólne (na wysokości stawu krzyżowo-biodrowego)
- przebieg:
o kieruje się do miednicy mniejszej
- gałęzie:
o pień przedni – biegnie do otworu podgruszkowego, oddaje g. ścienne i trzewne
 trzewne:
• t. pępkowa
• t. pęcherzowa dolna
• t. maciczna (t. nasieniowodu)
o t. pochwowa
o gałęzie maciczne
o gałąź jajnikowa
o gałąź jajowodowa
• t. odbytnicza środkowa
o gałęzie pęcherzowe
o gałęzie mięśniowe (do m. dźwigacza odbytu)
o gałęzie pochwowe (gałęzie do pęcherzyków nasiennych)
• t. sromowa wewnętrzna
o t. odbytnicza dolna
o t. kroczowa
o t. opuszki prącia (t. opuszki przedsionka pochwy)

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 49


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o t. cewki moczowej
o t. głęboka prącia (t. głęboka łechtaczki)
o t. grzbietowa prącia (t. grzbietowa łechtaczki)
 ścienne:
• t. pośladkowa dolna
o gałąź zaopatrująca n. kulszowy
• t. zasłonowa
o gałąź łonowa
o pień tylny – biegnie ku tyłowi, oddaje gałęzie ścienne
 t. biodrowo-lędźwiowa
• gałąź biodrowa
• gałąź lędźwiowa
 tt. krzyżowe boczne
• t. krzyżowa boczna górna
• t. krzyżowa boczna dolna
 t. pośladkowa górna
- zakres unaczynienia:
o ściany miednicy mniejszej
o wszystkie zawarte w niej narządu + narząd płciowe zewnętrzne

Żyła biodrowa wewnętrzna


- przebieg:
o wzdłuż bocznej części kości krzyżowej
o ku tyłowi i przyśrodkowo od jednoimiennej tętnicy
- koniec: łączy się z ż. biodrową zewnętrzną -> ż. biodrową wspólną
o na poziomie stawu krzyżowo-biodrowego
- dopływy:
o ścienne
 ż. biodrowo-lędźwiowa
 żż. krzyżowe boczne
 żż. pośladkowe górne
 żż. pośladkowe dolne
 żż. zasłonowe
o trzewne
 ż. sromowa wewnętrzna
• żż. głębokie prącia (żż. głębokie łechtaczki)
• żż. opuszki prącia (żż. przedsionka pochwy)
• żż. mosznowe tylne (żż. wargowe tylne)
• żż. odbytnicze dolne
• ż. grzbietowa prącia (ż. grzbietowa łechtaczki)
o żż. okalające prącie
• żż. grzbietowe powierzchowne prącia (łechtaczki)
 splot żylny odbytniczy
• część wewnętrzna i zewnętrzna
• odpływ:
o górna część: ż. krezkowa dolna
o środkowa część: ż. biodrowa wewnętrzna
o dolna część: ż. sromowa wewnętrzna
o
 splot żylny pęcherzowy
• żż. nasieniowodu (ż. grzbietowa łechtaczki)
 splot żylny sterczowy
 splot żylny maciczny
 splot żylny pochwowy

Splot miedniczny
- parzysty
- położenie: na dnie miednicy mniejszej
o sięgają od kości krzyżowej do pęcherza moczowego
o łączą się ze sobą poprzecznymi włóknami przebiegającymi za odbytnicą
- zwoje miedniczne – znajdują się w oczkach sieci
- włókna współczulne:
o splot podbrzuszny górny (dolna część splotu międzykrezkowego)
 przez nn. podbrzuszne

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 50


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o zwoje krzyżowe pnia współczulnego


 przez nn. trzewne krzyżowe
- włókna przywspółczulne:
o nn. trzewne miedniczne
o splot podbrzuszny górny
- sploty wtórne:
o odbytnicze
 środkowy (ze splotu miednicznego)
 dolny (z n. sromowego)
o pęcherzowe:
 z nn. pęcherzowych górnych i dolnych
o u mężczyzn:
 splot sterczowy
 splot nasieniowodowy
 sploty jamiste prącia
• nerwy jamiste prącia
o u kobiet:
 splot maciczno-pochwowy
• nn. pochwowe
• sploty jamiste łechtaczki
o nerwy jamiste łechtaczki

Pęcherz moczowy
- położenie: miednica mniejsza, przestrzeń załonowa
o z tyłu za spojeniem łonowym
- budowa:
o trzon
 przechodzi w szczyt
o dno:
 ujście moczowodów
 ujście cewki moczowej
- pęcherz opróżniony:
o szczyt i ściana górna opadają
o wpuklają się do światła pęcherza
o tworzą miseczkowate zagłębienie
- pęcherz wypełniony:
o napięte ściany
o kształt owalnej poduszki
o górny brzeg wystaje powyżej spojenia łonowego
- ściana:
o błona śluzowa:
 nabłonek wielowarstwowy przejściowy
 trójkąt pęcherza:
• fałd międzymoczowodowy
• języczek pęcherza – zamyka ujście cewki moczowej
 liczne fałdy – z wyjątkiem trójkąta pęcherza
o błona mięśniowa:
 warstwa zewnętrzna
 warstwa środkowa – okrężna
 warstwa wewnętrzna – podłużna
 m. zwieracz wewnętrzny cewki moczowej:
• utworzony przez włókna warstwy zewnętrznej mięśni pęcherza
• okrężny przebieg
• w zamykaniu biorą udział sploty żylne powodujące obrzmienie błony
śluzowej
• niezależny od woli
 m. zwieracz zewnętrzny cewki
• łączy się z mięśniem poprzecnym krocza głębokim
• współtworzy przeponę moczowo-płciową
o otrzewna:
 pokrywa: ścianę trzonu pęcherza od jego szczytu aż do wysokości ujścia
moczowodów
 tworzy fałd rezerwowy – gdy pęcherz jest opróżniony

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 51


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o tętnice: tt. pęcherzowe górne (od t. pępkowej) i dolne (od t. biodrowej


wewnętrznej), prawe i lewe
o żyły: żż. pęcherzowe ze splotu żylnego pęcherzowego –w przestrzeni
przypęcherzowej -> splot żylny sromowy lub do ż. grzbietowej głębokiej prącia lub
łechtaczki
o chłonka: węzły chłonne biodrowe wewnętrzne
o nerwy: nn. pęcherzowe (od splotów pęcherzowych)

Moczowód
- wychodzi w przedłużeniu miedniczki nerkowej
- łączy się z pęcherzem moczowym
- długość: ok. 30 cm (u kobiet ok. 29 cm)
- budowa:
o błona śluzowa:
 podłużne fałdy
 wyściela wnętrze moczowodu
 światło: wygląd gwiaździsty
 nabłonek: przejściowy
o tkanka łączna
o błona mięśniowa:
 górna część:
• warstwa wewnętrzna – włókna podłużne
• warstwa zewnętrzna – włókna okrężne
 dolna część:
• j/w
• + najbardziej zewnętrzna – włókna podłużne
o przydanka
- przebieg:
o odcinek brzuszny
 ukośnie na m. lędźwiowym większym
 ku tyłowi od naczyń jądrowych lub jajnikowych
 k przodowi od n. płciowo-udowego
 lewy: krzyżuje od tyłu nasadę krezki okrężnicy esowatej
 prawy: biegnie ku tyłowi od nasady krezki jelita cienkiego
 krzyżuje naczynia biodrowe wspólne
 krzyżuje kresę graniczną
o odcinek miedniczny
 wchodzi do miednicy mniejszej
 biegnie po ścianie miednicy do kolca kulszowego (część ścienna)
 biegnie do przodu
 dochodzi do tylnej ściany pęcherza moczowego (część trzewna)
 u mężczyzn: krzyżuje od tyłu nasieniowód
 u kobiet: przebiega w więzadle szerokim macicy
• ku tyłowi od naczyń macicnych

- przewężenia:
o górne – miejsce przejścia miedniczki w moczowód
o środkowe – na poziomie przejścia do miednicy mniejszej
o dolne – w miejscu wejścia do pęcherza moczowego
- tętnice:
o część brzuszna: tt. nerkowe, aorta brzuszna, tt. jądrowe lub jajnikowe, tt. biodrowe
wewnętrzne, tt. pęcherzowe
o część miedniczna: t. jądrowa lub jajnikowa, t. biodrowa wspólna, t. biodrowa
wewnętrzna, t. biodrowo-lędźwiowa, t. pośladkowa górna, t. odbytnicza środkowa
- żyły:
o towarzyszą tętnicom + splot żylny pęcherzowy, sterczowy, maciczny,
bezpośrednio: ż. biodrowa wewnętrzna i ż. jądrowa lub jajnikowa.
- chłonka: węzły biodrowe wewnętrzne i biodrowe wspólne
- nerwy: splot miedniczny -> sploty pęcherzowe
- przepływ moczu przez moczowód: dzięki skurczom mięśni gładkich

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 52


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

ĆWICZENIE 8 – Narządy płciowe męskie wewnętrzne

Wymień:
- parzyste:
o jądro
o najądrze
o nasieniowód
o przewód wytryskowy
o pęcherzyk nasienny
o gruczoł opuszkowo-cewkowy
o (powrózki nasienne wraz z osłonkami)
- nieparzyste:
o gruczoł krokowy (sterczowy)

Jądro
- położenie:
o w obrębie moszny
- końce: górny i dolny
- powierzchnie: boczna i przyśrodkowa
- brzegi: przedni i tylny
- otoczone: błoną białawą
o dzieli jądro na płaciki (200-300)
o poprzez przegródki jądra (wnikają promieniście do śródjądrza)
- budowa:
o każdy z płacików zawiera 1-4 kanaliki nasienne kręte
 histologia: błona własna + nabłonek plemnikotwórczy z komórkami
Sertoliego
 otoczone są włóknami nerwowymi i naczyniami
 między nimi: komórki Leydiga
o kanaliki nasienne kręte łączą się w kanaliki nasienne proste
 w okolicy szczytu płacika
 tworzą sieć jądra w obrębie śródjądrza
o przewodziki odprowadzające jądra (10-20) wychodzą z sieci jądra
 kończą się wewnątrz głowy najądrza
- funkcje:
o plemnikotwórcza
o gruczoł dokrewny (produkuje testosteron)
- tętnice: t. jądrowe (od aorty brzusznej) – tworzy gęsty splot naczyniowy pod błoną
białawą; od splotu odchodzą tętniczki międzypłacikowe
- żyły: splot żylny wiciowaty
- chłonka: węzły chłonne lędźwiowe -> pnie lędźwiowe -> zbiornik mleczu
- nerwy: splot jądrowy

Najądrze
- części:
o głowa
 utworzona przez przewodziki odprowadzające jądra
• tworzą płaciki najądrza
o wierzchołki: skierowane do śródjądrza
o podstawy: przechodzą w przewód najądrza
o trzon utworzone przez
o ogon przewód najądrza
- położenie:
o przylega do jądra od końca górnego, wzdłuż tylnego brzegu do dolnego końca
o przedłuża się w nasieniowód
- funkcje:
o zbiornik nasienia – dojrzewanie plemników
- pozostałości rozwojowe:
o przyczepek jądra niewielkie, owalne struktury leżące na powierzchni bocznej
o przyczepek najądrza w części górnej jądra
o przyjądrze parzyste, położone w dolnej części powrózka nasiennego
o przewodziki zbaczające
 parzyste, ślepo zakończone
 1 – w głowie najądrza (przewodzik zbaczający górny)

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 53


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

 2 – w ogonie najądrza (przewodzik zbaczający dolny)


o łagiewka sterczowa
- tętnice:t. jądrowa (głowa i górna część trzonu), t. nasieniowodu (dolna część trzonu i ogon)
- żyły: splot żylny wiciowaty
- chłonka: węzły chłonne pachwinowe
- nerwy: splot jądrowy

Osłonki jądra
- osłonka pochwowa jądra
o odpowiada: otrzewna trzewna i ścienna
o blaszka trzewna: zrasta się z błoną białAwą
o blaszka ścienna
o blaszki ograniczają jamę surowiczą moszny, wypełnioną płynem surowiczym
o szczątek wyrostka pochwowego – pozostałość po przejściu jądra przez kanał
pachwinowy, leży w górnej części powrózka nasiennego
o otacza całe jądro, z wyjątkiem brzegu tylnego (tam jest najądrze)
o krezka jądra: przejście blaszki trzewnej w blaszkę ścienną
 wnikają tu naczynia i nerwy
o zatoka najądrza:
 utworzona przez blaszkę trzewną osłonki pochwowej, która wpukla się
między gonadę a trzon najądrzy
 ograniczona więzadłem najądrza górnym i dolnym
- powięź nasienna wewnętrzna
o odpowiada: powięź poprzeczna
o obejmuje jądro z najądrzem oraz dystalną część powrózka nasiennego
- m. dźwigacz jądra
o odpowiada: m. skośny wewnętrzny i m. poprzeczny brzucha
o jego skurcz powoduje zbliżanie jąder do ściany jamy brzusznej
- powięź m. dźwigacza jądra
o odpowiada: powięź i rozcięgno m. skośnego zewnętrznego brzucha
- powięź nasienna zewnętrzna
o odpowiada: powięź powierzchowna brzucha
o otacza zawartość moszny oraz powrózek nasienny
o dzięki połączeniu między PNZ a PMDJ skóra moszny jest łatwo przesuwalna
- błona kurczliwa
o odpowiada: tkanka podskórna
o komórki mięśniowe gładkie, układają się w pęczki o róznokierunkowym przebiegu
o kurcząc się marszczy i zmniejsza powierzchnię skórny moszny (zmniejsza
oddawanie ciepła na zewnątrz)
- skóra moszny
o odpowiada: skóra brzucha
o ciemniej zabarwiona, bogato unaczyniona, liczne gruczoły łojowe, brak tłuszczowej
o rozwojowo u kobiet: wargi sromowe większe
o szew moszny i przegroda moszny – świadectwo powstania z parzystych zawiązków

Nasienie
- galaretowata, mlecznobiała wydzielina
- pH= 7,2-7,8 ; objętość: 2-4 ml
- skład:
o plemniki – 200-300 mln
o wydzielina gruczołu krokowego, pęcherzyków nasiennych, gruczołów opuszkowo-
cewkowych, gruczołów cewki moczowej
o elementy morfotyczne – złuszczone komórki nabłonka dróg nasiennych + leukocyty

Nasieniowód
- przedłużenie przewodu najądrza
o miejsce: na wysokości dolnego końca jądra
- długość: 50-60 cm
- przebieg: w obrębie powrózka nasiennego
- części:
o część zewnątrzbrzuszna (wężykowaty przebieg)
 część mosznowa
 część powrózkowa
o część pachwinowa (biegnie w obrębie powrózka nasiennego)

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 54


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o część miedniczna (wewnątrzbrzuszna)


 krzyżuje się z naczyniami nadbrzusznymi dolnymi
 biegnie do bocznej ściany miednicy mniejszej
 biegnie do przodu i przyśrodkowo od naczyń biodrowych zewnętrznych,
moczowodu, avn zasłonowych oraz av pęcherzowych górnych
 w kierunku tylnej powierzchni pęcherza moczowego
 przechodzi między pęcherzem a moczowodem
 krzyżuje się od przodu z moczowodem
- bańka nasieniowodu – końcowa część części miednicznej nasieniowodu
o uchodzi do niej przewód wydalający pęcherzyka nasiennego
o dalej: przewód wytryskowy
 przebijają gruczoł krokowy
 otaczają łagiewkę sterczową
• odpowiada pochwie
 uchodzą w sterczowej części cewki moczowej na wzgórku nasiennym
- ściana:
o błona zewnętrzna – tkanka łączna włóknista
o gruba błona mięśniowa – zew-p, środkowa-o, wew-p
o błona śluzowa – fałdy podłużne
- funkcja: transport nasienia z najądrza do cewki moczowej
- tętnice: t. nasieniowodu (od t. biodrowej wewnętrznej lub od t. pępkowej lub t. pęch. dol.)
- żyły: splot żylny wiciowaty i splot żylny pęcherza moczowego
- chłonka: węzły chłonne lędźwiowe -> pnie lędźwiowe -> zbiornik mleczu
- nerwy: splot nasieniowodu

Splot żylny wiciowaty


- powstaje z żył wewnątrzjądrowych oraz z żył drenujących najądrze i nasieniowód
- występują liczne zespolenia żylno-żylne
- okrywa dystalną część t. jądrowej
- znaczenie: utrzymuje stają temperaturę krwi doprowadzanej do jądra, ciśnienie i tętno
- odchodzi od niego ż. jądrowa (-> ż. główna dolna (prawa) lub ż. nerkowa lewa (lewa))

Gruczoł pęcherzykowy
- kształt: podłużne, podobne do gruszki
- położenie:
o od przodu: pęcherz moczowy
o od tyłu: odbytnica
- stanowi pojedynczą, poskręcaną cewę:
o koniec dystalny: ślepo zamknięty
o koniec proksymalny: przechodzi w przewód wydalający
- funkcja: wytwarzanie płynnej wydzieliny o zasadowym odczynie;pobudza plemniki do ruchu
- zawartość wydzieliny:
o fruktoza (materiał energetyczny dla plemników)
- tętnice: t. pęcherzowa górna, t. nasieniowodu, t. odbytnicza środkowa i dolna
- żyły: splot żylny pęcherzowy i odbytniczy
- nerwy: splot podbrzuszny dolny

Gruczoł krokowy
- położenie: przestrzeń podotrzewnowa miednicy mniejszej, poniżej pęcherza moczowego
o od dołu: styka się z przeponoą moczowo-płciową
- powierzchnie:
o przednia - do spojenia łonowego
o tylna - do przedniej ściany odbytnicy
o dolno-boczne – graniczą z m. dźwigaczem odbytu i splotem żylnym pęcherzowym
- otoczki:
o torebka gruczołu krokowego
o splot żylny gruczołu krokowego
o powięź stercza
- budowa:
o 2 płaty – prawy i lewy, połączone węziną (zwana też płatem środkowym)
o podstawa gruczołu krokowego – powierzchnia górna zwrócona do pęcherza
o wierzchołek gruczołu krokowego – przylega do przepony moczowo-płciowej
o miąższ – 30-50 samodzielnych gruczołów
 wytwarza wydzielinę – mętna, płynna, pH 6,5

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 55


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

• odprowadzana do cewki moczowej przez 20-25 przewodzików


gruczołu krokowego
o po 4 płaciki w każdym płacie:
 dolno-tylny, dolno-boczny, górny-przyśrodkowy, przednio-przyśrodkowy
o 3 strefy:
 część obwodowa – płaciki dolno-tylny i dolno-boczny i węzina
 część środkowa – płacik górno-przyśrodkowy
 część okołocewkowa – płacik przednio-przyśrodkowy
o część sterczowa cewki moczowej
 biegnie w głębokie rynience między płatami a węziną
 uchodzą do niej przewody wytryskowe
 uchodzą przewodziki stercza
- tętnice: tt. pęcherzowe dolne, t. odbytnicza dolna.
- żyły: splot sterczowy -> splot żylny pęcherzowy i odbytniczy oraz do ż. sromowej
wewnętrznej i ż. biodrowej wewnętrznej
- chłonka: węzły chłonne biodrowe wewnętrzne
- nerwy: splot sterczowy od splotu miednicznego

Gruczoły opuszkowo-cewkowe
- położenie: w obrębie przepony moczowo-płciowej
o otoczone włóknami mięśnia poprzecznego głębokiego krocza
o powyżej opuszki prącia, z tyłu od brzegów mięśni opuszkowo-gąbczastych
- odpowiadają u kobiet: gruczołom przedsionkowoym większym
- każdy posiada własny przewód gruczołu opuszkowo-cewkowego
o uchodzi do cewki moczowej (na granicy części błoniastej i gąbczastej)
- wydzielina:
o zwilża cewkę moczową i żołądź prącia na krótko przed wytryskiem nasienia

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 56


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

ĆWICZENIE 9 – Krocze – ograniczenia i podział. Mięśnie dna miednicy. Powięzie miednicy. Dół
kulszowo-odbytniczy i kanał zasłonowy. Naczynia ścienne miednicy. Węzły chłonne miednicy.

Krocze

Mięśnie dna miednicy


- przepona miednicy
o mm. dźwigacze odbytu
 PP:
• kość łonowa
• powięź zasłonowa
• wzdłuż łuku ścięgnistego m. dźwigacza odbytu
 PK: kolec kulszowy
 podział:
• m. łonowo-odbytniczy
o tworzy ramiona m. dźwigacza odbytu
o częściowo wnika w obręb m. zwieracz zewnętrzny odbytu,
o częściowo otacza kanał odbytu od tyłu
o częściowo wplata się w środek ścięgnisty krocza
o przechodzi na stronę przeciwną, tworzy pętlę
o ogranicza wrota dźwigacza
 zawartość u kobiet: cewka moczowa i pochwa
 zawartość u mężczyzn: cewka moczowa
o część włókien dochodzi do pochwy i tworzy m. łonowo-
pochwowy (inaczej: m. dźwigacz pochwy)
 u mężczyzn: m. dźwigacz stercza
• m. łonowo-guziczny
o współtworzy m. dźwigacz pochwy (stercza)
• m. biodrowo-guziczny
• 2 ostatnie stanowi tylną część m. dźwigacza odbytu;
o przyczepiają się do więzadła odbytowo-guzicznego i do
wierzchołka kości guzicznej
o
o m. kulszowo-guziczny
 od brzegu bocznego kości krzyżowej i guzicznej
 do kolca kulszowego i więzadła krzyżowo-kolcowego
o m. zwieracz zewnętrzny odbytu
 część podskórna
 część powierzchowna
 część głęboka
o N: splot krzyżowy – S3-S5
- przepona moczowo-płciowa
o chroni wrota dźwigacza (miejsce zmniejszonej oporności)
o mięśniowo-łącznotkankowa płyta wypełniająca przestrzeń głęboką krocza
 m. poprzeczny głęboki krocza
• PP: brzegi gałęzi dolnych obu kości łonowej
• PK: środek ścięgnisty krocza
• obejmuje cewkę moczową i pochwę
• u kobiet jest to m. zwieracz cewkowo-pochwowy i m. zaciskający
cewkę moczową
• przechodzi ku przodowi: w więzadło poprzeczne krocza
o tworzy przednią część przepony moczowo-płciowej (razem z
więzadłem łukowatym łonowym)
 m. zwieracz cewki moczowej zewnętrzny
 błona krocza (powięź dolna przepony moczowo-płciowej)
- przestrzeń powierzchowna krocza:
o m. poprzeczny powierzchowny krocza
 położenie: pod błoną krocza
 PP: guzy kulszowe
 PK: środek ścięgnisty krocza
o mm. opuszkowo-gąbczaste
o mm. kulszowo-jamiste

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 57


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

Powięzie miednicy
- powięź górna przepony miednicznej
o PP: łuk ścięgnisty powięzi miednicy (łuk ścięgnisty powięzi zasłonowej, łuk
ścięgnisty m. dźwigacza odbytu)
 przebiega w obrębie powięzi ściennej miednicy
o łączy się:
 od tyłu:
• powięź pokrywająca m. gruszkowaty
• powięź przebiegająca na miednicznej powierzchni kości krzyżowej
- powięź dolna przepony miednicznej
o przechodzi w nią powięź górna przepony miednicznej
 wzdłuż brzegów przyśrodkowych m. łonowo-odbytniczych
- (górna i dolna – pochodne powięzi ściennej miednicy, łączą się z powięziami otaczającymi
odbytnicę oraz pochwę, a one wchodzą w skład powięzi trzewnej miednicy)
- powięź górna przepony moczowo-płciowej
o często nie występuje
o przechodzi w pdpm
- powięź dolna przepony moczowo-płciowej (inaczej: błona krocza)
- powięź zasłonowa
o dwie blaszki
o w dolnej części oddalają się od siebie i ogoraniczają kanał sromowy
- powięź krocza
o położenie: pokrywa m. poprzeczny powierzchowny krocza, m. kulszowo-jamisty i
m. opuszkowo-gąbczasty
o tylne brzegi powięzi krocza i błony krocza są ze sobą zrośnięte
o przestrzeń powierzchowna krocza:
 między łukiem łonowym a tylnym brzegiem przepony moczowo-płciowej
o przestrzeń podskórna
 między powięzią krocza a warstwą błoniastą utkania podskórnego krocza
 może gromadzić się w niej: krew, płyn wysiękowy, przesiękowy lub ropa
o ku górze: przechodzi w powięź głęboką łechtaczki (prącia)
o ku dołowi: przechodzi w powięź udową

Dół kulszowo-odbytnicze
- powstałe dlatego, że ściany boczne miednicy wysłane są powięzią wewnętrzną miednicy
- położenie: w tylnej części jamy miednicy
- powięź ścienna miednicy przechodzi tam w podprzeponową część powięzi zasłonowej
-
Kanał zasłonowy
- ograniczenia:
o od góry: bruzda zasłonowa (od guzka zasłonowego przedniego do tylnego)
o od dołu: błona zasłonowa, górny brzeg mięśni zasłaniaczy
- zawartość: t. zasłonowa, ż. zasłonowa, n. zasłonowy
Kanał sromowy
- zawartość:
o t. sromowa wewnętrzna
o ż. sromowa wewnętrzna
o n. srmowy

Naczynia ścienne miednicy

Węzły chłonne miednicy


- ścienne
o biodrowe wspólne: przyśrodkowe, pośrednie, boczne, podaortowe, wzgórka
o biodrowe zewnętrzne: przyśrodkowe, pośrednie, boczne, rozstępu,
międzybiodrowe, zasłonowe
o biodrowe wewnętrzne: pośladkowe górne i dolne, krzyżowe
- trzewne
o przypęcherzowe: przedpęcherzowe, zapęcherzowe, pęcherzowe boczne
o przymaciczne
o przypochwowe
o przyodbytnicze

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 58


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

ĆWICZENIE 10 – Narządy płciowe zewnętrzne męskie i żeńskie. Cewka moczowa. Splot krzyżowy.
Nerwy miedniczne. Naczynia i nerwy sromowe.

Narządy płciowe zewnętrzne męskie


- prącie
- cewka moczowa męska
- moszna

Prącie
- budowa:
o parzyste ciała jamiste prącia
 położenie: grzbietowa część prącia
 kształt: walec
 otoczone grubą na 3 mm błoną białawą ciał jamistych
 przegroda prącia – zrośnięta błona biaława obydwu ciał jamistych
 ż. grzbietowa głęboka prącia – przebiega w rowku między ciałami
jamistymi, na grzbiecie; towarzyszą jej tt. i nn. grzbietowe prącia
 dalsze końce: wnikają pod koronę żołędzi, wypełniają ją
 bliższe końce: (inaczej: odnogi) przytwierdzają się do przyśrodkowych
brzegów gałęzi dolnych kości łonowych.
 wolna powierzchnia odnóg pokryta mm. kulszowo-jamistymi
 zawierają liczne jamki ciał jamistych, oddzielone beleczkami ciał jamistych
• jamki: wysłane śródbłonkiem, komunikują się ze sobą dzięki
szczelinom w przegrodzie prącia; nie łączą się z c. gąbczastym
• beleczki: zawierają włókna sprężyste i komórki mięśniowe gładkie
 do każdej odnogi dochodzi t. głęboka prącia (od t. sromowej wew)
 tt. ślimakowate – gałęzie t. głębokiej prącia, zaopatrują c. jamiste
o nieparzyste ciało gąbczaste prącia
 położenie: zagłębienie między ciałami jamistymi, od strony dolnej
 części:
• tylna – opuszka prącia
o jej górna powierzchnia zrasta się z przep. moczowo-płciową
o jej dolną powierzchnię otacza m. opuszkowo-gąbczasty
• przednia – tworzy żołądź prącia
 otoczona: błoną białawą ciała gąbczastego
• błona wnika w głąb miąższu, tworzy przegrodę żołędzi
o otoczone osłonkami
- części:
o nasada
 inaczej: korzeń prącia
 przytwierdzona: mocno do gałęzi kości łonowych
• z gałęziami zrośnięta jest błona biaława odnóg prącia
o odnogi – tylne zakończenia ciał jamistych
o wzmocnione więzadłem wieszadłowym prącia
 biegnie między błoną białawą a spojeniem łonowym
o wzmocnione więzadłem procowatym prącia
 od pochewki m. prostego brzucha, obejmuje odnogi
 opuszka prącia – tylna część ciała gąbczastego
o trzon
 owalny przekrój poprzeczny
 powierzchnie: górna (grzbiet prącia), dolna (cewkowa)
o żołądź prącia
 podstawa żołądzi jest wklęsła, nałożona jak naparstek na przednie końce
ciał jamistych prącia
 utworzona z przedniej, wyraźnie zgrubiałej części ciała gąbczastego
 na wierzchołku: ujście zewnętrzne cewki moczowej
 korona – utworzona przez tylny brzeg żołędzi
 szyjka żołędzi – oddziela żołądź od trzonu
 napletek – fałd skórny utworzony przez przechodzącą z trzonu prącia na
żołądź skórę; może się swobodnie przesuwać do tyłu
 wędzidełko napletka – przytwierdza napletek do dolnej powierzchni żołędzi
 skóra – nabłonek wielowarstwowy płaski, gruczoły łojowe
 mastka – wydzielina gruczołów łojowych gromadząca się pod napletkiem
- fizjologia – wzwód:

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 59


Anatomia – Brzuch i miednica Maciej Tomczak
(czama@tlen.pl)

o t. ślimakowate – silnie wykształcona błona mięśniowa; mogą przystosowywać się


do zmiennych rozmiarów prącia
 śródbłonek – poduszeczkowate zgrubienia – mogą zmieniać światło naczyń
o najpierw: impulsy z ośrodka erekcyjnego w części krzyżowej rdzenia kręgowego
o mięśnie gładkie beleczek ciał jamistych i ścian tt. ślimakowych – wiotczeją
o spłaszczają się poduszeczkowate uwypuklenia śródbłonka
o krew napływa do ciał jamistych i ciała gąbczastego
o silne napięcie błony białawej -> zaciskanie żył odprowadzających krew z jamek
o zwiotczenie rozpoczyna się, gdy zwężają się tt. ślimakowate
o pomagają mm. kulszowo-jamiste (uciskają odnogi prącia, tłoczą krew do przednich
części ciał jamistych)
o ciało gąbczaste – mniejszy udział, pozostaje miękkie
- osłonki prącia:
o skóra (cienka, pozbawiona tkanki podskórnej, owłosienie tylko na nasadzie; szew
prącia – widoczny na powierzchnie cewkowej, ciemniej zabarwiony)
o cienka warstwa mięśniowa -> błona kurczliwa moszny
o powięź powierzchowna (odp: powięź podskórna brzucha i powięź nasienna zew)
o powięź głęboka (otacza ciało jamiste i gąbczaste, zespala je w jedną całość;
docierają do niej więzadła procowate i więzadłowe;
- tętnice:
o skóra: gałęzie tt. sromowych zewnętrznych (od t. udowej)
o ciało gąbczaste i cewka: t. cewki moczowej i t. opuszki prącia (od t. srom. wew.)
o ciało jamiste: t. grzbietowa prącia i t. głęboka prącia
- żyły:
o ż. grzbietowa głęboka prącia (żołądź, ciała jamiste i gąbczaste)
 do ż. sromowej wew. i do splotu sterczowego -> żż. pęch. dolne
o żż. głębokie prącia (odnogi i opuszka) -> ż. srom. wew.
o żż. grzbietowe powierzchowne prącia (żołądź) -> ż. srom. zew.
- chłonka:
o węzły chłonne pachwinowe i biodrowe wewnętrzne
- nerwy:
o włókna somatyczne: n. sromowy (ze sploty krzyżowego)
 ruchowo: m. kulszowo-jamisty i m. opuszkowo-gąbczasty
 czuciowo: skóra prącia i błona śluzowa cewki moczowej
o włókna autonomiczne: nn. jamiaste prącia (ze splotów miednicznych)
 dochodzą do mięśni gładkich w beleczkach ciał jamistych i do ciała
gąbczastego

Narządy płciowe żeńskie zewnętrzne


- wargi sromowe większe
- wargi sromowe mniejsze
- przedsionek pochwy
- łechtaczka
- opuszki przedsionka
- gruczoły przedsionkowe większe
- wzgórek łonowy

Szpara sromu
- otoczona wargami sromowymi większymi
- po ich rozchyleniu można zobaczyć przedsionek pochwy

Wargi sromowe większe


- bruzdy płciowo-udowe
o oddzielają wargi sromowe większe od przyśrodkowej okolicy obu ud i od okolicy
odbytowej
o przedłużenie bruzd pachwinowych
o ku tyłowi przechodzą w bruzdy pośladkowe
- spoidło przednie warg sromowych większych
o położenie: w linii pośrodkowej, poniżej wzgórka łonowego
- spoidło tylne warg sromowych większych
o położenie: ku przodowi do okolicy odbytowej
- wędzidełko warg sromowych
o biegnie od spoidła tylnego warg sromowych większych do przedsionka pochwy

Anatomia – Brzuch i miednica - 2006-06-16 - 17:47 60

You might also like