Biologia 1

BIOLOGIA 1
Sprawdziany
liceum ogólnokszta ce,
liceum profilowane i technikum
Kszta cenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Wydawnictwo j
Sk adniki pokarmowe
Wersja A
Spis tre ci Wersja A bis
Wersja B
Wersja B bis
Etapowo trawienia
1. Kartkówki Wersja A
1.1. Wskazówki metodyczne Wersja A bis
1.2. Propozycje kartkówek troba
Homeostaza Wersja A
Wersja A Wersja A bis
Wersja A bis Normy zapotrzebowania energetycznego
Wersja B Wersja A
Wersja B bis Wersja A bis
Mechanizmy homeostazy Wersja B
Wersja A Wersja B bis
Wersja A bis Klasyfikacja diet
Budowa i funkcje uk adu krwiono nego Wersja A
Wersja A bis Uk adanie jad ospisów
Wersja B Wersja A
Wersja B bis Wersja A bis
Budowa i funkcje serca Wersja B
Wersja A Wersja B bis
Wersja A bis Regulacja nerwowo-hormonalna procesu trawienia
Wersja B Wersja A (zakres rozszerzony)
Wersja B bis Wersja A bis (zakres rozszerzony)
Sk adniki morfotyczne krwi i ich rola Zaburzenia prawid owej wagi cia a
Wersja A Wersja A
Wersja A bis Wersja A bis
Choroby uk adu kr enia Paso yty przewodu pokarmowego
Wersja A Wersja A
Systemy obronne organizmu Budowa uk adu wydalniczego
Wersja A Wersja A
Rodzaje odporno ci i ich charakterystyka Mechanizm powstawania moczu
Wersja A Wersja A
Przyczyny i skutki zaka Higiena uk adu wydalniczego
Wersja A Wersja A
Wersja B 1.3. Schematy oceniania i modele odpowiedzi
Wersja B bis
Immunoprofilaktyka w chorobach 2. Sprawdziany
Wersja A 2.1. Wskazówki metodyczne
Wersja A bis 2.2. Propozycje sprawdzianów
Przeszczepy tkanek Homeostaza
Wersja A Wersja A
Budowa uk adu oddechowego Kr enie i odporno
Wersja A Wersja A
Istota oddychania komórkowego Oddychanie
Wersja A Wersja A
Choroby uk adu oddechowego Od ywianie
Wersja A Wersja A
Wspó dzia anie uk adów oddechowego i krwiono nego w Wydalanie
adaptacji do wysi ku Wersja A
Wersja A bis 2.3. Schematy oceniania i modele odpowiedzi
Budowa uk adu pokarmowego
Wersja A Bibliografia
Wersja A bis
1. Kartkówki
1.1. Wskazówki metodyczne

Zestaw zawiera 10-15-minutowe kartkówki u one do ka dej z 30 lekcji zawartych w propozycji rozk adu
materia u nauczania do podr cznika Biologia 1 do programu nauczania dla kszta cenia ogólnego w zakresie
podstawowym. Ka da z kartkówek opracowana zosta a w minimum dwóch równoleg ych wersjach (A i A bis
lub dodatkowo B i B bis), w których wyró nione zosta y poziomy wymaga . Zadania z poziomu
ponadpodstawowego, sprawdzaj ce wymagania rozszerzaj ce i dope niaj ce, na ocen dobr i bardzo dobr ,
oznaczono jedn gwiazdk (*). Zadania z tre ci wykraczaj cych poza Podstaw programow w zakresie
podstawowym, a dotycz ce analizy do wiadcze biologicznych, na ocen celuj oznaczono dwoma
gwiazdkami (**). W przypadku tego typu zada ocena celuj ca mo e by wystawiona tylko wtedy, gdy ucze
bezb dnie odpowie na wszystkie pozosta e pytania.
Wykorzystane zosta y ró norodne typy zada , zarówno otwarte: krótkiej odpowiedzi, jak i zamkni te: na
dobieranie, wielokrotnego wyboru lub typu prawda – fa sz.
Zastosowane w poleceniach ró ne czasowniki operacyjne sprawdzaj opanowanie wybranych wiadomo ci
i umiej tno ci, w tym czytanie ze zrozumieniem tre ci zada , co powinno by przydatne do przygotowywania
si w przysz ci do egzaminów maturalnych.
Znaczenie wybranych czasowników operacyjnych u ywanych w poleceniach jest nast puj ce:
– „podaj nazw ”, „wymie ” – podanie wy cznie nazwy, bez opisu;
– „wska ”, „wybierz z”, „przyporz dkuj” – tylko te, które spe niaj warunki polecenia, lub „dobierz” parami
odpowiadaj ce sobie elementy;
– „okre l”, „podaj”, „przedstaw” – przedstaw (krótko, zwi le) przebieg zjawiska, procesu z uwzgl dnieniem
terminologii biologicznej z ograniczeniem do wymaganego zakresu;
– „wyja nij”, „udowodnij”, „uzasadnij”, „wyka ” – najcz ciej za pomoc 1–2 argumentów, a wi c bardzo
zwi le, zwi zki przyczynowo-skutkowe we wskazanym zakresie; wyja nienie np. zjawiska bez opisu jego
przebiegu;
– „porównaj” – wska podobie stwa i (lub) ró nice mi dzy wskazanymi obiektami;
– „narysuj” – wykonaj rysunek (schemat lub jego fragment) wed ug podanych zasad;
– „oce ”, „ustosunkuj si ” – wydaj opini , skonstruuj logiczn , spójn i samodzieln opini na podstawie
podanych lub posiadanych informacji.
Niektóre z zada odwo uj si do analizy tekstu, tre ci w formie tabeli, wykresów lub schematów
i wnioskowania na ich podstawie. W szczególno ci dotyczy to zada z poziomu ponadpodstawowego,
wykorzystuj cych przyk adowe do wiadczenia do analizy ich wyników, formu owania hipotez i problemów
badawczych.
Ka de z zada ma model odpowiedzi oraz zasady oceniania, które zosta y oparte na wzorcach formu y oceniania
w nowej maturze. System punktacji przygotowano w my l zasady: 1 operacja (element odpowiedzi) = 1 pkt.
Nieliczne odst pstwa od tej regu y zastosowano w przypadkach zada zamkni tych na dobieranie lub
przyporz dkowanie, gdy zbyt du a liczba westraktorów zmusza aby do przyznania wi kszej liczby punktów, ni
wynika oby to z wagi zadania.
Aby w pe ni wykorzysta proponowane modele odpowiedzi i punktacji, nale y zastosowa kilka
uniwersalnych regu oceniania:
– zadania
otwarte, za których rozwi zanie mo na przyzna 1 pkt, wymagaj odpowiedzi w pe ni poprawnej;
– maksymaln liczb punktów mo na przyzna za odpowied , która jest wy cznie „na temat”, logiczna,
zwi a, poprawna terminologicznie i j zykowo;
– ocenie podlegaj kolejne, licz c od pierwszego, elementy odpowiedzi (w przypadku, kiedy ucze poda ich
wi cej);
– podany model odpowiedzi uwzgl dnia jej zakres merytoryczny, a nie jest cis ym wzorcem sformu owania;
– je eli podane w odpowiedzi informacje (równie dodatkowe, które nie wynikaj z polecenia w zadaniu)
wiadcz o zupe nym braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczaj udzielonej prawid owej
odpowiedzi, za tak odpowied nie nale y przyznawa punktów.
1.2. Propozycje kartkówek
HOMEOSTAZA Wersja A
Zadanie 1 (1 pkt)
Wska poziomy organizacji ycia, których dotyczy homeostaza, zaznaczaj c w ciw odpowied .
a) komórka
b) organizm
c) poziom molekularny
d) wszystkie wymienione
Zadanie 2 (3 pkt)
Oce prawdziwo zda , wpisuj c znak „+” w odpowiedniej rubryce tabeli.
Prawda Fa sz
a) Warto ci ró nych parametrów rodowiska wewn trznego organizmu nigdy nie zmieniaj si
w czasie.
b) Rozpr enie mechanizmów homeostatycznych w organizmie mo e spowodowa jego chorob ,
a w skrajnych przypadkach mier .
c) Kontrolne mechanizmy homeostatyczne przeciwdzia aj zaburzeniom wywo anym zarówno przez
rodowisko zewn trzne, jak i rodowisko wewn trzne organizmu.
Zadanie 3 (2 pkt)
Wymie 4 parametry krwi u cz owieka podlegaj ce cis ej kontroli.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (3 pkt)
Na podstawie analizy zale no ci przedstawionych na poni szym wykresie
napisz, czy dotyczy on organizmu zmienno- czy sta ocieplnego. Ustal, czy
badany parametr podlega wewn trznej kontroli tego organizmu,
i uzasadnij swoj odpowied .
..............................................................
..............................................................
..............................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
HOMEOSTAZA Wersja A bis
Zadanie 1 (1 pkt)
Wska poziomy organizacji ycia, których dotyczy homeostaza, zaznaczaj c w ciw odpowied .
a) narz d
b) komórka
c) poziom cz steczkowy
d) wszystkie wymienione
Zadanie 2 (3 pkt)
Oce prawdziwo zda , wpisuj c znak „+” w odpowiedniej rubryce tabeli.
Prawda Fa sz
a) Zarówno dyfuzja, jak i dyfuzja wspomagana nie wymagaj nak adów energetycznych.
b) Je eli przenikanie substancji przez b on komórkow odbywa si wbrew gradientowi
st , to jest to transport pasywny.
c) Woda przedostaje si przez ka b on pó przepuszczaln w obu kierunkach zgodnie
z prawami dyfuzji.
Zadanie 3 (2 pkt)
Wymie 4 parametry rodowiska zewn trznego oddzia uj ce na organizm.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (3 pkt)
Na podstawie analizy zale no ci przedstawionych na wykresie okre l,
czy dotyczy on organizmu zmienno- czy sta ocieplnego. Ustal, czy
badany parametr podlega wewn trznej kontroli tego organizmu,
i uzasadnij swoj odpowied .
..............................................................
..............................................................
..............................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
HOMEOSTAZA Wersja B
Zadanie 1 (1 pkt)
Wska uk ady narz dów uczestnicz cych w utrzymywaniu homeostazy w organizmie cz owieka,
zaznaczaj c w ciw odpowied .
a) nerwowy i hormonalny
b) krwiono ny i wydalniczy
c) prawid owe a oraz b
d) adne z wymienionych
Zadanie 2 (1 pkt)
Okre l skutek, jaki wywo a rozpr enie mechanizmów homeostatycznych w organizmie cz owieka.
...........................................................................................
Zadanie 3 (4 pkt)
Na poni szym schemacie dorysuj groty strza ek wskazuj ce kierunek przemieszczania si substancji
w przypadku A i B. Podaj nazwy obu rodzajów transportu.
A ..............................................
B...............................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Przedstaw wniosek wynikaj cy z analizy wykresu przeprowadzonych obserwacji oraz podaj nazw
wielko ci oznaczonej liter A.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 5 (2 pkt)
Ptaki i ssaki nale do organizmów sta ocieplnych. Wska parametr b cy podstaw do wyró nienia tego
rodzaju organizmów. Podaj jeden argument uzasadniaj cy to stwierdzenie.
...........................................................................................
...........................................................................................
HOMEOSTAZA Wersja B bis
Zadanie 1 (1 pkt)
Wska uk ady narz dów uczestnicz cych w utrzymywaniu homeostazy w organizmie cz owieka,
zaznaczaj c w ciw odpowied .
a) krwiono ny i wydalniczy
b) nerwowy i hormonalny
c) adne z wymienionych
d) prawid owe a oraz b
Zadanie 2 (1 pkt)
Odpowiedz, czy zawsze skutki wywo ane rozpr eniem mechanizmów homeostatycznych w organizmie
cz owieka s odwracalne. Odpowied uzasadnij.
...........................................................................................
Zadanie 3 (4 pkt)
Na poni szym schemacie dorysuj groty strza ek wskazuj ce kierunek przemieszczania si substancji przez
on komórkow w przypadku A i B. Dla ka dego rodzaju transportu okre l jego wymagania
energetyczne.
A ...............................................
B...............................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Okre l, czy przedstawione na wykresie wahania kontrolowanego parametru (wielko A) b jednakowe
u wszystkich organizmów. Odpowied uzasadnij jednym argumentem.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 5 (2 pkt)
Ryby i p azy nale do organizmów zmiennocieplnych. Wska parametr b cy podstaw do takiego ich
zaklasyfikowania. Podaj jeden argument uzasadniaj cy to stwierdzenie.
...........................................................................................
...........................................................................................
MECHANIZMY HOMEOSTAZY Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Do rodzaju sprz enia zwrotnego dobierz wszystkie przyk ady procesów, dla których jest ono
mechanizmem regulacyjnym.
I. sprz enie zwrotne dodatnie a) kontrola wytwarzanych w komórce enzymów
II. sprz enie zwrotne ujemne b) regulacja produkcji ATP
c) rozmna anie si bakterii
d) regulacja poziomu glukozy we krwi
I .................................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
* Zadanie 2 (2 pkt)
Jednym z zewn trznych czynników mog cych wp ywa np. na liczebno osobników danego gatunku jest
dost pno po ywienia na terenie wyst powania populacji.
Zaznacz (zakreskuj) na wykresie pole, w którym dla opisywanej populacji dost pno po ywienia by a
najwi ksza. Podaj, z jakim rodzajem sprz enia zwrotnego ma zwi zek opisany przypadek.
..........................................
..........................................
Zadanie 3 (1 pkt)
Wyja nij, na czym polega podstawowa ró nica mi dzy utrzymywaniem równowagi dynamicznej
w ekosystemie a homeostaz organizmu.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (3 pkt)
Na podstawie analizy schematu procesu regulacji napisz, co jest: A – bod cem, B – receptorem,
C – efektorem.
A .....................................
.....................................
B .....................................
.....................................
C .....................................
.....................................
MECHANIZMY HOMEOSTAZY Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
I. sprz enie zwrotne dodatnie a) kontrola wytwarzanych w komórce
II. sprz enie zwrotne ujemne aminokwasów
b) wydzielanie etylenu podczas dojrzewania
owoców
c) regulacja poziomu glukozy we krwi
d) regulacja produkcji ATP
I..................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
* Zadanie 2 (2 pkt)
Jednym z zewn trznych czynników mog cych wp ywa np. na liczebno osobników danego gatunku jest
obecno drapie ników na terenie wyst powania populacji.
Zaznacz (zakreskuj) na poni szym wykresie pole, w którym wp yw drapie ników na opisywan populacj
by najmniejszy. Podaj, z jakim rodzajem sprz enia zwrotnego ma zwi zek opisany przypadek.
..........................................
..........................................
Zadanie 3 (1 pkt)
Wyja nij, na czym polega podobie stwo utrzymywania homeostazy organizmu do utrzymywania
równowagi dynamicznej w ekosystemie.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (3 pkt)
Na podstawie analizy schematu procesu regulacji napisz, co jest: A – bod cem, B – receptorem, C – efektorem.
A .....................................
.....................................
B .....................................
.....................................
C .....................................
.....................................
BUDOWA I FUNKCJE UK ADU KRWIONO NEGO Wersja A
Zadanie 1 (3 pkt)
Schemat przedstawia przekrój poprzeczny t tnicy.
Wska strza i podpisz g ówny element struktury tego naczynia krwiono nego, umo liwiaj cy mu
spe nianie charakterystycznych dla niego funkcji. Uzasadnij krótko swój wybór.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (1 pkt)
Wybierz i zakre l prawid ow odpowied .
Wielko sieci naczy w osowatych:
a) jest jednakowa we wszystkich narz dach danego organizmu;
b) zale y g ównie od aktywno ci organu w procesach przemiany materii;
c) jest du a np. w w trobie i mózgu, a ma a np. w soczewce oka;
d) prawid owe odpowiedzi b oraz c.
Zadanie 3 (3 pkt)
Uzupe nij schemat obrazuj cy kr enie nieutlenowanej krwi, wpisuj c w wolne kratki wybrane
okre lenia z podanych poni ej: y p ucne, t tnice p ucne, aorta, y g ówne, t tnice odchodz ce od aorty,
lewy przedsionek serca, prawy przedsionek serca, lewa komora serca, prawa komora serca, drobniejsze y
krwiobiegu du ego.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Przedstaw specyficzn funkcj , jak pe ni wyst puj cy w nerkach nietypowy uk ad naczy w osowatych,
zwany sieci dziwn . Ustal, czy odgrywa ona rol w procesie utrzymania homeostazy w organizmie
cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
BUDOWA I FUNKCJE UK ADU KRWIONO NEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (3 pkt)
Schemat przedstawia budow y.
Wska strza i podpisz g ówny element struktury tego naczynia krwiono nego, umo liwiaj cy mu
spe nianie charakterystycznych dla niego funkcji. Uzasadnij krótko swój wybór.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (1 pkt)
Naczynia krwiono ne w osowate:
a) zbudowane s z jednej warstwy komórek ródb onka;
b) tworz sieci jednakowej wielko ci we wszystkich narz dach danego organizmu;
a) tworz sieci, których wielko zale y g ównie od aktywno ci metabolicznej danego organu;
b) prawid owe odpowiedzi a oraz c.
Zadanie 3 (3 pkt)
Uzupe nij schemat obrazuj cy kr enie utlenowanej krwi, wpisuj c w wolne kratki wybrane okre lenia
z podanych poni ej: y p ucne, t tnice p ucne, aorta, y g ówne, t tnice odchodz ce od aorty, lewy
przedsionek serca, prawy przedsionek serca, lewa komora serca, prawa komora serca, drobniejsze y
krwiobiegu du ego.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Przedstaw specyficzn funkcj , jak pe ni wyst puj cy w narz dach jamy brzusznej nietypowy uk ad sieci
naczy w osowatych zwany uk adem wrotnym. Ustal, czy odgrywa on rol w procesie utrzymania
homeostazy w organizmie cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
BUDOWA I FUNKCJE UK ADU KRWIONO NEGO Wersja B
Zadanie 1 (2 pkt)
Na poni szych rysunkach przedstawiono trzy typy sieci naczy w osowatych.
Ustal i zaznacz, który z nich (A, B czy C) przedstawia sie dziwn . Podaj jeden przyk ad jej
wyst powania.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (2 pkt)
Poni szy wykres przedstawia rednie warto ci ci nienia krwi w ró nych rodzajach naczy krwiono nych
krwiobiegu du ego.
Odczytaj warto najwy szego ci nienia krwi w t tnicach. Wyja nij, dlaczego w tych naczyniach
krwiono nych waha si ono w du ym zakresie.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Przedstaw jedn funkcj krwiobiegu du ego oraz okre l miejsce, w którym nast puje w nim wymiana
gazowa.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
BUDOWA I FUNKCJE UK ADU KRWIONO NEGO Wersja B bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Na poni szych rysunkach przedstawiono trzy typy sieci naczy w osowatych.
Ustal i zaznacz, który z nich (A, B czy C) przedstawia uk ad wrotny. Podaj lokalizacj tego specyficznego
uk adu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (2 pkt)
Poni szy wykres przedstawia rednie warto ci ci nienia krwi w ró nych rodzajach naczy krwiono nych
krwiobiegu du ego.
Odczytaj warto najwy szego ci nienia krwi w t tniczkach. Wyja nij, dlaczego w tych naczyniach
krwiono nych nie jest ono sta e, lecz waha si w pewnym zakresie.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Przedstaw jedn funkcj krwiobiegu ma ego oraz okre l miejsce, w którym nast puje w nim wymiana
gazowa.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
BUDOWA I FUNKCJE SERCA Wersja A
Zadanie 1 (3 pkt)
Rysunek przedstawia schemat budowy serca cz owieka.
Podpisz wszystkie naczynia krwiono ne, które uchodz do jego lewej cz ci.
Podaj nazwy struktur uniemo liwiaj cych cofanie si krwi w tej cz ci serca oraz ich dok adn
lokalizacj .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (2 pkt)
Przedstaw dwa podobie stwa w budowie mi nia sercowego i mi nia szkieletowego, porównuj c
je ze sob .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (2 pkt)
Poni ej przedstawiono dwa przyk ady elektrokardiogramów.
P – za amek odpowiadaj cy skurczowi przedsionków

QRS – zespó za amków odpowiadaj cych skurczowi komór
T – za amek odpowiadaj cy rozkurczowi komór
Ustal, który z nich (A czy B) jest charakterystyczny dla serca pracuj cego prawid owo. Odpowied swoj
uzasadnij przy u yciu jednego argumentu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
BUDOWA I FUNKCJE SERCA Wersja A bis
Zadanie 1 (3 pkt)
Rysunek przedstawia schemat budowy serca cz owieka.
Podpisz wszystkie naczynia krwiono ne, które uchodz do jego prawej cz ci.
Podaj nazwy struktur uniemo liwiaj cych cofanie si krwi w tej cz ci serca oraz ich dok adn
lokalizacj .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (2 pkt)
Przedstaw dwie ró nice w budowie oraz fizjologii mi nia sercowego i mi nia szkieletowego,
porównuj c je ze sob .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (2 pkt)
Poni ej przedstawiono dwa przyk ady elektrokardiogramów.
P – za amek odpowiadaj cy skurczowi przedsionków

QRS – zespó za amków odpowiadaj cych skurczowi komór
T – za amek odpowiadaj cy rozkurczowi komór
Ustal, który z nich (A czy B) jest charakterystyczny dla serca pracuj cego nieprawid owo. Odpowied
swoj uzasadnij przy u yciu jednego argumentu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
BUDOWA I FUNKCJE SERCA Wersja B
Zadanie 1 (2 pkt)
Poni szy schemat przedstawia przekrój pod ny serca cz owieka.
Zaznacz na nim strza w ze zatokowy. Podaj funkcj tej struktury.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (1 pkt)
Poni ej przedstawiono elektrokardiogram serca pracuj cego prawid owo.
Obwied kó kiem na tej krzywej za amek odpowiadaj cy skurczowi komór.
Zadanie 3 (1 pkt)
Pracy serca towarzysz zwykle zjawiska akustyczne zwane tonami serca.
Przedstaw genez powstania drugiego tonu serca.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Uzupe nij schemat obrazuj cy wp yw czynników zewn trznych na prac serca, wpisuj c w wolne kratki
odpowiednie okre lenia wybrane z podanych poni ej:
hamowanie akcji serca, nerwy wspó czulne, nerwy przywspó czulne, przyspieszanie akcji serca, o rodek
zwalniaj cy prac serca, o rodek przyspieszaj cy prac serca.
BUDOWA I FUNKCJE SERCA Wersja B bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Poni szy schemat przedstawia przekrój pod ny serca cz owieka.
Zaznacz na nim strza p czek Hisa. Podaj funkcj tej struktury.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (1 pkt)
Poni ej przedstawiono elektrokardiogram serca pracuj cego prawid owo.
Obwied kó kiem na tej krzywej za amek odpowiadaj cy skurczowi przedsionków.
Zadanie 3 (1 pkt)
Pracy serca towarzysz zwykle zjawiska akustyczne zwane tonami serca.
Przedstaw genez powstania pierwszego tonu serca.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Uzupe nij schemat obrazuj cy wp yw czynników zewn trznych na prac serca, wpisuj c w wolne
kratki odpowiednie okre lenia wybrane z podanych poni ej:
hamowanie akcji serca, nerwy wspó czulne, nerwy przywspó czulne, przyspieszanie akcji serca,
rodek zwalniaj cy prac serca, o rodek przyspieszaj cy prac serca.
SK ADNIKI MORFOTYCZNE KRWI I ICH ROLA Wersja A
Zadanie 1 (1 pkt)
W osoczu krwi transportowane s :
a) glukoza, aminokwasy, kwasy t uszczowe i witaminy;
b) mocznik, kwas moczowy, jony nieorganiczne;
c) wszystkie zwi zki i jony wymienione w punkcie a oraz b;
d) tylko elementy morfotyczne.
Zadanie 2 (4 pkt)
Przyporz dkuj rysunkowi I i II odpowiedni opis elementów morfotycznych krwi. Podaj ich nazw .
a) Stanowi najliczniejsz grup komórek krwi. Ich liczba zale y od wieku, Rys I
ci, ale podlega równie wahaniom w zale no ci od st enia tlenu
w otoczeniu.
b) Nie s komórkami, lecz ich fragmentami, uczestnicz w wielu procesach

chroni cych organizm przed wykrwawieniem. Rys II
c) Stanowi najbardziej ró norodn grup komórek krwi. Ich wspóln cech

jest uczestnictwo w reakcjach obronnych.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Na przyk adzie erytrocytów wyka zwi zek budowy z funkcj pe nion przez ten rodzaj krwinek.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Poni ej przedstawiono niektóre wyniki badania morfologii krwi 20-letniej kobiety.
Hematokryt 30
Erytrocyty 3,2 mln/ l
Leukocyty 8 tys./ l
Trombocyty 350 tys./ l
Ustal, czy wszystkie przedstawione powy ej wyniki mieszcz si w granicach normy fizjologicznej, czy te
od niej odbiegaj . Swoj odpowied krótko uzasadnij.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
SK ADNIKI MORFOTYCZNE KRWI I ICH ROLA Wersja A bis
Zadanie 1 (1 pkt)
W osoczu krwi transportowane s :
a) tylko elementy morfotyczne;
b) glukoza, aminokwasy, kwasy t uszczowe i witaminy, jony nieorganiczne, mocznik, kwas moczowy;
c) tlen i dwutlenek w gla;
d) wszystkie zwi zki i jony wymienione w punkcie b oraz c.
Zadanie 2 (4 pkt)
Przyporz dkuj rysunkowi I i II odpowiedni opis elementów morfotycznych krwi. Podaj ich nazw .
a) zapewne najbardziej ró norodn grup komórek krwi. Ich wspóln Rys I

cech jest uczestnictwo w reakcjach obronnych.
b) Nie s komórkami, lecz ich fragmentami, uczestnicz w wielu procesach

chroni cych organizm przed wykrwawieniem.
Rys II
c) Stanowi najliczniejsz grup komórek krwi. Ich liczba zale y od wieku,
ci, ale podlega równie wahaniom w zale no ci od st enia tlenu
w otoczeniu.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Na przyk adzie trombocytów wyka zwi zek budowy z funkcj pe nion przez ten rodzaj elementów
morfotycznych.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Poni ej przedstawiono fragment wyników badania morfologii krwi 20-letniego m czyzny.
Hematokryt 45
Erytrocyty 4,5 mln/µl
Leukocyty 15 tys./µl
Trombocyty 350 tys./µl
Ustal, czy wszystkie przedstawione powy ej wyniki mieszcz si w granicach normy fizjologicznej,
czy te od niej odbiegaj . Swoj odpowied krótko uzasadnij.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
CHOROBY UK ADU KR ENIA Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Fotografie przedstawiaj przekroje poprzeczne:
A – t tnicy zdrowej, B – t tnicy ze z ogami substancji
uszczowych.
Przedstaw dwie konsekwencje tego rodzaju zmian

w organizmie cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (4 pkt)
Wykonano pomiary ci nienia 3 osobom w wieku 40 lat (powtarzaj c je trzykrotnie w godzinnych
odst pach czasu). Wyniki przedstawiono w tabeli.
Osoba
A B C
Pomiar ci nienia
1. 130/90 mm Hg 128/80 mm Hg 160/100 mm Hg
2. 135/90 mm Hg 130/90 mm Hg 165/100 mm Hg
3. 132/85 mm Hg 135/80 mm Hg 160/95 mm Hg
Okre l, z uzasadnieniem, która ze zbadanych osób jest zagro ona chorob nadci nieniow . Podaj dwie
mo liwe przyczyny tej choroby.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (2 pkt)
Poni ej przedstawiono kilka wyznaczników jednego ze stylów ycia:
ma a aktywno fizyczna, dieta bogata w w glowodany i t uszcze zwierz ce, nadu ywanie alkoholu, palenie
papierosów.
Udowodnij, przy u yciu dwóch argumentów, e wy ej opisany styl ycia przyczynia si do powstawania
wielu chorób uk adu kr enia.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Ustosunkuj si do stwierdzenia:
Ca kowite wyleczenie b ahych i z pozoru niezwi zanych bezpo rednio z uk adem kr enia chorób, np. ropni
wokó korzeni z ba, jest bardzo wa nym elementem profilaktyki chorób uk adu kr enia.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
CHOROBY UK ADU KR ENIA Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Fotografie przedstawiaj przekroje poprzeczne:
A – t tnicy zdrowej, B – t tnicy ze z ogami
substancji t uszczowych.
Przedstaw dwa przyk ady chorób, których

pod em mog by powy sze zmiany.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (4 pkt)
Wykonano pomiary ci nienia 3 osobom w wieku 40 lat (powtarzaj c je trzykrotnie w godzinnych
odst pach czasu). Wyniki przedstawiono w tabeli.
Osoba
A B C
Pomiar ci nienia
1. 130/90 mm Hg 160/100 mm Hg 128/80 mm Hg
2. 135/90 mm Hg 165/110 mm Hg 130/90 mm Hg
3. 132/85 mm Hg 160/95 mm Hg 135/80 mm Hg
Okre l, z uzasadnieniem, która ze zbadanych osób jest zagro ona chorob nadci nieniow . Podaj dwie
zasady profilaktyki tej choroby.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (2 pkt)
Poni ej przedstawiono kilka wyznaczników jednego ze stylów ycia:
aktywny tryb ycia, dieta oparta na zrównowa onym bilansie energetycznym, rezygnacja z u ywek: alkoholu,
papierosów.
Udowodnij, przy u yciu dwóch argumentów, e wy ej opisany styl ycia stanowi najlepsz profilaktyk
chorób uk adu kr enia.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Takie choroby jak np. ropnie wokó korzeni z ba, angina, grypa i inne infekcje dróg oddechowych nie
przyczyniaj si do powstawania chorób uk adu kr enia.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
SYSTEMY OBRONNE ORGANIZMU Wersja A
Zadanie 1 (1 pkt)
Wybierz i zakre l w ciw odpowied .
Odporno ci organizmu nazywamy:
a) równowag pomi dzy patogenno ci ustroju a zdolno ci uk adu immunologicznego do jego niszczenia;
b) powstawanie swoistych bia ek, niszcz cych antygeny np. wirusów i bakterii;
c) zdolno organizmu do wywo ania odpowiedzi na pojawiaj cy si we krwi antygen;
d) stan, w którym komórki uk adu limfatycznego nie reaguj na antygeny.
Zadanie 2 (1 pkt)
Przedstaw jedn funkcj grasicy.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Rysunek przedstawia schemat budowy przeciwcia a.
Wska na nim strza fragment wi cy si z antygenem.

Wyka rol przeciwcia w procesach odporno ciowych.
........................................................
........................................................
........................................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Poni szy wykres przedstawia odpowied immunologiczn organizmu, który dwukrotnie mia kontakt
z tym samym antygenem, np. wirusem wywo uj cym wirusowe zapalenie w troby (WZW) typu B.
Na podstawie analizy wykresu udowodnij, przy u yciu dwóch argumentów, nast puj ce stwierdzenie:
Szczepienie przeciwko WZW typu B zabezpiecza organizm przed t chorob .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
SYSTEMY OBRONNE ORGANIZMU Wersja A bis
Zadanie 1 (1 pkt)
Wybierz i zakre l w ciw odpowied .
Antygenem nazywamy:
a) bia ka proste, które s zbudowane wy cznie z reszt aminokwasowych;
b) bia ko odporno ciowe powstaj ce w wyniku odpowiedzi humoralnej;
c) substancj , która po wnikni ciu do organizmu i nawi zaniu kontaktu z komórkami uk adu odporno ciowego
wywo uje odpowiedni jego reakcj ;
d) prawid owe s odpowiedzi a oraz b.
Zadanie 2 (1 pkt)
Przedstaw rol w ów ch onnych.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Rysunek przedstawia schemat budowy przeciwcia a.
Wska na nim strza fragment wi cy si z makrofagiem lub

limfocytem. Podaj rodzaj komórek, które maj zdolno
wytwarzania przeciwcia .
...........................................................
...........................................................
...........................................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Poni szy wykres przedstawia odpowied immunologiczn organizmu, który dwukrotnie mia kontakt z tym
samym antygenem, np. bakteri wywo uj t ec.
Na podstawie analizy wykresu udowodnij, przy u yciu dwóch argumentów, nast puj ce stwierdzenie:
Szczepionka przeciwko t cowi zabezpiecza organizm przed t chorob .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
RODZAJE ODPORNO CI I ICH CHARAKTERYSTYKA Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Podziel wszystkie podane poni ej mechanizmy decyduj ce o odpowiedzi immunologicznej na te,
które nale do odporno ci nieswoistej (I), i te, które nale do odporno ci swoistej (II).
a) uczynnienie fagocytarnych w ciwo ci makrofagów
b) wydzielanie ez i innych wydzielin
c) namna anie limfocytów T oraz B
d) obecno w p ynach cia a substancji bakteriobójczych i niektórych enzymów
e) pojawianie si gor czki oraz stanów zapalnych
f) synteza przeciwcia przez komórki plazmatyczne
I......................................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.......................................... ..........................................
Zadanie 2 (3 pkt)
Przedstaw ró nic mi dzy odpowiedzi immunologiczn swoist czynn i biern . Podaj dwa przyk ady
sposobów sztucznego nabycia odporno ci.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (2 pkt)
Na podstawie analizy zamieszczonego poni ej tekstu przedstaw dwa argumenty potwierdzaj ce
pozytywn rol gor czki w procesach zdrowienia.
Rola gor czki w procesach odporno ciowych nie jest jeszcze dok adnie poznana. Istniej dane, e wzmaga ona
wra liwo na niektóre infekcje. Z pewno ci zbyt wysoka gor czka trwaj ca przez zbyt d ugi okres mo e mie
gro ne dla organizmu skutki. Jednak e w niektórych wypadkach mo e by ona broni przeciwko paso ytom, np.
kr tkom wywo uj cym ki . Dodatkowo wszystkie reakcje metaboliczne post puj znacznie szybciej
w podwy szonej temperaturze i to prawdopodobnie stanowi jedno z dzia obronnych organizmu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Z podanych poni ej zda wybierz i zakre l to, które jest b dne. Popraw je tak, aby i ono zawiera o
informacj prawdziw .
a) Wiele drobnoustrojów chorobotwórczych nie mo e pokona barier mechanicznych, jakimi s np. b ony
luzowe uk adu oddechowego.
b) Inwazyjno ci nazywamy zdolno uk adu immunologicznego do niszczenia antygenów.
c) Warunkiem niezb dnym do wytworzenia komórek pami ci immunologicznej jest przebycie choroby lub
zastosowanie szczepionki.
Komórki K to jeden z rodzajów limfocytów, które wydzielaj substancj blokuj i niszcz antygeny.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
RODZAJE ODPORNO CI I ICH CHARAKTERYSTYKA Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Podziel wszystkie podane poni ej mechanizmy decyduj ce o odpowiedzi immunologicznej na te,
które nale do odporno ci swoistej (I), i te, które nale do odporno ci nieswoistej (II).
a) synteza przeciwcia przez komórki plazmatyczne
b) wyst pienie odpowiedzi immunologicznej typu humoralnego
c) wyst powanie barier ochronnych, np. b ony luzowe p uc
d) namna anie limfocytów T oraz B
a) obecno w p ynach cia a substancji bakteriobójczych
b) produkcja interferonów
I......................................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.......................................... ..........................................
Zadanie 2 (3 pkt)
Przedstaw ró nic mi dzy odpowiedzi immunologiczn swoist czynn i biern . Podaj dwa przyk ady
sposobów naturalnego nabycia odporno ci.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (2 pkt)
Na podstawie analizy zamieszczonego poni ej tekstu przedstaw dwa argumenty zaprzeczaj ce
pozytywnemu znaczeniu gor czki w procesach zdrowienia.
Rola gor czki w procesach odporno ciowych nie jest jeszcze dok adnie poznana. Istniej dane, e wzmaga ona
wra liwo na niektóre infekcje. Z pewno ci zbyt wysoka gor czka trwaj ca przez zbyt d ugi okres mo e mie
gro ne dla organizmu skutki. Jednak e w niektórych wypadkach mo e by ona broni przeciwko paso ytom, np.
kr tkom wywo uj cym ki . Dodatkowo wszystkie reakcje metaboliczne post puj znacznie szybciej
w podwy szonej temperaturze i to prawdopodobnie stanowi jedno z dzia obronnych organizmu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Z podanych poni ej zda wybierz i zakre l to, które jest b dne. Popraw je tak, aby i ono zawiera o
informacj prawdziw .
a) Wiele drobnoustrojów chorobotwórczych nie mo e pokona barier mechanicznych, jakimi s np. b ony
luzowe uk adu oddechowego.
b) Warunkiem niezb dnym do wytworzenia komórek pami ci immunologicznej jest przebycie choroby lub
zastosowanie szczepionki.
c) Patogenno ci nazywamy zdolno drobnoustroju do wnikania i namna ania si w organizmie.
d) Komórki K to jeden z rodzajów limfocytów, które wydzielaj substancj blokuj i niszcz antygeny.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
PRZYCZYNY I SKUTKI ZAKA Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Z ni ej wymienionych przyk adów chorób wybierz i podkre l wszystkie te, które wywo ywane s przez
bakterie:
onica, odra, ró yczka, d uma, rze czka, ospa wietrzna, choroba Heinego-Medina, t ec.
Zadanie 2 (1 pkt)
Po cz nazw schorzenia z odpowiedni dla niego drog zaka enia.
I. grypa a) zanieczyszczenie ran kurzem
II. ec b) droga pokarmowa przez zaka on ywno
I. salmonelloza c) droga kropelkowa
d) kontakt seksualny
I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 3 (2 pkt)
Rysunki przedstawiaj cykle rozwojowe dwóch ró nych fagów.
Podaj, który z nich (A czy B) jest agodny. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Podaj definicj pasteryzacji oraz uzasadnij jej pozytywn rol w walce z drobnoustrojami
chorobotwórczymi.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
PRZYCZYNY I SKUTKI ZAKA Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Z ni ej wymienionych przyk adów chorób wybierz i podkre l wszystkie te, które wywo ywane s przez
wirusy:
onica, odra, ró yczka, d uma, rze czka, ospa wietrzna, choroba Heinego-Medina, t ec.
Zadanie 2 (1 pkt)
Po cz nazw schorzenia z odpowiedni dla niego drog zaka enia.
I. borelioza a) droga kropelkowa
II. ki a b) droga pokarmowa przez zaka on ywno
I. salmonelloza c) kontakt seksualny
d) uk szenie przez zara onego kleszcza
I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 3 (2 pkt)
Rysunki przedstawiaj cykle rozwojowe dwóch ró nych fagów.
Podaj, który z nich (A czy B) jest zjadliwy. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Podaj definicj sterylizacji oraz uzasadnij jej pozytywn rol w walce z drobnoustrojami
chorobotwórczymi.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
PRZYCZYNY I SKUTKI ZAKA Wersja B
Zadanie 1 (2 pkt)
Z ni ej wymienionych cech budowy lub fizjologii wybierz i podkre l wszystkie te, które s
charakterystyczne dla wirusów.
a) nie maj budowy komórkowej
b) zazwyczaj s pojedynczymi, samodzielnymi komórkami
c) posiadaj w cytoplazmie kolist ni DNA
d) zbudowane s z nici kwasu nukleinowego otoczonej kapsydem
e) nie maj w asnych enzymów umo liwiaj cych odczytywanie informacji genetycznej i rozmna anie
f) niektóre z nich maj zabezpieczenie w postaci luzowej otoczki chroni cej przed wysychaniem
g) namna aj si , kopiuj c swoje cz stki dzi ki wprowadzeniu w asnego kwasu nukleinowego do DNA
komórek gospodarza
Zadanie 2 (4 pkt)
Schemat przedstawia dwa sposoby zaka enia si drobnoustrojami chorobotwórczymi.
Podaj po 1 przyk adzie choroby przenosz cej si drog A i drog B. Zaproponuj sposoby obrony przed
zaka eniem (profilaktyk ) w obu przypadkach.
A........................................ B.......................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (1 pkt)
W procesie namna ania si fagów zjadliwych mo na wyró ni kilka g ównych etapów. Uporz dkuj
przedstawione poni ej etapy, wpisuj c w wolne kratki liczby od 1 do 5 tak, aby odzwierciedla y kolejno
przebiegu tego procesu.
a) Replikacja – przej cie kontroli nad procesami yciowymi komórki, powielenie w asnego kwasu nukleinowego,
synteza potrzebnych bia ek.
b) Liza – uwolnienie potomnych bakteriofagów i zniszczenie bakterii.
c) Sk adanie – formowanie cz steczek faga.
d) Adsorpcja – przy czenie si faga do receptora na powierzchni ciany komórkowej gospodarza.
e) Wnikanie – wprowadzenie kwasu nukleinowego.
PRZYCZYNY I SKUTKI ZAKA Wersja B bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Z ni ej wymienionych cech budowy lub fizjologii wybierz i podkre l wszystkie te, które s
charakterystyczne dla bakterii.
a) nie maj budowy komórkowej
b) zazwyczaj s pojedynczymi, samodzielnymi komórkami
c) maj w cytoplazmie kolist ni DNA
d) zbudowane s z nici kwasu nukleinowego otoczonej kapsydem
e) nie maj w asnych enzymów umo liwiaj cych odczytywanie informacji genetycznej i rozmna anie
f) rozmna aj si w ciele gospodarza, uszkadzaj c struktur jego komórek najcz ciej za po rednictwem
enzymów zewn trzkomórkowych
g) niektóre z nich maj zabezpieczenie w postaci luzowej otoczki chroni cej przed wysychaniem
Zadanie 2 (4 pkt)
Schemat przedstawia dwa sposoby zaka enia si drobnoustrojami chorobotwórczymi.
Podaj po 1 przyk adzie choroby przenosz cej si drog A i drog B. Zaproponuj sposoby obrony przed
zaka eniem (profilaktyk ) w obu przypadkach.
A........................................ B.....................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (1 pkt)
W procesie namna ania si fagów zjadliwych mo na wyró ni kilka g ównych etapów.
Uporz dkuj przedstawione poni ej etapy, wpisuj c w wolne kratki liczby od 1 do 5 tak, aby
odzwierciedla y w ciw kolejno przebiegu tego procesu.
a) Replikacja – przej cie kontroli nad procesami yciowymi komórki, powielenie w asnego kwasu nukleinowego,
synteza potrzebnych bia ek.
b) Wnikanie – wprowadzenie kwasu nukleinowego.
c) Sk adanie – formowanie cz steczek faga.
d) Liza – uwolnienie potomnych bakteriofagów i zniszczenie bakterii.
e) Adsorpcja – przy czenie si faga do receptora na powierzchni ciany komórkowej gospodarza.
IMMUNOPROFILAKTYKA W CHOROBACH Wersja A
* Zadanie 1 (2 pkt)
Tabela przedstawia cechy charakterystyczne dwóch rodzajów powszechnie stosowanych preparatów
medycznych.
Cecha Preparat A Preparat B

Sk adniki ywe, lecz pozbawione zjadliwo ci gotowe, skierowane przeciwko
drobnoustroje chorobotwórcze lub ich jady danemu antygenowi przeciwcia a
Rodzaj wywo ywanej sztuczna, czynna sztuczna, bierna

odporno ci
Ustal i napisz, który z tych preparatów (A czy B) stosuje si profilaktycznie (zanim cz owiek zetknie si
z danym antygenem). Podaj jego nazw .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (2 pkt)
Przedstaw dwie z cech dzia ania cytokin.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (1 pkt)
Kalendarz szczepie dzieci i m odzie y obowi zuj cy w Polsce zak ada, e przeciwko gru licy
nale y szczepi si :
a) tylko raz w yciu (w 12. roku ycia);
b) dwukrotnie w ci gu pierwszego roku ycia;
c) w okresie przedszkolnym;
d) w 12. oraz 18. roku ycia;
e) prawid owe odpowiedzi: b, c, d.
Zadanie 4 (2 pkt)
Dopiero od niedawna do obowi zkowego kalendarza szczepie w Polsce wesz o szczepienie przeciwko
ró yczce. Zaleca si jednokrotne zastosowanie tej szczepionki (oko o 13. roku ycia).
Wyja nij, dlaczego uznano, e szczepionk przeciwko tej chorobie wystarczy poda jednokrotnie i na
dodatek dopiero w okresie szkolnym.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
IMMUNOPROFILAKTYKA W CHOROBACH Wersja A bis
* Zadanie 1 (2 pkt)
Tabela przedstawia cechy charakterystyczne dwóch rodzajów powszechnie stosowanych preparatów
medycznych.
Cecha Preparat A Preparat B

Sk adniki ywe, lecz pozbawione zjadliwo ci gotowe, skierowane przeciwko danemu
drobnoustroje chorobotwórcze lub ich jady antygenowi przeciwcia a
Rodzaj wywo ywanej sztuczna, czynna sztuczna, bierna
odporno ci
Ustal i napisz, który z tych preparatów (A czy B) nale y poda osobie w sytuacji, gdy zetkn a
si ju z danym antygenem. Okre l czas trwania wywo ywanej przez niego odporno ci.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (2 pkt)
Przedstaw dwie funkcje interferonu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (1 pkt)
Kalendarz szczepie dzieci i m odzie y obowi zuj cy w Polsce zak ada, e przeciwko wirusowemu
zapaleniu w troby typu B nale y szczepi si :
a) tylko raz w yciu (w ci gu 24 godzin po urodzeniu);
b) trzykrotnie w ci gu pierwszego roku ycia;
c) trzykrotnie w 14. roku ycia w cyklu: 0, 1, 6 miesi cy;
d) prawid owe odpowiedzi: b oraz c.
Zadanie 4 (2 pkt)
Szczepienie przeciwko wince nie wesz o jeszcze do obowi zkowego kalendarza szczepie w Polsce. Jednak
coraz cz ciej rodzice decyduj si na w asny koszt zaszczepi swoich synów, o ile nie przeszli oni jeszcze tej
choroby.
Podaj jeden powód, który wp ywa na ich decyzj , oraz okre l warunek, jaki musi spe nia poddane
szczepieniu dziecko.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
PRZESZCZEPY TKANEK I NARZ DÓW Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Znajomo grup krwi oraz zasad ich dziedziczenia ma bardzo du e znaczenie.
Podaj dwa przyk ady wykorzystywania tej wiedzy w medycynie klinicznej.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (3 pkt)
Niezgodno grupowa uk adu Rh mo e by przyczyn konfliktu serologicznego.
Przedstaw warunki, w których wyst puje ten konflikt serologiczny, okre laj c:
1.grup krwi matki: . . . . . . . . . . . . . . . .
2.grup krwi dziecka: . . . . . . . . . . . . . .
3.szczelno yska: wyst puje (+), nie wyst puje (–) . . . . . . . . . . . . . .
Podaj przyk ad dzia ania zwi kszaj cego szanse na szcz liwe donoszenie takiej ci y.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Przyporz dkuj nazw rodzaju przeszczepu odpowiedniej dla niego charakterystyce.
Nazwa rodzaju przeszczepu Charakterystyka przeszczepu

I. autologiczny a) wyst puje mi dzy bli ni tami jednojajowymi
II. ksenogeniczny (dawca i biorca s identyczni genetycznie)
III. allogeniczny b) dawca i biorca nale do jednego gatunku, lecz
odmienni genetycznie
c) wyst puje w obr bie jednego osobnika, np.
przeszczep skóry po oparzeniu
d) przeszczepianie narz dów pomi dzy osobnikami
ró nych gatunków
I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
* Zadanie 4 (2 pkt)
Obecnie jedynym ograniczeniem mo liwo ci wykonywania zabiegów transplantacji jest brak organów.
Mi dzy innymi z tego wzgl du zosta y w Polsce zmienione przepisy prawne. Zak ada si tzw. domnieman
zgod na pobranie narz dów po mierci danej osoby (je li wcze niej nie wyrazi a ona sprzeciwu w tej sprawie).
Przyjmuj c za enie, e w pe ni zgadzasz si z obowi zuj cym w Polsce podej ciem prawnym w sprawie
transplantacji narz dów, przedstaw dwa argumenty na poparcie swojego stanowiska.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
PRZESZCZEPY TKANEK I NARZ DÓW Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Znajomo grup krwi oraz zasad ich dziedziczenia ma bardzo du e znaczenie nie tylko w dzia aniach
klinicznych.
Podaj dwa przyk ady wykorzystywania tej wiedzy w medycynie s dowej.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (3 pkt)
Wyja nij, dlaczego kolejna ci a konfliktowa (tzn. taka, w której zachodzi niezgodno w uk adzie
Rh matki i dziecka) nale y do zagro onych. Przedstaw dwa dzia ania zwi kszaj ce szanse na szcz liwe
donoszenie takiej ci y.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Przyporz dkuj nazw rodzaju przeszczepu odpowiedniej dla niego charakterystyce.
Nazwa rodzaju przeszczepu Charakterystyka przeszczepu

I. autologiczny a) przeszczepianie narz dów pomi dzy osobnikami
II. syngeniczny ró nych gatunków
III. allogeniczny b) dawca i biorca nale do jednego gatunku, lecz
odmienni genetycznie
c) wyst puje w obr bie jednego osobnika, np.
przeszczep skóry po oparzeniu
d) wyst puje mi dzy bli ni tami jednojajowymi
(dawca i biorca s identyczni genetycznie)
I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
* Zadanie 4 (2 pkt)
Obecnie jedynym ograniczeniem mo liwo ci wykonywania zabiegów transplantacji jest brak organów
ludzkich. Mi dzy innymi z tego wzgl du zosta y w Polsce zmienione przepisy prawne. Zak ada si tzw.
domnieman zgod na pobranie narz dów po mierci danej osoby (je li wcze niej nie wyrazi a ona sprzeciwu w
tej sprawie).
Przy za eniu, e nie zgadzasz si z obowi zuj cym w Polsce podej ciem prawnym w sprawie
transplantacji narz dów, przedstaw dwa argumenty na poparcie swojego stanowiska.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
BUDOWA UK ADU ODDECHOWEGO Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Poni sze schematy przedstawiaj mechanizm wentylacji p uc ze szczególnym uwzgl dnieniem roli przepony.
Ustal, który z rysunków (A czy B) przedstawia wdech. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (2 pkt)
Podkre l rodzaj nab onka, który buduje p cherzyki p ucne. Wyka zwi zek budowy tej tkanki z funkcj ,
jak pe ni w wymienionych strukturach.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Stopie wentylacji p uc uzale niony jest od g boko ci wdechu i wydechu.
Podaj definicj pojemno ci yciowej p uc oraz jeden sposób na jej zwi kszenie.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
** Zadanie 4 (1 pkt)
Przygotowano dwie zlewki z tak sam ilo ci wody wapiennej. Do pierwszej z nich wdmuchiwano przez rurk
powietrze (2-5 wydechów). Zaobserwowano zm tnienie wody wapiennej w pierwszej zlewce, podczas gdy woda
wapienna w drugiej z nich pozosta a niezmieniona.
Sformu uj hipotez badawcz potwierdzon wynikami tego do wiadczenia.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
BUDOWA UK ADU ODDECHOWEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Poni sze schematy przedstawiaj mechanizm wentylacji p uc ze szczególnym uwzgl dnieniem roli przepony.
Ustal, który z rysunków (A czy B) przedstawia wydech. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (2 pkt)
Podkre l rodzaj nab onka, który buduje drogi doprowadzaj ce powietrze do p uc. Wyka zwi zek
budowy tej tkanki z funkcj , jak pe ni w wymienionych strukturach.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Stopie wentylacji p uc uzale niony jest od g boko ci wdechu i wydechu.
Podaj definicj pojemno ci oddechowej p uc oraz sposób, w jaki mo na j zmierzy .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Przygotowano dwie zlewki z tak sam ilo ci wody wapiennej. Do pierwszej z nich wdmuchiwano
przez rurk powietrze (2-5 wydechów). Zaobserwowano zm tnienie wody wapiennej w pierwszej zlewce,
podczas gdy woda wapienna w drugiej z nich pozosta a niezmieniona. Sformu uj problem badawczy do
powy szego do wiadczenia.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
ISTOTA ODDYCHANIA KOMÓRKOWEGO Wersja A
* Zadanie 1 (2 pkt)
Z podanych ni ej informacji wybierz i podkre l wszystkie, które uzasadniaj kataboliczny charakter
procesu oddychania.
a) Jest to proces utleniania biologicznego, czyli od czenia atomów wodoru od substratu organicznego.
b) Organellami komórkowymi bior cymi udzia w tym procesie s cytoplazma i mitochondria.
c) Jest to proces, w którym uwalniana jest energia zmagazynowana w ATP.
d) Jest to proces, który mo e przebiega zarówno w warunkach tlenowych, jak i beztlenowych.
Zadanie 2 (3 pkt)
Schemat przedstawia budow mitochondrium.
Wska na nim strza i podaj nazw struktury, w której zachodzi cuch oddechowy. Podaj przyk ad
jej przystosowania umo liwiaj cego zaj cie tego procesu.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Uzupe nij poni szy tekst, wpisuj c w odpowiednie miejsca nast puj ce okre lenia:
cuch oddechowy, kwas bursztynowy, atomy wodoru, kwas jab kowy, kwas szczawiooctowy.
Kwas cytrynowy, pierwszy produkt cyklu Krebsa, powstaje z po czenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
z acetylo-CoA. Potem odbywa si ci g przemian kwasu cytrynowego w inne kwasy, np.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Podczas tych reakcji zostaj od czone
cz steczki dwutlenku w gla i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ., które redukuj nukleotydy (FAD i NAD).
nie te nukleotydy bior nast pnie udzia w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 4 (2 pkt)
Podaj nazw etapu oddychania komórkowego, który mo e przebiega zarówno w warunkach
tlenowych, jak i beztlenowych. Okre l miejsce jego zachodzenia w komórce.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
ISTOTA ODDYCHANIA KOMÓRKOWEGO Wersja A bis
* Zadanie 1 (2 pkt)
Z podanych ni ej informacji wybierz i podkre l wszystkie, które uzasadniaj kataboliczny charakter
procesu oddychania.
a) ówne etapy tego procesu zachodz w mitochondriach.
b) Jest to proces, w którym wyzwala si energia.
c) Jest to proces utleniania biologicznego, czyli od czenia atomów wodoru od substratu organicznego.
d) Jest to proces, który mo e przebiega zarówno w warunkach tlenowych, jak i beztlenowych.
Zadanie 2 (3 pkt)
Schemat przedstawia budow mitochondrium.
Wska na nim strza i podaj nazw struktury, w której zachodzi cykl Krebsa. Podaj przyk ad jej
przystosowania umo liwiaj cego zaj cie tego procesu.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Uzupe nij poni szy tekst, wpisuj c w odpowiednie miejsca nast puj ce okre lenia:
kwas cytrynowy, glukoza, kwas szczawiooctowy, kwas pirogronowy, NADH2.
Substratem glikolizy jest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , a produktami tego procesu s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pierwszy etap cyklu Krebsa polega na po czeniu acetylo-CoA z czterow glowym
. . . . . . . . . . . . . . . . . , w wyniku czego powstaje sze ciow glowy zwi zek o nazwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 4 (2 pkt)
Podaj nazw etapu oddychania komórkowego, który nie wymaga obecno ci tlenu. Okre l miejsce jego
zachodzenia w komórce.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
CHOROBY UK ADU ODDECHOWEGO Wersja A
Zadanie 1 (4 pkt)
Uzupe nij poni szy schemat odpowiednimi nazwami chorób.
* Zadanie 2 (1 pkt)
Poni szy diagram przedstawia wyniki bada miertelno ci (na 100 tysi cy osób) z powodu raka p uc,
przeprowadzonych w USA w ród m czyzn w wieku 40-79 lat.
Sformu uj wniosek na podstawie analizy powy szych danych.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego mog pochodzi z ró nych róde .
Podaj przyk ad szkodliwego czynnika mog cego si znale w powietrzu atmosferycznym oraz skutku
jego oddzia ywania na organizm cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Ustosunkuj si do zalecenia: Nale y poddawa si okresowemu prze wietlaniu klatki piersiowej.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
CHOROBY UK ADU ODDECHOWEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (4 pkt)
Uzupe nij poni szy schemat odpowiednimi nazwami chorób lub czynnikami chorobotwórczymi.
* Zadanie 2 (1 pkt)
Poni szy diagram przedstawia wyniki bada miertelno ci (na 100 tysi cy osób) z powodu raka p uc,
przeprowadzonych w USA w ród m czyzn w wieku 40-79 lat.
Na podstawie analizy powy szych danych udowodnij stwierdzenie: Na ogowe palenie tytoniu jest g ówn
przyczyn umieralno ci na raka p uc u m czyzn w USA.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego bardzo niekorzystnie wp ywaj na organizm cz owieka.
Podaj przyk ad ród a takiego zanieczyszczenia oraz zaproponuj sposób jego wyeliminowania.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Ustosunkuj si do zalecenia: Nale y unika przebywania w zapylonym rodowisku.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
WSPÓ DZIA ANIE UK ADÓW ODDECHOWEGO I KRWIONO NEGO Wersja A
W ADAPTACJI DO WYSI KU
Zadanie 1 (3 pkt)
W czasie wzmo onego wysi ku zapotrzebowanie tkanek na tlen zwi ksza si nawet do 25 razy.
Spo ród ni ej wymienionych mechanizmów fizjologicznych wybierz wszystkie te, które pozwalaj
organizmowi na wykonanie tego zadania. Swój wybór uzasadnij w jednym przypadku.
a) zwi ksza si procentowa zawarto karboksyhemoglobiny
b) nast puje rozkurcz przepony i skurcz mi ni mi dzy ebrowych
c) zwi ksza si pojemno minutowa serca
d) nast puje skurcz naczy krwiono nych w pracuj cych mi niach
e) uruchomiony zostaje mechanizm wzmo onej wentylacji p uc
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (2 pkt)
Wykonano pomiary pojemno ci minutowej serca oraz miejscowego przep ywu krwi przez wybrane narz dy przy
maksymalnym poch anianiu tlenu u dwóch osób. Wyniki przedstawiono w tabeli.
Osoba A Osoba B
Pojemno minutowa serca 24000 ml/min 5900 ml/min
Przep yw krwi przez mózg 750 ml/min 750 ml/min
Przep yw krwi przez pracuj ce mi nie szkieletowe 20850 ml/min 650 ml/min
Przep yw krwi przez nerki, w trob i przewód pokarmowy 600 ml/min 3100 ml/min
Wska , uzasadniaj c swój wybór jednym argumentem, która z tych osób (A czy B) wykonywa a
intensywne wiczenia fizyczne.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Przedstaw, z uzasadnieniem, jedn cech budowy mi ni szkieletowych przystosowanych do du ego
wysi ku fizycznego w porównaniu z mi niami osób nietrenuj cych.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (1 pkt)
Wybierz i podkre l w ciw odpowied .
rodki oddechowe odgrywaj ce zasadnicz rol w regulacji rytmu i g boko ci oddechu znajduj si w:
a) kresomózgowiu;
b) mi dzymózgowiu;
c) mó ku;
d) rdzeniu przed onym.
WSPÓ DZIA ANIE UK ADÓW ODDECHOWEGO I KRWIONO NEGO Wersja A bis
W ADAPTACJI DO WYSI KU
Zadanie 1 (3 pkt)
W czasie wzmo onego wysi ku zapotrzebowanie tkanek na tlen zwi ksza si nawet do 25 razy.
Spo ród ni ej wymienionych mechanizmów fizjologicznych wybierz wszystkie te, które pozwalaj
organizmowi na wykonanie tego zadania. Swój wybór uzasadnij w jednym przypadku.
a) spada temperatura w pracuj cych mi niach
b) zwi ksza si cz sto skurczów serca
c) zwi ksza si procentowa zawarto karboksyhemoglobiny we krwi
d) wyst puje przyspieszony rytm oddychania i g bsze oddechy
e) nast puje rozkurcz przepony i skurcz mi ni mi dzy ebrowych
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (2 pkt)
Wykonano pomiary pojemno ci minutowej serca oraz miejscowego przep ywu krwi przez wybrane narz dy przy
maksymalnym poch anianiu tlenu u dwóch osób. Wyniki przedstawiono w tabeli.
Osoba A Osoba B
Pojemno minutowa serca 24000 ml/min 5900 ml/min
Przep yw krwi przez mózg 750 ml/min 750 ml/min
Przep yw krwi przez pracuj ce mi nie szkieletowe 20850 ml/min 650 ml/min
Przep yw krwi przez nerki, w trob i przewód pokarmowy 600 ml/min 3100 ml/min
Wska , uzasadniaj c swój wybór jednym argumentem, która z tych osób (A czy B) odpoczywa a
(spokojne le akowanie).
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Przedstaw z uzasadnieniem, jedn cech fizjologii mi ni szkieletowych przystosowanych do du ego
wysi ku fizycznego w porównaniu z mi niami osób nietrenuj cych.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (1 pkt)
Wybierz i podkre l w ciw odpowied .
rodki oddechowe odgrywaj ce zasadnicz rol w regulacji rytmu i g boko ci oddechu znajduj si w:
a) ródmózgowiu;
b) mó ku;
c) rdzeniu przed onym;
d) kresomózgowiu.
BUDOWA UK ADU POKARMOWEGO Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
A. Jest to narz d w kszta cie rury uchodz cej do dka,
którego podstawow funkcj jest transport pokarmu.
B. Jego powierzchnia jest pokryta milionami palczastych
wyrostków zwanych kosmkami jelitowymi.
Podaj nazwy oraz zaznacz strza kami na schemacie

lokalizacj opisanych narz dów.
A..................................................
B..................................................
* Zadanie 2 (2 pkt)
dek jest zbiornikiem pokarmu, pe ni te funkcj trawienn .
Z podanych poni ej cech wybierz wszystkie te, które stanowi jego przystosowanie do pe nionych funkcji.
a) posiada wpust, czyli cz przylegaj do prze yku
b) jego b ona luzowa zawiera liczne gruczo y wytwarzaj ce sok dkowy
c) powierzchni ch onn zwi kszaj w nim mikrokosmki
d) mi nie jego cian kurcz si
Zadanie 3 (1 pkt)
Przedstaw funkcj , jak pe ni p cherzyk ciowy w uk adzie pokarmowym cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
Wykresy przedstawiaj wyniki do wiadczenia Paw owa, w którym zmierzono ilo wydzielanego przez psa soku
dkowego pod wp ywem podanego pokarmu.
Sformu uj hipotez badawcz potwierdzon wynikami tego do wiadczenia.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
BUDOWA UK ADU POKARMOWEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
A. Jest to narz d, w którym pokarm ulega mechanicznej
fragmentacji oraz wst pnemu trawieniu.
B. Pe ni funkcj trawienn i odgrywa rol sterylizatora
pokarmu, dzi ki wydzielaniu kwasu solnego do jego wiat a.
Podaj nazwy oraz zaznacz strza kami na schemacie

lokalizacj opisanych narz dów.
A .................................................
B .................................................
* Zadanie 2 (2 pkt)
Rol jelita cienkiego jest trawienie wielu zwi zków
organicznych, a nast pnie wch anianie strawionego
pokarmu.
Z podanych poni ej cech wybierz wszystkie te, które stanowi jego przystosowanie do pe nionych
funkcji.
a) wyst puj w nim 3 pary du ych gruczo ów linowych
b) posiada silnie pofa dowan powierzchni pokryt licznymi palczastymi wyrostkami
c) gruczo y jelitowe wydzielaj luz, który chroni ciany tej cz ci przewodu pokarmowego przed
samostrawieniem
d) do jego pierwszego odcinka sp ywaj sok trzustkowy i z w troby
Zadanie 3 (1 pkt)
Przedstaw rol , jak odgrywa trzustka w uk adzie pokarmowym cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
Wykresy przedstawiaj wyniki do wiadczenia Paw owa, w którym zmierzono ilo wydzielanego przez psa soku
dkowego pod wp ywem podanego pokarmu.
Sformu uj problem badawczy do tego do wiadczenia.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
SK ADNIKI POKARMOWE Wersja A
Zadanie 1 (1 pkt)
Wybierz i zaznacz poprawn odpowied .
ród em energii w organizmie cz owieka s :
a) uszczowce, w glowodany, woda;
b) uszczowce, w glowodany, sole mineralne;
c) glowodany, lipidy, bia ka (w wyj tkowych wypadkach);
d) jedynie w glowodany.
Zadanie 2 (3 pkt)
Dostarczaj organizmowi cz owieka najwi ksz ilo energii, a tak e niektórych witamin (np. A i E). U atwiaj
przyswajanie witamin, które s w nich rozpuszczalne.
Podaj nazw grupy zwi zków chemicznych, których charakterystyk przedstawiono powy ej. Wymie
dwa przyk ady produktów ywno ciowych, w których te zwi zki wyst puj .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Podaj dwa przyk ady makroelementów. Przedstaw funkcj jednego z nich.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Do 3 probówek wyci ni to jednakow ilo (po 5 ml): 1 – soku z winogron, 2 – soku z cytryny, 3 – soku
z cebuli. Do ka dej z nich dodano po 2 ml odczynników Fehlinga I i II. Po podgrzaniu w ka dej z nich pojawi o
si ceglastoczerwone zabarwienie wiadcz ce o obecno ci grupy aldehydowej (charakterystyczne np. dla
glukozy).
Sformu uj problem badawczy do opisanego eksperymentu oraz zaproponuj prób kontroln , któr
nale oby wykona .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
SK ADNIKI POKARMOWE Wersja A bis
Zadanie 1 (1 pkt)
Wybierz i zaznacz poprawn odpowied .
ród em energii w organizmie cz owieka s :
a) jedynie t uszczowce;
b) uszczowce, w glowodany, woda;
c) uszczowce, w glowodany, sole mineralne;
d) glowodany, lipidy, bia ka (w wyj tkowych wypadkach).
Zadanie 2 (3 pkt)
Zwi zki te s magazynowane przez organizm cz owieka w w trobie i mi niach. Natomiast ich ród em s
ównie produkty pochodzenia ro linnego. Mo na je podzieli ze wzgl du na przyswajalno na takie, które s
przyswajalne, i takie, które nie s , chocia obie te grupy powinny by sk adnikami ka dego jad ospisu.
Podaj pe nazw grupy zwi zków chemicznych, których charakterystyk przedstawiono powy ej.
Wymie dwa przyk ady produktów ywno ciowych, w których te zwi zki wyst puj .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Podaj dwa przyk ady mikroelementów. Przedstaw funkcj jednego z nich.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Do 3 probówek wyci ni to jednakow ilo (po 5 ml): 1 – soku z winogron, 2 – soku z cytryny, 3 – soku
z cebuli. Do ka dej z nich dodano po 2 ml odczynników Fehlinga I i II. Po podgrzaniu w ka dej z nich pojawi o
si ceglastoczerwone zabarwienie wiadcz ce o obecno ci grupy aldehydowej (charakterystyczne np. dla
glukozy).
Sformu uj hipotez badawcz potwierdzon wynikami powy szego eksperymentu oraz zaproponuj
prób kontroln , któr nale oby wykona .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
SK ADNIKI POKARMOWE Wersja B
Zadanie 1 (2 pkt)
Utrata oko o 20% ogólnej ilo ci wody z ustroju jest bardzo niebezpieczna i mo e prowadzi nawet do jego
mierci.
Uzasadnij to stwierdzenie za pomoc dwóch argumentów, uwzgl dniaj c biologiczne funkcje wody
w organizmie.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (2 pkt)
Wymie dwa podstawowe ród a wody dla organizmu cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (1 pkt)
Wybierz i zakre l zdanie fa szywe.
a) Nadmierne spo ywanie bia ek jest niewskazane, poniewa prowadzi do zaburze w funkcjonowaniu
przewodu pokarmowego.
b) Cz owiek potrafi magazynowa nadmiar zjedzonego bia ka.
c) Niedobór pe nowarto ciowego bia ka jest szczególnie niebezpieczny dla dzieci i m odzie y, poniewa
prowadzi do zahamowania wzrostu i zaburze fizjologicznych.
d) U doros ych niedobory bia ka objawiaj si obni eniem wydolno ci fizycznej, psychicznej oraz zwi kszeniem
podatno ci na zaka enia.
Do 3 probówek wlano kolejno po 2 ml: 10% roztworu elatyny, p ynu powsta ego ze zmia onych
i roztartych w wodzie destylowanej nap cznia ych nasion fasoli oraz p ynu powsta ego ze zmia onych
i roztartych w wodzie destylowanej nap cznia ych nasion grochu. Nast pnie do ka dej probówki dodano po 1 ml
st onego kwasu azotowego. Zaobserwowano we wszystkich probówkach zmian koloru na ciemno ty.
Sformu uj hipotez badawcz potwierdzon wynikiem tego do wiadczenia. Ustal i napisz, co stanowi o
prób kontroln w tym do wiadczeniu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
SK ADNIKI POKARMOWE Wersja B bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Mimo braku warto ci od ywczych woda jest niezb dnym sk adnikiem po ywienia. Bez tego sk adnika
niemo liwe by oby prawid owe funkcjonowanie cz owieka.
Uzasadnij to stwierdzenie za pomoc dwóch argumentów uwzgl dniaj cych rol wody w organizmie
cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (2 pkt)
Wymie dwa czynniki, od których uzale nione jest zapotrzebowanie na wod dla organizmu cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (1 pkt)
Wybierz i zakre l zdanie fa szywe.
a) Nadmierne spo ywanie bia ek jest niewskazane, poniewa prowadzi do zaburze w funkcjonowaniu
przewodu pokarmowego.
b) Niedobór pe nowarto ciowego bia ka jest szczególnie niebezpieczny dla dzieci i m odzie y, poniewa
prowadzi do zahamowania wzrostu i zaburze fizjologicznych.
c) Cz owiek potrafi magazynowa nadmiar zjedzonego bia ka.
d) U doros ych niedobory bia ka objawiaj si obni eniem wydolno ci fizycznej, psychicznej oraz zwi kszeniem
podatno ci na zaka enia.
Do 3 probówek wlano kolejno po 2 ml: 10% roztworu elatyny, p yn powsta y ze zmia onych i roztartych
w wodzie destylowanej nap cznia ych nasion fasoli oraz taki sam p yn z nasion grochu. Nast pnie do ka dej
probówki dodano po 1 ml st onego kwasu azotowego. Zaobserwowano we wszystkich probówkach zmian
koloru na ciemno ty.
Sformu uj problem badawczy do tego do wiadczenia. Podaj przyk ad zawarto ci czwartej probówki,
gdyby chciano rozszerzy ten eksperyment.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
ETAPOWO TRAWIENIA Wersja A
Zadanie 1 (1 pkt)
Po cz nazw odcinka przewodu pokarmowego z jego funkcj .
I. prze yk a) magazynowanie i zag szczanie ci
II. troba b) trawienie w glowodanów
III. jelito grube c) wydzielanie ci
I. cherzyk ciowy d) transport tre ci pokarmowej
e) wch anianie wody i formowanie ka u
I................ II. . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . IV . . . . . . . . . . . . . . .
* Zadanie 2 (3 pkt)
Uzupe nij poni sz tabel .
Miejsce trawienia Nazwa enzymu Substrat Produkt trawienia

trypsyna polipeptydy
amylaza linowa maltoza
dek bia ka
Zadanie 3 (1 pkt)
Przedstaw funkcj , jak spe nia w procesie trawienia w organizmie cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Na poni szej skali zaznacz kó kiem optimum dzia ania trypsyny (A) i pepsyny (B).
Zadanie 5 (1 pkt)
Obecno symbiotycznych bakterii w przewodzie pokarmowym jest jednym z warunków jego prawid owego
funkcjonowania.
Uzasadnij to stwierdzenie za pomoc jednego argumentu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
ETAPOWO TRAWIENIA Wersja A bis
Zadanie 1 (1 pkt)
Po cz nazw odcinka przewodu pokarmowego z jego funkcj .
I. jama ustna a) magazynowanie i zag szczanie ci
II. trzustka b) trawienie zwi zków organicznych, wch anianie
III. jelito cienkie soli mineralnych i produktów trawienia
IV. dek c) wydzielanie enzymów trawiennych do
dwunastnicy
d) ucie, mieszanie i rozdrabnianie pokarmu
e) mieszanie tre ci pokarmowej, trawienie bia ek
I................ II . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . IV . . . . . . . . . . . . . . .
* Zadanie 2 (3 pkt)
Uzupe nij poni sz tabel .
Miejsce trawienia Nazwa enzymu Substrat Produkt trawienia

jama ustna skrobia
pepsyna peptydy i dwupeptydy
jelito cienkie lipidy
Zadanie 3 (1 pkt)
Podaj przyk ad funkcji, jak spe nia kwas solny znajduj cy si w soku dkowym w organizmie
cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Na poni szej skali zaznacz kó kiem optimum dzia ania maltazy (A) i amylazy linowej (B).
Zadanie 5 (1 pkt)
Bakterie znajduj ce si w przewodzie pokarmowym cz owieka pe ni pozytywn rol .
Uzasadnij to stwierdzenie za pomoc jednego argumentu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
TROBA Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Rysunek przedstawia kr enie wrotne w troby.
Wska strza wrotn . Podaj jedn , najbardziej
charakterystyczn cech p ynu ustrojowego
transportowanego tym naczyniem.
..............................................
..............................................
..............................................
Zadanie 2 (2 pkt)
1 – nadmiar ulega przemianie; 2 – glikogen;

3 – w miar potrzeby ulega przemianie; 4 – glukoza
Okre l, dla jakiego st enia glukozy we krwi charakterystyczne s przemiany przedstawione na

powy szym schemacie. Podaj przyk ad sytuacji, w której wyst puje podobne st enie glukozy
w organizmie.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (1 pkt)
troba pe ni funkcj wydzielnicz .
Udowodnij to stwierdzenie za pomoc jednego argumentu.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (3 pkt)
Oce prawdziwo poni szych zda dotycz cych funkcji metabolicznej w troby, zaznaczaj c to
znakiem + w odpowiedniej rubryce tabeli.
Prawda Fa sz
a) troba uczestniczy w wytwarzaniu t uszczów z wolnych kwasów t uszczowych oraz
z w glowodanów.
b) Do syntezy glukozy komórki w troby wykorzystuj skrobi .
c) W w trobie przemianom ulegaj aminokwasy s ce do syntezy bia ek.
TROBA Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Rysunek przedstawia kr enie wrotne w troby.
Wska strza t tnic w trobow . Podaj jedn ,
najbardziej charakterystyczn cech p ynu ustrojowego
transportowanego tym naczyniem.
..............................................
..............................................
..............................................
Zadanie 2 (2 pkt)
Okre l, dla jakiego st enia glukozy we krwi charakterystyczne s przemiany przedstawione na

powy szym schemacie. Podaj przyk ad sytuacji, w której wyst puje podobne st enie glukozy
w organizmie.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (1 pkt)
troba pe ni funkcj detoksykacyjn .
Udowodnij to stwierdzenie za pomoc jednego argumentu.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (3 pkt)
Oce prawdziwo poni szych zda dotycz cych funkcji metabolicznej w troby, zaznaczaj c to
znakiem + w odpowiedniej rubryce tabeli.
Prawda Fa sz
a) troba uczestniczy w wytwarzaniu t uszczów z wolnych kwasów t uszczowych oraz
z w glowodanów.
b) Do syntezy glukozy komórki w troby wykorzystuj glikogen.
c) W w trobie przemianom ulegaj aminokwasy s ce do magazynowania bia ek.
NORMY ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Z podanych poni ej funkcji yciowych wybierz i podkre l dwie, które s obj te podstawow przemian
materii (PPM).
a) transport sk adników przez b ony biologiczne
b) aktywno fizyczna
c) termogeneza
d) wydzielanie hormonów
e) synteza sk adników koniecznych do budowy i regeneracji komórek
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (1 pkt)
Badano wydatek energetyczny podczas ró nych form aktywno ci yciowej. Wyniki przedstawiono w tabeli.
Rodzaj aktywno ci Wydatek energetyczny [kcal/kg/10 min]

Spanie 0,172
Siedzenie i czytanie 0,176
Zaj cia lekcyjne 0,268
Siedzenie, pisanie 0,245
Ubieranie si 0,466
Gra w tenisa sto owego 0,566
Jazda na rowerze 0,734
Gra w tenisa ziemnego 1,014
Bieg prze ajowy 1,630
Sformu uj hipotez badawcz potwierdzon wynikami bada .
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (3 pkt)
Uzupe nij tekst, wpisuj c w wolne miejsca okre lenia wybrane z podanych: zrównowa ony,
niezrównowa ony, dodatni, ujemny.
Oty prosta najcz ciej zwi zana jest z nadmiernym, przekraczaj cym zapotrzebowanie energetyczne
organizmu, spo ywaniem pokarmu, co charakteryzuje bilans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inna nieprawid owo
w ywieniu prowadzi do drastycznego zmniejszenia masy cia a (niedowagi), która charakteryzuje bilans
........................W ciw mas cia a zapewnia natomiast bilans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 4 (2 pkt)
Oty jest jednym z czynników u atwiaj cych pojawienie si i rozwój wielu chorób, dlatego te lekarze cz sto
zalecaj zlikwidowanie nadmiernej masy cia a.
Podaj dwa przyk ady zalece , których zastosowanie pomaga w walce z nadwag .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
NORMY ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Z podanych poni ej funkcji yciowych wybierz i podkre l dwie, które nie s obj te podstawow
przemian materii (PPM):
a) transport sk adników przez b ony biologiczne;
b) aktywno fizyczna;
c) termogeneza;
d) wydzielanie hormonów;
e) synteza sk adników koniecznych do budowy i regeneracji komórek.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (1 pkt)
Badano wydatek energetyczny podczas ró nych form aktywno ci yciowej. Wyniki przedstawiono w tabeli.
Rodzaj aktywno ci Wydatek energetyczny [kcal/kg/10 min]

Spanie 0,172
Siedzenie i czytanie 0,176
Zaj cia lekcyjne 0,268
Siedzenie, pisanie 0,245
Ubieranie si 0,466
Gra w tenisa sto owego 0,566
Jazda na rowerze 0,734
Gra w tenisa ziemnego 1,014
Bieg prze ajowy 1,630
Przedstaw wniosek z analizy powy szych wyników bada .
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (3 pkt)
Uzupe nij tekst, wpisuj c w wolne miejsca okre lenia wybrane z podanych: ujemny, dodatni,
zrównowa ony, niezrównowa ony.
Je eli warto energetyczna ca odziennego po ywienia odpowiada zapotrzebowaniu energetycznemu
organizmu, to taki bilans energetyczny nazywa si . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Je eli warto energetyczna
pokarmu jest ni sza ni potrzeby organizmu to mamy do czynienia z bilansem . . . . . . . . . . . . . . . . D ugotrwa y
bilans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mo e by jedn z przyczyn oty ci.
Zadanie 4 (2 pkt)
Oty jest nie tylko nieestetyczna, ale stanowi tak e czynnik u atwiaj cy pojawienie si i rozwój niektórych
chorób.
Wymie dwa przyk ady schorze , których przyczyn mo e by oty .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
NORMY ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO Wersja B
Zadanie 1 (2 pkt)
Podane poni ej przyk ady funkcji yciowych rozdziel na te, które nie s obj te podstawow przemian
materii (PPM (I) i te, które PPM obejmuje (II).
a) aktywno fizyczna
b) praca uk adu oddechowego
c) termogeneza
d) wydzielanie hormonów
e) synteza sk adników koniecznych do budowy i regeneracji komórek
f) praca uk adu kr enia
g) transport sk adników przez b ony biologiczne
I......................................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 2 (3 pkt)
Przedstaw trzy zmiany, jakim podlega intensywno PPM (na 1 kg masy cia a) w zale no ci od wieku
organizmu cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (2 pkt)
Na podstawie analizy wykresu przedstaw dwa wnioski
dotycz ce wydatków energetycznych na PPM.
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Podaj definicj bilansu energetycznego oraz okre l, kiedy b dzie on dodatni dla organizmu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
NORMY ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO Wersja B bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Podane poni ej przyk ady funkcji yciowych rozdziel na te, które s obj te podstawow przemian
materii (PPM (I) i te, których PPM nie obejmuje (II).
a) transport sk adników przez b ony biologiczne
b) aktywno fizyczna
c) praca uk adu oddechowego
d) termogeneza
e) wydzielanie hormonów
f) synteza sk adników koniecznych do budowy i regeneracji komórek
g) praca uk adu kr enia
I......................................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 2 (3 pkt)
Przedstaw trzy zmiany, jakim podlega intensywno PPM (na 1 kg masy cia a) w organizmie cz owieka
w zale no ci od p ci.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
........................................................................
* Zadanie 3 (2 pkt)
Na podstawie analizy wykresu przedstaw dwa wnioski dotycz ce wydatków energetycznych zwi zanych
z produkcj ciep a i aktywno ci fizyczn .
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Podaj definicj bilansu energetycznego oraz okre l, kiedy b dzie on ujemny dla organizmu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
KLASYFIKACJA DIET Wersja A
Zadanie 1 (3 pkt)
Wska , w którym z ni ej wymienionych produktów ywno ciowych jest najwi cej: witaminy D,
witamin A i C, witamin grupy B.
witamina D . . . . . . . . . . , witaminy A i C . . . . . . . . . . , witaminy grupy B . . . . . . . . . .
Zadanie 2 (1 pkt)
Podaj jeden argument za spo ywaniem du ych ilo ci b onnika.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Podaj definicj poj cia: aminokwas endogenny oraz dwa przyk ady tego rodzaju aminokwasów.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (1 pkt)
Wyka za pomoc jednego argumentu, e jod jest niezb dnym pierwiastkiem dla prawid owego
funkcjonowania organizmu cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
KLASYFIKACJA DIET Wersja A bis
Zadanie 1 (3 pkt)
Wska , w którym z ni ej wymienionych produktów ywno ciowych jest najwi cej: witaminy D, witaminy
A i C, witaminy grupy B.
witamina D . . . . . . . . . . , witaminy A i C . . . . . . . . . . , witaminy grupy B . . . . . . . . . .
Zadanie 2 (1 pkt)
Podaj jeden argument za unikaniem spo ywania nadmiernych ilo ci t uszczów pochodzenia zwierz cego.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Podaj definicj poj cia: aminokwas egzogenny oraz dwa przyk ady tego rodzaju aminokwasów.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (1 pkt)
Wyka za pomoc jednego argumentu, e elazo jest niezb dnym pierwiastkiem dla prawid owego
funkcjonowania organizmu cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
UK ADANIE JAD OSPISÓW Wersja A
Zadanie 1 (4 pkt)
Aby prawid owo funkcjonowa , cz owiek, niezale nie od miejsca zamieszkania i trybu ycia, musi pobra
z po ywienia okre lon ilo energii i niezb dnych sk adników od ywczych.
Maj c to na uwadze, przedstaw 4 zalety diety wegetaria skiej.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (2 pkt)
Do ka dego rodzaju aminokwasów dopasuj odpowiednie przyk ady.
I. aminokwasy egzogenne a) fenyloalanina
II. aminokwasy endogenne b) alanina
c) glicyna
d) tryptofan
e) seryna
f) walina
I............................ II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 3 (4 pkt)
Korzystaj c z podanych ni ej ró nych produktów ywno ciowych, zaproponuj przygotowanie zestawu
obiadowego (dwudaniowy z deserem) dla dzieci w wieku 8-15 lat, których rodzice s wegetarianami. Podaj
uzasadnienie do przedstawionego przyk adu jad ospisu.
ry , makaron, bia e pieczywo, razowy chleb, m ka
kurczak, jajka, krewetki, oso w dzony, pstr g
mleko, mietana, kefir, bia y ser
banany, ananas, truskawki, jab ka, czarna porzeczka
soja, fasola, kukurydza, ziemniaki, marchewka, seler, cebula, pietruszka
przyprawy, olej lub mas o do sma enia
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
UK ADANIE JAD OSPISÓW Wersja A bis
Zadanie 1 (4 pkt)
Aby prawid owo funkcjonowa , cz owiek, niezale nie od miejsca zamieszkania i trybu ycia, musi pobra
z po ywienia okre lon ilo energii i niezb dnych sk adników od ywczych.
Maj c to na uwadze, przedstaw 4 wady diety wegetaria skiej.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (2 pkt)
Do ka dego rodzaju aminokwasów dopasuj odpowiednie przyk ady.
I. aminokwasy egzogenne a) izoleucyna
II. aminokwasy endogenne b) leucyna
c) glicyna
d) lizyna
e) seryna
f) prolina
I............................ II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 3 (4 pkt)
Korzystaj c z podanych ni ej ró nych produktów ywno ciowych, zaproponuj przygotowanie zestawu
obiadowego (dwudaniowy z deserem) dla wegetarianki b cej w ci y. Podaj uzasadnienie do
przedstawionego przyk adu jad ospisu.
ry , makaron, bia e pieczywo, razowy chleb, m ka
kurczak, jajka, krewetki, oso w dzony, pstr g
mleko, mietana, bia y ser
banany, ananas, truskawki, jab ka, czarna porzeczka
soja, fasola, kukurydza, ziemniaki, marchewka, seler, cebula, pietruszka, pomidory
przyprawy, olej lub mas o do sma enia
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
UK ADANIE JAD OSPISÓW Wersja B
Zadanie 1 (2 pkt)
Oce i uzasadnij, który z przedstawionych posi ków ( niadanie I lub II) nie powinien by spo ywany przez
osoby maj ce problemy z nadwag .
I II
kromka razowego chleba z mas em ro linnym, bu ka z mas em i boczkiem
bia ym chudym serem i szczypiorkiem bu ka z mas em i d emem
czarna kawa pomidor
kawa bia a z 3% mlekiem
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (2 pkt)
Wyt umacz, dlaczego cis a (absolutna) dieta wegetaria ska nie mo e by stosowana w ywieniu kobiet
ci arnych lub karmi cych. Podaj przyk ad pokarmu, którym nale oby j uzupe ni .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (3 pkt)
Uzupe nij informacje zawarte na schemacie piramidy pokarmowej. Podaj dwie zasady, jakimi nale y si
kierowa podczas planowania jad ospisu dla okre lonej grupy osób.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (1 pkt)
Uzasadnij konieczno podawania informacji o zawarto ci glutenu na opakowaniach ywno ci.
...........................................................................................
...........................................................................................
UK ADANIE JAD OSPISÓW Wersja B bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Oce i uzasadnij, który z przedstawionych posi ków ( niadanie I lub II) jest bardziej wskazany dla osób
maj cych problemy z nadwag .
I II
bu ka z mas em i boczkiem kromka razowego chleba z mas em ro linnym,
bu ka z mas em i d emem bia ym chudym serem i szczypiorkiem
pomidor herbata z cytryn
kawa bia a z 3% mlekiem
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (2 pkt)
Wyt umacz, dlaczego cis a (absolutna) dieta wegetaria ska nie mo e by stosowana w ywieniu dzieci
i m odzie y. Podaj przyk ad pokarmu, którym nale oby j uzupe ni .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (3 pkt)
Uzupe nij informacje zawarte na schemacie piramidy pokarmowej. Podaj dwie zasady, jakimi nale y si
kierowa podczas planowania jad ospisu dla okre lonej grupy osób.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (1 pkt)
Uzasadnij konieczno podawania informacji o zawarto ci laktozy na opakowaniach ywno ci.
...........................................................................................
...........................................................................................
REGULACJA NERWOWO-HORMONALNA Wersja A (zakres rozszerzony)
PROCESU TRAWIENIA
Zadanie 1 (3 pkt)
Schemat w sposób niekompletny przedstawia mechanizm kontroli zjawiska g odu.
Uzupe nij go, wpisuj c w wolne miejsca odpowiednie okre lenia wybrane z ni ej podanych:
brak aknienia;
aknienie;
wzrost poziomu glukozy we krwi;
spadek poziomu glukozy we krwi.
Zadanie 2 (1 pkt)
Wybierz i podkre l zdanie, które jest b dne.
a) Wydzielanie enzymów trawiennych musi by skoordynowane z pojawieniem si pokarmu.
b) Jedyn reakcj na obecno po ywienia w jamie ustnej jest wydzielanie si liny.
c) Gastryna to hormon tkankowy powoduj cy wydzielanie si soku dkowego.
d) Odczuwanie g odu i syto ci jest regulowane zgodnie z zasad ujemnego sprz enia zwrotnego przez o rodek
pokarmowy.
Zadanie 3 (1 pkt)
Przedstaw wp yw stresu i rozdra nienia na wydzielanie enzymów trawiennych.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (1 pkt)
Podaj przyk ad udzia u uk adu nerwowego w procesie regulacji trawienia.
...........................................................................................
...........................................................................................
REGULACJA NERWOWO-HORMONALNA Wersja A bis (zakres rozszerzony)
PROCESU TRAWIENIA
Zadanie 1 (3 pkt)
Schemat w sposób niekompletny przedstawia mechanizm kontroli zjawiska syto ci.
Uzupe nij go, wpisuj c w wolne miejsca odpowiednie okre lenia wybrane z ni ej podanych:
brak aknienia;
aknienie;
wzrost poziomu glukozy we krwi;
spadek poziomu glukozy we krwi.
Zadanie 2 (1 pkt)
Wybierz i podkre l zdanie, które jest b dne.
a) Wydzielanie enzymów trawiennych musi by skoordynowane z pojawieniem si pokarmu.
b) Obecno po ywienia w jamie ustnej wyzwala szereg reakcji pobudzaj cych uk ad pokarmowy,
rozpoczynaj c od wydzielania liny.
c) Gastryna to hormon tkankowy powoduj cy wydzielanie soku dkowego.
d) Odczuwanie g odu i syto ci jest regulowane zgodnie z zasad dodatniego sprz enia zwrotnego przez o rodek
pokarmowy.
Zadanie 3 (1 pkt)
Przedstaw wp yw smutku i l ku na wydzielanie enzymów trawiennych.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (1 pkt)
Podaj przyk ad udzia u uk adu dokrewnego w procesie regulacji trawienia.
...........................................................................................
...........................................................................................
ZABURZENIA PRAWID OWEJ WAGI CIA A Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Dodatni bilans energetyczny wi e si zwykle z nadwag lub oty ci .
Wybierz z ni ej opisanych rodzajów diet tak , któr mo na by poleci osobie z podobnym problemem.
Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.
a) Dieta ubogot uszczowa – ten rodzaj diety ma na celu ograniczenie spo ywania t uszczów.
b) Dieta podstawowa – zawiera wszystkie sk adniki pokarmowe, w ilo ciach przewidzianych dla cz owieka
zdrowego.
c) Dieta niskoenergetyczna – wykorzystywane s produkty o niskiej warto ci energetycznej i stosunkowo du ej
obj to ci.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (3 pkt)
Okre l pod e oraz przedstaw dwa przyk ady skutków bulimii dla organizmu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (3 pkt)
Uzupe nij poni szy schemat, rysuj c brakuj ce groty strza ek. Napisz, co oznacza litera Y. Okre l rodzaj
sprz enia reguluj cego mechanizm kontroli zjawiska g odu i syto ci.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
ZABURZENIA PRAWID OWEJ WAGI CIA A Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Dodatni bilans energetyczny wi e si zwykle z nadwag lub oty ci .
Wybierz z ni ej opisanych rodzajów diet tak , któr mo na by poleci osobie z podobnym problemem.
Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.
a) Dieta bogatobia kowa – zapewnia choremu odpowiednie ilo ci bia ka i energii.
b) Dieta ubogot uszczowa – ten rodzaj diety ma na celu ograniczenie spo ywania t uszczów.
c) Dieta niskoenergetyczna – wykorzystane s produkty o niskiej warto ci energetycznej i stosunkowo du ej
obj to ci.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (3 pkt)
Okre l pod e oraz przedstaw dwa przyk ady skutków anoreksji dla organizmu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (3 pkt)
Uzupe nij poni szy schemat, rysuj c brakuj ce groty strza ek. Napisz, co oznacza litera X. Okre l rodzaj
sprz enia reguluj cego mechanizm kontroli zjawiska g odu i syto ci.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
PASO YTY PRZEWODU POKARMOWEGO Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Zaklasyfikuj wszystkie ni ej wymienione nazwy paso ytów do robaków p askich (I) lub robaków
ob ych (II).
a) tasiemiec uzbrojony
b) osie
c) tasiemiec kar owaty
d) owsik
e) glista ludzka
I................................. II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 2 (1 pkt)
Po cz w pary nazw paso yta ze ród em zara enia si nim.
I. owsik a) zjedzenie surowego lub niedogotowanego mi sa
II. glista ludzka wo owego z larwami paso yta
III. tasiemiec nieuzbrojony b) kontakt z jajami paso yta, które znajduj si na
przedmiotach lub po ywieniu dotykanych przez
chorego
c) zjedzenie surowego lub niedogotowanego mi sa
wieprzowego z larwami paso yta
d) spo ycie nieumytych, zaka onych jajami
warzyw, owoców lub zanieczyszczonej wody
I....................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 3 (2 pkt)
Wymie dwa przyk ady chorób wywo ywanych przez paso yty w przewodzie pokarmowym cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Wska jeden z b dów, jaki pope niono, rysuj c
poni szy schemat cyklu rozwojowego jednego
z tasiemców. Swój wybór uzasadnij jednym
argumentem.
............................................
............................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 5 (2 pkt)
Podaj definicj poj cia: ywiciel ostateczny oraz nazw organizmu, który mo e pe ni jego funkcj
(dla przyk adowego paso yta).
...........................................................................................
...........................................................................................
PASO YTY PRZEWODU POKARMOWEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Zaklasyfikuj wszystkie ni ej wymienione nazwy paso ytów do robaków p askich (I) lub robaków
ob ych (II).
a) osog ówka
b) owsik
c) tasiemiec nieuzbrojony
d) glista ludzka
e) tasiemiec uzbrojony
I................................. II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 2 (1 pkt)
Po cz nazw paso yta ze ród em zara enia si nim.
I. glista ludzka a) zjedzenie surowego lub niedogotowanego mi sa
II. osie wo owego z larwami paso yta
III. tasiemiec nieuzbrojony b) kontakt z jajami paso yta, które znajduj si na
przedmiotach lub po ywieniu dotykanych przez
chorego
c) zjedzenie surowego lub niedogotowanego mi sa
wieprzowego lub z dzika z otorbionymi larwami
paso yta
d) spo ycie nieumytych, zaka onych jajami
warzyw, owoców lub zanieczyszczonej wody
I....................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 3 (2 pkt)
Wymie dwa przyk ady szkodliwego dzia ania paso ytów na organizm ywiciela.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
Wska jeden z b dów, jaki pope niono, rysuj c
poni szy schemat cyklu rozwojowego jednego
z tasiemców. Swój wybór uzasadnij jednym
argumentem.
............................................
............................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 5 (2 pkt)
Podaj definicj poj cia: ywiciel po redni oraz nazw organizmu, który mo e pe ni jego funkcj
(dla przyk adowego paso yta).
...........................................................................................
...........................................................................................
BUDOWA UK ADU WYDALNICZEGO Wersja A
Zadanie 1 (3 pkt)
Wska i podpisz na schemacie: moczowody, cewk moczow , nerki, p cherz moczowy. Podkre l struktur
odpowiedzialn za wytwarzanie moczu.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Ka dy nefron sk ada si z:
cia ka nerkowego;
kanalika kr tego bli szego;
tli nefronu;
kanalika kr tego dalszego;
uchodz cego ostatecznie do:
kanalika zbiorczego.
Podkre l wszystkie struktury znajduj ce si w rdzeniu nerki.
Zadanie 3 (1 pkt)
Podaj lokalizacj o rodka nerwowego odpowiedzialnego za odruch wydalania moczu.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
ugo cewki moczowej jest niezale na od p ci cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
BUDOWA UK ADU WYDALNICZEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (3 pkt)
Wska i podpisz na schemacie: moczowody, nerki, cewk moczow , p cherz moczowy. Podkre l
struktur odpowiedzialn za gromadzenie moczu.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Ka dy nefron sk ada si z:
cia ka nerkowego;
kanalika kr tego bli szego;
tli nefronu;
kanalika kr tego dalszego;
uchodz cego ostatecznie do:
kanalika zbiorczego.
Podkre l wszystkie struktury znajduj ce si w korze nerki.
Zadanie 3 (1 pkt)
Podaj lokalizacj o rodka nerwowego odpowiedzialnego za wiadome kierowanie odruchem wydalania
moczu.
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 4 (2 pkt)
ugo cewki moczowej jest zale na od p ci cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
MECHANIZM POWSTAWANIA MOCZU Wersja A
Zadanie 1 (1 pkt)
Po cz nazw zb dnego produktu metabolizmu z uk adem bior cym udzia w usuwaniu go z organizmu
cz owieka.
I. barwniki ciowe a) uk ad krwiono ny
II. dwutlenek w gla b) uk ad pokarmowy
III. mocznik c) uk ad wydalniczy
d) uk ad oddechowy
I....................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
* Zadanie 2 (2 pkt)
W ci gu doby nerki cz owieka wytwarzaj oko o 150–180 l moczu pierwotnego zawieraj cego du e ilo ci
mi dzy innymi glukozy lub aminokwasów oraz soli mineralnych, z czego ostatecznie zostaje wydalone do 2 l
moczu ostatecznego.
Wska i podpisz na rysunku t cz nefronu, która zabezpiecza organizm cz owieka przed tak wielk
utrat wody.
Przeprowadzono badania, w których przez kilka dni mierzono ilo wydalanego w ci gu doby moczu, w losowo
wybranych grupach dziewcz t i ch opców, w wieku 20 lat. W pierwszej fazie do wiadczenia wszystkie osoby
wykonywa y intensywne wiczenia fizyczne. W drugiej fazie spokojnie odpoczywa y. Podczas kolejnych
powtórze zmieniano ilo dostarczanych do picia p ynów, raz podaj c ich bardzo du o, w innych dniach
ograniczaj c je do minimum.
Sformu uj dwie hipotezy robocze do powy szych bada .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (1 pkt)
Przedstaw przyk ad funkcji wydzielniczej nerek.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
MECHANIZM POWSTAWANIA MOCZU Wersja A bis
Zadanie 1 (1 pkt)
Po cz nazw zb dnego produktu metabolizmu z uk adem bior cym udzia w usuwaniu go z organizmu
cz owieka.
I. dwutlenek w gla a) uk ad pokarmowy
II. barwniki ciowe b) uk ad wydalniczy
III. kwas moczowy c) uk ad krwiono ny
d) uk ad oddechowy
I....................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
* Zadanie 2 (2 pkt)
W ci gu doby nerki cz owieka wytwarzaj oko o 150-180 l moczu pierwotnego zawieraj cego du e ilo ci
mi dzy innymi glukozy lub aminokwasów oraz soli mineralnych, z czego ostatecznie zostaje wydalone do 2 l
moczu ostatecznego.
Wska i podpisz na rysunku t cz nefronu, która zabezpiecza organizm cz owieka przed utrat glukozy
i aminokwasów.
Przeprowadzono badania, w których przez kilka dni mierzono ilo wydalanego w ci gu doby moczu, w losowo
wybranych grupach dziewcz t i ch opców, w wieku 20 lat. W pierwszej fazie do wiadczenia wszystkie osoby
wykonywa y intensywne wiczenia fizyczne. W drugiej fazie spokojnie odpoczywa y. Podczas kolejnych
powtórze zmieniano ilo dostarczanych do picia p ynów, raz podaj c ich bardzo du o, w innych dniach
ograniczaj c je do minimum.
Sformu uj dwa problemy badawcze do powy szych bada .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (1 pkt)
Przedstaw przyk ad funkcji regulacyjnej nerek.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
HIGIENA UK ADU WYDALNICZEGO Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
W moczu ostatecznym mog si pojawi ró ne substancje, których analiza pozwala na identyfikacj wielu
chorób.
Wymie dwa przyk ady substancji, których nie ma w moczu cz owieka zdrowego. Dla jednej z nich podaj
nazw rodzaju schorzenia, które mog o spowodowa pojawienie si tej substancji w moczu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (2 pkt)
Schemat jest ilustracj sposobu dzia ania tzw. sztucznej nerki.
Ustal, który z p ynów (A czy B) jest p ynem dializacyjnym. Podaj jeden
argument uzasadniaj cy odpowied .
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Przedstaw jeden z typowych objawów zapalenia p cherza moczowego. Podaj g ówn przyczyn tego
schorzenia.
...........................................................................................
...........................................................................................
W tabeli podano wyniki bada ilo ci wydalanego moczu i potu przez tego samego cz owieka, przy za eniu, e
ka dego dnia jad i pi dok adnie tyle samo.
Dzie o temperaturze: Mocz [dm3] Pot [dm3] NaCl w moczu [g] NaCl w pocie [g]
Optymalnej 1,5 0,5 17,0 1,5
Niskiej 2,0 0 18,5 0
Wysokiej 0,375 2,0 12,5 6,0
Sformu uj problem badawczy do powy szego do wiadczenia.
...........................................................................................
...........................................................................................
HIGIENA UK ADU WYDALNICZEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
W moczu ostatecznym mog si pojawi ró ne substancje, których analiza pozwala na identyfikacj wielu
chorób.
Spo ród ni ej wymienionych podkre l dwa przyk ady substancji, których nie ma w moczu cz owieka
zdrowego. W jednym przypadku uzasadnij swój wybór, podaj c nazw prawdopodobnego schorzenia,
którego objawem jest wyst powanie tej substancji w moczu:
bia ko, mocznik, glukoza, chlorek sodu, kwas moczowy, kreatynina.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 2 (2 pkt)
Schemat jest ilustracj sposobu dzia ania tzw. sztucznej nerki.
Ustal, który z p ynów (A czy B) jest osoczem krwi. Podaj jeden
argument uzasadniaj cy odpowied .
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
...........................................................................................
Zadanie 3 (2 pkt)
Podaj z uzasadnieniem, u której z p ci zapalenie p cherza moczowego wyst puje najcz ciej.
...........................................................................................
...........................................................................................
W tabeli podano wyniki bada ilo ci wydalanego moczu i potu przez tego samego cz owieka, przy za eniu, e
ka dego dnia jad i pi dok adnie tyle samo.
Dzie o temperaturze: Mocz [dm3] Pot [dm3] NaCl w moczu [g] NaCl w pocie [g]
Optymalnej 1,5 0,5 17,0 1,5
Niskiej 2,0 0 18,5 0
wysokiej 0,375 2,0 12,5 6,0
Sformu uj hipotez badawcz potwierdzon wynikami powy szego do wiadczenia.
...........................................................................................
...........................................................................................
1.3. Schematy oceniania i modele odpowiedzi
Uwaga: Znak „/” oznacza inn , równie poprawn wersj odpowiedzi.
HOMEOSTAZA Wersja A
Zadanie 1 (1 pkt)
Za wybór w ciwej odpowiedzi (d) – 1 pkt.
Zadanie 2 (3 pkt)
Za ka de poprawnie ocenione zdanie – po 1 pkt: a – fa sz, b – prawda, c – prawda.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za ka z dwóch prawid owo wskazanych par parametrów – po 1 pkt.
Przyk ady: pH, zawarto tlenu, zawarto dwutlenku w gla, st enie glukozy, st enie soli, temperatura,
ci nienie, zawarto wody.
Uwaga: Je eli ucze poda wi cej ni 4 parametry, ocenie podlegaj 4 pierwsze.
* Zadanie 4 (3 pkt)
Za prawid owe podanie nazwy organizmu – 1 pkt.
Przyk ad: Wykres dotyczy organizmu sta ocieplnego. Za stwierdzenie, e temperatura podlega u tych
organizmów wewn trznej kontroli – 1 pkt.
Przyk ad: Temperatura jest ci le kontrolowana i utrzymywana na sta ym poziomie u zwierz t sta ocieplnych.
Za poprawne uzasadnienie na podstawie analizy wykresu – 1 pkt.
Przyk ad: (...) poniewa nieznacznie si tylko podnosi wraz ze wzrostem temperatury otoczenia i pozostaje
niezmieniona na jednym poziomie (charakterystycznym dla danego gatunku zwierz t).
Zadanie 1 (1 pkt)
Zadanie 2 (3 pkt)
Za ka de poprawnie ocenione zdanie – po 1 pkt: a – prawda, b – fa sz, c – prawda.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za ka z dwóch prawid owo wskazanych par parametrów – po 1 pkt.
Przyk ady: zawarto tlenu w otoczeniu, zawarto dwutlenku w gla, temperatura powietrza, ci nienie,
wilgotno , nas onecznienie.
Uwaga: Je eli ucze poda wi cej ni 4 parametry, ocenie podlegaj 4 pierwsze.
* Zadanie 4 (3 pkt)
Za prawid owe podanie nazwy organizmu – 1 pkt.
Przyk ad: Wykres dotyczy organizmu zmiennocieplnego.
Za stwierdzenie, e temperatura nie podlega u tych organizmów wewn trznej kontroli – 1 pkt.
Przyk ad: Temperatura jest uzale niona od temperatury otoczenia.
Za poprawne uzasadnienie na podstawie analizy wykresu – 1 pkt.
Przyk ad: (...) poniewa ro nie wprost proporcjonalnie do temperatury otoczenia, wahaj c si w szerokich
granicach.
HOMEOSTAZA Wersja B
Zadanie 1 (1 pkt)
Za wybór w ciwej odpowiedzi (c) – 1 pkt.
Zadanie 2 (1 pkt)
Za prawid owe okre lenie skutku (choroba lub nawet mier ) – 1 pkt.
Zadanie 3 (4 pkt)
Za ka z dwóch prawid owo narysowanych strza ek – po 1 pkt. A B
Za ka prawid ow nazw – po 1 pkt (A – dyfuzja, B – transport aktywny).
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za przedstawienie logicznego wniosku – 1 pkt.
Przyk ady:
• Tolerowane przez organizm warto ci parametru zawieraj si mi dzy minimum a maksimum.
• Tolerowane przez organizm warto ci parametru oscyluj wokó warto ci optymalnej.
Za prawid owe podanie nazwy wielko ci (zakres tolerancji) – 1 pkt.
Zadanie 5 (2 pkt)
Za podanie w ciwej nazwy parametru (temperatura) – 1 pkt.
Za prawid owe uzasadnienie – 1 pkt.
Przyk ad: Poniewa temperatura cia a tych organizmów nie zale y od temperatury otoczenia.
HOMEOSTAZA Wersja B bis
Zadanie 1 (1 pkt)
Zadanie 2 (1 pkt)
Za stwierdzenie, e nie wraz z uzasadnieniem – 1 pkt.
Przyk ad: Poniewa trwa e rozpr enie tych mechanizmów w konsekwencji spowoduje mier organizmu.
Zadanie 3 (4 pkt)
Za ka z dwóch prawid owo narysowanych strza ek – po 1 pkt. A B
Za prawid owe okre lenie wymaga energetycznych w obu przypadkach po 1 pkt
(A – nie wymaga energii, B – wymaga dostarczenia energii).
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e nie b jednakowe – 1 pkt.
Za przedstawienie logicznego argumentu – 1 pkt.
Przyk ady:
• Poniewa zakresy tolerancji danego parametru s ró ne dla ró nych gatunków.
• Poniewa istniej organizmy o w skim lub szerokim zakresie tolerancji danego parametru, np. temperatury.
Zadanie 5 (2 pkt)
Za podanie w ciwej nazwy parametru (temperatura) – 1 pkt.
Przyk ad: Poniewa temperatura cia a tych organizmów zale y od temperatury otoczenia.
MECHANIZMY HOMEOSTAZY Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Za w ciwy wybór procesów do I i do II – po 1 pkt:
I – c; II – a, b, d.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za prawid owe zaznaczenie pola wykresu – 1 pkt.
Za wskazanie sprz enia zwrotnego ujemnego – 1 pkt.

Zadanie 3 (1 pkt)
Za trafne wyja nienie ró nicy (odwo uj ce si do definicji homeostazy i wynikaj ce z porównania) – 1 pkt.
Przyk ady:
• Równowaga dynamiczna ekosystemu nie ma celowego charakteru, jak to jest w przypadku homeostazy
organizmu.
• Ró ne parametry w ekosystemie nie s z góry ustalone i mog mie ró ne warto ci zale ne od warunków
zewn trznych, a homeostaza organizmu ma na celu utrzymanie jego parametrów na za onym poziomie
(niezale nie od warunków zewn trznych).
* Zadanie 4 (3 pkt)
Za prawid owe wskazanie ka dego z 3 czynników – po 1 pkt:
A (bodziec) – zmiana poziomu wapnia we krwi;
B (receptor) – wyspecjalizowane komórki tarczycy lub przytarczyc;
C (efektor) – enzymy komórek docelowych.
MECHANIZMY HOMEOSTAZY Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za w ciwy wybór procesów do I i do II – po 1 pkt:
I – b; II – a, c, d.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za prawid owe zaznaczenie pola wykresu – 1 pkt.
Za wskazanie sprz enia zwrotnego ujemnego – 1 pkt.
Zadanie 3 (1 pkt)
Za trafne wyja nienie podobie stwa (odwo uj ce si do definicji homeostazy i wynikaj ce z porównania)
– 1 pkt.
Przyk ad: Równowaga dynamiczna ekosystemu, podobnie jak homeostaza organizmu, opiera si na istnieniu
sprz zwrotnych.
* Zadanie 4 (3 pkt)
Za prawid owe wskazanie ka dego z 3 czynników – po 1 pkt:
A (bodziec) – zmiana poziomu glukozy we krwi;
B (receptor) – wyspecjalizowane komórki trzustki;
C (efektor) – enzymy komórek docelowych.
BUDOWA I FUNKCJE UK ADU KRWIONO NEGO Wersja A
Zadanie 1 (3 pkt)
Za wskazanie strza warstwy rodkowej / mi ni g adkich i tkanki cznej spr ystej oraz prawid owy podpis –
po 1 pkt.
Przyk ady:
Warstwa rodkowa zbudowana jest z grubej warstwy mi ni, co stanowi dobre przystosowanie do transportu
krwi pod du ym ci nieniem.
Znajduj ce si w tej warstwie w ókna spr yste umo liwiaj odkszta canie si ciany naczynia i pulsowanie
krwi, co warunkuje aktywne rozprowadzanie tego p ynu.
W grubej warstwie mi niowej znajduj si liczne zako czenia nerwów uk adu autonomicznego, które
reguluj napi cie mi ni, a w konsekwencji tempo przep ywu krwi.
Zadanie 2 (1 pkt)
Zadanie 3 (3 pkt)
Za pi prawid owych uzupe nie – 3 pkt, za cztery prawid owe uzupe nienia – 2 pkt,
za trzy prawid owe uzupe nienia – 1 pkt.
drobniejsze y krwiobiegu du ego y g ówne prawy przedsionek prawa komora t tnice p ucne
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za prawid owo przedstawion funkcj – 1 pkt.
Przyk ad: Zapewnia ona utrzymanie szybkiego tempa przep ywu krwi i wysokiego ci nienia, co umo liwia
przefiltrowanie krwi i wytworzenie moczu pierwotnego.
Za stwierdzenie, e odgrywa ona rol w procesie utrzymania homeostazy – 1 pkt.
BUDOWA I FUNKCJE UK ADU KRWIONO NEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (3 pkt)
Za wskazanie strza zastawki i prawid owy podpis – po 1 pkt.
Przyk ad: Zastawki uniemo liwiaj cofanie si krwi.
Zadanie 2 (1 pkt)
Zadanie 3 (3 pkt)
Za pi prawid owych uzupe nie – 3 pkt.
Za cztery prawid owe uzupe nienia – 2 pkt.
Za trzy prawid owe uzupe nienia – 1 pkt.
y p ucne lewy przedsionek lewa komora aorta t tnice odchodz ce od aorty
* Zadanie 4 (2 pkt)
Przyk ad: Dzi ki temu uk adowi bogata w sk adniki pokarmowe krew z jelita przedostaje si bezpo rednio do
troby, która pe ni rol filtra i magazynu zwi zków zapasowych.
Za stwierdzenie, e odgrywa ona rol w procesie utrzymania homeostazy – 1 pkt.
BUDOWA I FUNKCJE UK ADU KRWIONO NEGO Wersja B
Zadanie 1 (2 pkt)
Za wskazanie w ciwego rysunku (B) – 1 pkt.
Za prawid ow lokalizacj – 1 pkt.
Przyk ady:
• w nerkach;
• w przysadce mózgowej.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za podanie prawid owej, odczytanej z wykresu warto ci (140 mm Hg) – 1 pkt.
Za prawid owe wyja nienie – 1 pkt.
Przyk ad: W przypadku ci nienia t tniczego podaje si zwykle dwie graniczne warto ci, poniewa ci nienie
w tych naczyniach krwiono nych zale y od fazy pracy serca (skurcz / rozkurcz).
Zadanie 3 (2 pkt)
Za prawid ow funkcj – 1 pkt.
Przyk ad: Uk ad ten zapewnia czno z tkankami i narz dami cia a.
Za prawid ow lokalizacj procesu – 1 pkt.
Przyk ad: Wymiana gazowa odbywa si w naczyniach w osowatych narz dów / narz dów oraz tkanek.
BUDOWA I FUNKCJE UK ADU KRWIONO NEGO Wersja B bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za wskazanie w ciwego rysunku (C) – 1 pkt.
Za prawid ow lokalizacj – 1 pkt.
Przyk ady:
• w narz dach jamy brzusznej;
• w jelitach i w trobie.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za podanie prawid owej, odczytanej z wykresu warto ci (100 mm Hg) – 1 pkt.
Przyk ad: W przypadku ci nienia t tniczego podaje si zwykle dwie graniczne warto ci, poniewa ci nienie
w tych naczyniach krwiono nych zale y od fazy pracy serca (skurcz / rozkurcz).
Zadanie 3 (2 pkt)
Za prawid ow funkcj – 1 pkt.
Przyk ad: Uk ad ten zapewnia czno serca z p ucami.
Za poprawn lokalizacj procesu – 1 pkt.
Przyk ad: Wymiana gazowa nast puje w naczyniach w osowatych p uc.
BUDOWA I FUNKCJE SERCA Wersja A
Zadanie 1 (3 pkt)
Za podpisanie p ucnych prawych i lewych – 1 pkt.
Za podanie w ciwej nazwy ka dej z zastawek wraz z okre leniem jej dok adnej lokalizacji – po 1 pkt:
• zastawka dwudzielna mi dzy przedsionkiem a komor ;
• zastawka pó ksi ycowata otwiera si do wiat a aorty z komory lewej.
Zadanie 2 (2 pkt)
Za ka de z dwóch prawid owych porówna – po 1 pkt.
Przyk ady:
• Oba rodzaje mi ni maj pr ki (utworzone z w ókien kurczliwych).
• W tych dwóch typach mi ni wyst puj liczne mitochondria.
* Zadanie 3 (2 pkt)
Za wskazanie w ciwego elektrokardiogramu (A) – 1 pkt.
Przyk ad: W przypadku prawid owo pracuj cego serca na krzywej EKG wyró nia si charakterystyczne,
widoczne na tym rysunku za amki: P, Q, R, S, T.
BUDOWA I FUNKCJE SERCA Wersja A bis
Zadanie 1 (3 pkt)
Za podpisanie y g ównej dolnej i górnej – 1 pkt.
Za podanie w ciwej nazwy ka dej z zastawek wraz z okre leniem jej dok adnej lokalizacji – po 1 pkt:
• zastawka trójdzielna mi dzy przedsionkiem a komor ;
• zastawka pó ksi ycowata otwiera si do wiat a t tnicy p ucnej z komory prawej.
Zadanie 2 (2 pkt)
Za ka de z dwóch prawid owych porówna – po 1 pkt.
Przyk ady:
• Komórki mi nia sercowego s rozga zione na ko cach (widlasto), a komórki mi nia szkieletowego nie.
• Skurcz komórek mi nia sercowego jest wolniejszy ni skurcz komórek mi nia szkieletowego.
• Skurcz mi nia sercowego przebiega niezale nie od woli cz owieka, a szkieletowego zale nie.
• Mi sie sercowy cechuje d szy okres refrakcji ni mi sie szkieletowy.
* Zadanie 3 (2 pkt)
Za wskazanie w ciwego elektrokardiogramu (B) – 1 pkt.
Przyk ady:
Poniewa w tym przypadku na krzywej EKG brak charakterystycznych dla prawid owo pracuj cego serca
za amków: P, Q, S, T.
Poniewa na tym wykresie wyst puje (w dodatku nieregularnie) jedynie za amek R (brak charakterystycznych
za amków: P, Q, S, T).
BUDOWA I FUNKCJE SERCA Wersja B
Zadanie 1 (2 pkt)
Za prawid owe wskazanie lokalizacji w a zatokowego – 1 pkt.
Za podanie prawid owej funkcji – 1 pkt.
Przyk ad: W ze zatokowy zwany jest rozrusznikiem serca, poniewa to w nie tam tworzone s z najwi ksz
cz stotliwo ci (70 impulsów na minut ) impulsy nerwowe stymuluj ce prac serca.
* Zadanie 2 (1 pkt)
Za zaznaczenie za amka Q, R, S – 1 pkt.
Zadanie 3 (1 pkt)
Za prawid owo przedstawion przyczyn – 1 pkt.
Przyk ad: Ton drugi powstaje w zwi zku z zamykaniem si zastawek pó ksi ycowatych oraz uderzeniem o nie
krwi.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za wszystkie trzy prawid owe uzupe nienia – 2 pkt.
Za dwa prawid owe uzupe nienia – 1 pkt.
W kolejno ci od lewej: o rodek przyspieszaj cy prac serca nerwy wspó czulne przyspieszanie akcji serca.
BUDOWA I FUNKCJE SERCA Wersja B bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za prawid owe wskazanie lokalizacji p czka Hisa – 1 pkt.
Przyk ad: P czek Hisa przewodzi impulsy nerwowe z przedsionków do komór.
* Zadanie 2 (1 pkt)
Za zaznaczenie za amka P – 1 pkt.
Zadanie 3 (1 pkt)
Za prawid owo przedstawion przyczyn – 1 pkt.
Przyk ad: Ton pierwszy powstaje w zwi zku z zamykaniem si zastawek przedsionkowo-komorowych.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za wszystkie trzy prawid owe uzupe nienia – 2 pkt.
Za dwa prawid owe uzupe nienia – 1 pkt.
W kolejno ci od lewej: o rodek zwalniaj cy prac serca nerwy przywspó czulne hamowanie akcji serca.
SK ADNIKI MORFOTYCZNE KRWI I ICH ROLA Wersja A

Zadanie 1 (1 pkt)
Zadanie 2 (4 pkt)
Za ka de z dwóch prawid owych przyporz dkowa – po 1 pkt.
Za ka z dwóch prawid owych nazw – po 1 pkt:
I – b: trombocyt; II – c: leukocyt.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za prawid owe okre lenie funkcji erytrocytu – 1 pkt.
Przyk ad: Najwa niejsz funkcj erytrocytów jest transport gazów oddechowych (tlenu, dwutlenku w gla).
Za wskazanie w ciwego przystosowania – 1 pkt.
Przyk ady:
Erytrocyty zawieraj czerwony barwnik, hemoglobin , która ma zdolno nietrwa ego czenia si z gazami
oddechowymi.
aski, dwuwkl y i zaokr glony kszta t erytrocytu sprawia, e komórka ta ma korzystny stosunek
powierzchni do masy.
Erytrocyty ssaków pozbawione s j dra i wi kszo ci innych organelli, dzi ki czemu komórki te ponosz
minimalne koszty w asnego metabolizmu i mog ca y swój wysi ek skierowa na transport tlenu.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e nie (nie wszystkie przedstawione wyniki mieszcz si w granicach normy) – 1 pkt.
Przyk ad: Ta kobieta ma za ma o erytrocytów (poni ej dolnej granicy normy dla kobiet).
SK ADNIKI MORFOTYCZNE KRWI I ICH ROLA Wersja A bis
Zadanie 1 (1 pkt)
Za wybór w ciwej odpowiedzi (b) – 1 pkt.
Zadanie 2 (4 pkt)
Za ka de z dwóch prawid owych przyporz dkowa i podanie prawid owych nazw – po 1 pkt: I – c: erytrocyt;
II – a: leukocyt.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za prawid owe okre lenie funkcji trombocytu – 1 pkt.
Przyk ad: Trombocyty uczestnicz w procesie krzepni cia krwi.
Za wskazanie w ciwego przystosowania – 1 pkt.
Przyk ad: P ytki krwi uwalniaj enzym (trombokinaz p ytkow ), zapocz tkowuj proces tworzenia si
skrzepu.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e nie (nie wszystkie przedstawione wyniki mieszcz si w granicach normy) – 1 pkt.
Przyk ad: Ten m czyzna ma za du o leukocytów (powy ej górnej granicy normy).
CHOROBY UK ADY KR ENIA Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Za ka z dwóch prawid owych konsekwencji – po 1 pkt.
Przyk ady:
• ograniczony dop yw krwi do danego narz du (np. mózg, serce);
• zatrzymanie kr enia krwi w danym narz dzie prowadz ce do ca kowitej lub cz ciowej jego martwicy;
• wzrost ci nienia krwi.
* Zadanie 2 (4 pkt)
Za wybór osoby C – 1 pkt. Za prawid owe uzasadnienie – 1 pkt.
Przyk ad: Poniewa ma ona podwy szone (odbiegaj ce od normy) zarówno ci nienie skurczowe, jak
i rozkurczowe.
Za ka z dwóch prawid owych przyczyn – po 1 pkt.
Przyk ady:
• d ugotrwa y i silny stres;
• palenie tytoniu;
• zaburzenia gospodarki t uszczowej;
• sk onno ci dziedziczne.
* Zadanie 3 (2 pkt)
Za ka dy z dwóch prawid owych argumentów – po 1 pkt.
Przyk ady:
Ma a aktywno fizyczna mo e sta si przyczyn oty ci, która stanowi czynnik u atwiaj cy pojawienie si
i rozwój niektórych chorób uk adu kr enia (np. mia yca, niewydolno kr enia, choroba
nadci nieniowa).
Dieta bogata w w glowodany równie mo e doprowadzi do oty ci wraz z jej dalszymi konsekwencjami.
Palenie papierosów zmusza serce do nadmiernego wysi ku (nast puje przyspieszenie pracy serca).
Zadanie 4 (2 pkt)
Za ustalenie, e podane stwierdzenie jest prawdziwe – 1 pkt.
Za logiczny argument – 1 pkt.
Przyk ad: Liczne zaka enia wirusowe i bakteryjne przeniesione z innych cz ci cia a (np. z chorego z ba) mog
powodowa powstanie wielu ró nych schorze serca (stany zapalne mi nia sercowego, uszkodzenie zastawek itp.).
CHOROBY UK ADY KR ENIA Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za ka dy z dwóch prawid owych przyk adów – po 1 pkt.
Przyk ady:
• mia yca t tnic (arterioskleroza);
• choroba wie cowa;
• zawa serca;
• choroba nadci nieniowa.
* Zadanie 2 (4 pkt)
Za wybór osoby B – 1 pkt. Za prawid owe uzasadnienie – 1 pkt.
Przyk ad: Poniewa ma ona podwy szone (odbiegaj ce od normy) zarówno ci nienie skurczowe, jak
i rozkurczowe.
Za ka z dwóch prawid owych zasad – po 1 pkt.
Przyk ady:
• W diecie nale y ograniczy ilo soli i w glowodanów.
• Nale y zaprzesta palenia papierosów.
• Trzeba zwi kszy aktywno fizyczn , ale bez treningu si owego.
• Nale y ograniczy spo ywanie produktów z cholesterolem.
* Zadanie 3 (2 pkt)
Przyk ady:
Aktywny tryb ycia zapobiega oty ci, która stanowi czynnik u atwiaj cy pojawienie si i rozwój niektórych
chorób uk adu kr enia (np. mia yca, niewydolno kr enia, choroba nadci nieniowa).
Dieta oparta na zrównowa onym bilansie energetycznym równie w przewa aj cej liczbie przypadków
stanowi najlepszy sposób na unikni cie oty ci wraz z jej dalszymi konsekwencjami.
Picie alkoholu i palenie papierosów s czynnikami sprzyjaj cymi powstawaniu zmian mia ycowych,
dlatego te rezygnacja z nich jest wa nym elementem profilaktyki chorób uk adu kr enia.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za ustalenie, e podane stwierdzenie jest fa szywe – 1 pkt.
Przyk ad: Liczne zaka enia wirusowe i bakteryjne przeniesione z innych cz ci cia a (np. z chorego z ba) mog
powodowa powstanie wielu ró nych schorze serca (stany zapalne mi nia sercowego, uszkodzenie zastawek itp.).
SYSTEMY OBRONNE ORGANIZMU Wersja A
Zadanie 1 (1 pkt)
Za wybór w ciwej odpowiedzi (a) – 1 pkt.
Zadanie 2 (1 pkt)
Przyk ad: Grasica jest centralnym narz dem uk adu limfatycznego, miejscem dojrzewania limfocytów T.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za wskazanie strza w ciwego miejsca – 1 pkt.
Za prawid owe przedstawienie roli – 1 pkt.
Przyk ad: Przeciwcia a maj zdolno neutralizowania antygenów.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Przyk ady:
Szczepionka ta powoduje wytwarzanie odpowiednich przeciwcia skierowanych przeciwko antygenowi
wywo uj cemu WZW typu B oraz namna anie komórek pami ci immunologicznej.
Przy powtórnym kontakcie z tym samym antygenem tempo wzrostu poziomu przeciwcia jest znacznie
szybsze, co u atwia neutralizacje tych obcych bia ek, a tym samym chroni organizm przed zapadni ciem na
WZW typu B.
Przy powtórnym kontakcie z tym antygenem poziom przeciwcia jest znacznie wy szy ni przy pierwszym
(szczepionka), co chroni organizm przed zapadni ciem na WZW typu B.
SYSTEMY OBRONNE ORGANIZMU Wersja A bis
Zadanie 1 (1 pkt)
Zadanie 2 (1 pkt)
Za prawid owo przedstawion rol – 1 pkt.
Przyk ad: W y ch onne s miejscem dojrzewania limfocytów i makrofagów.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za wskazanie strza w ciwego miejsca – 1 pkt.
Za wymienienie prawid owego rodzaju komórek (plazmocyty / limfocyty B) – 1 pkt.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Przyk ady:
Szczepionka ta powoduje wytwarzanie odpowiednich przeciwcia skierowanych przeciwko antygenowi
wywo uj cemu t ec oraz namna anie komórek pami ci immunologicznej.
Przy powtórnym kontakcie z tym antygenem tempo wzrostu poziomu przeciwcia jest znacznie szybsze, co
atwia neutralizacj tych bia ek, a tym samym chroni organizm przed t cem.
Przy powtórnym kontakcie z tym antygenem poziom przeciwcia jest znacznie wy szy ni przy pierwszym
(szczepionka), co chroni organizm przed zapadni ciem na t ec.
RODZAJE ODPORNO CI I ICH CHARAKTERYSTYKA Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Za w ciwy wybór wszystkich mechanizmów dla I (b, d, e) – 1 pkt.
Za w ciwy wybór wszystkich mechanizmów dla II (a, c, f) – 1 pkt.
Zadanie 2 (3 pkt)
Za trafnie przedstawion ró nic – 1 pkt.
Przyk ad: Odpowied immunologiczna czynna pojawia si i trwa po przebyciu choroby lub zaszczepieniu si ,
natomiast je eli organizm otrzyma gotowe przeciwcia a, to jest to odpowied immunologiczna bierna.
Za ka dy z dwóch sposobów nabycia sztucznej odporno ci po 1 pkt.
Przyk ady:
• uodpornienie przez szczepienia;
• uodpornienie dzi ki surowicom odporno ciowym np. przeciwt cowej.
* Zadanie 3 (2 pkt)
Przyk ady:
• W wysokiej temperaturze wszystkie reakcje, np. tworzenie przeciwcia , przebiegaj szybciej.
• Gor czka stanowi bro przeciwko niektórym paso ytom.
• Gor czka jest jednym z czynników zwalczaj cych kr tki ki y.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za wybór zdania b – 1 pkt.
Za w ciwe poprawienie tego zdania – 1 pkt.
Przyk ad: Inwazyjno to zdolno antygenu / drobnoustroju / paso yta do wnikania i namna ania si
w organizmie.
RODZAJE ODPORNO CI I ICH CHARAKTERYSTYKA Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za w ciwy wybór wszystkich mechanizmów dla I (a, b, d) – 1 pkt.
Za w ciwy wybór wszystkich mechanizmów dla II (c, e, f) – 1 pkt.
Zadanie 2 (3 pkt)
Za trafnie przedstawion ró nic – 1 pkt.
Przyk ad: Odpowied immunologiczna czynna pojawia si i trwa po przebyciu choroby lub zaszczepieniu si ,
natomiast je eli organizm otrzyma gotowe przeciwcia a, to jest to odpowied immunologiczna bierna.
Za ka dy z dwóch sposobów nabycia naturalnej odporno ci – po 1 pkt.
Przyk ady:
przebyte zaka enie lub choroba;
przeciwcia a matki dostaj ce si w czasie ci y lub w trakcie karmienia piersi (tzw. siara) do organizmu
dziecka.
* Zadanie 3 (2 pkt)
Przyk ady:
• Jej rola nie jest jeszcze dok adnie poznana.
• W niektórych wypadkach gor czka wzmaga wra liwo na ró ne infekcje.
• Zbyt d ugo utrzymuj ca si wysoka temperatura mo e zagra yciu cz owieka.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za wybór zdania c – 1 pkt.
Za w ciwe poprawienie tego zdania – 1 pkt.
Przyk ad: Patogenno ci nazywamy zdolno drobnoustroju / antygenu do wywo ywania niekorzystnych zmian
chorobowych.
PRZYCZYNY I SKUTKI ZAKA Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Za prawid owy wybór wszystkich 4 chorób (b onica, d uma, rze czka, t ec) – 2 pkt.
Za prawid owy wybór 3 chorób – 1 pkt.
Uwaga: Je eli ucze poda wi cej ni 4 odpowiedzi, ocenie podlegaj 4 pierwsze podkre lone choroby.
Zadanie 2 (1 pkt)
Za w ciwe dobranie wszystkich par (I – c; II – a; III – b) – 1 pkt.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za ustalenie, e fagiem agodnym jest B – 1 pkt.
Za trafne uzasadnienie – 1 pkt.
Przyk ad: Poniewa po wnikni ciu do komórek gospodarza nie zachodzi namna anie si bakteriofagów
i zainfekowane komórki prze ywaj .
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za podanie poprawnej definicji – 1 pkt.
Przyk ad: Pasteryzacja jest to niszczenie drobnoustrojów przez poddanie ich dzia aniu wysokiej temperatury.
Za w ciwe uzasadnienie – 1 pkt.
Przyk ad: Jest u yteczna w zwalczaniu drobnoustrojów w ywno ci, np. w mleku, sokach owocowych;
równocze nie nie powoduje utraty ich walorów od ywczych.
PRZYCZYNY I SKUTKI ZAKA E Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za prawid owy wybór wszystkich 4 chorób (odra, ró yczka, ospa wietrzna, choroba Heinego-Medina) – 2 pkt.
Za prawid owy wybór 3 chorób – 1 pkt.
Uwaga: Je eli ucze poda wi cej ni 4 odpowiedzi, ocenie podlegaj 4 pierwsze podkre lone choroby.
Zadanie 2 (1 pkt)
Za w ciwe dobranie wszystkich par (I – d; II – c; III – b) – 1 pkt.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za ustalenie, e fagiem zjadliwym jest A – 1 pkt.
Przyk ad: Poniewa po wnikni ciu do komórek gospodarza w ko cowym efekcie powoduje ich liz .
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za podanie poprawnej definicji – 1 pkt.
Przyk ad: Inaczej wyja awianie, czyli niszczenie drobnoustrojów i ich przetrwalników bardzo wysok
temperatur w specjalnych urz dzeniach.
Przyk ad: Jest to metoda stosowana przede wszystkim w szpitalach, przychodniach, gabinetach lekarskich do
niszczenia drobnoustrojów chorobotwórczych na np. narz dziach chirurgicznych, dentystycznych itp.
PRZYCZYNY I SKUTKI ZAKA Wersja B
Zadanie 1 (2 pkt)
Za wybór wszystkich 4 poprawnych cech (a, d, e, g) – 2 pkt.
Za wybór trzech poprawnych cech – 1 pkt.
Uwaga: Je eli ucze poda wi cej ni 4 odpowiedzi, ocenie podlegaj 4 pierwsze podkre lone cechy.
Zadanie 2 (4 pkt)
Za ka dy przyk ad choroby dla A i B – po 1 pkt.
Przyk ady:
A – d uma, kleszczowe zapalenie opon mózgowych, borelioza, w cieklizna, dyfteryt;
B – cholera, salmonelloza, czerwonka, tyfus, gru lica.
Za ka dy z dwóch trafnych opisów profilaktyki – po 1 pkt.
Przyk ady:
Podstawow zasad profilaktyki jest hospitalizacja osób chorych i izolacja nosicieli.
Unikanie kontaktu z chorymi zwierz tami.
Unikanie bezpo redniego kontaktu z osobami chorymi.
Szczepienia ochronne.
Na terenach zagro onych chorob spo ywanie tylko przegotowanej, odka onej wody i ywno ci odpowiednio
przygotowanej.
* Zadanie 3 (1 pkt)
Za w ca ci poprawne uporz dkowanie etapów 1 pkt.
W kolejno ci od góry: a – 3, b – 5, c – 4, d – 1, e – 2.
PRZYCZYNY I SKUTKI ZAKA Wersja B bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za wybór wszystkich 4 poprawnych cech (b, c, f, g) – 2 pkt.
Za wybór trzech poprawnych cech – 1 pkt.
Uwaga: Je eli ucze poda wi cej ni 4 odpowiedzi, ocenie podlegaj 4 pierwsze podkre lone cechy.
Zadanie 2 (4 pkt)
Za ka dy przyk ad choroby dla A i B – po 1 pkt.
Przyk ady:
A – gru lica, zapalenie p uc, ospa wietrzna, grypa, odra;
B – tr d, d uma, ró yczka.
Za ka dy z dwóch trafnych opisów profilaktyki – po 1 pkt.
Przyk ady:
Podstawow zasad profilaktyki jest hospitalizacja osób chorych i izolacja nosicieli.
Unikanie kontaktu z chorymi zwierz tami.
Unikanie bezpo redniego kontaktu z osobami chorymi.
Szczepienia ochronne.
Na terenach zagro onych chorob spo ywanie tylko przegotowanej, odka onej wody i ywno ci odpowiednio
przygotowanej.
* Zadanie 3 (1 pkt)
Za w ca ci poprawne uporz dkowanie etapów – 1 pkt.
W kolejno ci od góry: a – 3, b – 2, c – 4, d – 5, e – 1.
IMMUNOPROFILAKTYKA W CHOROBACH Wersja A
* Zadanie 1 (2 pkt)
Za wskazanie preparatu A – 1 pkt.
Za podanie poprawnej nazwy (szczepionka) – 1 pkt.
Zadanie 2 (2 pkt)
Za ka z dwóch prawid owo przedstawionych cech – po 1 pkt.
Przyk ady:
• wywo ywanie ró nych reakcji przez jedn cytokin albo podobne dzia anie ró nych cytokin (plejotropizm);
• pojawienie si jednej z cytokin powoduje powstanie nast pnych (dzia anie kaskadowe);
• dzia anie przeciwstawne poszczególnych cytokin (antagonizm dzia ania);
• konieczno zachowania kolejno ci dzia ania poszczególnych cytokin na komórk ( cuchowo dzia ania).
Zadanie 3 (1 pkt)
Za wybór w ciwej odpowiedzi (e) – 1 pkt.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za prawid owe wyja nienia dotycz ce zarówno cz stotliwo ci, jak i czasu podawania tej szczepionki – po 1 pkt.
Przyk ad: Przebycie ró yczki pozostawia odporno na ca e ycie, równie szczepionka przeciwko tej chorobie
wywo uje d ugotrwa odporno (1 pkt). Pó ny okres podawania tej szczepionki zwi zany jest
z zabezpieczeniem kobiet w pierwszych miesi cach ci y, poniewa choroba ta mo e wywo poronienie lub
obumarcie p odu (1 pkt).
IMMUNOPROFILAKTYKA W CHOROBACH Wersja A bis
* Zadanie 1 (2 pkt)
Za wskazanie preparatu B – 1 pkt.
Za prawid owe okre lenie czasu – 1 pkt.
Przyk ad: Preparat B (surowica), czas trwania wywo ywanej przez niego odporno ci jest krótki / krótszy
w porównaniu z dzia aniem preparatu A.
Zadanie 2 (2 pkt)
Za ka z dwóch prawid owych funkcji – po 1 pkt.
Przyk ady:
• wp ywaj na zwi kszenie produkcji przeciwcia .
• aktywuj pewne limfocyty.
• aktywuj granulocyty.
• zwi kszaj specyficzn odpowied komórkow .
Zadanie 3 (1 pkt)
Za prawid owy wybór (d) – 1 pkt.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za podanie logicznego powodu podawania tej szczepionki – 1 pkt.
Przyk ad: Rodzice pragn uchroni swoich synów przed gro nymi powik aniami winki, które wyst puj
w wieku doros ym, np. zapalenie j der z nast pstwem bezp odno ci.
Za prawid owe okre lenie warunku – 1 pkt.
Przyk ad: Dziecko poddane szczepieniu musi by zdrowe.
PRZESZCZEPY TKANEK I NARZ DÓW Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Przyk ady:
• wykonywanie zabiegów transfuzji krwi;
• opieka medyczna nad tzw. ci konfliktow .
Zadanie 2 (3 pkt)
Za wszystkie trzy prawid owo okre lone warunki – 2 pkt. Za dwa prawid owo okre lone warunki – 1 pkt.
Grupa krwi matki Rh–
Grupa krwi dziecka Rh+
Szczelno yska (–)
Za prawid owy przyk ad dzia zapobiegaj cych – 1 pkt.
Przyk ady:
• podawanie odpowiednich gamma-globulin;
• ródmaciczne przetaczanie krwi p odu;
• d sza przerwa mi dzy kolejnymi ci ami.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za trzy prawid owe przyporz dkowania – 2 pkt.
Za dwa prawid owe przyporz dkowania – 1 pkt.
I – c; II – d; III – b.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za ka dy z dwóch argumentów – po 1 pkt.
Przyk ady:
Przeszczep organu jest cz sto tzw. ostatni desk ratunku dla umieraj cego cz owieka, dlatego te trzeba
zrobi wszystko, by mu pomóc.
Skoro po mierci cia o i tak ulega rozk adowi, to mo liwo jego cz ciowego wykorzystania w celu
ratowania innego ycia powinna by czym naturalnym, niebudz cym sprzeciwów.
PRZESZCZEPY TKANEK I NARZ DÓW Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Przyk ady:
• identyfikacja osób, np. po miertna;
• okre lenie stopnia pokrewie stwa osób;
• ustalanie ojcostwa.
Zadanie 2 (3 pkt)
Przyk ad: W przypadku tego konfliktu serologicznego w warunkach nieszczelno ci yskowej, przeciwcia a
obecne w krwiobiegu matki przenikaj do krwiobiegu p odu, uszkadzaj c go.
Za ka dy z dwóch prawid owych sposobów dzia ania – po 1 pkt.
Przyk ady:
• podawanie odpowiednich gamma-globulin;
• ródmaciczne przetaczanie krwi p odu;
• d sza przerwa mi dzy kolejnymi ci ami.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za trzy prawid owe przyporz dkowania – 2 pkt.
Za dwa prawid owe przyporz dkowania – 1 pkt.
I – c; II – d; III – b.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za ka dy z dwóch argumentów – po 1 pkt.
Przyk ady:
Istnieje obawa, e takie podej cie prawne niesie ze sob niebezpiecze stwo nadu zwi zanych np.
z handlem organami ludzkimi.
Zawsze istnieje obawa, e zgon mo e nie by faktycznie stwierdzony i e kto jest w tak zwanej pi czce,
a przecie pobieranie niektórych organów, np. serca, musi si odby zaraz po stwierdzeniu zgonu.
BUDOWA UK ADU ODDECHOWEGO Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Za wskazanie w ciwego rysunku (A) – 1 pkt.
Przyk ad: Poniewa podczas wdechu przepona kurczy si (obni a si w dó ), co powoduje zwi kszenie obj to ci
klatki piersiowej.
Zadanie 2 (2 pkt)
Za podkre lenie nab onka jednowarstwowego p askiego – 1 pkt.
Za wykazanie zwi zku mi dzy potrzeb atwego przemieszczania si gazów oddechowych a cienk warstw
komórek nab onka, która to umo liwia – 1 pkt.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za w pe ni prawid owo podan definicj – 1 pkt.
Przyk ad: Pojemno yciowa p uc to ilo powietrza wydychanego po maksymalnym wype nieniu p uc.
Za trafne okre lenie sposobu na jej zwi kszenie (np. wiczenia fizyczne) – 1 pkt.
Za prawid owe sformu owanie hipotezy – 1 pkt.
Przyk ad: W powietrzu wydychanym z p uc znajduje si dwutlenek w gla.
BUDOWA UK ADU ODDECHOWEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za wskazanie w ciwego rysunku (B) – 1 pkt.
Przyk ad: Poniewa podczas wydechu nast puje rozkurcz przepony (podnosi si w gór ), co powoduje
zmniejszenie obj to ci klatki piersiowej.
Zadanie 2 (2 pkt)
Za podkre lenie nab onka jednowarstwowego migawkowego – 1 pkt.
Za wykazanie zwi zku mi dzy potrzeb oczyszczenia powietrza z zanieczyszcze , zanim dostanie si ono do
uc, a rz skami na powierzchni komórek nab onka, które umo liwiaj wychwytywanie tych zanieczyszcze
– 1 pkt.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za w pe ni prawid owo podan definicj – 1 pkt.
Przyk ad: Pojemno oddechowa p uc to ilo powietrza wci ganego do p uc podczas normalnego wdechu.
Za wskazanie sposobu jej pomiaru (wykorzystanie spirometru) – 1 pkt.
Za prawid owe sformu owanie problemu badawczego – 1 pkt.
Przyk ady:
• Wykrywanie obecno ci dwutlenku w gla w powietrzu wydychanym z p uc.
• Czy w powietrzu wydychanym z p uc znajduje si dwutlenek w gla?
ISTOTA ODDYCHANIA KOMÓRKOWEGO Wersja A
* Zadanie 1 (2 pkt)
Za poprawny wybór ka dego z dwóch zda (a, c) – po 1 pkt.
Zadanie 2 (3 pkt)
Za zaznaczenie w ciwej lokalizacji – 1 pkt.
Za podanie prawid owej nazwy (grzebienie mitochondrialne / wewn trzna b ona) – 1 pkt.
Za podanie prawid owego przystosowania – 1 pkt.
Przyk ad: W b onie tej znajduj si enzymy i bia ka bior ce udzia w ko cowych etapach utleniania
biologicznego i syntezie ATP.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za wpisanie we w ciwej kolejno ci wszystkich 5 podanych okre le (kwas szczawiooctowy, kwas
bursztynowy, kwas jab kowy, atomy wodoru, cuch oddechowy) – 2 pkt.
Za wpisanie 4 prawid owych okre le – 1 pkt.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za podanie prawid owej nazwy (glikoliza) – 1 pkt.
Za okre lenie w ciwej lokalizacji (cytoplazma) – 1 pkt.
ISTOTA ODDYCHANIA KOMÓRKOWEGO Wersja A bis
* Zadanie 1 (2 pkt)
Za poprawny wybór ka dego z dwóch zda (b, c) – po 1 pkt.
Zadanie 2 (3 pkt)
Za zaznaczenie w ciwej lokalizacji – 1 pkt.
Za podanie prawid owej nazwy (matriks / matrix / macierz) – 1 pkt.
Za podanie prawid owego przystosowania – 1 pkt.
Przyk ad: W macierzy mitochondrium znajduj si enzymy niezb dne do utleniania substancji organicznych /
wyst puj enzymy cyklu Krebsa.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za wpisanie we w ciwej kolejno ci wszystkich 5 podanych okre le (glukoza, kwas pirogronowy, NADH2,
kwas szczawiooctowy, kwas cytrynowy) – 2 pkt.
Za wpisanie 4 prawid owych okre le – 1 pkt.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za okre lenie w ciwej lokalizacji (cytoplazma) – 1 pkt.
CHOROBY UK ADU ODDECHOWEGO Wersja A
Zadanie 1 (4 pkt)
Za ka prawid ow nazw – po 1 pkt.
Przyk ady:
• przez bakterie: gru lica, zapalenie p uc, zapalenie oskrzeli;
• przez wirusy: grypa, wirusowe zapalenie p uc lub oskrzeli;
• o pod u alergicznym: astma;
• choroby zawodowe.
* Zadanie 2 (1 pkt)
Za prawid owo sformu owany wniosek – 1 pkt.
Przyk ady:
• Palenie papierosów jest najcz stsz przyczyn zgonów w ród m czyzn w USA.
• Najwi ksza miertelno jest w ród m czyzn pal cych papierosy lub fajk i papierosy.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za podanie prawid owego czynnika – 1 pkt.
Za trafne okre lenie skutku jego dzia ania – 1 pkt.
Przyk ady:
• py y nietoksyczne – pylica p uc;
• dwutlenek siarki – chroniczny nie yt oskrzeli;
• tlenek w gla – czy si z hemoglobin , powoduj c niedotlenienie organizmu;
• w glowodory aromatyczne – wywo uj raka;
• o ów – zmniejsza odporno , hamuje erytropoez , toksyczny dla uk adu nerwowego.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e jest to wa ne dla zdrowia badanie – 1 pkt.
Przyk ady:
Powinni my si okresowo (co 2-3 lata prze wietla ), poniewa tylko w ten sposób mo na wykry np. pocz tki
gru licy lub raka p uc.
Jest to po yteczne badanie, poniewa stanowi element dzia profilaktycznych w wypadku tak gro nych
chorób jak gru lica czy nowotwory.
CHOROBY UK ADU ODDECHOWEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (4 pkt)
Za ka prawid ow nazw – po 1 pkt.
Przyk ady:
• przez bakterie;
• przez wirusy;
• o pod u alergicznym: astma;
• choroby zawodowe: pylica, rozedma p uc.
* Zadanie 2 (1 pkt)
Za prawid owo sformu owany argument – 1 pkt.
Przyk ad: Najwi ksza miertelno – wynosz ca a 110 przypadków na 100 tysi cy
osób – jest w ród m czyzn pal cych papierosy lub – 100 przypadków – w ród m czyzn pal cych papierosy
i fajk .
Zadanie 3 (2 pkt)
Za podanie prawid owego ród a – 1 pkt.
Za trafne okre lenie sposobu jego eliminacji – 1 pkt.
Przyk ady:
motoryzacja – u ywanie benzyny bezo owiowej lub alternatywnych paliw, np. gaz, olej rzepakowy, energia
elektryczna;
przemys energetyczny – zast powanie energii ze róde konwencjonalnych (w giel, ropa, gaz)
niekonwencjonalnymi ród ami (geotermia, hydroenergia, energia s oneczna, wiatrowa);
przemys metalurgiczny – stosowanie bardziej przyjaznych rodowisku technologii.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e jest to wa ne dla zdrowia dzia anie – 1 pkt.
Przyk ady:
Py y wywo uj choroby dróg oddechowych, mog si przedostawa do p uc i blokowa p cherzyki p ucne,
dlatego te , je eli jest to zwi zane np. z wykonywan prac , nale y nosi maski ochronne.
Py y mog nie ze sob substancje toksyczne lub rakotwórcze, dlatego te nale y unika przebywania
w rodowisku zapylonym.
WSPÓ DZIA ANIE UK ADÓW ODDECHOWEGO I KRWIONO NEGO W ADAPTACJI

WYSI KU Wersja A
Zadanie 1 (3 pkt)
Za wybór ka dego z dwóch prawid owych mechanizmów (c, e) – po 1 pkt.
Przyk ady:
c, poniewa zwi kszenie pojemno ci minutowej serca powoduje wzrost ilo ci tlenu transportowanego przez
krew do tkanek;
e, poniewa wzmo ona wentylacja p uc powoduje zwi kszenie tempa wymiany gazowej, dzi ki czemu
wzrasta ilo tlenu transportowanego do tkanek.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za wskazanie osoby A – 1 pkt.
Przyk ady:
Podczas intensywnego wysi ku narz dy wewn trzne, takie jak nerki lub w troba, nie pracuj zbyt intensywnie,
wi c przep yw krwi przez nie jest wyra nie mniejszy.
Mi nie szkieletowe intensywnie pracuj , dlatego przep ywa przez nie zwi kszona ilo krwi.
Pojemno minutowa serca jest bardzo wysoka, gdy konieczne by o zwi kszenie ilo ci tlenu we krwi.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za trafny wybór cechy wraz z uzasadnieniem – po 1 pkt.
Przyk ady:
W porównaniu z mi niami osób nie trenuj cych mi nie szkieletowe przystosowane do du ego wysi ku maj
zwi kszon liczb mitochondriów niezb dnych w procesie oddychania komórkowego, dzi ki czemu ryzyko
powstawania tzw. zakwasów oraz zaci gania d ugu tlenowego jest du o mniejsze.
W porównaniu z mi niami osób nie trenuj cych mi nie szkieletowe przystosowane do du ego wysi ku s
oplecione g stsz sieci naczy w osowatych, dzi ki czemu maj lepszy dop yw tlenu wraz z krwi .
Zadanie 4 (1 pkt)
WSPÓ DZIA ANIE UK ADÓW ODDECHOWEGO I KRWIONO NEGO W ADAPTACJI

WYSI KU Wersja A bis
Zadanie 1 (3 pkt)
Za wybór ka dego z dwóch prawid owych mechanizmów (b, d) – po 1 pkt.
Przyk ady:
b, poniewa zwi kszenie cz sto ci skurczów serca powoduje wzrost ilo ci tlenu transportowanego przez
krew do tkanek;
d, poniewa przyspieszone tempo oddychania i g bsze oddechy powoduj zwi kszenie tempa wymiany
gazowej, dzi ki czemu wzrasta ilo tlenu transportowanego do tkanek.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za wskazanie osoby B – 1 pkt.
Przyk ady:
Podczas odpoczynku pracuj narz dy wewn trzne, takie jak nerki lub w troba, wi c przep yw krwi przez nie
jest wyra nie wi kszy.
Mi nie szkieletowe odpoczywaj , wi c przep ywa przez nie ograniczona ilo krwi.
Pojemno minutowa serca nie jest zbyt wysoka, gdy nie ma zapotrzebowania na zwi kszenie ilo ci tlenu
we krwi.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za trafny wybór cechy wraz z uzasadnieniem – po 1 pkt.
Przyk ad: W porównaniu z mi niami osób nie trenuj cych mi nie szkieletowe przystosowane do du ego
wysi ku maj zwi kszon liczb enzymów niezb dnych w procesie oddychania komórkowego, dzi ki czemu
ryzyko powstawania tzw. zakwasów oraz zaci gania d ugu tlenowego jest du o mniejsze.
Zadanie 4 (1 pkt)
BUDOWA UK ADU POKARMOWEGO Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Za ka dy prawid owy podpis wraz ze wskazaniem w ciwej lokalizacji – po 1 pkt.
A – prze yk, B – jelito cienkie.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za w ciwy wybór ka dej z dwóch prawid owych odpowiedzi (b, d) – po 1 pkt.
Zadanie 3 (1 pkt)
Za w pe ni prawid owo okre lon rol – 1 pkt.
Przyk ad: P cherzyk ciowy magazynuje i zag szcza .
Za prawid owo sformu owan hipotez badawcz – 1 pkt.
Przyk ady:
• Ilo wydzielanego soku dkowego zale y od rodzaju pokarmu.
• Czas trawienia jest ró ny dla ró nych pokarmów.
• Czas trawienia jest zale ny od rodzaju pokarmu.
BUDOWA UK ADU POKARMOWEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za ka dy prawid owy podpis wraz ze wskazaniem w ciwej lokalizacji – po 1 pkt.
A – jama ustna, B – dek.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za w ciwy wybór ka dej z dwóch prawid owych odpowiedzi (b, d) – po 1 pkt.
Zadanie 3 (1 pkt)
Za w pe ni prawid owo okre lon rol – 1 pkt.
Przyk ad: Trzustka wytwarza enzymy trawienne, które rozk adaj ró ne zwi zki organiczne w dwunastnicy.
Za prawid owe sformu owanie problemu – 1 pkt.
Przyk ady:
• Czy rodzaj pokarmu wp ywa na ilo wydzielanego soku trawiennego?
• Jak rodzaj pokarmu wp ywa na ilo wydzielanego soku trawiennego?
SK ADNIKI POKARMOWE Wersja A
Zadanie 1 (1 pkt)
Za poprawny wybór (c) – 1 pkt.
Zadanie 2 (3 pkt)
Za podanie prawid owej nazwy: lipidy – 1 pkt.
Za ka dy z dwóch przyk adów – po 1 pkt.
Przyk ady: olej ro linny, smalec, mas o, mleko, sery, mi so, ryby.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za podanie dwóch prawid owych przyk adów – 1 pkt.
Przyk ady: wap , fosfor, magnez, siarka, chlor, sód, potas.
Za przedstawienie prawid owej funkcji jednego z nich – 1 pkt.
Przyk ady:
wap – umo liwia funkcjonowanie uk adu nerwowego i mi ni oraz krzepni cie krwi, wchodzi w sk ad ko ci
i z bów;
fosfor – wchodzi w sk ad ko ci, ATP, kwasów nukleinowych;
magnez – zwi zany z funkcjonowaniem uk adu nerwowego i mi niowego, aktywator enzymów, buduje
ko ci, z by, mi nie;
siarka – sk adnik bia ek budulcowych i regulacyjnych, hormonów, enzymów i witamin;
chlor – utrzymuje równowag p ynów ustrojowych;
sód i potas – bior udzia w regulacji gospodarki wodnej organizmu.
Za sformu owanie poprawnego problemu badawczego – 1 pkt.
Przyk ady:
• Badanie wyst powania glukozy w soku ro linnym.
• Czy w ka dym z badanych soków ro linnych wyst puje glukoza?
Za przedstawienie prawid owej próby kontrolnej wraz z dalszym post powaniem – po 1 pkt.
Przyk ad: Do probówki wlano 5 ml roztworu glukozy (1 pkt), a nast pnie dodano po 2 ml odczynników Fehlinga
I i II. Po podgrzaniu wyst pi o zabarwienie ceglastoczerwone (1 pkt).
SK ADNIKI POKARMOWE Wersja A bis
Zadanie 1 (1 pkt)
Za poprawny wybór (d) – 1 pkt.
Zadanie 2 (3 pkt)
Za podanie prawid owej nazwy: wielocukry / cukry z one – 1 pkt.
Za ka dy z dwóch przyk adów po 1 pkt.
Przyk ady: m ka, kasza, chleb, fasola, ry , banany, ziemniaki – skrobia, warzywa i owoce – b onnik.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za podanie dwóch prawid owych przyk adów – 1 pkt.
Przyk ady: elazo, jod, mied , cynk, mangan, kobalt, fluor.
Za przedstawienie prawid owej funkcji jednego z nich – 1 pkt.
Przyk ady:
• elazo – aktywator enzymów oddechowych;
• jod – sk adnik hormonów tarczycy;
• mied – sk adnik wielu enzymów, potrzebna do syntezy hemoglobiny;
• cynk – sk adnik wielu enzymów, odgrywa rol w trawieniu bia ek;
• mangan – aktywator wielu enzymów;
• kobalt – sk adnik witaminy B12 potrzebnej do produkcji erytrocytów;
• fluor – sk adnik szkliwa z bów.
Za sformu owanie poprawnej hipotezy – 1 pkt.
Przyk ady:
• W soku ro linnym wyst puje glukoza.
• W ka dym z badanych soków ro linnych wyst puje glukoza.
Za przedstawienie prawid owej próby kontrolnej wraz z dalszym post powaniem – po 1 pkt.
Przyk ad: Do probówki wlano 5 ml roztworu glukozy (1 pkt), a nast pnie dodano po 2 ml odczynników Fehlinga
I i II. Po podgrzaniu wyst pi o zabarwienie ceglastoczerwone (1 pkt).
SK ADNIKI POKARMOWE Wersja B
Zadanie 1 (2 pkt)
Przyk ady:
• Jest podstawowym sk adnikiem cytoplazmy ka dej komórki.
• Jest podstawowym sk adnikiem p ynów ustrojowych, co wi e si z regulacj ci nienia osmotycznego
w organizmie.
• Bierze udzia w procesach trawienia (hydroliza).
• Jest rozpuszczalnikiem zarówno wydalanych zwi zków, jak i wielu transportowanych substancji.
• Pe ni funkcj termoregulacyjn .
Zadanie 2 (2 pkt)
Za prawid owy wybór ka dego z dwóch róde – po 1 pkt.
Przyk ady:
• z po ywieniem (pokarm + napoje);
• z rozk adu w glowodanów, bia ek i t uszczów (= woda metaboliczna).
Zadanie 3 (1 pkt)
Za w ciwy wybór odpowiedzi (b) – 1 pkt.
Za trafnie sformu owan hipotez badawcz – 1 pkt.
Przyk ad: Nasiona wszystkich badanych ro lin zawieraj bia ko.
Za prawid owe okre lenie próby kontrolnej – 1 pkt: 10% roztwór elatyny (w którym jest bia ko zwierz ce).
SK ADNIKI POKARMOWE Wersja B bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Przyk ady:
• funkcja budulcowa (podstawowy sk adnik cytoplazmy ka dej komórki);
• sk adnik p ynów ustrojowych;
• udzia w procesach trawienia (hydroliza);
• udzia w procesach wydalniczych (rozpuszczalnik wydalanych zwi zków);
• funkcja termoregulacyjna;
• funkcja transportowa (rozpuszczalnik wielu substancji).
Zadanie 2 (2 pkt)
Za prawid owy wybór ka dego z dwóch czynników – po 1 pkt.
Przyk ady:
• Ilo pobieranych p ynów zale y od intensywno ci wykonywanej pracy.
• Zale y od temperatury otoczenia.
• Zale y od temperatury wewn trznej organizmu, np. tzw. gor czki.
• Zale y od warunków klimatycznych, np. wilgotno ci powietrza.
Zadanie 3 (1 pkt)
Za w ciwy wybór odpowiedzi (c) – 1 pkt.
Za trafnie sformu owany problem badawczy – 1 pkt.
Przyk ad: Czy nasiona wszystkich badanych ro lin zawieraj bia ko?
Za prawid owe okre lenie zawarto ci czwartej probówki – 1 pkt.
Przyk ad: W podobny sposób roztarte z wod nasiona, np. bobu (lub soi).
ETAPOWO TRAWIENIA Wersja A
Zadanie 1 (1 pkt)
Za wszystkie cztery prawid owe po czenia (I – d; II – c; III – e; IV – a) – 1 pkt.
* Zadanie 2 (3 pkt)
Za ka dy w ca ci poprawnie uzupe niony wiersz tabeli – po 1 pkt (w kolejno ci):
1. jelito cienkie / dwunastnica, dwupeptydy;
2. jama ustna, skrobia;
3. pepsyna, peptydy, dwupeptydy / oligopeptydy.
Zadanie 3 (1 pkt)
Przyk ady:
• Powoduje rozbicie du ych kropli t uszczu na ma e w celu wi kszego kontaktu z enzymami.
• Poprzez emulgacj t uszczu wspomaga dzia anie lipazy trzustkowej w dwunastnicy.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za prawid owe oznaczenie optimum dzia ania ka dego z dwóch enzymów – po 1 pkt: A – oko o 8 pH, B – oko o
2 pH.
Zadanie 5 (1 pkt)
Za poprawnie podany argument wykazuj cy pozytywn rol bakterii – 1 pkt.
Przyk ady:
• Produkuj witaminy, np. K, B.
• Pomagaj we wch anianiu witamin.
ETAPOWO TRAWIENIA Wersja A bis
Zadanie 1 (1 pkt)
Za wszystkie cztery prawid owe po czenia (I – d; II – c; III – b; IV – e) – 1 pkt.
* Zadanie 2 (3 pkt)
Za ka dy w ca ci poprawnie uzupe niony wiersz tabeli – po 1 pkt. W kolejno ci:
1. amylaza linowa / ptialina, maltoza;
2. dek, bia ka;
3. lipaza trzustkowa, glicerol i kwasy t uszczowe.
Zadanie 3 (1 pkt)
Przyk ady:
• Uaktywnia pepsynogen.
• Pe ni funkcj sterylizatora.
• Zakwasza rodowisko.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za prawid owe oznaczenie optimum dzia ania ka dego z dwóch enzymów – po 1 pkt:
A – ok. 8 pH, B – ok. 7 pH.
Zadanie 5 (1 pkt)
Za poprawnie podany argument wykazuj cy pozytywn rol bakterii – 1 pkt.
Przyk ady:
• Produkuj witaminy, np. K, B.
• Pomagaj we wch anianiu witamin.
TROBA Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Za wskazanie strza w ciwego naczynia – 1 pkt.
Za podanie prawid owej cechy – 1 pkt.
Przyk ady:
• Krew transportowana tym naczyniem posiada zmienny poziom glukozy.
• Bezpo rednio po posi ku poziom glukozy we krwi transportowanej tym naczyniem wzrasta.
Zadanie 2 (2 pkt)
Za w ciwe okre lenie st enia (wysokie) – 1 pkt.
Za podanie prawid owego przyk adu sytuacji – 1 pkt.
Przyk ad: Po zjedzeniu obfitego w w glowodany posi ku.
* Zadanie 3 (1 pkt)
Za trafny argument – 1 pkt.
Przyk ad: W troba wytwarza i odprowadza j drogami ciowymi do dwunastnicy.
* Zadanie 4 (3 pkt)
Za prawid owo wpisan ocen ka dego z trzech zda – po 1 pkt:
a – prawda, b – fa sz, c – prawda.
TROBA Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za wskazanie strza w ciwego naczynia – 1 pkt.
Za podanie prawid owej cechy – 1 pkt.
Przyk ad: P ynie ni do komórek w troby krew utlenowana.
Zadanie 2 (2 pkt)
Za w ciwe okre lenie st enia (niskie) – 1 pkt.
Za podanie prawid owego przyk adu sytuacji – 1 pkt.
Przyk ady:
• w czasie g odu;
• po ci kiej, wyczerpuj cej pracy fizycznej.
* Zadanie 3 (1 pkt)
Za trafny argument – 1 pkt.
Przyk ady:
W w trobie nast puje przekszta cenie substancji szkodliwych w zwi zki oboj tne.
troba przetwarza toksyczny amoniak na mocznik.
Jej komórki wychwytuj z krwi leki, alkohol, hormony podawane zewn trznie i zamieniaj je w zwi zki
nieaktywne.
* Zadanie 4 (3 pkt)
Za prawid owo wpisan ocen ka dego z trzech zda – po 1 pkt:
a – prawda, b – prawda, c – fa sz.
NORMY ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Za podkre lenie ka dej z dwóch prawid owych funkcji – po 1 pkt.
Mo liwe odpowiedzi: a, d, e.
* Zadanie 2 (1 pkt)
Za poprawnie sformu owan hipotez – 1 pkt.
Przyk ady:
• Aktywno fizyczna wymaga wi kszych nak adów energetycznych ni praca umys owa.
• Im wi ksza aktywno fizyczna, tym wy sze wydatki energetyczne.
Zadanie 3 (3 pkt)
Za ka de poprawnie wpisane okre lenie – po 1 pkt. W kolejno ci: dodatni, ujemny, zrównowa ony.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za ka de z dwóch trafnych zalece – po 1 pkt.
Przyk ady:
• zwi kszenie wysi ku fizycznego;
• spo ywanie pokarmów ubogoenergetycznych, dostarczanie odpowiednich ilo ci witamin i minera ów;
• poznanie zasad prawid owego od ywiania si , by nie pope nia b dów ywieniowych.
NORMY ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za podkre lenie ka dej z dwóch prawid owych funkcji – po 1 pkt.
Mo liwe odpowiedzi: b, c.
* Zadanie 2 (1 pkt)
Za przedstawienie trafnego wniosku – 1 pkt.
Przyk ady:
• Najwi kszego wydatku energetycznego wymagaj wiczenia fizyczne / wymaga aktywno sportowa.
• Praca umys owa nie wymaga zbyt du ych nak adów energetycznych.
Zadanie 3 (3 pkt)
Za ka de poprawnie wpisane okre lenie – po 1 pkt. W kolejno ci: zrównowa ony, ujemny, dodatni.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za ka dy z dwóch trafnych przyk adów schorze – po 1 pkt.
Przyk ady:
• cukrzyca;
• mia yca t tnic;
• niewydolno kr enia;
• nadci nienie t tnicze.
NORMY ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO Wersja B
Zadanie 1 (2 pkt)
Za prawid owy rozdzia funkcji – po 1 pkt:
I: a, c; II: b, d, e, f, g.
Zadanie 2 (3 pkt)
Za ka z trzech prawid owo przedstawionych zmian – po 1 pkt.
Przyk ady:
• PPM jest najwy sza w pierwszych dwóch latach ycia ze wzgl du na intensywny wzrost organizmu.
• W dalszych latach maleje z wyj tkiem okresu dojrzewania.
• Znacz co si zmniejsza w wieku 65–70 lat.
* Zadanie 3 (2 pkt)
Za ka dy z dwóch trafnych wniosków – po 1 pkt.
Przyk ady:
• Wydatek energetyczny na PPM jest zale ny od p ci.
• Im wi ksza masa cia a tym wy sza podstawowa przemiana materii.
• U m czyzn wydatek energetyczny na PPM jest wy szy ni u kobiet.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za podanie w ca ci poprawnej definicji – 1 pkt.
Przyk ad: Jest to porównanie ilo ci energii dostarczonej w po ywieniu z zapotrzebowaniem energetycznym
ustroju.
Za poprawne okre lenie warunku, od którego zale y wyst powanie bilansu dodatniego – 1 pkt.
Przyk ad: Je eli warto energetyczna pokarmu jest wy sza ni potrzeby organizmu to b dzie on dodatni dla
organizmu.
NORMY ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO Wersja B bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za prawid owy rozdzia funkcji – po 1 pkt:
I: a, c, e, f, g; II: b, d.
Zadanie 2 (3 pkt)
Za ka z trzech prawid owo przedstawionych zmian – po 1 pkt.
Przyk ady:
Intensywno PPM zale y od p ci i jest ró na u ch opców i dziewcz t w zale no ci od tempa wzrostu,
szczególnie powy ej 10 roku ycia.
Intensywno PPM jest ró na w okresie dojrzewania, tzn. jest zwi kszona w innym okresie u dziewcz t ni
u ch opców.
U kobiet szczególnie wzrasta podczas menstruacji i w drugiej po owie ci y.
* Zadanie 3 (2 pkt)
Za ka dy z dwóch trafnie sformu owanych wniosków – po 1 pkt.
Przyk ady:
• Wydatki energetyczne na termogenez s sta e i nie s zale ne od p ci.
• Wydatki energetyczne na termogenez s prawie takie same u osób o podobnej masie cia a.
• Wydatki energetyczne na aktywno fizyczn s zale ne od jej intensywno ci.
• Wydatki energetyczne wyra nie s wi ksze u m czyzn ni u kobiet przy du ej aktywno ci fizycznej.
• Wydatki energetyczne przy ma ej aktywno ci fizycznej s takie same niezale nie od p ci czy masy cia a.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Przyk ad: Jest to porównanie ilo ci energii dostarczonej w po ywieniu z zapotrzebowaniem energetycznym
ustroju.
Za poprawne okre lenie warunku, od którego zale y wyst powanie bilansu ujemnego – 1 pkt.
Przyk ad: Je eli warto energetyczna pokarmu jest ni sza ni potrzeby organizmu, to b dzie on ujemny dla
organizmu.
KLASYFIKACJA DIET Wersja A
Zadanie 1 (3 pkt)
Za ka de poprawne po czenie (witamina D – II; witaminy A i C – I; witaminy grupy B – III)
– po 1 pkt.
Zadanie 2 (1 pkt)
Za podanie trafnego argumentu – 1 pkt.
Przyk ady:
onnik jest potrzebny do pobudzenia perystaltyki jelit.
onnik skraca czas przej cia ka u przez jelita i przeciwdzia a zaparciom.
onnik stanowi pod e do rozwoju flory bakteryjnej w jelicie.
onnik zapobiega nadmiernemu odwodnieniu mas ka owych, co przeciwdzia a zaparciom.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za podanie w ciwej definicji – 1 pkt.
Przyk ad: Aminokwasy endogenne to aminokwasy, które s wytwarzane przez organizm cz owieka.
Za podanie obu poprawnych przyk adów aminokwasów – 1 pkt.
Przyk ady: alanina, glicyna, kwas asparaginowy, kwas glutaminowy, prolina, hydroksyprolina, seryna.
* Zadanie 4 (1 pkt)
Przyk ady:
• Jod s y do produkcji hormonów tarczycy, np. tyroksyny.
• Jod jest potrzebny do prawid owego funkcjonowania tarczycy.
KLASYFIKACJA DIET Wersja A bis
Zadanie 1 (3 pkt)
Za ka de poprawne po czenie (witamina D – III; witaminy A i C – II; witaminy grupy B – I)
– po 1 pkt.
Zadanie 2 (1 pkt)
Przyk ady:
Nadmierne spo ywanie t uszczów mo e prowadzi do oty ci i sprzyja powstawaniu wielu chorób, np.
mia ycy t tnic.
uszcze zwierz ce nie zawieraj nienasyconych kwasów t uszczowych, które s niezb dne dla organizmu.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za podanie w ciwej definicji – 1 pkt.
Przyk ad: Aminokwasy egzogenne to aminokwasy, których organizm cz owieka nie mo e sam wytworzy
i musz by dostarczone w po ywieniu.
Za podanie obu poprawnych przyk adów aminokwasów – 1 pkt.
Przyk ady: fenyloalanina, leucyna, izoleucyna, lizyna, metionina, treonina, tryptofan, walina.
* Zadanie 4 (1 pkt)
Przyk ady:
• elazo jest aktywatorem wielu enzymów.
• elazo jest potrzebne do produkcji hemoglobiny.
UK ADANIE JAD OSPISÓW Wersja A
Zadanie 1 (4 pkt)
Za ka prawid owo przedstawion zalet – po 1 pkt.
Przyk ady:
mniej kalorii, nie ma ludzi oty ych w ród wegetarian;
niewielka ilo cholesterolu jest korzystna dla zdrowia;
atwiejszy dost p do witaminy C lub karotenu (witamina A);
ograniczone spo ycie sodu;
zwi kszone spo ycie b onnika i skrobi;
zmniejszone zagro enie niektórymi chorobami, jak np. oty , próchnica z bów, nadci nienie, hemoroidy;
mniejsze zagro enie wprowadzeniem do organizmu paso ytów (np. z mi sa), bakterii, antybiotyków.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za ka de poprawne dopasowanie (I: a, d, f; II: b, c, e) – po 1 pkt.
Zadanie 3 (4 pkt)
Za trafne przedstawienie ka dego z 3 da obiadowych – po 1 pkt.
Przyk ady:
ZESTAW I
• zupa fasolowa ugotowana na kawa ku kurczaka;
• makaron z bia ym serem, cukrem i cynamonem;
• sa atka owocowa.
ZESTAW II
• zupa owocowa, np. truskawkowa;
• ziemniaki, jajko sadzone, kefir, gotowana kukurydza;
ZESTAW III
• zupa jarzynowa ze mietan ;
• pstr g pieczony, chleb razowy, sa atka z marchewki i selera;
• kompot porzeczkowy.
Przyk ady:
umacz ce konieczno wprowadzenia do diety produktu bia kowego o wysokiej warto ci biologicznej
(bia ko zwierz ce);
wyja niaj ce konieczno po czenia w jednym posi ku da przygotowanych z ry u i fasoli, aby uzyska
pe ny zestaw aminokwasów egzogennych.
UK ADANIE JAD OSPISÓW Wersja A bis
Zadanie 1 (4 pkt)
Za ka prawid owo przedstawion wad – po 1 pkt.
Przyk ady:
• k opoty z pokryciem zapotrzebowania na energi ;
• niska zawarto bia ek o wysokiej warto ci biologicznej;
• niewielka przyswajalno wapnia, cynku, elaza;
• niedobór witamin: B12 i D;
• zwi kszenie zagro enia niektórymi chorobami, np. osteoporoz , krzywic , anemi .
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za ka de poprawne dopasowanie (I: a, b, d; II: c, e, f) – po 1 pkt.
Zadanie 3 (4 pkt)
Za trafne przedstawienie ka dego z 3 da obiadowych – po 1 pkt.
Przyk ady:
ZESTAW I
• zupa fasolowa ugotowana na kawa ku kurczaka;
• makaron z bia ym serem, cukrem i cynamonem;
ZESTAW II
• zupa owocowa, np. truskawkowa;
• ziemniaki, jajko sadzone, kefir, gotowana kukurydza;
ZESTAW III
• zupa jarzynowa ze mietan ;
• pstr g pieczony, chleb razowy, sa atka z marchewki i selera;
• kompot porzeczkowy.
Przyk ady:
umacz ce konieczno wprowadzenia do diety produktu bia kowego o wysokiej warto ci biologicznej
(bia ko zwierz ce);
wyja niaj ce konieczno po czenia w jednym posi ku da przygotowanych z ry u i fasoli, aby uzyska
pe ny zestaw aminokwasów egzogennych.
UK ADANIE JAD OSPISÓW Wersja B
Zadanie 1 (2 pkt)
Za wskazanie niadania II – 1 pkt.
Przyk ad: Wskazany posi ek jest mniejszy pod wzgl dem ilo ciowym, mniej kaloryczny (chudy ser, brak
ustego boczku i pe not ustego mleka).
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za trafne wyt umaczenie analizuj ce zawarto pe nowarto ciowych bia ek i witamin
– po 1 pkt.
Przyk ad: Rozwijaj cy si w onie matki organizm wymaga dostarczania pe nowarto ciowego po ywienia,
a wi c i bia ka (g ównie zwierz cego zawieraj cego wszystkie potrzebne aminokwasy). Pokarmy pochodzenia
zwierz cego, np. jajka, zawieraj te witaminy takie jak D i B12, których nie ma w pokarmie ro linnym.
Zadanie 3 (3 pkt)
Za poprawne uzupe nienie obu brakuj cych grup pokarmowych – 1 pkt.
Przyk ady (w kolejno ci od góry): t uszcze, warzywa i owoce.
Za ka z dwóch zasad – po 1 pkt.
Przyk ady:
• ilo ciowy i jako ciowy sk ad produktów ywno ciowych dostosowany np. do wieku osób;
• liczba posi ków i ich regularno ;
• urozmaicenie posi ków;
• sezonowo wyst powania warzyw i owoców;
• wykorzystanie ró nych sposobów przyrz dzania potraw.
* Zadanie 4 (1 pkt)
Za w ciwe uzasadnienie wykazuj ce, e spo ywanie glutenu mo e by przyczyn gro nych dla zdrowia
powik dla chorego na celiaki – 1 pkt.
UK ADANIE JAD OSPISÓW Wersja B bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za wskazanie niadania II – 1 pkt.
Przyk ad: Wskazany posi ek jest mniejszy pod wzgl dem ilo ciowym, mniej kaloryczny (chudy ser, brak
ustego boczku i pe not ustego mleka).
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za trafne wyt umaczenie analizuj ce zawarto pe nowarto ciowych bia ek i witamin – po 1 pkt.
Przyk ad: Rozwijaj ce si i rosn ce m ode organizmy wymagaj dostarczania pe nowarto ciowego po ywienia,
a wi c i bia ka (g ównie zwierz cego zawieraj cego wszystkie potrzebne aminokwasy). Pokarmy pochodzenia
zwierz cego, np. jajka, zawieraj te witaminy, takie jak D i B12, których nie ma w pokarmie ro linnym.
Zadanie 3 (3 pkt)
Za poprawne uzupe nienie obu brakuj cych grup pokarmowych – 1 pkt.
Przyk ady (w kolejno ci od góry): mi so, jaja, ryby, mleko i przetwory mleczne; pieczywo, produkty zbo owe.
Za ka z dwóch zasad – po 1 pkt.
Przyk ady:
• ilo ciowy i jako ciowy sk ad produktów ywno ciowych dostosowany np. do wieku osób;
• liczba posi ków i ich regularno ;
• urozmaicenie posi ków;
• sezonowo wyst powania warzyw i owoców;
• wykorzystanie ró nych sposobów przyrz dzania potraw.
* Zadanie 4 (1 pkt)
Za w ciwe uzasadnienie wykazuj ce, e spo ywanie laktozy mo e by przyczyn gro nych dla zdrowia
powik dla chorego na galaktozemi – 1 pkt.
REGULACJA NERWOWO-HORMONALNA PROCESU TRAWIENIA Wersja A

(zakres rozszerzony)
Zadanie 1 (3 pkt)
Za prawid owe wpisanie ka dego z trzech okre le – po 1 pkt:
W kolejno ci: spadek poziomu glukozy we krwi, aknienie, wzrost poziomu glukozy we krwi.
Zadanie 2 (1 pkt)
Za prawid owy wybór (b) – 1 pkt.
Zadanie 3 (1 pkt)
Za stwierdzenie, e pobudzaj wydzielanie enzymów trawiennych – 1 pkt.
Zadanie 4 (1 pkt)
Za prawid owy przyk ad – 1 pkt.
Przyk ad: Najwa niejsz rol w pobudzaniu wydzielania soku dkowego odgrywa nerw b dny przenosz cy
impulsy nerwowe z mózgu do komórek b ony luzowej dka.
REGULACJA NERWOWO-HORMONALNA PROCESU TRAWIENIA Wersja A bis

(zakres rozszerzony)
Zadanie 1 (3 pkt)
Za prawid owe wpisanie ka dego z trzech okre le – po 1 pkt.
W kolejno ci: wzrost poziomu glukozy, brak aknienia, spadek poziomu glukozy.
Zadanie 2 (1 pkt)
Za prawid owy wybór (d) – 1 pkt.
Zadanie 3 (1 pkt)
Za stwierdzenie, e hamuj one wydzielanie si soków trawiennych – 1 pkt.
Zadanie 4 (1 pkt)
Za podanie prawid owego przyk adu dzia ania hormonów tkankowych – 1 pkt.
Przyk ad: W regulacji wydzielania soku dkowego bierze udzia gastryna – hormon tkankowy.
ZABURZENIA PRAWID OWEJ WAGI CIA A Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Za w ciwy wybór diety a lub c – 1 pkt.
Za poprawne uzasadnienie uwzgl dniaj ce konieczno ograniczenia pokarmów zawieraj cych du o kalorii
(t uszcze, w glowodany) – 1 pkt.
Zadanie 2 (3 pkt)
Za wskazanie w ciwego pod a bulimii – 1 pkt.
Przyk ad: Pod e psychiczne – l k przed nadwag , przy równoczesnych napadach ob arstwa.
Za podanie ka dego z dwóch prawid owych przyk adów – po 1 pkt.
Przyk ady:
• stany zapalne dzi se ;
• uszkodzenie szkliwa;
• duszno i omdlenia;
• uszkodzenie nerek;
• zaburzenia pracy serca;
• obni enie ci nienia t tniczego krwi;
• agresja i pobudzenie seksualne.
* Zadanie 3 (3 pkt)
Za zaznaczenie prawid owego kierunku strza ek od pobierania pokarmu poprzez o rodek syto ci do
niepobierania pokarmu – 1 pkt.
Za podanie w ciwego okre lenia (Y – wzrost ) – 1 pkt.
Za podanie prawid owej nazwy (sprz enie zwrotne ujemne) – 1 pkt.
ZABURZENIA PRAWID OWEJ WAGI CIA A Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za w ciwy wybór diety b lub c – 1 pkt.
Za poprawne uzasadnienie uwzgl dniaj ce konieczno ograniczenia pokarmów zawieraj cych du o kalorii
(t uszcze, w glowodany) – 1 pkt.
Zadanie 2 (3 pkt)
Za wskazanie w ciwego pod a anoreksji – 1 pkt.
Przyk ad: Pod e biologiczne i psychiczne – walka z g odem, a potem l k przed utrat efektów g odówki.
Za podanie ka dego z dwóch trafnych przyk adów – po 1 pkt.
Przyk ady:
powa ne powik ania fizyczne: zmniejszenie wydolno ci serca, zmiany skórne, uczucie zimna, zwi kszenie
ryzyka z amania ko ci;
bezsenno ;
rozdra nienie i apatia.
* Zadanie 3 (3 pkt)
Za zaznaczenie prawid owego kierunku strza ek od niepobierania pokarmu poprzez o rodek g odu do pobierania
pokarmu – 1 pkt.
Za podanie w ciwego okre lenia (X – spadek) – 1 pkt.
Za podanie prawid owej nazwy (sprz enie zwrotne ujemne) – 1 pkt.
PASO YTY PRZEWODU POKARMOWEGO Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Za ka de prawid owe zaklasyfikowanie do I i do II (I: a, c; II: b, d, e) – po 1 pkt.
Zadanie 2 (1 pkt)
Za prawid owe po czenie wszystkich par (I – b; II – d; III – a) – 1 pkt.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za ka z dwóch poprawnych nazw chorób – po 1 pkt.
Przyk ady:
• owsica;
• tasiemczyca;
• glistnica;
• lamblioza;
• w nica;
• w osog ówczyca.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za wskazanie jednego z dwóch b dów – 1 pkt.
Przyk ady:
• Dojrza e cz ony tasiemca w jelicie cz owieka produkuj zap odnione jaja, a nie larwy.
• winia ma w mi niach otorbione larwy, a nie jaja.
Zadanie 5 (2 pkt)
ywiciel ostateczny to organizm, w którym yje i rozmna a si p ciowo dojrza a posta paso yta.
Za wybór w ciwego przyk adu – 1 pkt.
Przyk ady:
• cz owiek dla tasiemca uzbrojonego;
• cz owiek dla tasiemca nieuzbrojonego;
• cz owiek dla tasiemca kar owatego.
PASO YTY PRZEWODU POKARMOWEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za ka de prawid owe zaklasyfikowanie do I i do II (I: c, e; II: a, b, d) – po 1 pkt.
Zadanie 2 (1 pkt)
Za prawid owe po czenie wszystkich par (I – d; II – c; III – a) – 1 pkt.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za ka dy z dwóch poprawnych przyk adów – po 1 pkt.
Przyk ady:
• uszkadzaj narz dy wewn trzne;
• zatruwaj organizm produktami w asnego metabolizmu;
• powoduj niedobory materia ów budulcowych i energetycznych.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za wskazanie jednego z dwóch b dów – 1 pkt.
Przyk ady:
Zamieniona zosta a kolejno zaka ania i rozwoju tasiemca – to cz owiek jest ywicielem ostatecznym i nosi
w sobie dojrza e osobniki, a nie winia.
Cz owiek mo e zosta zara ony przez otorbione larwy z mi sa wini, a nie przez jaja.
Zadanie 5 (2 pkt)
ywiciel po redni to organizm, w którym wyst puj postacie paso yta nie osi gaj ce dojrza ci p ciowej.
Przyk ady:
• winia dla tasiemca uzbrojonego;
• krowa dla tasiemca nieuzbrojonego.
BUDOWA UK ADU WYDALNICZEGO Wersja A
Zadanie 1 (3 pkt)
Za w ciwe zaznaczenie i podpisanie wszystkich elementów uk adu wydalniczego – 2 pkt.
Za poprawne zaznaczenie i podpisanie tylko 3 elementów uk adu – 1 pkt.
Za podkre lenie nazwy nerki – 1 pkt.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za poprawne podkre lenie p tli nefronu – 1 pkt i kanalika zbiorczego – 1 pkt.
Zadanie 3 (1 pkt)
Za w pe ni prawid owo podan lokalizacj (cz krzy owa rdzenia kr gowego) – 1 pkt.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e jest zale na / e nie jest to prawda – 1 pkt. Za w ciwe uzasadnienie – 1 pkt.
Przyk ad: Cewka moczowa u kobiet jest znacznie krótsza ni u m czyzn, co wi e si z inn jej funkcj
(u m czyzn jest te cz ci uk adu rozrodczego).
BUDOWA UK ADU WYDALNICZEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (3 pkt)
Za w ciwe zaznaczenie i podpisanie wszystkich elementów uk adu – 2 pkt.
Za poprawne zaznaczenie i podpisanie tylko 3 elementów uk adu – 1 pkt.
Za podkre lenie nazwy p cherz moczowy – 1 pkt.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za poprawne podkre lenie cia ka nerkowego – 1 pkt i kanalików kr tych dalszego i bli szego – 1 pkt.
Zadanie 3 (1 pkt)
Za w pe ni prawid owo podan lokalizacj (o rodki w pniu mózgowym) – 1 pkt.
* Zadanie 4 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e jest zale na / e jest to prawda – 1 pkt. Za w ciwe uzasadnienie – 1 pkt.
Przyk ad: Cewka moczowa u kobiet jest znacznie krótsza ni u m czyzn, co wi e si z inn jej funkcj
(u m czyzn jest te cz ci uk adu rozrodczego).
MECHANIZM POWSTAWANIA MOCZU Wersja A
Zadanie 1 (1 pkt)
Za wszystkie prawid owo dobrane pary (I – b; II – d; III – c) – 1 pkt.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za prawid owe wskazanie i podpisanie p tli nefronu (p tli Henlego) – po 1 pkt.
Za ka z dwóch poprawnie sformu owanych hipotez – po 1 pkt.
Przyk ady:
• Ilo wydalanego moczu zale y od p ci.
• Ilo wydalanego moczu zmniejsza si podczas wykonywania intensywnych wicze .
• Ilo wydalanego moczu zale y od trybu ycia.
• Na ilo wydalanego moczu ma wp yw ilo spo ywanych napojów.
Zadanie 4 (1 pkt)
Za podanie w ciwego przyk adu – 1 pkt.
Przyk ady:
• produkcja reniny;
• synteza aktywnej postaci witaminy D3;
• synteza erytropoetyny.
MECHANIZM POWSTAWANIA MOCZU Wersja A bis
Zadanie 1 (1 pkt)
Za wszystkie prawid owo dobrane pary (I – d; II – a; III – b) – 1 pkt.
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za prawid owe wskazanie i podpisanie kanalika kr tego bli szego – po 1 pkt.
Za ka dy z dwóch poprawnie sformu owanych problemów badawczych – po 1 pkt.
Przyk ady:
• Czy ilo wydalanego moczu zale y od p ci?
• Badanie zale no ci mi dzy ilo ci wydalanego moczu a intensywno ci wykonywanych wicze .
• Czy ilo wydalanego moczu zale y od trybu ycia?
• Wp yw ilo ci spo ywanych napojów na ilo wydalanego moczu.
Zadanie 4 (1 pkt)
Przyk ady:
• utrzymanie bilansu wodnego w organizmie;
• utrzymanie prawid owego st enia elektrolitów;
• utrzymanie prawid owego ci nienia osmotycznego p ynów ustrojowych;
• utrzymanie w ciwego st enia jonów wodorowych.
HIGIENA UK ADU WYDALNICZEGO Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Za podanie obu w ciwych substancji – 1 pkt.
Przyk ady: bia ko, glukoza, hemoglobina, barwniki ciowe.
Za poprawne uzasadnienie z podaniem nazwy schorzenia dla jednej z tych substancji – 1 pkt.
Przyk ady:
• bia ko – bia komocz (jego przyczyn mo e by np. stan zapalny k buszków nerkowych);
• glukoza – cukromocz lub cukrzyca (jego przyczyn mo e by np. cukrzyca).
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za ustalenie, e p yn B to p yn dializacyjny – 1 pkt.
Za trafny argument wynikaj cy z analizy schematu – 1 pkt.
Przyk ady:
• z osocza krwi odfiltrowywany do p ynu dializacyjnego jest mocznik;
• z osocza krwi odfiltrowywane do p ynu dializacyjnego s niepotrzebne substancje.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za podanie jednego z objawów – 1 pkt.
Przyk ady:
• bolesne parcie na p cherz po czone z oddaniem ma ej ilo ci moczu;
• pieczenie w cewce moczowej;
• obecno w moczu leukocytów, bakterii i z uszczonych nab onków.
Za prawid owe podanie przyczyny – 1 pkt.
Przyk ad: Jest to schorzenie spowodowane przez bakterie.
Za sformu owanie logicznego problemu badawczego – 1 pkt.
Przyk ady:
Badanie zale no ci mi dzy ilo ci wydalanego potu a ilo ci wydalanego moczu na tle zmian temperatury
otoczenia.
Czy ilo wydalanego moczu zale y od zmian temperatury otoczenia?
Czy zmiany w wydalaniu chlorku sodu wraz z moczem zale od temperatury otoczenia?
Czy ilo wydalanego potu zale y od zmian temperatury otoczenia?
HIGIENA UK ADU WYDALNICZEGO Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za w ciwe podkre lenie obu w ciwych substancji – 1 pkt: bia ko, glukoza.
Za poprawne uzasadnienie, z podaniem nazwy schorzenia, dla jednej z tych substancji – 1 pkt.
Przyk ady:
bia ko – bia komocz (jego przyczyn mo e by np. stan zapalny k buszków nerkowych);
glukoza – cukromocz lub cukrzyca (jego przyczyn mo e by np. cukrzyca).
* Zadanie 2 (2 pkt)
Za ustalenie, e p yn A to osocze – 1 pkt.
Za trafny argument wynikaj cy z analizy schematu – 1 pkt.
Przyk ady:
• z osocza krwi odfiltrowywany jest nadmiar soli;
• z osocza krwi odfiltrowywany jest mocznik.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e u kobiet – 1 pkt. Za prawid owe uzasadnienie – 1 pkt.
Przyk ad: Poniewa zwi zane jest to z budow cewki moczowej oraz okresem ci y, która sprzyja powstawaniu
zaka .
Za sformu owanie logicznej hipotezy badawczej – 1 pkt.
Przyk ady:
• Im wi cej wydalanego potu, tym mniej wydalanego moczu.
• Ilo wydalanego moczu maleje wraz ze wzrostem temperatury otoczenia.
• Zmiany w wydalaniu chlorku sodu wraz z moczem s niezale ne od temperatury otoczenia.
2. Sprawdziany
2.1. Wskazówki metodyczne

Test, jako narz dzie pomiaru dydaktycznego, jest zbiorem zada przygotowanym do wykonania przez uczniów.
Najcz ciej stosowanym typem testu w procesie nauczania jest test sprawdzaj cy, czyli sprawdzian, oparty na
wymaganiach programowych. Jego wyniki pozwalaj okre li poziom osi gni uczniów.
Aby zachowa trafno oceniania, test taki powinien zawiera prawid owo okre lone cztery poziomy
wymaga dotycz cych tre ci nauczania, które warunkuj uzyskanie czterech pozytywnych ocen:
wymagania konieczne (K) – ocena: dopuszczaj cy;
wymagania podstawowe (K + P) – ocena: dostateczny;
wymagania rozszerzaj ce (K + P + R) – ocena: dobry;
wymagania dope niaj ce (K + P + R + D) – ocena: bardzo dobry.
W te cie sprawdzaj cym nie powinno by zada wykraczaj cych poza wymagania programowe. W zwi zku
z tym wyniki testu nie upowa niaj nauczycieli do wystawienia oceny celuj cej, nawet tym uczniom, którzy
bezb dnie rozwi zali wszystkie zadania. Aby ucze móg otrzyma ocen celuj , test mo e zawiera zadania
specjalnie oznaczone (**), dotycz ce tre ci wykraczaj cych poza Podstaw programow kszta cenia ogólnego
w zakresie podstawowym, za których rozwi zanie ucze mo e uzyska dodatkowe punkty, o ile wcze niej
rozwi e bezb dnie ca y test. Równocze nie punkty za takie zadania nie wp ywaj na ogóln punktacj za test.
Prezentowane testy sprawdzaj ce do poszczególnych dzia ów podr cznika przygotowane zosta y w dwóch
wersjach równoleg ych (A i A bis) i zawieraj po 11-12 zada przeznaczonych na 35-40 minut. Uwzgl dniono
w nich zadania z wszystkich kategorii celów nauczania (A, B, C i D), przy czym najwi cej zada jest z kategorii
B i C. W ka dym te cie 60-70% zada sprawdza czynno ci z podstawowego poziomu wymaga . Jedn
gwiazdk (*) oznaczone zosta y zadania z poziomu ponadpodstawowego (na wymagania rozszerzaj ce
i dope niaj ce). Zaproponowane zosta y te , w dwóch przypadkach, testy z zadaniem oznaczonym dwoma
gwiazdkami (**), dotycz ce analizy przyk adowych do wiadcze . W testach wykorzystane zosta y wszystkie
typy zada – zarówno otwarte: krótkiej odpowiedzi, jak i zamkni te: na dobieranie, wielokrotnego wyboru,
z luk lub typu prawda – fa sz.
Proponowany sposób przeliczenia punktów na skal ocen dla sprawdzianu na 24 pkt:
0-9 pkt – niedostateczny;
10-13 pkt – dopuszczaj cy;
14-17 pkt – dostateczny;
18-21 pkt – dobry;
22-24 pkt – bardzo dobry.
2.3. Propozycje sprawdzianów
HOMEOSTAZA Wersja A (czas: 35 min)
Zadanie 1 (1 pkt)
Zdefiniuj poj cie parametru.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (3 pkt)
Porównaj pod wzgl dem wymaga energetycznych
przedstawione na rysunku rodzaje transportu przez
ony komórkowe oraz podaj ich nazwy.
A.............................................
B.............................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (3 pkt)
Na podstawie analizy zale no ci przedstawionych na wykresie podaj,
który z nich (A czy B) dotyczy organizmu sta ocieplnego. Ustal, czy
badany parametr u tego organizmu podlega jego wewn trznej
kontroli, i uzasadnij swoj odpowied .
............................................................
............................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Sprawd poprawno poni szych zda , podkre l zdanie(-a) z b dami i popraw je.
a) Wewn trzny stan organizmu charakteryzuje du a sta i niezale no od zmian w rodowisku
zewn trznym.
b) Mechanizmy homeostatyczne dzia aj na ró nych poziomach organizacji systemów ywych.
c) Liczba kontrolowanych i regulowanych parametrów wewn trzustrojowych jest znaczna, przy czym im
organizm jest bardziej zaawansowany ewolucyjnie, tym jego mechanizmy regulacyjne s mniej doskona e.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 5 (3 pkt)
Choremu na gryp 2 razy dziennie przez 5 dni mierzono temperatur cia a. Wyniki pomiarów przedstawiono
w tabeli.
Doba Godzina Temperatura cia a [°C]

1. 6 37,8
18 38,5
2. 6 38,5
18 39,5
3. 6 38,2
18 38,0
4. 6 37,5
18 37,1
5. 6 37,2
18 36,8
Narysuj wykres ilustruj cy wahania temperatury cia a badanego chorego w czasie. Podaj nazw
rodzaju mechanizmów kontrolnych dzia aj cych na przedstawiony parametr rodowiska wewn trznego
organizmu.
...........................................................................................
Zadanie 6 (2 pkt)
I. sprz enie zwrotne ujemne a) kontrola wytwarzanych w komórce
II. sprz enie zwrotne dodatnie aminokwasów
b) wydzielanie etylenu podczas dojrzewania
owoców
d) regulacja produkcji ATP
I.................................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
Zadanie 7 (3 pkt)
Na podstawie analizy schematu oce prawdziwo zda , zaznaczaj c to znakiem „+” w odpowiedniej
rubryce tabeli.
Prawda Fa sz
I. Zasada gruczo u nadrz dnego sprawia, e przysadka mózgowa powi zana jest funkcjonalnie
z gruczo ami obwodowymi mechanizmem dodatniego sprz enia zwrotnego.
II. Hormon tropowy pobudza gruczo obwodowy do wydzielania hormonu w asnego.
III. Przysadka mózgowa jest po czona z podwzgórzem, które reguluje jej prac za pomoc
neurohormonów.
Zadanie 8 (2 pkt)
Narysuj schemat procesu regulacji poziomu glukozy w organizmie cz owieka, wiedz c, e:
bod cem jest zmiana poziomu tego cukru we krwi;
receptorem – wyspecjalizowane komórki trzustki;
efektorem – specyficzne enzymy komórek docelowych;
sygna em sterowania – glukagon lub insulina;
odpowiedzi organizmu – pobieranie lub uwalnianie glukozy z komórek.
3
* Zadanie 9 (2 pkt)
Hoduj c na po ywce komórki tkanki cznej cz owieka, mo emy zaobserwowa zjawisko hamowania
kontaktowego.
Na podstawie analizy rysunków ustal, na
którym z nich (A czy B) przedstawiono
hamowanie kontaktowe. Wyja nij chemiczne
pod e tego zjawiska.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 10 (1 pkt)
Równowaga dynamiczna ekosystemu nie ma celowego charakteru, jak to jest w przypadku homeostazy
organizmu. Udowodnij to stwierdzenie za pomoc jednego argumentu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 11 (2 pkt)
enie chloroplastów w ka dej komórce ro linnej jest uzale nione od nat enia wiat a. Rysunki
przedstawiaj schematyczne rozmieszczenie chloroplastów na przekrojach pod nych komórek
ro linnych, które najpierw o wietlono wiat em rozproszonym o rednim nat eniu, a nast pnie
wiat em silnym. Wyka ró nic w rozmieszczeniu tych organelli w komórce, uzupe niaj c w odpowiedni
sposób drugi z rysunków. Przedstaw znaczenie obserwowanego zjawiska.
...........................................................................................
...........................................................................................
Razem: 24 pkt
4
HOMEOSTAZA Wersja A bis (czas: 35 min)
Zadanie 1 (1 pkt)
Zdefiniuj poj cie homeostazy.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (3 pkt)
Porównaj pod wzgl dem wymaga energetycznych
przedstawione na rysunku rodzaje transportu przez b ony
komórkowe oraz podaj ich nazwy.
A ................................
B ................................
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 3 (3 pkt)
Na podstawie analizy zale no ci przedstawionych na wykresach
podaj, który z nich (A czy B) dotyczy organizmu zmiennocieplnego.
Ustal, czy badany parametr u tego organizmu podlega jego
wewn trznej kontroli, i uzasadnij swoj odpowied .
............................................................
............................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Sprawd poprawno poni szych zda , podkre l zdanie (-a) z b dami i popraw je.
a) Kontrolne mechanizmy homeostatyczne przeciwdzia aj zaburzeniom wywo anym zarówno przez
rodowisko zewn trzne, jak i rodowisko wewn trzne organizmu.
b) Warto ci ró nych parametrów rodowiska wewn trznego organizmu nigdy nie zmieniaj si w czasie, gdy
prowadzi to do choroby lub mierci organizmu.
c) Rozpr enie mechanizmów homeostatycznych w organizmie mo e spowodowa jego chorob ,
a w skrajnych przypadkach mier .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 5 (3 pkt)
Choremu na gryp 2 razy dziennie przez 5 dni mierzono temperatur cia a. Wyniki pomiarów przedstawiono
w tabeli:
Doba Godzina Temperatura cia a [°C]

1. 6 37,5
18 38,3
2. 6 38,5
18 39,5
3. 6 38,1
18 37,5
4. 6 37,5
18 37,0
5. 6 36,6
18 36,0
Narysuj wykres, ilustruj cy wahania temperatury cia a badanego chorego w czasie. Ustal, czy
przedstawiony parametr rodowiska wewn trznego organizmu mie ci si w tzw. zakresie tolerancji.
...........................................................................................
Zadanie 6 (2 pkt)
I. sprz enie zwrotne dodatnie a) kontrola wytwarzanych w komórce enzymów
II. sprz enie zwrotne ujemne b) regulacja produkcji ATP
d) regulacja poziomu glukozy we krwi
I..................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
Zadanie 7 (3 pkt)
Na podstawie analizy schematu oce prawdziwo zda , zaznaczaj c to znakiem „+” w odpowiedniej
rubryce tabeli.
Prawda Fa sz
I. Podwzgórze i przysadka mózgowa s powi zane mechanizmem dodatniego sprz enia
zwrotnego.
II. Je eli pod wp ywem neurohormonów poziom hormonu tropowego wzro nie, to na skutek
sprz enia zwrotnego oddzia uje on na podwzgórze.
III. Przysadka mózgowa wydziela hormony tropowe, które pobudzaj inne gruczo y dokrewne
do wydzielania hormonów w asnych lub oddzia ywaj bezpo rednio na komórki cia a.
Zadanie 8 (2 pkt)
Narysuj schemat procesu regulacji poziomu wapnia w organizmie cz owieka, wiedz c, e:
bod cem jest zmiana poziomu tego pierwiastka we krwi;
receptorem – wyspecjalizowane komórki tarczycy lub przytarczyc;
efektorem – specyficzne enzymy komórek docelowych;
sygna em sterowania – kalcytonina lub parathormon;
odpowiedzi organizmu – pobieranie lub uwalnianie wapnia z komórek.
3
* Zadanie 9 (2 pkt)
Hoduj c na po ywce komórki tkanki cznej cz owieka, mo emy zaobserwowa zjawisko hamowania
kontaktowego.
Na podstawie analizy rysunków ustal, na którym
z nich (A czy B) przedstawiono hamowanie
kontaktowe.
Przedstaw znaczenie mechanizmu hamowania
kontaktowego dla organizmu cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 10 (1 pkt)
Równowaga dynamiczna ekosystemu opiera si na istnieniu sprz zwrotnych, podobnie jak homeostaza
organizmu. Udowodnij to stwierdzenie za pomoc jednego argumentu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
enie chloroplastów w ka dej komórce ro linnej jest uzale nione od nat enia wiat a. Rysunki
przedstawiaj schematyczne rozmieszczenie chloroplastów na przekrojach pod nych komórek ro linnych,
które najpierw o wietlono wiat em rozproszonym o rednim nat eniu, a nast pnie wiat em s abym. Wyka
ró nic w rozmieszczeniu tych organelli w komórce, uzupe niaj c w odpowiedni sposób drugi z rysunków.
Przedstaw znaczenie obserwowanego zjawiska.
...........................................................................................
...........................................................................................
Razem: 24 pkt
4
KR ENIE I ODPORNO Wersja A (czas: 40 min)
Zadanie 1 (2 pkt)
Wyt umacz na dowolnym przyk adzie poj cie: nosiciel.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (1 pkt)
Po cz nazw choroby z odpowiedni dla niej drog zaka enia.
I. ec a) kontakt seksualny
II. rze czka b) uk szenie przez zara onego kleszcza
I. borelioza c) odchody chorych ludzi przenoszone z wod
d) zanieczyszczenie ran gleb
I........................ II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 3 (1 pkt)
Przedstaw jedn cech odró niaj sposób wywo ywania chorób przez bakterie i przez wirusy.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Wska , który z prezentowanych rodzajów przeszczepów ma wi ksze szanse powodzenia i uzasadnij

swój wybór jednym argumentem.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 5 (3 pkt)
Uzupe nij poni sze schematy, zaznaczaj c na nich strza kami kierunek przep ywu krwi oraz podpisuj c
rodzaje naczy krwiono nych. Podaj przyk ad lokalizacji sieci dziwnej w organizmie cz owieka.
...........................................................................................
Zadanie 6 (3 pkt)
Wska strza kami i podpisz te cz ci serca, w których kr y krew utlenowana.
Zadanie 7 (1 pkt)
Wpisz w wolne kratki odpowiednie informacje dotycz ce limfocytów T. Wykorzystaj tylko trzy
okre lenia z podanych: ledziona, grasica, p yny cia a, szpik kostny.
I. miejsce powstania
II. miejsce dojrzewania
III. miejsce dzia ania
Zadanie 8 (1 pkt)
Wybierz i podkre l zdanie, które b dnie okre la funkcj uk adu krwiono nego.
a) rozprowadza hormony, przeciwcia a
b) odprowadza zb dne produkty przemiany materii np. do nerek
c) transportuje dwutlenek w gla do komórek i odprowadza z nich tlen
d) transportuje substancje od ywcze do komórek, np. aminokwasy, glukoz
Zadanie 9 (2 pkt)
Pacjentowi posiadaj cemu grup krwi A przetoczono krew grupy AB.
Ustal, czy taki zabieg jest bezpieczny dla zdrowia pacjenta. Odpowied swoj uzasadnij przy
yciu jednego argumentu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
2
W tabeli zestawiono porównawczo dane dotycz ce: ci nienia i pr dko ci krwi w trzech ró nych rodzajach
naczy krwiono nych.
Rodzaj naczynia krwiono nego Naczynie A Naczynie B Naczynie C

Ci nienie [mm Hg] 100-40 30-12 10-5
Pr dko [cm/s] 40-10 mniej ni 0,1 0,3-5
Ustal, które z tych naczy (A, B, C) jest t tnic . Swoj odpowied uzasadnij.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Na rysunkach pokazano ró ne rodzaje sk adników morfologicznych krwi.
Podaj, który z nich przedstawia erytrocyty. Okre l dwie cechy tych komórek wskazuj ce zwi zek ich
budowy z funkcj , jak pe ni w organizmie.
..........................................................................................
............................... ....................................... ...................
...........................................................................................
........ ..................................................................................
Poni ej przedstawiono kilka danych z karty informacyjnej pewnego pacjenta:
Wiek: 50 lat, m czyzna, waga: 105 kg, wzrost: 182 cm. Pacjent jest maklerem gie dowym, nie uprawia
czynnie adnej dyscypliny sportu. Osoba ta spo ywa posi ki nieregularnie i jest to zwykle jedzenie typu fast
food, poza tym pali do 25 papierosów dziennie, pije du e ilo ci kawy, nie stroni te od alkoholu. M czyzna ten
zosta przywieziony do szpitala z objawami udaru mózgu. (...)
Podaj trzy zalecenia, których w trosce o swoje zdrowie powinien bezwzgl dnie przestrzega wy ej opisany
czyzna po wyj ciu ze szpitala.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Razem: 24 pkt
3
KR ENIE I ODPORNO Wersja A bis (czas: 40 min)
Zadanie 1 (2 pkt)
Wyt umacz na dowolnym przyk adzie poj cie: ród o zaka enia.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (1 pkt)
Po cz nazw choroby z odpowiedni dla niej drog zaka enia.
I. cholera a) kontakt seksualny
II. gru lica b) droga pokarmowa przez zaka on ywno
III. ki a c) odchody chorych ludzi przenoszone z wod
d) kropelki unosz ce si w powietrzu
I........................ II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 3 (1 pkt)
Przedstaw jedn cech odró niaj budow bakterii od budowy wirusów.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Wska , który z prezentowanych rodzajów przeszczepów ma wi ksze szanse powodzenia, i uzasadnij

swój wybór jednym argumentem.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 5 (3 pkt)
Uzupe nij poni sze schematy, zaznaczaj c na nich strza kami kierunek przep ywu krwi oraz podpisuj c
rodzaje naczy krwiono nych. Podaj przyk ad lokalizacji uk adu wrotnego w organizmie cz owieka.
...........................................................................................
Zadanie 6 (3 pkt)
Wska strza kami i podpisz te cz ci serca, w których kr y krew odtlenowana.
Zadanie 7 (1 pkt)
Wpisz w wolne kratki odpowiednie informacje dotycz ce limfocytów B. Wykorzystaj tylko dwa
okre lenia z podanych: grasica, szpik kostny, ledziona, p yny cia a.
I. miejsce powstania
II. miejsce dojrzewania
III. miejsce dzia ania
Zadanie 8 (1 pkt)
Wybierz i podkre l zdanie, które b dnie okre la funkcj uk adu krwiono nego.
a) transportuje substancje od ywcze do komórek (np. aminokwasy, glukoz )
b) transportuje dwutlenek w gla do komórek i odprowadza z nich tlen
c) wspó dzia a w utrzymaniu homeostazy
d) odprowadza zb dne produkty przemiany materii, np. do nerek
Zadanie 9 (2 pkt)
Pacjentowi posiadaj cemu grup krwi B przetoczono krew grupy AB.
Ustal, czy takie post powanie jest bezpieczne dla zdrowia pacjenta. Odpowied swoj uzasadnij przy
yciu jednego argumentu.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
2
W tabeli zestawiono porównawczo dane dotycz ce: ci nienia i pr dko ci krwi w trzech ró nych
rodzajach naczy krwiono nych.
Rodzaj naczynia krwiono nego Naczynie A Naczynie B Naczynie C

Ci nienie [mm Hg] 100–40 30–12 10–5
Pr dko [cm/s] 40–10 mniej ni 0,1 0,3–5
Ustal, które z tych naczy (A, B, C) jest . Swoj odpowied uzasadnij.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Na rysunkach pokazano ró ne rodzaje sk adników morfotycznych krwi.
Podaj, który z nich przedstawia makrofaga. Okre l dwie cechy tego rodzaju komórek wykazuj ce zwi zek
ich budowy z funkcj , jak pe ni w organizmie.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Poni ej przedstawiamy kilka danych z karty informacyjnej pewnego pacjenta:
Wiek: 45 lat, m czyzna, waga: 102 kg, wzrost: 180 cm. Pacjent jest biznesmenem kieruj cym du firm ,
prowadzi siedz cy tryb ycia. Jedynymi uprawianymi przez niego dyscyplinami sportu s bryd sportowy
i szachy. Osoba ta spo ywa najcz ciej jedzenie typu fast food, pije du e ilo ci kawy, nie stroni te od alkoholu,
poza tym pali rednio 20 papierosów dziennie. M czyzna ten zosta przywieziony na oddzia kardiologii
z objawami zawa u serca. (...)
Podaj trzy zalecenia, których w trosce o swoje zdrowie powinien bezwzgl dnie przestrzega wy ej opisany
czyzna po wyj ciu ze szpitala.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Razem: 24 pkt
3
ODDYCHANIE Wersja A (czas: 40 min)
* Zadanie 1 (2 pkt)
Rysunek przedstawia budow p cherzyków p ucnych.
Podpisz wskazany strza kami element struktury p cherzyka p ucnego i wyka , e stanowi on
przystosowanie do pe nionych funkcji.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (1 pkt)
Uszereguj we w ciwej kolejno ci etapy wentylacji p uc podczas wydechu, wpisuj c w puste kratki liczby
od 1 do 5.
zmniejszenie obj to ci klatki piersiowej (powrót do obj to ci pierwotnej)

wzrost ci nienia w klatce piersiowej
opadanie eber w dó
rozkurcz mi ni mi dzy ebrowych (zewn trznych) i przepony
wypychanie powietrza z p uc na zewn trz
Zadanie 3 (1 pkt)
Wdech jest aktem czynnym. Uzasadnij to stwierdzenie przy u yciu jednego argumentu.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Jest to zamkni ty tor przemian, w czasie których dwuw glowe reszty
acetylo-CoA zostaj ca kowicie utlenione do CO2. Produktami tych
reakcji s równie zredukowane nukleotydy oraz ATP.
Podaj nazw opisanego wy ej etapu oddychania komórkowego
oraz zaznacz strza jego lokalizacj na schemacie komórki.
........................................................
........................................................
Zadanie 5 (3 pkt)
Podaj nazw zwi zku chemicznego, którego budow przedstawia schemat.
...........................................................................................
Zaznacz strza i podpisz miejsce, w którym gromadzona jest energia w tym zwi zku.
Zadanie 6 (1 pkt)
Spo ród podanych poni ej procesów wybierz i podkre l tylko te, które zwi zane s z wytwarzaniem
energii przez organizm.
a) synteza zwi zków zapasowych
b) oddychanie komórkowe
c) synteza zwi zków energetycznych
d) ruch organizmu lub jego cz ci
e) trawienie pokarmu
Zadanie 7 (2 pkt)
W tabeli przedstawiono porównanie sk adu chemicznego dwóch rodzajów powietrza (wdychanego
i wydychanego).
Powietrze I Powietrze II
Tlen ok. 21% ok. 16%
Azot ok. 78% ok. 78%
Argon i inne gazy ok. 1% ok. 1%
Dwutlenek w gla ok. 0,03% ok. 4%
Na podstawie analizy powy szych danych ustal i podaj wraz z uzasadnieniem, który z rodzajów
powietrza (I czy II) jest wdychany przez cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 8 (4 pkt)
Oce prawdziwo zda dotycz cych wymiany gazowej w p ucach i tkankach, zaznaczaj c swój wybór
znakiem „+” w odpowiedniej rubryce tabeli.
Prawda Fa sz
a) Erytrocyty prawie w ca ci transportuj dwutlenek w gla powstaj cy podczas
procesów przemiany materii.
b) Hemoglobina wykazuje zdolno do czenia si z tlenkiem w gla.
c) Zawarte w hemie elazo w obecno ci tlenu ulega reakcji utlenienia, tworz c tzw.
oksyhemoglobin .
d) Tworzenie si oksyhemoglobiny i karboksyhemoglobiny zale y od temperatury i pH
rodowiska.
2
Zadanie 9 (4 pkt)
Narysuj schematycznie wymian gazow , która zachodzi w komórkach dowolnej tkanki. Schemat musi
zawiera nast puj ce elementy: komórki dowolnej tkanki, naczynia w osowate w tkankach, nazwy
dyfunduj cych gazów, strza ki w ciwie wskazuj ce kierunek dyfuzji gazów.
Podaj dwa przyk ady zaka nych chorób uk adu oddechowego. Przedstaw dwa zalecenia dotycz ce
profilaktyki tego rodzaju schorze .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Po cz nazw szkodliwego czynnika z jego oddzia ywaniem na zdrowie cz owieka.
I. ów a) zaburzenia funkcji serca i uk adu krwiono nego
II. tlenek w gla z powodu tworzenia po cze z hemoglobin
III. glowodory aromatyczne b) podwy szone ryzyko wyst pienia raka (g ównie
uc)
c) choroby dróg oddechowych – chroniczny nie yt
oskrzeli
d) zmniejszanie odporno ci p cherzyków p ucnych,
hamowanie procesu tworzenia si krwi (g ównie
u dzieci
I....................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Studenci Akademii Medycznej za pomoc spirometrów regularnie (co kwarta , przez okres 3 lat) mierzyli
pojemno yciow p uc m odzie y licealnej. Badania prowadzono w czterech 20-osobowych grupach:
grupa dziewcz t regularnie trenuj cych p ywanie;
grupa dziewcz t nie uprawiaj cych adnej dyscypliny sportowej;
grupa ch opców z sekcji p ywackiej;
grupa ch opców nie uprawiaj cych adnej dyscypliny sportowej.
Sformu uj problem badawczy, do którego rozwi zania mo na wykorzysta przedstawione powy ej
badania.
...........................................................................................
Razem: 24 pkt + 1** pkt
3
ODDYCHANIE Wersja A bis (czas: 40 min)
* Zadanie 1 (2 pkt)
Rysunek przedstawia budow p cherzyków p ucnych.
Podpisz wskazany strza kami element struktury p cherzyka p ucnego i wyka , e stanowi on
przystosowanie do pe nionych funkcji.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (1 pkt)
Uszereguj we w ciwej kolejno ci etapy wentylacji p uc podczas wdechu, wpisuj c w puste kratki liczby
od 1 do 5.
wzrost obj to ci klatki piersiowej

ruch eber do góry i na zewn trz
zasysanie powietrza do p uc
skurcz mi ni mi dzy ebrowych; skurcz i opuszczenie przepony w dó
zmniejszenie si ci nienia w klatce piersiowej
Zadanie 3 (1 pkt)
Wydech jest aktem biernym. Uzasadnij to stwierdzenie przy u yciu jednego argumentu.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 4 (2 pkt)
Jest to z ony ci g katalizowanych enzymatycznie reakcji,
w wyniku których nast puje rozpad glukozy na dwie cz steczki
trójw glowego kwasu pirogronowego.
Podaj nazw opisanego wy ej etapu oddychania komórkowego
oraz zaznacz strza jego lokalizacj na schemacie komórki.
.......................................................
.......................................................
Zadanie 5 (3 pkt)
Podaj nazw zwi zku chemicznego, którego budow przedstawia schemat.
...........................................................................................
Zaznacz strza i podpisz miejsce, w którym gromadzona jest energia w tym zwi zku.
Zadanie 6 (1 pkt)
Spo ród podanych poni ej procesów wybierz i podkre l tylko te, które nie s zwi zane z wytwarzaniem
energii przez organizm.
a) trawienie pokarmu
b) synteza zwi zków budulcowych
c) synteza zwi zków energetycznych
d) oddychanie komórkowe
e) ruch organizmu lub jego cz ci
Zadanie 7 (2 pkt)
W tabeli przedstawiono porównanie sk adu chemicznego dwóch rodzajów powietrza (wdychanego
i wydychanego).
Powietrze I Powietrze II
Tlen ok. 21% ok. 16%
Azot ok. 78% ok. 78%
Argon i inne gazy ok. 1% ok. 1%
Dwutlenek w gla ok. 0,03% ok. 4%
Na podstawie analizy powy szych danych ustal i podaj wraz z uzasadnieniem, który z rodzajów powietrza
(I czy II) jest wydychany przez cz owieka.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 8 (4 pkt)
Oce prawdziwo zda dotycz cych wymiany gazowej w p ucach i tkankach, zaznaczaj c swój wybór
znakiem „+” w odpowiedniej rubryce tabeli.
Prawda Fa sz
a) Hemoglobina wykazuje zdolno do tworzenia nietrwa ego po czenia
z dwutlenkiem w gla.
b) Zawarte w hemie elazo w obecno ci tlenu ulega reakcji utlenienia, tworz c tzw.
oksyhemoglobin .
c) Tworzenie si oksyhemoglobiny i karboksyhemoglobiny odbywa si przeciwnie
do gradientu st tlenu i dwutlenku w gla.
d) Osocze krwi rozprowadza ok. 80% CO2.
2
Zadanie 9 (4 pkt)
Narysuj schematycznie wymian gazow , która zachodzi w p ucach. Schemat musi zawiera nast puj ce
elementy: p cherzyki p ucne, naczynia w osowate p uc, strza ki wskazuj ce kierunek dyfuzji gazów, nazwy
dyfunduj cych gazów.
Podaj dwa przyk ady chorób zawodowych uk adu oddechowego. Przedstaw dwa zalecenia dotycz ce
profilaktyki tego rodzaju schorze .
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Po cz w pary nazw szkodliwego czynnika z jego oddzia ywaniem na zdrowie cz owieka.
I. py y nietoksyczne a) zaburzenia funkcji serca i uk adu krwiono nego
II. dwutlenek siarki z powodu tworzenia po cze z hemoglobin
III. tlenek w gla b) przenoszenie innych substancji truj cych, np.
owiu
c) choroby dróg oddechowych – chroniczny nie yt
oskrzeli
d) zmniejszanie odporno ci p cherzyków p ucnych,
hamowanie procesu tworzenia si krwi (g ównie
u dzieci)
I....................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Studenci Akademii Medycznej za pomoc spirometrów regularnie (co kwarta , przez okres 3 lat) mierzyli
pojemno yciow p uc m odzie y licealnej. Badania prowadzono w czterech 20-osobowych grupach:
grupa dziewcz t regularnie trenuj cych p ywanie;
grupa dziewcz t nie uprawiaj cych adnej dyscypliny sportowej;
grupa ch opców z sekcji p ywackiej;
grupa ch opców nie uprawiaj cych adnej dyscypliny sportowej.
Sformu uj robocz hipotez badawcz , któr mo na b dzie zweryfikowa na podstawie uzyskanych w
tych badaniach wyników.
...........................................................................................
3
OD YWIANIE Wersja A (czas: 35 min)
Zadanie 1 (1 pkt)
Wybierz i zakre l poprawn odpowied .
Trawienie pokarmu nie odbywa si w:
a) jamie ustnej;
b) dku;
c) dwunastnicy;
d) jelicie grubym.
Zadanie 2 (2 pkt)
Wchodzi w sk ad hemoglobiny oraz wielu enzymów zwi zanych z procesem oddychania komórkowego.
Podaj nazw pierwiastka, którego funkcje przedstawia podany opis. Wymie produkt spo ywczy
stanowi cy g ówne ród o wyst powania tego pierwiastka.
...........................................................................................
Zadanie 3 (3 pkt)
Uzupe nij nazwy enzymów, wpisuj c je w odpowiednie miejsca w przedstawionym fragmencie schematu
trawienia bia ek w przewodzie pokarmowym cz owieka.
* Zadanie 4 (3 pkt)
W narysowanym schematycznie fragmencie cucha bia kowego otocz kó kami wszystkie (nawet
powtarzaj ce si ) aminokwasy egzogenne. Ustal i uzasadnij, do jakiego rodzaju bia ka (ro linnego czy
zwierz cego) nale y przedstawiony fragment.
...........................................................................................
Phe – fenyloalanina, Lys – lizyna, Gly – glicyna, His – histydyna, Leu – leucyna, Thr – treonina, Trp – tryptofan,
Ala – alanina, Tyr – tyrozyna, Cys – cysteina, Val – walina, Met – metionina, Arg – arginina, Ile – izoleucyna,
Pro – prolina
* Zadanie 5 (4 pkt) Grupa ludno ci Zapotrzebowanie
Tabela zawiera dane dotycz ce dziennego zapotrzebowania (wiek w latach) energetyczne [kcal]
energetycznego wybranych grup ludno ci. Dzieci 1-3 1300
Przedstaw zamieszczone w tabeli dane w postaci 4-6 1700
wykresu s upkowego. Sformu uj dwa wnioski dotycz ce 7-9 2100
zapotrzebowania energetycznego. 10-12 2600
Dziewcz ta 13-15 2800
16-20 2700
Ch opcy 13-15 3300
16-20 3700
Zadanie 6 (2 pkt)
Tabela przedstawia warto od ywcz wybranych produktów spo ywczych w przeliczeniu na 100 g.
Nazwa produktu kcal bia ko uszcze glowodany cholesterol

Wieprzowina (schab) 174 21,0 10,0 brak obecny
Wieprzowina (szynka) 264 18,0 23,0 brak obecny
Wo owina 149 18,6 8,3 brak obecny
Kurcz (pier ) 170 14,4 8,6 brak obecny
Dorsz 74 18,2 0,1 brak obecny
Karp 102 16,0 4,2 brak obecny
Oce i uzasadnij jednym argumentem s uszno stwierdzenia: Mi so ryb jest zdrowsze od mi sa

wieprzowego.
...........................................................................................
...........................................................................................
2
Zadanie 7 (3 pkt)
Oce prawdziwo zda dotycz cych sk adników reguluj cych, zaznaczaj c swój wybór znakiem „+”
w odpowiedniej rubryce tabeli.
Prawda Fa sz
a) Wi kszo witamin to sk adniki egzogenne, chocia niektóre z nich
mog by syntetyzowane w organizmie cz owieka, np. witamina K.
b) Cz witamin jest rozpuszczalna w t uszczach, np. A, D, C i K.
c) Zarówno niedobór, jak i nadmiar witamin mo e by szkodliwy.
* Zadanie 8 (1 pkt)
Po cz nazw choroby z diet , któr nale y stosowa w trakcie leczenia.
I. celiakia a) dieta niskoenergetyczna z ograniczeniem
II. choroba wrzodowa dka i dwunastnicy uszczów (zw aszcza zwierz cych) i cukrów
III. mia yca t tnic prostych
b) dieta bezglutenowa z zast pieniem wszystkich
produktów m cznych produktami z m ki
kukurydzianej
c) dieta atwo strawna z wy czeniem produktów
wywo uj cych wzd cia i skurcze jelit
d) dieta oszcz dzaj ca z ograniczeniem substancji
pobudzaj cych wydzielanie soku dkowego
I....................... II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
* Zadanie 9 (1 pkt)
Przedstaw sposób regulacji nerwowej wydzielania soku
dkowego.
.................................................
.................................................
.................................................
.................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 10 (2 pkt)
Podany ni ej tekst zawiera jedn b dn informacj . Podkre l j i popraw.
Tasiemczyce to choroby wywo ywane przez tasiemce. Doros y tasiemiec rozmna a si p ciowo w jelicie
cienkim cz owieka, po czym odrywaj si segmenty wype nione zap odnionymi jajami. Aby cykl yciowy
tasiemca zosta zamkni ty, jego jajo musi zosta zjedzone przez ywiciela po redniego – cz owieka. Z jaja
rozwija si larwa, która przebija si z jelita do mi ni, gdzie otacza si os onk , tworz c w gier.
...........................................................................................
Wybierz zestaw do wiadczalny, podkre laj c wszystkie potrzebne materia y, przyrz dy i odczynniki
z ni ej wymienionych, tak aby móc udowodni hipotez : W produktach zbo owych znajduje si skrobia.
Przedstaw prawdopodobny wynik obserwacji po wykonaniu tego do wiadczenia.
Materia : ziemniaki, bia y ser, banany, m ka pszenna, p atki owsiane, jajo kurze.
Przyrz dy: pinceta, naczynie szklane, waga, pipeta, termometr, eczka, zakraplacz.
Odczynniki: p yn Fehlinga, woda utleniona, Sudan III, kwas solny, jodyna.
...........................................................................................
3
OD YWIANIE Wersja A bis (czas: 35 min)
Zadanie 1 (1 pkt)
Wybierz i zakre l poprawn odpowied .
Trawienie pokarmu nie odbywa si w:
a) jamie ustnej;
b) prze yku;
c) dku;
d) dwunastnicy.
Zadanie 2 (2 pkt)
Umo liwia funkcjonowanie uk adu nerwowego i mi ni, krzepni cie krwi oraz wchodzi w sk ad ko ci i z bów.
Podaj nazw pierwiastka, którego funkcje przedstawia podany opis. Wymie produkt spo ywczy
stanowi cy g ówne ród o wyst powania tego pierwiastka.
...........................................................................................
Zadanie 3 (3 pkt)
Uzupe nij nazwy enzymów, wpisuj c je w odpowiednie miejsca schematu trawienia w glowodanów
w przewodzie pokarmowym cz owieka.
* Zadanie 4 (3 pkt)
W narysowanym schematycznie fragmencie cucha bia kowego otocz kó kami wszystkie (nawet
powtarzaj ce si ) aminokwasy egzogenne. Ustal i uzasadnij, do jakiego rodzaju bia ka (ro linnego czy
zwierz cego) nale y przedstawiony fragment.
...........................................................................................
Phe – fenyloalanina, Lys – lizyna, Gly – glicyna, His – histydyna, Leu – leucyna, Thr – treonina,
Trp – tryptofan, Ala – alanina, Tyr – tyrozyna, Cys – cysteina, Val – walina, Met – metionina,
Ser – seryna, Ile – izoleucyna, Pro – prolina
Zadanie 5 (4 pkt)
Tabela zawiera dane dotycz ce dziennego Grupa ludno ci Zapotrzebowanie
zapotrzebowania energetycznego wybranych grup energetyczne [kcal]
ludno ci. czy ni:
Przedstaw zamieszczone w tabeli dane w postaci – ca kowity spoczynek, 1600
wykresu s upkowego. Sformu uj dwa wnioski – zaj cia siedz ce, 2600
dotycz ce – ci ka praca. 4000
zapotrzebowania energetycznego. Kobiety:
– ca kowity spoczynek, 1520
– zaj cia siedz ce, 2300
– ci ka praca. 3200
...........................................................................................
Zadanie 6 (2 pkt)
Tabela przedstawia warto od ywcz wybranych produktów spo ywczych w przeliczeniu na 100 g.
Nazwa produktu kcal bia ko uszcze glowodany cholesterol

Wieprzowina 174 21,0 10,0 brak obecny
(schab)
Wieprzowina 264 18,0 23,0 brak obecny
(szynka)
Wo owina 149 18,6 8,3 brak obecny
Kurcz (pier ) 170 14,4 8,6 brak obecny
Dorsz 74 18,2 0,1 brak obecny
Karp 102 16,0 4,2 brak obecny
Oce i uzasadnij jednym argumentem s uszno stwierdzenia:

Mi so drobiowe jest zdrowsze od mi sa wieprzowego.
...........................................................................................
...........................................................................................
2
Zadanie 7 (3 pkt)
Oce prawdziwo zda dotycz cych sk adników reguluj cych, zaznaczaj c to znakiem „+”
Prawda Fa sz
a) Wi kszo witamin to sk adniki egzogenne, chocia niektóre z nich
mog by syntetyzowane w organizmie cz owieka, np. witamina D.
b) Cz witamin jest rozpuszczalna w wodzie, np. witaminy B, C i K.
c) Zarówno niedobór, jak i nadmiar witamin mo e by szkodliwy.
* Zadanie 8 (1 pkt)
Po cz w pary nazw choroby metabolicznej z rodzajem diety stosowanej w jej leczeniu.
I. fenyloketonuria a) dieta ubogobia kowa
II. choroby w troby b) dieta atwo strawna z wy czeniem produktów
III. zaparcia wywo uj cych wzd cia i skurcze jelit ze
zwi kszon ilo ci warzyw i owoców
c) dieta polegaj ca na eliminacji wszystkich
produktów zawieraj cych laktoz
d) dieta polegaj ca na zmniejszaniu ilo ci
pokarmów z fenyloalanin , a zast pieniu ich
pokarmami z tyrozyn
I........................ II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
* Zadanie 9 (1 pkt)
Przedstaw sposób regulacji hormonalnej wydzielania
soku dkowego.
.................................................
.................................................
.................................................
.................................................
.................................................
...........................................................................................
Zadanie 10 (2 pkt)
Podany ni ej tekst zawiera jedn b dn informacj . Podkre l j i popraw.
Glistnica to choroba wywo ywana przez glist ludzk yj w przewodzie pokarmowym cz owieka. Jest to
organizm obup ciowy, a zap odnienie zachodzi w ciele ywiciela. Zap odniona samica produkuje do 200 tysi cy
jaj w ci gu doby. Zara enie nast puje przez spo ycie pokarmu zawieraj cego jaja paso yta (nieumyte warzywa,
owoce) oraz kontakt z jajami znajduj cymi si w wodzie lub glebie.
...........................................................................................
Wybierz zestaw do wiadczalny, podkre laj c wszystkie potrzebne materia y, przyrz dy i odczynniki
z ni ej wymienionych, tak aby móc udowodni hipotez :
W produktach spo ywczych pochodzenia zwierz cego znajduje si bia ko.
Przedstaw prawdopodobny wynik obserwacji po wykonaniu tego do wiadczenia.
Materia : ziemniaki, bia y ser, banany, m ka pszenna, p atki owsiane, jajo kurze.
Przyrz dy: pinceta, naczynie szklane, waga, pipeta, termometr, eczka, zakraplacz.
Odczynniki: p yn Fehlinga, woda utleniona, Sudan III, kwas azotowy (V) (st ony), jodyna.
...........................................................................................
3
WYDALANIE Wersja A (czas: 40 min)
Zadanie 1 (2 pkt)
Uzasadnij, przy u yciu jednego argumentu nast puj ce stwierdzenie:
Uk ad oddechowy bierze udzia w usuwaniu zb dnych produktów przemiany materii.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (2 pkt)
Rysunek przedstawia przekrój poprzeczny przez nerk .
Zaznacz strza i podpisz t cz nerki, w której znajduj si
elementy nefronu odpowiedzialne za filtracj .
Zadanie 3 (2 pkt)
Z poni szych zda wybierz trzy charakteryzuj ce budow i po enie nerek w organizmie cz owieka.
a) najwi kszymi gruczo ami organizmu cz owieka.
b) Ka da ma d ugo oko o 10-12 cm i mas 120-170 g.
c) parzystymi narz dami, o kszta cie zbli onym do fasoli.
d) Znajduj si na tylnej cianie jamy brzusznej, po obu stronach kr gos upa.
e) Znajduj si w górnej cz ci jamy brzusznej, po prawej stronie kr gos upa.
f) Ka da podzielona jest bruzdami na cztery p aty.
g) Ka da posiada tzw. wn , do której uchodzi t tnica i nerwy, a wychodzi z niej a.
...........................................................................................
Zadanie 4 (1 pkt)
Wybierz i podkre l prawid ow odpowied .
Cykl mocznikowy, podczas którego wytwarzany jest mocznik, odbywa si w:
a) nerkach;
b) trzustce;
c) trobie;
d) w ka dej komórce cia a.
* Zadanie 5 (2 pkt)
Zdefiniuj poj cie: proces resorpcji zwrotnej obowi zkowej. Podaj dwa przyk ady substancji, które podlegaj
temu procesowi.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 6 (2 pkt)
Podaj nazw struktury przedstawionej na poni szym schemacie oraz podpisz brakuj ce elementy.
...........................................................................................
Zadanie 7 (2 pkt)
Przedstaw mechanizm regulacji oddawania moczu u dzieci do 3. roku ycia.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 8 (2 pkt)
Tabela przedstawia sk ad dwóch p ynów ustrojowych (osocza krwi i moczu ostatecznego) w ciele zdrowego
cz owieka.
Ustal i uzasadnij, który z nich (A czy B) jest osoczem krwi.
Substancja A B
Glukoza g/100 cm3 p ynu 0 0,10
Mocznik g/100 cm3 p ynu 2,0 0,03
Bia ko g/100 cm3 p ynu 0 8,0
Sole nieorganiczne g/100 cm3 p ynu 1,5 0,72
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 9 (2 pkt)
Jedyn funkcj nerek jest ich rola w utrzymaniu homeostazy wodno-elektrolitowej.
Oce s uszno tego stwierdzenia, podaj c jeden argument na poparcie swojego stanowiska.
...........................................................................................
...........................................................................................
2
Zadanie 10 (4 pkt)
Narysuj schemat przebiegu dializy w przypadku nadmiaru potasu i wody z wykorzystaniem
nast puj cych elementów: perforowana b ona dializacyjna, osocze krwi i p yn dializacyjny, kierunek
przemieszczania si obu substancji.
Zadanie 11 (1 pkt)
Po cz nazw ka dej z chorób uk adu wydalniczego z jej przyczyn .
I. odmiedniczkowe zapalenie nerek a) obecno glukozy w moczu wywo ana np.
II. cukromocz cukrzyc
III.wielomocz b) wzrost ilo ci wydalanego moczu na skutek np.
stosowania wysokobia kowej diety
c) niedobór wazopresyny
d) zaka enie bakteryjne dróg moczowych
I........................ II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
Na podstawie analizy schematu oce prawdziwo
stwierdze dotycz cych regulacji ilo ci wytwarzanego
moczu w zale no ci od ilo ci wydzielanego hormonu
ADH (wazopresyna), wstawiaj c znak „+”
Prawda Fa sz
a) Spo ycie du ej ilo ci napojów powoduje nadmierne rozcie czenie
krwi, spada ilo wydzielanego ADH, co powoduje wzrost wydalanej
ilo ci moczu.
b) Ci ka fizyczna praca powoduje obni enie ilo ci wytwarzanego
ADH.
c) Wzrost st enia wydzielanego przez nerki ADH stymuluje zwrotne
wch anianie wody i prowadzi do produkcji zag szczonego moczu.
Razem: 25 pkt
4
WYDALANIE Wersja A bis (czas: 40 min)
Zadanie 1 (2 pkt)
Uzasadnij, przy u yciu jednego argumentu, nast puj ce stwierdzenie:
Skóra bierze udzia w usuwaniu zb dnych produktów przemiany materii.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 2 (2 pkt)
Rysunek przedstawia przekrój poprzeczny przez nerk . Zaznacz
strza i podpisz t cz nerki, w której znajduj si elementy
nefronu odpowiedzialne za zag szczanie moczu.
Zadanie 3 (2 pkt)
Z poni szych zda wybierz trzy charakteryzuj ce budow i po enie nerek w organizmie cz owieka.
a) najwi kszymi gruczo ami organizmu cz owieka.
b) parzystymi narz dami, o kszta cie zbli onym do fasoli.
c) Znajduj si na tylnej cianie jamy brzusznej, po obu stronach kr gos upa.
d) Znajduj si w górnej cz ci jamy brzusznej, po prawej stronie kr gos upa.
e) Ka da podzielona jest bruzdami na cztery p aty.
f) Ka da posiada tzw. wn , do której uchodzi t tnica i nerwy, a wychodzi z niej a.
g) Ka da ma d ugo oko o 10-12 cm i mas 120-170 g.
...........................................................................................
Zadanie 4 (1 pkt)
Wybierz i podkre l prawid ow odpowied .
Cykl mocznikowy, podczas którego wytwarzany jest mocznik, odbywa si w:
a) trzustce;
b) trobie;
c) nerkach;
d) w ka dej komórce cia a.
* Zadanie 5 (2 pkt)
Zdefiniuj poj cie: proces filtracji. Podaj dwa przyk ady substancji, które podlegaj temu procesowi.
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 6 (2 pkt)
Podaj nazw struktury przedstawionej na poni szym schemacie oraz podpisz brakuj ce elementy.
...........................................................................................
Zadanie 7 (2 pkt)
Przedstaw mechanizm regulacji oddawania moczu u ludzi doros ych.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Zadanie 8 (2 pkt)
Tabela przedstawia sk ad dwóch p ynów ustrojowych (osocza krwi i moczu ostatecznego) w ciele zdrowego
cz owieka.
Ustal i uzasadnij, który z nich (A czy B) jest moczem ostatecznym.
Substancja A B
Glukoza g/100 cm3 ynu 0 0,10
Mocznik g/100 cm3 ynu 2,0 0,03
Bia ko g/100 cm3 ynu 0 8,0
Sole nieorganiczne g/100 cm3 ynu 1,5 0,72
...........................................................................................
...........................................................................................
* Zadanie 9 (2 pkt)
Jedyn funkcj nerek jest ich rola wydzielnicza (endokrynna).
Oce s uszno tego stwierdzenia, podaj c jeden argument na poparcie swojego stanowiska.
...........................................................................................
...........................................................................................
2
Zadanie 10 (4 pkt)
Narysuj schemat przebiegu dializy w przypadku mocznika i wody z wykorzystaniem nast puj cych
elementów: perforowana b ona dializacyjna, osocze krwi i p yn dializacyjny, kierunek przemieszczania
si obu substancji.
Zadanie 11 (1 pkt)
Po cz nazw ka dej z chorób uk adu wydalniczego z jej przyczyn .
I. moczówka prosta a) obecno bia ka w moczu wywo ana np.
II. zapalenie p cherza moczowego zapaleniem cia ek nerkowych
I. bia komocz b) wzrost ilo ci wydalanego moczu na skutek np.
stosowania wysokobia kowej diety
c) niedobór wazopresyny
d) zaka enie bakteryjne dróg moczowych
I........................ II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
Na podstawie analizy schematu oce
prawdziwo stwierdze dotycz cych regulacji
ilo ci wytwarzanego moczu w zale no ci od
ilo ci wydzielanego hormonu ADH
(wazopresyna), wstawiaj c znak „+”
Prawda Fa sz
a) Spo ycie du ej ilo ci napojów powoduje nadmierne rozcie czenie krwi,
spada ilo wydzielanego ADH, co powoduje spadek wydalanej ilo ci
moczu.
b) Ci ka fizyczna praca powoduje wzrost ilo ci wytwarzanego ADH.
c) Wzrost st enia wydzielanego przez przysadk ADH stymuluje zwrotne
wch anianie wody i prowadzi do produkcji zag szczonego moczu.
Razem: 25 pkt
4
2.3. Schematy oceniania i modele odpowiedzi
Uwaga: Znak „/” oznacza inn , równie poprawn wersj odpowiedzi.
HOMEOSTAZA Wersja A
Zadanie 1 (1 pkt)
Za podanie prawid owej definicji – 1 pkt.
Przyk ad: Parametr to wielko charakterystyczna dla danego materia u / procesu / urz dzenia (np. warto
temperatury).
Zadanie 2 (3 pkt)
Za w ciwe porównanie – 1 pkt.
Przyk ad: A – nie wymaga dostarczenia energii, B – wymaga.
Za podanie ka dej z dwóch prawid owych nazw – po 1 pkt: A – dyfuzja u atwiona / wspomagana, B – transport
aktywny.
* Zadanie 3 (3 pkt)
Za ustalenie, e wykres B dotyczy organizmu sta ocieplnego – 1 pkt.
Za ustalenie, e badany parametr / temperatura podlega wewn trznej kontroli – 1 pkt.
Za logiczne uzasadnienie – 1 pkt.
Przyk ad: U organizmów sta ocieplnych temperatura cia a jest sta a, niezale na od temperatury otoczenia,
dlatego te wymaga odpowiedniego dostosowania tempa przemian metabolicznych do temperatury otoczenia
(np. ujemne temperatury otoczenia wymagaj zwi kszenia tempa metabolizmu).
Zadanie 4 (2 pkt)
Za podkre lenie zdania c – 1 pkt.
Za w ciw korekt – 1 pkt.
Przyk ad: Im organizm jest bardziej zaawansowany w rozwoju ewolucyjnym, tym jego mechanizmy regulacyjne
bardziej doskona e.
Zadanie 5 (3 pkt)
Za poprawne opisanie osi wspó rz dnych: o X – doby (z zaznaczonymi godzinami pomiaru),
Y – temperatura w °C – 1 pkt. Za prawid owe narysowanie krzywej zgodnie z wyznaczonymi punktami –
1 pkt.
Za poprawn nazw – mechanizm homeostatyczny / homeostaza – 1 pkt.
Zadanie 6 (2 pkt)
Za przyporz dkowanie do ka dego z dwóch mechanizmów regulacyjnych wszystkich w ciwych dla nich
przyk adów procesów (I – a, d; II – b, c) – po 1 pkt.
Zadanie 7 (3 pkt)
Za w ciwe ocenienie prawdziwo ci ka dego z trzech zda – po 1 pkt: I – fa sz; II – prawda; III – prawda.
Zadanie 8 (2 pkt)
Za przedstawienie wszystkich podanych informacji we w ciwej kolejno ci – 1 pkt. Za poprawne narysowanie
wszystkich strza ek cz cych elementy schematu – 1 pkt.
Przyk ad:
* Zadanie 9 (2 pkt)
Za wskazanie rysunku B – 1 pkt.
Przyk ad: Pod em tego zjawiska s zwi zki chemiczne / przeka niki, maj ce zdolno do przemieszczania si
pomi dzy przylegaj cymi do siebie komórkami i blokowania ich podzia ów.
Zadanie 10 (1 pkt)
Przyk ad: Parametry ekosystemu nie s z góry ustalone / mog mie ró ne, warto ci / nie s one sta e, dlatego te
nie spe niaj podstawowego warunku samoregulacji tego systemu.
Za prawid owe uzupe nienie rysunku – 1 pkt.
Za przedstawienie znaczenia tego zjawiska – 1 pkt.

Przyk ad: Takie u enie chloroplastów pozwala unikn nadmiernego / szkodliwego dla komórki na wietlania
tych organelli.
Zadanie 1 (1 pkt)
Za podanie prawid owej definicji – 1 pkt.
Przyk ad: Homeostaza to zdolno ywego organizmu do utrzymania stabilnego rodowiska wewn trznego.
Zadanie 2 (3 pkt)
Za w ciwe porównanie – 1 pkt.
Przyk ad: A – nie wymaga dostarczenia energii, B – wymaga.
Za podanie ka dej z dwóch prawid owych nazw – po 1 pkt: A – dyfuzja, B – transport aktywny.
* Zadanie 3 (3 pkt)
Za ustalenie, e wykres A dotyczy organizmu zmiennocieplnego – 1 pkt.
Za ustalenie, e badany parametr / temperatura nie podlega wewn trznej kontroli u tego organizmu – 1 pkt.
Za logiczne uzasadnienie – 1 pkt.
Przyk ad: U organizmów zmiennocieplnych temperatura cia a jest zmienna, zale na od temperatury otoczenia,
dlatego te tempo przemian metabolicznych nie jest dostosowane do temperatury otoczenia.
Zadanie 4 (2 pkt)
2
Za podkre lenie zdania b – 1 pkt. Za w ciw korekt – 1 pkt.
Przyk ady:
Warto ci ró nych parametrów zmieniaj si , oscyluj c wokó warto ci optymalnej, nie przekraczaj c jednak
warto ci granicznych.
Warto ci parametrów rodowiska wewn trznego zmieniaj si w obr bie charakterystycznych dla nich
zakresów tolerancji.
Zadanie 5 (3 pkt)
Za poprawne opisanie osi wspó rz dnych: o X – doby (z zaznaczonymi godzinami pomiaru),
Y – temperatura w °C – 1 pkt. Za prawid owe narysowanie krzywej zgodnie z wyznaczonymi punktami
– 1 pkt.
Za stwierdzenie, e tak – 1 pkt.
Zadanie 6 (2 pkt)
Za przyporz dkowanie do ka dego z dwóch mechanizmów regulacyjnych wszystkich w ciwych dla nich
przyk adów procesów (I – c; II – a, b, d) – po 1 pkt.
Zadanie 7 (3 pkt)
Za w ciwe ocenienie prawdziwo ci ka dego z trzech zda – po 1 pkt: I – fa sz; II – prawda; III – prawda.
Zadanie 8 (2 pkt)
Za przedstawienie wszystkich podanych informacji we w ciwej kolejno ci – 1 pkt.
Za poprawne narysowanie wszystkich strza ek cz cych elementy schematu – 1 pkt.
Przyk ad:
* Zadanie 9 (2 pkt)
Za prawid owe przedstawienie znaczenia – 1 pkt.
Przyk ady:
• Mechanizm ten zapobiega nadmiernemu namna aniu si komórek w organizmie.
• Mechanizm ten zapobiega powstawaniu nowotworów.
Zadanie 10 (1 pkt)
Przyk ad: Wzrost liczebno ci populacji ofiary powoduje wzrost liczebno ci populacji drapie nika, co po
pewnym czasie powoduje spadek liczebno ci populacji ofiary.
3
Za prawid owe uzupe nienie rysunku – 1 pkt.
Za przedstawienie znaczenia tego zjawiska – 1 pkt.
Przyk ady:
• Takie u enie chloroplastów pozwala lepiej wykorzysta do fotosyntezy wiat o, które dociera do komórki.
• Dzi ki takiemu u eniu chloroplastów, mimo s abego o wietlenia, mo e zachodzi fotosynteza.
KR ENIE I ODPORNO Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Za poprawne podanie definicji – 1 pkt.
Przyk ad: Nosiciel to organizm, który nie wykazuje objawów chorobowych / infekcji / klinicznie zdrowy, lecz
jest ród em drobnoustrojów dla otoczenia.
Przyk ad: Nosicielem w przypadku cholery mo e by cz owiek w okresie pochorobowym / który niedawno
przeszed t chorob .
Zadanie 2 (1 pkt)
Za wszystkie prawid owe przyporz dkowania (I – d; II – a; III – b) – 1 pkt.
Zadanie 3 (1 pkt)
Za przedstawienie prawid owej cechy (w uj ciu porównawczym) – 1 pkt.
Przyk ady:
Bakterie zatruwaj organizm ywiciela wytwarzanymi przez siebie toksynami lub produktami w asnego
metabolizmu, natomiast wirusy wnikaj do komórek ywiciela, namna aj si w nich, co prowadzi do
zniszczenia zainfekowanych komórek.
Wirusy w czaj w asny kwas nukleinowy do kwasu nukleinowego komórki gospodarza, natomiast bakterie
nie zmieniaj informacji genetycznej komórek swoich ywicieli.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za wskazanie na przeszczep syngeniczny – 1 pkt.
Przyk ad: W przeszczepie syngenicznym dawca i biorca s osobnikami nie tylko nale cymi do jednego
gatunku, ale i identycznymi genetycznie (bli ni ta jednojajowe), dlatego te stopie ich podobie stwa
genetycznego jest wi kszy ni w przypadku osobników nale cych do ró nych gatunków, jak to ma miejsce
w przeszczepie ksenogenicznym.
Zadanie 5 (3 pkt)
Za prawid owe narysowanie wszystkich strza ek na obu rysunkach – 1 pkt.
Za prawid owe podpisanie naczy na obu rysunkach – 1 pkt.

Przyk ady:
• przysadka mózgowa;
• nerka.
Zadanie 6 (3 pkt)
4
Za wskazanie strza kami lewego przedsionka i lewej komory – 1 pkt.
Za prawid owe podpisanie ka dej z wy ej wymienionych cz ci serca – po 1 pkt.
Zadanie 7 (1 pkt)
Za wpisanie w kratki tabeli wszystkich prawid owych okre le (I – szpik kostny, II – grasica,
III – p yny cia a) – 1 pkt.
Zadanie 8 (1 pkt)
Zadanie 9 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e taki zabieg nie jest bezpieczny – 1 pkt.
Przyk ady:
W osoczu krwi cz owieka z grup krwi A znajduj si przeciwcia a / aglutyniny anty-B, dlatego te
przetoczenie mu krwi grupy AB, która zawiera m.in. antygeny / aglutynogeny B, mo e doprowadzi do
gro nego dla ycia wstrz su immunologicznego.
Obecne w osoczu krwi biorcy przeciwcia a / aglutyniny anty-B mog wej w reakcj z antygenami /
aglutynogenami B obecnymi we krwi dawcy (tzw. reakcja typu antygen (przeciwcia o), co mo e doprowadzi
do wstrz su immunologicznego.
Za wskazanie naczynia A – 1 pkt.
Przyk ady:
• Naczynie A jest t tnic , o czym wiadczy du e / najwi ksze ci nienie.
• Naczynie A jest t tnic , o czym wiadczy du a / najwi ksza pr dko przep ywu krwi.
Za wskazanie rysunku C – 1 pkt.
Przyk ady:
W erytrocytach znajduje si barwnik – hemoglobina, który ma zdolno nietrwa ego czenia si z tlenem lub
dwutlenkiem w gla, transportuje te gazy.
Komórki te maj zdolno oddychania beztlenowego, dzi ki czemu nie zu ywaj przenoszonego w nich tlenu
na w asne potrzeby.
W erytrocytach ssaków nie ma j dra komórkowego i innych organelli, dzi ki czemu mie ci si w nich du o
cz steczek hemoglobiny.
W erytrocytach ssaków nie ma j dra komórkowego i innych organelli, dzi ki czemu maj ograniczony w asny
metabolizm, spe niaj c funkcje transportowe dla gazów.
Za ka de z trzech prawid owych zalece – po 1 pkt.
Przyk ady:
czyzna ten powinien prowadzi bardziej aktywny tryb ycia.
Powinien zwi kszy swoj aktywno yciow poprzez uprawianie np. p ywania, jazdy na rowerze.
5
Powinien on zmieni swoje nawyki ywieniowe, np. usun z diety pokarmy o du ej zawarto ci t uszczów
zwierz cych (t uste sery, jaja) a mi so wieprzowe zast pi mi sem drobiowym, rybami, du ilo ci jarzyn
i owoców.
Konieczno ci jest tak e rezygnacja z u ywek / alkoholu / papierosów.
KR ENIE I ODPORNO Wersja A bis
Zadanie 1 (2 pkt)
Za poprawne podanie definicji – 1 pkt.
Przyk ad: ród em zaka enia jest organizm, w którym yj i namna aj si drobnoustroje chorobotwórcze.
Przyk ad: ród em zaka enia jest najcz ciej chory cz owiek lub chore zwierz na pocz tku b podczas takiej
choroby zaka nej, jak: cholera / gru lica / rze czka.
Zadanie 2 (1 pkt)
Za wszystkie prawid owe przyporz dkowania (I – b, II – d, III – a) – 1 pkt.
Zadanie 3 (1 pkt)
Za przedstawienie prawid owej cechy budowy (w uj ciu porównawczym) – 1 pkt.
Przyk ady:
Bakterie s organizmami ywymi, a wirusy stoj na pograniczu materii nieo ywionej i organizmów ywych.
Wirusy maj DNA lub RNA, natomiast w komórkach bakterii wyst puj oba rodzaje kwasów nukleinowych.
Wirusy nie maj adnych organelli komórkowych, natomiast w komórkach bakterii wyst puje np. nukleoid,
cytoplazma, rybosomy, mezosomy.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za wskazanie na przeszczep autologiczny – 1 pkt.
Przyk ad: Przeszczep autologiczny nast puje w obr bie tego samego osobnika, którego wszystkie komórki
somatyczne posiadaj identyczn informacj genetyczn , natomiast w przeszczepie allogenicznym
podobie stwo genetyczne dawcy i biorcy jest mniejsze / zale y od stopnia pokrewie stwa mi dzy dawc
i biorc .
Zadanie 5 (3 pkt)
Za prawid owe narysowanie wszystkich strza ek na obu rysunkach – 1 pkt.
Za prawid owe podpisanie naczy na obu rysunkach – 1 pkt.

Przyk ady:
• jelita;
• w troba.
6
Zadanie 6 (3 pkt)
Za wskazanie strza kami prawego przedsionka i prawej komory – 1 pkt.
Za prawid owe podpisanie ka dej z wy ej wymienionych cz ci serca – po 1 pkt.
Zadanie 7 (1 pkt)
Za wpisanie w kratki tabeli wszystkich prawid owych okre le (I – szpik kostny, II – szpik kostny, III – p yny
cia a) – 1 pkt.
Zadanie 8 (1 pkt)
Za wybór w ciwej odpowiedzi (b) – 1 pkt.
Zadanie 9 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e taki zabieg nie jest bezpieczny – 1 pkt.
Przyk ady:
W osoczu krwi cz owieka z grup krwi B znajduj si przeciwcia a / aglutyniny anty-A, dlatego te
przetoczenie mu krwi grupy AB, która ma m.in. antygeny / aglutynogeny A, mo e doprowadzi do gro nego
dla ycia wstrz su immunologicznego.
Obecne w osoczu krwi biorcy przeciwcia a / aglutyniny anty-A mog wej w reakcj z antygenami /
aglutynogenami A obecnymi we krwi biorcy (tzw. reakcja typu antygen – przeciwcia o), co mo e doprowadzi
do wstrz su immunologicznego.
Za wskazanie naczynia C – 1 pkt.
Przyk ad: Naczynie C jest , o czym wiadczy ma e ci nienie i stosunkowo ma a pr dko przep ywu krwi.
Przyk ady:
Cech charakterystyczn makrofagów jest ich zdolno fagocytozy, dzi ki której poch aniaj i trawi
mikroorganizmy chorobotwórcze.
Makrofagi maj zdolno poruszania si za pomoc nibynó ek (ruch pe zakowaty), dzi ki czemu s bardziej
skuteczne w poch anianiu mikroorganizmów chorobotwórczych w ró nych miejscach organizmu.
Za ka de z trzech prawid owych zalece – po 1 pkt.
Przyk ady:
czyzna ten powinien prowadzi bardziej aktywny tryb ycia.
Powinien zwi kszy swoj aktywno fizyczn poprzez uprawianie sportów, np. p ywanie, jazda na rowerze.
Powinien zmieni swoje nawyki ywieniowe, np. usun z diety pokarmy o du ej zawarto ci t uszczów
zwierz cych (t uste sery, jaja), a mi so wieprzowe zast pi mi sem drobiowym, rybami, du ilo ci jarzyn
i owoców.
Konieczno ci jest tak e rezygnacja z u ywek / alkoholu / papierosów.
7
ODDYCHANIE Wersja A
* Zadanie 1 (2 pkt)
Za podanie prawid owej nazwy – 1 pkt.
Przyk ady:
• komórki nab onka oddechowego;
• nab onek jednowarstwowy p aski;
• nab onek oddechowy.
Za wykazanie zwi zku budowy z pe nion funkcj – 1 pkt.
Przyk ady:
• ciany p cherzyka zbudowane s z nab onka jednowarstwowego p askiego, co umo liwia wymian gazow .
• P cherzyk ma cienkie ciany, co umo liwia dyfuzj gazów.
Zadanie 2 (1 pkt)
Za uszeregowanie wszystkich etapów we w ciwej kolejno ci – 1 pkt:
zmniejszenie obj to ci klatki piersiowej (powrót do obj to ci pierwotnej) – 3;
wzrost ci nienia w klatce piersiowej – 4;
opadanie eber – 2;
rozkurcz mi ni mi dzy ebrowych (zewn trznych) i przepony – 1;
wypychanie powietrza z p uc na zewn trz – 5.
Zadanie 3 (1 pkt)
Za prawid owy argument – 1 pkt.
Przyk ad: Poniewa na tym etapie dzia aj (kurcz si ) mi nie mi dzy ebrowe i przepona.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za podanie prawid owej nazwy – 1 pkt.
Przyk ady:
• cykl Krebsa;
• cykl kwasu cytrynowego.
Za wskazanie strza mitochondrium – 1 pkt.
Zadanie 5 (3 pkt)
Za podanie w ciwej nazwy – ATP (adenozynotrójfosforan) – 1 pkt.
Za zaznaczenie strza kami obu w ciwych miejsc – 1 pkt.
Za podanie poprawnej nazwy (wi zanie wysokoenergetyczne) – 1 pkt.
Zadanie 6 (1 pkt)
Za wybór wszystkich w ciwych odpowiedzi (b, e) – 1 pkt.
Uwaga: Je eli ucze poda wi cej ni 2 odpowiedzi, ocenie podlegaj 2 pierwsze.
Zadanie 7 (2 pkt)
Za wybór powietrza I – 1 pkt.
Przyk ady:
Sk ad powietrza I jest taki sam jak powietrza atmosferycznego.
Zawarto tlenu w powietrzu I jest taka sama jak w powietrzu atmosferycznym.
Zawarto dwutlenku w gla w powietrzu I jest taka sama jak w powietrzu atmosferycznym.
8
Zadanie 8 (4 pkt)
Za w ciw ocen prawdziwo ci ka dego z 4 zda – po 1 pkt:
a – fa sz, b – prawda, c – fa sz, d – prawda.
Zadanie 9 (4 pkt)
Za narysowanie i podpisanie ka dego z czterech zadanych elementów schematu – po 1 pkt.
Przyk ad:
Za podanie dwóch prawid owych przyk adów chorób – 1 pkt.
Przyk ady:
• grypa;
• angina;
• zapalenie oskrzeli;
• zapalenie p uc;
• gru lica.
Przyk ady:
• izolowanie chorych;
• szczepienia ochronne;
• unikanie kontaktu z nosicielami;
• unikanie przech odzenia organizmu.
Za wszystkie w ciwe przyporz dkowania (I – d; II – a; III – b) – 1 pkt.
Za prawid owe sformu owanie problemu badawczego – 1 pkt.
Przyk ady:
• Czy pojemno yciowa p uc zale y od aktywno ci ruchowej organizmu?
• Badanie zale no ci pojemno ci yciowej p uc od aktywno ci fizycznej m odzie y.
• Czy pojemno yciowa p uc zale y od p ci cz owieka?
ODDYCHANIE Wersja A bis

* Zadanie 1 (2 pkt)
Za podanie prawid owej nazwy (naczynia w osowate) – 1 pkt.
Za wykazanie zwi zku budowy z pe nion funkcj – 1 pkt.
Przyk ad: ciany p cherzyka otoczone s g st sieci naczy krwiono nych w osowatych, co umo liwia dyfuzj
gazów.
Zadanie 2 (1 pkt)
Za uszeregowanie wszystkich etapów we w ciwej kolejno ci – 1 pkt:
wzrost obj to ci klatki piersiowej – 3;
ruch eber do góry i na zewn trz – 2;
zasysanie powietrza do p uc – 5;
skurcz mi ni mi dzy ebrowych; skurcz i opuszczenie przepony – 1;
zmniejszenie si ci nienia w klatce piersiowej – 4.
9
Zadanie 3 (1 pkt)
Za prawid owy argument – 1 pkt.
Przyk ad: Poniewa ta faza wentylacji p uc nast puje dzi ki rozkurczowi mi ni mi dzy ebrowych
(wewn trznych) i przepony.
Zadanie 4 (2 pkt)
Za wskazanie strza cytoplazmy – 1 pkt.
Zadanie 5 (3 pkt)
Za podanie w ciwej nazwy (ADP – adenozynodwufosforan) – 1 pkt.
Za zaznaczenie strza w ciwego miejsca – 1 pkt.
Za podanie poprawnej nazwy (wi zanie wysokoenergetyczne) – 1 pkt.
Zadanie 6 (1 pkt)
Za wybór wszystkich w ciwych odpowiedzi (b, c, e) – 1 pkt.
Uwaga: Je eli ucze poda wi cej ni 3 odpowiedzi, ocenie podlegaj 3 pierwsze.
Zadanie 7 (2 pkt)
Za wybór powietrza I – 1 pkt.
Przyk ady:
• W tym powietrzu jest wi ksza ni w powietrzu atmosferycznym zawarto CO2.
• W tym powietrzu jest mniejsza ni w powietrzu atmosferycznym zawarto O2.
Zadanie 8 (4 pkt)
Za w ciw ocen prawdziwo ci ka dego z 4 zda – po 1 pkt:
a – prawda, b – fa sz, c – fa sz, d – prawda.
Zadanie 9 (4 pkt)
Za narysowanie i podpisanie ka dego z czterech zadanych elementów schematu – po 1 pkt.
Przyk ad:
10
Za podanie dwóch prawid owych przyk adów chorób – 1 pkt.
Przyk ady:
• astma oskrzelowa;
• rozedma p uc;
• pylice p uc.
Przyk ady:
• dokonanie w ciwego wyboru zawodu;
• poddawanie si okresowym badaniom kontrolnym;
• zak adanie masek ochronnych;
• monta (tam gdzie to mo liwe) urz dze odpylaj cych;
• stosowanie nowoczesnych technologii.
Za wszystkie w ciwe przyporz dkowania (I – b; II – c; III – a) – 1 pkt.
Za poprawnie sformu owan robocz hipotez badawcz (zarówno za prawdziw , jak i za fa szyw ) – 1 pkt.
Przyk ady:
• Pojemno yciowa p uc cz owieka zale y od aktywno ci fizycznej (hipoteza prawdziwa).
• Pojemno yciowa p uc cz owieka zale y od p ci (hipoteza prawdziwa).
• Pojemno yciowa p uc cz owieka nie zale y od aktywno ci fizycznej (hipoteza fa szywa).
• Pojemno yciowa p uc cz owieka nie zale y od p ci (hipoteza fa szywa).
OD YWIANIE Wersja A
Zadanie 1 (1 pkt)
Za wybór prawid owej odpowiedzi (d) – 1 pkt.
Zadanie 2 (2 pkt)
Za podanie w ciwej nazwy ( elazo – Fe) – 1 pkt.
Za podanie trafnego przyk adu – 1 pkt.
Przyk ady:
• w troba;
• wo owina.
Zadanie 3 (3 pkt)
Za podanie ka dej z trzech prawid owych nazw – po 1 pkt:
W kolejno ci od góry: pepsyna, trypsyna lub chymotrypsyna, dwupeptydazy.
* Zadanie 4 (3 pkt)
Za wskazanie wszystkich w ciwych aminokwasów egzogennych – 1 pkt:
Phe, Lys, His, Leu, Thr, Trp, Met, Val, Arg, Ile.
Uwaga: Je eli ucze wska e wi cej ni 10 aminokwasów, ocenie podlega 10 pierwszych.
Za ustalenie, e jest to bia ko zwierz ce – 1 pkt oraz za w ciwe uzasadnienie wskazuj ce, e zawiera wszystkie
aminokwasy egzogenne, co jest cech charakterystyczn tego rodzaju bia ek – 1 pkt.
11
* Zadanie 5 (4 pkt)
Za w pe ni prawid owe narysowanie wykresu – 2 pkt (oznaczenie i podpisanie osi wraz z zaznaczeniem na nich
danych z tabeli – 1 pkt, narysowanie s upków wykazuj cych zale no mi dzy wiekiem a zapotrzebowaniem
energetycznym dzieci oraz oddzielnie dziewcz t i ch opców w tych samych przedzia ach wiekowych – 1 pkt).
Przyk ad:

Przyk ady:
Zapotrzebowanie energetyczne ro nie wraz z wiekiem organizmu.
Zapotrzebowanie energetyczne zmienia si w okresie dojrzewania i w tym samym przedziale wiekowym
u ch opców jest wy sze ni u dziewcz t.
Zapotrzebowanie energetyczne dziewcz t i ch opców w analogicznych grupach wiekowych jest ró ne.
Zadanie 6 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e jest to s uszne – 1 pkt.
Za trafny argument wynikaj cy z danych w tabeli – 1 pkt.
Przyk ady:
• Mi so ryb jest zdrowsze, gdy zawiera mniej t uszczu ni wieprzowina.
• Mi so ryb jest zdrowsze, gdy jest mniej kaloryczne ni wieprzowina.
Zadanie 7 (3 pkt)
Za w ciwe ocenienie prawdziwo ci ka dego z trzech zda – po 1 pkt:
* Zadanie 8 (1 pkt)
Za wszystkie w ciwe przyporz dkowania (I – b; II – d; III – a) – 1 pkt.
* Zadanie 9 (1 pkt)
Za poprawne przedstawienie sposobu regulacji – 1 pkt.
Przyk ad: Widok, smak lub zapach pokarmu powoduje pobudzenie nerwowe, którego wynikiem jest wydzielanie
soku dkowego.
Zedanie 10 (2 pkt)
Za wskazanie w ciwej informacji ( ywiciela po redniego – cz owieka) – 1 pkt.
Za prawid owe poprawienie b dnej informacji – 1 pkt.
Przyk ad: Cz owiek jest dla tasiemca ywicielem ostatecznym, a nie po rednim.
Za w ciwy wybór materia u do do wiadczenia (m ka pszenna lub p atki owsiane) – 1 pkt.
Za w ciwy wybór wszystkich przyrz dów i w ciwego odczynnika – 1 pkt.
Przyrz dy: naczynie szklane, eczka, zakraplacz lub pipeta.
Odczynnik: jodyna.
Za prawid owo przewidziany wynik obserwacji – 1 pkt.
Przyk ad: Zmiana koloru (reakcja barwna) na ciemnogranatowy.
12
OD YWIANIE Wersja A bis
Zadanie 1 (1 pkt)
Za wybór prawid owej odpowiedzi (b) – 1 pkt.
Zadanie 2 (2 pkt)
Za podanie w ciwej nazwy (wap – Ca) – 1 pkt.
Za podanie trafnego przyk adu – 1 pkt.
Przyk ady:
• mleko i produkty mleczne;
• konserwy rybne (ryby z o mi), np. szprotki.
Zadanie 3 (3 pkt)
Za podanie ka dej z trzech prawid owych nazw – po 1 pkt.
W kolejno ci od góry: amylaza linowa (ptialina), amylaza trzustkowa, maltaza (lub sacharaza, laktaza).
* Zadanie 4 (3 pkt)
Za wskazanie wszystkich w ciwych aminokwasów egzogennych – 1 pkt: Thr, Leu, Lys, His, Thr, Leu, Leu,
Val, Leu, Val.
Uwaga: Je eli ucze wska e wi cej ni 10 aminokwasów, ocenie podlega 10 pierwszych.
Za ustalenie, e jest to bia ko ro linne – 1 pkt oraz za w ciwe uzasadnienie wskazuj ce, e nie zawiera ono
wszystkich aminokwasów egzogennych wraz z podaniem przyk adu, co jest cech charakterystyczn tego
rodzaju bia ek – 1 pkt.
Przyk ad: W bia ku tym nie ma np. metioniny / izoleucyny / tryptofanu / argininy / fenyloalaniny.
* Zadanie 5 (4 pkt)
Za w pe ni prawid owe narysowanie wykresu – 2 pkt (oznaczenie i podpisanie osi wraz z zaznaczeniem na nich
danych z tabeli – 1 pkt, narysowanie s upków wykazuj cych zale no mi dzy aktywno ci yciow
a zapotrzebowaniem energetycznym z uwzgl dnieniem p ci (oddzielne s upki dla m czyzn i kobiet) – 1 pkt).
Przyk ad:

Przyk ady:
• Zapotrzebowanie energetyczne wzrasta wraz z intensywno ci wykonywanej przez organizm pracy.
• Zapotrzebowanie energetyczne u m czyzn jest wi ksze ni u kobiet.
Zadanie 6 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e jest to s uszne – 1 pkt. Za trafny argument wynikaj cy z danych w tabeli
– 1 pkt.
Przyk ady:
• Mi so drobiowe jest zdrowsze, gdy zawiera mniej t uszczu ni wieprzowina.
• Mi so drobiowe jest zdrowsze, gdy jest mniej kaloryczne ni wieprzowina.
13
Zadanie 7 (3 pkt)
Za w ciwe ocenienie prawdziwo ci ka dego z trzech zda – po 1 pkt:
* Zadanie 8 (1 pkt)
Za wszystkie w ciwe przyporz dkowania (I – d; II – a; III – c) – 1 pkt.
* Zadanie 9 (1 pkt)
Za poprawne przedstawienie sposobu regulacji – 1 pkt.
Przyk ad: Pod wp ywem pokarmu wydzielany jest hormon – gastryna, który pobudza wydzielanie soku
dkowego.
Zadanie 10 (2 pkt)
Za wskazanie w ciwej informacji (organizm obup ciowy) – 1 pkt.
Za prawid owe poprawienie b dnej informacji – 1 pkt.
Przyk ad: Glista ludzka jest organizmem rozdzielnop ciowym, a nie obup ciowym.
Za w ciwy wybór materia u do do wiadczenia (bia y ser lub jajo kurze) – 1 pkt.
Za w ciwy wybór wszystkich przyrz dów i w ciwego odczynnika – 1 pkt.
Przyrz dy: naczynie szklane, eczka, zakraplacz lub pipeta.
Odczynnik: kwas azotowy (V) (st ony).
Za prawid owo przewidziany wynik obserwacji – 1 pkt.
Przyk ad: Zmiana koloru (reakcja barwna) na ty.
WYDALANIE Wersja A
Zadanie 1 (2 pkt)
Za podanie w ciwego argumentu – 1 pkt.
Przyk ad: Wraz z wydychanym powietrzem usuwamy dwutlenek w gla i par wodn .
Zadanie 2 (2 pkt)
Za wskazanie w ciwej cz ci nerki – 1 pkt. Za podanie w ciwej nazwy (kora) – 1 pkt.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za wybór trzech (z 4 w ciwych – b, c, d, g) zda – 2 pkt.
Za wybór dwóch poprawnych zda – 1 pkt.
Uwaga: Je eli ucze wska e wi cej ni 3 zdania, ocenie podlegaj 3 pierwsze wybrane odpowiedzi.
Zadanie 4 (1 pkt)
Za wybór prawid owej odpowiedzi (c) – 1 pkt.
* Zadanie 5 (2 pkt)
Za podanie poprawnej definicji procesu – 1 pkt.
Przyk ad: Jest to proces wch aniania (zwrotnego) do krwi potrzebnej organizmowi wody i substancji
chemicznych, odbywaj cy si w kanaliku nerkowym bli szym.
Za podanie w ciwych nazw obu substancji – 1 pkt.
Przyk ady:
• glukoza;
• aminokwasy;
• sód.
Zadanie 6 (2 pkt)
Za podanie w ciwej nazwy: nefron / cia ko nerkowe – 1 pkt.
Za uzupe nienie obu brakuj cych podpisów – 1 pkt.
Od lewej: k buszek nerkowy, kanalik zbiorczy.
Zadanie 7 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e bod cem wywo uj cym odruch oddawania moczu jest wype nienie p cherza – 1 pkt. Za
stwierdzenie, e jest to czynno nie wiadoma, gdy kieruje ni wegetatywny uk ad nerwowy z o rodkiem
w cz ci krzy owej kr gos upa – 1 pkt.
14
Zadanie 8 (2 pkt)
Za wskazanie p ynu B – 1 pkt. Za w ciwe uzasadnienie – 1 pkt.
Przyk ady:
• Poniewa zawiera du o mniej mocznika i soli mineralnych.
• Poniewa zawiera glukoz , której nie ma w moczu ostatecznym.
• Poniewa zawiera bia ka, które wyst puj w osoczu, a których brak w moczu zdrowego cz owieka.
* Zadanie 9 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e nie jest to prawda – 1 pkt. Za trafny argument – 1 pkt.
Przyk ady:
• Poniewa nerki pe ni nie tylko funkcj regulacyjn w organizmie, ale te wydzielnicz , produkuj c ró ne
substancje, np. renin .
• Poniewa nerki pe ni nie tylko funkcj regulacyjn w organizmie, ale te wydalnicz , usuwaj c z organizmu
ko cowe produkty metabolizmu bia ek.
Zadanie 10 (4 pkt)
Za poprawne wykorzystanie ka dego z 4 wskazanych elementów – po 1 pkt.
Przyk ad:
Zadanie 11 (1 pkt)
Za wszystkie trzy w ciwe przyporz dkowania (I – d; II – a; III – b) – 1 pkt.
Za w ciw ocen ka dego z trzech zda – po 1 pkt:
a – prawda, b – fa sz, c – fa sz.
WYDALANIE Wersja A bis

Zadanie 1 (2 pkt)
Za podanie w ciwego argumentu – 1 pkt.
Przyk ad: Poprzez skór usuwamy wraz z potem wod , amoniak, sole mineralne, np. NaCl.
Zadanie 2 (2 pkt)
Za wskazanie w ciwej cz ci nerki – 1 pkt. Za podanie w ciwej nazwy (rdze ) – 1 pkt.
Zadanie 3 (2 pkt)
Za wybór trzech (z 4 w ciwych – b, c, f, g) zda – 2 pkt.
Za wybór dwóch poprawnych zda – 1 pkt.
Uwaga: Je li ucze wska e wi cej ni 3 zdania, ocenie podlegaj 3 pierwsze wybrane odpowiedzi.
Zadanie 4 (1 pkt)
Za wybór prawid owej odpowiedzi (b) – 1 pkt.
15
* Zadanie 5 (2 pkt)
Za podanie poprawnej definicji procesu – 1 pkt.
Przyk ad: Jest to proces przes czania, czyli przechodzenia wody oraz rozpuszczonych w niej substancji
drobnocz steczkowych przez b on filtracyjn k buszków nerkowych.
Za podanie w ciwych nazw obu substancji – 1 pkt.
Przyk ady:
• mocznik;
• aminokwasy;
• witaminy;
• glukoza;
• woda.
Zadanie 6 (2 pkt)
Za podanie w ciwej nazwy nefron / cia ko nerkowe – 1 pkt.
Za uzupe nienie obu brakuj cych podpisów – 1 pkt.
Od lewej: torebka k buszka / torebka Bowmana, p tla nefronu / p tla Henlego.
Zadanie 7 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e bod cem wywo uj cym odruch oddawania moczu jest wype nienie p cherza – 1 pkt. Za
stwierdzenie, e jest to czynno wiadoma, gdy mi nie zwieracza cewki moczowej s kontrolowane przez
rodki w pniu mózgu – 1 pkt.
Zadanie 8 (2 pkt)
Za wskazanie p ynu A – 1 pkt. Za w ciwe uzasadnienie – 1 pkt.
Przyk ady:
• Zawiera bardzo du o mocznika, a nie zawiera glukozy.
• Zawiera bardzo du o mocznika, którego jest bardzo ma o w osoczu krwi.
• Nie zawiera glukozy, która wyst puje w du ych ilo ciach w osoczu krwi.
* Zadanie 9 (2 pkt)
Za stwierdzenie, e nie jest to prawda – 1 pkt. Za trafny argument – 1 pkt.
Przyk ady:
Poniewa nerki pe ni nie tylko funkcj wydzielnicz , ale te regulacyjn , utrzymuj c np. odpowiednie
ci nienie osmotyczne p ynów ustrojowych.
Poniewa nerki pe ni nie tylko funkcj wydzielnicz , ale te wydalnicz , usuwaj c z organizmu ko cowe
produkty metabolizmu bia ek.
Zadanie 10 (4 pkt)
Za poprawne wykorzystanie ka dego z 4 wskazanych elementów po 1 pkt.
Przyk ad:
Zadanie 11 (1 pkt)
Za wszystkie trzy w ciwe przyporz dkowania (I – c; II – d; III – a) – 1 pkt.
Za w ciw ocen ka dego z trzech zda po 1 pkt:
a – fa sz, b – prawda, c – prawda.
16
Bibliografia
Biologia. Podr cznik dla liceum ogólnokszta cego, liceum profilowanego i technikum. Jerzmanowski A. (red.).
WSiP, Warszawa 2002
Bobrzy ska E.: Sprawdzanie i utrwalanie wiadomo ci z nauki o cz owieku w szkole podstawowej. WSiP,
Warszawa 1987
Ewy Z.: Zarys fizjologii zwierz t. PWN, Warszawa 1989
Fizjologia zwierz t. Krzymowski T. (red.). PWRiL, Warszawa 1989
Hausbrandt L., Kot W., Wiechetek M.: Biologia dla techników i liceów ogólnokszta cych dla pracuj cych.
WSiP, Warszawa 1995
Hoser P.: Fizjologia organizmów z elementami anatomii cz owieka. Podr cznik dla III klasy LO. WSiP,
Warszawa 1996
Korna A., K M., liwa L., Konieczny R., Joachimiak A.: Biologia 1. Kszta cenie ogólne w zakresie
podstawowym. Podr cznik dla liceum ogólnokszta cego, liceum profilowanego i technikum. Nowa Era,
Warszawa 2002
Podbielkowska M., Podbielkowski Z.: Biologia z higien i ochron rodowiska. Podr cznik dla I klasy LO.
WSiP, Warszawa 1989
Py ka-Gutowska E., Jastrz bska E.: Podstawy ycia. Tajemnice ludzkiego cia a. Podr cznik dla liceum
ogólnokszta cego, liceum profilowanego i technikum. MAC EDUKACJA, Kielce 2002

Biologia 1 - Sprawdziany Dla Liceum Ogólnokształcącego, Liceum Profilowanego I Technikum. Kształcenie Ogólne W Zakresie Podstawowym I Rozszerzonym

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Biologia 1 - Sprawdziany Dla Liceum Ogólnokształcącego, Liceum Profilowanego I Technikum. Kształcenie Ogólne W Zakresie Podstawowym I Rozszerzonym

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1.1. Wskazówki metodyczne

P – za amek odpowiadaj cy skurczowi przedsionków

P – za amek odpowiadaj cy skurczowi przedsionków

Zaznacz na nim strza w ze zatokowy. Podaj funkcj tej struktury.

Zaznacz na nim strza p czek Hisa. Podaj funkcj tej struktury.

b) Nie s komórkami, lecz ich fragmentami, uczestnicz w wielu procesach

c) Stanowi najbardziej ró norodn grup komórek krwi. Ich wspóln cech

a) zapewne najbardziej ró norodn grup komórek krwi. Ich wspóln Rys I

b) Nie s komórkami, lecz ich fragmentami, uczestnicz w wielu procesach

Przedstaw dwie konsekwencje tego rodzaju zmian

Przedstaw dwa przyk ady chorób, których

Wska na nim strza fragment wi cy si z antygenem.

Wska na nim strza fragment wi cy si z makrofagiem lub

Cecha Preparat A Preparat B

Rodzaj wywo ywanej sztuczna, czynna sztuczna, bierna

Cecha Preparat A Preparat B

1.grup krwi matki: . . . . . . . . . . . . . . . .

2.grup krwi dziecka: . . . . . . . . . . . . . .

3.szczelno yska: wyst puje (+), nie wyst puje (–) . . . . . . . . . . . . . .

Nazwa rodzaju przeszczepu Charakterystyka przeszczepu

Nazwa rodzaju przeszczepu Charakterystyka przeszczepu

Kwas cytrynowy, pierwszy produkt cyklu Krebsa, powstaje z po czenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

z acetylo-CoA. Potem odbywa si ci g przemian kwasu cytrynowego w inne kwasy, np.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Podczas tych reakcji zostaj od czone

cz steczki dwutlenku w gla i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ., które redukuj nukleotydy (FAD i NAD).

nie te nukleotydy bior nast pnie udzia w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Substratem glikolizy jest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , a produktami tego procesu s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pierwszy etap cyklu Krebsa polega na po czeniu acetylo-CoA z czterow glowym

. . . . . . . . . . . . . . . . . , w wyniku czego powstaje sze ciow glowy zwi zek o nazwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Sformu uj wniosek na podstawie analizy powy szych danych.

Podaj nazwy oraz zaznacz strza kami na schemacie

Sformu uj hipotez badawcz potwierdzon wynikami tego do wiadczenia.

Podaj nazwy oraz zaznacz strza kami na schemacie

Sformu uj problem badawczy do tego do wiadczenia.

I................ II. . . . . . . . . . . . . . . . III . . . . . . . . . . . . . . . IV . . . . . . . . . . . . . . .

Miejsce trawienia Nazwa enzymu Substrat Produkt trawienia

Miejsce trawienia Nazwa enzymu Substrat Produkt trawienia

1 – nadmiar ulega przemianie; 2 – glikogen;

Okre l, dla jakiego st enia glukozy we krwi charakterystyczne s przemiany przedstawione na

Okre l, dla jakiego st enia glukozy we krwi charakterystyczne s przemiany przedstawione na

Rodzaj aktywno ci Wydatek energetyczny [kcal/kg/10 min]

Sformu uj hipotez badawcz potwierdzon wynikami bada .

organizmu, spo ywaniem pokarmu, co charakteryzuje bilans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inna nieprawid owo

........................W ciw mas cia a zapewnia natomiast bilans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rodzaj aktywno ci Wydatek energetyczny [kcal/kg/10 min]

Przedstaw wniosek z analizy powy szych wyników bada .

organizmu, to taki bilans energetyczny nazywa si . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Je eli warto energetyczna

pokarmu jest ni sza ni potrzeby organizmu to mamy do czynienia z bilansem . . . . . . . . . . . . . . . . D ugotrwa y

bilans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mo e by jedn z przyczyn oty ci.

witamina D . . . . . . . . . . , witaminy A i C . . . . . . . . . . , witaminy grupy B . . . . . . . . . .

witamina D . . . . . . . . . . , witaminy A i C . . . . . . . . . . , witaminy grupy B . . . . . . . . . .

Sformu uj problem badawczy do powy szego do wiadczenia.

Sformu uj hipotez badawcz potwierdzon wynikami powy szego do wiadczenia.

HOMEOSTAZA Wersja A bis

HOMEOSTAZA Wersja B bis

MECHANIZMY HOMEOSTAZY Wersja A

Za wskazanie sprz enia zwrotnego ujemnego – 1 pkt.

MECHANIZMY HOMEOSTAZY Wersja A bis

Za wskazanie sprz enia zwrotnego ujemnego – 1 pkt.

BUDOWA I FUNKCJE UK ADU KRWIONO NEGO Wersja A

BUDOWA I FUNKCJE UK ADU KRWIONO NEGO Wersja A bis

BUDOWA I FUNKCJE UK ADU KRWIONO NEGO Wersja B