LOGO

Avantazhet dhe
disavantazhet
e Shqipërisë
në monedhën
Erlet Shaqe
euro
Permbajtja

Euro, Si lindi e si u vu në zbatim

Ç’kuptojmë me termin Euroizim/ Dollarizim?

Euroizim i njëanshëm i një ekonomie

Avantazhet & Disavantazhet me Euro

Ekonomia shqiptare dhe Euro

 Euro, Si lindi e si u vu në zbatim
Viti 1957, Traktatit të Romës
Shkak ishte sistemi Bretton Woods (ku bënin pjesë edhe monedhat europiane)
firmosur në Uashington në 27 dhjetor të vitit 1945. Që vendosi kurs fiks të
shkëmbimit ndërmjet monedhave, konvertimin në ar dhe dollarin amerikan si
monedhë reference. U themeluan FMN, Banka Botërore , GATT.

Vendet anëtare të Breton Woods-it ato nxisnin qarkullimin e mallrave dhe

shërbimeve për shkak të pikëpamjeve mbi tregtinë sipas së cilës të gjitha ekonomitë
përfitojnë nga tregtia. Sipas sistemit të kurseve fikse të këmbimit, me përjashtim të
SHBA-së vendet e tjera kishin politika monetare jo-efikase, të domosdoshëm për një
ekuilibër të brendshëm.

Instrument kryesor për arritjen e ekuilibrit të brendshëm ishte politika fiskale.

Instrumentet kryesore për arritjen e ekuilibrit të jashtëm ishte huazimi nga FMN,
kufizimet e kapitalit financiar dhe ndryshimet të rralla në kurset e këmbimit.
Në sistemin e Bretton Woods, hartuesit e politikave kryesisht tentonin që përmes
politikave fiskale të arrinin e ekuilibrin e brendshëm, dhe atë për qëllime politike.
 Euro, Si lindi e si u vu në zbatim

1
Krijimi i Komunitetit Evropian të qymyrit dhe çelikut, si një metodë integrimi
sektorial ishte guri i parë në ndërtesën europiane.

2
Forcimi i mëtejshëm i marrëdhënieve ekonomike dhe efikasiteti në rënie i
sistemit Bretton Woods solli nevojën e krijimit të Bashkimit Ekonomik.

3 Viti 1970 nga një grup ekspertësh (i ashtuquajturi raporti Werner) kishte si
qëllim futjen e një sistemi kursi këmbimi fiks ndërmjet valutave europiane
kundrejt dollarit dhe qarkullimin e lirshëm të kapitaleve mes tyre

5
Në vitin 1972, vendet firmëtare të Traktatit të Romës krijuan një mekanizëm
të ri për ti bërë ballë krizës, i ashtuquajtur “Gjarpri në tunel” i cili lejonte
kontrollin e luhatjeve të monedhave europiane në korniza të papërcaktuara
qartë kundrejt dollarit.

6
 Euro, Si lindi e si u vu në zbatim

Ne Vitin 1979
U krijua Sistemi Monetar Europian (S.M.E) e cila përcaktoi kurse këmbimi të
qëndrueshme mes monedhave evropiane por me mundësi korrigjimi nëpërmjet një
marzhi luhatjeje nga +/-2.25% me përjashtim të lirës italiane të cilës ju la si marzh +/-
6%.

Ne Vitin 1988
Në Këshillin Europian të Hanoverit , Jacques Delors me objektiv studimin e një
Bashkimi Ekonomik dhe monetar të zgjeruar , integrimin e plotë të tregjeve
financiare, lirinë e plotë të lëvizjes dhe transferimit të kapitaleve si dhe arritjen e
realizimit të një monedhe unike. Jacques Lucien Jean Delors (1925), President i
Komisionit Europian nga viti 1985 deri në 1994
Ne Vitin 1989 - 1992
Realizimi i fazës së parë të propozimit me liberalizimin e plotë të kapitaleve të tetë
vendeve anëtare. Traktatin e Mastrihtit 1992 u forcua dëshira për pasjen e një
monedhe unike europaine, të fortë e të qëndrueshme. Lindi kështu traktati i
Bashkimit Europian .
 Euro, Si lindi e si u vu në zbatim

Traktati i Bashkimit Europain u realizua në tre

faza

200
2 Më 1 janar të vitit 2002 hidhen në
•

qarkullim kartëmonedhat e para në

vendet anëtare.
199
9 11 vende anëtare adoptuan Euron si monedhë të
•

përbashkët. Banka Qendrore Europiane bëhet

përgjegjëse për politikat monetare të BE-se.
1992-
1993 Komuniteti u godit rënd nga një krizë e Sistemit Monetar Europain.
•

Një mbledhje urgjente e ministrave të financave të gusht të vitit

1993 doli në përfundimin se duhej zgjeruar marzhi i luhatjes ne 15
%.
Ç’kuptojmë me €izmi/$izmi?

Termi
Përdoret kur një monedhë e huaj, jo domosdoshmërish
Dollarizim
dollari adoptohet në vend të monedhës vendase.
Dollarizimi mund të ndodh në disa mënyra:

Jo Zyrtare
Pa një aprovim legal (kur popullsia e një vendi humbet
besimin në monedhën e saj dhe preferon të përdorë
gjithnjë e më shumë monedhën e në vendi tjetër për
transaksione ekonomike)

Gjysme Zyrtare
(I ashtuquajturi sistem bimonetar) ku monedha e huaj
është shpallur ligjërisht e pranueshme por që ka një
rol dytësor në raport me monedhën vendase .
Zyrtare
Kur një shtet, heq dorë nga emetimi dhe
përdorimi I monedhës së saj dhe përdor
vetëm monedhë të huaj.
 Ç’kuptojmë me €izmi/$izmi?
Termi euroizim, sinonim i termit dollarizim, nënkupton adoptimin
e monedhës euro nga një shtet që nuk bën pjesë në grupin e
vendeve anëtare të Bashkimit Evropian të cilët kanë adaptuar
euron si monedhë të tyre kombëtare.

Menyrat
Eurizimi
mund të 1. 2. 3.
përshtatet Euroizim I Euroizim Euroizim I
Njëanshëm me kryer nga
në tre
mënyra marrëves një
hje administr
atë
provizore
 €izmi i njëanshëm i një ekonomie

Hyrja e Euro-s
Hyrja e Euro-s në qarkullim ndryshoi sistemin monetar në Europë duke pasur një
efekt të madh mbi vendet jo anëtare të Bashkimit Ekonomik Monetar. Ndikimi i Euro-
s varet nga intensiteti i marrëdhënieve tregtare dhe financiare të një vendi me
Eurozonën, tregun ndërkombëtar të kapitalit, kursit të këmbimit si dhe nga roli i
Euro-së si valutë ndërkombëtare.
Rostowski dhe Bratkowski
Vendet në tranzicion të cilat kërkojnë anëtarësim në BE monedha vendase duhet të
zëvendësohet me monedhën Euro brenda një kohe të mundshme për tu realizuar.
Kjo do të thotë që cash-i i brendshëm që është në qarkullim apo në katastrofat e
bankave do të zëvendësohet me kartëmonedha dhe monedha euro të cilat blihen
duke përdorur rezervat ndërkombëtare të një vendi.
Pjesemarrja ne ERM - II
Para se një vend anëtar të adoptojë monedhën euro, duhet të plotësojë disa kritere
ekonomike dhe juridike, të ashtuquajturat kriteret e konvergjencës. . Vendet
kandidate për të hyrë në Eurozonë duhet të marrin pjesë në mekanizëm, pa pasur
luhatje të theksuara ekonomiko-financiare, për të paktën dy vjet para se të adoptojë
monedhën Euro.
 Avantazhet dhe Disavantazhet ne Euro

Humbjen e pavarësisë
Reduktimi i kostove në aplikimin
të transaksioneve e politikave monetare
Ulja e normës Mungesa e të ardhura
së interesit nga senjorazhi
Reduktimi i luhatjeve Humbja e rolit të Bankës
të kursit të këmbimit Qendrore si huadhënës
 Avantazhet ne Euro

1
Reduktimi i kostove të transaksioneve
Avantazhi më i prekshëm i një euroizimi të njëanshëm
është reduktimi i kostove të transaksioneve. Këto
kosto, edhe pse në vetvete janë humbje për bilancet
e bankave, ndikojnë ndjeshëm në ekonominë e një
2 vendi .
Ulja e normës së interesit
Reduktimi i shpejtë dhe i njëanshëm i normës së
interesit do të stimulonte rritjen e investimeve dhe do
të kishte një impakt pozitiv në politikat fiskale, me
uljen e ndjeshme të kostos së borxhit publik.
3
Reduktimi i luhatjeve të kursit të këmbimit
Apilikimi I një monedhe unike do të evitonte kostot që
paraqet luhatja e kursit të këmbimit për ekonominë e
një vendni. Një luhatje e vazhdueshme e kursit të këmbimit sjell
destabilitet të çmimeve, pasiguri tek investitorët, kosto të lartë në investime si
 Disavantazhet ne Euro

Banka Qendrore dhe Eliminimi i Rolit te Saj

Nëse do të mendonim një aplikim të monedhës unike,do të
“eliminoheshin” pothuajse të gjitha funksionet bazë të saj.
Nëpërmjet euroizimit , shtetet pranojnë humbjen e pavarësisë
në aplikimin e politikave monetare duke I hequr Bankës
Qendrore
Humbja instrumentet
e se drejtespër sezbatimin e politikës monetare.
“seigniorage”
Nëse do të flasim në pozitat e një vendi që synon të heqë dorë
nga monedha e saj për të adoptuar një monedhë tjetër do të
vëmë re se dy janë kostot të lidhen ngushtë me sinjorazhin:
kostoja flow që lidhet me të ardhurat e munguara nga heqja
dorë e monedhës vendase dhe kostoja “stock” e sinjorazhit që
lidhet me zëvendësimin e gjendjes së parasë vendase në
Në literaturën
qarkullim ekonomike
me monedhën e re.kur flitet për
sinjorazhin përdoren gjerësisht tre koncepte
bazë: Koncepti monetar , Koncepti i kostots
 Disavantazhet ne Euro

Huadhenesi i shkalles se fundit

Për të parandaluar falimentimin e një banke, që do të
shoqërohej me implikime të mëdha në jetën ekonomike e
sociale të një vendi (kriza e fundit financiare e dëshmon më
së miri)dhe për të mos lejuar shtrirjen e krizës në bankat e
tjera me rrjedhojë humbjen e sistemit bankar, Banka
Qendrore luan rolin e huadhënësit të shkallës së fundit për
aq kohë sa një bankë ndodhet në krizë. Në rastin e
euroizimit të njëanshëm Banka Qendrore humbet
mundësinë e veprimit si huadhënës I shkallës së fundit.
 Ekonomia shqiptare dhe Euro

Parametra Euroizmi i Kostot e A duhet

te ekonomis sinjorazhi vërtet një
ekonomis ë t euroizim i
ë shqiptare për ekonomis
shqiptare Shqipërin ë?
ë

Ekonomia shqiptare dhe Euro

 Parametrat e ekonomisë shqiptare

Aktualisht
2011
• Indeksi i lirisë ekonomike e rendit
ekonominë shqiptare të 53-ën në botë
Vazhdimi
2010 duke përmirësuar me
• Shqipëria arriti anëtarësimin e plotë
2009
në NATO
2009
BE aktualisht pranoi kërkesën e
•

2009 Shqipërisë për liberalizmin e

2009
vizave, për të kaluar pa pengesa në
vendet e zonës Shengen
Fillimi

2009 • Hap i parë drejt anëtarësimit të BE dhe

2008 dorëzoi një aplikim të plotë për anëtarësim
• Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit me

2006 Bashkimin Evropian

 Euroizmi i ekonomisë shqiptare, në çfarë
nivelesh jemi?
Depozitat në monedhë të
•
Click icon to add chart huaj
Tek depozitat në monedhë të huaj përfshihen të gjitha llojet e depozitave në valutë,
rrjedhëse dhe pa afat të cilat janë lehtësisht të vëzhgueshme pasi raportohen çdo muaj në
Bankën Qendrore.

Paraja e huaj në qarkullim

Në Shqipëri burimet kryesore të hyrjes së monedhës së huaj janë të ardhurat nga
•

eksportet, paratë nga transfertat e emigrantëve, kalimet cash nëpërmjet pikave

doganore dhe kovertimet nga lekë në monedhë të huaj.

Euroizmi i ekonomisë shqiptare

Në bazë të përllogaritjeve të këtij studimi euroizimi i ekonomisë shqiptare u tejkalon të 56
për qind duke e konsideruar të lartë këtë indeks. Në këtë indeks zërat me peshë janë
përqindja e lartë e transaksioneve tregtare me vendet e BE-së (rreth 90 për qind), rritja e
kredisë në monedhë të huaj nga bankat në vend (rreth 85 për qind të totalit të kredisë) apo
remintancat nga emigrantët tanë.
 Kostot e sinjorazhit për Shqipërinë

Kostot e sinjorazhit
Në disa studime për matjen e sinjorazhit në Shqipëri
është dalë në përfundimin se kostot e tij në periudhën
2002-2008 janë mesatarisht 1.73 për qind i PBB
(Produktit të Brendshëm Bruto). Ajo që vihet re në këtë
studim është një tendencë rënëse e këtij zëri në të
ardhurat e buxhetit të shtetit në vite. E matur sipas
konceptit fiskal kjo e ardhur për Shqipërinë në
periudhën e studimit
Kostoja e humbjes së të 2000-2008
ardhurës së është vetëm
Shqipërisë nga0.44 për në
sinjorazhi,
qind e PBB
rast të dhe përbën
një euroizimi 1.92 për
të njëanshëm qind
është të të ardhurave
i papërfillshëm.
fiskale.
Click to edit title style

Si Komiteti Europian dhe Banka

Qendrore Evropian , i kanë lejuar vendet
kandidate për pranim, të adoptojnë çdo
regjim kursesh këmbimi që ato vetë
mund të zgjedhin, duke përfshirë edhe
bord monedhë, siç është miratuar edhe
nga pranimet e tyre në Bullgari, Estoni
dhe Lituani.
Euroizimi në një këndvështrim të
ngushtë, i kuptuar si zëvendësim i
monedhës vendase me euron, në të
kundërtën është rregulluar plotësisht
në mënyrë strikte nga Bashkimi
Europian derisa janë përcaktuar jo
vetëm konvergjencat për hyrjen, por
 Shqiperise i leverdis një euroizimi njëanshëm

Ajo de facto e ka bërë monedhën e saj, mjetin kryesor të

transaksioneve brenda dhe jashtë vendit.

Volumin tregtar Volumin tregtar Rrethohe

•
•Tregu
imobiliar Tregu i
• t nga
ndërtimeve
Shqipëri
•
vende
perdor a e ka
euro shit-blerje fqinje ku
ne euro kryesisht pothuaj
me vende të gjithë
EU kanë
euron
 LOGO

Faleminderit

Erlet Shaqe
www.aea-al.org