You are on page 1of 117

CHEMIA SOS

ZBIR ZADA Z CHEMII

Krzysztof Gbicki

Zadania z chemii z serwisu Chemia SOS pomoc z chemii

Wszystkie te zadania (ponad 1000) pochodz z serwisu Chemia SOS pomoc z chemii. Na kocu zbioru znajdziesz prbk odpowiedzi do rozdziau 1.1 (kliknij odnonik by przej bezporednio do odpowiedzi). Omwione odpowiedzi do wszystkich zada moesz zakupi za 15 z. Tak, chc kupi odpowiedzi do wszystkich zada.
Zaraz po zakoczeniu transakcji wywietlona zostanie strona z linkiem do pobrania dokumentu w formacie pdf.

SPIS TREI
1. PODSTAWOWE POJCIA CHEMICZNE .............................................................................................................. 1 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 2. MASA ATOMOWA I CZSTECZKOWA, MASA ATOMU I CZSTECZKI ........................................................................... 1 MOL, MASA MOLOWA, LICZNO MATERII, LICZBA AVOGADRO ............................................................................... 2 MOL, OBJTO MOLOWA GAZU ............................................................................................................................... 5 PRAWA GAZOWE ...................................................................................................................................................... 7 PODSTAWOWE PRAWA CHEMICZNE .......................................................................................................................... 8

BUDOWA ATOMU, UKAD OKRESOWY PIERWIASTKW ......................................................................... 10 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. KONFIGURACJA ELEKTRONOWA PIERWIASTKW.................................................................................................... 10 BUDOWA CZSTECZKI, BUDOWA WIZANIA CHEMICZNEGO ................................................................................... 13 HYBRYDYZACJA, GEOMETRIA CZSTECZKI, METODA VSEPR ................................................................................ 14 PROMIENIOTWRCZO ......................................................................................................................................... 15 IZOTOPY ................................................................................................................................................................. 17

3.

STECHIOMETRIA .................................................................................................................................................... 19 3.1. 3.2. OBLICZANIE WZORU ZWIZKU NA PODSTAWIE SKADU ILOCIOWEGO .................................................................. 19 OBLICZANIE WZORU ZWIZKU NA PODSTAWIE RWNANIA REAKCJI....................................................................... 22

4.

STECHIOMETRIA REAKCJI ................................................................................................................................. 24 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. OBLICZENIA NA PODSTAWIE RWNANIA REAKCJI................................................................................................... 24 WYDAJNO REAKCJI ............................................................................................................................................. 31 CHEMIA ORGANICZNA ............................................................................................................................................ 32 USTALANIE SKADU MIESZANIN ............................................................................................................................. 34

5.

STENIA ROZTWORW ..................................................................................................................................... 37 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. STENIE MOLOWE ................................................................................................................................................. 37 STENIE PROCENTOWE ......................................................................................................................................... 39 ROZPUSZCZALNO SUBSTANCJI ............................................................................................................................ 43 PRZELICZANIE STE............................................................................................................................................ 45 MIESZANIE ROZTWORW ....................................................................................................................................... 46 OBLICZANIE STENIA ROZTWORU NA PODSTAWIE RWNANIA REAKCJI ................................................................ 50

6. 7. 8.

TERMOCHEMIA ...................................................................................................................................................... 54 ELEKTROCHEMIA .................................................................................................................................................. 56 RWNOWAGA CHEMICZNA ............................................................................................................................... 59 8.1. 8.2. SZYBKO REAKCJI ................................................................................................................................................ 59 STAA RWNOWAGI REAKCJI ................................................................................................................................. 59

9.

RNE REAKCJE .................................................................................................................................................... 65 9.1. 9.2. 9.3. ZADANIA TEKSTOWE .............................................................................................................................................. 65 SCHEMATY REAKCJI ............................................................................................................................................... 70 PROJEKTOWANIE DOWIADCZE ............................................................................................................................ 73 RWNOWAGI JONOWE W WODNYCH ROZTWORACH ELEKTROLITW........................................ 74 DYSOCJACJA ELEKTROLITYCZNA ........................................................................................................................ 74 HYDROLIZA ........................................................................................................................................................ 75 STAA I STOPIE DYSOCJACJI.............................................................................................................................. 75 OBLICZENIA NA PODSTAWIE PH ROZTWORU ....................................................................................................... 78 ROZTWORY BUFOROWE ...................................................................................................................................... 81 ILOCZYN ROZPUSZCZALNOCI ............................................................................................................................ 83 REAKCJE REDOKS .............................................................................................................................................. 85

10. 10.1. 10.2. 10.3. 10.4. 10.5. 10.6. 11.

11.1. 11.2. 12. 12.1. 12.2. 12.3. 12.4. 12.5. 12.6. 13. 13.1. 13.2. 13.3. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.

UTLENIACZ I REDUKTOR, STOPIE UTLENIENIA .................................................................................................. 85 DOBR WSPCZYNNIKW REAKCJI .................................................................................................................. 86 UKAD OKRESOWY PIERWIASTKW ......................................................................................................... 88 RNE REAKCJE ................................................................................................................................................. 88 LITOWCE ............................................................................................................................................................ 88 BERYLOWCE ...................................................................................................................................................... 88 BOROWCE .......................................................................................................................................................... 88 WGLOWCE ....................................................................................................................................................... 89 AZOTOWCE ........................................................................................................................................................ 91 WGLOWODORY ................................................................................................................................................ 92 WGLOWODORY NASYCONE (ALKANY) ............................................................................................................. 92 WEGLOWODORY NIENASYCONE (ALKENY I ALKINY) .......................................................................................... 95 WGLOWODORY AROMATYCZNE ....................................................................................................................... 98 ALKOHOLE ........................................................................................................................................................... 99 ALDEHYDY, KETONY ...................................................................................................................................... 101 KWASY KARBOKSYLOWE ............................................................................................................................. 102 NITROZWIZKI I AMINY ............................................................................................................................... 104 TUSZCZE I ESTRY .......................................................................................................................................... 105 AMINOKWASY I BIAKA ................................................................................................................................ 107 CUKRY ................................................................................................................................................................. 108 NAZEWNICTWO ZWIZKW I RYSOWANIE WZORW ...................................................................... 109

Przykadowe Odpowiedzi
1. 1.1.

PODSTAWOWE POJCIA CHEMICZNE ......................................................................................................... 111 MASA ATOMOWA I CZSTECZKOWA, MASA ATOMU I CZSTECZKI ....................................................................... 111

Podstawowe pojcia chemiczne

CHEMIA NIEORGANICZNA
1. Podstawowe pojcia chemiczne
1.1.

Masa atomowa i czsteczkowa, masa atomu i czsteczki

W ukadzie okresowym pierwiastkw kady atom oznaczony jest jedno lub dwuliterowym symbolem. Symbol ten pochodzi od pierwszej lub pierwszej i dalszej litery aciskiej nazwy pierwiastka (gdy kilka pierwiastkw ma nazwy rozpoczynajce si od tej samej litery ich symbole, poza pierwszym s dwuliterowe): Nazwa aciska Nazwa polska Symbol Nitrogenium Azot N Chlorum Chlor Cl Aluminium Glin Al Kalium Potas K Natrium Sd Na Argentum Srebro Ag Oxygenium Tlen O Symbole te oznaczaj zarwno sam pierwiastek, jak i atom. Np. K oznacza atom potasu, jak i potas (mol atomw potasu). Czsteczka zwizku chemicznego skada si z atomw rnych pierwiastkw, ktre s ze sob poczone wizaniami chemicznymi. Zapisujc wzr zwizku chemicznego musimy poda z ilu i jakich atomw si on skada, czyli wymieni wszystkie atomy w okrelonej kolejnoci. Najczciej o kolejnoci atomw wymienianych w zwizku decyduje ich elektroujemno. Na pocztku wymieniane s atomy najmniej elektroujemne, na kocu najbardziej elektroujemne (elektroujemno pierwiastkw w ukadzie okresowym wzrasta od strony lewej do prawej i z dou do gry). Dlatego zwizek skadajcy si z sodu i z chloru zapisujemy jako NaCl, natomiast z tlenu i wgla CO (chlor jest bardziej elektroujemny od sodu, a tlen od wgla). Krotno (ilo) atomw w czsteczce zwizku wskazujemy indeksem stechiometrycznym. Indeksy stechiometryczne zapisujemy jako indeksy dolne i odnosz si tylko do pierwiastka za ktrym s zapisane. Zwiazek skladajcy si z dwch atomw sodu i jednego atomu tlenu zapiszemy jako Na2O, a zwizek skadajcy si z 10 atomw tlenu i czterech atomw fosforu zapiszemy jako P4O10.

masa atomow 6,491 3

Li

9,012 4

Be

10,811 5

B
liczba atomowa

Liczba zapisana przed wzorem (symbolem) nazywana jest wspczynnikiem stechiometrycznym i odnosi si do wszystkich . atomw wystpujcych po tej liczbie: 5Na2S traktujemy jako 5 (Na2S). Taki zapis oznacza, e mamy do czynienia z 5 czsteczkami (5 molami) zwizku siarczku sodu. Kada czsteczka (mol) siarczku sodu skada si z 2 jonw (2 moli) sodu oraz z 1 jonu (1 mola) siaczkowego. Czyli mamy do czynienia z 10 jonami (10 molami) jonw sodowych i 5 jonami (5 molami) siaczkowymi. Obliczenie masy czsteczkowej zwizku polega na zsumowaniu mas atomowych atomw (jonw) wchodzcych w skad zwizku. Masa czsteczkowa moe by wyraona w u (junitach) lub w gramach. Ta ostatnia odnosi si do jednego mola zwizku. Siarczan(VI) sodu (Na2SO4) powsta z 2 atomw sodu, 1 atomu siarki i 4 atomw tlenu. Masy tych atomw odczytujemy z ukadu okresowego: Na: 23u lub 23g S: 32u lub 32g O: 16u lub 16g . . . M=2 23u+1 32u+4 16u=142u lub 142g/mol.

1.1-1. Obliczy mas atomu oowiu w gramach. 1.1-2. . -23 Obliczy mas atomow pierwiastka, jeeli jego atom ma mas 5,32 10 g. 1.1-3. Obliczy mas czsteczkow: 1) CO, 2) CO2, 3) Al2O3, 4) NaOH, 5) Al(OH)3, 6) H2SO4.

http://www.chemia.sos.pl

-1-

Podstawowe pojcia chemiczne 1.1-4. Obliczy mas czsteczki Al2O3 w gramach. 1.1-5. . -23 Obliczy mas czsteczkow zwizku wiedzc, e czsteczka zawiera 9 atomw wgla, 13 atomw wodoru oraz 2,33 10 g innych skadnikw. 1.1-6. Obliczy wartoci indeksw stechiometrycznych x: a) P2OX (masa czsteczkowa 110 u) b) C2HX (masa czsteczkowa 30 u) c) H4PXO7 (masa czsteczkowa 178 u) 1.1-7. Jakie pierwiastki zaznaczono symbolem E? a) EO2 (masa czsteczkowa 44 u) b) E2S3 (masa czsteczkowa 208 u) c) H2EO4 (masa czsteczkowa 98 u) 1.1-8. Z ilu atomw skada si czsteczka boru, jeeli jego masa czsteczkowa wynosi 132 u? 1.1-9. Jaki warunek musi spenia masa atomowa pierwiastka E, aby masa czsteczkowa tlenku E2O bya: a) mniejsza od masy czsteczkowej tlenku EO2 b) wiksza od masy czsteczkowej tlenku EO2 1.1-10. Jednowartociowy pierwiastek tworzy siarczek o masie czsteczkowej 1,26 razy wikszej od masy czsteczkowej tlenku. Jaki to pierwiastek? 1.1-11. . 23 Obliczy mas 2 10 czsteczek dwutlenku wgla (CO2). 1.1-12. 3 3 Obliczy, ile atomw znajduje si w 5 cm rtci, jeeli gsto jej wynosi 13,5 g/cm . 1.1-13. Oblicz mas atomu tlenu w gramach wiedzc e masa atomowa tlenu wynosi 15,9994u. 1.1-14. Jak mas maj 3 mole kwasu siarkowego(VI) (H2SO4)?

1.2.

Mol, masa molowa, liczno materii, liczba Avogadro

Wyobramy sobie, e w sklepie kupujemy 1kg rub, 1kg nakrtek i 1kg podkadek do nich:

W domu kompletujemy zestaw: ruba + nakrtka i dwie podkadki. Okazuje si, e udao nam si skompletowa 333 komplety, oraz pozostao 667 nakrtek i 2667 podkadek. Czy nie lepiej byo kupi1000 szt. rub, 1000 szt. nakrtek, oraz 2000 podkadek? Podobnie jest z atomami. Gdy reaguj ze sob np. w stosunku 1:2, to najlepiej wzi pewn ilo jednych atomw i dwukrotnie wiksz ilo drugich. Wtedy jestemy pewni, e wszystkie atomy przereaguj ze sob.

-2-

Podstawowe pojcia chemiczne Z uwagi na to, e atomy maj bardzo mae rozmiary, to oczywicie ich ilo musi by bardzo dua, by dao si je odmierzy . 23 (odway). W chemii tak standardow iloci atomw, jonw, czsteczek jest 1 mol, ktry liczy sobie 6,023 10 sztuk. Oczywicie ta liczba atomw ma swoj mas i nie musimy odlicza takiej iloci, moemy j odway. W przykadzie ze rubkami jest podobnie. Mdry sprzedawca zway jedn rubk: ms (lub np. 10 sztuk i obliczy mas . jednej rubki), podobnie postpi z nakrtk - mn i podkadk - mp. Nastpnie zamiast odlicza 1000 rub, odway m=1000 ms . . rub, m=1000 mn nakrtek, oraz m=2000 mp podkadek. Mas 1 mola atomw odnajdziemy w ukadzie okresowym, a dla 1 mola zwizku obliczymy sumujc masy molowe atomw z uwzgldnieniem odpowiednich wspczynnikw stechiometrycznych. 1.2-1. Ile moli glinu i ile moli siarki zawiera 0,6 mola siarczku glinu (Al2S3)? 1.2-2. Obliczy, ile moli atomw tlenu zawartych jest w 2 molach kwasu siarkowego(VI) (H2SO4). 1.2-3. Ile moli atomw tlenu i ile moli atomw wodoru zawieraj 3 mole wody? 1.2-4. Ile milimoli wapnia i ile milimoli chloru zawieraj 2 milimole chlorku wapnia (CaCl2)? 1.2-5. Ktra z prbek zawiera wicej atomw? a) mol wodoru czy mol tlenu b) mol wodoru czy mol helu c) milimol SO2 czy milimol SO3 1.2-6. Czy w 7 molach wody jest wicej tlenu ni w 4 molach nadtlenku wodoru (H2O2) 1.2-7. 3 Obliczy, jak liczb moli stanowi: a) 9 g wody, b) 1 dm wody. 1.2-8. 3 3 Czysty nadtlenek wodoru jest ciecz o gstoci 1,45 g/cm . Ile moli stanowi 1 dm nadtlenku wodoru? 1.2-9. Obliczy, jak liczb kilomoli stanowi 176 kg siarczku elaza (FeS). 1.2-10. Samiczki wielu insektw wydzielaj feromony C19H38O, ktre przycigaj samczyki. Samczyk reaguje po wchoniciu -12 zaledwie 0,000000000001 g (czyli 10 g) feromonu. Ile czsteczek zawiera taka dawka? 1.2-11. Jedna kropla wody morskiej zawiera ok. 50 miliardw atomw zota. Obliczy, ile zota mona by uzyska ze 100 kg wody morskiej, jeeli masa 1 kropli wynosi ok. 33 mg. 1.2-12. Ile gramw siarczanu(VI) litu naley odway by znajdowao si tam tyle samo atomw litu co w 4,25g chlorku litu? 1.2-13. Oblicz gsto srebra wiedzc, e krystalizuje on w sieci typu RSC o wartoci staej sieciowej a=409pm, warto liczby . 23 Avogadro 6,023 10 . 1.2-14. W naczyniu znajduje si 72g wody. Oblicz ile czsteczek wody znajduje si w tym naczyniu. 1.2-15. Obliczy: a) mas 0,1 mola tlenu czsteczkowego

http://www.chemia.sos.pl

-3-

Podstawowe pojcia chemiczne b) liczb czsteczek zawartych w 0,1 mola tlenu c) jak liczb moli stanowi 0,36 g tlenu czsteczkowego 1.2-16. W ilu gramach tlenku sodu jest zawarta taka sama liczba moli atomw tlenu, jaka jest w 18,8g tlenku potasu 1.2-17. Ile atomw znajduje si w 0,2 mola elaza?

1.2-18. Ile atomw znajduje si w 8 gramach wapnia? 1.2-19. Ile moli sodu zawarte jest w 60 gramach NaOH? 1.2-20. 3 3 Ile moli fruktozy znajduje si w 0,5dm roztworu zawierajcego 1,7kg fruktozy w 10dm roztworu? 1.2-21. Koci czowieka zbudowane s gwnie z ortofosforanu(V) wapnia, ktry stanowi 3% cakowitej masy ciaa. Oblicz, jaka ilo atomw wapnia zawarta jest w organizmie dziecka o wadze 25kg. 1.2-22. . . 58g mieszaniny zawierajcej 35% Al2(SO4)3 2H2O i 65% KAl(SO4)2 18H2O poddano suszeniu. Ile gram wody odparowano, jeli w procesie suszenia usunito cakowicie wod krystalizacyjn. 1.2-23. Oblicz gdzie jest wicej gramw azotu: w 19g N2O3 czy w 27g N2O5. 1.2-24. Oblicz ile czsteczek i moli czsteczek o wzorze C12H22O11 znajduje si w 1kg tej substancji ? 1.2-25. 3 Ile atomw zawiera prostopadocian stalowy d=7,9g/cm . Wymiary a=13,6cm, b=23,8cm,c=69,2cm. 1.2-26. Oblicz mas molow Ca(NO3)2 1.2-27. 3 Oblicz ile czstek znajduje si w 11,2dm amoniaku w warunkach normalnych 1.2-28. Mol jest to... 1.2-29. 3 W jakiej objtoci CO2 znajduje sie taka sama liczba czstek co w 10 dm amoniaku NH3 w tych samych warunkach fizycznych

-4-

Podstawowe pojcia chemiczne

1.3.

Mol, objto molowa gazu

Gazy charakteryzuj si znaczn ciliwoci. Spowodowane jest to tym, e w stanie gazowym odlegoci pomidzy czsteczkami gazu s znaczne. ciskajc (sprajc) gaz powodujemy, e te odlegoci si zmniejszaj:

rednia odlego pomidzy czsteczkami

mol gazu (6,023.1023 czsteczek) p=1013hPa T=273K Jeeli wemiemy inny gaz, jego czsteczki bd miay nieco inne rozmiary, ale w porwnaniu ze redni odlegoci midzy czsteczkami, rozmiar czsteczki gazu nie ma znaczenia:

rednia odlego pomidzy czsteczkami

mol gazu (6,023.1023 czsteczek) p=1013hPa T=273K Dlatego w tych samych warunkach cinienia i temperatury, taka sama ilo czsteczek gazu zajmuje identyczn objto. Zdanie to wypowiedziane troch w innej kolejnoci: w tych samych warunkach cinienia i temperatury, jednakowe objtoci gazu zawieraj jednakowe iloci czsteczek jest treci hipotezy Avogadro. o 3 W warunkach standardowych p=1013hPa i w temperaturze T=273K (0 C) kady mol gazu zajmuje objto 22,4dm .

1.3-1. 3 Ile milimoli czsteczek zawiera 1 cm dowolnego gazu w warunkach normalnych? 1.3-2. 3 Ustali wzr sumaryczny tlenku azotu wiedzc, e gsto tego gazu w warunkach normalnych wynosi 1,96 g/dm , a azot tworzy tlenki, w ktrych jest I, II, III, IV i V-wartociowy. 1.3-3. 3 Obliczy w gramach mas czsteczki gazu, ktrego gsto wynosi 0,76 g/dm w warunkach normalnych. 1.3-4. Obliczy mas czsteczkow gazu, ktrego gsto wzgldem wodoru wynosi 8,5. Wskazwka: gsto wzgldem wodoru jest to stosunek masy czsteczkowej (lub molowej) gazu do masy czsteczkowej (lub molowej) wodoru. 1.3-5. Jak objto zajmie w warunkach normalnych jeden mol kadej z nastpujcych substancji: tlenu, wody, dwutlenku wgla, 3 siarki (d = 2,07 g/cm ), wodoru? 1.3-6. Obliczy mas: 3 a) 2 dm tlenu odmierzonego w warunkach normalnych 3 b) 0,5 m azotu odmierzonego w warunkach normalnych 3 c) 25 cm tlenku wgla (CO) odmierzonego w warunkach normalnych

http://www.chemia.sos.pl

-5-

Podstawowe pojcia chemiczne 1.3-7. W czterech zbiornikach o tej samej pojemnoci, tej samej masie, w tych samych warunkach cinienia i temperatury, znajduj si cztery gazy: tlen, azot, amoniak i dwutlenek wgla. Ktry z tych zbiornikw jest najlejszy? 1.3-8. Jak objto zajmuje w warunkach normalnych: a) 5 g tlenu, b) 12 g CO2, c) 0,2 g NH3, d) 4 g N2O, e) 70 g wodoru? 1.3-9. 3 W naczyniu o pojemnoci 100 cm umieszczono 0,2 g wodoru. Czy warunki (cinienie i temperatura), w jakich si on znajduje, mog odpowiada warunkom normalnym? 1.3-10. W trzech naczyniach, w identycznych warunkach cinienia i temperatury, umieszczono: 5 g azotu, 5 g tlenku wgla i 5 g etylenu (C2H2). Czy objtoci tych naczy s rwne? 1.3-11. 3 Butla zawiera 5 kg ciekego chloru. Jak objto (w m ) zajmuje ta ilo chloru w warunkach normalnych? 1.3-12. Czy w jednakowych warunkach, podane niej iloci substancji zawieraj jednakow liczb czsteczek: 1) 1 g wodoru i 1 g 3 3 tlenu, 2) 1 dm wodoru i 1 dm tlenu, 3) 1 mol wodoru i 1 mol tlenu? 1.3-13. 3 W jakiej objtoci tlenu jest tyle samo czsteczek, co w 1 cm wodoru (w tych samych warunkach cinienia i temperatury)? 1.3-14. 3 W jakiej objtoci helu znajduje si taka sama liczba atomw, co w 4 cm wodoru (w tych samych warunkach cinienia i temperatury)? 1.3-15. . 24 Jak objto w warunkach normalnych zajmuje 12,04 10 czsteczek amoniaku? 1.3-16. 3 Ile czsteczek znajduje si w 1 cm gazu w warunkach normalnych? 1.3-17. 3 W ilu dm dwutlenku wgla (CO2) (warunki normalne) znajduje si 6 g wgla? 1.3-18. Obliczy gsto w warunkach normalnych: a) tlenu, b) tlenku wgla CO, c) azotu, d) wodoru, e) siarkowodoru H2S. 1.3-19. Obliczy, jak liczb moli stanowi: 3 a) 67,2 dm wodoru odmierzonego w warunkach normalnych 3 b) 5,6 dm metanu odmierzonego w warunkach normalnych 3 c) 11,2 dm dwutlenku siarki odmierzonego w warunkach normalnych 1.3-20. Jak objto w warunkach normalnych zajmuje 48g metanu (CH4)? 1.3-21. 3 Oblicz czn mas substratw reakcji syntezy, z ktrej mona otrzyma 44,8dm siarkowodoru (w warunkach normalnych) 1.3-22. Oblicz, w jakiej objtoci tlenu znajduje si identyczna liczba czsteczek O2, co w 40mg czsteczek MgO 1.3-23. Oblicz objto 4g N2O 3 mas 6 dm CO gsto CH4

-6-

Podstawowe pojcia chemiczne 1.3-24. 3 44,8dm NO w warunkach normalnych stanowi: a)............g substancji b)............moli substancji c)............czstek substancji 1.3-25. 3 Obliczy mas czsteczkow gazu ktrego gsto w warunkach normalnych wynosi 1,96g/dm .

1.4.

Prawa gazowe

Prawo Clapeyrona (prawo stanu gazu doskonaego) powstao z poczenia trzech praw gazowych odkrytych wczeniej. Jednake wygodniej bdzie nam dokona czynnoci odwrotnej, czyli z prawa Clapeyrona wyprowadzi pozostae prawa gazowe. Prawo stanu gazu doskonaego dla dowolnej iloci gazu przyjmuje posta: PV=nRT, gdzie: P cinienie gazu w Pa (hPa) 3 3 V objto gazu w m (dm ) T temperatura w kelwinach hPa dm3 R staa gazowa R = 8,314 J (R=83,14 ) mol K mol K 3 * w nawiasie podano warto staej gazowej R dla cinienia wyraonego w hPa i objtoci wyraonej w dm Prawo Boylea Marottea Przy zaoeniu, e ilo moli gazu n=1, a temperatura przemiany nie zmienia si (mwimy, e przemiana gazu jest izotermiczna), ze wzoru Clapeyrona otrzymamy: PV=RT. Jeli R i T s stae moemy zapisa: PV=const lub P1V1=P2V2 Prawo Gay - Lussaca Przemiany gazu dokonujemy przy staym cinieniu P=const (przemiana izobaryczna). Ze wzoru Clapeyrona otrzymamy: PV=RT (stae przenosimy na praw stron), czyli V R czyli V const lub V1 = V2 = = T P T T1 P2 Prawo Charlesa Tym razem przemiana gazu nastpuje bez zmiany objtoci, czyli V=const (przemiana izochoryczna). Wzr Clapeyrona dla takiej przemiany mona zapisa w postaci: PV RT czyli P const lub P1 = P2 = = T T1 T2 Wiemy, e 1 mol gazu doskonaego w warunkach normalnych zajmuje objto 22,4dm (wielko t mona wyliczy z prawa Clapeyrona). Gazy rzeczywiste w przyblieniu zachowuj si podobnie. Wiedzc, e gsto gazu d=m/V, a dla 3 3 V=22,4dm m=M, moemy obliczy gsto dowolnego gazu w warunkach normalnych: d=M/22,4dm . Gsto gazu w dowolnych warunkach mona obliczy z prawa Clapeyrona (n=m/M): PV = m RT, czyli PVM=mRT, oraz d= m = PM M V RT
3

1.4-1. Oblicz, jak mas i objto maj 103 mole tlenku wgla(IV) (dwutlenku wgla) 1.4-2. Oblicz mas: 3 a) 2dm tlenu 3 b) 0,5m azotu 3 c) 25cm tlenku wgla Gazy odmierzono w warunkach normalnych 1.4-3. 3 Obliczy liczb moli dwutlenku wgla, ktry zajmuje objto 2,4 dm w temperaturze 291 K pod cinieniem 1010 hPa. 1.4-4. 3 Obliczy mas dwutlenku siarki (SO2), ktry zajmuje objto 30 cm w temperaturze 293 K pod cinieniem normalnym. 1.4-5. 3 Butla zawiera 5 kg chloru. Jak objto (w m ) zajmie ta ilo chloru w temp. 295 K pod cinieniem normalnym?

http://www.chemia.sos.pl

-7-

Podstawowe pojcia chemiczne 1.4-6. 3 Obliczy liczb czsteczek, jaka znajduje si w 22,4 dm azotu odmierzonego w temperaturze 295 K pod cinieniem normalnym. 1.4-7. Obliczy gsto amoniaku w temperaturze 291 K pod cinieniem 1010 hPa. 1.4-8. 3 Obliczy mas czsteczkow gazu, jeeli jego gsto w temperaturze 293 K pod cinieniem 1000 hPa wynosi 1,15 g/dm . 1.4-9. 3 Tak zwany suchy ld (stay CO2) ma gsto 1,5 g/cm . Jakie bdzie cinienie w uprzednio oprnionym zbiorniku o 3 3 pojemnoci 1 dm , w ktrym cakowicie przesublimuje 1 cm suchego lodu w temp. 294 K? 1.4-10. o Oblicz objto ditlenku siarki powstajcego w temperaturze 25 C i pod cinieniem 1 atm, w wyniku spalenia 10 g siarki w reakcji: 1 mol oktasiarki z omioma molami ditlenu daje osiem moli ditlenku siarki Traktuj ditlenek jako gaz doskonay 1.4-11. 3 Ile czsteczek znajduje si w naczyniu o pojemnoci V =1dm , jeeli wiadomo, e wypeniajcy je gaz jest gazem . 5 doskonaym pod cinieniem p = 1 10 Pa,a jego temperatura wynosi t = 100 stopni Celsjusza? 1.4-12. Pcherzyk powietrza wypywajc z dna jeziora pod powierzchni wody zwiksza swoj objto 3x, zakadajc, e temperatura wody nie zmienia si wraz z gbokoci. Oblicz gboko jeziora. 1.4-13. 3 3 o Do litrowego naczynia zawierajcego 100 cm 10% roztworu HCl (d=1,1 g/dm ) o temp. 21 C, wrzucono 3,27 g cynku, po czym naczynie szczelnie zamknito. Jakie cinienie ustali si w naczyniu, jeli temperatura nie ulegnie zmianie? 1.4-14. 3 W celu otrzymania HCl sporzdzono mieszanin chloru i wodoru o cznej objtoci 0,5dm (warunki normalne) i masie 1g. Ktrego substratu uyto w nadmiarze? 1.4-15. Dwulitrowy pojemnik wypeniony azotem wazy 50,00 g. Obliczy pod jakim cinieniem [Pa] jest ten gaz, jeeli temperatura o o wynosi 20 C. W tych samych warunkach cinienia i w temperaturze 30 C ten sam pojemnik z argonem wazy 51,76g. 1.4-16. 3 Objto gazu w temperaturze 300K i pod cinieniem 1400 hPa wynosia 1,2 dm . Jak objto zajmie ten gaz w warunkach normalnych? 1.4-17. x x Oblicz mas powietrza znajdujcego si w pomieszczeniu o wymiarach 10m 5m 3m 1.4-18. Oblicz na jak dugo wystarczy tlenu 20 uczniom znajdujcym sie w pracowni chemicznej (zakadajc e pomieszczenie jest 3 hermetyczne), jeeli kady z nich zuywa ok. 0,1 m tlenu na godzin

1.5.

Podstawowe prawa chemiczne

1.5-1. 3 Podczas rozkadu 10g pewnej substancji otrzymano 5,6 substancji x oraz 2,23 dm gazu. Ustal jaki gaz otrzymano? 1.5-2. Podczas praenia wapienia otrzymano 112 g wapna palonego i 88 g dwutlenku wgla. Ile gramw wapna praono?
-8-

Podstawowe pojcia chemiczne 1.5-3. Tlen w warunkach laboratoryjnych otrzymuje si midzy innymi w wyniku ogrzewania manganianu(VII)potasu. Z 10g tego 3 zwizku otrzymano 8,9g produktw staych i tlen. Oblicz objto, ktr zaj w cylindrze otrzymany gaz(d=0,00143 g/cm ). 1.5-4. Z rozkadu wody otrzymano 280 cm3 wodoru i 140 cm3 tlenu. Oblicz mas rozoonej wody?

http://www.chemia.sos.pl

-9-

Budowa atomu, ukad okresowy pierwiastkw

2.

Budowa atomu, ukad okresowy pierwiastkw


2.1.

Konfiguracja elektronowa pierwiastkw

Model powokowy atomu (model Bohra) Waciwoci chemiczne, a take fizyczne pierwiastkw zale od ich pooenia w ukadzie okresowym pierwiastkw. Mona powiedzie, e pooenie pierwiastka w ukadzie okresowym zaley od iloci elektronw na ostatniej powoce (przynaleno pierwiastka do okrelonej grupy), oraz iloci powok (pooenie pierwiastka w okresie lub inaczej nr okresu).

Elektrony wok jdra atomowego rozmieszczone s na powokach, ktre nazywane s K, L. M, N, O itd. (pierwsza, znajdujca si najbliej jdra powoka nazywana jest powok K, a kolejne nazywane s od kolejnych liter alfabetu). Elektrony znajdujce si na tej samej powoce rni si nieznacznie energi, natomiast elektrony znajdujce si na dwch rnych powokach rni si znacznie energi. Jeeli ponumerujemy powoki: nr powoki 1 2 3 4 5 Nazwa powoki K L M N O to liczby okrelajce nr powoki nazywane s gwn liczb kwantow n. Maksymalna ilo elektronw na powoce 2 okrelona jest wzorem: Maksymalna ilo elektronw=2n , czyli na poszczeglnych powokach moe by: Nazwa powoki K L M N O Nr powoki 1 2 3 4 5 Maksymalna ilo elektronw na powoce 2 8 18 32 50 Moemy powiedzie, e gwna liczba kwantowa n okrela maksymaln ilo elektronw na powoce, lub energi elektronu. Kady atom jest elektrycznie obojtny. W jdrze atomu znajduj si protony i neutrony (nosz one wspln nazw nukleonw skadniki jdra). Jak nazwa wskazuje neutrony s elektrycznie obojtne, natomiast protony posiadaj jednostkowy adunek elektryczny +1. Elektrony posiadaj adunek -1 i w atomie liczba protonw w jdrze musi by rwna liczbie elektronw na wszystkich powokach. Liczb protonw (elektronw) w atomie rozpoznajemy po liczbie atomowej (nazywan rwnie liczb porzdkow poniewa wskazuje ona pooenie pierwiastka w ukadzie okresowym pierwiastkw). Druga z liczb w ukadzie okresowym pierwiastkw nazywana jest mas atomow. Po zaokrgleniu do liczby cakowitej (w gr lub w d) nosi nazw liczby masowej. W przypadku skandu liczba masowa A wynosi 45, 44 (lub inne wartoci bliskie 45). Liczba neutronw w jdrze rwna jest liczba neutronw w jdrze=A-Z.

Liczba masowa Liczba atomowa

AX Z

Rozpisywanie elektronw na powokach rozpoczynamy od: rozpisania istniejcych powok (ilo powok poznajemy po nr okresu) rozmieszczenia elektronw na ostatniej powoce, a nastpnie na powokach najbardziej wewntrznych, 2 poczynajc od powoki K, zgodnie ze wzorem: liczba elektronw=2n . Na ostatniej powoce, zwanej powok walencyjn, znajduj si elektrony nazywane elektronami walencyjnymi. Liczba tych elektronw rwna jest numerowi grupy dla grup od nr 1 do 2, oraz nr grupy-10, dla grup o numerze wikszym od 10. Pierwiastki z grup od 3 do 12 s pierwiastkami grup pobocznych. Dla tych pierwiastkw (z grup od 3 do 10) ilo elektronw na ostatniej powoce rwna jest zawsze 2 (wyjtkiem s pierwiastki grupy 11, dla ktrych ilo elektronw na ostatniej powoce rwna jest 1, ale one uwzgldnione s w podanej wyej regule
- 10 -

Budowa atomu, ukad okresowy pierwiastkw Dla przykadu rozpatrzmy rozmieszczenie elektronw (konfiguracj elektronow) na powokach dla argonu 18Ar i 25Mn Argon ley w 3 okresie i 18 grupie, liczba atomowa 18. Ma wic 3 powoki (3 okres) K, L, M. Na ostatniej powoce ma 18-10=8 2 x 8 elektronw, a na pierwszej (K) 2 elektrony: K L M . Z rachunku wynika, e na powoce L musi mie 18-2-8=8elektronw. 2 8 8 Konfiguracja elektronowa argonu to K L M . Mangan ley w 4 okresie i 7 grupie. Ma wic 4 powoki: K, L, M, N, a na ostatniej 2 elektrony. Jego konfiguracj moemy ju 2 8 x 2 zapisa w postaci: K L M N , co daje 2+8+2=12 elektronw. Wszystkich elektronw posiada 25, czyli na powoce M znajduje 2 8 13 2 si 25-12=13 elektronw. Konfiguracja elektronowa manganu to: K L M N . Model atomu wg Bohra nazywa si modelem planetarnym, poniewa wedug tego modelu elektrony kr wok jdra tak jak planety wok soca. Chocia model ten tumaczy niektre waciwoci pierwiastkw, chociaby ch uzyskania oktetu elektronowego, czyli uzyskania konfiguracji najbliszego gazu szlachetnego, to trudno przy jego pomocy wytumaczy powstawanie wiza. Model kwantowy atomu (model Schrdingera) Obecnie, aby przedstawi budow atomu, oraz tworzenie si wiza chemicznych korzystamy z modelu opartego na mechanice kwantowej (modelu Schrdingera). Wedug tego modelu elektrony w atomie znajduj si na orbitalach (nazywanych czasami podpowokami). Orbitalem nazywamy przestrze wok jdra atomowego, w ktrej mog znajdowa si maksymalnie 2 elektrony. Ksztat orbitalu wynika z rozwizania rwnania Schrdingera i w tym ujciu, orbital jest niczym innym, jak funkcj matematyczn z pewnymi parametrami. Kadej powoce przyporzdkowalimy wczeniej pewne liczby naturalne, ktre nazwalimy gwn liczb kwantow n. Liczby te okrelaj jednoczenie ilo typw orbitali (podpowok) w danej powoce: Gwna liczba kwantowa n 1 2 3 4 Ilo typw orbitali (ilo podpowok) 1 2 3 4 Pierwszym parametrem, w rwnaniu Schrdingera, okrelajcym orbitale jest gwna liczba kwantowa n, ktra tak jak poprzednio okrela energi elektronu w atomie, wielko orbitalu lub ilo typw orbitali. Obok gwnej liczby kwantowej n, istnieje poboczna liczba kwantowa l, ktra przyjmuje wartoci l=0 do l=n-1. Poboczna liczba kwantowa okrela ksztat orbitalu (oraz porednio ilo rnych typw orbitali): n= 1 2 3 4 5 l= 0 0, 1 0, 1, 2 0, 1, 2, 3 0, 1, 2, 3, 4 Jeeli gwna liczba kwantowa wynosi 5, to moemy mie 5 rodzajw (typw) orbitali. Rodzaje orbitali opisane s poboczn liczb kwantow l, przyjmujc wartoci 0, 1, 2, 3, 4. Orbital opisany poboczn liczb kwantow l=0 nazywany jest orbitalem typu s (od sowa single gwny). Jeeli l=1, to orbital opisany tak poboczn liczb kwantow nazywany jest orbitalem p (od sowa principal gwny). Kolejne orbitale nazywane s d dla l=2, f dla l=3, g dla l=4 itd. (dalsze orbitale przyjmuj nazwy od kolejnych liter alfabetu). Dla gwnej liczby kwantowej n, jest tyle typw orbitali, ile jest pobocznych liczb kwantowych. Na przykad dla gwnej liczby kwantowej 5 (jest 5 typw orbitali) poniewa mamy 5 pobocznych liczb kwantowych, ktre przyjmuj wartoci: 0, 1, 2, 3, 4. Kady typ orbitalu musi by umiejscowiony w przestrzeni. Rozmieszczenie orbitalu w przestrzeni opisuje magnetyczna liczba kwantowa m, ktra przyjmuje wartoci ml oraz ml. Oczywicie magnetyczna liczba kwantowa m okrela nam ilo orbitali danego typu. Jeeli n=1, to l=0 i m=0. Oznacza to, e istnieje tylko 1 orbital typu s. Dla n=2 l moe przyj wartoci 0 i 1. Dla l=0 m=0, czyli dla gwnej liczby kwantowej 2 istnieje jeden orbital typu s, oznaczany jako 2s, ale dla l=1 (czyli dla orbitalu 2p) moemy przypisa magnetyczne liczby kwantowe m=-1, 0, 1. Oznacza to, e mamy 3 orbitale typu 2p. W poniszej tabeli zebrane zostay typy orbitali dla gwnej liczby kwantowej n=5: gwna liczba kwantowa 5 poboczna liczba kwantowa 0 1 2 3 4 typ orbitalu s p d f g magnetyczna liczba 0 -1, 0, 1 -2, -1, 0, 1, 2 -3, -2, -1, 0, 1, 2, -4, -3, -2, -1, 0, 1, kwantowa 3 2, 3, 4 ilo orbitali danego typu 1 3 5 7 9 (l+1)

ksztat orbitalu

lub

2.1-1. + 2+ Poda rozmieszczenie elektronw w powokach nastpujcych jonw: Na , Br , Ca . 2.1-2. Jaki adunek elektryczny bd wykazyway jony: potasu, magnezu, bromu, siarki, glinu, telluru?

http://www.chemia.sos.pl

- 11 -

Budowa atomu, ukad okresowy pierwiastkw

2.1-3. Na podstawie podanej konfiguracji elektronowej atomu pierwiastka okrel pooenie tego pierwiastka w ukadzie okresowym, symbol chemiczny, liczb atomow i masow. 2 2 3 a) 1s 2s 2p 2 2 6 2 6 l0 2 6 b)1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 3 2 c) [Ar]3d 4s 2.1-4. Dla atomw pierwiastkw o podanych konfiguracjach elektronowych okrel liczb powok elektronowych w atomie, liczb elektronw walencyjnych i elektronw niesparowanych, skad jdra atomowego oraz rodzaj i adunek jonu, ktry dany atom moe utworzy, dc do uzyskania konfiguracji elektronowej najbliszego gazu szlachetnego. 2 2 6 2 4 a) 1s 2s 2p 3s 3p 2 2 6 2 6 6 2 b) 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 1 c) [Kr]5s 2.1-5. Wyjanij, dlaczego promie jonu pierwiastka z grupy 1 jest krtszy od promienia atomu tego pierwiastka, natomiast promie anionu pierwiastka pooonego w tym samym okresie, lecz w grupie 17 jest duszy od promienia atomu. 2.1-6. Uzasadnij, ktry z pierwiastkw bdzie wykazywa wikszy charakter metaliczny a) sd czy potas b) sd czy magnez 2.1-7. Uzasadnij, ktry z pierwiastkw bdzie wykazywa wikszy charakter niemetaliczny. a) siarka czy chlor b) fluor czy chlor 2.1-8. Oblicz liczb podpowok elektronowych znajdujcych si w powoce n=4. Oznacz je symbolami. 2.1-9. Okrel liczb stanw kwantowych : a) w podpowoce d czwartej powoki b) w podpowoce p czwartej powoki c) w powoce n=4 2.1-10. Podaj warto liczb kwantowych n, l, m dla czwartej powoki. 2.1-11. Jakie orbitale okrelane s przez liczby kwantowe? a) n=1, l=0 b) n=2, l=0 c) n=2, l=1 d) n=3, l=0 e) n=3, l=2 f) n=4, l=2 g) n=4, l=3 2.1-12. Ile elektronw moe znajdowa si w podpowokach? a) p b) d c) f d) s 2.1-13. Energi elektronu w atomie wodoru na powoce n mona wyrazi jako funkcj energii na powoce pierwszej (E1) i wartoci n. Przedstawi t zaleno w postaci: En=f(E1,n) i obliczy energi na powoce czwartej, przyjmujc E1=-13,6 eV.
- 12 -

Budowa atomu, ukad okresowy pierwiastkw 2.1-14. Rozpisz konfiguracj elektronow nastpujcych pierwiastkw: Na, Ca, Cl, Si, Cu

2.2.

Budowa czsteczki, budowa wizania chemicznego

2.2-1. Podaj nazw atomu pierwiastka, w ktrego stron bdzie przesunita wsplna para elektronowa w podanych czsteczkach zwizkw chemicznych a) H2O b) HF c) NH3 d) CH4 e) SiH4 2.2-2. Przedstaw mechanizm powstawania wizania koordynacyjnego. a) w czsteczce SO2 + b) w jonie NH4 2.2-3. W podanych czsteczkach zwizkw chemicznych wska akceptor i donor pary elektronowej. a) CO b) SO2 c) HNO3 d) HCIO4 2.2-4. Wyjanij, kiedy powstaj: a) wizania metaliczne, b) wizania wodorowe, c) oddziaywania midzyczsteczkowe - siy van der Waalsa. 2.2-5. Wyjanij mechanizm powstawania wizania jonowego. 2.2-6. Wymie cechy, ktre decyduj o przewadze wizania jonowego w danym zwizku chemicznym. 2.2-7. Wyjanij mechanizm powstawania wizania kowalencyjnego niespolaryzowanego. 2.2-8. Przedstaw mechanizm powstawania wizania kowalencyjnego w nastpujcych czsteczkach (elektrony walencyjne zaznacz kropkami). a) Cl2 b) O2 c) N2 2.2-9. Wyjanij, na czym polega mechanizm tworzenia si wizania kowalencyjnego spolaryzowanego i w jakich warunkach ono powstaje. 2.2-10. Wymie 3-4 cechy charakterystyczne zwizkw chemicznych o budowie jonowej i kowalencyjnej. 2.2-11. Okrel jaki to jest typ wizania oraz napisz wzory kreskowe i kropkowe a) KCl b) CaBr2 c) NH3 d) N2

http://www.chemia.sos.pl

- 13 -

Budowa atomu, ukad okresowy pierwiastkw 2.2-12. Ktre pierwiastki tworz wodorki typu EH3, a ich atomy maj trzy powoki? 2.2-13. Jaki adunek elektryczny bd wykazyway jony: potasu, magnezu, bromu, siarki, glinu i telluru? 2.2-14. Korzystajc z tablicy elektroujemnoci, podaj rodzaje wiza w Cl2, KCl, HCl, oraz opisz jedno z nich. 2.2-15. Przedstaw wzory elektronowe: Na2CO3 oraz KNO2 2.2-16. Na podstawie energii wiza uzasadni, dlaczego azot tworzy czsteczki N2, a fosfor P4 (o ksztacie tetraedru, w ktrym kady atom P tworzy trzy pojedyncze wizania z pozostaymi atomami). 2.2-17. Moment dipolowy czsteczki HCl wynosi 1,08 D. Dugo wizania jest rwny 127 pm. Obliczy adunek zgromadzony na atomach chloru i wodoru.

2.3.

Hybrydyzacja, geometria czsteczki, metoda VSEPR

2.3-1. Wska drobiny, ktre maja ksztat trjkta rwnobocznego i drobiny o ksztacie trjkta rwnoramiennego. 2BF3, OF2, CO3 , CS2, PbCI2 2.3-2. Przedstaw zapisem klatkowym: a) atom wgla w stanach podstawowym i wzbudzonym, b) atom chloru w stanach podstawowym i wzbudzonym pierwszym, drugim oraz trzecim 2.3-3. Podaj rodzaj wizania chemicznego (, ), ktry powstanie w wyniku wymieszania: a) dwch orbitali s b) jednego orbitalu s i jednego orbitalu p c) orbitali px i px d) orbitali py i py. Naszkicuj ksztaty tych orbitali czsteczkowych. 2.3-4. Podaj typ hybrydyzacji i okrel ksztat czsteczki, jeeli orbitale zhybrvdvzowane powstay w wyniku wymieszania: a) jednego orbitalu s i jednego orbitalu p, b) jednego orbitalu s i dwch orbitali p, c) jednego orbitalu s i trzech orbitali p. 2.3-5. Okrel typ hybrydyzacji atomu centralnego i naszkicuj ksztat czsteczki zwizkw chemicznych o podanych wzorach: a) BeCI2 b) BF3 c) CH4 2.3-6. Drobiny o podanych wzorach podziel ze wzgldu na typ hybrydyzacji (sp, sp2, sp3), ktrej ulega atom centralny: Wskazwka: hybrydyzacji nie ulegaj te orbitale, ktre tworz wizania typu . 2BeH2, CO2, HCN, BCI3, SO3, SO2, CO3 , CCI4, H2O, NH3, H2SO4

- 14 -

Budowa atomu, ukad okresowy pierwiastkw

2.3-7. Ustalajc budow czsteczek metod VSEPR, korzysta si ze wzoru EAnHm. Za pomoc tego wzoru przedstaw nastpujce wzory czsteczek: H2O, HCIO, HCI, O3 2.3-8. 2+ Oblicz liczb elektronw walencyjnych w czsteczkach i jonach- H2S, HCIO4, CS2, SO4 , Br2, O3, N2, NO2 , NO2 2.3-9. 2Korzystajc z metody VSEPR, okrel budow czsteczki CH2Br2 i jonu SO4 . 2.3-10. Korzystajc z metody VSEPR, wska czsteczki i jony ktre maj budow ktow oraz majce budow liniow. 2BeO2 , H2O, CS2, HClO

2.3-11. Zaproponuj wzr drobiny o budowie tetraedrycznej (tetragonalnej), w ktrej atom centralny bdzie otoczony: a) czterema ligandami o trzech wolnych parach elektronowych b) czterema ligandami, ktre nie maj wolnych par elektronowych 2.3-12. Narysuj wzory elektronowe nastpujcych czsteczek i okrel ich ksztat. a)CCl4, KCl b) NI3, BeCl2, c)HCN, H2S. Naszkicuj struktury przestrzenne odpowiadajce tym czsteczkom.

2.4.

Promieniotwrczo

Wszystkie rwnania reakcji powinnimy traktowa jak rwnania matematyczne (prawo zachowania masy, prawo zachowania adunku). W przypadku zwykych reakcji prawo zachowania masy kontrolujemy liczc ilo atomw kadego pierwiastka. Przy rwnaniach reakcji jdrowych ten sposb nie jest waciwy, poniewa jedne atomy przemieniaj si w inne, ale prawo zachowania masy i adunku te nas obowizuje. Kontrolujemy je liczc masy atomowe i liczby atomowe. Dla pierwiastka X stosujemy nastpujce oznaczenia:
liczba masowa (masa atomowa) liczba atomowa (ladunek jdra)

AX Z

Promieniowanie emitowane przez jdro atomowe oznaczamy w nastpujcy sposb:


4 a) - jdra helu He, 2 lub 4 He 2
0 b) - elektrony, 0 lub -1e 1 + c) - pozytony, 0 + 1

1 d) n neutron, 0 n 0 e) - promieniowanie gamma. 0

Poprawnie zapisanie rwnania reakcji jdrowej sprowadza si do zrwnania liczb masowych i liczb atomowych po lewej i prawej stronie rwnania reakcji:
12 C + X + p zapisa jako: emy mo 6

12 He6 + 4 X 2

A +1 p Z 1

czyli: 12+4=A+1, A=15, 6+2=Z+1, Z=7


1 i ostatecznie: 12 C + 4 He 15 N + 1p 7 6 2

(w ukadzie okresowym pierwiastkw odnajdujemy, e pierwiastkiem o liczbie atomowej 7 jest azot).

http://www.chemia.sos.pl

- 15 -

Budowa atomu, ukad okresowy pierwiastkw Dla reakcji rozpadu promieniotwrczego zawarto promienotwrczego izotopu zmienia si w czasie wg zalenoci:
C ln 0 = kt . C

Dla tych charakterystyczny jest czas po ktrym zaniknie poowa substratu, czyli czas poowicznego zaniku

(poowicznej przemiany), oznaczony jako t1/2 lub . Po czasie tym oczywicie C=1/2C0. Podstawiajc we wzorze 1/2C0 za C C 2C0 oraz za t otrzymamy: k ln 0 ln= ln 2, czyli k =0,693 = = C0 C0 2 W obliczeniach mona wykorzystywa powysze wzory, lub skorzysta z nastpujcych zalenoci: jeli nastpuje przemiana A B, to: . po czasie zostanie poowa masy pocztkowej izotopu A; m=m0 1/2 . 2 po czasie 2 zostanie 1/4 masy pocztkowej izotopu A m=m0 (1/2) . 3 po czasie 3 zostanie 1/8 masy pocztkowej izotopu A m=m0 (1/2) . t/ po czasie t zostanie m=m0 (1/2) Z ostatniej zalenoci mona obliczy okres ptrwania: m =
n

m0
t

czyli = 2

2 2 =m0/m, a nastpnie skorzysta z zalenoci: t/=n, czyli =t/n. Zawarto izotopu promieniotwrczego w preparacie zmniejszya si czterokrotnie w cigu 4 lat. Okrel czas poowicznego rozpadu Odp. 2 Jeeli zawarto promieniotwrczego izotopu zmniejszya si 4-ktrotnie, to m0/m=4, czyli 4=2 , co oznacza, e t/=2. Jeeli t=4lata, to =t/n=4lata/2=2 lata.

m0 = 2n . Naley znale takie n, przy ktrym m

2.4-1. Czas poowicznego rozpadu izotopu kobaltu Co (liczba atomowa- 27, masa atomowa- 60), ktry emituje czstki beta minus ( ) wynosi 5 lat. - jaki pierwiastek powstanie w wyniku tej przemiany? - po ilu latach z 8g prbki pozostanie 0,5 g? 2.4-2. Dopisz szsty czon w szeregu i okrel prawidowo wedug ktrej zosta uoony: 219-Rn, 215-Po, 215- At, 211- Bi, 211Po... 2.4-3. Prbka pewnego materiau promieniotwrczego zawiera obecnie 40g izotopu Co-60 o okresie ptrwania rwnym 5 lat. Oblicz, ile gramw tego izotopu rozpadnie si w cigu najbliszych 15 lat. 2.4-4. Polon-210 ulega przemianie alfa. Czas poowicznego rozpadu tego izotopu wynosi 138 dni. Napisz rwnanie tej przemiany. W pojemniku umieszczono 1g polonu-210. Oszacuj mas tego izotopu, ktra pozostanie po upywie 414 dni. 2.4-5. Jaka bya masa izotopu kobaltu-60 10 lat temu, jeeli okres ptrwania wynosi 5 lat, a prbka zawiera obecnie 0,1 g tego izotopu. 2.4-6. Zawarto izotopu promieniotwrczego w preparacie zmniejszya si czterokrotnie w cigu 4 lat. Okrel czas poowicznego rozpadu. 2.4-7. Oblicz dugo fali Balmera przy powrocie elektronu z 3 powoki. 2.4-8. Okres poowicznego rozpadu izotopu 209/84 Po wynosi 102 lata. Sporzd wykres zalenoci masy pierwiastka od czasu i odczytaj z wykresu: a)mas pierwiastka ktry pozostanie z prbki o masie 100mg po upywie 153 lat b) czas, po ktrym z prbki o masie 100mg pozostao 12,5 mg pierwiastka

- 16 -

Budowa atomu, ukad okresowy pierwiastkw 2.4-9. Podaj trway izotop, ktry powstanie z Uranu 238 U , w wyniku 8 przemian typu alfa i 6 typu beta. 92 2.4-10. Pierwiastek promieniotwrczy 226 Ra wyemitowa 3 czstki i 3 czstki . Podaj skad jdra nowo powstaego atomu. 88 2.4-11. Oblicz jaki musi by czas poowicznego rozpadu nuklidu promieniotwrczego aby rozpad 30% jder nastpi w cigu 4h. 2.4-12. Uzupenij rwnania reakcji przemian jdrowych
244 61 1 Am 134 I + ........... + 3 0 n 1 Ni + 1H ................. + 0 n

238 44 53

U + .......

247

1 Es + 5 0 n

Ti +

Co

0 1e ......... 52

Fe + ............

2.5.

Izotopy

Wyobramy sobie nastpujcy zbir kulek: 10 sztuk kulek czerwonych o masie 3g kada, 7 sztuk kulek niebieskich o masie 2g kada. rednia masa kulki nie jest redni matematyczn (
3g + 2g = 2,5g ), a tak zwan redni 2
_

= waon. Masa tych kulek wynosi 44g, czyli rednia masa kulki m
.

44g = 2,588g . 17

44,00g

10 kulek czerwonych na 17 wszystkich stanowi c%cz=100% 10/17=58,82%, natomiast 7 kulek niebieskich na 17 wszystkich . stanowi c%n=100% 7/17=41,18%/. Z definicji procentw moemy powiedzie, e na 100 kulek mamy 58,82 sztuki czerwonych

58,82 3g + 41,18 2g = 2,588g . 100 W podobny sposb oblicza si redni mas pierwiastka majc jego skad izotopowy i masy poszczeglnych izotopw. Ile wynosia by masa atomowa wodoru gdyby co dziesit czsteczk bya czsteczka deuteru D2. Odp. Gdyby co dziesit czsteczk bya czsteczka deuteru, to znaczy, e na 10 czsteczek przypadaaby czsteczka deuteru. . Zawarto deuteru wynosia by c%D=100% 1/10=10%. Pozostao do 100% stanowi by prot (H2), czyli c%H=100%-10%=90%. Masa atomowa deuteru MD=2u, natomiast protu MH=1u. rednia masa atomowa wodoru wynosia by wic = kulek, oraz 41,18 sztuk kulek niebieskich. rednia masa kulki (rednia waona): m = M
_

10% 2u + 90% 1u = 1,1u 100%

2.5-1. Obliczy mas atomow pierwiastka stanowicego mieszanin dwch izotopw o liczbach masowych 69 (60,2%) i 71 (39,8%). Odszuka ten pierwiastek w ukadzie okresowym. 2.5-2. Naturalna mied skada si z izotopw Cu-63 i Cu-65. Stosunek liczby atomw tych izotopw wynosi 8:3. Oblicz redni mas miedzi. 2.5-3. Naturalny azot skada si z izotopw N-14; N-15, a naturalny tlen z O-16; O-17 iO-18. Ile rnych postaci czsteczek zawiera NO2? http://www.chemia.sos.pl
- 17 -

Budowa atomu, ukad okresowy pierwiastkw 2.5-4. Oblicz skad procentowy mieszaniny 2 izotopw litu, wiedzc, e masa atomowa tego pierwiastka wynosi 6,94u oraz ze pierwszy jego izotop zawiera w jadrze atomowym 3 neutrony, a drugi izotop 4 neutrony. 2.5-5. Oblicz zawarto procentow dwch izotopw bromu, widzc, ze jego masa atomowa wynosi 79,9u oraz, e jeden z izotopw bromu ma w jdrze 44, a drugi 46 neutronw. 2.5-6. Miedz skalda si z dwch izotopw: 63Cu i 65Cu. Lejszego w przyrodzie jest 80% oblicz redni mas miedzi. 2.5-7. Ile rodzajw czsteczek powstanie w reakcji jednowartociowego pierwiastka A stanowicego mieszanin dwch izotopw (A-1 10% i A-2 90%) z jednowartociowym pierwiastkiem B stanowicym rwnie mieszanin dwch izotopw (B-1 30% i B-2 70%)? Oblicz, jaki procent stanowi kady rodzaj czsteczek w produkcie reakcji. 2.5-8. Woda w przyrodzie zawiera obok czsteczek H2O,oraz pewna niewielka ilo czsteczek D2O. rednio stosunek iloci 3 izotopw D do H wynosi 1:5500. Obliczy ile gramw wody cikiej znajduje si w 1 m wody naturalnej. 2.5-9. Wyjanij niedobr masy, energi wizania. Atom deuteru skada sie z 1 protonu, 1 neutronu, 1 elektronu. Oblicz niedobr masy 2.5-10. Oblicz skad procentowy dwch wystpujcych w przyrodzie izotopw azotu, widzc e rednia masa atomowa tego pierwiastka wynosi 14,0067u,a wystpujcy w przyrodzie azot jest mieszanin azotu o liczbie masowej 14 i liczbie masowej 15

- 18 -

Stechiometria

3.

Stechiometria
3.1.

Obliczanie wzoru zwizku na podstawie skadu ilociowego

3.1-1. Obliczy zawarto procentow siarki w zwizkach SO2, SO3 3.1-2. Obliczy zawarto procentow wgla w wglanie wapnia (CaCO3), 3.1-3. Obliczy skad procentowy siarczku miedzi(I) (Cu2S). 3.1-4. Nie wykonujc oblicze okreli, ktry z nastpujcych zwizkw zawiera najwyszy procent siarki: Na2S2O3, Na2S2O7, Na2S2O8? 3.1-5. Obliczy skad procentowy tlenku siarki, w ktrym stosunek wagowy siarki do tlenu wynosi 2:3. 3.1-6. Nie wykonujc oblicze odpowiedzie na pytanie: czy chlorek sodu zawiera taki sam procent chloru, jak chlorek potasu? 3.1-7. Ile procent P2O5 znajduje si w fosforanie(V) wapnia Ca3(PO4)2? 3.1-8. Tlenek pewnego czterowartociowego pierwiastka zawiera 13,4% tlenu. Jaki to pierwiastek? 3.1-9. W celu ustalenia wzoru wgliku glinu przeprowadzono odpowiednie dowiadczenie i stwierdzono, e w zwizku tym stosunek liczby atomw glinu do liczby atomw wgla jest rwny 1:0,75. Obliczy wzr elementarny. 3.1-10. W zwizku chemicznym CxHyOz stosunek x:y wynosi 3:5, a stosunek y:z wynosi 2:1. Obliczy wzr elementarny. 3.1-11. Obliczy wzr najprostszy (empiryczny) zwizku zawierajcego 59% sodu i 41 % siarki. 3.1-12. Stosunek wagowy elaza do siarki w pewnym zwizku wynosi 7:8. Poda wzr empiryczny. 3.1-13. Obliczy wartociowo siarki w tlenku, wiedzc, e 1g tlenku zawiera 0,4g siarki 3.1-14. Ustali wzr rzeczywisty zwizku potasu z tlenem, zawierajcego 71% potasu, jeeli masa czsteczkowa tego zwizku wynosi 110u. 3.1-15. Ustali wzr rzeczywisty tlenku azotu o masie czsteczkowej 92u, zawierajcego 30,5% azotu. 3.1-16. Ustali wzr rzeczywisty tlenku azotu zawierajcego 46,7% azotu, wiedzc, e gsto tego gazu w temperaturze 293K 3 pod normalnym cinieniem wynosi 1,25g/dm .

http://www.chemia.sos.pl

- 19 -

Stechiometria 3.1-17. Ustali wzr rzeczywisty glukozy, wiedzc, e stosunek wagowy pierwiastkw wynosi C:H:O = 6:1:8,, a masa jednego mola glukozy wynosi 180g. 3.1-18. Siarczek pewnego jednowartociowego metalu zawiera 20% siarki. Jaki to metal? 3.1-19. Trjpierwiastkowy zwizek o masie mola 147g zawiera 49% wgla i 2,7% wodoru. Obliczy wzr sumaryczny. 3.1-20. Fosforan(V) pewnego metalu ma mas czsteczkow 212u i zawiera 30,2% tlenu. Jaki to metal? 3.1-21. Obliczy procent wody hydratacyjnej w CuSO4.5H2O. 3.1-22. Ustali wzr hydratu siarczanu(VI) sodu, jeeli zawiera on 47% wody. 3.1-23. Ustali wzr chemiczny hydratu chlorku wapnia zawierajcego 27,2% wapnia. 3.1-24. . Sl M(NH4)2(SO4)2 6H2O zawiera 14,3% metalu M. Jaki to metal? 3.1-25. -2 Dwuujemny jon SxOy zawiera 57,1% siarki. Ustal wzr empiryczny jonu. 3.1-26. Oblicz stosunek liczby kationw do liczby anionw w 2 molowym roztworze Cr2(SO4)3. Czy stosunek ten ulegnie zmianie po 3-krotnym rozcieczeniu roztworu? 3.1-27. Dwie sole potasowe pewnych kwasw tlenowych zawieraj odpowiednio 24,7% i 39,6% potasu. Obie reszty kwasowe maj identyczny wzr sumaryczny, rni si jednak wartociowoci. Jakie to sole? 3.1-28. W ilu gramach tlenku zota Au2O3, znajduj si 3 gramy zota 3.1-29. W zwizku chemicznym CxHyOz stosunek x:y=3:5, a stosunek y:z=2:1. Ustali wzr elementarny tego zwizku. 3.1-30. Wyprowad wzr sumaryczny wglowodoru nasyconego wiedzc ze %C=80% a gsto wglowodoru w warunkach 3 normalnych wynosi 1,339 g/dm Narysuj wzr strukturalny tego zwizku. 3.1-31. Gsto gazowego fluorowodoru wzgldem wodoru jest rwna 20,0. Podaj rzeczywisty wzr sumaryczny tego zwizku. 3.1-32. Stwierdzono e w 25,0g siarczku pewnego czterowartociowego pierwiastka znajduje si 5,9g siarki. Jaki pierwiastek tworzy omawiany siarczek? 3.1-33. Ile g cynku znajduje si w 1kg tlenku cynku ZnO 3.1-34. Uwodniony siarczan magnezu zawiera 51,17% wody krystalizacyjnej. Obliczy liczb czsteczek wody krystalizacyjnej przypadajcy na 1 czsteczk siarczanu magnezu.

- 20 -

Stechiometria 3.1-35. Napisz wzr i nazw tlenku o masie czsteczkowej 198 u, zawierajcego atomy pierwiastka trjwartociowego. 3.1-36. Ustal wzr zwizku chemicznego, ktrego czsteczka zawiera 2 atomy pierwiastka o cznej masie czsteczkowej 110 u i 7 atomw drugiego pierwiastka o cznej masie czsteczkowej 112 u. Podaj nazw tego zwizku. 3.1-37. 3 Ustal wzr sumaryczny wglowodoru, ktry w warunkach normalnych jest gazem o gstoci 1,34 g/dm i zawiera 80% wgla. 3.1-38. Obliczy stosunek wagowy pierwiastkw w zwizkach: a) CO2, b) Fe2S3, c) C6H12O6. 3.1-39. Siarczan(IV) (siarczyn) sodu jest zwizkiem sodu, siarki i tlenu. Podczas rozkadu 126g tego zwizku otrzymano 62g tlenku sodu i 64g dwutlenku siarki. Obliczy stosunek wagowy sodu do siarki i tlenu w siarczanie(IV) sodu wiedzc, e w tlenku sodu stosunek wagowy sodu do tlenu wynosi 23:8, a w dwutlenku siarki stosunek wagowy siarki do tlenu wynosi 1:1. 3.1-40. Jaki jest wzr rzeczywisty zwizku zawierajcego 29,1% sodu; 40,5% siaki i 39,4% tlenu wiedzc, e 0,7 molowy roztwr 3 tego zwizku ma gsto rwn 1,11 g/cm a jego stenie procentowe wynosi 10%? 3.1-41. Oblicz skad procentowy CuS. Czy taki sam procent masowy siarki zawiera Cu2S? 3.1-42. Zawarto procentowa potasu i tlenu w pewnej soli, o masie molowej rwnej 122,5 g/mol, wynosi odpowiednio: 31,84% i 39,18%.Reszt stanowi niemetal X. Stosunek molowy potasu do niemetalu X wynosi 1:1. Podaj wzr oraz nazw tej soli. 3.1-43. Ustal wzr rzeczywisty chlorku o masie czsteczkowej 167u,wiedzc e zawiera on 42,5% chloru? 3.1-44. Ustali wzr sumaryczny cukru o masie czsteczkowej 180u, zawierajcego 40% wgla i 6,67% wodoru. 3.1-45. Trjwartociowy pierwiastek tworzy siarczek o masie molowej okoo 1,5 raza wikszej od masy molowej tlenku jaki ten pierwiastek tworzy. Znale jaki to pierwiastek. 3.1-46. Zawarto pewnego trjwartociowego metalu w jego siarczanie(VI) wynosi 27,9%. Poda mas atomow i nazw tego metalu. 3.1-47. Oblicz skad procentowy zwizku elaza z siark, w ktrym stosunek masowy elaza do siarki wynosi 7:6. 3.1-48. 3 W pewnej temperaturze i pod pewnym cinieniem 0,506 dm gazu zawierajcego 90,28% krzemu i 9,72% wodoru ma mas 3 rwn w przyblieniu masie 1,12 dm N2. Dokonaj obliczenia i podaj wzr czsteczki tego gazu. 3.1-49. Ustal stosunek masowy skadnikw i skad procentowy a) nonanu b) pentenu c) butynu 3.1-50. Oblicz zawarto procentow pierwiastkw w wapieniu (wglanie wapnia).

http://www.chemia.sos.pl

- 21 -

Stechiometria 3.1-51. Jaki tlenek dwuwartociowego metalu o masie czsteczkowej 217u znajduje sie w butelce na ktrej przyklejono piktogram?.Jak naley postpowa z t substancj? 3.1-52. W tlenku miedzi(I) stosunek masowy miedzi do tlenu wynosi 8/1 a w tlenku miedzi(II) wynosi 4/1. Z 10 g miedzi w reakcji utleniania powstao 11,25 g tlenku. Ustal ktry z tlenkw powsta z reakcji.

3.2.

Obliczanie wzoru zwizku na podstawie rwnania reakcji

3.2-1. Cakowite spalenie pewnej iloci wglowodoru dao 0,66g CO2 oraz 0,36g H2O. Obliczy wzr empiryczny wglowodoru. 3.2-2. Ze spalenia 4g wglowodoru o masie mola 40g otrzymano 13,2g dwutlenku wgla. Obliczy wzr rzeczywisty. 3.2-3. Podczas utleniania pewnego siarczku miedzi otrzymano 4g CuO i 1,6g SO2 Ustali wzr empiryczny siarczku miedzi. 3.2-4. Redukujc 0,25 mola pewnego tlenku elaza zuyto 12g wgla. Otrzymano 42g elaza i tlenek wgla(II). Ustali wzr sumaryczny redukowanego tlenku.

3.2-5. 3 Do zredukowania 1 mola tlenku uranu o masie czsteczkowej 842u zuyto 179,2dm wodoru (warunki normalne). Produktem redukcji byy: uran i woda. Ustali wzr sumaryczny redukowanego tlenku. 3.2-6. 5g uwodnionego siarczanu(VI) glinu rozpuszczono w wodzie i cay zawarty w nim glin wytrcono ilociowo w postaci AlAsO4 o masie 2,5g. Obliczy liczb moli wody hydratacyjnej przypadajcej na 1 mol siarczanu(VI) glinu. 3.2-7. Z iloma czsteczkami wody krystalizuje MgHPO4 jeeli hydrat zawiera 40,8% P2O5? 3.2-8. Spalanie zwizku zawierajcego C, H, S dao 2,64g CO2 2,16g H2O 3,84g SO2. Masa czsteczkowa MCxHySz=48u. Podaj peny wzr tego zwizku. 3.2-9. W wyniku rozkadu termicznego prbki o masie 1,3217g wglanu(IV) pewnego metalu otrzymano 0,6318 g tlenku tego metalu. Wiedzc, e w trakcie procesu rozkadu metal nie zmienia stopnia utleniania, ustal jego nazw. 3.2-10. Ustalono, e badany zwizek chemiczny zbudowany jest z atomw elaza i tlenu. W wyniku redukcji w wodorze 16,0g tego zwizku otrzymano 5,40g H2O. Jaki jest wzr empiryczny tego zwizku? 3.2-11. Pierwiastek chemiczny naley do 2 grupy ukadu okresowego poczy si z tlenem w stosunku wagowym 3:2. W wyniku reakcji powstao 400 gramw tlenku. a) oblicz mas pierwiastka, ktry poczy si z tlenem. 3 b) oblicz objto tlenu niezbdnego w tej reakcji, wiedzc, e jego gsto wynosi 1,429 g/dm c) ustal wzr sumaryczny tego tlenku

- 22 -

Stechiometria 3.2-12. 3 Oblicz wartociowo uranu w soli powstajcej podczas reakcji 0,1g uranu z kwasem, jeeli wydzielio si 18,8cm wodoru (warunki normalne) 3.2-13. Tlenek pewnego trjwartociowego pierwiastka reaguje z wod, dajc jednozasadowy kwas o masie czsteczkowej 47u. Podaj wzr tego tlenku i u jego rwnanie reakcji z wod. 3.2-14. Zmieszano 5g miedzi z 2g siarki i przeprowadzono reakcj syntezy siarczku miedzi(II). Oblicz skad masowy powstaej mieszaniny. 3.2-15. Zredukowano wodorem 32g pewnego tlenku elaza FexOy i otrzymano elazo oraz 10,8g wody. Ustal wzr sumaryczny zredukowanego tlenku. 3.2-16. 3 Do spalenia 1mola wglowodoru o masie czsteczkowej 70u zuyto 168dm tlenu(warunki normalne). Produktami spalenia byy CO2 i H2O. Ustali wzr sumaryczny wglowodoru 3.2-17. Z 5g pewnego zwizku chloru otrzymano 12,3g chlorku srebra. Ile procent chloru zawiera wyjciowy zwizek? 3.2-18. Po ogrzaniu 1,5 g pewnego zwizku wydzielio si 0,6765 g tlenu. Pozostao stanowi chlorek sodu. Podaj wzr zwizku. 3.2-19. Prbk chlorku elaza o masie 0,325g rozpuszczono w wodzie, a nastpnie wytrcono jony chlorkowe azotanem(V) srebra. Ustal wzr chlorku elaza, jeli masa otrzymanego osadu wynosia 0,86g.

http://www.chemia.sos.pl

- 23 -

Stechiometria reakcji

4.

Stechiometria reakcji
4.1.

Obliczenia na podstawie rwnania reakcji

Rozwizujc wikszo zada z chemii powinnimy zacz, o ile to moliwe, od napisania rwnania reakcji chemicznej. Zadania ze stechiometrii reakcji, bez poprawnego zapisania i uzgodnienia rwnania reakcji chemicznej nie da si rozwiza. Dalszym kluczowym etapem jest przeczytanie tego rwnania reakcji. Na tym etapie pomocne s wspczynniki stechiometryczne oraz znajomo stanu skupienia reagentw i produktw reakcji. Na przykad reakcj miedzi z kwasem siarkowym(VI) moemy przeczyta w nastpujcy sposb: Cu + 2H2SO4 CuSO4 + SO2 + 2H2O a) 1 atom miedzi reaguje z 2 czsteczkami kwasu siarkowego(VI) tworzc 1 czsteczk siarczanu(VI) miedzi(II), czsteczk tlenku siarki(IV), oraz 2 czsteczki wody. Z 1 atomem lub z jedn czsteczk raczej nigdy nie mamy do czynienia, dogodniejsze moe by przeczytanie tego rwnania w inny sposb. b) 1 mol miedzi reaguje z 2 molami kwasu siarkowego(VI) tworzc 1 mol siarczanu(VI) miedzi(II), mol tlenku siarki(IV), oraz 2 mole wody. Mol kadej substancji posiada okrelon mas, moemy rwnanie reakcji przeczyta z wykorzystaniem mas molowych: c) 63,55g miedzi reaguje ze 196g kwasu siarkowego(VI) dajc 159,55g siarczanu(VI) miedzi(II), 64g tlenku siarki(IV), oraz 36g wody. 3 Tlenek siarki(IV) jest gazem. Mol kadego gazu w warunkach normalnych zajmuje objto 22,4dm , czyli: 3 d) 63,55g miedzi reaguje ze 196g kwasu siarkowego(VI) dajc 159,55g siarczanu(VI) miedzi(II), 22,4dm tlenku siarki(IV), oraz 36g wody. W zalenoci od potrzeb (treci zadania, pytania w zadaniu) podane wyej sposoby moemy miesza ze sob: 3 e) 1 mol miedzi reaguje ze 196g kwasu siarkowego(VI) tworzc 1mol siarczanu(VI) miedzi(II), 22,4dm tlenku siarki(IV), oraz 3 36g (36cm ) wody. Podczas rozwizywania zadania nie musimy czyta caego rwnania reakcji. Czsto wystarczy przeczyta je z uyciem reagentw/produktw, ktre s dane w treci zadania i dla ktrych szukamy odpowiedzi.

4.1-1. Z rozkadu pewnej prbki tlenku rtci(II) otrzymano 20,1g rtci i 1,6g tlenu. Ile rtci i ile tlenu otrzymano by z rozkadu prbki o masie 65,1g? 4.1-2. Mied reaguje z siark w stosunku wagowym 4:1. Obliczy, ile gramw miedzi i ile gramw siarki uyto do reakcji, jeeli otrzymano 80 g siarczku miedzi(I). 4.1-3. Mieszanin elaza i siarki w stosunku wagowym 7:4 ogrzano i otrzymano 66g siarczku elaza(II). Obliczy, ile gramw elaza i ile gramw siarki zawieraa mieszanina. 4.1-4. W eudiometrze nastpi wybuch mieszaniny wodoru i tlenu, zmieszanych w stosunku objtociowym 2:1. Po wybuchu eudiometr zawiera tylko par wodn o masie 0,036g. Obliczy, ile gramw wodoru i ile gramw tlenu znajdowao si w 3 3 eudiometrze przed wybuchem. Gsto wodoru wynosi 0,089g/dm , a tlenu 1,43g/dm . 4.1-5. 3 Z rozkadu 15,8g wodorowglanu amonu otrzymano 3,6g pary wodnej i 4,48dm dwutlenku wgla. Trzecim produktem rozkadu jest amoniak. Obliczy objto otrzymanego amoniaku, jeeli jego gsto w temperaturze pomiaru wynosi 3 3 0,76g/dm , a gsto dwutlenku wgla wynosi 1,96g/dm . 4.1-6. Podczas rozkadu 30g tlenku rtci(II) powstao 27,8g rtci oraz tlen. Obliczy, ile powstao tlenu. 4.1-7. Podczas ogrzewania 2,4g magnezu powstay 3g tlenku magnezu. Obliczy, ile gramw tlenu przyczy magnez. 4.1-8. Reakcja przebiega wedug schematu: A B + C + D Z 80g substancji A otrzymano 20g substancji C. Stosunek wagowy B do D wynosi 1:3. Ile gramw substancji B i D otrzymano?
- 24 -

Stechiometria reakcji 4.1-9. 3 3 Prbk wody rozoono na tlen i wodr. Otrzymano 4 dm wodoru i 2 dm tlenu zmierzone w warunkach normalnych. 3 3 Obliczy mas prbki wody, jeeli gsto wodoru wynosi 0,089g/dm , a tlenu 1,43g/dm (w warunkach normalnych). 4.1-10. Ile moli miedzi potrzeba do otrzymania 7 moli siarczku miedzi(I) (Cu2S)? 4.1-11. Reakcja przebiega wedug rwnania: 4NH3 + 5O2 4NO + 6H2O Obliczy, ile moli tlenu czsteczkowego potrzeba do utlenienia 0,6 mola amoniaku (NH3). 4.1-12. Reakcja przebiega wedug rwnania: 2Bi2O3 + 3C 4Bi + 3CO2 Obliczy, ile moli bizmutu powstao w reakcji, jeeli rwnoczenie otrzymano 7,5mola dwutlenku wgla. 4.1-13. Czy 0,25 mola wodoru wystarczy do otrzymania 0,2 mola amoniaku? 4.1-14. Ile gramw pary wodnej powstaje podczas redukcji 4g tlenku miedzi(II) wodorem? 4.1-15. Ile gramw wodorotlenku sodu potrzeba do zobojtnienia 12g kwasu fosforowego(V)? 4.1-16. Ile gramw tlenku fosforu(V) (P2O5) powstanie z utlenienia 0,1 mola fosforu? 4.1-17. Ile gramw tlenu potrzeba do utlenienia 0,25 mola miedzi, jeeli powstaje tlenek miedzi(ll)? 4.1-18. Ile gramw dwutlenku siarki (SO2) powstanie w reakcji siarki z 4 molami tlenu czstkowego? 4.1-19. Reakcja przebiega wedug rwnania: Al2O3 + 3H2 2Al + 3H2O . Obliczy, ile gramw glinu powstao w reakcji, jeeli rwnoczenie otrzymano 0,6 mola wody. 4.1-20. Azotan(V) amonu (NH4NO3) ogrzany do temperatury 440 K rozkada si na tlenek azotu(I) (N2O) i par wodn. Ile moli N2O mona otrzyma z 8 g azotanu(V) amonu? 4.1-21. Reakcja przebiega wedug schematu: AB + C AC + B . Stosunek wagowy A do B w zwizku AB wynosi 1:3, a stosunek wagowy A do C w zwizku AC wynosi 1:2. Ile gramw zwizku AC mona otrzyma z 24g AB? 4.1-22. Czy 10g glinu wystarczy do otrzymania 25g siarczku glinu (Al2S3)? 4.1-23. Na ile gramw magnezu naley dziaa kwasem, aby otrzyma tyle wodoru, ile powstaje w reakcji 3g glinu z kwasem? 4.1-24. Jak objto zajm w warunkach normalnych produkty reakcji przebiegajcej wedug rwnania: N2O3 NO2 + NO, jeeli nastpi rozkad 3moli N2O3? 4.1-25. Z mieszaniny gazowego tlenu i wodoru o stosunku objtociowym 1:2 otrzymano p cm3 wody ciekej. Jaka bya objto pocztkowa gazw, jeeli znajdoway si one w warunkach normalnych?

http://www.chemia.sos.pl

- 25 -

Stechiometria reakcji 4.1-26. W eudiometrze nastpi wybuch mieszaniny rwnych objtoci chloru i wodoru. Po reakcji eudiometr ochodzono do pierwotnej temperatury. Czy cinienie gazu pozostao takie samo, jak przed wybuchem? Uzasadni odpowied. 4.1-27. 3 Ile moli trjtlenku siarki (SO3) mona otrzyma z 10 dm (warunki normalne) dwutlenku siarki (SO2)? 4.1-28. 3 Ile dm tlenu (warunki normalne) otrzymamy z rozkadu 4,34g tlenku rtci(II) (HgO)? 4.1-29. 3 Pewn ilo tlenu przeprowadzono w ozon (O3) i stwierdzono, e objto zmniejszya si o 10cm w przeliczeniu na warunki normalne. Ile miligramw tlenu uyto do dowiadczenia? 4.1-30. 3 Ile gramw nadtlenku wodoru musi ulec rozkadowi, aby powstao 5dm tlenu odmierzonego w warunkach normalnych? Uwaga: Nadtlenek wodoru rozkada si na wod i tlen czsteczkowy 4.1-31. 3 3 Zmieszano 4dm wodoru i 3dm chloru, a nastpnie zainicjowano reakcj. Obliczy objto gazw po reakcji. 4.1-32. Do roztworu zawierajcego 6g zasady sodowej dodano roztwr zawierajcy 10g kwasu azotowego(V). Jaki odczyn mia otrzymany roztwr? 4.1-33. . 24 Obliczy, ile moli amoniaku powstaoby, gdyby uy do syntezy takiej objtoci wodoru, w ktrej znajduje si 12 10 . 24 czsteczek i takiej objtoci azotu, w ktrej znajduje si 6 10 czsteczek. 4.1-34. 3 Po eksplozji 70cm mieszaniny wodoru z tlenem stwierdzono, e w otrzymanej parze wodnej znajduje si domieszka tlenu. 3 Mieszanin rozdzielono i otrzymano 10cm tlenu, zmierzonych w tych samych i warunkach cinienia i temperatury, co objto gazw przed reakcj. Obliczy, jaki procent objtociowy tlenu zawieraa mieszanina po reakcji. 4.1-35. W ktrych przypadkach cay tlenek wgla przereaguje z tlenem: a) masy gazw s rwne, b) objtoci gazw s rwne, c) liczby moli s rwne? 4.1-36. Na 27,3g siarczku sodu podziaano kwasem siarkowym. W wyniku reakcji wydzielia si pewna liczba: moli siarki (X), moli siarkowodoru(Y), moli dwutlenku siarki (Z). X moli wydzielonej siarki po odsczeniu, przemyciu i wysuszeniu poddano spaleniu 3 i otrzymano 3,92dm SO2 w warunkach normalnych. a) Obliczy liczb moli (X) wydzielonej siarki oraz procent zuytego w tej reakcji Na2S. b) Obliczy liczb moli (Y) wydzielonego siarkowodoru oraz procent zuytego na t reakcj Na2S. c) Obliczy liczb moli (Z) wydzielonego SO2 4.1-37. 0,560 g mieszaniny NaBr i KBr rozpuszczono w wodzie. Nadmiarem roztworu AgNO3 strcono osad AgBr , ktry po dokonaniu wszystkich czynnoci analitycznych osign sta mas rwn 0,970 g. Obliczy skad procentowy mieszaniny. 4.1-38. 3 W 350 cm roztworu stwierdzono obecno 168 mg NaHCO3. Napisa rwnanie reakcji cakowitego rozkadu wodorowglanu sodu przez kwas siarkowy. 3 Obliczy, ile cm 0,05-molowego roztworu H2SO4 trzeba zuy, aby rozoy zawarty w roztworze wodorowglan. Obliczy, ile moli siarczanu sodu powstao w wyniku tej reakcji.

- 26 -

Stechiometria reakcji 4.1-39. 3 W wyniku reakcji pewnego metalu ze stonym kwasem siarkowym(VI) wydzielio si 0,112dm (warunki normalne) bezbarwnego gazu o duszcym zapachu, oraz powstao 1,56g soli, w ktrej metal ten jest jednowartociowy. Podaj wzr i nazw otrzymanej soli. 4.1-40. 3 -3 Do 25 cm roztworu kwasu siarkowego(VI) o steniu 1 mol dm wrzucono 0,2 g wapnia. Po zakoczeniu reakcji . odparowano wod. Oblicz mas wykrystalizowanego CaSO4 2H2O. 4.1-41. 3 Ile dm chlorowodoru (warunki normalne) potrzeba do zobojtnienia 50g 1% roztworu wodorotlenku wapnia? 4.1-42. 3 Ile dm tlenku azotu(II) (warunki normalne) otrzymamy w wyniku spalania 17g amoniaku. Amoniak spalany jest wedug rwnania reakcji: 4NH3 +5O2 4NO+6H2O 4.1-43. Oblicz, kiedy powstaje wicej pary wodnej: a) podczas czenia si tlenu z 1g wodoru b) podczas reakcji tlenku miedzi(I)z 1g wodoru. 4.1-44. Ile naley uy rtci do przygotowania 100g tlenku rtci(II). 4.1-45. Spalono w tlenie 20g metalicznego magnezu. Ile gramw tlenku magnezu powstao w tej reakcji. 4.1-46. Ile bromu wydzieli si przy przepuszczeniu gazowego chloru przez roztwr zawierajcy 17,5g bromku poatasu. Ile naley uy chloru jeeli jego straty wynosz 8%? 4.1-47. 2,25g metalicznego sodu roztworzono w 75g wody. Obliczy procentow zawarto wodorotlenku sodu w powstaym roztworze. 4.1-48. Ile gramw metalicznego sodu roztworzono w wodzie, jeeli powstao 49g 10% roztworu wodorotlenku sodu? Ile gramw wodoru wydzielio si w tej reakcji? 4.1-49. Do reakcji spalania glinu w tlenie 4Al+3O2 2Al2O3 uyto 0,6 mola tlenu. Ile gramw tlenku glinu powstao? 4.1-50. Mieszanin chemicznie czystych soli - chlorku potasu i azotanu(V) potasu rozpuszczono w wodzie a nastpnie strcono chlorki w postaci osadu chlorku srebra. Oblicz zawarto azotu w mieszaninie, jeeli prbka do analizy miaa mas 0,2732g a otrzymany osad chlorku srebra way 0,2231g. 4.1-51. 3 3 Do 94cm mieszaniny wodoru i tlenku wgla(II) dodano 100cm tlenu. Objto mieszaniny po spaleniu i cakowitym 3 wykropleniu pary wodnej wynosia 136cm . Oblicz objtociowy skad procentowy mieszaniny. 4.1-52. 3 Ile dm tlenku azotu(II) (warunki normalne) otrzymamy w wyniku spalania 17g amoniaku. Amoniak spalany jest wedug rwnania reakcji: 4NH3 +5O2 4NO+6H2O 4.1-53. 3 Oblicz mas Cynku roztworzonego w nadmiarze kwasu siarkowego(VI), jeeli otrzymano 0,500 dm 2,00% roztworu 3 tetraoksosiarczanu cynku (siarczanu(VI) cynku) o gstoci 1,03g/cm . 4.1-54. Ile moemy otrzyma maksymalnie kilogramw amoniaku, jeli uyjemy do reakcji 28,0kg azotu i 28,0kg wodoru?

http://www.chemia.sos.pl

- 27 -

Stechiometria reakcji 4.1-55. 3 Ile moemy otrzyma maksymalnie kilogramw tlenku siarki(IV) jeli uyjemy do reakcji 64,0kg siarki i 64m tlenu (w przeliczeniu na warunki normalne)? 4.1-56. 3 Ile otrzymamy m ditlenku wgla (w przeliczeniu na warunki normalne) jeli spalimy 12,0kg czystego wgla w 60,0kg tlenu? 4.1-57. Oblicz ile moli roztworu kwasu bromowodorowego potrzeba do zobojtnienia roztworu 200g 5% wodorotlenku potasu. 4.1-58. Oblicz objto, CO2 i NH3 w warunkach normalnych potrzebn do otrzymania 1 tony mocznika. Wymie przemysowe zastosowania tego zwizku. 4.1-59. Chlor mona otrzyma dziaaniem kwasu siarkowego i dwutlenku manganu na sl kuchenn. Reakcja przebiega wedug rwnania: 2NaCl + MnO2 + 3H2SO4 = 2NaHSO4 + MnSO4 + Cl2 + 2 H2O Ile litrw chloru mona otrzyma ze 100g soli kuchennej. 4.1-60. Dokonaj interpretacji ilociowej (atomy, czsteczki, mole, masa molowa) nastepujcego rwnania reakcji: 3P+5HNO3+2H2O 3H3PO4+5NO 4.1-61. Obliczy zawarto procentowa skadnikw mieszaniny jeli z 0,6249 g mieszaniny KCl i NaCl otrzymano 1,4350g AgCl. 4.1-62. 25 g tlenku miedzi(I) Cu2O redukowano w strumieniu wodoru. Po przerwaniu reakcji masa wytworzonej Cu i nie przereagowanego tlenku wynosia 24,5 g. Ile pary wodnej powstao ? 4.1-63. W pracowni przechowywano pojemnik zawierajcy 100g NaOH. Po duszym przechowywaniu zwaono zawarto pojemnika i okazao si, e masa zawartoci wzrosa do 103g. Przyczyn wzrostu masy by pochonity dwutlenek wgla, ktry tworzy z wodorotlenkiem sodu sl - wglan sodu. Oblicz, jaka objto dwutlenku wgla w warunkach normalnych zostaa pochonita przez wodorotlenek. 4.1-64. Oblicz, ile gramw siarczku elaza(III) otrzymamy, jeeli uyjemy do syntezy 15g elaza i 9,6g siarki. 4.1-65. Na mieszanin zawierajc jednakowe iloci: wapnia, wodorku wapnia i wgliku wapnia podziaano nadmiarem wody. Oblicz gsto ( T=298K, p= 1000 hPa) mieszaniny produktw gazowych tych reakcji. 4.1-66. Oblicz, ile gramw tlenku wapnia powstanie w wyniku rozkadu 10 gram wglanu wapnia 4.1-67. Ile gramw magnezu mona roztworzy w wodzie bromowej, zawierajcej 8 g bromu? 4.1-68. Oblicz, jak objto w warunkach normalnych zajmie chlor wydzielony w reakcji MnO2 ze stonym roztworem kwasu solnego zawierajcym 14,6g HCI. 4.1-69. Oblicz, ile moli wodorotlenku sodu trzeba uy do zobojtnienia: a) 2 moli HCl b)1 mola H2SO4 c)1,5 mola H3PO4. 4.1-70. Oblicz, ile gramw siarki trzeba wzi do reakcji syntezy z miedzi, aby otrzyma 40g siarczku miedzi(I)

- 28 -

Stechiometria reakcji 4.1-71. Ile gramw wodoru powstaje w reakcji 4g cynku z kwasem solnym? 4.1-72. Do 700g 15% roztworu azotanu(V) srebra wprowadzono 30g cynku. Oblicz ile gramw srebra wydzieli si po zakoczeniu reakcji wymiany. 4.1-73. Magnez reaguje z kwasem octowym, a produktami reakcji s octan magnezu i wodr. Oblicz a) objto wodoru (warunki normalne), ktry powstanie, jeli z kwasem octowym przereaguje 4,8 g magnezu b)mas octanu magnezu, ktry mona otrzyma w reakcji 4,8 g magnezu z kwasem octowym 4.1-74. Masa sodu pozostawionego na powierzchni zmienia si po pewnym czasie z 1,84g na 2,48g. Przy zaoeniu, e w reakcj z sodem wszed tylko tlen, oblicz, jaka objto tego gazu poczya si z sodem 4.1-75. 3 Do zlewki zawierajcej wod wapienn wprowadzono 25cm dwutlenku wgla. Oblicz, o ile wzronie masa zawartoci tej zlewki po zajciu reakcji midzy obiema substancjami 4.1-76. Do roztworu siarczanu(VI) miedzi zanurzono pytk elazna o masie 40 g. Po zakoczeniu reakcji pytk osuszono i zwaono jej masa wynosia 44 g. Ile gramw miedzi wydzielio si w tej reakcji? 4.1-77. Oblicz, ile gramw tlenu potrzeba do utlenienia 7g wgla do dwutlenku wgla. 4.1-78. 3 3 Do 100cm kwasu solnego o steniu 1 mol/dm wrzucono prbk mosidzu o masie 3,25g. Po zakoczeniu reakcji 3 objto wydzielonego wodoru (odniesiona do warunkw normalnych) bya rwna 448cm . Oblicz procent zawartoci miedzi i cynku w prbce mosidzu. 4.1-79. 3 Oblicz, ile cm 0,1-molowego roztworu AgNO3 potrzeba do otrzymania 14,35g AgCI w reakcji z nadmiarem NaCI. 4.1-80. 3 3 Do 50 cm 15% kwasu solnego o gstoci 1,07 g/cm dodano nadmiaru glinu. Oblicz, ile moli czsteczek wodoru wydzieli si w czasie tej reakcji. 4.1-81. 3 W czystym tlenie amoniak spala si wg schematu: NH3(g) + O2(g) N2(g) + H2O(c). Odmierzono 13 dm mieszaniny amoniaku i tlenu (w warunkach normalnych). W mieszaninie gazw po reakcji nie stwierdzono obecnoci tlenu, a po 3 przepuszczeniu jej przez puczk z wod objto gazw zmalaa do 3 dm . Oblicz gsto (w warunkach normalnych) mieszaniny gazw przed reakcj. 4.1-82. 3 W celu ilociowego oznaczenia tlenu rozpuszczonego w wodzie pobrano do analizy 360 cm , do ktrej dodano w nadmiarze: MnSO4, KJ oraz KOH. Wytrcony w tych warunkach osad MnO2, po zakwaszeniu prbki H2SO4, utleni jony 3 jodkowe do stechiometrycznej iloci jodu. Do zmiareczkowania wydzielonego jodu zuyto 10 cm 0,025 molowego roztworu 3 Na2S2O3. Oblicz, ile mg tlenu znajdowao si w 1 dm badanej wody. 4.1-83. Porcj cynku poddano dziaaniu roztworu kwasu siarkowego (VI) o rednim steniu. W trakcie reakcji wydzielio si 5dm3 bezwonnego gazu i 4dm3 gazu o ostrym nieprzyjemnym zapachu. Oblicz mas roztworzonego cynku. 4.1-84. W wyniku zmieszania wodnego roztworu chromianu(VI) potasu z roztworem azotanu(V) srebra wytrca si 3 czerwonobrunatny osad. Oblicz mas tego osadu, jeeli zmieszano 150cm 0,5 molowego roztworu chromianu (VI) potasu i 200g 10% roztworu azotanu(V) srebra.

http://www.chemia.sos.pl

- 29 -

Stechiometria reakcji 4.1-85. W celu identyfikacji pewnego metalu prbk tego metalu o masie 1g roztworzono w nadmiarze rozcieczonego roztworu 3 kwasu siarkowego(VI), otrzymujc 930cm wodoru(w warunkach normalnych). Ustal jaki to metal, wiedzc, e w swoich zwizkach jest on II wartociowy. 4.1-86. 3 3 Obliczy objto (w dm ) 0,619 M roztworu KOH jak zuyto na cakowite zobojtnienie 0,239 dm 0,502 M roztworu HCl. 4.1-87. 3. Zawarto jonw PO4 w badanej prbce oznaczono wagowo jako zwizek (NH4)3PO4 12MoO3. Oblicz zawarto procentow fosforu (P) w prbce, jeeli z 0,5671 g prbki otrzymano 4,3081 g zwizku. . M(P) - 31,0; M((NH4)3PO4 12MoO3) - 1876 4.1-88. 3 3 Obliczy objto (w dm ) 0,521 M roztworu KOH jak zuyto na cakowite zobojtnienie 0,367 dm 0,502 M roztworu HCl. 4.1-89. 3 . 3 Ile cm wodnego roztworu amoniaku (NH3 H2O ) o steniu 10% i gstoci 0,96 g/cm naley uy do cakowitego wytrcenia Fe(OH)3 z roztworu zawierajcego 3,11 g elaza (jako jony Fe(III)). M(Fe) 55,85 M(NH3) 17,03 4.1-90. 3 Do 200g 5% roztworu NaOH dodano 500cm 0,5 molowego roztworu kwasu solnego. Jaki jest odczyn otrzymanego roztworu. Odpowied uzasadnij odpowiednimi obliczeniami. 4.1-91. Reakcji spalania poddano 18g wgla. W wyniku tej reakcji otrzymano 66g tlenku wgla(IV). Oblicz mas i objto tlenu, 3 ktry wszed w reakcje z wglem. Gsto tlenu 1,43g/dm . 4.1-92. Do 300 ml 0,5 molowego roztworu chlorku wapniowego dodano 25 g chlorku wapniowego, a nastpnie rozcieczono wod do 650 ml. Obliczy stenie molowe jonw chlorkowych w otrzymanym roztworze. Ile gramw AgNO3 trzeba uy do wytrcenia jonw chlorkowych z tego roztworu? 4.1-93. 3 Przepuszczono 1m powietrza (warunki normalne) przez roztwr Ba(OH)2 i stwierdzono powstanie 2,64g wglanu baru. Zawarto tlenku wgla(IV) w przepuszczonym powietrzu, wyraona w procentach objtociowych, jest w przyblieniu rwna. 4.1-94. Oblicz jak objto tlenu w warunkach normalnych zuyje si do spalenia 92g glicerolu, wiedzc ,e produktami reakcji s tlenek wgla(IV) i woda. 4.1-95. Ile gramw glinu trzeba uy do redukcji 54g tlenku elaza(II), jeeli reakcja przebiega wg. rwnania: 2Al + 3FeO Al2O3 + 3Fe 4.1-96. 3 Oblicz ile dm gazowego chlorowodoru(o wzorze HCl) otrzymano w reakcji 35,5g chloru z 1g wodoru, jeli wiadomo, e 3 gsto chlorowodoru w warunkach normalnych wynosi 0,00164g cm . 4.1-97. Zmieszano 7 moli cynku ze 100g siarki. W wyniku reakcji powsta ZnS. Zapisz rwnanie reakcji, ktra z substancji przereagowaa cakowicie, a ktrej uyto za duo i o ile. Ile powstao moli siarczku cynku. 4.1-98. Ile gramw siarczku magnezu (MgS) powstanie w reakcji 12g magnezu z siark? 4.1-99. 3 Ile dm wodoru w warunkach normalnych powstanie w reakcji 6,5g cynku z kwasem siarkowym(VI)?

- 30 -

Stechiometria reakcji 4.1-100. 10g stali zawierajcej 98% wagowych Fe oraz 2% wagowych C rozpuszczono w kwasie siarkowym. Wgiel nie reagowa z kwasem, elazo utworzyo FeSO4. Zapisz rwnanie opisanej reakcji chemicznej. Jaka ilo moli kwasu bya potrzebna do o reakcji? Obliczy mas wydzielonego wodoru oraz jego objto w temperaturze 30 C i pod cinieniem 1,1at. 4.1-101. Masa sodu pozostawionego na powietrzu zmienia si po pewnym czasie z 1,2g na 1,95g. Zakadajc e w reakcj z sodem wszed tylko tlen, podaj jaka objto tego gazu poczya si sodem? 4.1-102. 3 W kolbie o pojemnoci 1dm w warunkach normalnych zebrane jest powietrze. Oblicz ile gram wgla mona spali cakowicie w tej objtoci powietrza. 4.1-103. Oblicz ile gramw siarczku elaza (II) mona otrzyma, jeeli uyje si do reakcji 7g elaza i 7g siarki.

4.2.

Wydajno reakcji

4.2-1. Jak ilo wapienia poddano praeniu, jeeli wiadomo, e zawiera on 20% zanieczyszcze, a ilo otrzymanego dwutlenku 3 wgla mierzona w temperaturze T= 283 K pod cinieniem 1040 hPa wyniosa 20m , natomiast wydajno procesu 80%. 4.2-2. Oblicz jaki procent sacharozy uleg hydrolizie, skoro z 10,52 g tego disacharydu uzyskano mieszanin, ktra w wyniku reakcji z tlenkiem srebra daa 8,64 g srebra. 4.2-3. W strumieniu powietrza praono 370kg rudy zawierajcej 3% siarczku miedzi CuS, otrzymany w ten sposb tlenek miedzi poddano redukcji wodorem. Obliczy mas otrzymanej metalicznej miedzi, jeli wydajno caego procesu wynosia 70%. 4.2-4. Oblicz ile kg gipsu palonego mona otrzyma z 10 kg gipsu krystalicznego zawierajcego 90% czystego dwuwodnego siarczanu (VI) wapnia. 4.2-5. W celu ustalenia zawartoci siarki w wglu kamiennym, prbk o masie 10g poddano cakowitemu spaleniu. Gazowe 3 produkty spalania wprowadzono do 200cm 0,01 molowego roztworu nadmanganianu potasu, zakwaszonego kwasem siarkowym. Ilo moli KMnO4 w roztworze zmniejszya si o poow. Oblicz procentow zawarto siarki w prbce wga. 4.2-6. Podczas wypalania jednej tony wapienia w wapienniku otrzymano 532kg wapna palonego CaO. Ile wynosi zawarto procentowa wglanu wapnia w tej skale wapiennej? 4.2-7. Oblicz mas mieszaniny zawierajcej 40% CuO (reszt stanowi krzemionka), potrzebn do przygotowania 500g CuSO45H2O 4.2-8. Ile gramw chlorku metylu mona otrzyma ze 100g metanolu, jeeli wydajno reakcji wynosi 70%? 4.2-9. Azotan (V) potasu, poddany ogrzewaniu, traci tlen i przechodzi w azotan (III) potasu. Prbk azotanu (V) potasu umieszczono w otwartym naczyniu i ogrzewano do momentu, gdy masa staej pozostaoci wynosia 88% pocztkowej masy prbki. Oblicz ile % azotanu (V) potasu ulego rozkadowi.

http://www.chemia.sos.pl

- 31 -

Stechiometria reakcji 4.2-10. Siarkowodr otrzymuje si w reakcji siarczanu elaza z kwasem solnym zgodnie z rwnaniem chemicznym: FeS+2HCl FeCl2+H2S Ile gramw FeS naley uy aby otrzyma 2 mole siarkowodoru jeeli wydajno materiaowa reakcji wynosi 75%? Masa molowa FeS jest rwna 88g/mol. 4.2-11. Ile trzeba benzenu uy do dwuetapowej syntezy prowadzcej przez toluen do kwasu benzoesowego w celu otrzymania 200kg kwasu benzoesowego. Wydajno pierwszego etapu wynosi 70%, a drugiego 90%. 4.2-12. Mieszanina azotu i tlenku azotu otrzymana w reakcji utleniania amoniaku tlenem, miaa redni mas mola 28,7 g. Jaka cz mola amoniaku uytego do reakcji utlenia si do tlenku azotu? 4.2-13. Ile gramw toluenu potrzeba do syntezy 30g p-nitrotoluenu gdy wydajno reakcji wynosi 60%. 4.2-14. Ile ton kamienia wapiennego zawierajcego 85% wagowych CaCO3 naley uy aby otrzyma 220kg CO2 w wyniku rozkadu CaCO3 (zapisz rwnanie reakcji rozkadu)?. Ile naley uy tego kamienia gdyby wydajno reakcji rozkadu wynosia 95% 4.2-15. Oblicz wydajno reakcji syntezy amoniaku w pewnej temperaturze T, jeeli z 50g azotu otrzymano 51g amoniaku

4.3.

Chemia organiczna

4.3-1. Jednym ze sposobw oznaczania iloci glukozy jest metoda jodometryczna, ktrej przebieg ilustruje rwnanie: C6H12O6+I2+2KOH-->C6H12O7+2KI +H2O. Oblicz, ile gramw glukozy znajduje si w 600 g roztworu, jeeli na zmiarkowanie prbki roztworu o masie 50 g zuyto 100 3 cm 0,1 molowego roztworu jodu. 4.3-2. W wyniku hydrolizy 157 mg polipeptydu o masie molowej 785 g/mol otrzymano 193 mg mieszaniny aminokwasw Z ilu reszt aminokwasowych skada si ten polipeptyd? 4.3-3. Ile moli wodoru potrzeba do utwardzenia 1 mola trioleinianu gliceryny? 4.3-4. Mieszanin gazowa skadajca si z CH4, C2H6 i C2H4 przepuszczono przez wod bromowa i stwierdzono ze objto 3 3 3 mieszaniny zmniejszya si z 160cm do 85 cm . Spalajc pozostao w nadmiarze tlenu otrzymano 115cm CO2. Wyznacz skad mieszaniny w % objtociowych. Wszystkie objtoci gazw byy mierzone w tych samych warunkach. 4.3-5. W badaniach nad kontaktow metod syntezy metanolu z tlenku wgla i wodoru stwierdzono w jednym z dowiadcze, e 3 10 dm mieszaniny tlenku wgla z wodorem, w stosunku molowym 1 : 3, dao po przejciu przez aparat kontaktowy, a 3 nastpnie cakowitym wykropleniu metanolu, 7,3 dm pozostaoci gazowej. Obliczy, jaki procent substratu, nie wzitego w nadmiarze, przereagowa. 4.3-6. 324 gramw skrobi poddano hydrolizie do glukozy. Zakadajc, e proces przebieg w 100% oblicz ile gramw etanolu powstanie w procesie fermentacji glukozy otrzymanej w procesie hydrolizy, jeeli fermentacja przebiega z 30%.

- 32 -

Stechiometria reakcji 4.3-7. Ile gramw sacharozy naley podda hydrolizie, aby otrzyma 5g fruktozy przyjmujc, e wydajno reakcji wynosi 80 % 4.3-8. W wyniku fermentacji glukozy otrzymano 9,2 kg alkoholu. Jak ilo glukozy poddano fermentacji, jaka jest (w warunkach normalnych) objto wytworzonego dwutlenku wgla 4.3-9. Stosunek liczby czsteczek produktw cakowitego spalania benzyny - CO2 do H2O wynosi 15:17. Przyjmujc, e w skad tej benzyny wchodzi tylko heksan i oktan, ustal stosunek liczby czsteczek heksanu do liczby czsteczek oktanu. 4.3-10. 3 Ile dm powietrza odmierzonego w warunkach normalnych potrzeba do spalenia 7,8g benzenu tak, aby powsta dwutlenek wgla? 4.3-11. 3 Do naczynia zawierajcego 5g fenolu rozpuszczonego w benzenie wrzucono 2g potasu. Ile dm wodoru (warunki normalne) wydzielio si podczas reakcji? 4.3-12. 3 Jak objto 36% roztworu aldehydu mrwkowego o gstoci 1,11 g/cm uyto do reakcji z Ag2O jeeli wydzielio si 21,6g srebra? 4.3-13. 3 3 Czy 10m powietrza (warunki normalne) wystarczy do cakowitego spalenia 0,77m mieszaniny metanu i etanu, bez wzgldu na jej skad procentowy? 4.3-14. 3 Oblicz objto powietrza niezbdn do spalenia 1m gazu ziemnego (warunki normalne) zawierajcego 90% metanu, 5% etanu, 3%CO2 i 2%N2, podany skad jest procentowym skadem objtociowym. 4.3-15. 3 3 Dwutlenek wgla, otrzymany w wyniku cakowitego spalenia 1,12 dm ( warunki normalne) alkanu o gstoci 1,34 g/dm 3 3 wprowadzono do 10 cm 30%-owego wodnego roztworu NaOH o gstoci 1,33 g/cm . Oblicz jaka masa osadu wytracia si na dnie naczynia (temp. 20 C) 4.3-16. W 400g wody rozpuszczono 135g glukozy, ktr nastpnie poddano procesowi fermentacji. Oblicz stenie procentowe powstaego etanolu, zakadajc, e proces fermentacji przebieg do koca. 4.3-17. Rozkad termiczny soli wapniowych lub barowych kwasw karboksylowych prowadzi do ketonw. 15,8g octanu wapnia ogrzewano w otwartym naczyniu. Po przerwaniu ogrzewania, w naczyniu znajdowaa si substancja staa o masie 12,9 g. Ile procent octanu wapnia ulego rozkadowi? jakie byy produkty rozkadu? 4.3-18. Pewien wglowodr, homolog etynu spalono cakowicie w tlenie, przy czym zuyto objto tlenu siedmiokrotnie wiksz ni objto par wglowodoru (obie objtoci odmierzono w tych samych warunkach cinienia i temperatury). Ustal wzr sumaryczny tego wglowodoru. 4.3-19. 3 Ile dm powietrza potrzeba do spalenia 20 gramw pentanu. 4.3-20. 3 Ile dm tlenu potrzeba do spalenia trzech moli pentanu. 4.3-21. Ile gramw benzenu naley uy aby otrzyma 15,8 g. bromobenzenu.

http://www.chemia.sos.pl

- 33 -

Stechiometria reakcji

4.4.

Ustalanie skadu mieszanin

4.4-1. 3 3 Roztworzenie pewnego stopu Zn i Mg wymagao 0,867 dm roztworu kwasu azotowego(V) o steniu 2,86 mol/dm . Jaka bya, wyraona w gramach, masa cynku zawartego w tym kawaku stopu, jeli stop zawiera 30,8% Zn? 4.4-2. Do 10 g mieszaniny wglanu wapnia, wodorotlenku wapnia, chlorku wapnia i piasku wlano 100 ml wody destylowanej. 3 Otrzyman zawiesin ogrzano i dodano do niej 33 ml 5M kwasu solnego. W wyniku reakcji wydzielio si 0,8951 dm dwutlenku wgla. Z kolei, z mieszaniny po reakcji z kwasem solnym usunito ilociowo piasek (odsczenie, przemycie, doczenie roztworu z przemywania do przesczu). Tak otrzymany roztwr miareczkowano 0,1234 M roztworem NaOH wobec bkitu bromotymolowego zyywajc 33,2 ml titranta. Okrel zawarto procentow (wagow) wszystkich trzech zwizkw wapnia w mieszaninie wyjciowej, skoro wiadomo, e zawarto procentowa wapnia wynosi 39.48%. 4.4-3. Do kwasu solnego uytego w nadmiarze, dodano 8,8g mieszaniny wapnia i magnezu. Po zakoczeniu reakcji objto 3 wydzielonego wodoru, odniesiona do warunkw normalnych, bya rwna 6,72 dm . Oblicz, ile gramw wapnia byo w mieszaninie uytej do reakcji z kwasem solnym. 4.4-4. 3 2 g stopu miedzi i srebra rozpuszczono w stonym kwasie siarkowym(VI). Wydzielajcy si gaz zaj objto 0,331dm w przeliczeniu na warunki normalne. Oblicz skad procentowy stopu. 4.4-5. Mieszanin zoon wycznie z Li2CO3 i BaCO3 o masie 0,1007 g zmiareczkowano za pomoc 12,7 mL roztworu kwasu solnego. Stenie kwasu solnego wyznaczono miareczkujc odwak wglanu sodu o masie 0,2077 g wobec oranu metylowego zuywajc 27,7 mL HCl. Odliczy mas i zawarto procentow Li2CO3 i BaCO3 w prbce. 4.4-6. . Do 816g mieszaniny zawierajcej Na2CO3 i Na2CO3 10H2O dodano nadmiaru kwasu solnego. W wyniku tej reakcji wydzielio si 6 moli CO2. Oblicz, ile gramw bezwodnej soli Na2CO3 byo w mieszaninie przed reakcj z kwasem solnym. 4.4-7. Pytk cynkow o masie 50g zanurzono w roztworze azotanu srebra. Po zakoczeniu reakcji masa pytki wynosia 51g. Ile gramw azotanu srebra zawiera roztwr? 4.4-8. 3 Prbk stopu elaza, cynku i miedzi o masie 7.0 grama rozpuszczono w HCl i otrzymano 1,917 dm wodoru (warunki normalne). Masa pozostaoci, ktra nie ulega rozpuszczeniu wynosia 2,0 g. Oblicz skad procentowy stopu 4.4-9. 3 3 Do 94cm mieszaniny wodoru i tlenku wgla(II) dodano 100cm tlenu. Objto mieszaniny po spaleniu i cakowitym 3 wykropleniu pary wodnej wynosia 136cm . Oblicz objtociowy skad procentowy mieszaniny. 4.4-10. Do 20 g mieszaniny tlenku baru i tlenku sodu dodano roztworu kwasu siarkowego(VI) w nadmiarze. W wyniku reakcji otrzymano 23,3g siarczanu (VI) baru. Oblicz zawarto procentow tlenku sodu w mieszaninie wyjciowej. 4.4-11. Oblicz skad procentowy mieszaniny CaCO3 i BaCO3 w ktrej znajduje si 9%masowych wgla? 4.4-12. Osad zawierajcy mieszanin chlorku i jodku srebra przemywano na sczku wod chlorow. Po ilociowym przebiegu reakcji masa osadu zmalaa o 10%. Podaj skad procentowy osadu. 4.4-13. 3 5 m azotu i dwutlenku siarki przepuszczono przez puczk z ugiem sodowym. Masa puczki wzrosa o 3,2 kg. Ile procent (objtociowo) dwutlenku siarki zawieraa mieszanina gazw?
- 34 -

Stechiometria reakcji 4.4-14. Do roztworzenia prbki mosidzu (stop miedzi z cynkiem) o masie 50g zuyto 289,5 63% roztworu kwasu azotowego (V). Oblicz wagow zawarto cynku w stopie. 4.4-15. 74 g mieszaniny NaCl i KCl rozpuszczono w wodzie i dodano w nadmiarze stonego roztworu AgNO3. Po odsczeniu i wysuszeniu otrzymano 160,6 g osadu AgCl. Jaki by skad procentowy mieszaniny? 4.4-16. Brzal jest stopem miedzi, cyny i glinu. W celu oznaczenia zawartoci glinu i cyny w prbce stopu o masie 20 g poddano j 3 reakcji z kwasem solnym. W reakcji wydzielio si 2,863 dm wodoru. Oblicz zawarto procentow glinu i cyny w stopie, wiedzc, e zawiera on 80% miedzi. 4.4-17. Rozkadowi termicznemu poddano 7,7 g mieszaniny skadajcej si z manganianu(VII) potasu oraz chloranu(V) potasu. 3 Otrzymano 1790 cm tlenu w przeliczeniu na warunki normalne. Oblicz skad procentowy masowy mieszaniny poddanej rozkadowi 4.4-18. Miedzian pytk o masie 100g wrzucono do roztworu azotanu(V) srebra. Po pewnym czasie masa pytki wzrosa do 105g. Oblicz liczb moli srebra, ktra osadzia si na tej pytce. 4.4-19. Obliczy procentow zawarto KCl w mieszaninie KCl i NaCl, jeeli na zmiareczkowanie odwaki mieszaniny o masie 3 0,2343 g metod Volharda zuyto 42,3 ml AgNO3 o steniu 0,1035 mol/dm oraz 10,8 ml NH4SCN o steniu 3 0,09810 mol/dm . 4.4-20. Mieszanina wglanu wapnia i wglanu magnezu zawiera 44,7% tlenku wgla (IV). Oblicz zawarto procentow soli w mieszaninie. 4.4-21. 3 3 Do naczynia wprowadzono 10 cm mieszaniny tlenu i azotu oraz 5 cm wodoru. Po spaleniu mieszaniny i skropleniu pary 3 3 wodnej objto gazw wynosia 9 cm w przeliczeniu na warunki normalne. Ile cm tlenu zawieraa wyjciowa mieszanina. 4.4-22. 3 Na zredukowanie 3 kilomoli tlenku alaza(III) zuyto 89,6 m tlenku wgla(II) (warunki normalne). Otrzymano mieszanin elaza i tlenku elaza(II). Obliczy skad procentowy tej mieszaniny. 4.4-23. W wyniku przepuszczenia pary wodnej nad rozarzonym elazem (10g) otrzymano 14g mieszaniny tlenku elaza (III) i tlenku elaza (II) dwuelaza(III). Obliczy: a) objto wydzielonego wodoru (warunki normalne), b) skad procentowy mieszaniny tlenkw. 4.4-24. Mieszanina azotu i tlenku azotu otrzymywana w reakcji utleniania amoniaku tlenem miaa redni mas mola 28,7 g. Jaka cz mola amoniaku uytego w reakcji utlenia si do tlenku azotu? 4.4-25. 3g mieszaniny bezwodnych soli chlorku sodu i azotanu(V) sodu rozpuszczono w wodzie i dodano roztwr azotanu srebra, a do ilociowego wytrcenia osadu. Masa osadu po odsczeniu, przemyciu i wysuszeniu wynosia 1,47g. Obliczy skad procentowy mieszaniny soli. 4.4-26. 10g mieszaniny chlorku potasu i azotanu(III) amonu praono a do momentu, gdy przestay wydziela si gazy. Masa pozostaoci wynosia 8g. Ile procent azotanu(III) amonu zawieraa mieszanina? 4.4-27. 3 Na rozpuszczenie 3,51g stopu glinu z magnezem zuyto 50cm mieszaniny kwasw, sporzdzonej z 2 objtoci 6molowego HCl i 3 objtoci 4-molowego H2SO4. Oblicz procentowy skad stopu.

http://www.chemia.sos.pl

- 35 -

Stechiometria reakcji 4.4-28. 3 Pod dziaaniem kwasu na 1g stopu metali wydzielio si 2,24dm wodoru, w przeliczeniu na warunki normalne. Jaki metal jest gwnym skadnikiem stopu? Jaka jest jego minimalna i maksymalna zawarto? Wskazwka: Zawarto gwego skadnika jest najwiksza, gdy inne nie reaguj z kwasem, a najmniejsza, gdy drugi skadnik stanowi metal o moliwie najniszej wartoci stosunku masy atomowej do wartociowoci.

- 36 -

Stenia roztworw

5.

Stenia roztworw

+
Substancja rozpuszczana ms rozpuszczalnik mrozp, Vrozp roztwr mrozt, Vrozt

mrozt=ms+mrozp

5.1.

Stenie molowe
3 3

Stenie molowe okrela nam ilo moli substancji rozpuszczonej w 1dm roztworu, czyli roztwr o steniu x mol/dm 3 oznacza, e w 1dm tego roztworu znajduje si x moli substancji rozpuszczonej. Zgodnie z definicj, stenie molowe liczone n 3 jest ze wzoru: CM = , gdzie V okrela objto roztworu wyraon w dm . V[dm3 ] Czsto objto roztworu podawana jest w cm . W celu przeliczenia objtoci roztworu z cm na dm , naley objto n 1000n 3 3 3 wyraon w cm podzieli przez 1000: V[dm ]=V[cm ]/1000, czyli CM = . Liczb moli n obliczamy ze wzoru = 3] V[cm V[cm3 ] 1000 ms . n=m/M, czyli CM = Ms V[dm3 ]
3 3 3

Niekiedy zamiast objtoci roztworu podawana jest jego masa oraz gsto. Z zalenoci d=m/V atwo obliczy objto 3 3 roztworu: V=mrozt/drozt (gsto najczciej podawana jest w g/cm , wic obliczona objto wyraona jest w cm ). n drozt 1000 . Podstawiajc to wyraenie na stenie molowe otrzymamy: CM = mrozt Oczywicie wzorw tych, oprcz podstawowego wzoru na stenie molowe: CM = Bardzo atwo si je wyprowadza korzystajc z podstawowych zalenoci.

n V[dm3 ]

nie trzeba si uczy na pami.

5.1-1. 3 W 150cm roztworu znajduje si 50g chlorku wapnia (CaCl2). Obliczy stenie molowe roztworu. 5.1-2. 3 Obliczy stenie molowe roztworu zawierajcego 6 moli substancji w 2 dm roztworu. 5.1-3. 3 Obliczy, ile moli substancji znajduje si w 0,6dm roztworu 2-molowego. 5.1-4. W jakiej objtoci 0,5-molowego roztworu znajduj si 2 mole substancji? 5.1-5. 3 W 6dm roztworu znajduje si 234g siarczku sodu (Na2S). Obliczy stenie molowe roztworu. 5.1-6. 3 Ile gramw bromku sodu (NaBr) znajduje si w 0,2dm 0,1-molowego roztworu? 5.1-7. W jakiej objtoci 2,5M roztworu bromku wapnia (CaBr2) znajduje si 5g CaBr2?

http://www.chemia.sos.pl

- 37 -

Stenia roztworw 5.1-8. 3 3 Ile moli kwasu borowego (H3BO3) znajduje si w 0,5dm roztworu, ktry w 200cm zawiera 6,2g kwasu borowego? 5.1-9. 3 Roztwr wodny MgHPO4 zawiera 0,1 mola P2O5 W 1dm . Obliczy stenie molowe roztworu MgHPO4. 5.1-10. 3 W 800 cm roztworu znajduje si 9,5g chlorku magnezu. Oblicz stenie molowe tego roztworu. 5.1-11. 3 Oblicz stenie molowe roztworu H2SO4 wiedzc, e w 200 cm roztworu znajduje si 9,8g tego kwasu. 5.1-12. 3 3 3 Ile cm wody naley odparowa z 200 cm roztworu NaCl o steniu 0,2 mol/dm , aby otrzyma roztwr o steniu 0,5 3 mol/dm 5.1-13. 2W 200 ml roztworu kwasu siarkowego(VI) znajduje si 0,48 g jonw siarczanowych 2 . Oblicz p(SO4 ) 5.1-14. Mamy wodny roztwr kwasu azotowego(V) o steniu 22,40 mol/l i gstoci 1,500 g/ml. Oblicz uamek molowy HNO3 w tym roztworze. 5.1-15. 3 3 Oblicz ile gramw wodorotlenku potasu znajduje si w 0,5 kg roztworu o steniu 4,25 mol/dm i gstoci 1,19 g/cm . 5.1-16. W 6 decymetrach szeciennych znajduje si 234g siarczku sodu. Oblicz stenie molowe roztworu? 5.1-17. 3 Obliczy stenie molowe roztworu otrzymanego po rozpuszczeniu 50g chlorku wapnia w 150cm wody, jeli gsto tego 3 roztworu wynosi 1,23g/cm 5.1-18. 3 Ile gramw bromku sodu (NaBr) znajduje si w 200cm 0,1-molowego roztworu? 5.1-19. Oblicz ile a) moli 3 3 b) gramw KOH potrzeba do sporzdzenia 400 cm roztworu tego zwizku o steniu 0,5mola/dm 5.1-20. Obliczy uamek molowy NaOH w wodnym roztworze o steniu 0,5mol/l. Gsto roztworu przyj za rwn 1g/ml. MNaOH=40,0g, MH2O=18,02g 5.1-21. 3 Ile gramw Ca(NO3)2 naley doda do 25cm 0,25-molowego roztworu tej soli, aby podwoi stenie jonw azotanowych(V)? 5.1-22. 3 3 Do 200cm wody dodano 11,7g NaCl i cao rozcieczono wod do objtoci 500cm . Oblicz stenie molowe otrzymanego roztworu NaCl. 5.1-23. 3 3 Oblicz ile gramw KOH potrzeba do sporzdzenia 200cm roztworu tego zwizku o steniu 0,5 mola na dm . 5.1-24. 3 3 117g chlorku sodu rozpuszczono w 0,5 dm wody i otrzymano roztwr o gstoci 1,2 g/cm . oblicz stenie molowe 5.1-25. 3 3 Ile gramw siarczanu(VI) sodu (Na2SO4) znajduje si w 300cm roztworu o steniu 2 mol/dm ?
- 38 -

Stenia roztworw 5.1-26. 3 Oblicz stenie molowe 30% wodnego roztworu amoniaku (NH3), wiedzc, e gsto tego roztworu wynosi 0,89g/cm . 5.1-27. 3 Jakie jest stenie molowe jodku potasu KI zawierajcego 83 gramy tej substancji w 2 dm roztworu? 5.1-28. 3 Oblicz stenie molowe roztworu otrzymanego po rozpuszczeniu 234 g siarczku sodu w 6dm wody. Gsto roztworu 3 d=1,04 g/cm 5.1-29. 3 Oblicz stenie molowe roztworu otrzymanego po rozpuszczeniu 50g chlorku wapnia w 150 cm wody, jeli gsto 3 roztworu d=1,23 g/cm

5.2.

Stenie procentowe

Stenie procentowe (pro cent na sto) okrela nam ilo substancji rozpuszczonej w 100g roztworu, czyli stenie x% oznacza, e w 100g roztworu znajduje si x g substancji rozpuszczonej. Zgodnie z definicj stenie procentowe liczone jest ms ms . Z tego wzoru (lub z jego przeksztaconej formy) moemy wyliczy: ze = 100% wzoru: c% = 100% mrozt mrozp + ms - stzenie, gdy dana jest masa substancji i masa roztworu/rozpuszczalnika - mas substancji ms, gdy dane jest stenie i masa roztworu/rozpuszczalnika - mas roztworu/rozpuszczalnika gdy dane jest stzenie i masa substancji rozpuszczonej Czsto zamiast masy roztworu (rozpuszczalnika) podana jest jego objto i gsto. Mas roztworu (rozpuszczalnika) mona wtedy obliczy w oparciu o wzr na gsto: d=m/V, czyli mrozt=dVroztw.

5.2-1. 3 Obliczy stenie procentowe roztworu otrzymanego po rozpuszczeniu 1kg lakieru w 10dm acetonu. Gsto acetonu 3 wynosi 0,79 g/cm . 5.2-2. Ile gramw chlorku sodu otrzymamy po odparowaniu do sucha 30g roztworu 6%? 5.2-3. Ile soli znajduje si w 0,5kg roztworu 2%? 5.2-4. Ile wody zawiera 400g roztworu soli o steniu 20%? 5.2-5. 3 3 Ile wody zawiera 1dm 45% roztworu wodnego substancji organicznej, jeeli gsto roztworu wynosi 0,9g cm ? 5.2-6. 3 3 Obliczy stenie procentowe nadtlenku wodoru w wodnym roztworze o gstoci 1,02g/cm , wiedzc, e 1dm takiego roztworu zawiera 61,2g nadtlenku wodoru. 5.2-7. Ile moli NaOH potrzeba do przygotowania 200g roztworu 5%? 5.2-8. 3 Obliczy stenie molowe 96% kwasu siarkowego(VI) o gstoci 1,84g/cm . 5.2-9. Oblicz stenie procentowe roztworu wodorotlenku sodu powstaego przez wprowadzenie 11,5g sodu do 200g wody. 5.2-10. Ile gramw substancji naley rozpuci w 360g wody, aby otrzyma roztwr 20%?

http://www.chemia.sos.pl

- 39 -

Stenia roztworw 5.2-11. Do 60g 12% roztworu soli dodano 20g tej samej soli. Oblicz stenie procentowe powstaego roztworu. 5.2-12. . W 0,5kg wody rozpuszczono 171g dwuwodowego chlorku miedzi(II) CuCl2 2H2O. Oblicz stenie procentowe powstaego roztworu. 5.2-13. 3 Do 300g 7% kwasu cytrynowego dodano 250 cm wody i dosypano 12g kwasku. Oblicz stenie procentowe roztworu? 5.2-14. Oblicz stenie procentowe kwasu azotowego w ktrym na jeden jon wodorowy przypada osiem czsteczek wody 5.2-15. W jakim stosunku masowym naley odway NaCl i Na2SO4 aby po rozpuszczeniu w wodzie w oddzielnych naczyniach otrzyma roztwory o jednakowej zawartoci jonw sodowych? 5.2-16. Roztwr zawiera masowo 10% NaCl 10% NaBr 10% KCl. Jakich jonw jest w tym roztworze najwicej i dlaczego? 5.2-17. Do 600 g 4% roztworu dodano 50 g wody i dosypano 20 g soli i wymieszano. Oblicz stenie procentowe tego roztworu. 5.2-18. Do 500 g 16% roztworu soli dosypano 40 g soli i odparowano 87 g wody. Oblicz stenie procentowe powstaego roztworu. 5.2-19. Ile sody i ile wody potrzeba do przygotowania 250g roztworu 2% 5.2-20. 3 3 Oblicz stenie procentowe i molowe kwasu solnego o gstoci 1,05 g/cm otrzymanego w wyniku rozpuszczenia 23,9 dm chlorowodoru w 350 g wody. 5.2-21. Ile gramw jodu i ile centymetrw szeciennych alkoholu etylowego , 0,8 grama/centymetr szecienny potrzeba do sporzdzenia 15g jodyny czyli 10% roztworu jodu w alkoholu etylowym 5.2-22. Jak objto alkoholu trzeba zmiesza z wod aby otrzyma 50g 25% roztworu? 5.2-23. Przygotowano mieszanin zoon z 1,5 mola CuO, 2,5 moli CuCl2 oraz 1,8 mola ZnO i 1,2 mola ZnCl2. Obliczy procentow (wagow) zawarto cynku w mieszaninie. 5.2-24. Obliczy stenie procentowe roztworu kwasu fluorowodorowego otrzymanego po rozpuszczeniu 50,0 litrw HF odmierzonego w temperaturze 27C i cinieniu 2Atm w 2,0 litrach wody. 5.2-25. Oblicz mas tlenu w namiocie o wymiarach : h=1,5m, a=2m, b=2,5m. Przyjmij, e tlen stanowi 20% objtoci powietrza. Gsto odszukaj w tablicach. Po jakim czasie, w namiocie zawarto tlenu zmniejszy si do poowy, jeli pi w nim dwie osoby i nie nastpuje dopyw 3 wieego powietrza? Czowiek zuywa ok. 0,2m tlenu na godz. 5.2-26. 3 3 Do 80cm roztworu wodorotlenku potasu o gstoci 1,18g/cm i steniu 20% dodano 10g granulek tego wodorotlenku. Oblicz stenie procentowe otrzymanego roztworu. 5.2-27. Oblicz c% kwasu solnego, jeeli do 100g wody dodamy 10g 36%roztworu HCl.

- 40 -

Stenia roztworw 5.2-28. 50,0 g KI rozpuszczono w 450g wody. Po przeprowadzeniu analizy okazao si, e roztwr zawiera 5 ppm wolnego jodu. Ile miligramw jodu zawiera jodek potasu? 5.2-29. . W 0,5kg wody rozpuszczono 171g dwuwodnego chlorku miedzi(II) CuCl2 2H2O. Oblicz stenie procentowe powstaego roztworu. 5.2-30. Do 20g 10% roztworu siarczanu(VI) miedzi(II) dodano 5g wody. Jakie jest stenie procentowe otrzymanego roztworu. 5.2-31. 3 Oblicz, jak objtoci wody naley zmiesza z 15-procentow wod amoniakaln o gstoci d=0,924 g/cm ze zwyk wod, aby otrzyma 8-procentow wod amoniakaln. 5.2-32. W kwasie solnym, ktry jest mocnym elektrolitem, na jeden jon wodorowy przypadaj 23 czsteczki wody. Oblicz stenie procentowe tego kwasu. 5.2-33. Jak objto wody naley doda do 250 g, 10% roztworu kwasu octowego, aby otrzyma roztwr o steniu 5%. 5.2-34. Mleko zawiera okoo 4% laktozy. Oblicz ile gramw laktozy spoywa czowiek wypijajcy rano i wieczorem po szklance mleka. ( Przyjmij, e masa szklanki mleka wynosi 250 g) 5.2-35. 3 3 3 W 0,5 dm wody o gstoci 1 g/cm rozpuszczono 1,12 dm chloru. Oblicz stenie procentowe otrzymanej wody chlorowej. 5.2-36. W skad siarkowych wd mineralnych wchodzi siarkowodr, H2S. Ile procent siarkowodoru zawiera woda siarkowa, w ktrej na jedn czsteczk tego zwizku przypada 1887 czsteczek wody? 5.2-37. 3 Obliczy stenie procentowe roztworu otrzymanego po rozpuszczeniu 3kg soli kuchennej w 25dm wody. 5.2-38. Oblicz skad procentowy mieszaniny CaCO3 i BaCO3 w ktrej znajduje si 9% masowych wgla? 5.2-39. 2 3 Ile uranu zawiera warstwa ziemi o gruboci 1m, powierzchni 1000m i gstoci 1,5g/cm , jeeli rednia zawarto uranu w powierzchniowej warstwie ziemi wynosi 2,4 ppm? 5.2-40. Oblicz a) w ilu gramach wody 3 3 b) w ilu dm wody (d=1g/cm ) naley rozpuci 40g cukru, aby otrzyma roztwr o steniu 20% 5.2-41. Obliczy stenie procentowe azotanu(V) wapnia w roztworze otrzymanym po rozpuszczeniu 20g czterowodnego . azotanu(V) wapnia [Ca(NO3)2 4H2O] w 130g wody. 5.2-42. Ile gramw osiemnasto wodnego siarczanu(VI) glinu uyto do sporzdzenia 250g 5% roztworu siarczanu(VI) glinu? 5.2-43. W 40% roztworze na 1 czsteczk alkoholu przypada 6 czsteczek wody. Oblicz mas czsteczkow alkoholu. 5.2-44. 3 Jaka objto gliceryny naley odmierzy aby otrzyma 300g 20%roztworu, jeli gsto gliceryny wynosi 1,2g/cm ?

http://www.chemia.sos.pl

- 41 -

Stenia roztworw 5.2-45. Iloma czsteczkami Cl2O7 naleaoby nasyci 200g wody, aby powsta 10% rozwr kwasu chlorowego(VII)? 5.2-46. Oblicz stosunek liczby czsteczek H2O2 do liczby czsteczek H2O w 10-procentowym roztworze nadtlenku wodoru w wodzie. 5.2-47. 3 3 500 dm amoniaku (warunki normalne) rozpuszczono w 1 dm wody destylowanej. Obliczy stenie procentowe amoniaku w tak otrzymanym roztworze 5.2-48. Przygotowano mieszanin KOH i NaOH w stosunku molowym: n (KOH) : n (NaOH)=1:3. 12 g tej mieszaniny dodano do 250 g wody. Obliczy stenia procentowe obu skadnikw w tak otrzymanego roztworze. 5.2-49. W 30 g wody rozpuszczono 6 g mieszaniny, zawierajcej 40% NaBr i 60% KBr. Obliczy stenia procentowe obu soli w tak otrzymanym roztworze 5.2-50. 3 3 3 3 W 10 cm Br2 o gstoci 3,12 g/cm dodano do 200cm CCl4 o gstoci 1,6 g/cm . Obliczy stenie procentowe Br2 w tak otrzymanym roztworze 5.2-51. Do 300 g 40% roztworu chlorku potasu dodano 500 g wody a) obliczy stenie procentowe otrzymanego roztworu b) jak objto 0,503 molowego roztworu azotanu srebra naley uy do cakowitego wytrcenia jonw Cl z 25 g roztworu po rozcieczeniu. 5.2-52. Ile gramw wody i ile gramw chlorku potasu naley uy do przygotowania 200 g 2,5% roztworu chlorku potasu. 5.2-53. Pewien deszcz zawiera 0,0006% kwasu azotowego (V) i 0,0005% kwasu siarkowego (VI). Oblicz, jaka ilo tych kwasw opadnie na obszar 1ha wraz z deszczem tworzcym warstw gruboci 30 mm. 5.2-54. 3 Ile gramw chlorku sodu potrzeba do sporzdzenia 2dm 3,75%-owego roztworu? Gsto tego roztworu wynosi 3 1,04g/cm . 5.2-55. W 500g roztworu soli kuchennej znajduje si 5g NaCl. Jakie jest stenie procentowe NaCl w roztworze 5.2-56. Jeeli zawarto soli w wodzie morskiej wynosi 3,5% , to ile soli pozostanie po odparowaniu 1 t wody morskiej? 5.2-57. 3 3 Oblicz stenie procentowe roztworu kwasu siarkowego(VI) o gstoci d=1,2 g/cm , ktry w 100 cm zawiera 33,6 g kwasu. 5.2-58. Oblicz stenie procentowe stosowanego w kosmetyce spirytusu salicylowego, jeeli wiadoemo, e mona go sporzdzi 3 3 przez rozpuszczenie 1,7g krystalicznego kwasu salicylowego w 100cm etanolu o gstoci 0,8g/cm 5.2-59. 3 3 3 Do 10 cm 90% roztworu H2SO4 o gstoci rwnej 1,8 g/cm dodano 400cm H2O. Otrzymano nowy roztwr o gstoci 1,21 3 g/cm . Obliczy stenie procentowe i molowe otrzymanego roztworu. 5.2-60. 2 Analiza wody deszczowej wykazaa, e zawiera ona 0,0001% H2SO4. Oblicz, ile gramw kwasu spado na obszar 1km 3 podczas 35 mm opadu deszczowego. Gsto wody deszczowej d=1g/cm

- 42 -

Stenia roztworw 5.2-61. 3 Analiza wody deszczowej wykazaa, e w 1dm znajduje si 20mg kwasu azotowego(V) i 50 mg kwasu siarkowego(VI). 3 Przyjmujc gsto wody deszczowej d=1g/cm , oblicz stenie procentowe kwasw w badanej deszczwce. 5.2-62. Koci zawieraj 58% Ca3(PO4)2 i 2% Mg3(PO4)2. Jaka jest % zawarto P2O5 w kociach? 5.2-63. Oblicz ile wody naley odparowa ze 100kg 8-procentowego roztworu soli kuchennej, aby otrzymany roztwr mia stenie wiksze ni 20%? 5.2-64. Ile gramw wody i ile gramw soli zawiera 400 gramw roztworu soli o steniu 20%. 5.2-65. 3 Jak objto gliceryny o gstoci 1,26g/cm naley wzi aby otrzyma 200g 15% wodnego roztworu gliceryny. 5.2-66. Oblicz stenie procentowe roztworu, wiedzc, e w 200g wody rozpuszczono 24g chlorku miedzi(II)- woda (1:2). 5.2-67. Do 80g 15% roztworu H2SO4 dodano 20g wody. Jakie jest stenie otrzymanego roztworu.

5.3.

Rozpuszczalno substancji

Rozpuszczalno definiowana jest jako ilo substancji jaka moe by rozpuszczona w danej temperaturze w 100g ms rozpuszczalnika. Zgodnie z definicj rozpuszczalno R liczymy ze wzoru: R = 100g . mrozp Roztwr w ktrym w okrelonej temperaturze rozpuszczona jest maksymalna ilo substancji (czyli zgodna z rozpuszczalnoci w danej temperaturze) nazywa si roztworem nasyconym. Dla wikszoci substancji rozpuszczalno wzrasta wraz z temperatur, dlatego po ochodzeniu roztworu nadmiar substancji wykrystalizowuje z roztworu. Rozpuszczalno ze steniem procentowym powizana jest nastpujcymi wzorami: R , W 100g rozpuszczalnika rozpuszczone jest R g substancji (zgodnie z definicj rozpuszczalnoci), czyli c% = 100% 100 + R c% oraz R = 100g (tu rwnie korzystamy z definicji stenia procentowego w 100g roztworu o steniu c% 100 R rozpuszczone jest c% g substancji).

5.3-1. W celu oczyszczenia saletry potasowej przez krystalizacj rozpuszczono 300g saletry w 200g wody w temperaturze wrzenia nastpnie ochodzono roztwr do temperatury 283K. Obliczy wydajno procentow procesu oczyszczania, jeeli rozpuszczalno KNO3 w 283K wynosi 22g. 5.3-2. Obliczy rozpuszczalno jodku potasu, jeeli nasycony w 293K roztwr ma stenie 6mol/dm3, a jego gsto wynosi 3 1,68g/cm . 5.3-3. W pewnej temperaturze rozpuszczalno dwch substancji A i B jest jednakowa. Czy jednakowe s stenia: a) procentowe, b) molowe?

http://www.chemia.sos.pl

- 43 -

Stenia roztworw 5.3-4. Oblicz jakie jest stenie procentowe wodnego, nasyconego roztworu azotanu(V) potasu w Wodzie w temperaturze 30oC, jeeli rozpuszczalno tej soli w podanych warunkach wynosi 45,8g na 100g wody. 5.3-5. Rozpuszczalno substancji w wodzie w temp.20oC wynosi 25g. Oblicz stenie procentowe roztworu nasyconego w tej temperaturze. 5.3-6. Do 800g nasyconego roztworu chlorku sodu w temperaturze 20oC dodano 200g wody. Oblicz stenie procentowe otrzymanego roztworu. 5.3-7. Do 160g wody o temperaturze 20oC dodano 88,32g chlorku amonu. Oblicz do jakiej temperatury naley ogrza roztwr aby nastpio cakowite rozpuszczenie soli. 5.3-8. Jaka jest rozpuszczalno soli, jeeli w 150 g wody maksymalnie mona rozpuci 30g soli. 5.3-9. Ile wody trzeba doda do 135,5 g roztworu saletry potasowej, nasyconego w temp. 80oC, aby po ozibieniu do temp. 20oC sl nie wykrystalizowaa z roztworu? 5.3-10. Sporzdzono 187,5g roztworu KNO3 o steniu 20%. Ile gramw soli naley rozpuci dodatkowo w tym roztworze, aby otrzyma roztwr nasycony w temp. 343K? (Wiemy, e w tej temp. w 100g wody rozpuszcza si 140g KNO3). 5.3-11. o Stenie procentowe roztworu nasyconego saletry potasowej w temperaturze 35 C wynosi 35%. Ile wody naley doda do 450g roztworu saletry, nasyconego w temperaturze 35 stopni, aby po ozibieniu do temperatury 10 stopni by nadal roztworem o nasyconym a caa ilo saletry znajdowaa si w roztworze. Rozpuszczalno saletry potasowej w temperaturze 10 C wynosi 24g. 5.3-12. Oblicz rozpuszczalno jeeli stenie nasyconego roztworu wynosi 10% 5.3-13. o Wiedzc, e rozpuszczalno wodorotlenku sodu w wodzie o temperaturze 20 C wynosi 108g/100g H2O, oblicz stenie procentowe nasyconego roztworu NaOH w wodzie, w tej temperaturze. 5.3-14. Korzystajc z wykresu rozpuszczalnoci substancji, oblicz stenie procentowe nasyconego roztworu chlorku amonu w o temperaturze 50 C? 5.3-15. o o Rozpuszczalno azotanu(V) potasu w temp. 50 C wynosi 85,5g, a w 10 C jest rwna 21g. Oblicz ile gramw tej soli o o wykrystalizuje z roztworu, jeeli 150g. tego nasyconego w temp. 50 C roztworu ochodzi si do 10 C? 5.3-16. Korzystajc z wykresu rozpuszczalnoci, obliczy, ile gramw chlorku amonu mona dodatkowo rozpuci w 250g nasyconego w 293 K roztworu NH4Cl, jeeli podwyszymy temperatur do 323 K. 5.3-17. o W jakiej iloci wody naley rozpuci 120 g azotanu(V) oowiu(II) aby otrzyma roztwr nasycony w temp.30 C. 5.3-18. . Obliczy rozpuszczalno hydratu siarczanu manganu(II) (MnSO4 7H2O) w wodzie, w temperaturze 286K, jeli wiadomo, e nasycony w tej temperaturze roztwr zawiera 29,5% MnSO4. 5.3-19. Oblicz rozpuszczalno substancji jeeli stenie nasyconego roztworu wynosi 30%
- 44 -

Stenia roztworw 5.3-20. . -7 3 Rozpuszczalno jodku srebra w temperaturze 298K wynosi 3,4 10 . Oblicz ile jonw srebra zawiera 1mm nasyconego roztworu jodku srebra. 5.3-21. Korzystajc z wykresw rozpuszczalnoci substancji oblicz: o o a) ile gramw chlorku amonu mona dodatkowo rozpuci w 100g wody po ogrzaniu roztworu od 50 C do 80 C, aby roztwr by nadal nasycony. o b) oblicz stenie procentowe nasyconego roztworu chlorku amonu w temperaturze 70 C.

5.4.

Przeliczanie ste

5.4-1. 3 Oblicz stenie molowe 46% roztworu KOH o gstoci 1,46g/cm . 5.4-2. 3 Ktry roztwr ma wiksze stenie procentowe 2,33 molowe H2SO4 o gstoci d=1,14 g/cm , czy 2,33 molowy HNO3 o 3 gstoci d=1,08 g/cm . 5.4-3. 3 Oblicz stenie molowe nadtlenku wodoru w 30% perhydrolu o gstoci 1,13g/cm . 5.4-4. Ile gramw 45% kwasu naley doda do 120g 20% roztworu kwasu, aby otrzyma roztwr 30% 5.4-5. 3 3 Oblicz stenie procentowe kwasu solnego o steniu 12 mol/dm i gstoci 1,18g/cm . 5.4-6. 3 Gsto 10%-owego roztworu kwasu siarkowego(VI) o steniu 1,2 mol/dm wynosi? 5.4-7. Obliczy ile naley uy czystych substancji lub stonych roztworw do sporzdzenia nastpujcych roztworw: 3 1) 1dm 0,1 molowego roztworu tiosiarczanu sodu (Na2S2O3) 3 2) 2 molowego roztworu kwasu siarkowego majc do dyspozycji roztwr 98% o gstoci 1,836g/cm 5.4-8. Ile kg wody naley odparowa z 20,0kg wodnego roztworu MgCl2 o steniu 1,83 mol/l i gstoci 1,16 g/ml, aby otrzyma roztwr 25%? 5.4-9. 3 Gsto 10% roztworu siarczanu(VI) glinu wynosi 1,1g/cm . Wyrazi skad tego roztworu w uamkach molowych oraz obliczy jego stenie molowe i molalne.

http://www.chemia.sos.pl

- 45 -

Stenia roztworw

5.5.

Mieszanie roztworw
I II III

Mieszanie roztworw o znanym steniu procentowym obliczanie stenia roztworu kocowego

m1rozt c1% m c % m1s = 1rozt 1 100%

m2rozt c2% m c % m2s = 2rozt 2 100%

m3rozt = ? c3 % = ? m3s = ?

Wyobramy sobie, e mieszamy ze sob roztwr I z roztworem II. W wyniku zmieszania tych roztworw uzyskujemy roztwr III (roztwr kocowy). Oczywicie masa roztworu III jest sum masy roztworu I i roztworu II: m3rozt=m1rozt+m2rozt. Masa substancji rozpuszczonej w III roztworze rwna jest sumie masy substancji zawartej w I roztworze i masy substancji zawartej w m c % m c % m c % + m2rozt c 2 % II roztworze: m3s=m1s+m2s, czyli: m3s = 1rozt 1 + 2rozt 2 = 1rozt 1 100% 100% 100% Majc mas substancji w III roztworze, oraz jego mas atwo obliczy stenie procentowe tego roztworu: m m c % + m2rozt c 2 % m1rozt c1% + m2rozt c 2 % c 3 % 100% 3s = 100% 1rozt 1 = m3rozt 100% (m1rozt + m2rozt ) m1rozt + m2rozt II sposb Stenie procentowe w roztworze kocowym (III) mona obliczy korzystajc z metody krzyowej. W metodzie tej stenia roztworw zapisuje si w nastpujcy sposb (c1%>c2%):

dane roztworu I roztwr kocowy dane roztworu II

c1% c3% c2%

(c3%-c2%)[g]

m1rozt

=
(c1%-c3%)[g] m2rozt

Krzy ste odczytujemy w nastpujcy sposb: Roztwr o steniu c3% powstaje w wyniku zmieszania ze sob (c3%-c2%) g roztworu I i (c1%-c3%) g roztworu II. W krzyu ste widoczna jest nastpujca proporcja: c 3 % c 2 % m1rozt = . Rozwizujc t proporcj (wymnaamy na krzy) atwo wyliczymy poszukiwane stenie c3%. c1% c 3 % m2rozt Mieszanie roztworw o znanym steniu molowym, obliczanie stenia roztworu kocowego

II

III

+
V3 = ? CM3 = ? n3 = ?

V1 CM1 = CM1 V1 n1

V2 CM2 = CM2 V2 n2

Po zmieszaniu roztworu I o objtoci V1 z roztworem II o objtoci V2 otrzymamy roztwr III (kocowy). Jeeli stzenia CM1 i CM2 nie s zbyt due, to objto roztworu III jest sum objtoci roztworu I i roztworu II: V3=V1+V2 (jeeli ta rwno nie jest . speniona, to objto kocowa musi by podana). W roztworze I znajduje si n1=CM1 V1 moli substancji rozpuszczonej, a w . roztworze II n2=CM2 V2 moli tej substancji. Oczywicie po zmieszaniu tych roztworw caa ilo substancji rozpuszczonej . . znajdzie si w roztworze III (substancja rozpuszczona pochodzi jedynie z roztworu I i roztworu II): n3=n1+n2=CM1 V1+CM2 V2. n C V + CM2 V2 Stenie molowe III roztworu wynosi: CM3 = 3 = M1 1 V3 V1 + V2 II sposb W metodzie krzyowej (CM1>CM2) stenia zapisujemy w nastpujcy sposb:

- 46 -

Stenia roztworw

dane roztworu I roztwr kocowy dane roztworu II

CM1 CM3 CM2

(CM3-CM2)

V1

=
(CM1-CM3) V2
CM3 CM2 V1 = (V1 i V2 musz by wyraone w tych samych CM1 CM3 V2

Dla krzya ste moemy zapisa nastpujc proporcj:

jednostkach objtoci). Po rozwizaniu proporcji (po pomnoeniu na krzy) wyliczymy poszukiwane stenie CM3. 3 Jeeli stenie jednego roztworu wyraone jest w procentach, a stenie drugiego w mol/dm , to wczeniej musimy przeliczy jedno z tych ste, aby wyrazi je w tych samych jednostkach. Mieszanie roztworw w celu uzyskania roztworu o okrelonym steniu procentowym

II

III

c1% m1rozt = ? m1s = ?

c2% m2rozt = ? m2s = ?

m3rozt c3% m c % m3s = 3rozt 3 100%

Wyobramy sobie, e mieszamy dwa roztworu I i II o znanych steniach. W wyniku tego otrzymujemy roztwr III o steniu c3% i masie m3rozt. Wiadomo, e masa III roztworu musi by rwna sumie mas roztworu I i roztworu II: . m1rozt+m2rozt=m3rozt. W roztworze kocowym (III) masa substancji rozpuszczonej rwna jest m3s=c3% m3rozt/100%. Ta masa . . substancji pochodzi jedynie z roztworu I i roztworu II, czyli m1s=c1% m1rozt/100% oraz m2s=c2% m2rozt/100%, co mona zapisa: c % m1rozt c 2 % m2rozt c 3 % m3rozt . Po pomnoeniu stronami przez 100% otrzymamy: m1s + m2s = m3s czyli 1 = + 100% 100% 100% . . . c1% m1rozt+ c2% m2rozt= c3% m3rozt. W efekcie otrzymalimy 2 rwnania z dwiema niewiadomymi: m1rozt+m2rozt=m3rozt . . . c1% m1rozt+ c2% m2rozt= c3% m3rozt Po rozwizaniu ukadu rwna otrzymamy mas roztworu I, oraz mas roztworu II jak naley uy aby otrzyma okrelon ilo roztworu kocowego o podanym steniu. II sposb Po odpowiednim zapisaniu danych moemy skorzysta z metody krzyowej. W metodzie tej roztwr o wikszym steniu oznacza si jako roztwr I:

dane roztworu I roztwr kocowy dane roztworu II

c1% c3% c2%

(c3%-c2%)[g] m3 rozt (c1%-c3%)[g]

Rozpisane dane czytamy w nastpujcy sposb: po zmieszaniu (C3%-C2%) g roztworu I z (c1%-c3%) g roztworu II otrzymamy (C3%-C2%)+(c1%-c3%), czyli (c1%- C2%) g roztworu III o steniu c3%. Moemy zatem zapisa proporcje: (C3%-C2%) g roztworu I z roztworem II daje (c1%- C2%) g roztworu III, to x g roztworu I z roztworem II da m3rozt g roztworu III. Po rozwizaniu proporcji otrzymamy mas roztworu I. Mas roztworu II otrzymamy jako rnic: m2rozt=m3rozt-m1rozt. Mieszanie roztworw w celu uzyskania roztworu o okrelonym steniu molowym

II

III

+
C1M V1 = ? n1 = ?

C2M V2 = ? n2 = ?

C3M V3 = C3M V3 n3

http://www.chemia.sos.pl

- 47 -

Stenia roztworw Jak objto roztworu I i jak objto roztworu II musimy zmiesza ze sob aby uzyska III roztwr o objtoci V3 i steniu C3M. . Wiadomo, e V1+V2=V3. W III roztworze znajduje si n3=C3M V3 moli substancji rozpuszczonej, ktra pochodzi z roztworu I i . . . . . roztworu II: n1=C1M V1, n2=C2M V2, co moemy zapisa: C3M V3= C1M V1+C2M V2. Rozwizujc ukad rwna: V1+V2=V3. . . . C3M V3= C1M V1+C2M V2 obliczymy potrzebne objtoci roztworu I i II. II sposb W metodzie krzyowej roztwr o wikszym steniu oznacza si jako roztwr I. Dane zapisujemy w nastpujcy sposb:

dane roztworu I roztwr kocowy dane roztworu II

C1M C3M C2M

(C3M-C2M) V3 (C1M-C3M)

W wyniku zmieszania (C3M-C2M) objtoci I roztworu z (C1M-C3M) objtoci II roztworu otrzymujemy: C3M-C2M+ C1M-C3M= C1M-C2M objtoci III roztworu, co moemy zapisa w postaci proporcji: W wyniku zmieszania (C3M-C2M) objtoci I otrzymujemy C1M-C2M objtoci III roztworu, to zmieszanie V1 objtoci I roztworu da nam V3 objtoci III roztworu. Z proporcji atwo obliczymy V1, a z zlenoci V2=V3-V1 obliczymy potrzebn objto II roztworu.

5.5-1. W jakim stosunku wagowym naley zmiesza 80% kwas siarkowy z 20% kwasem siarkowym, aby otrzyma roztwr 30%? 5.5-2. W jakim stosunku objtociowym naley zmiesza roztwr 5-molowy z roztworem 1-molowym, aby otrzyma roztwr 2molowy 5.5-3. 3 W jakim stosunku wagowym naley zmiesza 36% kwas solny z roztworem 2,88-molowym (d=1,05g/cm ), aby otrzyma roztwr 15%? 5.5-4. Zmieszano 10 gramw 10% roztworu z 20 gramami 2,5% roztworu. Obliczy stenie procentowe Px otrzymanego roztworu. 5.5-5. 3 Jak objto 6-molowego roztworu NaOH naley doda do 280cm 1-molowego roztworu, aby otrzyma roztwr ok. 2molowy? 5.5-6. 3 3 Zmieszano dwa roztwory: 200cm 0,5-molowego roztworu oraz 400 cm 1-molowego roztworu. Obliczy stenie molowe otrzymanego roztworu. 5.5-7. Ile gramw wody i ile gramw stonego kwasu solnego (36%) naley zmiesza, aby otrzyma 200g 10% roztworu? 5.5-8. Do jakiej objtoci wody naley wla 150g 30% roztworu, aby otrzyma roztwr 22,5%? 5.5-9. Z jakiej iloci 30% roztworu mona otrzyma 12g 50% roztworu po odparowaniu odpowiedniej iloci wody? 5.5-10. 3 Obliczy stenie molowe roztworu otrzymanego przez rozcieczenie 200g 6% roztworu MgSO4 do objtoci 500cm . 5.5-11. 3 Jak objto 0,15-molowego NaOH mona otrzyma z 0,25dm 0,75-molowego NaOH drog rozcieczania? 5.5-12. W jakim stosunku wagowym naley zmiesza 45% i 20% roztwr KCl aby po zmieszaniu stenie roztworu wynosio 35%?
- 48 -

Stenia roztworw 5.5-13. 3 Ile gramw 40% roztworu chlorku magnezu naley doda do 0,5 litra roztworu MgCl2 o steniu 1,43 mol/dm i gstoci 3 1,13 g/cm aby otrzyma roztwr 20%? 5.5-14. Ile gramw roztworu 40-procentowego i ile gramw roztworu 12-procentowego naley zmiesza, aby otrzyma 100g roztworu 15-procentowego 5.5-15. 3 3 3 Zmieszano 200cm 80% roztworu kwasu siarkowego(VI) o gstoci 1,74g/cm z 100cm 40% roztworem kwasu 3 3 siarkowego(VI) o gstoci 1,4 g/cm . Oblicz ile cm wody naley doda do powstaego roztworu kwasu, aby otrzyma roztwr 50%? 5.5-16. 3 Oblicz w jakim stosunku objtociowym naley zmiesza wod i roztwr BaCl2 o steniu 0,55mol/dm i gstoci 1,12 3 g/cm aby otrzyma roztwr o steniu 3,5% 5.5-17. W jakim stosunku masowym naley wymiesza 96%-y kwas siarkowy(VI) z wod aby otrzyma roztwr 55% 5.5-18. 3 Oblicz ile gramw wodorotlenku sodu naley zmiesza z jego wodnym roztworem o steniu 10% aby przygotowa 200cm 3 roztworu o steniu 25% i gstoci d=1,27 g/cm . 5.5-19. Ile g stonego 98% roztworu kwasu siarkowego(VI) dodano do 250g 1% roztworu tego kwasu, jeli otrzymano roztwr 3%? 5.5-20. Majc alkohol 96% i 30% otrzyma 50g alkoholu 70 stopniowego. 5.5-21. . W 120 g wody rozpuszczono 30 g Na2CO3 10H2O. Jakie jest stenie procentowe roztworu Na2CO3? 5.5-22. Ile gramw 4% roztworu danego skadnika naley doda do 150 g 7% roztworu aby otrzyma roztwr 5% 5.5-23. Oblicz jak objto wody naley doda do 300g 20% wodnego roztworu soli kuchennej, aby otrzyma roztwr 3% tej soli. 5.5-24. 3 3 Stenie jonw siarczanowych w roztworze Co2(SO4)3 o d=1,01 kg/dm wynosi 1,2 mol/dm . Ile wody naley doda do 3 150cm tego roztworu aby otrzyma 5% roztwr soli. 5.5-25. Zmieszano 200g 5-procentowego roztworu wglanu sodu z 400g 7-procentowego roztworu tej samej soli. Oblicz stenie procentowe otrzymanego roztworu. 5.5-26. Chemik chce otrzyma 100g kwasu o steniu 54%. Ma do dyspozycji dwa roztwory tego kwasu: o steniu 30% i steniu 70%. Ile musi wzi roztworu o wikszym steniu? 5.5-27. 3 60g kwasu octowego o steniu 10% rozcieczono wod destylowan do objtoci 250cm . jakie jest stenie molowe otrzymanego roztworu kwasu octowego? Masa molowa kwasu octowego wynosi 60g/mol. 5.5-28. Ile mililitrw 54-procentowego roztworu H2SO4 naley doda do 500ml roztworu H2SO4 o steniu 0,05 mol/l aby otrzymany roztwr zawiera w 1mililitrze 0,009807g H2SO4. (d=1,4350 g/ml).

http://www.chemia.sos.pl

- 49 -

Stenia roztworw 5.5-29. 3 Gsto roztworu kwasu azotowego, w ktrym znajduje si 0,11uamka molowego HNO3, wynosi d=1,18kg/dm . Obliczy 3 objto, do jakiej naley rozcieczy 10cm tego roztworu, aby otrzyma 2,0 molowy roztwr. 5.5-30. Ile gramw 45% roztworu kwasu azotowego naley doda do 120g 20% roztworu kwasu azotowego aby otrzyma roztwr 30%.

5.6.

Obliczanie stenia roztworu na podstawie rwnania reakcji

5.6-1. 3 3 Zmieszano 20dm wodoru i 10dm chloru (warunki normalne). Po zakoczeniu reakcji powstay gaz przepuszczono przez 3 wod, otrzymujc 200cm kwasu solnego. Obliczy stenie molowe tego roztworu. 5.6-2. 3 3 3 Oblicz stenie molowe alaniny, jeeli 178cm roztworu alaniny przereagowao z 250cm KOH o steniu 0,4 mola/dm . 5.6-3. 3 Jak objto amoniaku o gstoci d=0,77 g/cm naley uy do otrzymania 50g 5% roztworu mocznika? 5.6-4. Obliczy mas molow dwuwodorotlenowego wodorotlenku, wiedzc, e do zobojtnienia roztworu zawierajcego 6,41g tej 3 substancji zuyto 0,25dm 0,1-molowego roztworu kwasu ortofosforowego(V). Jaki metal wchodzi w skad tego wodorotlenku? 5.6-5. Czy 112g 5 % kwasu solnego wystarczy do rozpuszczenia 5g cynku? 5.6-6. Jakie powinno by minimalne stenie procentowe 1kg roztworu wodorotlenku potasu, aby zobojtni cakowicie 3,57mola kwasu azotowego(V)? 5.6-7. 3 Do 100cm 1,5-molowego kwasu solnego dodano 6,5g cynku. Gdy wodr przesta si wydziela, roztwr odparowano do sucha. Ile gramw chlorku cynku otrzymano? 5.6-8. 3 Do 1dm 0,5-molowego kwasu solnego dodano 250g 10% roztworu wodorotlenku sodu. Jaki odczyn mia roztwr? 5.6-9. 3 3 3 3 Do 200 cm 0,500- molowego roztworu H2SO4 dodano 500 cm roztworu H2SO4 o steniu 0,250mol/dm . Ile cm 3 otrzymanego roztworu naley uy do zobojtnienia 1,00 dm 0,100- molowego roztworu NaOH ? 5.6-10. Do 300g 40% roztworu chlorku potasu dodano 500g wody. a) Obliczy stenie procentowe otrzymanego roztworu b) Jak objto (cm szecienne) 0,503 molowego roztworu azotanu srebra naley uy do cakowitego wytrcenia jonw Cl z 25g roztworu po rozcieczeniu. 5.6-11. 3 3 Zmieszano ze sob 400 cm 1,5 molowego roztworu KOH i 200 cm 2-molowego roztworu H2SO4. Jaki bdzie odczyn roztworu po zmieszaniu? 5.6-12. 3 3 Zmieszano 2,5g kwasu siarkowego(VI) i 3cm kwasu solnego (d=1,1443g/cm ; c%=30%) w kolbie miarowej o pojemnoci 3 3 3 1dm . Uzupeniono wod do kreski. Pobrano 20cm tego roztworu i zobojtniono 23,76cm roztworu NaOH o steniu 3 0,0500mol/dm . Oblicz stenie procentowe kwasu siarkowego.
- 50 -

Stenia roztworw 5.6-13. 3 3 Do 160cm roztworu NaOH z dodatkiem fenoloftaleiny wkroplono roztwr H2SO4 o steniu 0,2 mol/dm . Do momentu 3 odbarwienia roztworu zuyto 120cm kwasu. Oblicz stenie molowe zastosowanego roztworu NaOH. 5.6-14. 2+ Do 100g wodnego roztworu chlorku baru BaCl2 dodano siarczanu(VI) potasu, powodujc cakowite strcenie jonw Ba . Po odsczeniu i wysuszeniu osad BaSO4 mia mas 4,66g. Oblicz stenie procentowe roztworu chlorku baru uytego do przeprowadzenia reakcji. 5.6-15. 3 Oblicz objto SO2 (odmierzonego w warunkach normalnych), jaka moe wej w reakcj z 250cm roztworu 3 wodorotlenku potasu o steniu 1mol/dm . 5.6-16. Do roztworu zawierajcego 0,5 mola wodorowglanu sodu dodano 1 mol kwasu solnego, a nastpnie 0,25 mola wodorowglanu baru. Jaki odczyn mia roztwr? 5.6-17. 3 3 Do 300 cm 0,2 molowego HNO3 dodano 300 cm 0,25 molowego NaOH. Jakie jest stenie molowe pozostaego wodorotlenku po reakcji? 5.6-18. Odwaono 0,2120g wglanu sodu. Prbk t rozpuszczono w wodzie i miareczkowano roztworem kwasu solnego wobec 3 oranu metylowego. Na zmiareczkowanie prbki zuyto 20,0cm roztworu HCl. Oblicz stenie molowe roztworu HCl. 5.6-19. 3 Do analizy odwaono 0,950g zanieczyszczonego chlorku potasu i rozpuszczono w wodzie otrzymujc 250 cm roztworu. 3 3 . -2 Na zmiareczkowanie 25,0cm tego roztworu zuyto 21,5 cm 5,00 10 molowego roztworu AgNO3.Oblicz procentow zawarto KCl w badanej prbce. 5.6-20. 3 Jak objto roztworu KOH o steniu 0,15 molowym naley uy do zobojtnienia 0,025 dm 0,07molowego roztworu HNO3? 5.6-21. 3 3 3 Na zmiareczkowanie 25 cm roztworu jodu zuyto 27,5cm roztworu tiosiarczanu sodu o steniu 0,08 mol/dm . Oblicz stenie molowe roztworu jodu. 5.6-22. 3 3 2+ Obliczy objto (dm ) 0,15 M roztworu Na2CO3, ktr naley doda do 300 cm 0,41 M BaCl2 aby stenie jonw Ba w 3 roztworze wynosio 0,10 mol/dm . Zaoy, e powstajcy BaCO3 jest praktycznie nierozpuszczalny. 5.6-23. 3 3 3 Do 90,0 cm roztworu HCl dodano 30,0 cm 5,45-procentowego roztworu Ba(OH)2 o gstoci 1,054 g/cm i otrzymano roztwr o pH 0,322. Zakadajc addytywno objtoci obliczy stenie molowe HCl w pocztkowym roztworze. M(Ba(OH)2) 171,35 5.6-24. 3 Do cakowitego roztworzenia 3,72 g MgO zuyto 0,125 dm roztworu HCl. Jakie byo stenie molowe uytego roztworu HCl. 5.6-25. 3 3 Prbk metalicznego glinu o masie 6,240 g wprowadzono do 210,0 cm roztworu HCl o gstoci 1,052 g/cm . W wyniku reakcji otrzymano roztwr, w ktrym pH wynosio 0,877. Oblicz pocztkowe stenie HCl (%wag.), jeeli objto roztworu nie ulega zmianie. M(Al) 26,98 M(HCl) 36,46 5.6-26. Znale molowo kwasu solnego, jeeli wiadomo, e na zobojtnienie 20 ml HCl zuyto 18ml 0,13M NaOH.

http://www.chemia.sos.pl

- 51 -

Stenia roztworw 5.6-27. Jak ilo kwasy siarkowego zawiera 200 ml oznaczanego roztworu, jeeli na zobojtnienie 25 ml 0,0924 mol/l NaOH zuyto 24,5 ml kwasu? 5.6-28. Jaka jest zawarto % wglanu potasowego w prbce o masie 0,2548 g jeli po rozpuszczeniu tej prbki w wodzie na jej zmiareczkowanie zuyto 34,5 ml 0,1 molowego roztworu kwasu solnego? 5.6-29. Ile mililitrw 54-procentowego roztworu H2SO4 o gstoci d=1,4350g/ml naley doda do 500 ml roztworu NaOH o steniu 0,05 mol/l, aby pH w otrzymanym po zmieszaniu roztworze wynosio pH =0,6 5.6-30. 3 20,00 cm kwasu solnego zobojtnia NH3 wydzielony z 4,000 mmoli (NH4)2SO4. Jakie jest stenie molowe tego kwasu? 5.6-31. 3 Odwaka Na2CO3 o masie 1,600 g jest zobojtniona przez 45,62 cm kwasu solnego. Obliczy 3 a) ile moli Na2CO3 zobojtnia 1,000 dm kwasu, 3 b) ile moli zobojtnia 1,000 cm kwasu, c) stenie molowe kwasu.

5.6-32. 3 Obliczy stenie molowe a) HCl, b) H2SO4, jeli 40,00 cm kadego z tych kwasw zobojtnia alkalia zawarte w odwace 0,5000 g popiou i odpowiadajce 95% zawartoci K2CO3 w tej prbce 5.6-33. 3 . 3 3 Majc dane: 10 cm roztworu NaOH odpowiada 0,0930 g H2C2O4 2H2O. 1cm roztworu NaOH odpowiada 0,850 cm kwasu solnego obliczy miano kwasu. 5.6-34. 3 Prbk soli amonowej o masie 1,009 g ogrzewano z KOH i wydzielony amoniak pochonito w 50,00 cm 0,5127 M HCl. 3 Nadmiar kwasu zobojtniono 1,37 cm 0,5272 N NaOH. Obliczy procentow zawarto azotu w prbce. 5.6-35. Ile mililitrw 54-procentowego roztworu H2SO4 (d=1.4350 g/ml) naley doda do 500 ml roztworu H2SO4 o steniu 0,05 mol/l, aby otrzymany roztwr zawiera w 1ml 0,009807g H2SO4. 5.6-36. 3 Na zmiareczkowanie 2,000 g prbki technicznego K2CO3 zuyto 25,00 cm kwasu solnego. Przeliczy ilo alkaliw w 3 prbce na procentow zawarto K2O wiedzc, e 20,00cm kwasu solnego zobojtnia amoniak wydzielony z 4,000 milimoli (NH4)2HPO4 5.6-37. 3 + 3 Do 100 cm roztworu kwasu solnego, zawierajcego 10,0 mg jonw H dodano 200 cm roztworu tego kwasu o pH=3,90 i 3 300 cm wody. Obliczy pH otrzymanego roztworu. 5.6-38. 3 Do roztworu CaCl2 dodano 40,0 ml AgNO3 o steniu 0,0995 mol/dm . Na odmiareczkowanie niezwizanego AgNO3 zuyto 3 6,8 ml NH4SCN o steniu 0,1005 mol/dm . Ile gramw CaCl2 byo w badanej prbce? 5.6-39. 3 Do 10,0 ml KBr o steniu 0,2 mol/dm dodano 40,0 ml AgNO3, a jego nadmiar odmiareczkowano, zuywajc 12,4 ml roztworu NH4SCN. W oddzielnym miareczkowaniu 40,0 ml roztworu AgNO3 przereagowao z 42,4 ml roztworu NH4SCN. Obliczy stenie molowe tiocyjanianu. 5.6-40. Obliczy procentow zawarto zanieczyszcze w KBr, jeeli po rozpuszczeniu 0,4000 g tej soli w wodzie i oznaczeniu 3 3 bromkw metod Volharda zuyto 40,0 ml AgNO3 o steniu 0,1000 mol/dm i 10,2 ml KSCN o steniu 0,1015 mol/dm .

- 52 -

Stenia roztworw 5.6-41. 0,7600 g NaCl rozpuszczono w wodzie destylowanej, uzyskujc 200 ml roztworu. Pobrano prbk o objtoci 20,0 ml, dodano 30,0 ml AgNO3 i jego nadmiar odmiareczkowano, zuywajc 8,9 ml roztworu KSCN. Obliczy stenie molowe KSCN, jeeli wiadomo, e 1 ml roztworu AgNO3, odpowiada 1,2 ml KSCN. 5.6-42. 3 3 3 W naczyniu zmieszano: 150cm 0,1-molowego roztworu BaCl2, 200cm 0,1-molowego roztworu Ba(NO3)2, 200cm wodnego roztworu 0,2-molowego BaBr2, 250cm 0,1-molowego roztworu Na2SO4. Oblicz stenie molowe jonw baru.
3

5.6-43. 3 3 Podczas ustalania miara roztworu NaOH zuyto 15cm tej zasady do zmiareczkowania 30cm roztworu HCl o steniu 0,2 3 mol/dm . Oblicz stenie roztworu NaOH. 5.6-44. Oblicz stenie procentowe glukozy, jeeli w trakcie prby Trommera z prbki roztworu glukozy o masie 150 g otrzymano 36 g tlenku miedzi (I) 5.6-45. Jakie powinno by minimalne stenie procentowe 1 kg roztworu wodorotlenku potasu, aby cakowicie zobojtni 3,57 mola kwasu azotowego? 5.6-46. Ile gramw 20% kwasu siarkowego VI mona przyrzdzi z 200 gram 20%oleum? 5.6-47. 3 Ile g Ca(OH)2 byo w roztworze jeli na jego zobojtnienie zuyto 40cm 0,2 normalnego roztworu kwasu H3PO4?. 5.6-48. Odwak eliwa o masie 1,425g poddano operacjom chemicznym i otrzymano 0,0412g SiO2. Obliczy % zawarto krzemu w eliwie. 5.6-49. 3 Podczas spalania 5g antracytu otrzymano 8,8dm CO2 (warunki normalne). Ile % wgla zawiera antracyt?

http://www.chemia.sos.pl

- 53 -

Termochemia

6.

Termochemia

6.1-1. Oblicz standardowa entalpie reakcji utleniania etanolu do etanalu za pomoca tlenku miedzi(II) na podstawie standardowych entalpii tworzenia reagentw. Standardowe entalpie tworzenia reagentw: etanol: H=-287,3kJ/mol; etanal: H=-191,4kJ/mol; tlenek miedzi(II): H=-155,2kJ/mol; tlenek miedzi(I): H=-168kJ/mol; woda: H=-285,8kJ/mol 6.1-2. Na podstawie podanych rwna termochemicznych okreli entalpi tworzenia substancji stanowicej produkt reakcji: a) H2(g) + I2(g) 2HI(g) H = 52 kJ b) S(romb) + O2(g) SO2(g) H = - 297 kJ c) P4(s) + 6H2(g) 4PH3(g) H = 37 kJ 6.1-3. Podczas czenia si 3,25 g cynku z siark wydzielio si 10,15 kJ energii na sposb ciepa. Obliczy ciepo tworzenia siarczku cynku. 6.1-4. Na podstawie rwnania termochemicznego: CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) + 2H2O(c) H = -891 kJ. Obliczy, jak objto metanu (warunki normalne) naley spali, aby uzyska 1000 kJ energii na sposb ciepa? 6.1-5. Obliczy entalpi tworzenia siarczku elaza(lI) FeS, wiedzc, e w reakcji 10g elaza z nadmiarem siarki wytworzyo si 90% teoretycznej iloci siarczku i wydzielio si 15,3 kJ energii na sposb ciepa. 6.1-6. 3 Ile energii wydzieli si na sposb ciepa podczas spalania 24,4 dm mieszaniny (warunki standardowe) zawierajcej 80% metanu i 20% etanu (objtociowo), jeeli ciepa spalania wynosz odpowiednio: - 891 kJ/Imol i -1560 kJ/mol? 6.1-7. Obliczy entalpi reakcji: Fe2O3(s) + 3Mg(s) 2 Fe(s) + 3 MgO(s) majc nastpujce dane: 4Fe(s) + 3O2(g) 2Fe2O3(s) H= -1644 kJ Mg(s) + 1/2O2(g) MgO(s) H = -602 kJ 6.1-8. Obliczy entalpi reakcji: Fe2O3(s) + 2AI(s) 2Fe(s) + AI2O3(s) majc nastpujce dane: 4 Fe(s) + 3O2(g) 2Fe2O3(s) H = -1644 kJ 4Al(s) + 3O2(g) 2Al2O3(s) H = - 3340 kJ 6.1-9. Obliczy entalpi reakcji: N2(g) + 1/2O2(g) N2O(g) majc nastpujce dane: C(s) + 2N2O(g) CO2(g) + 2N2(g) H = - 557 kJ C(s) + O2(s) CO2(g) H = -394 kJ 6.1-10. Obliczy entalpi reakcji: 2Cu(s) + O2(g) 2CuO(s) majc nastpujce dane: CuO(s) + C(s) Cu(s) + CO(g) H = 44kJ C(s) + 1/2O2(g) CO(g) H = -111kJ

(1) (2) (3)

(1) (2) (3)

(1) (2) (3)

- 54 -

Termochemia 6.1-11. Obliczy entalpi reakcji: 3C(s) + 4H2(g) C3H8(g) majc nastpujce dane: C3H8(g) + 5O2(g) 3CO2(s) + 4H2O(c) H = -2220 kJ 2H2(g) + O2(g) 2H2O(c) H = - 572 kJ C(s) + O2(s) CO2(g) H = -394 kJ 6.1-12. Obliczy entalpi reakcji: CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) + 2H2O(g) majc nastpujce dane: C(s) + 2H2(g) CH4(g) H = - 75 kJ C(s) + O2(g) CO2(g) H = - 394 kJ H2(g) +1/2O2(g) H2O(g) H = -242 kJ 6.1-13. Obliczy entalpi reakcji: H2(g) + S(s) H2S(g) majc nastpujce dane: H2S(g) + 3/2O2(g) SO2(g) + H2O(s) H = - 519 kJ 2H2(g) + O2(g) 2H2O(g) H = -484 kJ S(s) + O2(g) SO2(g) H = -297 kJ

(1) (2) (3) (4)

(1) (2) (3) (4)

(1) (2) (3) (4)

6.1-14. o Ile ciepa naley uy, aby 10 mol wody o temp 20 C doprowadzi do wrzenia pod normalnym cinieniem przyjmujc, e rednie ciepo waciwe wody wynosi 4,18J/gK. 6.1-15. Entalpia reakcji rozkadu wglanu wapnia wynosi 1206,6 kJ/mol. Ile ciepa naley dostarczy, aby rozoy 2 t wapienia na wapno palone i dwutlenek wgla ? 6.1-16. 3 Ilo ciepa wydzielonego podczas spalania 100dm acetylenu wynosia +5313kJ. Ile wynosi entalpia spalania acetylenu (w kJ/mol)? 6.1-17. W jakim stosunku masowym naley zmiesza wapie z koksem, aby w piecu wapiennym zapewni bieg procesu bez doprowadzania energii? W piecu zachodz reakcje: H=182 kJ CaCO3(s) CaO(s)+CO2(g) H=-394 kJ C(s) + O2(g) CO2(g) 6.1-18. Oblicz standardow entalpi reakcji K2O(s) + H2O(c) 2KOH(s) na podstawie standardowych entalpii tworzenia : 0 H tw. K2O = -361,7 kJ / mol 0 H tw. H2O= -285,83 kJ/mol 0 H tw. KOH = -424,58 kJ/mol 6.1-19. Oblicz standardow entalpi reakcji : CO(g) + 2H2(g) CH3OH(c) na podstawie standardowych entalapii nastpujcych reakcji: H= -282,98 kJ/mol na mol CO2 (1) 2CO(g) + O2(g) 2CO2(g) H= -285,83 kJ/mol na mol H2O (2) 2H2(g) + O2(g) 2H2O(c) CH3OH(c) + 3/2O2(g) CO2(g) + 2H2O(c) H= -726,27kJ/mol (3)

http://www.chemia.sos.pl

- 55 -

Elektrochemia

7.

Elektrochemia

7.1-1. Prd o nateniu 0,5A przepywajc przez elektrolizer w czasie 2 godzin, spowodowa redukcj 0,45g dwuwartociowego jonu pewnego metalu. Podaj nazw i symbol chemiczny tego metalu. 7.1-2. 3 Podczas elektrolizy roztworu kwasu siarkowego wydzielio si na katodzie 10cm gazu. Jaka objto (warunki normalne) gazu wydzielia si na anodzie. 7.1-3. Dokoczy reakcj: FeCl3 + SnCl2 . Zbudowa ogniwo, w ktrym zachodzi ta reakcja. Poda nazwy i znaki elektrod oraz reakcje elektrodowe w stanie rozwartym i w czasie pracy ogniwa. Obliczy SEM ogniwa przy zaoeniu, e aktywnoci reagentw wynosz a=1. 7.1-4. Przez wodny roztwr siarczanu(VI) metalu(II) przepuszczono prd stay o nateniu 5A. Na grafitowej anodzie wydzielio 3 si 1,96 dm gazu (war. norm.), za masa cynkowej katody wzrosa o 11,445g. Wydajno prdowa obu procesw wynosia 100% a) oblicz mas atomow wydzielonego metalu i podaj jego nazw. b) oblicz, jak dugo naleao prowadzi powyszy proces. 7.1-5. W wyniku elektrolizy wodnego roztworu azotanu(V) cynku prdem o I=5A w cigu 3h i 8s na katodzie wydzielio si 16,35g cynku a) napisz rwnania procesw elektrodowych b) oblicz procentowa wydajno prdowa wydzielania cynku c) oblicz jak objto w warunkach normalnych zajmie wydzielony: na katodzie wodr i na anodzie tlen. 7.1-6. Elektrolizer napeniono kpiel do niklowania. Katod stanowi a cienka blacha miedziana o wymiarach 600 x 60 mm, ktr postanowiono dwustronnie pokry warstw niklu. Podczas procesu elektrolizy masa pyt akumulatora oowiowego, stanowicego rdo prdu, zwikszya si o 16,77 g. Zakadajc teoretyczn sprawno wszystkich procesw elektrodowych oblicz w mikronach grubo powoki niklowej. 7.1-7. Obliczy czas potrzebny do naoenia powoki miedziowej o gruboci 15 um. Gsto prdu w trakcie nakadania powoki 2 3 wynosi 4 A/dm . Gsto miedzi d=8,98 g/cm . 7.1-8. Pytk cynkowa o masie 50g zanurzono do roztworu azotanu(V) srebra. Po zakoczeniu reakcji masa pytki wynosia 51g.Ile azotanu(V) srebra zawiera roztwr? 7.1-9. Zapisz powkowe rwnania reakcji zachodzce na elektrodach akumulatora oowiowego podczas adowania i rozadowania. 7.1-10. . -6 3 Obliczy potencja elektrody srebrowej zanurzonej w roztworze siarczanu srebra o steniu 5 10 mol/dm w temperaturze 298K 7.1-11. Podczas elektrolizy wody otrzymano 0,5g tlenu. Ile gramw wodoru powstao podczas reakcji? 7.1-12. 3 Objto gazw powstaych w czasie elektrolizy wodnego roztworu azotanu sodu wynosia 8,4 dm . O ile zmienia si masa elektrolizowanego roztworu?

- 56 -

Elektrochemia 7.1-13. 3 Przez roztwr NiSO4 o objtoci 400cm i steniu 0,4M przepuszczono prd elektryczny w czasie 1,2 godziny. Obliczy natenie prdu niezbdne, aby cakowicie wydzieli nikiel. Napisa reakcje na elektrodach. 7.1-14. 2 g talu wrzucono do roztworu soli miedzi (II). Tal rozpuci si, a masa wydzielonej miedzi wynosia 0,314 g. Obliczy adunek jonw talu w otrzymanym roztworze. 7.1-15. Z ktrym biegunem rda prdu (dodatnim czy ujemnym) naley poczy metalowy przedmiot zanurzony w wodnym roztworze AgNO3 aby pokry si warstw srebra? 7.1-16. Jak zmienia si odczyn roztworu siarczanu(VI) miedzi(II) podczas elektrolizy przy stosowaniu elektrod miedzianych? 7.1-17. Poddano elektrolizie wodny roztwr chlorowodoru o stosunkowo duym steniu. W momencie kiedy objto 3 wydzielonego wodoru wynosia 20cm , przerwano elektrolize. Jaki produkt otrzymano na anodzie i jaka bya jego objto, jeeli 10 % tego gazu rozpucio si w pozostaym roztworze? 7.1-18. 3 Obliczy jak dugo musi trwa elektroliza, aby przy nateniu prdu 2A wydzielio si 10 dm wodoru w warunkach normalnych. 7.1-19. Dwa elektrolizery poczono szeregowo i wczono prd. Po pewnym czasie na katodzie pierwszego elektrolizera w ktrym znajdowa si wodny roztwr AgNO3 wydzielio si 1,08g srebra, a na katodzie drugiego wydzielio si 0,187 g elaza. Obliczy wartociowo elaza w zwizku chemicznym ktry znajdowa si w drugim elektrolizerze. 7.1-20. o 2+ 2+ Oblicz SEM w temp 50 C dla ogniwa Zn | 0.01M Zn || 1M Zn | Zn 7.1-21. 2+ 2+ 2+ 2+ Sia elektromotoryczna ogniwa Zn|Zn ||Cu |Cu wynosi 1,08V. Jeeli stenie [Zn ] wynosi c1, a stenie [Cu ] rwne jest c2, obliczy: a) stosunek ste elektrolitw c1\c2 2+ b) SEM tego ogniwa w przypadku 5 krotnego rozcieczenia elektrolitu Cu c) napisa rwnania procesw elektrodowych 2+ 2+ E0 Cu|Cu =0,34V, E0 Zn|Zn = -0,763V 7.1-22. 3 Obliczy natenie prdu jaki przepywa przez elektrolit jeeli w cigu 100 s, wydzielio si 87 cm mieszaniny wodoru i tlenu, odmierzonej pod cinieniem 960 hPa w temperaturze 288 K. 7.1-23. 2+ + 3 W ogniwie o schemacie: Zn|Zn ||Ag |Ag pytka cynkowa bya umieszczona w 50 cm 0,1 molowego ZnSO4, a pytka 3 srebrna w 50 cm 0,1 molowego AgNO3. Przez pewien czas pobierano prd z ogniwa, a nastpnie stwierdzono ze masa pytki + 2+ srebrnej wzrosa o 166 mg. Obliczy kocowe stenie jonw Ag i Zn 7.1-24. W temp. 294 K SEM ogniwa steniowego jest rwna 0,014 V. Ogniwo to sporzdzono z pogniwa wzorcowego, w ktrym 2+ 3 stenie jonw Zn jest rwne 3,6 mol/dm oraz pogniwa badanego. Wiedzc, e pogniwo wzorcowe jest katod podaj 2+ stenie jonw Zn w roztworze badanym. 7.1-25. Dwa elektolizery poczono szeregowo i wczono prd. Po pewnym czasie na katodzie 1 elektrolizera, na ktrym znajdowa si AgNO3 wydzielio si 1,08g srebra, a na katodzie drugiego wydzielio si 0,187g elaza. Obliczy wartociowo elaza w zwizku chemicznym, ktry znajdowa si w drugim elektrolizerze. 7.1-26.

http://www.chemia.sos.pl

- 57 -

Elektrochemia Napisz reakcje zachodzce na elektrodzie platynowej i rtciowej dla NaOH, Na2SO4, H2SO4. Wyjanij czym rni si reakcje zachodzce na elektrodach w zalenoci od elektrody na jakiej przebiegaj. 7.1-27. W ogniwie, w ktrym elektrody miedziana i glinowa zanurzone byy w roztworach swoich soli, po pewnym czasie stwierdzono ubytek elektrody glinowej o 0,9g. Jak zmienia si (zmalaa czy wzrosa) i o ile gramw w tym samym czasie masa elektrody miedzianej?

- 58 -

Rwnowaga chemiczna

8.

Rwnowaga chemiczna
8.1.

Szybko reakcji

8.1-1. W zamknitym ukadzie w staej temperaturze ustala si rwnowaga: 2CO + O2= 2CO2 Ile razy zwikszy si szybko reakcji jeeli cinienie mieszaniny zwikszymy 3 krotnie, w ktrym kierunku zostanie przesunita rwnowaga? 8.1-2. o o . -5 . -5 Staa szybkoci rozkadu N2O5 w temperaturach 0 C i 35 C wynosi odpowiednio 0,787 10 /s oraz 13,5 10 /s. Jaka jest o energia aktywacji tej reakcji? Obliczy sta szybkoci tej reakcji w temperaturze 25 C. 8.1-3. Reakcja rozkadu N2O5 : 2N2O5 4NO2 + O2 przebiegajca w fazie gazowej jest reakcj pierwszego rzdu. W o . -5 3 temperaturze 25 C staa szybkoci tej reakcji wynosi 3,4 10 1/s. Pocztkowo w zbiorniku reakcyjnym o objtoci 2 dm znajdowao si 0,1 mola N2O5. Oblicz po jakim czasie w zbiorniku pozostanie: a) 75% pierwotnej iloci N2O5 b) 50% pierwotnej iloci N2O5 c)25 % pierwotnej iloci N2O5 8.1-4. Reakcja rozkadu substancji A przebiega wedug rwnania A=B +C z szybkoci v=k[A]. Stenie pocztkowe substancji A 3 -1 wynosio 0,5mol/dm . Stala szybkoci wynosi 0,4s . Obliczy szybko reakcji : a) w momencie jej rozpoczcia 3 b). po upywie pewnego czasu gdy stenie substancji A zmniejszyo si o 0,2 mol/dm . 8.1-5. Jak zmieni si szybko reakcji w fazie gazowej wedug rwnania kinetycznego V=K [A] [B] jeeli cinienie reagujcych gazw zmniejszy si 2-krotnie. 8.1-6. . -2 3. -1. -1 Dla reakcji H2 + I2 2HI staa szybkoci w temperaturze 670K wynosi 3,79 10 dm mol s , a staa szybkoci reakcji . -4 3. -1. -1 2HI. odwrotnej 5,88 10 dm mol s . Obliczy sta rwnowagi Kc, reakcji H2 + I2

8.2.

Staa rwnowagi reakcji

8.2-1. Obliczy sta rwnowagi chemicznej dla reakcji: 2NO2 = 2NO + O2 3 3 3 jeeli stenia substancji w stanie rwnowagi wynosz: [NO2]=0,06mol/dm , [NO]=0,24mol/dm , [O2]=0,12mol/dm . 8.2-2. W jakim stosunku molowym zmieszano substancje A2 z substancj. B2 jeli do momentu ustalenia si stanu rwnowagi przereagowao 80% zwizku A2 z utworzeniem produktu AB. Staa rwnowagi tej reakcji wynosi 16. 8.2-3. Staa rwnowagi reakcji odwracalnej: CO+H2O = CO2 + H2 w pewnej temperaturze jest rwna 1, a stenia rwnowagowe CO2 i H2O wynosz odpowiednio 0,04 i 0,03. Ile wynosz stenia pocztkowe CO i H2O?

http://www.chemia.sos.pl

- 59 -

Rwnowaga chemiczna 8.2-4. Staa rwnowagi reakcji: A + B = C + D w temperaturze 298K wynosi 1. Stenia rwnowagowe wynosz odpowiednio: [A]=2, [B]=8, [C]=4, [D]=4. Jak zmieni si stenie rwnowagowe substancji D jeeli do ukadu wprowadzone zostan 4 mole 3 substancji A? Zaoy, e objto ukadu praktycznie nie ulega zmianie i wynosi 1dm . 8.2-5. Uoy rwnania wyraajce prawo dziaania mas dla nastpujcych reakcji przebiegajcych w fazie gazowej: 2H2 + O2 = 2H2O 2CO + O2 = 2CO2 4NH3 + 5O2 = 4NO + 6H2O H2 + Cl2 = 2HCl 8.2-6. Uoy rwnania wyraajce prawo dziaania mas dla podanych reakcji. Okreli wymiar steniowej staej rwnowagi: a) C(s) + O2(g) = CO2(g) b) 2SO2(g) + O2(g) = 2SO3(g) c) A(aq) + 3B(s) = C(aq) d) 2CH4(g) + O2(g) = 2CO(g) + 4H2(g) 8.2-7. Mieszanin 2,94 mola jodu i 8,1 mola wodoru ogrzewano w temperaturze 721K do osignicia rwnowagi w fazie gazowej. Stwierdzono, e powstao 5,64 mola jodowodoru. Obliczy sta rwnowagi Kc tworzenia jodowodoru. 8.2-8. Dla reakcji H2 + I2 2HI staa szybkoci w temperaturze 670K wynosi . -2 3 . . -4 3 . 3,79 10 dm /mol s, a staa szybkoci reakcji odwrotnej 5,88 10 dm /mol s. Obliczy sta rwnowagi Kc reakcji: H2 + I2 2HI. 8.2-9. W stanie rwnowagi ukadu: N2 + 3H2 = 2NH3 3 3 3 stenia wynosiy: azotu 3 mol/dm , wodoru 9 mol/dm , amoniaku 4 mol/dm . Obliczy stenia wyjciowe wodoru i azotu. 8.2-10. Rwnowaga reakcji H2 + I2 = 2HI ustalia si przy nastpujcych steniach: 3 3 3 [H2]=0,25 mol/dm , [I2]=0,05 mol/dm , [HI]=0,9 mol/dm . Obliczy wyjciowe stenia substratw. 8.2-11. Dwutlenek wgla ulega w wysokiej temperaturze dysocjacji termicznej na tlenek wgla i tlen. Obliczy procentowy skad objtociowy mieszaniny gazw w stanie rwnowagi, jeeli 20% dwutlenku wgla ulego rozkadowi. 8.2-12. Obliczy stenia gazowych reagentw ukadu FeO + CO = Fe + CO2 w stanie rwnowagi, w temperaturze 1300K, jeeli Kc=0,5, a pocztkowo stenia wynosiy: 3 3 [CO]=0,5 mola/dm , [CO2]=0,1 mol/dm . 8.2-13. W jakim stosunku molowym zmieszano dwutlenek wgla z wodorem, jeli do momentu ustalenia rwnowagi: CO2 + H2 = CO + H2O Kc=1 (w temp. 1100K) 90% wodoru przereagowao tworzc wod? 8.2-14. W pewnych warunkach rwnowaga reakcji CO + H2O = H2 + CO2 ustalia si przy nastpujcych steniach: 3 3 3 [CO]=1mol/dm , [H2O](g)=4mole/dm , [H2]=[CO2]=2mole/dm . Obliczy kolejno: 1) sta Kc, 2) wyjciowe stenia reagentw, 3) stenia rwnowagowe skadnikw po trzykrotnym zwikszeniu stenia CO w stosunku do stenia pocztkowego. 8.2-15. W powietrzu pod wpywem wyadowa elektrycznych w temperaturze 1900K ustala si rwnowaga: N2 + O2 = 2NO, ktrej . -3 staa Kc=3,9 10 , Obliczy procent objtociowy NO w otrzymanej mieszaninie. 8.2-16. 9,2 g mieszaniny rwnowagowej N2O4 = 2NO2 zajmuje w temperaturze 300K pod normalnym cinieniem objto 2,95 dm3. Obliczy procent objtociowy NO2 w mieszaninie i sta rwnowagi Kc.
- 60 -

Rwnowaga chemiczna 8.2-17. W ktr stron przesunie si rwnowaga reakcji: 4HCl + O2 = 2H2O + 2Cl2 jeeli: 1) wprowadzi si tlen 2) wprowadzi si chlor 3) usunie si cz HCl 4) usunie si cz H2O? 8.2-18. Zmieszano 3 mole pewnego chlorowca X2 z 6 molami wodoru w ustalonym stanie rwnowagi stwierdzono powstanie 4 moli chlorowcowodoru obok nieprzereagowanych substratw. Oblicz sta rwnowagi. 8.2-19. o . 5 3 W temperaturze 390 C i pod cinieniem 1,013 10 Pa 0,0157 mola ditlenku azotu zajmuje objto 0,001 m , przy czym NO2 dysocjuje czciowo na NO i O2. Wyznacz sta rwnowagi cinieniowej i steniowej reakcji 2NO+O2=2NO2 (rozpatrujemy gaz doskonay) 8.2-20. o W temperaturze 200 C staa rwnowagi reakcji odwodornienia alkoholu izopropylowego do acetonu w fazie gazowej wynosi . 4 o . 4 6,92 10 Pa. Oblicz stopie dysocjacji alkoholu izopropylowego w temperaturze 200 C pod cinieniem 9,7 10 Pa przyjmujc, e mieszanina gazw spenia warunki gazu doskonaego. 8.2-21. Do reakcji estryfikacji wzito 8 g alkoholu etylowego i 12 g kwasu octowego. Jaki liczby gramw czterech skadnikw bd w rwnowadze, jeli staa rwnowagi osigna w okrelonej temperaturze warto 4,5. 8.2-22. 3 3 W stanie rwnowagi reakcji N2 + 3H2 = 2NH3 znaleziono nastpujce stenia reagentw: N2 0,3 mol/dm ; H2 0,9 mol/dm ; 3 NH3 0,4 mol/dm . Obliczy: a) sta rwnowagi reakcji b) pocztkowe stenia azotu i wodoru 8.2-23. o Fosgen ulega dysocjacji termicznej wg rwnania reakcji: COCl2 = CO + Cl2. W temperaturze 300 C w naczyniu ustala si . 5 3 cinienie rwnowagowe p=1,906 10 Pa, a gsto reagentw wynosi 3,3g/dm . Oblicz sta dysocjacji fosgenu w tej temperaturze oraz jego stopie dysocjacji. 8.2-24. . 5 Stopie dysocjacji HI w temperaturze 770K wynosi 0,34 pod cinieniem 1,013 10 Pa. Obliczy stae rwnowagi KP dla obu poniszych reakcji: a) H2(g) + I2(g) = 2HI(g) b) HI(g) = 1/2H2(g) + 1/2I2(g) 8.2-25. 9,2 g mieszaniny rwnowagowej N2O4 = 2NO2 zajmuje w temperaturze 300K, pod normalnym cinieniem, objto 3 2,95dm . Obliczy procent objtociowy NO2 w mieszaninie, oraz sta rwnowagi K. 8.2-26. Mieszanin zoon ze 180g kwasu octowego i 230g etanolu poddano reakcji estryfikacji. W stanie rwnowagi byo 220g octanu etylu. Oblicz, ile moli kwasu octowego i ile moli etanolu zawieraa mieszanina w stanie rwnowagi. 8.2-27. Mieszanin 15 moli jodu i 30 moli wodoru ogrzewano w temp. 721K, a do osignicia rwnowagi w fazie gazowej. Otrzymano 20 moli jodowodoru. Oblicz sta rwnowagi reakcji otrzymywania jodowodoru. 8.2-28. . -2 Obliczy stenie substancji B w stanie rwnowagi jeeli warto staej Kc wynosi 3 10 , stenia rwnowagowe 3 3 3 pozostaych substancji wynosz: [A]=0,5 mol/dm , [C]=0,2 mol/dm , [D]=0,1 mol/dm ,a reakcja przebiega w fazie gazowej wedug rwnania: a) A+ B= C+D b) A+2B=C+D c) 2A +B=C+D

http://www.chemia.sos.pl

- 61 -

Rwnowaga chemiczna 8.2-29. Dla reakcji estryfikacji kwasu octowego z alkoholem metylowym warto staej rwnowagi wynosi K=5,2. Oblicz procent przereagowania substratw w stanie rwnowagi, jeeli do reakcji wzito rwnomolowe iloci kwasu i alkoholu. W jakim stosunku naley zmiesza substraty, aby wydajno estru w stanie rwnowagi bya nie nisza ni 95% w przeliczeniu na kwas octowy? 8.2-30. 3 3 Do fiolki o pojemnoci 20cm wlano 5,0cm wody skaonej przez terrorystw. Po ustaleniu rwnowagi termodynamicznej 3 3 pomidzy fazami pobrano 1cm powietrza i oznaczono bardzo niezdrowy zwizek na poziomie 0,18 g/cm . Przedmuchujc gazem obojtnym, usunito faz powietrzn znad wody skaonej. Po doprowadzeniu do stanu rwnowagi znowu pobrano 3 3 1cm fazy gazowej i oznaczono bardzo niezdrowy zwizek na poziomie 0,09 g/cm . Jakie byo stenie bardzo niezdrowego zwizku w wodzie skaonej? 8.2-31. o Piciochlorek antymonu dysocjuje na trjchlorek i chlor czsteczkowy. W temp. 206 C i pod cinieniem 101,3 kPa rednia masa reagentw w stanie rwnowagi wynosi 204,5 g/mol. Obliczy stopie dysocjacji piciochlorku antymonu. 8.2-32. o Po ustaleniu si rwnowagi w ukadzie, w ktrym przebiega reakcja syntezy amoniaku w temp. 400 C pod cinieniem 5 10,13x10 Pa. Czsteczkowe cinienia poszczeglnych reagentw wynosz: pNH3=39000Pa, pN2=243500Pa, pH2=730500Pa. Obliczy sta rwnowagi. 8.2-33. o Ogrzano 0,1 mol jodowodoru do temp 445 C w naczyniu o pojemnoci 1L. Staa dysocjacji termicznej jodowodoru w tej temp wynosi 0,02. Obliczy cinienia czsteczkowe reagentw (pH2, pI2, pHI) [kPa] 8.2-34. o Stopie dysocjacji fosgenu (COCl2=CO+Cl2) w temp. 527 C pod cinieniem 101,3 kPa wynosi 0,75. Oblicz stopie dysocjacji, jeeli do ukadu reakcyjnego wprowadzono pewn ilo azotu (gaz obojtny), ktrego cinienie czstkowe wynosio 20,3 kPa przy niezmiennym cinieniu cakowitym. 8.2-35. Do naczynia wprowadzono 4,00 mola Ar, 3,83 mola SO2 i 2,84 mola O2. Po ustaleniu si rwnowagi w procesie tworzenia SO3 wedug reakcji: 2SO2 + O2 = 2SO3 uamek molowy argonu jest rwny 0,4138. Obliczy stopie przereagowania dwutlenku siarki (wynik podaj w uamku). 8.2-36. Staa rwnowagi Kp dla reakcji I2 = 2I przebiegajcej w temperaturze 1690 K wynosi 6,29. Obliczy, jak objto zajmuje 3 28,9 g jodu w tej temperaturze pod cinieniem 107 kPa. Wynik poda w dm . 8.2-37. 3 Prbk 9,7 mmol Br2 umieszczono w zamknitym zbiorniku o pojemnoci 9,2dm i podgrzano do temperatury 1000 K. Staa . -7 3 rwnowagi procesu Br2 = 2Br, Kc= 4,7 10 kmol/m . Podaj stenie bromu atomowego w stanie rwnowagi. 8.2-38. Wspczynnik podziau substancji x miedzy H2O(1) i toluenem okrela stosunek ste molowych c2/c1=77. Ile potrzeba 3 toluenu aby z 220 cm wodnego roztworu usun 80% wagowych substancji x przez jednorazowe wytracenie. 8.2-39. Staa rwnowagi reakcji odwracalnej: CO+H2O = CO2 + H2 w pewnej temperaturze jest rwna 1, a stenia rwnowagowe CO2 i H2O wynosz odpowiednio 0,04 i 0,03. Ile wynosz stenia pocztkowe CO i H2O? 8.2-40. Staa rwnowagi reakcji estryfikacji CH3COOC2H5 +H2O CH3COOH + C2H5OH 3 w pewnej temperaturze wynosi 4, a stenia [mol/dm ] rwnowagowe wynosz: kwas-0,1; alkohol-0,4; ester-0,8; woda-0,2 O ile zmienio si stenie rwnowagowe estru po ustaleniu ponownie stanu rwnowagi, po wprowadzeniu do ukadu 0,2 3 molaCH3COOH , przy zaoeniu e objto nie ulega zmianie i wynosi 1 dm

- 62 -

Rwnowaga chemiczna 8.2-41. Mieszanin 15 moli jodu i 30 moli wodoru ogrzewano w temperaturze 721K, a do osignicia rwnowagi w fazie gazowej. Otrzymano 25 moli jodowodoru. Oblicz sta rwnowagi otrzymywania jodowodoru 8.2-42. o N2(g)+O2(g) w temperaturze 2 C jest rwna 83. Do zamknitego naczynia o Staa rwnowagi reakcji 2NO(g) 3 o objtoci 1,15dm wprowadzono 0,05mola NO i ogrzano naczynie do temperatury 2 C. Oblicz: a)liczby moli wszystkich reagentw w stanie rwnowagi b)wydajno reakcji rozkadu NO w tych warunkach 8.2-43. o Staa rwnowagi reakcji 2NO2(g) = N2O4(g) w temperaturze 55 C rwna si 21. Do zamknitego naczynia o objtoci 120 3 o dm wprowadzono 4 mole NO2 i 1,5 mola N2O4, a nastpnie ogrzano naczynie do temperatury 55 C. Oblicz, ilo moli kadego z reagentw w stanie rwnowagi. 8.2-44. Reakcja 2A + B = 3C + D przebiega w fazie gazowej. Gdy zmieszano 1 mol A, 2 mole B i 1 mol D, po ustaleniu si rwnowagi w temperaturze 307K i pod cinieniem 2atm, mieszanina zawieraa 0,8 mola C. Oblicz uamek molowy B w stanie rwnowagi. 8.2-45. PCl3(g) + Cl2(g). W pewnej temperaturze z 2 moli Piciochlorek fosforu dysocjuje zgodnie z rwnaniem: PCl5(g) 3 PCl5 znajdujcych si w zamknitym naczyniu o objtoci 100dm , ulego rozkadowi 1,5 mola. Oblicz warto staej rwnowagi reakcji. 8.2-46. 3 Mieszanin 15 moli CO2 i 12 moli H2 ogrzano w zamknitym naczyniu o objtoci 600dm do temperatury 800K. Po ustaleniu si rwnowagi stwierdzono, e w naczyniu znajduje si 4,4 mola CO. Oblicz warto staej rwnowagi reakcji: CO(g)+H2O(g). CO2(g)+H2(g) 8.2-47. 3 PCl5 w podwyszonej temperaturze rozkada si, dajc PCl3 i Cl2. W zamknitym naczyniu o objtoci 125dm ogrzano 5 moli PCl5 do temperatury 500K. Oblicz stenia wszystkich reagentw w stanie rwnowagi, jeli wiesz, e staa rwnowagi reakcji PCl3(g) + Cl2(g) w temperaturze 500K jest rwna 0,04. PCl5(g) 8.2-48. o N2(g) + O2(g) w temperaturze 2 C jest rwna 83. Do zamknitego naczynia o Staa rwnowagi reakcji 2NO(g) 3 o objtoci 1,15dm wprowadzono 0,5 mola NO i ogrzano naczynie do temperatury 2 C. Oblicz: a) liczby moli wszystkich reagentw w stanie rwnowagi b) wydajno reakcji rozkadu NO w tych warunkach. 8.2-49. o C(s) + CO2(g) w temperaturze 1 C jest rwna 0,019. W zamknitym naczyniu o Staa rwnowagi reakcji 2CO(g) 3 o objtoci 10dm umieszczono 0,01 mola CO i ogrzano naczynie do 1 C. Oblicz: a) liczby moli wszystkich reagentw w stanie rwnowagi b) wydajno rozkadu CO w tych warunkach 8.2-50. NO(g) + SO3(g) w pewnej temperaturze jest rwna 5. Do zamknitego Staa rwnowagi reakcji SO2(g) + NO2(g) 3 naczynia o objtoci 25dm wprowadzono 0,5 mola SO2, 0,3 mola NO2, 0,1 mola NO i 0,2 mola SO3, po czym zapocztkowano reakcj. Oblicz: a) liczby moli wszystkich reagentw w stanie rwnowagi b) procentowy skad objtociowy mieszaniny reakcyjnej w stanie rwnowagi. 8.2-51. CO2(g) w pewnej temperaturze jest rwna 0,3. Do naczynia o objtoci Staa rwnowagi reakcji C(s) + O2(g) 3 400dm wprowadzono 10 moli wgla i 10 moli tlenu, po czym zapocztkowano reakcj. Oblicz ile procent wgla ulego utlenieniu do momentu ustalenia si rwnowagi.

http://www.chemia.sos.pl

- 63 -

Rwnowaga chemiczna 8.2-52. C + D. Staa rwnowagi tej reakcji rwna jest 1. Pocztkowe Reakcja odwracalna wyraa si rwnaniem A + B 3 3 stenie substancji A wynosi 2mol/dm , za substancji B wynosi 10mol/dm . Oblicz jaka cz A ulegnie przemianie do chwili ustalenia si rwnowagi. 8.2-53. 2NO(g) + O2(g) w temperaturze 1000K jest rwna 71. Oblicz, ile moli NO2 naley Staa rwnowagi reakcji 2NO2(g) 3 wprowadzi do naczynia o objtoci 250dm , aby po ogrzaniu do temperatury 1000K rozkadowi ulego 90% NO2. 8.2-54. Do naczynia wprowadzono 4,00mola Ar, 3,12mola SO2 i 2,81 mola O2. Po ustaleniu si rwnowagi w procesie tworzenia SO3 wedug reakcji 2SO2+O2=2SO3 uamek molowy argonu jest rwny 0,4138. Obliczy stopie przereagowania dwutlenku siarki (wynik podaj w uamku molowym). 8.2-55. Okrel, w ktr stron przesunie si pooenie rwnowagi egzotermicznej reakcji utlenienia tlenku wgla(II) do tlenku wgla(IV), jeli: a) do ukadu reakcyjnego wprowadzi si tlen, b) do ukadu doda si tlenek wgla (IV), c) z ukadu usunie si cz tlenku wgla(II), d) podniesie si temperatur ukadu, e) podniesie si cinienie panujce w ukadzie 8.2-56. Okrel, w ktr stron przesunie si pooenie rwnowagi przy wzrocie cinienia panujcego w ukadzie reakcyjnym reakcji: a) syntezy chlorowodoru z pierwiastkw b) utlenienia tlenku siarki(IV) do gazowego tlenku siarki(VI) c) dimeryzacji NO2 d) termicznego rozkadu wglanu magnezu e) syntezy siarczku elaza(II) z pierwiastkw 8.2-57. Niekiedy zmiana warunkw reakcji powoduje zmian kierunku procesu, czyli zmian powstajcych produktw. Podaj przykad takiej reakcji i powiedz, jakie warunki spowodoway zmian.

- 64 -

Rne reakcje

9.

Rne reakcje
9.1.

Zadania tekstowe

9.1-1. Dane s: potas, kwas siarkowy (VI), tlenek miedzi (II), woda. Naley otrzyma wodorotlenek miedzi (II). Napisz odpowiednie rwnanie reakcji. Dane s: sd, kwas solny, tlenek elaza (III), woda. Naley otrzyma wodorotlenek elaza (III). Napisz odpowiednie rwnania reakcji. 9.1-2. Sole mona otrzyma rwnie innymi sposobami. Metody te to np. a) tlenek metalu + tlenek kwasowy sl b) zasada+ tlenek kwasowy sl + woda c) metal+ niemetal sl d) sl1+kwas1 sl2+kwasII e) sl1+ zasada sl2+wodorotlenek f) sl1 + sl2 sl3+sl4 Podaj po 2 przykady rwna reakcji chemicznych w ktrych powstaj sole wymienionymi metodami. 9.1-3. Zaproponuj otrzymywanie wszystkimi znanymi Ci metodami siarczanu(VI) sodu, oraz chlorku wapnia 9.1-4. Napisz reakcje: a) chlorku niklu NiCl2 z wod amoniakaln (chlorek niklu jest atomem centralnym, woda amoniakalna ligandem), napisz reakcje wytrcania si osadu i rozpuszczania osadu. Napisz nazw kompleksu. b) wodorotlenku sodu z siarczanem glinu ( wodorotlenek sodu jest ligandem, a siarczan glinu kationem centralnym. Napisz reakcje wytrcania osadu i rozpuszczania. Podaj nazw kompleksu. 9.1-5. Napisz reakcje: . a) chlorku cyny SnCl4 H2O z wodorotlenkiem sodu NaOH NaOH jest ligandem, a chlorek cyny atomem centralnym. Napisz reakcje wytracania si osadu i jego rozpuszczania, oraz nazwij powstay kompleks. b) chlorku potasu z AgNO3(reakcja wytrcania osadu) i reakcj otrzymanego zwizku z amoniakiem(reakcja rozpuszczania osadu) c) CuSO4 z wod amoniakaln. Reakcje wytrcania osadu i rozpuszczania. Ligandem jest woda amoniakalna. Nazwij otrzymany zwizek. 9.1-6. Uoy w formie czsteczkowej i jonowej rwnania reakcji rozpuszczania wodorotlenku cynku: 1) w roztworze wodorotlenku sodu, 2) w roztworze kwasu siarkowego(VI). Poda nazwy powstajcych soli. 2Uwaga: Sole zawierajce anion ZnO2 - to cynkany. 9.1-7. Metaliczny cynk rozpuszcza si w roztworze wodorotlenku potasu, przy czym tworzy si cynkan potasu i wydziela si wodr. Uoy rwnanie reakcji. 9.1-8. Pierwiastek amfoteryczny o symbolu oglnym E wystpuje w anionie soli potasowej K3EO3. Posugujc si symbolem E uoy wzory: tlenku, wodorotlenku, bromku, siarczku, fosforanu(V) tego pierwiastka (na tym samym stopniu utlenienia). 9.1-9. Zapisz reakcj dziaania kwasu siarkowego(VI), na wapie prowadzc do otrzymania dihydratu siarczanu(VI)wapnia (tetraoksosiarczanu diakwowapnia).

http://www.chemia.sos.pl

- 65 -

Rne reakcje 9.1-10. Wyjanij dlaczego sole amonowe dobrze rozpuszczaj si w wodzie. 9.1-11. Przygotowano roztwory czterech soli o nastpujcych wzorach sumarycznych: CuCl2, Pb(NO3)2, NaCl, AlCl3. Do kadego roztworu dodano roztworu kwasu fosforowego(V). Wska roztwory soli w ktrych wytrci si osad. Przedstaw w postaci czsteczkowej i jonowej rwnania zachodzcych reakcji. 9.1-12. Napisz w formie czsteczkowej i jonowej rwnania reakcji zachodzcych pomidzy roztworami nastpujcych substancji: Na3PO4 + CuCl2 Pb(NO3)2 + KI NaOH + FeCl3 Ba(NO3)2 + Na2SO4 9.1-13. Uzupeni rwnania reakcji lub zaznaczy, e reakcja nie zachodzi: a) . + H2O HNO2 b) SO2 + H2O . c) Al2O3 + H2O d) + .. Na3PO4 e) KOH + H2SO4 . f) Zn(OH)2 + NaOH . 9.1-14. Napisa rwnania reakcji syntezy tlenku glinu z pierwiastkw 1) poda interpretacj molow rwnania 2) obliczy: a) objto tlenu warunki normalne b) mas glinu niezbdn do otrzymania 0,35 mola tlenku glinu 9.1-15. Uzasadnij, piszc odpowiednie rwnania reakcji, e wodorotlenek cynku ma charakter amfoteryczny. 9.1-16. Poda przykad jonu ktry w rekcjach chemicznych moe spelniac role: a) tylko utleniacza, b) tylko reduktora, c) reduktora lub utleniacza. 9.1-17. Poda przykad pierwiastka, ktry na zerowym stopniu utlenienia moe spenia role: a) tylko utleniacza, b) tylko reduktora, c) reduktora lub utleniacza. 9.1-18. Zaprojektowa dowiadczenie, ktre wykae amfoteryczny charakter CuO i zasadowy Cu2O. 9.1-19. Dane s : tlen, siarka, magnez , woda, kwas solny. Podaj jak najwiksz ilo zwizkw, ktre mona otrzyma z tych substancji. Napisz rwnania odpowiednich reakcji otrzymywania. UWAGA: produkt reakcji dwch z nich moe by substratem w innej reakcji. 9.1-20. Chlor mona otrzyma w laboratorium ogrzewajc mieszanin NaHSO4, NaCl i MnO2. Uoy rwnanie reakcji. Jakie sole naley zmiesza aby po silnym ogrzaniu otrzyma siarczan potasu sodu (KNaSO4) i chlorowodr.

- 66 -

Rne reakcje 9.1-21. Uzupeni rwnania reakcji lub zaznaczy, e reakcja nie zachodzi: a)+ H2O HNO3 b) SO3+ H2O c) ZnO + H2O d) .+ . Na3PO4 e) LiOH + H2SO4 f) Al(OH)3 + NaOH 9.1-22. Dokocz rwnania reakcji, lub zaznacz, e reakcja nie zachodzi HNO2 + Cr(OH)3 P4O10 + NaOH H2CO3 + Na2SO3 S + Ca HBr + Na2SO4 CaO + H2SO4 ZnO + NaOH Cr2O3 + HCl 9.1-23. Tlenek pewnego II-wartociowego metalu X poddano roztwarzaniu w kwasie solnym. Tlenek reaguje z kwasem zgodnie z rwnaniem: XO + 2HCl XCl2 + H2O. Podany wykres przedstawia zaleno masy roztworzonego tlenku od liczby moli kwasu solnego niezbdnego do jego roztworzenia. Odczytaj z wykresu, jaka liczba moli kwasu jest niezbdna do roztworzenia 10g tlenku. Na podstawie odczytanej wartoci oblicz mas molow tlenku oraz podaj symbol metalu X.

9.1-24. Zawarto baru w prbce oznaczono metod wagow strcajc BaSO4 i uzyskano osad o masie 150mg. Jaka bya zawarto baru w mg w prbce jeeli mnonik analityczny ma warto 0,5885 9.1-25. Napisz w postaci czsteczkowej rwnania reakcji otrzymywania poniszych soli wszystkimi moliwymi metodami. a) azotan(V) wapnia b) chlorek magnezu 9.1-26. Zaproponuj metody rozdzielania nastpujcych mieszanin a) siarka + opiki elaza b) cukier + piasek rozpuszczone w wodzie c) woda morska 9.1-27. Najwikszy diament, jaki znaleziono, pochodzi z Republiki Poudniowej Afryki. Nadano mu imi Cullinan. Way 3106 3 3 karatw, jego objto wynosia okoo 177cm , a gsto 3,51g/cm . Oblicz jakiej liczbie gramw odpowiada karat, jednostka masy stosowana w jubilerstwie.

http://www.chemia.sos.pl

- 67 -

Rne reakcje 9.1-28. Podaj wzory nastpujce soli siarczanu(VI) potasu wglanu glinu azotanu(V) wapnia 9.1-29. Podaj nazwy soli opisanych wzorem: Na2SO4 Ca3(PO4)3 9.1-30. Uzupenij rwnania reakcji a) Mg + H2SO4 b) Fe +.... FeS+.... c) Ba(OH)2 + HCl ....+.... 9.1-31. Uzasadnij za pomoc reakcji czym si rni metal spasywowany od metalu zaktywowanego. 9.1-32. Jakie pierwiastek wchodz w skad zwizkw organicznych, jakie zwizki wgla nie s zwizkami organicznymi. 9.1-33. Wyjani rnic pomidzy hydroliz a dysocjacj elektrolityczn. 9.1-34. Napisz rwnanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(VI) z odpowiedniego tlenku 9.1-35. Okrel wartociowo reszty kwasowej i podaj nazw kwasu o wzorze HClO4 9.1-36. Uoy rwnania reakcji: a) kwasu siarkowego(VI) z: Fe, Na, Al, b) kwasu fosforowego(V) z wodorotlenkiem wapnia c) kwasu wglowego z wodorotlenkiem magnezu 9.1-37. Poda nazwy nastpujcych soli: ZnCl2, K2CO3, CuSO4, AgNO3, NaHSO4, CaOHCl, KH2PO4. 9.1-38. Ulozyc rowniania reakcji: a) Ca(OH)2+CO2 b) Mg+Cl2 c) ZnO+P2O5 d) Al(OH)3+SO3 9.1-39. Podaj wzr sumaryczny zwizku chemicznego zoonego z jonw: + a) Li , Br 2+ b) Ca , Cl 3+ c) Al , F + 2d) Na , O 3+ 2e) Al , S 9.1-40. U rwnanie poniszych przemian, wska rwnania reakcji analizy, syntezy, wymiany: sd + siarka wodorotlenek srebra tlenek srebra(I)
- 68 -

Rne reakcje tlenek elaza(III) + wgiel tlenek elaza(II) + tlenek wgla tlenek elaza(II) + wodr 9.1-41. U rwnania reakcji: a) spalanie cynku w tlenie b) rozkad tlenku chloru(IV) c) redukcji tlenku elaza(III) glinem 9.1-42. Uoy oglne rwnanie reakcji metalu lekkiego n-wartociowego z wod.

http://www.chemia.sos.pl

- 69 -

Rne reakcje

9.2.

Schematy reakcji

9.2-1. Podaj wzory (lub symbole) i nazwy substancji X, Y, Z, W. Napisz odpowiednie rwnania reakcji oznaczone cyframi 1, 2, 3, 4, 5.
Mg +
1

X + Y
2

C + MgO +
3

X Y

Y
H2O 5

Mg(OH)2
H2O 4

W Z

+ 2OH-

Z W

H2CO3

2H+ +

9.2-2. Podaj wzory (lub symbole) i nazwy substancji oznaczonych symbolami A,B,C i D. Napisz i uzgodnij rwnania reakcji oznaczonych cyframi 1, 2, 3, 4 i 5

C 2

1 HNO2

A + N2 + 3 A N2O5 + 4 H2 + A B 5

D
9.2-3. U rwnania reakcji, za ktrych pomoc mona dokona nastpujcych przemian:

- 70 -

Rne reakcje
a) C 1 CO2 2 H2CO3

1. ................................................................ 2. ................................................................ b) S 1 SO2 4 H2SO3 1. ....................................................... 2. ....................................................... 3. ......................................................... 4. ........................................................ c) Na 1 Na2O 3 1. ....................................................... 2. ....................................................... 3. ......................................................... 2 NaOH 2 SO3 3 H2SO4

9.2-4. Podaj wzory (lub symbole) i nazwy substancji ukrytych pod literami X, Y, Z. Napisz i uzgodnij odpowiednie rwnania reakcji oznaczone cyframi 1, 2, 3, 4, 5.

X
+ SO3 2 H2SO4 3

+ SO2 +

1 H2SO3 4 H2O
2-

X Y Z

H2O 5

Z
+ SO3
2-

+ SO4

1. 2. 3. 4. 5. 9.2-5. Podaj wzory (lub symbole) i nazwy substancji oznaczonych literami: K, L, M, N. Napisz i uzgodnij rwnania reakcji oznaczone cyframi 1, 2, 3, 4.

http://www.chemia.sos.pl

- 71 -

Rne reakcje

M
3 1

K
+

L
+ H2

K2O +

K L
4

........................................... ........................................... ........................................... ...........................................

M
2

M N

N
+ H2

1. .. 2. .. 3. .. 4. .. 9.2-6. Napisz rwnania reakcji: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7. Podaj nazwy i wzory substancji oznaczonych literami: A, B, C, D.

A
+ C2H6 + 1

CO +

B
2

+ H2O 7

A
+ C3H4 + 4 5

H2O + C +

B
+ C4H8

B
C3H6Br2 6

Br2 +

D
9.2-7. Zwizki chemiczne pewnego pierwiastka, oznaczonego symbolem E, poddano czterem kolejnym przemianom pokazanym na schemacie. Wpisz do kadego pustego prostokta wzr odpowiedniego zwizku zawierajcego pierwiastek E. U rwnania reakcji do etapw 1,2 i 4.

E2O3

+O

+H2O 2

VII +Cu(OH) 2 HEO4 3

+NaOH 4

- 72 -

Rne reakcje

9.3.

Projektowanie dowiadcze

9.3-1. W wodzie oczyszczanej chlorem znajduj si pewne iloci jonw chlorkowych. Zaproponuj dowiadczenie, za pomoc ktrego mona wykry te jony. Narysuj schematyczny rysunek, opisz obserwacje i wnioski poparte rwnaniem reakcji. 9.3-2. Korzystajc z tabeli rozpuszczalnoci soli w wodzie, zaprojektuj metody otrzymywania: a) chlorku srebra b) bromku srebra c) jodku srebra 9.3-3. W dwch butelkach znajduje si woda destylowana i woda morska. Zaproponuj dowiadczenie, w ktrym zidentyfikujesz zawarto butelek. Przedstaw schematyczny rysunek przebiegu dowiadczenia, obserwacje wnioski i odpowiednie rwnania reakcji. 9.3-4. W dwch niepodpisanych probwkach znajduj si wodne roztwory KCl i Na2CO3. Majc do dyspozycji: palnik, prcik platynowy, roztwr BaCl2 oraz fenoloftalein, zaproponuj trzy rne metody identyfikacji tych roztworw. Opisz tok postpowania i napisz odpowiednie rwnania reakcji. 9.3-5. Pewne dowiadczenie chemiczne zostao opisane przez ucznia w nastpujcy sposb: "Do niewielkiej objtoci tego roztworu w probwce dodano kilka kropel stonego kwasu siarkowego(VI) obserwujc 3 zmian zabarwienia na pomaraczow. Nastpnie wkroplono ok. 1cm ciekej substancji organicznej i lekko podgrzano. Zaobserwowano zmian zabarwienia na kolor zielony". a) zaproponowa substancje, ktrych zachowanie chemiczne pasuje do podanego opisu, b) zapisa odpowiednie jonowe rwnania reakcji ilustrujce obie przemiany 9.3-6. W jaki sposb mona odrni wodne roztwory nastpujcych soli: chlorku sodu, wglanu sodu i chlorku glinu? Zapisz obserwacje oraz wnioski.

http://www.chemia.sos.pl

- 73 -

Rwnowagi jonowe w wodnych roztworach elektrolitw

10. Rwnowagi jonowe w wodnych roztworach elektrolitw


10.1.

Dysocjacja elektrolityczna

10.1-1. Ktre z podanych niej substancji ulegaj w wodzie dysocjacji elektrolitycznej: HBr, CH4, Cl2, Ca(OH)2, MgCl2, CCl4, H3PO4, C2H6, K2SO4? 10.1-2. + Ile moli jonw sodu Na powstanie w procesie dysocjacji elektrolitycznej 10 moli: 1) Na3PO4, 2) Na2HPO4, 3) NaH2PO4 10.1-3. Do naczy z wod wprowadzono nastpujce substancje: Na2O, SO2, CH4, NH3, Ca, HCI, O2, CaCl2, H2S. Ktre roztwory + bd zawieray jony H , ktre OH , a ktre bd miay odczyn obojtny? 10.1-4. Gdzie znajduje si wicej jonw: w 1g LiF czy w 1g Na2O? 10.1-5. Uszeregowa sole: NaCl, BeF2 i FeBr3 w kolejnoci rosncej liczby jonw w prbkach o jednakowych masach. 10.1-6. W jakim stosunku wagowym naley odway NaCl i Na2SO4 aby po rozpuszczeniu w oddzielnych naczyniach z wod otrzyma roztwory o jednakowej zawartoci jonw sodowych? 10.1-7. . -5 3 Dla stenia jonw [OH ]=1 10 mol/dm okrel: + a) stenie jonw H b) pH roztworu c) odczyn roztworu 10.1-8. Podaj po trzy przykady dysocjacji kwasu, zasady i soli wskazujc mocny i slaby kwas oraz mocna i sab zasad. 10.1-9. Czy wiesz, e niektre kwasy dysocjuj stopniowo? a) Napisz na czym polega dysocjacja stopniowa . .. b) Ktre z poznanych kwasw mog dysocjowa stopniowo? . .. c) Napisz rwnania dysocjacji stopniowej kwasu fosforowego(V). 10.1-10. Napisz rwnanie dysocjacji kwasw: azotowego(V) siarkowego(VI) wglowego 10.1-11. Napisz rwnanie dysocjacji jonowej: a) azotanu(V) magnezu b) siarczanu(VI) elaza(III)

- 74 -

Rwnowagi jonowe w wodnych roztworach elektrolitwRne reakcje

10.2.

Hydroliza

10.2-1. Wyjanij zjawisko hydrolizy. Jakie zwizki ulegaj hydrolizie. Okrel odczyn roztworw nastpujcych soli: KCl, K2CO3, NH4NO3 10.2-2. Okrel jaki odczyn wykazuj nastpujce sole: FeCl2, CH3COONa, KCl, K2CO3. Podaj odpowiednie rwnania reakcji 10.2-3. Jaki odczyn bd miay wodne roztwory nastpujcych soli (odpowiedzie nie ukadajc rwna chemicznych): (NH4)2SO4, Na2SO4, BaCl2, Na2CO3, NaNO3, KNO3, K2SO4? 10.2-4. Uoy jonowe rwnania reakcji hydrolizy oraz poda odczyn wodnych roztworw nastpujcych soli: KHS NaHCO3 NH4HSO3 Al2(SO4)3 10.2-5. Uoy rwnanie reakcji hydrolizy i poda odczyn roztworu: a)mrwczanu potasu b) octanu potasu c) benzoesanu sodu 10.2-6. Napisz rwnania reakcji hydrolizy podanych soli oraz okrel dla kadej odczyn wodnego roztworu i typ hydrolizy: Na2SO3, NH4Cl, Na2SO4 10.2-7. Oblicz pH i stopie hydrolizy jonw ulegajcych hydrolizie w nastpujcych roztworach: a) 0,5 M NH4Cl (pKb=4,75, pKw=14,2) b) 0,0002 M CH3COONa (pKa=4,55, pKw=14,2) 10.2-8. Napisz rwnania czsteczkowe i jonowe reakcji oraz zapis skrcony i okrel rodzaj hydrolizy soli chlorku elaza(II) (FeCl2).

10.3.

Staa i stopie dysocjacji

10.3-1. Czy w miar odparowywania wody z roztworu elektrolitu stopie dysocjacji: 1) ronie, 2) maleje, 3) pozostaje stay? 10.3-2. Sporzdzono dwa roztwory tego samego elektrolitu i stwierdzono, e w roztworze A stopie dysocjacji wynosi 0,4%, a w roztworze B wynosi 1,3%. Ktry roztwr by bardziej stony? 10.3-3. 2Roztwr zawiera 0,25 mola jonw SO4 oraz jony potasu. Obliczy liczb moli jonw potasu.

http://www.chemia.sos.pl

- 75 -

Rwnowagi jonowe w wodnych roztworach elektrolitw 10.3-4. Czy w wodnym roztworze kwasu siarkowego(IV) (siarkawego) liczba jonw H+ jest dwukrotnie wiksza od liczby jonw 2SO3 ? 10.3-5. Uporzdkowa wszystkie jony obecne w roztworze H3PO4 wedug malejcego ich stenia. 10.3-6. 3 Obliczy stopie dysocjacji jednowodorotlenowej zasady w roztworze o steniu 0,1 mol/dm ,jeeli stenie molowe jonw . -3 3 OH wynosi 1,3 10 mol/dm . 10.3-7. Obliczy stopie dysocjacji elektrolitu, wiedzc, e w roztworze znajduje si 0,2 mola czsteczek zdysocjowanych oraz 0,8 mola. czsteczek niezdysocjowanych. 10.3-8. Obliczy stenie molowe jonw potasu w 0,1-molowym roztworze siarczku potasu (=100%). 10.3-9. + Ktry roztwr zawiera wicej jonw H ? 3 1) 1dm 0,1-molowego HF ( = 15%) 3 2) 1dm 0,01-molowego HCI ( = 100%) 10.3-10. 3 Obliczy stenie molowe niezdysocjowanych czsteczek w roztworze jednoprotonowego kwasu o steniu 0,05 mol/dm (=1,9%). 10.3-11. 3 Obliczy stenie molowe jonw wapnia w roztworze zawierajcym 1,11g chlorku wapnia (=100%) w 100cm roztworu. 10.3-12. 3 Ile gramw elaza w postaci jonw znajduje si w 200cm 0,5-molowego roztworu siarczanu(VI) elaza(II) (=100%)? 10.3-13. 3 Obliczy stopie dysocjacji kwasu cyjanowodorowego (HCN) w roztworze o steniu 0,1mol/dm . Staa dysocjacji HCN . -10 wynosi 7,2 10 . 10.3-14. . -5 Staa dysocjacji zasadowej amoniaku wynosi 1,8 10 . Obliczy stopnie dysocjacji amoniaku w roztworach: a) 1-molowym, b) 0,1-molowym, c) 0,01-molowym. 10.3-15. 3 Oblicz pH octu bdcego 6% roztworem kwasu octowego o gstoci 1g/cm , przyjmujc stopie dysocjacji rwny 0,1%. 10.3-16. . -5 Wodny roztwr kwasu octowego K=1,17 10 rozcieczono, w wyniku czego stopie dysocjacji kwasu wzrs od wartoci 0,3% do 0,4%. Oblicz pocztkowe stenie roztworu oraz stenie po rozcieczeniu. 10.3-17. . -4 Obliczy stenie jonw wodorowych w roztworze jedno- protonowego kwasu (K = 2 10 ), jeeli stopie dysocjacji wynosi: a) 1 %, b) 10%. 10.3-18. Obliczy sta dysocjacji kwasu jedno protonowego, wiedzc, e w jego roztworze o steniu jonw wodorowych 0,01 3 mol/dm stopie dysocjacji wynosi 2%.

- 76 -

Rwnowagi jonowe w wodnych roztworach elektrolitwRne reakcje

10.3-19. -4 Obliczy stenie molowe roztworu jednowodorotlenowej zasady (K = 10 ), wiedzc, e stenie jonw OH- wynosi 0,02 3 mol/dm . 10.3-20. 3 . -5 Ile wody trzeba dola do 0,5dm 0,2-molowego roztworu kwasu octowego (K= 1,8 10 ), aby stopie dysocjacji kwasu podwoi si? 10.3-21. Oblicz stopie dysocjacji kwasu octowego w roztworze 0,1 molowym, jeeli przez dodanie pewnej iloci mocnego kwasu 3 . -5 zwikszono w tym roztworze stenie jonw wodorowych do 0,1 mol/dm . K=1,74 10 . 10.3-22. Przy jakim steniu roztworu kwasu octowego stopie dysocjacji osignie warto 95%, jeeli wiadomo, e stopie dysocjacji w 0,0949 molowym roztworze kwasu wynosi 1,35% 10.3-23. Oblicz stopie dysocjacji kwasu octowego, jeli w jego wodnym roztworze stenie niezdysjocjonowanych czsteczek 3 3 wynosi 1,994 mol/dm , natomiast stenie jonw wodorowych wynosi 0,006mol/dm . 10.3-24. Oblicz stopie dysocjacji 0,05 molowego roztworu kwasu octowego jeeli rozpuszczony jest w 0,2 molowym roztworze . -5 kwasu solnego. Staa dysocjacji kwasu octowego wynosi 1,75 10 . 10.3-25. Obliczy stopie dysocjacji jedno wodorotlenowej zasady, wiedzc, e jej 0,1-molowy roztwr ma pH=10. 10.3-26. -4 Oblicz warto staej dysocjacji HClO2 jeeli stopie dysocjacji tego kwasu w 0,2 molowym roztworze wynosi 4,3*10 . 10.3-27. 3 Obliczy sta dysocjacji kwasu octowego, wiedzc, e w roztworze tego kwasu o steniu 0,1 mol/dm pH wynosi 2,9 10.3-28. 3 Obliczy zawarto kwasu azotowego(V) (w molach i gramach) w 600cm roztworu o pH=4 i stopniu dysocjacji =0,8 10.3-29. 3 300cm 0,02-molowego wodnego roztworu pewnego kwasu jednoprotonowego, w ktrym stopie dysocjacji kwasu wynosi 3 16,6% zmieszano z 200cm wodnego roztworu tego samego kwasu, ale o stopniu dysocjacji 1,8%. Oblicz stopie dysocjacji w tak otrzymanym roztworze 10.3-30. 3 . -10 Oblicz stopie dysocjacji kwasu jednozasadowego o steniu 0,1 mol/dm , ktrego staa dysocjacja rwna jest 8,0 10 . 10.3-31. Oblicz stenie jonw wodorowych w 1 molowym roztworze kwasu fluorowodorowego, ktrego staa dysocjacji wynosi . -4 6,3 10 . 10.3-32. Oblicz stenie jonw w 0,5 molowym roztworze kwasu fluorowodorowego jeeli stopie dysocjacji wynosi 2,5% 10.3-33. 3 Oblicz pH roztworu kwasu octowego CH3COOH s teniu 0,5 mol/dm jeeli wiesz, e staa dysocjacji jest rwna . 5 3 1,75 10- mol/dm . 10.3-34. 3 Oblicz stopie dysocjacji kwasu dichlorooctowego w roztworze o steniu 0,01 mol/dm , wiedzc e pKa, tego kwasu wynosi 1,3.

http://www.chemia.sos.pl

- 77 -

Rwnowagi jonowe w wodnych roztworach elektrolitw 10.3-35. + Wodny roztwr sabego kwasu jednoprotonowego zawiera 0,2 mola jonw H i 2 mole niezdysocjowanych czsteczek. Oblicz stopie dysocjacji tego roztworu. 10.3-36. Stopie dysocjacji 0,1 M roztworu NH4OH w temperaturze 25C wynosi 1,33%. Oblicz stenie jonw OH oraz sta reakcji dysocjacji. 10.3-37. . -5 Staa dysocjacji (Kz) 0,1 M roztworu NH4OH w temperaturze 25C wynosi 1,8 10 . Oblicz stenie jonw OH oraz stopie dysocjacji tej zasady. 10.3-38. 3 10g 10% roztworu NaOH rozcieczono wod do 750cm .Obliczy stenie molowe otrzymanego roztworu oraz jego pH. 10.3-39. 3 3 3 3 Zmieszano 100cm roztworu HCl o steniu 0,2mola/dm z 10cm HCl o steniu 0,1mola/dm . Obliczy stenie molowe powstaego roztworu oraz pH wszystkich roztworw. 10.3-40. Jakie jest stenie molowe jonw wodorotlenowych i pH w 0,2 molowym roztworze amoniaku. Staa dysocjacji amoniaku . -5 Kz=1,8 10 . 10.3-41. 3 3 21g NH4Cl rozpuszczono w 1 dm roztworu NH4OH o steniu 0,21mola/dm . Jakie jest pH otrzymanego roztworu? Staa . -5 dysocjacji amoniaku Kz =1,8 10 . 10.3-42. Ktry roztwr jest bardziej zasadowy: . -7 3 + a) zawierajcy 3 10 mola/dm jonw H . -9 3 b) zawierajcy 9 10 mola/dm jonw OH . 10.3-43. Oblicz pKa sabego kwasu jednoprotonowego jeli roztwr tego kwasu o pH=2 jest zdysocjowany w 36% (=36%) 10.3-44. 3 Jakie jest pH roztworu kwasu mrwkowego HCOOH o steniu 0,1 mol/dm ? pKa =3,8 10.3-45. Jakie jest nominalne (analityczne) stenie kwasu jednoprotonowego jeli jego stopie dysocjacji =50% a pH=2,2? 10.3-46. 3 3 3 Oblicz pH wody destylowanej (100cm ), nastpnie do 4 zlewek pobrano po 20cm wody. Do pierwszej zlewki dodano 1cm 3 3 roztworu kwasu solnego o steniu 0,1M, do drugiej 5 cm roztworu kwasu solnego o steniu 0,1M, do trzeciej 1cm 3 wodorotlenku sodu o steniu 0,1M, do czwartej 5 cm roztworu wodorotlenku sodu o steniu 0,1M. Oblicz pH tych roztworw.

10.4.

Obliczenia na podstawie pH roztworu


+ -7 3

W czystej wodzie stenie jonw wodorowych rwne jest steniu jonw wodorotlenowych [H ]=[OH ]=10 mol/dm . Iloczyn + -14 ste jonw wodorowych i wodorotlenowych w wodzie jest take stay i wynosi [H ][OH ]=10 i nazywany jest iloczynem -14 jonowym wody i oznaczany jako Kw=10 lub pKw=14 (p w chemii oznacza log). + + pH wykadnik stenia jonw wodorowych definiowany jest jako pH=-log[H ] lub pH=-log[H3O ]. W czystej wodzie pH=7 + -7 (-log[H ]=-log(10 )=7), natomiast dla roztworw kwanych pH<7, a dla roztworw zasadowych pH>7. Dla roztworw wodnych istnieje zaleno: pH+pOH=14 (pOH=-log[OH ]). Mocne kwasy (mocne zasady) dysocjuj w wodzie cakowicie: + HR H + R + (MeOH Me + OH ) + Dlatego stenie molowe jonw wodorowych (wodorotlenowych) rwne jest steniu molowemu kwasu (zasady): [H ]=CHR + ([OH ]=CMeOH). pH dla kwsu pH=-log[H ]=-log(CHR). Natomiast dla zasady pOH=-log[OH ]=-log(CMeOH), oraz pH=14-pOH.
- 78 -

Rwnowagi jonowe w wodnych roztworach elektrolitwRne reakcje

10.4-1. 3 Ile i jakich gramojonw trzeba doda do 1dm roztworu o pH=2 by uzyska roztwr o pH=4. 10.4-2. 3 Ile g NaOH musi zawiera 1 dm roztworu aby jego pH wynosio 12? 10.4-3. + . -10 Oblicz pH 0,10 molowego roztworu wodnego NH4Cl. Staa dysocjacji kwasowej dla NH4 Ka= 5,6 10 10.4-4. Jednoprotonowy kwas znajduje si w roztworze wodnym o pH=3. Kwas jest zdysocjowany w 46%. Oblicz pKa dla tego kwasu. 10.4-5. 3 Jak objto 0,1-molowego roztworu NaOH naley doda do 200cm 0,01-molowego roztworu H2SO4, aby pH roztworu osigneo warto 7? 10.4-6. Oblicz pH 0,01-molowego roztworu zasady sodowej. 10.4-7. Obliczy wykadnik stenia jonw wodorowych w 0,2 molowym roztworze kwasu zdysocjowanego w 78% 10.4-8. Wykadnik stenia jonw wodorowych w 0,15molowym roztworze kwasu octowego wynosi 2,79. Obliczy warto staej dysocjacji kwasu octowego. 10.4-9. Rozcieczono 7,5 ml 6M jednozasadowego kwasu do kocowej objtoci 150 ml. pH tak otrzymanego roztworu wynosi 3,06. Oblicz stenie rozcieczonego kwasu, stenie jonw wodorowych i wyznacz stopie dysocjacji kwasu w rozcieczonym roztworze. 10.4-10. . -4 Obliczy pH roztworu kwasu azotowego(III) (azotawego) (K=2 10 ) o steniu: 3 a) 0,1 mol/dm , 3 b) 0,01 mol/dm . 10.4-11. 3 Obliczy pH roztworu otrzymanego po rozpuszczeniu 0,05 g NaOH w 0,5dm wody. 10.4-12. Obliczy sta dysocjacji kwasu azotowego(lII) (azotawego), wiedzc, e jego roztwr o pH=2 ma stopie dysocjacji 2%. 10.4-13. Jaki odczyn bdzie mia roztwr otrzymany po zmieszaniu roztworu zawierajcego 2 mole kwasu siarkowego(VI) z roztworem zawierajcym 2 mole wodorotlenku sodu? 10.4-14. Ile razy naley zwikszy (lub zmniejszy) stenie jonw wodorowych, aby pH: a) wzroso o 1, b) zmalao o 1? 10.4-15. Ze wzrostem temperatury wzrasta stopie dysocjacji wody. Czy spowoduje to zmian odczynu wody? 10.4-16. Obliczy warto pOH roztworu, ktrego pH=1.

http://www.chemia.sos.pl

- 79 -

Rwnowagi jonowe w wodnych roztworach elektrolitw 10.4-17. Obliczy wartoci pH podanych roztworw, przyjmujc =100%: 3 a) kwasu solnego o steniu 0,05 mol/dm 3 b) NaOH o steniu 1 mol/dm 10.4-18. 3 Jak objto 0,1-molowego roztworu NaOH naley doda do 200cm 0,01-molowego roztworu H2SO4 aby pH roztworu osigno warto 7? 10.4-19. 3 O ile zwikszy si pH czystej wody po dodaniu 0,01 mola NaOH do 1dm wody? 10.4-20. 3 Oblicz pH roztworu, ktrego stenie kationw wodorowych wynosi 0,0001mol/dm . 10.4-21. . -5 Jakie jest stenie amoniaku, jeeli jego pH=11,2 a staa dysocjacji K=1,75 10 ? 10.4-22. 3 3 Do zobojtnienia 15,0 cm roztworu NaOH zuyto 25,35cm 0,1010M kwasu solnego. Obliczy stenie NaOH, pH kwasu solnego i wodorotlenku sodu. 10.4-23. Stenia molowe jonw wodorotlenkowych w dwch roztworach s nastpujce: -4 a) [OH ]=10 , -6 b) [OH ]=10 . + W ktrym roztworze jest wiksze stenie jonw H , a w ktrym wysze pH roztworu? 10.4-24. 3 3 Obliczy pH roztworu uzyskanego przez zmieszanie 250cm 0,2-molowego HCl i 440cm 0,1-molowego NaOH. 10.4-25. 3 Oblicz pH roztworu wodorotlenku sodu o steniu 0,015 mol/dm . 10.4-26. Oblicz pH 0,01molowego roztworu kwasu octowego, dla ktrego pKa=4,8 10.4-27. -11 Oblicz jakie jest pH roztworu zawierajcego jony wodorotlenowe o steniu 10 . Okrel odczyn roztworu 10.4-28. 3 3 Do 35 cm 0,20 M HCl dodano 1,2 cm 0,20 M KOH. Jakie jest pH otrzymanego roztworu? Zaoy addytywno objtoci. 10.4-29. 3 3 Obliczy pH roztworu otrzymanego w wyniku reakcji 0,250 dm 3,10% roztworu HNO3 o gstoci 1,015 g/cm z 1,60 g Ca. Zaniedba zmian objtoci roztworu. M(Ca) 40,01 M(HNO3) 63,015 10.4-30. 3 Oblicz pH wiedzc e pKa kwasu octowego wynosi pKa= 4,76, jego stenie 99% i przelano 0,6 cm do kolby o pojemnoci 3 100 cm po czym dopeniono wod. 10.4-31. 3 3 Zmieszano 100cm kwasu solnego o pH=4 z 50cm zasady sodowej o pH=11. Jaki jest odczyn powstaego roztworu? 10.4-32. 3 Zasada MeOH ma w roztworze stenie 0,0051 [mol/dm ]. Przy jakiej wartoci stopnia dysocjacji (w %) warto pH w tym roztworze bdzie wynosi 9.3 ? 10.4-33. 3 . -5 Do 0,05 mola HNO2 w 1 dm dodano 5g KOH. Oblicz pH kocowe, jeeli Ka HNO2 wynosi 1,99 10 .
- 80 -

Rwnowagi jonowe w wodnych roztworach elektrolitwRne reakcje 10.4-34. 3 Siark przeprowadzono w dwch etapach w tlenek siarki(VI) zuywajc cznie 1,68 dm tlenu (warunki normalne). 3 Uzyskany tlenek rozpuszczono cakowicie w wodzie (zaoenia na potrzeby zadania) otrzymujc 1000cm roztworu. Obliczy pH tego roztworu zakadajc cakowit dysocjacj kwasu. 10.4-35. Jakie formy jonowe wystpi w wodnym roztworze seryny, ktrego pH wynosi pH=7,9, a kolejne stae dysocjacji seryny wynosz: pK1=2,2 pK2=8,9. Jakie bd proporcje ste tych form? 10.4-36. Do 50ml roztworu kwasu solnego o steniu 0,1 mol/l dodano 100ml roztworu 0,2 mol/l zasady potasowej. Jakie jest pH roztworu? 10.4-37. Do 50ml roztworu kwasu solnego o steniu 0,1 mol/l dodano 100ml roztworu 0,2 mol/l zasady potasowej. Jakie jest pH roztworu? 10.4-38. 3 50cm 2M roztworu CH3COOH zmiareczkowano w 90% 3,5M roztworem NaOH. Oblicz pH roztworu.

10.5.

Roztwory buforowe

Buforem nazywamy roztwr sabego kwasu i soli tego kwasu z mocn zasad, lub roztwr sabej zasady i soli tej zasady z mocnym kwasem. Buforem moe rwnie by roztwr soli kwasu wielozasadowego i wodorosoli np.: a) roztwr CH3COOH i CH3COONa lub b) roztwr NH3 i NH4Cl lub c) roztwr Na3PO4 i Na2HPO4. W roztworze takim ustala si stan rwnowagi dla sabego elektrolitu (saby kwas lub saba zasada): a) CH3COOH
-

CH3COO + H , czyli K a =
+

[CH3COO ][H+ ] . [CH3COOH]


-

Stenie [CH3COO ] rwne jest praktycznie steniu soli, Cs: [CH3COO ]=Cs, natomiast stenie [CH3COOH], bez wikszego bdu rwne jest steniu kwasu, Ck: [CH3COOH]=Ck. Dla staej rwnowagi moemy zatem zapisa: K a =

Cs [H+ ] + . + , czyli [H ]=Ka Ck/Cs. Pamitajc, e pH=-log[H ], moemy zapisa: Ck

C pH pH=pKa-log(Ck)+ log(Cs), czyli = pK a + log s Ck


Ostatnie wyraenie otrzymamy z definicji logarytmw: log(A)-log(B)=log(A/B) b) W przypadku roztworu sabej zasady i jej soli z mocnym kwasem postpujemy podobnie. W roztworze ustala si rwnowaga dla sabego elektrolitu: NH3 + H2O NH4 + OH , dla ktrej moemy zapisa sta rwnowagi: Kb =
+ +

+ [NH4 ][OH ] . [NH3 ]

Jony amonowe pochodz praktycznie z dysocjacji soli, wic [NH4 ]=Cs, natomiast stenie amoniaku rwne jest steniu zasaday: [NH3]=Cz. Wzr na sta dysocjacji przyjmie posta: Kb =
+

Cs [OH ] . Stenie jonw wodorotlenowych w roztworze Cz


-14 + -14 -

jest rwne: [OH ]=KbCz/Cs. Wiemy, e w roztworze wodnym [H ][OH ]=Kw=1O , czyli [H ]=10 /[OH ]. Podstawiajc w ostatnim wzorze za stenie jonw wodorotlenowych warto : [OH ]=KbCz/Cs otrzymamy: [H+ ] =
-

Cs 1014 1014 . Logarytmujc = K b Cz K b Cz Cs

obustronnie otrzymamy (w chemii liter p oznaczamy log): pH=14-log(Cs)-pKb+log(Cz). Po uporzdkowaniu wyraenia na C wykadnik stenia jonw wodorowych (pH) otrzymamy: pH = pKb + log z 14 Cs Czsto dla sabych zasad w tablicach podawana jest kwasowa staa dysocjacji dla sprzonego kwasu z zasad Ka (lub pKa). Dla roztworw wodnych prawdziwa jest zaleno dla sprzonych kwasw/zasad: pKb=14-pKb (lub pKa=14-pKb).

http://www.chemia.sos.pl

- 81 -

Rwnowagi jonowe w wodnych roztworach elektrolitw


C Dla buforu zasadowego moemy wic zapisa: = pK a + log z gdzie pKa jest sta dysocjacji kwasowej sprzonego pH Cs

kwasu z zasad.

10.5-1. W jakim stosunku objtociowym naley zmiesza 0,2 mol/l roztwr octanu sodu z 300mL 0,2 mol/L roztworu kwasu . -5 octowego, aby otrzyma roztwr o pH=4,95 jeli Ka=1,8 10 . 10.5-2. 3 Do roztworu o objtoci 1dm i zawierajcego 1mol wodorotlenku amonowego i 0,35mola chlorku amonowego dodano 4,9g czystego kwasu siarkowego(VI). Obliczy pH otrzymanego roztworu wiedzc, e staa dysocjacji zasady amonowej wynosi . -5 3 1,75 10 mol/dm . 10.5-3. 3 3 Ile wynosi pH buforu powstaego ze zmieszania 500cm 0,2M roztworu CH3COOH i 500cm 0,2M roztworu CH3COONa? . -5 KCH3COOH=1,86 10 10.5-4. 3 Jak objto stonego roztworu wody amoniakalnej (c= 25% NH3, d=0,91g/cm ) naley doda do 10g chlorku amonu, 3 aby po rozcieczeniu wod otrzyma 1dm roztworu o pH=9,9. 10.5-5. 3 Ile gramw chlorku amonu naley doda do 600cm 0,4 molowego roztworu wodorotlenku amonu aby jego pH wynioso . -5 10,8 (KB=1,8 10 ) 10.5-6. Wyjanij jak przesunie si pooenie rwnowagi reakcji dysocjacji amoniaku po dodaniu do niego roztworu chlorku amonu, jaki roztwr otrzymamy? 10.5-7. 3 Oblicz pH amonowego roztworu buforowego, w ktrym stenie jonw amonowych wynosi 0,2 mol/dm , a stenie 3 amoniaku 0,3 mol/dm , wiedzc, e pKa, jonu amonowego wynosi 9,2. 10.5-8. 3 3 3 Czy mona otrzyma roztwr buforowy ze 100cm kwasu solnego o steniu 0,1 mol/dm oraz 100cm CH3COONa o 3 steniu 0,1mol/dm ?

10.5-9. + 3 3 Oblicz jak zmieni si stenie jonw H w roztworze, jeeli do 100 cm roztworu kwasu octowego o steniu 0,1 mol/dm 3 3 dodano 20 cm roztworu wodorotlenku sodu o steniu 0,1 mol/dm . . -5 Staa dysocjacji kwasu 1,8 10 . 10.5-10. 3 3 Ile g KOH naley doda do 654 cm roztworu HN3 o st. 0,1 mol/dm , tak aby uzyska roztwr buforowy o pH=5? . -5 KHN3=2,0 10 MKOH=56,10g/mol. 10.5-11. 3 Oblicz pH buforu otrzymanego przez zmieszanie kwasu octowego i octanu sodu w proporcjach 90 cm kwasu o steniu 3 0,1M i 10 cm soli tego kwasu o steniu 0,1M, oraz pH: 3 a) po dodaniu 1cm 0,1M roztworu HCl 3 b) po dodaniu 5cm 0,1M roztworu HCl 3 c) po dodaniu 1cm 0,1M roztworu NaOH 3 d) po dodaniu 5cm 0,1M roztworu NaOH 3 e) oraz po dodaniu 20 cm wody 10.5-12. 3 3 Sporzdzono bufor przez zmieszanie kwasu octowego i octanu sodu w proporcjach 90 cm kwasu o steniu 0,1M i 10 cm 3 soli tego kwasu o steniu 0,1M. Otrzymany roztwr buforowy podzielono na pi rwnych czci. Do pierwszej dodano 1cm 3 3 roztworu kwasu solnego o steniu 0,1M, do drugiej 5cm roztworu kwasu solnego o steniu 0,1M, do trzeciej 1cm
- 82 -

Rwnowagi jonowe w wodnych roztworach elektrolitwRne reakcje wodorotlenku sodu o steniu 0,1M, do czwartej 5cm roztworu wodorotlenku sodu steniu 0,1M. Do pitej czci dodano 3 20cm wody destylowanej. Obliczy pH.
3

10.5-13. 3 3 3 Sporzdzono 100 cm buforu octanowego (25cm 0,1M CH3COOH + 75cm 0,1M CH3COONa). Otrzymany bufor 3 3 3 podzielono na 5 czci i rozlano do piciu zlewek, po 20 cm do kadej. Do pierwszej dodano 1cm 0,1M HCl; do drugiej 5cm 3 3 3 0,1M HCl; do trzeciej 1cm 0,1M NaOH; do czwartej 5cm 0,1M NaOH; do pitej 20 cm wody destylowanej. Naley obliczy 3 pH caego buforu (100 cm ), nastpnie pH w kadej z piciu zlewek. 10.5-14. 3 3 3 3 Oblicz pH buforu amonowego o skadzie: 10cm NH3 o steniu 0,4mol/dm i 100cm NH4Cl o steniu 0,4mol/dm . . -5 Kb=1,76 10 . 10.5-15. Obliczy pH roztworu, jeeli zmieszano 1 molowy roztwr HNO3 z 2 molowym HCOOK w stosunku 3:5.

10.6.

Iloczyn rozpuszczalnoci

Substancje dobrze rozpuszczalne w wodzie rozpuszczaj si w niej cakowicie (oczywicie mamy na myli stenia rzdu 3 0,1-1mol/dm ). W przypadku soli, roztwory ich s mocnymi elektrolitami i przyjmuje si, e s one cakowicie zdysocjowane na + jony: NaCl Na + Cl Dla soli reakcja dysocjacji jest nieodwracalna, co oznaczamy strzak pojedyncz, skierowan w stron produktw. W przypadku soli sabo rozpuszczalnej dysocjacja tych substancji rwnie jest cakowita (zachodzi w 100%), ale pomidzy jonami w roztworze, a nierozpuszczalnym osadem ustala si stan rwnowagi: osad rozpuszcza si i w tym samym momencie odpowiednie jony cz si tworzc osad soli. Ustala si stan rwnowagi dynamicznej, co w rwnaniu reakcji oznaczamy dwoma strzakami skierowanymi w przeciwne strony: + Ag + Cl AgCl
+ Oczywicie dla reakcji rwnowagowej moemy zapisa wzr na sta rwnowagi: K = [Ag ][Cl ] . Stenie nierozpuszczonego [AgCl]

osadu jest stae, mona wic pozby si mianownika: K[AgCl]=[[Ag ][Cl ]. Iloczyn K[AgCl] nosi nazw iloczynu rozpuszczalnoci, dla kadej soli przyjmuje inn, sta warto (staa rwnowagi pomnoona przez sta warto stenia). + Iloczyn ten oznaczany jest liter L lub IR, czyli: IR=[Ag ][Cl ]. Oczywicie z rwnania dysocjacji: + Ag + Cl AgCl
+ -

wynika, e [Ag ]=[Cl ], czyli dla iloczynu rozpuszczalnoci moemy zapisa: IR=[Ag ] , oraz [Ag+ ] = IR .
+ + 2

W przypadku soli o innym skadzie postpujemy podobnie, czyli zaczynamy od napisania rwnania reakcji dysocjacji soli, np. dla Ag2S: + 22Ag + S Ag2S 3 2Z rwnania reakcji dysocjacji widzimy, e po rozpuszczeniu x moli siarczku srebra, Ag2S, w 1 dm wody, powstaje x moli [S ], + z rwnania reakcji dysocjacji widzimy, e powstan rwnie jony srebra(I) w iloci [Ag ]=2x. Wzr na iloczyn rozpuszczalnoci IR=[Ag ] [S ], czyli IR=(2x) x=4x , oraz x = 3 IR . 4 Przy zadaniach na iloczyn rozpuszczalnoci wane jest, e nierozpuszczalny osad soli AnBm wytrci si tylko wtedy, gdy n m [A] [B] bdzie wiksze od IR.
+ 2 22 3

10.6-1. . -1 3 Oblicz iloczyn rozpuszczalnoci FeS wiedzc ze jego roztwr nasycony w T=298 K ma stenie 6,1 10 mol/dm 10.6-2. 3 Ile gramw AgBr moe rozpuci si w 15 dm wody? 10.6-3. -34 Iloczyn rozpuszczalnoci CuS wynosi 10 . Jaka jest rozpuszczalno tej soli w mol/L? 10.6-4. 3 Przeprowad obliczenia i odpowiedz, czy po zmieszaniu rwnych objtoci roztworu CaCl2 o steniu 0,05mol/dm i 3 . -5 roztworu Na2SO4 o steniu 0,05mol/dm wytrci si osad CaSO4 (iloczyn rozpuszczalnoci K=4,93 10 )

http://www.chemia.sos.pl

- 83 -

Rwnowagi jonowe w wodnych roztworach elektrolitw 10.6-5. . -29 Obliczy rozpuszczalno Ca3(PO4)2 (IR Ca3(PO4)2=2 10 ) w czystej wodzie i w rodowisku wsplnego jonu z CaCl2 o 3 steniu 0,01 mol/dm . 10.6-6. . -14 Iloczyn rozpuszczalnoci jodanu(V) oowiu(II) wynosi 3,2 10 . Jaka jest rozpuszczalno tej soli wyraona w molach na litr? 10.6-7. 3 . -4 3 3 Czy wytrci si osad, jeli 50 cm roztworu Ca(NO3)2 o steniu 5 10 mol/dm zamiesza si z 50cm roztworu NaF o . -4 3 . -10 steniu 2 10 mol/dm ? Iloczyn rozpuszczalnoci CaF2 wynosi 1,7 10 . 10.6-8. 3 . -9 Ile razy zmniejszy si rozpuszczalno BaCO3 w roztworze BaCl2 o steniu 0,01 mol/dm ? KSOBaCO3 = 8 10 . 10.6-9. . -2 Do 90 ml roztworu zawierajcego 6,35 10 mg jonw I dodano 10 ml nasyconego roztworu AgCl. Obliczy czy wytrci si . -17 . -10 osad AgI. IRAgI= 8,3 10 ;IRAgCl= 1,78 10 . 10.6-10. + . -10 Ile g jonw Ag zawiera 1500 ml nasyconego roztworu AgCl: IRAgCl= 1,78 10 . 10.6-11. . -10 W jakiej iloci wody rozpuci si 1,5 g AgCl: IRAgCl= 1,78 10 . 10.6-12. 3 3 Ile cm 0,01 molowego roztworu wodorotlenku sodu naley doda do 150cm nasyconego roztworu Cd(OH)2 tak aby . -14 rozpuszczalno wodorotlenku kadmu zmalaa 50-krotnie IrCd(OH)2=2,8 10 . 10.6-13. 3 3 Do 150 cm roztworu BaCl2 o steniu 0,1M dodano 75cm roztworu NaF o steniu 0,4M i uzupeniono wod do objtoci 3 . -6 250 cm . Jaka jest masa jonw F w osadzie BaF2 wytworzonym w tym roztworze? IRBaF2=1,1 10 . 10.6-14. . -10 + + Iloczyn rozpuszczalnoci AgCl=1 10 . Policz stenie jonw Ag w roztworze wodnym, oraz stenie jonw Ag w roztworze 0,1M NaCl. Co si stanie z iloczynem rozpuszczalnoci, gdy do AgCl dodajemy 0,1M roztwr Na2SO4? 10.6-15. Jak zmieni si warto iloczynu rozpuszczalnoci chlorku srebra jeli do rozpuszczania tej soli uyjemy zamiast wody destylowanej roztworu chlorku potasu? Odpowied uzasadni 10.6-16. Jak zmieni si rozpuszczalno chlorku srebra jeli do rozpuszczania tej soli uyjemy zamiast wody destylowanej roztworu chlorku potasu? Odpowied uzasadni. 10.6-17. 3 Jaka jest rozpuszczalno (w g/dm ) Ag2CO3 jeli wiadomo, e warto pKSO tej soli wynosi 11,1?

- 84 -

Reakcje redoks

11. Reakcje redoks


11.1.

Utleniacz i reduktor, stopie utlenienia

11.1-1. Dokoczy reakcje, ktre zachodz i wska utleniacz: a) Ag + HNO3 b) Ag + Sn(NO3)2 c) AgNO3 + Sn(NO3)2 d) Sn(NO3)4 + H2 e) AgNO3 + Fe 11.1-2. W zwizkach tlenowych chlor moe wystpowa na dodatnich stopniach utlenienia. Okrel stopnie utlenienia chloru w podanych zwizkach: a) NaClO2 b) Ca(ClO4)2 c) KClO3 d) HClO. 11.1-3. Oblicz stopnie utlenienia pierwiastkw w zwizkach: a) H2SO4, H2SO3, H3PO4, H2S, HCl, HClO, HClO3 b) Na2SO4, K2SO3, P2O5, Na2S, KCl, HClO4, NaClO3 c) NH3, N2O, NO, SO2, SO3, P2O3, NH4Cl 11.1-4. Obliczy stopnie utlenienia pierwiastkw w nastpujcych jonach: 22a) SO4 , MnO4 , ClO4 , CO3 32b) AsO2 , AsO3 , MnO3 , H2PO4 11.1-5. Ktre z podanych niej reakcji s reakcjami redoks? Wskaza dezelektronator i elektronator (utleniacz i reduktor) 1) H2SO4 + Mg MgSO4 + H2 2) FeCl3 + 3NaOH Fe(OH)3 + 3NaCl 3) Zn + Pb(NO3)2 Pb + Zn(NO3)2 4) AlCl3 + 3NH3aq Al(OH)3 + 3NH4Cl 5) Hg(NO3)2 + 2NaOH HgO + 2NaNO3 + H2O 6) 2F2 + 2H2O 4HF + O2 7) As2O3 + 6NaOH 2Na3AsO3 + 3H2O 11.1-6. Ktra z podanych reakcji jest reakcj redoks? Odpowied uzasadnij, dokonujc odpowiednich oblicze stopni utlenienia pierwiastkw. Dla reakcji redoks wska utleniacz i reduktor oraz procesy utleniania i redukcji. Pamitaj o wyrwnaniu wspczynnikw stechiometrycznych. NaCl + AgNO3 AgCl + NaNO3 FeO + C Fe + CO2

http://www.chemia.sos.pl

- 85 -

Reakcje redoks

11.2.

Dobr wspczynnikw reakcji

11.2-1. Napisz bilans elektronowy reakcji Cu + stony HNO3 oraz Cu + rozcieczony HNO3 11.2-2. Napisz reakcje srebra z kwasem siarkowym (VI) i przedstaw bilans elektronowy. 11.2-3. Dobra wspczynniki w podanych rwnaniach chemicznych: a) PbO2 + HCl PbCl2 + Cl2 + H2O b) ZnS + O2 ZnO + SO2 c) Pb + H3PO4 Pb3(PO4)2 + H2 d) HClO4 + H2SO3 HCl + H2SO4 e) SnCl2 + HgCl2 SnCl4 + Hg f) S + HNO3 H2SO4 + NO g) BiCl3 + SnCl2 Bi + SnCl4 11.2-4. Dobra wspczynniki w podanych rwnaniach chemicznych: a) Hg + HNO3 Hg(NO3)2 + NO + H2O b) HNO3 + HI NO2 + HIO3 + H2O c) Mg + HNO3 Mg(NO3)2 + N2O + H2O d) As2S3 + HNO3 + H2O H3AsO4 + H2SO4 + NO e) P + HNO3 + H2O H3PO4 + NO f) As2O3 + HNO3 + H2O H3AsO4 + N2O3 g) AsH3 + HNO3 H3AsO4 + NO2 + H2O 11.2-5. W niej podanych rwnaniach chemicznych dobra wspczynniki: a) Zn + HNO3 Zn(NO3)2 + NH4NO3 + H2O b) Br2 + HClO + H2O HBrO3 + HCl c) HClO3 + HCl Cl2 + H2O d) CuS + HNO3 CuO + S + NO + H2O e) HI + H2SO4 I2 + H2S + H2O f) SO2 + Br2 + H2O HBr + H2SO4 g) H2SO3 + Cl2 + H2O H2SO4 + HCl 11.2-6. Zbilansuj rwnanie reakcji, wska utleniacz i reduktor: NaNO2+FeSO4+H2SO4 Na2SO4+Fe(SO4)3+NO+H2O 11.2-7. Uzupenij wspczynniki w poniszej reakcji redoks, zaznacz utleniacz i reduktor oraz reakcj utlenienia i redukcji. Napisz rwnanie powkowe oraz przedstaw form jonow rwnania czsteczkowego: K2Cr2O7 + HCl KCl + CrCl3 + Cl2 + H2O 11.2-8. Mieszamy ze sob w stosunku stechiometrycznym sproszkowane elazo i py siarkowy, nastpnie ogrzewamy probwk. W rozarzonej mieszaninie zachodzi czenie si pierwiastkw z utworzeniem niebiesko-czarnego siarczku elaza(II). Podaj rwnanie reakcji syntezy siarczku elaza(II) Przedstaw bilans elektronowy tej reakcji Ktry pierwiastek jest utleniaczem, a ktry reduktorem Ktry pierwiastek ulega utlenieniu, a ktry redukcji 11.2-9. Jaka masa odwaki As2S3 utleniana roztworem HNO3 do H2SO4 i HAsO3 przekae czsteczkom utleniacza 1 mol elektronw?
- 86 -

Reakcje redoks 11.2-10. Uzupenij wspczynniki z poniszej reakcji redoks, zaznacz stopnie utlenienia i redukcji oraz zapisz rwnania powkowe, form jonow i czsteczkow rwnania: KMnO4 + KNO2 + KOH K2MnO4 + KNO3+ H2O 11.2-11. W procesie technologicznym utleniono siark kwasem azotowym(V). Podaj przebieg reakcji i ustal wspczynniki reakcji (redox) 11.2-12. Uzgodnij rwnanie reakcji i dopisz brakujcy reagent: 3+ 2FeS2 + NO3 + ..... Fe + SO4 + NO + H2O 11.2-13. Uzupenij wspczynniki w poniszym rwnaniu reakcji na podstawie bilansu elektronowego. Wska utleniacz, reduktor oraz proces utlenienia reakcji: KMnO4+HCl MnCl2+Cl2+KCl+H2O 11.2-14. Uzupenij rwnania reakcji redoks: 1. AsH3 + HNO3 H3AsO4 + NO2 +H2O 2. K2CO3 + C + N2 KCN + CO 3. As2S3 + HNO3 + H2O H3AsO4 + H2SO4 + NO 4. CaH2 + H2O Ca(OH)2 + H2 5. F2O + H2O O2 + HF 11.2-15. Uzupeni podane reakcje chemiczne: NaOH + ClO2 + H2O2 NaClO2 + O2 + H2O Ca(ClO)2 + H2O2 CaCl2 + O2 + H2O KI+ O3 + H2O I2 + KOH + O2 CaH2 + H2O Ca(OH)2 + H2 F2O + H2O O2 + HF 11.2-16. Obliczy wspczynniki w niej podanych reakcjach jonowych 2+ 2+ 4+ 2+ Sn + Hg Sn + Hg2 2S + I2 S + I 22+ S + SO3 + H S + H2O + NO2 + I + H NO + I2 + H2O 11.2-17. Uoy rwnania reakcji (i dobra wspczynniki): a) w reakcji kwasu azotowego(V) o rednim steniu z miedzi tworzy si bezbarwny gaz brunatniejcy na powietrzu. b) podczas dziaania kwasu azotowego(V) na rt powstaje sl rtci dwuwartociowej i wydziela si bezbarwny gaz brunatniejcy na powietrzu c) w reakcji cynku ze stonym kwasem azotowym(V) wydziela si tlenek azotu(I) (N2O). 11.2-18. Dobra wspczynniki stechiometryczne w rwnaniach: 2+ 3+ a) Cr2O7 + 3CH3OH + H Cr + HCHO + H2O 2+ 3+ b) Cr2O7 + CH3CH2OH + H Cr + CH3CHO + H2O c) KMnO4 + H2C=CH2 + H2O HO-CH2-CH2-OH + KOH + MnO2 d) KMnO4 + H2C=CH2 + H2SO4 HO-CH2-CH2-OH + MnSO4 + K2SO4 11.2-19. Stony roztwr kwasu azotowego(V) ma tak silne waciwoci utleniajce, e zanurzony w nim rozarzony kawaek siarki zapala si. Zachodzi wwczas reakcja opisana schematem HNO3+ S H2O+NO+SO2. U bilans elektronowy, dobierz wspczynniki w rwnaniu reakcji, a nastpnie, wskaz utleniacz reduktor.

http://www.chemia.sos.pl

- 87 -

WglowodoryReakcje redoks

12. Ukad okresowy pierwiastkw


12.1.

Rne reakcje

12.1-1. Jaki powinien by wzr tlenku na najwyszym stopniu utlenienia: jodu, bizmutu, selenu, boru, cezu i cyny? 12.1-2. Pierwiastek E tworzy jodek o wzorze EI3 i chlorek o wzorze ECl3. Z 0,85g jodku w reakcji 2EI3 + 3Cl2 2ECl3 + 3I2 otrzymano 0,38g chlorku. a) Oblicz mas atomow pierwiastka E b) Napisz nazw i symbol pierwiastka E 12.1-3. Masa czsteczkowa tlenku dwuwartociowego metalu wynosi 40u. Masa atomowa tlenu 16u. Ustal mas atomow metalu. 12.1-4. Pewien pierwiastek wystpuje w dwuzasadowym kwasie tlenowym o masie czsteczkowej 62 u. Stosunek masy tlenu do masy wodoru w czsteczce tego kwasu wynosi 24:1. Jaki to pierwiastek? Napisz wzr tego kwasu. 12.1-5. Zapisz czsteczkowo, jonowo i w sposb skrcony rwnania: a) reakcji zobojtniania kwasu siarkowego(VI) wodorotlenkiem potasu b) reakcji midzy azotanem V srebra a chlorkiem sodu: zaznacz wytrcajcy si osad. 12.1-6. Oblicz wartoci x i y. Odczytaj rwnania reakcji: a) PbxOy + 4H2 3Pb+4H2O b) 2CrO+3C 2Cr+3CO

12.2.

Litowce

12.3.

Berylowce

12.3-1. Okrel charakter chemiczny tlenku magnezu i tlenku fosforu(V). Napisz reakcje, jakim ulegaj te tlenki. 12.3-2. Napisz dwie reakcje otrzymywania tlenku wapnia.

12.4.

Borowce

- 88 -

Ukad okresowy pierwiastkw

12.5.

Wglowce

12.5-1. 3 W reakcji pary wodnej z 10 kg rozarzonego koksu, zawierajcego 90% wgla, otrzymano 1600m wodoru (`warunki normalne). Obliczy procentow wydajno reakcji. 12.5-2. Uoy rwnania reakcji ilustrujce proces wyodrbniania wodoru z gazu syntezowego ( mieszanina H2 + CO )

http://www.chemia.sos.pl

- 89 -

WglowodoryReakcje redoks 12.5-3. Wyjani, co oznaczaj nastpujce okrelenia: - kwas krzemowy jest zwizkiem trudno rozpuszczalnym w wodzie, - kwas krzemowy jest sabym elektrolitem - kwas krzemowy jest zwizkiem nietrwaym, - sole kwasu krzemowego ulegaj hydrolizie. 12.5-4. W siedmiu probwkach znajduj si roztwory: Na2CO3 (wglan sodu), NaNO3 (azotan sodu), Na2S (siarczek sodu) i NaCl oraz CO, wodr, CO2. Jak je rozrni? 12.5-5. Wyjani, dlaczego wglany nierozpuszczalne w wodzie rozpuszczaj si w roztworach kwanych. 12.5-6. Uoy rwnania reakcji, za pomoc ktrych mona dokona nastpujcych przemian: C CO CO2 NaHCO3 Na2CO3 CO2 Przypadku reakcji przebiegajcych pomidzy jonami poda rwnanie w formie jonowej. 12.5-7. Na nasycony wodny roztwr siarczanu wapnia podziaano dwutlenkiem wgla i amoniakiem. Jakie produkty powstaj w wyniku reakcji? Napisa jonowo rwnania reakcji. 12.5-8. Podczas przepuszczania dwutlenku wgla przez wod wapienn, najpierw nastpuje zmtnienie, a nastpnie jego zanik. Wyjani te zjawiska rwnaniami reakcji. 12.5-9. Jak otrzyma kwas krzemowy z krzemionki? Uoy rwnania reakcji, opisa czynnoci eksperymentalne, proponujc konkretne iloci potrzebnych substancji (dla roztworw rwnie stenia) niezbdnych do otrzymania okoo 0,1 mola produktu. 12.5-10. Tak zwane szko zwyke zawiera 13% tlenku sodu, 11,7% tlenku wapnia i 75,3% dwutlenku krzemu. Ustali wzr tlenkowy szka. 12.5-11. Krzem mona otrzyma, przepuszczajc pary fluorku krzemu nad ogrzanym potasem. Uoy rwnanie reakcji i obliczy objto fluorku krzemu (warunki normalne) potrzebn do otrzymania 2 moli krzemu. 12.5-12. 3 Obliczy objto 50-procentowego kwasu fluorowodorowego (d=1,5g/cm ), potrzebn do przeprowadzenia 6g dwutlenku krzemu w czterofluorek krzemu. 12.5-13. 5 g dwutlenku krzemu wrzucono do stonego roztworu, zawierajcego 6g kwasu fluorowodorowego. Ile dm3 czterofluorku krzemu (warunki normalne) wydzieli si podczas dowiadczenia? 12.5-14. 3 3 Obliczy, ile dm dwutlenku wgla (warunki normalne) naley wprowadzi do 100cm 0,5-molowego roztworu krzemianu sodu, aby cakowicie wytrci kwas krzemowy. 12.5-15. Ile moli dwutlenku wgla mona otrzyma z m gramw mieszaniny tlenku wgla i tlenu zawierajcej PO procent masowych tlenu? 12.5-16. Po wypraeniu 2g metalu powstao 2,539g tlenku, w ktrym metal jest na czwartym stopniu utlenienia. Podaj jaki to metal.

- 90 -

Ukad okresowy pierwiastkw

12.6.

Azotowce

12.6-1. Ustal wzr sumaryczny soli o nazwie azotan(V) magnezu i napisz sze reakcji otrzymywania tej soli. 12.6-2. Napisz wzr sumaryczny, strukturalny kwasu fosforowego(V) oraz reakcj otrzymywania tego kwasu z odpowiedniego tlenku.

http://www.chemia.sos.pl

- 91 -

WglowodoryReakcje redoks

CHEMIA ORGANICZNA
13. Wglowodory
13.1.

Wglowodory nasycone (alkany)

13.1-1. Wyprowad wzr sumaryczny wglowodoru nasyconego wiedzc ze %C=80% a gsto wglowodoru w warunkach 3 normalnych wynosi 1,339 g/dm Narysuj wzr strukturalny tego zwizku. 13.1-2. Napisz, ktry z wglowodorw o wzorach C2H6, C16H34 : a) ma wieksz gsto b) jest atwiej zapalny c) ma wysz temperatur wrzenia 13.1-3. Uoy oglne rwnanie reakcji spalania wglowodoru CnH2n+2 zakadajc, e produktem spalania jest: a) dwutlenek wgla (tlenek wgla(IV) b) tlenek wgla (tlenek wgla(II) c) sadza 13.1-4. Jakie zwizki powstaj podczas dziaania chloru na propan, jeeli mol chloru reaguje z molem propanu? 13.1-5. Ile trzeciorzdowych atomw wodoru zawiera: a) izobutan b) 2-metylobutan c) neopentan 13.1-6. Ustali wzr sumaryczny monobromopochodnej alkanu, wiedzc, e jej masa czsteczkowa wynosi 151u. 13.1-7. Metan mona otrzyma w reakcji wgliku glinu z kwasem solnym lub z wod. Ktr z tych reakcji naley zrealizowa, chcc otrzyma najwicej metanu, majc do dyspozycji m gramw wgliku glinu. 13.1-8. Narysuj wszystkie izomary heksanu, podaj ich nazwy. 13.1-9. 3 3 3 Do spalenia 2,24 dm wglowodoru X zuyto 11,2 dm tlenu i otrzymano 6,72 dm tlenku wgla(IV) oraz wod. Pomiary wykonano w tych samych warunkach cinienia i temperatury. Podaj nazw wglowodoru X. 13.1-10. Ktry z izomerw C5H12 tworzy tylko jedn monochloropochodn? 13.1-11. 3 Po cakowitym spaleniu 7,0 g zwizku organicznego o masie molowej 42 g/mol otrzymano 11,2 dm ditlenku wgla w przeliczeniu na warunki normalne, oraz par wodn, ktra po skropleniu waya 9,0 g. Ustali wzr elementarny i rzeczywisty tego zwizku. 13.1-12. Na spalenie dwch objtoci pewnego wglowodoru zuyto 7 objtoci tlenu i otrzymano 4 objtoci CO2 oraz par wodn. Ustali wzr tego wglowodoru jeeli wszystkie pomiary przeprowadzono w warunkach normalnych.
- 92 -

Wglowodory 13.1-13. U rwnanie reakcji otrzymywania a) butanu z etanolu korzystajc z dowolnych odczynnikw nieorganicznych b) 2,2-chloropropanu z 1,2-dibromopropanu. 13.1-14. 3 Ile moli, dm , gramw tlenu potrzeba do cakowitego spalenia 342g benzyny zakadajc, e jest ona czystym oktanem (warunki normalne) 13.1-15. Przyjmujc, ze w benzynie na 4 czsteczki heksanu przypada 1 czsteczka heptanu i 2 czsteczki oktanu, oblicz stosunek liczby czsteczek CO2 do liczby czsteczek H2O w produktach cakowitego spalania tej benzyny 13.1-16. 3 W wyniku spalenia 11,4g alkanu otrzymano 17,92dm CO2 odmierzonego w warunkach normalnych. Ustal wzr sumaryczny tego wglowodoru, zapisz reakcje spalania cakowitego i niecakowitego oraz wzory strukturalne 5-ciu jego izomerw. 13.1-17. Oblicz rzeczywisty wzr wglowodoru o masie molowej 30g/mol, jeeli w relacji spalania 1,50g tego zwizku otrzymano 4,4g CO2 i par wodn. 13.1-18. Stosunek mas dwch kolejnych alkanw w szeregu homologicznym wynosi 1:1.14. Ustal wzory sumaryczne tych alkanw. 13.1-19. 3 3 Do spalenia 40 dm mieszaniny metanu i propanu do tlenku wgla(IV) i wody zuyto 170 dm tlenu. Oblicz skad mieszaniny wglowodorw w procentach objtociowych. 13.1-20. 3 Obliczy w jakim stosunku molowym zmieszano etan i propan jeeli do cakowitego spalenia 7dm tej mieszaniny zuyto 3 32dm tlenu otrzymujc CO2 i par wodn. Podane objtoci odnosz si do identycznych warunkw cinienia i temperatury. 13.1-21. 3 3 Spalono 0,5 litra pewnego wglowodoru i otrzymano 2dm dwutlenku wga oraz 2,009g wody. Jeden dm jednochlorowcopochodnej tego wglowodoru posiada mas 4,129g (gsto chlorowcopochodnej tego wglowodoru w stosunku do powietrza wynosi 3,19, objto podano w przeliczeniu na warunki normalne). a) podaj skad procentowy tego wglowodoru b) wyprowad wzr uproszczony tego wglowodoru c) wyprowad wzor rzeczywisty d) czy otrzymany wglowodr posiada izomery? 13.1-22. W syntezie Wurtza otrzymano 3 alkany. Wiedzc, e dwa z nich to butan i 2,3-dimetylopentan, napisa wzr i poda nazw trzeciego wglowodoru. 13.1-23. 3 3 3 10 cm pewnego wglowodoru spalono zuywajc 35cm tlenu. Po skropleniu powstajcej pary wodnej pozostao 30cm gazu, ktrego objto po przepuszczeniu przez wodny roztwr NaOH nie ulega zmianie. Objto mierzono w temperaturze 295K pod normalnym cinieniem. Ustali wzr wglowodoru. 13.1-24. Napisz ile izomerw moe powsta w wyniku kadej z poniszych reakcji, wiedzc, e gazowe substraty zmieszano w stosunku objtociowym 1:1 a) propan + Br2 b) metylopropan +Cl2 c) chloroetan + Cl2

http://www.chemia.sos.pl

- 93 -

WglowodoryReakcje redoks 13.1-25. Narysuj zwizek zawierajcy jeden IV-rzdowy atom wgla, jeden III-rzdowy oraz trzy II-rzdowe atomy wgla. Podaj liczb pierwszorzdowych atomw wgla oraz nazw tego zwizku. Wiedzc e izomer to zwizek o tym samym wzorze sumarycznym a innym strukturalnym, narysuj 2 dowolne izomery tego zwizku i nazwij je, oraz okrel rzdowo atomw wgla w tych zwizkach. 13.1-26. Podaj wzr dowolnego wglowodoru posiadajcego jedno wizanie potrjnie oraz taka sam liczb atomw wodoru co zwizek wyjciowy, a nastpnie podaj jego nazw, okrel rzdowo atomw wgla i podaj dwa wzory jego izomerw i nazwij je. 13.1-27. Napisz reakcje wszystkich powyszych zwizkw z dowolnym fluorowcem, wod, wodorem czsteczkowym, flurowcowodorem, manganianem(VII) potasu. Podaj nazwy powstaych produktw lub zaznacz ze reakcja nie zachodzi. 13.1-28. Narysuj wszystkie izomery alkanu o wzorze sumarycznym C7H16 . Podaj nazwy tych izomerw 13.1-29. Uzgodnij rwnanie reakcji spalania cakowitego alkanu: CnH2n+2 + ..O2 .CO2 + ..H2O 13.1-30. Korzystajc z rozwizania z poprzedniego zadania, narysuj wykres ilustrujcy zaleno midzy liczb atomw wgla w czsteczce alkanu (o 0X), a liczb czsteczek tlenu potrzebn do spalenia 1 czsteczki alkanu (o 0Y). Na wykresie zaznacz te punkty, ktre maj sens chemiczny. 13.1-31. Korzystajc z wykresu z poprzedniego zadania odczytaj, ile czsteczek tlenu potrzeba do spalenia cakowitego: a) 1 czsteczki etanu b) 1 czsteczki butanu c) 1 czsteczki pentanu d) 1 czsteczki oktanu 13.1-32. Napisz reakcj chlorowania 2-metylobutanu i wyjanij przyczyn powstawania konkretnych produktw 13.1-33. Jakie produkty powstaj w wyniku monochlorowania 2-metylobutanu? Przedstaw mechanizm tej reakcji. 13.1-34. Stosujc wzory pstrukturalne u rwnania reakcji chlorowania etanu i propanu. Nazwij wszystkie moliwe produkty reakcji 13.1-35. Jakie wglowodory powstaj w wyniku reakcji metalicznego sodu z bromometanem oraz mieszanin bromometanu i bromoetanu? Napisz rwnania zachodzcych reakcji. 13.1-36. Ustal wzor tetrachloropochodnej alkanu o masie molowej 168g/mol. Podaj nazw tego zwizku.

- 94 -

Wglowodory

13.2.

Weglowodory nienasycone (alkeny i alkiny)

13.2-1. Narysuj wzr polimeru, zawierajcy trzy mery, ktry powstaje z CH2=CH-Cl. Podaj nazw tego polimeru. 13.2-2. Poda tre i przykady zastosowania regu Markownikowa i Zajcewa (zapisujc rwnania reakcji posugujc si wzorami grupowymi). 13.2-3. Jak stwierdzi, czy badana substancja jest wglikiem glinu czy karbidem? 13.2-4. Pewien wglowodr, homolog etynu, spalono cakowicie w tlenie, przy czym zuyto objto tlenu siedmiokrotnie wiksz ni objto par spalanego wglowodoru. Ustal wzr sumaryczny wglowodoru. 13.2-5. Ustal wzr sumaryczny wglowodoru nalecego do szeregu homologicznego alkinw, wiedzc, e zawiera on masowo 3 11,1% wodoru, a gsto par tego zwizku w warunkach normalnych jest rowna 2,41 g/dm . 13.2-6. Uoy rwnania reakcji, za pomoc ktrych mona dokona nastpujcych przemian:

H H a) C C H H

H H

H C C H Br Br

Br Br H C C H Br Br H H H C C H H H Br Br Br C C Br Br Br

b)

H C C H

H H C C H H H H C C Br Br

c)

H C C H

Br Br H C C H Br Br

13.2-7. Pewien wglowodr reaguje w ciemnoci z chlorem, w wyniku czego powstaje tetrachloropochodna o masie stanowicej 455% masy wyjciowego wglowodoru. Ustal wzr strukturalny tego weglowodoru 13.2-8. 3 250cm mieszaniny propanu i propenu przepuszczono przez wodny roztwr bromu. Objto gazu zmniejszya si do 3 175cm . Oblicz procentowy skad objtociowy pocztkowej mieszaniny gazu. 13.2-9. Stosunek masowy alkenw w szeregu homologicznym wynosi 1:0,89 ustal ich wzory sumaryczne. Czy alkeny rni si o mas grupy CH2? 13.2-10. Napisz stosujc wzory pstrukturalne rwnanie reakcji addycji i rwnanie reakcji substytucji, ktrych produktem bdzie chloroetan 13.2-11. Pewien wglowodr nienasycony tworzy, po przepuszczeniu przez wod bromow, produkt zawierajcy 85,09% masowych bromu. Prbka badanego zwizku daje po spaleniu 1,1g tlenku wgla (IV) i 0,45g wody. Narysuj wzr pstrukturalny i podaj nazw tego wglowodoru.

http://www.chemia.sos.pl

- 95 -

WglowodoryReakcje redoks 13.2-12. Napisz wzory i podaj nazwy izomerw heksenu i heksynu rnicych si pooeniem wizania wielokrotnego. 13.2-13. Obliczy procentowy skad masowy i procentowy skad objtociowy mieszaniny acetylenu i etylenu, jeeli do spalenia 3 3 4dm dej mieszaniny zuyto 11dm tlenu, otrzymujc dwutlenek wgla i par wodna. Pomiarw objtoci dokonano w temperaturze 291 K pod cinieniem 296hPa 13.2-14. Masa czsteczkowa pewnego alkenu wynosi 56u. Podaj wzr sumaryczny i nazw tego alkenu 13.2-15. Dla czsteczki alkanu, cykloalkanu, alkenu i alkinu zawierajcych 5 atomw wgla: a) zapisz ich wzory sumaryczne b) narysuj wzory pstrukturalne wszystkich moliwych izomerw c) dla tych izomerw utwrz nazwy systematyczne d) dla kadego z izomerw okrel rodzaj izomerii. 13.2-16. Zapisz ponisze rwnania reakcji chemicznych, produktom nadaj nazwy systematyczne i okrel typ reakcji: a) propen + woda b) propen + wodr c) propyn + bromowodr d) propyn +tlen (rna dostepno tlenu) e) propan + chlor f) eten + eten 13.2-17. Dokocz ponisze rwnania reakcji i podpisz reagenty: a) CH3-CH=CH2 + Br2 b) CH3-CH2-CH3 + O2 13.2-18. Masa podgrzewanego polietylenu na skutek depolimeryzacji zmniejszya si o 140mg. Oblicz, jak objto etenu otrzymano (warunki normalne) 13.2-19. 3 Badano reakcj dwch izomerw C6H10 z bromem. Prbka pierwszego odbarwia 137cm 5% roztworu bromu. Identyczna 3 prbka drugiego odbarwia 274cm 5%r-ru bromu. Podaj po dwa przykady zwizkw, ktre mog by pierwszym i drugim izomerem C6H10 13.2-20. 3 Oblicz procentowy skad masowy i objtociowy mieszaniny C2H2 i C2H4 jeeli do spalenia 4dm tej mieszaniny zuyto 3 11dm tlenu otrzymujc CO2 i H2O. Pomiarw objtoci dokonano w temp 291K pod cinieniem 296hPa. 13.2-21. 3 3 10cm gazowego wglowodoru zmieszano z 70cm tlenu i mieszanin zapalono. Po zakoczeniu reakcji i skropleniu pary 3 3 wodnej objto gazw wynosia 50cm a po przepuszczeniu przez wodny roztwr KOH, zmniejszya si do 10cm . Wszystkie objtoci mierzono w tych samych warunkach cinienia i temperatury. Ustal wzr sumaryczny wglowodoru. 13.2-22. 3 3 3 40cm pewnego wglowodoru spalono zuywajc 180cm tlenu. Po skropleniu powstajcej pary wodnej pozostao 120cm gazu, ktry po przepuszczeniu przez roztwr KOH zosta cakowicie pochonity. Objtoci mierzono w tych samych warunkach cinienia i temperatury. Ustal wzr sumaryczny wglowodoru. 13.2-23. Posugujc si wycznie wzorami strukturalnymi napisz reakcj przyczenia wody, bromowodoru i chloru do butenu. Zastosuj regu Markownikowa. 13.2-24. Co to jest izomeria? Napisz wzory sumaryczne i p strukturalne oraz nazwy systematyczne wszystkich izomerw heksenu.
- 96 -

Wglowodory 13.2-25. Uzupenij rwnania reakcji i podaj nazwy produktw. Okrel typ reakcji chemicznej: a) C4H10+Cl2 b) C3H6 + HBr c) C2H2 + Br2 d) Benzen + HNO3 Rwnania zapisz w postaci strukturalnej lub pstrukturalnej. 13.2-26. Wyjanij na przykadach rnic pomidzy reakcj podstawiania a przyczania. 13.2-27. Napisz ponisze reakcje wykorzystujc wzory pstrukturalne i podaj nazwy odpowiednich produktw lub substratw: a) spalanie czciowe 2,2-dimetylopropanu b) bromowania 2,3- dimetylobut-1-enu c) otrzymywanie 1,2-dichloroprpopanu w odpowiedniej reakcji addycji d) otrzymywanie 3-jodo-2,2,3,4,4-pentametylopentanu 13.2-28. Napisz rwnania reakcji, za ktrych pomoc mona dokona nastpujcych przemian: a) propyn propen propan b) butyn dichlorobuten tetrachlorobutan 13.2-29. Dehydrohalogenacja 2-bromobutanu wodorotlenkiem potasu w alkoholu etylowym daje mieszanin 2 produktw (alkenw), tj. but-2-enu i but-1-enu. Ktry produkt dominuje w mieszaninie poreakcyjnej? 13.2-30. Narysuj wzr polimeru, zawierajcy trzy mery, ktry powstaje z CH2=CH-Cl. Podaj nazw tego polimeru. 13.2-31. Za pomoc rwna reakcji przedstaw nastpujace przemiany chemiczne:

CaC2

H2O

H2/kat.

Br2

Zn

13.2-32. Wyjanij rnice w reakcjach polimeryzacji i polikondensacji, rnice te zilustruj na dowolnie wybranych przykadach. 13.2-33. . 23 Podaj wzor homologu etynu, ktorego 6,02 10 czasteczek ma mase o 140g wiksza od 1 mola czasteczek propynu. 13.2-34. Napisz rwnania reakcji spalania niecakowitego alkanu o 5 atomach wgla, pspalania metanu, spalania cakowitego alkinu o 10 atomach wodoru czsteczce. 13.2-35. Napisz rwnanie reakcji przyczania chloru do etynu. 13.2-36. Napisz rwnanie reakcji przyczania wodoru do etenu. 13.2-37. U rwnania reakcji. etenu z bromem propynu z chlorem tak aby produktem by zwizek nasycony.

http://www.chemia.sos.pl

- 97 -

WglowodoryReakcje redoks

13.3.

Wglowodory aromatyczne

13.3-1. U rwnanie reakcji benzenu z chlorem w obecnoci chlorku elaza(III) i napisz nazw produktu oraz jak, nazywa si tego typu reakcja. 13.3-2. Za pomoc rwna reakcji zilustruj przemiany zaznaczone na poniszym schemacie (poda wzory grupowe, typy reakcji i nazwy reagentw): etan chlorek etylu eten etyn benzen 13.3-3. 3 Oblicz ile dm tlenu potrzeba do cakowitego spalenia 885g mieszaniny benzenu i toluenu zmieszanym w stosunku molowym 1:3. 13.3-4. Uzupenij i zbilansuj nastpujce rwnania reakcji: a) . + O2 3CO2 + 4H2O b) propan + Br2 (wiato) + . + c) CH3-CH2-CH=CH2 + HBr d) but-2-yn + chlorowodr e) toluen + Br2 (wiato) 13.3-5. Biorc pod uwag wpyw skierowujcy podstawnikw napisa rwnania reakcji sulfonowania: a) m-chlorotoluenu b) kwas p-metylobenzoesowego Okreli i nazwa gwny(e) produkt(y) tych reakcji. 13.3-6. Przeprowadzono bromowanie i nitrowanie benzenu na dwa sposoby: I najpierw bromowanie a nastpnie nitrowanie powstaego produktu II najpierw nitrowanie a nastpnie bromowanie powstaego produktu Jakie produkty otrzymano w obydwu przypadkach? 13.3-7. Podaj wzory strukturalne 3 izomerw benzenu nie zawierajcych piercienia 13.3-8. W reakcji chlorowania toluenu w obecnoci Fe powstaje mieszanina zawierajca 10% masowych o-chlorotoluenu i 90% wagowych p-chlorotoluenu. Ile moli izomeru orto i ile para otrzymamy, jeeli do reakcji uyjemy 1 mola toluenu 13.3-9. W procesie reformingu czsteczki n-heksanu ulegaj przemianie w czsteczki benzenu. U rwnanie reakcji 13.3-10. W jakim przypadku moment dipolowy izomeru para jest rwny 0, a w jakim moment dipolowy izomeru orto jest: a)mniejszy b)wikszy od momentu dipolowego izomeru para 13.3-11. Na czym polega charakter aromatyczny benzenu. 13.3-12. Wychodzc z benzenu i dowolnych odczynnikw nieorganicznych zaproponuj sposb otrzymywania m-dinitrobenzenu oraz kwasu m-bromobenzoesowego.

- 98 -

Alkohole

14. Alkohole
14.1-1. Podaj mechanizm reakcji dowolnego 3-rzdowego alkoholu z odczynnikiem Lucasa. 14.1-2. Do podanego schematu uoy odpowiednie reakcje chemiczne:

CH4

Cl2

KOH H2O

Na

H2O

14.1-3. Podaj wzr sumaryczny alkoholu monohydroksylowego zawierajcego wagowo 64,9% wgla i 13,5% wodoru. 14.1-4. Wyznacz wzr sumaryczny alkoholu monohydroksylowego, jeeli wiesz, ze do cakowitego spalenia 0,1 mola tego zwizku 3 zuyto 16,8 dm tlenu (w warunkach normalnych), otrzymujc 10,8 g wody. Podaj wzory pstrukturalne trzech dowolnych izomerw tego zwizku oraz ich nazwy 14.1-5. W miejscu liter A,B,C wstaw odpowiednie wzory strukturalne i nazwy zwizkw chemicznych. Przedstaw rwnania reakcji zaznaczone strzakami.
H2 (niedomiar)

HC C CH3

Pt

HCl

KOH alkohol

C
H2O/H+

D
14.1-6. Za pomoc rwna reakcji przedstaw nastpujce przemiany ilustrujce metody otrzymywania etanolu z karbidu, podaj nazwy zwizkw A, B, D oraz X CaC2 A B D

HCl X

KOH/H2O

14.1-7. 3 Ustal mas molow i wzr n-alkanolu widzc, e w reakcji 9g tego zwizku z sodem wydziela si 1,68dm wodoru (warunki normalne). 14.1-8. Uoy rwnania kolejnych reakcji ktre naley przeprowadzi aby otrzyma glikol etylenowy majc do dyspozycji octan etylu i dowolne odczynniki nieorganiczne. 14.1-9. Zapisz rwnania reakcji przedstawionych poniszymi schematami: a) propan 1-chloropropan propan-1-ol propan-1-olan potasu b) benzen nitrobenzen bromonitrobenzen 14.1-10. Jaki odczyn posiadaj wodne roztwory alkoholi i fenoli. Odpowied uzasadnij. 14.1-11. Dla czsteczki pentanolu: a)zapisz rwnanie reakcji spalania b)zapisz wszelkie moliwe jego izomery wynikajce z pooenia grupy funkcyjnej(hydroksylowej-OH) c)dla tych izomerw utwrz nazwy systematyczne i okrel ich rzdowo d)zapisz rwnania katalitycznego utleniania tych izomerw, dla produktw utlenienia utwrz nazwy systematyczne.

http://www.chemia.sos.pl

- 99 -

Kwasy karboksylowe 14.1-12. U wzory i nazwy systematyczne alkoholi o wzorze sumarycznym C5H11OH Okrel rzdowo tych alkoholi oraz napisz rwnania reakcji utleniania butan-1-olu i butan-2-olu. 14.1-13. W wyniku reakcji 1 mola alkenu z 1 molem wody powsta zwizek o masie molowej o 64,28% wikszej od masy alkenu. Podaj wzr tego alkenu. 14.1-14. 3 W wyniku cakowitego spalenia 4,5g alkoholu polihydroksylowego otrzymano 4,48dm CO2 (odmierzonego w warunkach normalnych)) i 4,5g wody. Ustal wzr sumaryczny tego alkoholu, jeeli jego masa molowa wynosi 90g/mol. 14.1-15. Wyznacz wzr sumaryczny alkoholu monohydroksylowego, jeeli wiesz, e do cakowitego spalenia 0,1mola tego zwizku 3 zuyto 16,8dm tlenu (w warunkach normalnych), otrzymujc 10,8g wody. Podaj wzory plstrukturalne trzech dowolnych izomerw tego zwizku oraz ich nazwy. 14.1-16. Zapisz cykl rwna, ktre doprowadz do otrzymania etanolu z etanu. 14.1-17. Wyjanij dlaczego w wyniku addycji wody do propenu w obecnoci H2SO4 jako gwny produkt powstaje propan-2-ol? 14.1-18. Wyjanij mechanizm reakcji przemiany 2-metylobutan-2-olu w 2-metylobut-2-en 14.1-19. Wyjanij mechanizm przyczenia alkoholu etylowego do etanalu w rodowisku kwanym. 14.1-20. Stosujc wzory pstrukturalne u rwnania reakcji przedstawione na schemacie: etanol eten 1,2-dichloroetan glikol glikolan potasu 14.1-21. Podaj nazw i ustal rzdowo alkoholi:

a)

CH3 H3C C (CH2)3 CH2 OH H OH CH3 CH3

b)

H3C C CH2 C CH3 CH3

c)

H H3C C (CH2)4 CH3 OH

14.1-22. Zapisz reakcje utleniania: Butan-1-olu Butan-2-olu

- 100 -

Aldehydy, ketony

15. Aldehydy, ketony


15.1-1. Za pomoc rwna reakcji przedstaw przemiany zaznaczone na poniszym schemacie:

H C C H
H2 HCl

O H3C C H
CuO

KOH/H2O

15.1-2. Tlenkiem srebra podziaano na 2,4 g pewnego alkanalu. Otrzymano 8,94 g metalicznego srebra. Ustal wzr tego alkanalu. 15.1-3. Oblicz, ile gramw srebra powstanie podczas redukcji 7,5 grama metanalu uytego w prbie Tollensa. 15.1-4. Za pomoc rwna reakcji przedstaw nastpujce przemiany chemiczne: KOH/H2O CuO HCl D B A H2C CH CH2 CH3 Podaj nazwy zwizkw A, B oraz D. 15.1-5. Za pomoc rwna reakcji przedstaw przebieg prby Tollensa i prby Trommera dla etanalu (aldehydu octowego). 15.1-6. Za pomoc rwna reakcji przedstaw nastpujce przemiany chemiczne:

CH2=CH-CH2-CH3

HCl

KOH/H2O

CuO

Podaj nazwy zwizkw A, B, i D. 15.1-7. U rwnania reakcji odpowiadajce nastpujcym przemianom chemicznym: propanal propanol

http://www.chemia.sos.pl

- 101 -

Kwasy karboksylowe

16. Kwasy karboksylowe


16.1-1. 3 Zobojtniono 4 g kwasu dikarboksylowego za pomoc 30,8cm 2,5 -molowego roztworu NaOH. Podaj wzr strukturalny i nazw tego kwasu. 16.1-2. Reakcja kwasu p-aminobenzoesowego z a) HCl, b) KOH, c) Na2CO3 16.1-3. 3 W wyniku reakcji 11 g kwasu monokarboksylowego z magnezem otrzymano 1,4 dm wodoru (w warunkach normalne). Ustali wzr sumaryczny kwasu. 16.1-4. Za pomoc rwna reakcji przedstaw przemiany ilustrujce trzy rne metody otrzymywania kwasu octowego. Podaj nazwy zwizkw A, B, X, Y, Z, W oraz zwizku D.
H2/Pt

HCl

KOH/H2O

W
CuO

CaC2

H2O

H2O/Hg2+

CuO

2H2/Pt

O2/kat.

16.1-5. Napisz rwnania reakcji pozwalajce na przeprowadzenie nastpujcych przemian. a) CH4 CH3-CH3 CH3-CH2-OH CH3-CH3 b) CH3-CH2-OH CH2=CH2 CH3-CH3 CH3-CH2-Cl CH3-COOH 16.1-6. Napisz cykl reakcji prowadzcych od etanu do kwasu octowego(etanowego). Napisz te rwnania i podaj nazwy wszystkich zastosowanych zwizkw organicznych. 16.1-7. Zaproponuj 3 metody otrzymywania (C2H5COO)2Ca, oraz napisz reakcj dysocjacji tej soli. 16.1-8. Zapisz rwnania reakcji i nazwij produkty reakcji: a) kwasu masowego w wodorotlenkiem magnezu b) kwasu octowego z tlenkiem wapnia 16.1-9. Uwodniony kwas organiczny zawierajcy 2 grupy karboksylowe ma nastpujcy skad procentowy: C: 19,04%, H: 4,77%, O: 76,19%. Wyprowadzi wzr tego kwasu. 16.1-10. Podaj wzr sumaryczny i nazw kwasu karboksylowego, ktrego masa czsteczkowa wynosi 130 u. 16.1-11. U rwnania reakcji odpowiadajce nastpujcym przemianom chemicznym: etanol etanal kwas octowy 16.1-12. U rwnani reakcji, za ktrych pomoc mona dokona nastpujcych przemian: metanol metanal kwas metanowy mrwczan wapnia

- 102 -

Kwasy karboksylowe

16.1-13. U rwnania reakcji: a)otrzymywania mrwczanu potasu b)otrzymywania octanu glinu 16.1-14. U rwnania reakcji odpowiadajce nastpujcym przemianom chemicznym: a) etanol etanal kwas octowy b) propanal propanol 16.1-15. Masa czsteczkowa pewnego kwasu karboksylowego wynosi tyle samo co masa czsteczkowa etanolu. Podaj wzr sumaryczny i nazw tego kwasu.

http://www.chemia.sos.pl

- 103 -

Nitrozwizki i aminyKwasy karboksylowe

17. Nitrozwizki i aminy


17.1-1. Oblicz mas cynku i roztworu kwasu chlorowodorowego o steniu 36% potrzebnych do zredukowania 0,15 mola nitrobenzenu.

- 104 -

Tuszcze i estry

18. Tuszcze i estry


18.1-1. 3 3 5 g kwasu salicylowego poddano reakcji z 7 cm bezwodnika octowego (d=1,08 g/cm ) uzyskujc 5,1 g aspiryny. Napisz rwnanie reakcji i oblicz jej wydajno. 18.1-2. Z jakiej iloci kwasu salicylowego i bezwodnika octowego naley wyj aby w reakcji otrzymywania aspiryny zachodzcej z wydajnoci 73% uzyska 8 g produktu. Napisz rwnanie zachodzcej reakcji 18.1-3. 3 10 g mieszaniny salicylanu metylu i benzoesanu metylu hydrolizowano 0,6 dm 0,2-molowego roztworu KOH. Hydroliza 3 przebiegaa praktycznie do koca, a nadmiar wodorotlenku zobojtniono 0,2 dm 0,1-molowego roztworu kwasu solnego. Okrel skad mieszaniny w procentach masowych i molowych 18.1-4. W reakcji hydrolizy tuszczu (glicerydu) otrzymano 128 g kwasu palmitynowego i 71 g kwasu stearynowego. Ustali wzr tuszczu. 18.1-5. Produktami hydrolizy pewnego estru s: kwas A i alkohol B. Sl wapniowa kwasu A zawiera 30,8 %wapnia, a produktem utlenienia alkoholu B jest kwas identyczny z kwasem A. Poda wzr grupowy i nazw tego estru. 18.1-6. U schemat przemian, ktre naley przeprowadzi w celu otrzymania octanu etylu majc do dyspozycji karbid i dowolne odczynniki nieorganiczne. 18.1-7. Tuszcz A to tuszcz o masie czsteczkowej rwnej M=834g/mol. Skad procentowy wgla i tlenu przedstawia si nastpujco: %C=ok. 76,26%; %O=ok. 11,51% Tuszcz ten nie ulega reakcji utwardzenia, nie odbarwia tez wody bromowej ani roztworu KMnO4 1.Zidentyfikuj tuszcz A, wykonujc niezbdne obliczenia. Zapisz wzr sumaryczny i pstrukturalny tego tuszczu, nazwij go 2.wyjanij jakiej konsystencji jest tuszcz A. 3.Zapisz reakcje zmydlania tego tuszczu, majc na uwadze, i najwaniejszym produktem tej reakcji maja by tutaj myda o pynnej konsystencji. 4.Dlaczego tuszcz ten nie ulega reakcji utwardzania? 3 5.Oblicz ile m tlenu potrzeba, aby w reakcji spalania tego tuszczu otrzyma 2,5kg H2O. 18.1-8. W czsteczce tuszczu znajduj si jedna reszta glicerolu i po jednej reszcie kwasw: oleinowego, palmitynowego, linolowego. Zapisz wzory pstrukturalne wszystkich moliwych czsteczek tego tuszczu. Oblicz, jak objto w warunkach normalnych zajmie wodr potrzebny do cakowitego utwardzenia (wysycenia) 214 gramw tego tuszczu przyjmujc, e reakcja przebiegnie z 50% wydajnoci. 18.1-9. Uoy rwnania kolejnych reakcji ktre naley przeprowadzi aby otrzyma dioctan glikolu etylowego majc do dyspozycji etylen i dowolne odczynniki nieorganiczne. 18.1-10. 100g mieszaniny tristearynianu i trioleinianu glicerolu reaguje z 42g jodu. Ile procent masowych trioleinianu glicerolu zawiera mieszanina ? 18.1-11. W czsteczce tuszczu znajduj si: jedna reszta glicerolu i po jednej reszcie kwasw-oleinowego, palmitynowego, linolowego. Zapisz wzory pstrukturalne wszystkich moliwych czsteczek tego tuszczu. Oblicz, jak objto w warunkach normalnych zajmie wodr potrzebny do cakowitego utwardzenia (wysycenia) 214 gramw tego tuszczu przyjmujc, e reakcja przebiegnie z 50% wydajnoci. 18.1-12.

http://www.chemia.sos.pl

- 105 -

Tuszcze i estryNitrozwizki i aminyKwasy karboksylowe Zaproponuj cykl przemian, jakim naley podda tuszcze, aby otrzyma nitrogliceryn. 18.1-13. Majc do dyspozycji toluen i etanol oraz dowolne odczynniki nieorganiczne, zaplanuj (piszc odpowiednie rwnania) sposb otrzymywania kwasu acetylosalicynowego (aspiryny). 18.1-14. Napisz wzory strukturalne i podaj nazwy wszystkich moliwych estrw o wzorach sumarycznych C4H8O2, C5H10O2, oraz C6H12O2 18.1-15. Napisz rwnania reakcji hydrolizy: a)octanu butylu b) mrwczanu propylu 18.1-16. U rwnanie alkoholu metylowego z kwasem masowym. Podaj nazw produktu reakcji 18.1-17. Napisz i uzgodnij rwnania reakcji otrzymywania: a) octanu butylu b) mrwczanu etylu c) propionianu propylu 18.1-18. Napisz wzory strukturalne, pstrukturalne i nazwy estrw o wzorach sumarycznych: a) C2H5COOC4H9 b) C4H9COOC2H5

- 106 -

Aminokwasy i biaka

19. Aminokwasy i biaka


19.1-1. Jakie substancje znajdoway si w probwkach I i II, jeeli po dodaniu kwasu azotowego(V) zawarto probwki I zabarwia si na to, a po dodaniu jodu zawarto probwki II zabarwia si na granatowo. 19.1-2. Biaka ulegaj procesowi koagulacji odwracalnej (tzw. wysalanie) lub nieodwracalnemu procesowi denaturacji. Jakie odczynniki powoduj kady z tych procesw? 19.1-3. Zapisz wzr czsteczki alaniny. Napisz po dwa rwnania reakcji typowych dla kadej z grup funkcyjnych zawartych w aminokwasach. 19.1-4. Za pomoc odpowiednich rwna chemicznych wyjanij amfoteryczny charakter alaniny 19.1-5. Seryna to aminokwas o wzorze C3H7NO3 zapisz w jakiej postaci wystpuje ten aminokwas w rodowisku: a)Silnie kwanym b)w punkcie izoelektrycznym c)w silnie zasadowym 19.1-6. U rwnania reakcji Otrzymywania tripeptydu: Met-Gly-Ser 19.1-7. Narysuj wzr strukturalny dipeptydu alaninoalaniny i zaznacz wizanie peptydowe 19.1-8. Ile rnych tetrapeptydow mona otrzyma w wyniku kondensacji nastpujcych aminokwasow: glicyna, (Gly), alanina(Ala), lizyna(Liz), walina (Wal). Zapisz tetrapeptydy stosujc ich symbole literowe.

http://www.chemia.sos.pl

- 107 -

Cukry

20. Cukry
20.1-1. Oblicz stenie procentowe etanolu, jeeli fermentacji podano 20% roztwr sacharozy. 20.1-2. 3 3 10dm roztworu glukozy poddano fermentacji alkoholowej i otrzymano 224dm tlenku wgla(IV) (warunki normalne). Oblicz stenie molowe roztworu glukozy. 20.1-3. Na czsteczk amylozy moe skada si od 1000 do 4000 poczonych ze sob w acuch piercieni glukozowych. Pamitajc, e wizanie piercieni w acuch nastpuje miedzy czwartym a pierwszym atomem wgla poprzez atom tlenu, oblicz przybliona czsteczkow mas amylozy, zoonej z 4000 jednostek glukozowych. 20.1-4. Spalono cakowicie 0,25 mola czsteczek tetrozy. Jaka jest objto uytego w tej reakcji tlenu? 20.1-5. Zakadajc, e podczas enzymatycznej hydrolizy amylopektyny, hydrolizie ulegaj tylko wizania glikozydowe 1- 4, obliczy, przy zaoeniu e rozgazienie acucha poliglikanowgo nastpuje co 15 jednostek glukozowych jaki % jednostek glukozowych zostanie uwolnionych od formy wolnej glukozy?

- 108 -

Nazewnictwo zwizkw i rysowanie wzorw

21. Nazewnictwo zwizkw i rysowanie wzorw


21.1-1. Napisz wzory strukturalne uproszczone nastpujcych zwizkw: a) 1,2,2,4-tetrachloro-3-etyloheksan b) 4-etylo-2,2-dimetylohept-3-en c) 4,4-dimetylopent-2-yn d) 1-etylo-3-metylobenzen e) 2-metylopropan-1-ol f) o-chlorofenol 21.1-2. Narysowa wzory; a) wszystkich izomerycznych kwasw C4H8O2 b) wszystkich izomerycznych kwasw hydroksybenzoesowych c) wszystkich izomerycznych kwasw cykloheksanodikarboksylowych 21.1-3. Podaj wzory strukturalne zwizkw o nazwach a) p nitrofenol b) pentanal c) mrwczan fenylu d) 2-metylobutan-2-ol e) hydrochinon Zaklasyfikuj te zwizki do okrelonej grupy zwizkw organicznych. 21.1-4. Napisa wzory strukturalne nastpujcych zwizkw a) eter etylowowinylowy b) kwas 4-okso-heksano-1-karboksylowy c) heptanian potasu d) heksanodinitryl 21.1-5. Podaj nazw zwizku: CH3 CH2 CH CH CH3

HC

CH CH3 Br

H3C CH CH2 CH3 CH3

21.1-6. Narysuj wzory pstrukturalne nastpujcych zwizkw: 2-chloro-3,5-dietylooktan 2-chloro-2,6-dimetylononan 21.1-7. Podaj nazwy systematyczne nastpujcych zwizkw: CH2 CH CH CH2 CH3 CH CH CH CH
3 3

CH3 CH CH3 J

Br C2H5 Br CH3 C CH CH3 H3C Br

Cl

CH3 Cl

CH2 CH CH3 C3H7 Cl

CH3 CH CH CH3 CH3 CH3

21.1-8. Napisz wzory pstrukturalne zwizkw, do jakiego szeregu homologicznego naley dany zwizek, podaj wzr oglny danego szeregu. 3-jodo-2,2-dimetylopentan,1-buten, 3-metylo-1-butyn, bromobenzen.

http://www.chemia.sos.pl

- 109 -

Nazewnictwo zwizkw i rysowanie wzorw 21.1-9. Dla czsteczek halogenowglowodorw o nastpujcych nazwach systematycznych narysuj ich wzory strukturalne: a) 1,4,4-tribromo-5,6,6-trichloro-3-etylo-2,2-dimetyloheptan b) 4,7-dibromo-2,2-dichloro-5-etylo-6,6-dimetylohept-3-en. c) 1,6-dibromo-5,5-dichloro-4-etylo-4,6-dimetylohept-2-yn 21.1-10. Narysuj: 2,4,6 trichlorofenol 1,3 butanodiol 1-hydroksynaftalen 3 buten-2-ol trifenylometan 21.1-11. Narysuj wzory strukturalne i pstrukturalne: a) prop-2-yn b) 2,4,4-trimetyloheksan c) 2,2-dimetylopentan 21.1-12. Podaj wzory i nazwy zwizkw o skadzie: a) C2H7N b) C3H9N 21.1-13. Podaj nazwy systematyczne poniszych aminokwasw:

a)

CH3 CH CH2 COOH NH2

b)

H2N CH2 CH2 CH2 COOH

CH3 c) CH3 C CH2 CH CH2 COOH CH3 NH2

21.1-14. Podaj wzr pstrukturalne i strukturalne alkanu ktry szeregu homologicznym alkanw zajmuje pozycj a) 3 b) 6 c) 9

- 110 -

Omwione odpowiedzi do wszystkich zada (ponad 1000 zada i 300 stron tekstu), moesz otrzyma w cenie 15 z. W celu zakupu odpowiedzi kliknij w poniszy link, lub skopiuj go do przegldarki: http://www.chemia.sos.pl/pobierz/zadania.html (cena za odpowiedzi do zada 15 z). Po dokonaniu wpaty otrzymasz link, za pomoc ktrego mona bdzie pobra odpowiedzi do zada.

Przykadowe odpowiedzi

Odpowiedzi Nazewnictwo zwizkw i rysowanie wzorw

CHEMIA NIEORGANICZNA
1. Podstawowe pojcia chemiczne
1.1.

Masa atomowa i czsteczkowa, masa atomu i czsteczki

1.1-1. Mol jest tak iloci atomw, jonw, czsteczek jaka znajduje si w 12 g izotopu wgla C. W tej iloci izotopu wgla . 23 . 23 znajduje si 6,023 10 atomw wgla, wiec w jednym molu oowiu znajduje si 6,023 10 atomw oowiu. Ta ilo atomw way 207,2 g (odczytane z ukadu okresowego pierwiastkw). Co mona zapisa: . 23 6,023 10 atomw way 207,2 g, czyli 23 1 atom oowiu way x g, co mona zapisa: 6,02310 = 207,2g czyli x=34,410-23 g 1 x
12

1.1-2. Mol jest tak iloci atomw, jonw, czsteczek jaka znajduje si w 12 g izotopu wgla C. W tej iloci izotopu wgla . 23 12g znajduje si 6,023 10 atomw wgla, czyli 1 atom wgla ma mas m = = 1,99 1023 g . Mas 1/12 jednego atomu C 6,023 1023 12 . -24 wgla C, czyli 1,66 10 g przyjto za 1u. Moemy wic zapisa: . -24 1,66 10 g to 1 u, wic . -23 5,32 10 g to x u, czyli 1,66 1024 g 1u 5,32 1023 g = = = 32,05u czyli x 23 5,32 10 g x 1,66 10 24 g
12

Z ukadu okresowego pierwiastkw moemy odczyta, e nieznanym pierwiastkiem jest siarka. 1.1-3. Masa czsteczkowa jest sum mas atomowych. Masy atomowe pierwiastkw odczytujemy z ukadu okresowego pierwiastkw: 1) CO czsteczka skada si z jednego atomu wgla i jednego atomu tlenu: MC=12u, MO=16u, czyli MCO=12u+16u=28u . 2) CO2 czsteczka ta skada si z 1 atomu wgla i 2 atomw tlenu: MC=12u, MO=16u, czyli MCO2=12u+2 16u=44u . 3) Al2O3 czsteczka skada si z 2 atomw glinu i 2 atomw tlenu: MAl=27u, MO=16u, czyli MAl2O3=2 27u+3*16u=102u 4) NaOH czsteczka skada si z jednego atomu sodu, jednego atomu tlenu i jednego atomu wodoru: MNa=23u, MO=16u, MH=1u, czyli MNaOH=23u+16u+1u=40u 5) Al(OH)3 czsteczka skada si z 1 atomu glinu, 3 atomw tlenu i 3 atomw wodoru: MAl=27u, MO=16u, MH=1u, czyli . . MAl(OH)3=37u+3 16u+3 1u=78u 6) H2SO4 czsteczka kwasu siarkowego(VI) skada si z 2 atomw wodoru, 1 atomu siarki i 4 atomw tlenu: MH=1u, MS=32u, . . MO=16u, czyli MH2SO4=2 1u+32u+4 16u=98u

http://www.chemia.sos.pl

- 111 -

Nazewnictwo zwizkw i rysowanie wzorw 1.1-4. Masa czsteczkowa jest sum mas atomw wchodzcych w skad czsteczki. Masy atomowe pierwiastkw . odczytujemy z ukadu okresowego pierwiastkw: MAl=27u, MO=16u, wic MAl2O3=2 27u+3.16u=102u, lub masa czsteczkowa . 23 wyraona w gramach: MAl2O3=102g. T mas ma mol czsteczek, czyli 6,023 10 czsteczek. 1 czsteczka ma mas:
m 102g = 16,9 10 23 g 6,023 1023 .

1.1-5. Masa jednej czsteczki (bezwzgldna masa czsteczkowa) mcz=Mcz/N0 (N0 jest liczb Avogadro N0=6,023 10 ). Bezwzgldn mas czsteczki mcz mona rwnie obliczy sumujc bezwzgldne masy atomw wchodzcych w skad czsteczki. Bezwzgldna masa atomu m=M/N0. Masy atomowe odczytujemy z ukadu okresowego pierwiastkw: Mc=12g/mol, 12g / mol 1g / mol MH=1g/mol, czyli m = = 1,99 1023= = 1,66 1024 g . Masa 9 atomw wgla g, natomiast mH c 6,023 10231/ mol 6,023 10231/ mol . . -23 . -23 . . -24 . -23 m9C=9 1,99 10 g=17,91 10 g. Masa 13 atomw wodoru m13H=13 1,66 10 g=2,16 10 g. . -23 . -23 . Bezwzgldna masa czsteczki mcz=(17,91+2,16+2,33) 10 =22,4 10 g. Masa czsteczkowa M=mczN0=22,4 10 23 . . 23 g 6,023 10 1/mol=134,9g/mol lub 134,9u.
. 23

1.1-6. Masa czsteczkowa jest sum mas atomowych pomnoonych przez wspczynniki stechiometryczne. Dla zwizku opisanego oglnym wzorem AaBbCc masa czsteczkowa zwizku MAaBbCc=aMA+bMb+cMc, gdzie MA, MB, MC masy atomowe odczytane z ukadu okresowego pierwiastkw. . . a) M=2MP+xMO MP=31u, MO=16u. Podstawiajc dane do wzoru na M otrzymamy: 110u=2 31u+x 16u, std x 110u 62u 3 . = = 16u Wzr zwizku P2O3. . . b) M=30u=2 12u+x 1u, std x=6. Wzr zwizku C2H6. . . . c) M=178u=4 1u+x 31u+7 16u, std x=2. Wzr zwizku H4P2O7. 1.1-7. Masa czsteczkowa jest sum mas atomowych pomnoonych przez wspczynniki stechiometryczne. Dla zwizku opisanego oglnym wzorem AaBbCC masa czsteczkowa zwizku MAaBbCc=aMA+bMb+cMc, gdzie MA, MB, MC masy atomowe odczytane z ukadu okresowego pierwiastkw. . a) EO2 M=44u=ME+2 16u, std ME=12u. W ukadzie okresowym pierwiastkw odnajdujemy, e pierwiastek o masie atomowej 12u to wgiel, a opisany zwizek to CO2. . . b) E2S3 M=208u=2 ME+3 32u, std ME=56u, co odpowiada masie atomowej elaza, Fe2S3. . . c) H2EO4 M=98u=2 1u+ME+4 16u, std ME=32u, co odpowiada masie atomowej siarki, H2SO4. 1.1-8. . Czsteczk boru mona zapisa w postaci Bx. Masa czsteczkowa tej czsteczki M=xMB, czyli 132u=xMB, 132u=x 11u. Std x=12. Czsteczka boru skada si zatem z 12 atomw boru B12. 1.1-9. Masa czsteczkowa jest sum mas atomowych pomnoonych przez wspczynniki stechiometryczne. Dla zwizku opisanego oglnym wzorem AaBbCC masa czsteczkowa zwizku MAaBbCc=aMA+bMb+cMc, gdzie MA, MB, MC masy atomowe odczytane z ukadu okresowego pierwiastkw. ME2O=2ME+16u . . a) MEO2=ME+2 16u. Z waunkw zadania wynika, e ME2O < MEO2, czyli 2ME+16u < ME+2 16u. Rozwizujc nierwno otrzymamy: ME <16u . . b) MEO2=ME+2 16u. Z waunkw zadania wynika, e ME2O > MEO2, czyli 2ME+16u > ME+2 16u. Rozwizujc nierwno otrzymamy: ME >16u 1.1-10. Masa czsteczkowa jest sum mas atomowych pomnoonych przez wspczynniki stechiometryczne. Dla zwizku opisanego oglnym wzorem AaBbCC masa czsteczkowa zwizku MAaBbCc=aMA+bMb+cMc, gdzie MA, MB, MC masy atomowe odczytane z ukadu okresowego pierwiastkw. . Jeeli pierwiastek jest jednowartociowy, to tworzy siarczek typu E2S, a tlenek typu E2O. ME2S=2 ME+32u, natomiast . . . . ME2O=2 ME+16u. Z warunkw zadania wynika, e: ME2S = 1,26 ME2O czyli: 2 ME+32u = 1,26(2 ME+16u). Rozwizujc rwnanie wzgldem ME otrzymamy: 0,52ME=11,84u, czyli ME=22,7u. Z ukadu okresowego pierwiastkw znajdujemy, e opisywanym pierwiastkiem jest sd, ktry tworzy siarczek: Na2S i tlenek Na2O.
- 112 -

Odpowiedzi Nazewnictwo zwizkw i rysowanie wzorw 1.1-11. . 23 Mol jest iloci, tak jak tuzin (12 szt.), mendel (15 szt.) czy kopa (60 szt.). 1 mol = 6,023 10 czstek. Ta ilo czsteczek ma pewn mas, ktr nazywamy mas molow. Mas molow zwizku liczymy sumujc masy atomowe pierwiastkw pomnoone przez wspczynniki stechiometryczne. Masy atomowe atomw odczytuje si z ukadu okresowego pierwiastkw. W przypadku CO2 . . 23 MCO2=MC+2MO=12g/mol+2 16g/mol=44g/mol. Stosujc prost zaleno (proporcje) obliczamy mas 2 10 czsteczek CO2: . 23 6,023 10 czsteczek CO2 ma mas 44g, to 23 . 23 2 10 czsteczek CO2 ma mas x, czyli: 6,023 10 = 44g czyli x=14,61g 23 x 2 20 1.1-12. . 23 Mol jest iloci, tak jak tuzin (12 szt.), mendel (15 szt.) czy kopa (60 szt.). 1 mol = 6,023 10 czstek. Ta ilo czsteczek . 23 3 ma pewn mas, ktr nazywamy mas molow. W przypadku rtci, 1 mol rtci (6,023 10 atomw) ma mas 201g. W 5 cm 3. 3 rtci znajduje si (d=m/V) m=dV=5 cm 13,5 g/cm =67,5 g rtci. Ilo atomw rtci w tej masie obliczymy z proporcji: . 23 6,023 10 atomw rtci ma mas 201, to x atomw rtci ma mas 67,5 g, czyli: 6,023 1023 201g = czyli x=2,021023 atomw x 67, 5g 1.1-13. . 23 Jeeli masa atomowa tlenu wynosi 15,9994u, to oznacza, e 1 mol (N0=6,023 10 ) atomw tlenu way 15,9994 g. Jeden . 23 . -24 . -27 atom way wic mO=MO/N0=15,9994g/6,023 10 =2,6564 10 g=2,6564 10 kg. 1.1-14. Mas molow kwasu siarkowego(VI) oblicza si sumujc masy atomowe pierwiastkw (wyraone w gramach) wchodzcych w skad czsteczki kwasu (masy atomowe pierwiastkw odczytuje si z ukadu okresowego). Czsteczka kwasu . . H2SO4 skada si z 2 atomw wodoru, atomu siarki i czterech atomw tlenu: M=2 1g+32g+4 16g=98g. Jeeli 1 mol kwasu . siarkowego(VI) ma mas 98g, to 3 mole tego kwasu ma mas 3 98g=294g.

http://www.chemia.sos.pl

- 113 -

You might also like