Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,

zmieniona Protokołem Nr 111

Rzym, 4 listopada 1950 roku

European Treaty Series (ETS) / Série des traités européens (STE) Nr 52

Rządy Państw-Sygnatariuszy niniejszej konwencji, członkowie Rady Europy,

zważywszy na Powszechną Deklarację Praw Człowieka, uchwaloną 10 grudnia 1948 r.
przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych;
zważywszy, że owa Deklaracja zmierza do zapewnienia powszechnego i efektywnego
stosowania zawartych w niej praw;
zważywszy, że celem Rady Europy jest osiągnięcie większej jedności jej członków i że
jednym ze sposobów osiągnięcia tego celu jest ochrona oraz rozwój praw człowieka i
podstawowych wolności;
potwierdzając swoją głęboką wiarę w te podstawowe wolności, które są fundamentem
sprawiedliwości i pokoju na świecie i których zachowanie opiera się głównie z jednej strony na
rzeczywiście demokratycznym ustroju politycznym, a z drugiej - na jednolitym pojmowaniu i
wspólnym poszanowaniu praw człowieka, do których się one odwołują;
zdecydowane jako Rządy państw europejskich, działających w tym samym duchu i
posiadających wspólne dziedzictwo ideałów i tradycji politycznych, poszanowania wolności i
rządów prawa, podjąć pierwsze kroki w celu zbiorowego zagwarantowania niektórych praw
wymienionych w Powszechnej Deklaracji,
uzgodniły, co następuje:

Artykuł 1
Obowiązek przestrzegania praw człowieka

Wysokie Układające się Strony zapewniają każdemu człowiekowi, podlegającemu ich

jurysdykcji, prawa i wolności określone w rozdziale I niniejszej konwencji.

1
Tłumaczenie ma charakter nieoficjalny. Konwencja ratyfikowana przez RP, opublikowana w Dzienniku Ustaw z
1993 r. Nr 61, poz. 284: Protokół Nr 11: Dziennik Ustaw z 1998 r. Nr 147, poz. 962.
2
Tekst Konwencji został zmieniony stosownie do postanowień Protokołu Nr 3 (ETS nr 45), który wszedł w życie
w dniu 21 września 1970 r., Protokołu Nr 5 (ETS nr 55), który wszedł w życie w dniu 20 grudnia 1971 r. i Protokołu
Nr 8 (ETS nr 118), który wszedł w życie w dniu 1 stycznia 1990 r. Obejmuje ponadto tekst Protokołu Nr 2 (ETS nr
44), który zgodnie z jego art. 5 ust. 3 stał się integralną częścią Konwencji z chwilą jego wejścia w życie w dniu 21
września 1970 r. Wszystkie postanowienia, które zostały zmienione lub dodane przez te protokoły, zostały
zastąpione przez Protokół Nr 11 (ETS nr 155) z chwilą jego wejścia w życie w dniu 1 listopada 1998 r. Z tą datą,
Protokół Nr 9 (ETS nr 149), który wszedł w życie w dniu 1 października 1994 r., został uchylony.
 ROZDZIAŁ I
PRAWA I WOLNOŚCI

Artykuł 2
Prawo do życia

1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być
umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego, skazującego za
przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę.
2. Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem, jeżeli nastąpi w
wyniku bezwzględnie koniecznego użycia siły:
a) w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą;
b) w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki osobie
pozbawionej wolności zgodnie z prawem;
c) w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania.

Artykuł 3
Zakaz tortur

Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo
karaniu.

Artykuł 4
Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej

1. Nikt nie może być trzymany w niewoli lub w poddaństwie.

2. Nikt nie może być zmuszony do świadczenia pracy przymusowej lub obowiązkowej.
3. W rozumieniu tego artykułu pojęcie „praca przymusowa lub obowiązkowa” nie
obejmuje:
a) żadnej pracy, jakiej wymaga się zwykle w ramach wykonywania kary pozbawienia wolności
orzeczonej zgodnie z postanowieniami artykułu 5 niniejszej konwencji lub w okresie
warunkowego zwolnienia;
b) żadnej służby o charakterze wojskowym bądź służby wymaganej zamiast obowiązkowej
służby wojskowej w tych krajach, które uznają odmowę służby wojskowej ze względu na
przekonania;
c) żadnych świadczeń wymaganych w stanach nadzwyczajnych lub klęsk zagrażających życiu
lub dobru społeczeństwa;
d) żadnej pracy ani świadczeń stanowiących część zwykłych obowiązków obywatelskich.

2
 Artykuł 5
Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego

1. Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Nikt nie może być

pozbawiony wolności, z wyjątkiem następujących przypadków i w trybie ustalonym przez
prawo:
a) zgodnego z prawem pozbawienia wolności w wyniku skazania przez właściwy sąd;
b) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w przypadku niepodporządkowania się
wydanemu zgodnie z prawem orzeczeniu sądu lub w celu zapewnienia wykonania
określonego w ustawie obowiązku;
c) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w celu postawienia przed właściwym
organem, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zagrożonego karą, lub,
jeśli jest to konieczne, w celu zapobieżenia popełnieniu takiego czynu lub uniemożliwienia
ucieczki po jego dokonaniu;
d) pozbawienia nieletniego wolności na podstawie zgodnego z prawem orzeczenia w celu
ustanowienia nadzoru wychowawczego lub zgodnego z prawem pozbawienia nieletniego
wolności w celu postawienia go przed właściwym organem;
e) zgodnego z prawem pozbawienia wolności osoby w celu zapobieżenia szerzeniu przez nią
choroby zakaźnej, osoby umysłowo chorej, alkoholika, narkomana lub włóczęgi;
f) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania osoby, w celu zapobieżenia jej
nielegalnemu wkroczeniu na terytorium państwa, lub osoby, przeciwko której toczy się
postępowanie o wydalenie lub ekstradycję.
2. Każdy, kto został zatrzymany, powinien zostać niezwłocznie i w zrozumiałym dla niego
języku poinformowany o przyczynach zatrzymania i o stawianych mu zarzutach.
3. Każdy zatrzymany lub aresztowany zgodnie z postanowieniami ustępu 1 lit. c)
niniejszego artykułu powinien zostać niezwłocznie postawiony przed sędzią lub innym
urzędnikiem uprawnionym przez ustawę do wykonywania władzy sądowej i ma prawo być
sądzony w rozsądnym terminie albo zwolniony na czas postępowania. Zwolnienie może zostać
uzależnione od udzielenia gwarancji zapewniających stawienie się na rozprawę.
4. Każdy, kto został pozbawiony wolności przez zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo
odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności
i zarządzenia zwolnienia, jeżeli pozbawienie wolności jest niezgodne z prawem.
5. Każdy, kto został pokrzywdzony przez niezgodne z treścią tego artykułu zatrzymanie lub
aresztowanie, ma prawo do odszkodowania.

Artykuł 6
Prawo do rzetelnego procesu sądowego

1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w

rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o
jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w
wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak
prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów

3
obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie
demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia
prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za
bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru
sprawiedliwości.
2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego
do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.
3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:
a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o
istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma
wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony - do bezpłatnego korzystania z
pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru
sprawiedliwości;
d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania
obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków
oskarżenia;
e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem
używanym w sądzie.

Artykuł 7
Zakaz karania bez podstawy prawnej

1. Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu polegającego na działaniu lub
zaniechaniu działania, który według prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowił
czynu zagrożonego karą w czasie jego popełnienia. Nie będzie również wymierzona kara
surowsza od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został
popełniony.
2. Niniejszy artykuł nie stanowi przeszkody w sądzeniu i karaniu osoby winnej działania
lub zaniechania, które w czasie popełnienia stanowiły czyn zagrożony karą według ogólnych
zasad uznanych przez narody cywilizowane.

Artykuł 8
Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego

mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z
wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym
społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt
gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i
moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.

4
 Artykuł 9
Wolność myśli, sumienia i wyznania

1. Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolność

zmiany wyznania lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z
innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań przez uprawianie kultu,
nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne.
2. Wolność uzewnętrzniania wyznania lub przekonań może podlegać jedynie takim
ograniczeniom, które są przewidziane przez ustawę i konieczne w społeczeństwie
demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeństwa publicznego, ochronę porządku
publicznego, zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.

Artykuł 10
Wolność wyrażania opinii

1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania

poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz
publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw
do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub
kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może
podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są
przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie
bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze
względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na
ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na
zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności
władzy sądowej.

Artykuł 11
Wolność zgromadzania się i stowarzyszania się

1. Każdy ma prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzania się oraz do swobodnego

stowarzyszania się, włącznie z prawem tworzenia związków zawodowych i przystępowania do
nich dla ochrony swoich interesów.
2. Wykonywanie tych praw nie może podlegać innym ograniczeniom niż te, które określa
ustawa i które są konieczne w społeczeństwie demokratycznym z uwagi na interesy
bezpieczeństwa państwowego lub publicznego, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwu,
ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób. Niniejszy przepis nie
stanowi przeszkody w nakładaniu zgodnych z prawem ograniczeń w korzystaniu z tych praw
przez członków sił zbrojnych, policji lub administracji państwowej.

Artykuł 12
Prawo do zawarcia małżeństwa

5
 Mężczyźni i kobiety w wieku małżeńskim mają prawo do zawarcia małżeństwa i założenia
rodziny, zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tego prawa.

Artykuł 13
Prawo do skutecznego środka odwoławczego

Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo
do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy
naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe.

Artykuł 14
Zakaz dyskryminacji

Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być

zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język,
religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do
mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn.

Artykuł 15
Uchylanie stosowania zobowiązań w stanie niebezpieczeństwa publicznego

1. W przypadku wojny lub innego niebezpieczeństwa publicznego zagrażającego życiu

narodu, każda z Wysokich Układających się Stron może podjąć środki uchylające stosowanie
zobowiązań wynikających z niniejszej konwencji w zakresie ściśle odpowiadającym wymogom
sytuacji, pod warunkiem że środki te nie są sprzeczne z innymi zobowiązaniami wynikającymi z
prawa międzynarodowego.
2. Na podstawie powyższego przepisu nie można uchylić zobowiązań wynikających z
artykułu 2, z wyjątkiem przypadków śmierci będących wynikiem zgodnych z prawem działań
wojennych, oraz zobowiązań zawartych w artykułach 3, 4 (ustęp 1) i 7.
3. Każda z Wysokich Układających się Stron, korzystając z prawa do uchylenia
zobowiązań, poinformuje wyczerpująco Sekretarza Generalnego Rady Europy o środkach, które
podjęła, oraz powodach ich zastosowania. Informować będzie również Sekretarza Generalnego
Rady Europy, kiedy podjęte środki przestaną działać, a przepisy konwencji będą ponownie w
pełni stosowane.

Artykuł 16
Ograniczenia działalności politycznej cudzoziemców

Żadnego z postanowień artykułów 10, 11 i 14 nie można uznać za wyłączające prawo

Wysokiej Układającej się Strony do ograniczenia działalności politycznej cudzoziemców.

Artykuł 17
Zakaz nadużycia praw

6
 Żadne z postanowień niniejszej konwencji nie może być interpretowane jako przyznanie
jakiemukolwiek państwu, grupie lub osobie prawa do podjęcia działań lub dokonania aktu
zmierzającego do zniweczenia praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji albo ich
ograniczenia w większym stopniu, niż to przewiduje konwencja.

Artykuł 18
Granice stosowania ograniczeń praw

Ograniczenia praw i wolności, na które zezwala niniejsza konwencja, nie będą stosowane w
innych celach niż te, dla których je wprowadzono.

ROZDZIAŁ II
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Artykuł 19
Utworzenie Trybunału

W celu zapewnienia przestrzegania zobowiązań wynikających dla Wysokich Układających

się Stron z Konwencji i jej protokołów tworzy się Europejski Trybunał Praw Człowieka, zwany
dalej „Trybunałem”. Działa on w sposób stały.

Artykuł 20
Liczba sędziów

Trybunał składa się z sędziów, których liczba równa jest liczbie Wysokich Układających się
Stron.

Artykuł 21
Wymogi sprawowania urzędu

1. Sędziowie powinni być ludźmi o najwyższym poziomie moralnym i muszą albo

posiadać kwalifikacje do sprawowania wysokiego urzędu sędziowskiego, albo być prawnikami o
uznanej kompetencji.
2. Sędziowie zasiadają w Trybunale we własnym imieniu.
3. W okresie sprawowania urzędu sędziowie nie mogą brać udziału w żadnej działalności,
która nie daje się pogodzić z niezawisłością, bezstronnością oraz z wymaganiami piastowania
urzędu w pełnym wymiarze czasu; wszelkie kwestie wynikające ze stosowania niniejszego
ustępu rozstrzyga sam Trybunał.

Artykuł 22
Wybór sędziów

7
 1. Sędziów wybiera Zgromadzenie Parlamentarne w odniesieniu do każdej Wysokiej
Układającej się Strony, większością głosów, z listy trzech kandydatów przedstawionych przez
Wysoką Układającą się Stronę.
2. Taką samą procedurę stosuje się w celu uzupełnienia składu Trybunału w przypadku
przystąpienia nowych Wysokich Układających się Stron oraz przy obsadzaniu wakujących
miejsc.

Artykuł 23
Kadencja

1. Sędziowie są wybierani na okres sześciu lat. Mogą oni być wybierani ponownie. Jednak
kadencja połowy sędziów wybranych w pierwszych wyborach upływa po trzech latach.
2. Sędziowie, których kadencja ma upłynąć z końcem początkowego okresu trzech lat, są
wyznaczeni w drodze losowania przez Sekretarza Generalnego Rady Europy bezpośrednio po
ich wyborze.
3. Aby zapewnić, jeśli to możliwe, odnowienie kadencji połowy składu sędziowskiego co
trzy lata, Zgromadzenie Parlamentarne może przed rozpoczęciem procedury każdych kolejnych
wyborów postanowić, że kadencja lub kadencje jednego lub większej liczby sędziów, którzy
mają zostać wybrani, będzie inna niż sześcioletnia, jednak nie dłuższa niż dziewięć lat i nie
krótsza niż trzy lata.
4. W przypadkach gdy chodzi o więcej niż jeden mandat i gdy Zgromadzenie
Parlamentarne zastosuje poprzedni ustęp, przydział mandatów zostanie dokonany w drodze
losowania przez Sekretarza Generalnego Rady Europy bezpośrednio po zakończeniu wyborów.
5. Sędzia wybrany na miejsce sędziego, którego kadencja jeszcze nie upłynęła, sprawuje
swój urząd przez okres pozostający do zakończenia kadencji swego poprzednika.
6. Kadencja sędziów upływa z chwilą osiągnięcia przez nich wieku 70 lat.
7. Sędziowie sprawują swój urząd do czasu ich zastąpienia. Zajmują się oni jednak nadal
sprawami, które zaczęli rozpoznawać.

Artykuł 24
Odwoływanie

Żaden sędzia nie może być odwołany ze swojego urzędu, chyba że pozostali sędziowie
postanowią większością dwóch trzecich głosów, że przestał on spełniać stawiane wymogi.

Artykuł 25
Kancelaria i sekretarze prawni

Trybunał posiada Kancelarię, której funkcje i organizację określa regulamin Trybunału.

Trybunał korzysta z pomocy sekretarzy prawnych.

Artykuł 26
Zgromadzenie plenarne Trybunału

8
 Zgromadzenie plenarne Trybunału:
a) wybiera swojego Przewodniczącego i jednego lub dwóch wiceprzewodniczących na okres
trzech lat; mogą oni być wybrani ponownie;
b) tworzy Izby ustanowione na czas wyznaczony;
c) wybiera Przewodniczących Izb Trybunału; mogą oni być wybrani ponownie;
d) uchwala regulamin Trybunału, i
e) wybiera Szefa Kancelarii i jednego lub więcej zastępców Szefa Kancelarii.

Artykuł 27
Komitety, Izby i Wielka Izba

1. W celu rozpatrzenia wniesionych spraw Trybunał zasiada w składzie komitetów trzech

sędziów, izb siedmiu sędziów i Wielkiej Izby siedemnastu sędziów. Komitety tworzone są przez
Izby Trybunału na czas wyznaczony.
2. W składzie Izby i Wielkiej Izby zasiada z urzędu sędzia wybrany z ramienia
zainteresowanego Państwa–Strony lub, w przypadku braku takiego sędziego albo gdy nie jest on
w stanie zasiadać, inna osoba wybrana przez zainteresowane Państwo do pełnienia funkcji
sędziego.
3. W składzie Wielkiej Izby zasiada także Przewodniczący Trybunału,
wiceprzewodniczący, Przewodniczący Izb oraz inni sędziowie wybrani zgodnie z regulaminem
Trybunału. W przypadku przekazania sprawy do Wielkiej Izby w trybie art. 43, żaden sędzia ze
składu Izby, która wydała wyrok nie zasiada w składzie Wielkiej Izby, z wyjątkiem
Przewodniczącego Izby i sędziego, który zasiadał z ramienia zainteresowanego Państwa–Strony.

Artykuł 28
Uznanie niedopuszczalności przez Komitety

Komitet może, na zasadzie jednomyślności, uznać za niedopuszczalną lub skreślić z listy

spraw skargę indywidualną wniesioną na podstawie art. 34, jeśli taka decyzja może zostać
podjęta bez dalszego rozpatrywania. Decyzja taka jest ostateczna.

Artykuł 29
Decyzje Izb w sprawie dopuszczalności i przedmiotu

1. Jeśli żadna decyzja nie została podjęta na podstawie art. 28, decyzję w sprawie
dopuszczalności i przedmiotu skargi indywidualnej wniesionej w trybie art. 34 podejmuje Izba.
2. W sprawie dopuszczalności i przedmiotu skarg międzypaństwowych wniesionych w
trybie art. 33 decyduje Izba.
3. Decyzję w sprawie dopuszczalności podejmuje się odrębnie, chyba że Trybunał, w
wyjątkowych przypadkach, postanowi inaczej.

9
 Artykuł 30
Zrzeczenie się właściwości na rzecz Wielkiej Izby

Jeśli w sprawie toczącej się przed Izbą pojawia się poważne zagadnienie dotyczące
interpretacji Konwencji lub jej protokołów lub jeśli rozstrzygnięcie takiego zagadnienia może
doprowadzić do sprzeczności z wyrokiem wydanym wcześniej przez Trybunał, Izba może, w
każdym czasie przed wydaniem swego wyroku, zrzec się swojej właściwości na rzecz Wielkiej
Izby, chyba że sprzeciwia się temu jedna ze stron.

Artykuł 31
Kompetencje Wielkiej Izby

Wielka Izba:
a) rozstrzyga skargi wniesione albo w trybie artykułu 33 lub 34, jeśli Izba zrzekła się
właściwości na podstawie artykułu 30 albo - jeśli sprawa została jej przekazana - w trybie
artykułu 43, oraz
b) rozpatruje wnioski o wydanie opinii doradczych, przedłożone w trybie artykułu 47.

Artykuł 32
Właściwość Trybunału

1. Trybunał jest właściwy do rozpoznania wszystkich spraw dotyczących interpretacji i

stosowania Konwencji i jej protokołów, które zostaną mu przedłożone na podstawie artykułów
33, 34 i 47.
2. Spór dotyczący właściwości Trybunału rozstrzyga sam Trybunał.

Artykuł 33
Sprawy międzypaństwowe

Każda z Wysokich Układających się Stron może wnieść skargę do Trybunału, jeśli uważa,
że inna Wysoka Układająca się Strona naruszyła postanowienia Konwencji lub jej protokołów.

Artykuł 34
Skargi indywidualne

Trybunał może przyjmować skargi każdej osoby, organizacji pozarządowej lub grupy
jednostek, która uważa, że stała się ofiarą naruszenia przez jedną z Wysokich Układających się
Stron praw zawartych w Konwencji lub jej Protokołach. Wysokie Układające się Strony
zobowiązują się nie przeszkadzać w żaden sposób skutecznemu wykonywaniu tego prawa.

Artykuł 35
Wymogi dopuszczalności

1. Trybunał może rozpatrywać sprawę dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków

odwoławczych, przewidzianych prawem wewnętrznym, zgodnie z powszechnie uznanymi
10
zasadami prawa międzynarodowego, i jeśli sprawa została wniesiona w ciągu sześciu miesięcy
od daty podjęcia ostatecznej decyzji.
2. Trybunał nie rozpatruje żadnej skargi wniesionej w trybie artykułu 34, która:
a) jest anonimowa lub
b) jest co do istoty identyczna ze sprawą już rozpatrzoną przez Trybunał lub ze sprawą, która
została poddana innej międzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygnięcia, i jeśli
skarga nie zawiera nowych, istotnych informacji.
3. Trybunał uznaje za niedopuszczalną każdą skargę indywidualną wniesioną w trybie
artykułu 34, jeśli uważa, że skarga nie daje się pogodzić z postanowieniami Konwencji lub jej
protokołów, jest w sposób oczywisty nieuzasadniona lub stanowi nadużycie prawa do skargi.
4. Trybunał odrzuca każdą skargę, którą uzna za niedopuszczalną w myśl niniejszego
artykułu. Trybunał może tak zdecydować w każdej fazie postępowania.

Artykuł 36
Interwencja strony trzeciej

1. We wszystkich sprawach rozpatrywanych przez Izbę lub Wielką Izbę Wysoka

Układająca się Strona, której obywatelem jest skarżący, ma prawo do przedkładania pisemnych
uwag i do uczestnictwa w rozprawach.
2. Przewodniczący Trybunału może, w interesie wymiaru sprawiedliwości, zaprosić każdą
Wysoką Układającą się Stronę, która nie jest stroną w postępowaniu, lub każdą zainteresowaną
osobę, inną niż osoba skarżąca, do przedkładania pisemnych uwag i do uczestnictwa w
rozprawach.

Artykuł 37
Skreślenie skargi z listy

1. Trybunał może w każdej fazie postępowania zdecydować o skreśleniu skargi z listy

spraw, jeżeli okoliczności prowadzą do wniosku, że:
a) skarżący nie podtrzymuje swej skargi, lub
b) spór został już rozstrzygnięty, lub
c) z jakiejkolwiek innej przyczyny ustalonej przez Trybunał nie jest uzasadnione dalsze
rozpatrywanie skargi.
Jednakże Trybunał kontynuuje rozpatrywanie skargi, jeśli wymaga tego poszanowanie praw
człowieka w rozumieniu Konwencji i jej protokołów.
2. Trybunał może podjąć decyzję o ponownym wpisaniu skargi na listę spraw, jeśli uzna,
że okoliczności uzasadniają takie postępowanie.

Artykuł 38
Rozpatrywanie skarg i procedura polubownego załatwiania

1. Jeśli Trybunał uzna skargę za dopuszczalną:

11
a) kontynuuje on rozpatrywanie sprawy z udziałem przedstawicieli stron i, jeśli zachodzi
potrzeba, podejmuje dochodzenie, a zainteresowane państwa udzielą dla jego skutecznego
przeprowadzenia wszelkich niezbędnych ułatwień;
b) pozostaje on do dyspozycji zainteresowanych stron celem polubownego załatwienia sprawy
na zasadach poszanowania praw człowieka w rozumieniu Konwencji i jej protokołów.
2. Postępowanie prowadzone w trybie ustępu 1 lit. b) jest poufne.

Artykuł 39
Osiągnięcie polubownego załatwienia

Jeśli zdołano doprowadzić do polubownego załatwienia sprawy, Trybunał skreśla skargę z

listy spraw w formie decyzji, która ogranicza się do krótkiego przedstawienia faktów i
przyjętego rozwiązania.

Artykuł 40
Publiczne rozprawy i dostęp do dokumentów

1. Rozprawy są publiczne, chyba że Trybunał zdecyduje inaczej ze względu na wyjątkowe

okoliczności.
2. Dokumenty złożone u Szefa Kancelarii są publicznie dostępne, chyba że
Przewodniczący Trybunału zdecyduje inaczej.

Artykuł 41
Słuszne zadośćuczynienie

Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej protokołów, oraz jeśli
prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na
częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba,
słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie.

Artykuł 42
Wyroki Izb

Wyroki Izb stają się ostateczne zgodnie z postanowieniami artykułu 44 ustęp 2.

Artykuł 43
Przekazanie do Wielkiej Izby

1. W okresie trzech miesięcy od daty wydania wyroku przez Izbę każda ze stron
postępowania może, w wyjątkowych przypadkach, wnioskować o przekazanie sprawy do
Wielkiej Izby.
2. Zespół pięciu sędziów Wielkiej Izby przyjmie wniosek, jeśli sprawa ujawnia poważne
zagadnienie dotyczące interpretacji lub stosowania Konwencji i jej protokołów lub poważną
kwestię o znaczeniu ogólnym.
12
 3. Jeśli zespół przyjął wniosek, sprawę rozstrzyga Wielka Izba w drodze wyroku.

Artykuł 44
Ostateczne wyroki

1. Wyrok Wielkiej Izby jest ostateczny.

2. Wyrok Izby staje się ostateczny:
a) jeśli strony oświadczają, że nie będą wnioskować przekazania sprawy do Wielkiej Izby, lub
b) trzy miesiące od daty wydania wyroku, jeśli nie złożono wniosku o przekazanie sprawy do
Wielkiej Izby, lub
c) jeśli zespół Wielkiej Izby odrzuci wniosek o przekazanie w trybie artykułu 43.
3. Ostateczny wyrok podlega opublikowaniu.

Artykuł 45
Uzasadnienie wyroków i decyzji

1. Wyroki, jak również decyzje uznające skargi za dopuszczalne lub niedopuszczalne,

zawierają uzasadnienie.
2. Jeżeli wyrok w całości lub w części nie wyraża jednomyślnej opinii sędziów, każdy
sędzia jest uprawniony do załączenia opinii odrębnej.

Artykuł 46
Moc obowiązująca oraz wykonanie wyroków

1. Wysokie Układające się Strony zobowiązują się do przestrzegania ostatecznego wyroku

Trybunału we wszystkich sprawach, w których są stronami.
2. Ostateczny wyrok Trybunału przekazuje się Komitetowi Ministrów, który czuwa nad
jego wykonaniem.

Artykuł 47
Opinie doradcze

1. Trybunał może, na wniosek Komitetu Ministrów, wydawać opinie doradcze w kwestiach

prawnych dotyczących wykładni Konwencji i jej protokołów.
2. Powyższe opinie nie mogą dotyczyć treści i zakresu praw i wolności określonych w
rozdziale I Konwencji i w jej protokołach, ani jakichkolwiek innych zagadnień, które Trybunał
lub Komitet Ministrów mogłyby rozpatrywać w wyniku postępowania podjętego na podstawie
postanowień Konwencji.
3. Decyzje Komitetu Ministrów w sprawie wniosku o opinię doradczą Trybunału
podejmowane są większością głosów przedstawicieli uprawnionych do zasiadania w Komitecie.

Artykuł 48
13
 Kompetencja doradcza Trybunału

Trybunał rozstrzyga, czy wniosek o wydanie opinii doradczej przedłożony przez Komitet
Ministrów mieści się w jego kompetencji określonej w artykule 47.

Artykuł 49
Uzasadnienie opinii doradczych

1. Opinia doradcza Trybunału zawiera uzasadnienie.

2. Jeżeli opinia doradcza w całości lub w części nie wyraża jednomyślnej opinii sędziów,
każdy sędzia jest uprawniony do załączenia opinii odrębnej.
3. Opinię doradczą przekazuje się Komitetowi Ministrów.

Artykuł 50
Koszty działalności Trybunału

Koszty działalności Trybunału ponosi Rada Europy.

Artykuł 51
Przywileje i immunitety sędziów

Sędziowie są uprawnieni w czasie pełnienia swoich funkcji do korzystania z przywilejów i

immunitetów przewidzianych w artykule 40 Statutu Rady Europy i w porozumieniach zawartych
na jego podstawie.

ROZDZIAŁ III
POSTANOWIENIA RÓŻNE

Artykuł 52
Zasięganie informacji przez Sekretarza Generalnego

Na żądanie Sekretarza Generalnego Rady Europy każda Wysoka Układająca się Strona
złoży wyjaśnienie w sprawie sposobu, w jaki jej prawo wewnętrzne zapewnia skuteczne
stosowanie wszystkich postanowień niniejszej konwencji.

Artykuł 53
Ochrona uznanych praw człowieka

Żadne z postanowień niniejszej konwencji nie będzie interpretowane jako ograniczające lub
wyłączające jakiekolwiek prawa człowieka lub podstawowe wolności, które mogą być
zagwarantowane przez ustawę każdej Wysokiej Układającej się Strony lub jakąkolwiek inną
umowę, której państwo to jest Stroną.

Artykuł 54
14
 Kompetencje Komitetu Ministrów

Żadne z postanowień niniejszej konwencji nie narusza uprawnień przyznanych Komitetowi

Ministrów na podstawie Statutu Rady Europy.

Artykuł 55
Wyłączenie innych środków rozstrzygania sporów

Wysokie Układające się Strony zgadzają się, że, wyjąwszy porozumienia szczególne, nie
będą wykorzystywały obowiązujących między nimi traktatów, konwencji lub deklaracji dla
skierowania, w drodze skargi, sporu powstałego w związku z interpretacją lub stosowaniem
niniejszej konwencji do rozpatrzenia w ramach innych sposobów rozstrzygania sporów niż
przewidziane w niniejszej konwencji.

Artykuł 56
Terytorialny zakres stosowania

1. Każde Państwo może w chwili ratyfikacji lub w jakimkolwiek późniejszym czasie

oświadczyć w drodze notyfikacji skierowanej do Sekretarza Generalnego Rady Europy, że
niniejsza konwencja obowiązywać będzie, z zastrzeżeniem ustępu 4 niniejszego artykułu, na
wszystkich lub niektórych terytoriach, za których stosunki międzynarodowe Państwo to
odpowiada.
2. Konwencja obowiązywać będzie na terytorium lub terytoriach wymienionych w
notyfikacji, począwszy od trzydziestego dnia po otrzymaniu tej notyfikacji przez Sekretarza
Generalnego Rady Europy.
3. Postanowienia niniejszej konwencji będą stosowane na tych terytoriach odpowiednio do
miejscowych wymogów.
4. Każde Państwo, które złożyło deklarację na podstawie ustępu 1 niniejszego artykułu,
może w każdym późniejszym czasie uznać w odniesieniu do jednego lub wielu terytoriów
wymienionych w tej deklaracji kompetencję Trybunału do przyjmowania skarg od jednostek,
organizacji pozarządowych lub grup osób, zgodnie z artykułem 34 Konwencji.

Artykuł 57
Zastrzeżenia

1. Każde Państwo może, przy podpisaniu niniejszej Konwencji lub przy składaniu
dokumentów ratyfikacyjnych, dokonać zastrzeżenia odnośnie do każdego z przepisów konwencji
w takim zakresie, w jakim ustawa obowiązująca na jego terytorium jest z tym przepisem
niezgodna. Na podstawie niniejszego artykułu niedopuszczalne są zastrzeżenia o charakterze
ogólnym.
2. Każde zastrzeżenie złożone na podstawie niniejszego artykułu powinno zawierać krótkie
przedstawienie treści ustawy, której dotyczy.

Artykuł 58
Wypowiedzenie
15
 1. Wysoka Układająca się Strona może wypowiedzieć niniejszą konwencję nie wcześniej
niż po upływie pięciu lat od daty, w której stała się jej stroną, i z zachowaniem
sześciomiesięcznego okresu wypowiedzenia zawartego w notyfikacji skierowanej do Sekretarza
Generalnego Rady Europy, który poinformuje o tym inne Wysokie Układające się Strony.
2. Powyższe wypowiedzenie nie zwalnia zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony
od zobowiązań wynikających z konwencji w odniesieniu do każdego działania, które mogąc
naruszać te zobowiązania byłoby podjęte przed upływem terminu, w którym wypowiedzenie
stało się skuteczne.
3. Każda Wysoka Układająca się Strona, która przestaje być członkiem Rady Europy,
przestaje być na tych samych warunkach stroną niniejszej konwencji.
4. Konwencja może być wypowiedziana zgodnie z przepisami poprzednich ustępów w
odniesieniu do każdego terytorium, w stosunku do którego oświadczono o jej obowiązywaniu
zgodnie z artykułem 56.

Artykuł 59
Podpisanie i ratyfikacja

1. Niniejsza konwencja jest otwarta do podpisu dla Członków Rady Europy. Podlega ona
ratyfikacji. Dokumenty ratyfikacyjne składa się Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy.
2. Niniejsza konwencja wejdzie w życie po złożeniu dziesięciu dokumentów
ratyfikacyjnych.
3. W odniesieniu do każdego sygnatariusza, który dokona ratyfikacji w dalszej kolejności,
konwencja wchodzi w życie z dniem złożenia dokumentów ratyfikacyjnych.
4. Sekretarz Generalny Rady Europy notyfikuje Członkom Rady Europy wejście w życie
konwencji, nazwy Wysokich Układających się Stron, które dokonały jej ratyfikacji, oraz fakt
złożenia kolejnych dokumentów ratyfikacyjnych.

Sporządzono w Rzymie dnia 4 listopada 1950 roku w jednym egzemplarzu, w językach

angielskim i francuskim, przy czym oba teksty są jednakowo autentyczne; oryginał zostanie
złożony w archiwach Rady Europy. Sekretarz Generalny przekaże uwierzytelnione odpisy
każdemu z sygnatariuszy.

16