Słownik inteligenta / Cywilizacja od środka / Start / Przekrój Strona 1

abonament wyloguj

retro w kiosku repertuar

Pięćdziesiątka Przekroju Jedno danie Gesslera Dziennik Pilcha

Słownik inteligenta
Placebo, efekt motyla, próbka statystyczna – znasz te
określenia? Choć to ściśle naukowe pojęcia , stały się częścią
zbiorowej świadomości. Przedstawiamy kolejne słowa, które
staną się wkrótce kluczami do rzeczywistości

U R S Z U L AD Ą B R O W S K A

Być może czasem masz wrażenie, że naukowcy tworzą hermetyczny,

zamknięty dla laika świat, który rozumieją tylko oni sami .
Fot. PRS/Science Photo Library/East News

Fakt, nieraz trudno się z nimi dogadać. Ale nie jest tak źle. Coraz więcej ściśle
naukowych określeń przenika do potocznego języka, tak że stają się
powszechnie używanymi pojęciami.
Ot, choćby klonowanie. Świętej pamięci owieczka Dolly sprawiła, że
ta skomplikowana procedura należąca do domeny biologii molekularnej stała
się codziennym określeniem.

Takie i podobne pojęcia stanowią wytrychy do zrozumienia trudnych

zagadnień. Nawet jeśli nie są używane zgodnie z pierwotnym, naukowym
znaczeniem, ułatwiają komunikację. Dzięki nim wszyscy wiedzą , jaka
skomplikowana idea kryje się za krótkimi hasłami.
Naukowcy nie śpią, tworzą nowe teorie i wprowadzają do języka kolejne
terminy. Te powoli przenikają do świadomości całego społeczeństwa. Które
na dobre zadomowią się w potocznym języku? Które nigdy nie zagoszczą
w kulturze masowej?
By odpowiedzieć na te pytania, amerykański wydawca książek
popularnonaukowych John Brockman spytał swoich przyjaciół

http://www.przekroj.pl/index.php/pol/Start/Cywilizacja-od-srodka/Slownik-inteligenta 2011-06-03 23:34:08

Słownik inteligenta / Cywilizacja od środka / Start / Przekrój Strona 2

i współpracowników: „Co może wzbogacić aparat pojęciowy współczesnego

człowieka?”. Odpowiedzi udzieliło kilkudziesięciu czołowych naukowców
z całego świata. My przedstawiamy wybór paru słów i wyrażeń, które według
nas po prostu mogą się przydać. Do czego? Do myślenia (i mówienia).
O świecie , człowieku, ewolucji, gospodarce albo zwyczajnie o zakupach.

Apofenia
Dobrze znasz to zjawisko. W mediach jest o nim głośno za każdym razem,
gdy jakaś plama na ścianie, okiennej szybie, a nawet na przypalonym toście
staje się obiektem kultu, bo przypomina twarz Chrystusa albo Matki Boskiej.
Fot. BSIP/East News

Bo apofenia to skłonność ludzkiego umysłu do dostrzegania sensownych

obrazów (na przykład twarzy i sylwetek) w przypadkowych wzorach.
W rozwoju ewolucyjnym ta umiejętność miała niezwykłe znaczenie – lepiej
wiele razy pomylić się i dostrzec drapieżnika tam, gdzie go nie ma, niż raz go
przeoczyć. Ale – jak podkreśla psycholog David Pizarro z Cornell University –
apofenia to problem dnia codziennego.
Nasze mózgi wręcz zmuszają nas do szukania związków tam, gdzie ich
brakuje. Przykłady? Gdy sportowiec zawdzięcza wygraną szczęśliwym
skarpetkom. Gdy rodzice rezygnują ze szczepionek dla dzieci, bo kojarzą
je z ryzykiem zachorowania na autyzm (czemu już dawno naukowo
zaprzeczono). Albo gdy uważamy, że mechanizm losowego wybierania
utworów na iPhonie jest popsuty, bo ciągle gra to samo (lub na złość nie
wybiera tych utworów, które lubimy).

CINAC
To kolejny skrótowiec od pierwszych liter słów z angielskiego zdania. Tym
razem dzięki niemu mamy zapamiętać, że Corelation is not a cause, czyli:
Korelacja to nie przyczyna. Brzmi trywialnie? A jednak takie nie jest.
Fot. Mauritius/East News

http://www.przekroj.pl/index.php/pol/Start/Cywilizacja-od-srodka/Slownik-inteligenta 2011-06-03 23:34:08

Słownik inteligenta / Cywilizacja od środka / Start / Przekrój Strona 3

Wciąż dajemy się nabrać na sprytnie podane dane statystyczne. Jeśli dwa
wydarzenia występują jednocześnie, to wydaje się, że jedno powoduje drugie.
Tymczasem wcale tak nie jest. Przykład?
W Polsce przyrost naturalny (liczba nowo narodzonych dzieci) koreluje
z liczbą bocianów na danym terenie. Czyżby te wielkie ptaki przynosiły
bobaski do domów, jak chciały nam wmówić babcie? Wytłumaczenie jest inne
– bociany żyją na wsi , tam, gdzie z przyczyn kulturowych rodziny są częściej
wielodzietne niż w mieście.

1 2 Następna>>

KOMENTARZE

Wydawnictwo Przekrój grzecznie i uprzejmie informuje, że komentarze , które łamać będą zasady
dobrego wychowania lub które będą sprzeczne z przepisami polskiego prawa zostaną usunięte.

Kliknij tu aby skomentować

reklama prenumerata regulamin redakcja

http://www.przekroj.pl/index.php/pol/Start/Cywilizacja-od-srodka/Slownik-inteligenta 2011-06-03 23:34:08