You are on page 1of 12

Osnowa wysoko ciowa w Polsce

poligony niwelacyjne – od 300 do 400 km


linie niwelacyjne – ok. 50 km długo ci
odcinki niwelacyjne – od 0,5 km do 2 km

punkty wiekowe – w Polsce 16 punktów


mareografy
Niwelator precyzyjny
Historia
Jean Picard – 1674
libela rurkowa – Thevenot
wychyłowe niwelatory precyzyjne
płytka płaskorównoległa
Znaki szczególne
powi kszenie lunety C > 40 ×
poziomowanie osi celowej ze rednim bł dem
przypadkowym ε ≤ 0,2 ″
system odczytowy umo liwiaj cy odczyt z bł dem
rednim m0 ≤ 0,05 mm
specjalna siatka kresek umo liwiaj ca bisekcyjne i
koincydencyjne celowanie na kresk podziału łaty
mikrometr sprz ony z płytk płaskorównoległ
Rodzaje niwelatorów
libelowe – wyposa one w rub elewacyjn (Ni 004),
samopoziomuj ce (automatyczne) – wyposa one w
kompensator (Ni 002, Ni 007),
kodowe (cyfrowe) – automatyczny system odczytowy
wraz z rejestracj i wst pn obróbk danych (Wild
NA3003, Trimble DiNi12),

o zakresie 5 mm (Zeiss, MOM)


o zakresie 10 mm (Wild, Opton)
Mikrometr optyczny
Pomysł H. Wilda wykorzystuj cy zjawisko równoległego
przesuni cia promienia wietlnego przy przej ciu przez
płytk płaskorównoległ . Umo liwia to zmian wysoko ci
osi celowej bez pochylania instrumentu.

Sposób celowania na kresk podziału łaty

bisekcyjny koincydencyjny
Zespół niwelacyjny

zespół pomiarowy

obserwator
sekretarz
4-5 pomiarowych

sprz t pomiarowy

niwelator precyzyjny
statyw (sztywne nogi)
para trzymetrowych łat precyzyjnych (wraz z
podpórkami) wyposa onych w libele pudełkow o
przewadze 20’
komplet klinów stalowych (o ró nej długo ci)
parasol
przymiar do mierzenia długo ci celowych
(sznurek lub ruletka)
młot i nakładki do wbijania klinów
ostrogi nakładane na stopk łat
abki ze sferycznym trzpieniem (masywne)
termometry do pomiaru temperatury ta m
inwarowych
przyrz dy pisarskie i sprz t obliczeniowy
Pomiar niwelatorem precyzyjnym
przed rozpocz ciem pomiaru sprz t powinien by poddany
aklimatyzacji;
warunki atmosferyczne – temp. od 0°C do 25°C, wiatr do
6 m/s. Ze wzgl du na refrakcj nie zaleca si prowadzenia
pomiarów niwelacyjnych przy du ym nasłonecznieniu;
pomiary niwelacyjne powinny by wykonywane 0,5 h po
wschodzie i 0,5 h przed zachodem Sło ca;
w wyj tkowo trudnych warunkach (miasta, mosty)
dopuszcza si pomiar fragmentów linii w nocy;
statyw instrumentu ustawia si w twardym gruncie (nigdy
nie na asfalcie);
łaty niwelacyjne ustawia si na stalowych klinach (gdy nie
jest to mo liwe stosuje si abki);
kliny wbija si w zwarte podło e (nie w asfalt) na około 5
minut przed rozpocz ciem pomiaru na stanowisku;
długo klinów dobiera si stosownie do rodzaju podło a;
przed ustawieniem łaty na reperze ka dorazowo
zdejmujemy z niej ostrog ;
pionowanie łaty wykonujemy starannie (z dokładno ci do
0,2 warto ci przewagi libeli – przewaga libeli 20’);
w czasie trzymania łaty na klinie niedopuszczalne jest
opieranie si na podpórkach ani pozostawianie jej podpartej
i opuszczanie stanowiska;
pomiar odcinka niwelacji precyzyjnej polega na okre leniu
przewy szenia mi dzy dwoma s siednimi reperami;
jako punkty po rednie pomi dzy tymi reperami słu
trzpienie klinów ( abek) na których ustawia si łaty;
pomiar przewy szenia pomi dzy dwoma s siednimi klinami
( abkami) stanowi jedno stanowisko;
ka dy odcinek mierzy si dwukrotnie: tam i z powrotem
(w kierunku głównym i powrotnym);
na ka dym odcinku powinna by parzysta ilo
stanowisk, tzn. ta sama łata zaczyna pomiar na reperze
pocz tkowym i ta sama łata ko czy na reperze ko cowym;
łata „w przód” to łata w znajduj ca si w przodzie
wzgl dem obserwatora zwróconego w kierunku zgodnym z
kierunkiem pomiaru, za łata „wstecz” to łata b d ca w
tyle;
na nast pnym, s siednim stanowisku łat „w przód”
jedynie obraca si w kierunku instrumentu i traktuje si jako
łat „wstecz”, łata b d ca na poprzednim stanowisku łat
„wstecz” jest przenoszona i ustawia si j na wbitym klinie
jako łat „w przód”;
godne polecenia jest zachowanie du ej ostro no ci przy
przenoszeniu łat;
długo celowej, tj. odległo od instrumentu od łaty
powinna by zawarta w granicach od 5 do 35 metrów;
długo ci celowych odmierza si odpowiednim przymiarem
tak, by zachowa ich równo w granicach ± 0,5 m;
linia celowa powinna przebiega 1,5 m nad powierzchni
terenu (w trudniejszych warunkach, przy wi kszych
przewy szeniach minimum 0,5 m);
w niwelatorach wyposa onych w kompensator nale y
sprawdza jego działanie;
obserwator powinien rozplanowa sobie prac w ten
sposób aby pomiar odcinka w ka dym kierunku prowadzi
bez przerw;
Czynno ci na stanowisku
Pomiar odcinka niwelacji

rozmierzenie długo ci celowych i nabicie klinów;


dokładne wbicie nóg statywu;
poziomowanie za pomoc libeli pudełkowej (dodatkowo w
instrumentach libelowych dochodzi libela elewacyjna);
na stanowisku obowi zuje okre lona kolejno obserwacji łat i
ich odczytów:
Sposób pierwszy:
t1 – odczyt wstecz, podział młodszy
p1 – odczyt w przód, podział młodszy
p2 – odczyt w przód, podział starszy
t2 – odczyt wstecz, podział starszy
Sposób drugi:
t1 – odczyt wstecz, podział młodszy
t2 – odczyt wstecz, podział starszy
p2 – odczyt w przód, podział starszy
p1 – odczyt w przód, podział młodszy
uwaga na przechodzenie
to zapewnia mo liwo dwukrotnego wyznaczenia
przewy szenia, na obu podziałach łat;
za pomoc pokr tła mikrometru optycznego ustawiamy obraz
najbli szej kreski podziału łaty w osi symetrii klina siatki
kresek (uwaga na martwy ruch !!!!);
z podziału łaty odczytuje si trzy (cztery) cyfry odczytu;
z mikrometru optycznego odczytuje si trzy ostatnie cyfry
odczytu;
wyniki obserwacji, jak i inne dane dotycz ce pomiaru, zapisuje
si w odpowiednich rubrykach dziennika niwelacji precyzyjnej
długopisem lub atramentem;
w czasie trwania pomiaru nale y w dzienniku niwelacji w
rubryce „UWAGI” wpisywa dane dotycz ce stanu pogody
oraz informacji dotycz cych zespołu pomiarowego i
u ywanych instrumentów. Nale y wymieni numery punktów,
numer odcinka i okre lenie kierunku pomiarów.
po pomiarze na jednym stanowisku sekretarz sprawdza
poprawno obserwacji dokonuj c nast puj cych oblicze :
h 1 = t1 – p 1
h 2 = t2 – p 2
ró nica n mi dzy dwoma wyznaczeniami przewy szenia na
stanowisku nie powinna by wi ksza ni :

Długo celowej ≤ 20 m > 20 m


N dla I klasy 0,16 mm 0,20 mm
N dla II klasy 0,18 mm 0,24 mm

w przypadku uzyskania wi kszej odchyłki niezamkni cia


stanowiska powtarzamy całe stanowisko (cztery odczyty)
przekre laj c w dzienniku wyniki poprzedniego pomiaru;
przy kontroli zamkni cia stanowiska mo na wykorzysta
kontroln warto , tzw. stał łaty;
Po pomiarze odcinka w jednym kierunku
obliczenie przewy szenia w całym odcinku z obu podziałów
Σh1 = Σt1 - Σp1 Σ h 2 = Σ t2 - Σ p 2
obliczenie sumy ró nic n i sprawdzenie równo ci
Σn = Σh1 - Σh2
obliczenie redniego przewy szenia
h’ = 0,5⋅⋅(Σ
Σ h 1 + Σ h 2)
uwzgl dnienie poprawki termicznej łat - qT
qT = h’⋅⋅α r ⋅(t - to)
h’ – pomierzone przewy szenie odcinka
niwelacyjnego,
α r – rednia warto współczynnika rozszerzalno ci
termicznej ta m inwarowych pary łat,
t – to – ró nica redniej temperatury ta m łat (dla
całego odcinka) i temperatury komparacji to

Poprawk termiczn dodajemy do wyniku pomiaru otrzymuj c


ostateczne przewy szenie w kierunku „tam”.

htam = h’ + qT
Po pomiarze odcinka w obu kierunkach
W wyniku identycznej procedury z wynikami pomiaru kierunku
powrotnego mamy ju dwie warto ci przewy sze w kierunku
tam – htam i kierunku powrotnym – hpow.

Czas na sprawdzenie poprawno ci pomiaru, ale najpierw ...

obliczamy długo odcinka niwelacyjnego (wyra amy j w


kilometrach)
L = 0,5⋅⋅(Ltam+ Lpow)
obliczenie ró nicy mi dzy przewy szeniami wyznaczonymi w
kierunku „tam” i „powrót” (odchyłka niezamkni cia odcinka)
ρ = htam + hpow
Warto ρ posłu y nam do sprawdzenia naszych pomiarów.
Powinna spełnia nast puj ce kryteria:

ρ ≤ ± 1,2 ⋅ L [mm] - dla niwelacji I klasy

ρ ≤ ± 1,5 ⋅ L [mm] - dla niwelacji II klasy

Je li uzyskana warto ρ przekracza warto


dopuszczaln dla okre lonej klasy nale y powtórzy
pomiar odcinka w tym kierunku do którego wyniku mamy
mniejsze zaufanie.

Je li powtórny pomiar nie spełni warunku dopuszczalnej


warto ci ρ, nale y powtórzy pomiar w kierunku przeciwnym,
przekre laj c zapisy poprzednich pomiarów.
A je li jednak ...
... warto niezamkni cia odcinka ρ nie przekracza warto ci
dopuszczalnej to pozostaje nam ...

obliczenie redniego przewy szenia odcinka z obu kierunków


(po uwzgl dnieniu poprawki termicznej)
h = 0,5⋅(htam + hpow)
obliczenie poprawki komparacyjnej łat - qK - któr ostatecznie
dodajemy do redniej warto ci przewy szenia
qK = h⋅ε r
ε r – rednia poprawka do długo ci redniego metra pary łat

Aby otrzyma ostateczn warto przewy szenia dodajemy


obliczon poprawk komparacyjn do redniej warto ci
przewy szenia.

host = h + qK
Po pomiarze linii niwelacyjnej
Suma ró nic dwukrotnych pomiarów odcinków
λ=Σρ
obliczona dla odcinków całej linii, nie powinna by wi ksza ni :
dla I klasy λ max ≤ 2,25 ⋅ L[km]
dla II klasy λ max ≤ 3,00 ⋅ L[km]
Odchyłka niezamkni cia - ϕ - poligonu niwelacyjnego I i II klasy
wyznaczona z warto ci pomierzonych, powinna spełnia
kryterium:
ϕmax ≤ 2,00 ⋅ L[km]

Po zako czonym pomiarze ka dej linii lub sekcji kompletuje si


dokumentacj zawieraj c :

dzienniki polowe,
wykaz znaków wysoko ciowych (ze współrz dnymi punktów),
opisy topograficzne,
obliczenia polowe,
sprawozdanie techniczne.

Dokładno oblicze i zapisu warto ci przewy sze i poprawek


niwelacyjnych powinna wynosi 0,01 mm, a dla wyznaczonych
bł dów 0,001 mm.

You might also like