Professional Documents
Culture Documents
Potoczność i wypowiadanie. Przyczynek do antropologii codzienności
«Colloquialism and Uttering: A Contribution to Anthropology of „Everyday Life”»
by Zbigniew Kloch
Source:
Studia Litteraria PolonoSlavica (Studia Litteraria PolonoSlavica), issue: 8 / 2008, pages: 191204,
on www.ceeol.com.
Dyskurs publiczny
i mowa potoczna
Studia Litteraria
Polono‑Slavica, 8
SOW, Warszawa 2008
Zbigniew Kloch
Instytut Badań Interdyscyplinarnych „Artes Liberales”
Uniwersytetu Warszawskiego
Warszawa
Potoczność i wypowiadanie.
Przyczynek do antropologii codzienności
1 Cytuję za: Słownik języka polskiego, red. nacz. W. Doroszewski, t. 6, Warszawa 1964,
s. 1197; Le Mico‑Robert langue francaise, redaction dirigée par A. Rey, Montreal 1988, s. 192, 230.
2 J. Łotman, Semiosfera, Sankt‑Peterburg 2000; idem, Kultura i eksplozja, przekł. i wstęp
B. Żyłko, Warszawa 1999.
Potoczność i wypowiadanie. Przyczynek do antropologii codzienności 193
Sens codzienności jest w każdej chwili »tuż przed nami«, jak sens potocznej rozmo‑
wy. Codzienność to „teraz” z perspektywy najbliższej „przyszłości”. Do codzienności
nie ma powrotu3.
Reakcja na to, co się dzieje, bardzo często artykułuje się w postaci for‑
muł wyrażanych w języku, będących werbalnym opisem zdarzenia. Wypo‑
nie po tym co trzeba pasie ruchu. Aby stary samochód stał się znakiem osobowości właści‑
ciela, powinien zostać „odmalowany, „odremontowany”, a więc odróżniony od egzemplarzy
seryjnych.
7 Ibidem, s. 7‑8.
8 Zob. J. Łotman, Iz nabliudenij nad strukturnymi principami rannogo tworczestwa Go‑
gola, „Trudy po russkoj i słowianskoj fiłołogii”, XV, Tartu 1970; B. Baczko, op. cit.
9 Kapuściński: „Nie ogarniam świata”. Z Ryszardem Kapuścińskim spotykają się Witold
Bereś i Krzysztof Brunetko, Warszawa 2007.
Potoczność i wypowiadanie. Przyczynek do antropologii codzienności 195
17 F. Znaniecki, Wartości jako produkty kulturowe. Wybór pism, w: J. Szacki, Znaniecki,
Warszawa 1986.
18 Archeologia wiedzy, przeł. A. Siemek, wstęp J. Topolski, Warszawa 1977.
Potoczność i wypowiadanie. Przyczynek do antropologii codzienności 199
19 R. Jakobson, P. Bogatyriew, Folklor jako swoista forma twórczości, przeł. F. Wayda, w:
R. Jakobson, W poszukiwaniu istoty języka, wybór i wstęp M. R. Mayenowa, t. 2, Warszawa 1987.
20 „Tygodnik Powszechny” 2006, nr 23.
21 Podążam za interpretacją myśli Foucaulta, której dokonał Jerzy Topolski we wstępie
do Archeologii wiedzy. Zob. też A. Szahaj, Interes – poznanie – dyskurs – prawda. Jurgena Ha‑
bermasa teoria poznania, „Studia Filozoficzne” 1985, nr 4 (233).
200 Zbigniew Kloch
22 Zob. L. Wygotski, Myślenie a mowa, przeł. E. Flesznerowa, J. Fleszner, Warszawa 1989,
s. 319‑320.
23 Zob. J. Łotman, B. Uspienski, Mit – imię – kultura, przeł. B. Żyłko, w: B. Uspienski,
Historia i semiotyka, Gdańsk 1998.
Potoczność i wypowiadanie. Przyczynek do antropologii codzienności 201
27 Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Warszawa 1999, s. 401.
Potoczność i wypowiadanie. Przyczynek do antropologii codzienności 203
28 Wystąpienie Tadeusza Mazowieckiego cytuję za: Historia z „Gazety” 1989–2006. Pol‑
ska. 15 tematów, 3, s. 13‑14; www.gazetawyborcza.pl
204 Zbigniew Kloch
Summary
The article is an attempt to establish, on the one hand, a dependence between colloquia‑
lism, understood as the semiotic sphere of culture, and on the other – uttering and utterance
(I refer here to the differentiation by Émile Benveniste) as one of the many elements of eve‑
ryday life discourse that constitute our experience of the semiosphere. From the theoretical
point of view, this is the development of the theses from the book Odmiany dyskursu (Varie‑
ties of the discourse), Wrocław 2006. The theoretical part talks about the role such categories
as „everyday life” and „colloquialism” play in the development of the identity of a culture
participant. The analytical part is dedicated to the ways of articulation of such experience by
linguistic means. One of the ways to express experiencing of the reality can be found in ut‑
terances about it, which (due to mass media) often turn into metaphorical formulas. In more
detail, the article analyses the speech of Benedict XVI in Auschwitz in 2006 and the utterance
of Tadeusz Mazowiecki taken from his parliament speech in 1989: „The past is to be cut off
with a thick line”.