You are on page 1of 477

Program do kosztorysowania

NORMA
PRO
Podręcznik użytkownika

Warszawa, czerwiec 2004 r.


Copyright  KOEL-ELEKTRONIKA, AGIMAG Stanisław Chmielewski

Zastrzeżenia praw:
Niniejszego podręcznika ani jego żadnego fragmentu nie wolno powielać w
żadnej formie ani przekazywać za pomocą jakichkolwiek nośników elek-
tronicznych lub mechanicznych z kopiowaniem i zapisem magnetycznym
włącznie, bez uzyskania pisemnej zgody firmy ATHENASOFT. Wszelkie
prawa zastrzeżone.

Opisane w podręczniku oprogramowanie dostarczane jest na podstawie


umowy licencyjnej lub umowy o wyłączności rozpowszechniania. Opro-
gramowanie może być użytkowane lub kopiowane wyłącznie zgodnie z
ustaleniami powyższej umowy. Kopiowanie oprogramowania za wyjątkiem
przypadków zawartych w umowie jest niezgodne z prawem.

Zastrzega się prawo wprowadzania zmian technicznych bez uprzedniego


powiadomienia. Treść niniejszego podręcznika nie stanowi podstawy do
jakichkolwiek roszczeń wobec firmy ATHENASOFT.

Warunki gwarancyjne:
Firma ATHENASOFT udziela trzymiesięcznej, licząc od daty zakupu,
gwarancji na nośnik magnetyczny, na którym jest dostarczony program.
Firma ATHENASOFT nie udziela żadnej gwarancji na przydatność pro-
gramu do szczególnego celu. Program sprzedawany jest „takim, jaki jest”.
Firmy nie odpowiadają za żadne bezpośrednie lub pośrednie straty
i zniszczenia wynikłe wskutek użytkowania programu.

Dystrybucja i pomoc techniczna:


ATHENASOFT Sp. z .o.o
03-197 Warszawa, ul. Leszczynowa 7
Tel. +48 22 614 34 22, 601 613-717, fax +48 22 614 34 69
e-mail: info@athenasoft.com.pl
http://www.athenasoft.com.pl
baza cen INTERCENBUD: http://www.intercenbud.com.pl
SPIS TREŚCI
WSTĘP ...................................................................................................14
1. POJĘCIA PODSTAWOWE .........................................................20
2. INSTALACJA I URUCHOMIENIE PROGRAMU NORMA
PRO 23
INSTALACJA PROGRAMU NORMA PRO .............................................23
KLUCZ ZABEZPIECZAJĄCY ...............................................................23
URUCHOMIENIE PROGRAMU ............................................................24
3. EKRAN GŁÓWNY I OPCJE PROGRAMU .............................25
MENU ................................................................................................25
PASEK NARZĘDZI ..............................................................................26
OPCJE PROGRAMU ............................................................................27
Ustawienia ogólne ...............................................................................27
Ścieżki programu .................................................................................29
Waluty kosztorysów..............................................................................31
Szukanie cen.........................................................................................33
Konfigurowanie baz Normy Pro ..........................................................34
Jednostki miary....................................................................................36
Opcje korzystania z katalogów Dynamische BauDaten.......................37
SCHEMAT TWORZENIA KOSZTORYSU...............................................38
4. KATALOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH
POZYCJI I OBIEKTÓW.........................................................................39
OZNACZENIE GRUP, KATALOGÓW I POZYCJI ...................................40
GŁÓWNY PASEK NARZĘDZI ..............................................................40
PASEK NARZĘDZI MODYFIKACJI ZAWARTOŚCI KATALOGÓW .........42
KATALOGI NORM ..............................................................................43
Tworzenie nowej grupy katalogów ......................................................45
Tworzenie nowych katalogów, katalogi własne ...................................45
Modyfikacje danych katalogów............................................................46
Edycja opisu katalogów i podkatalogów .............................................47
Kopiowanie katalogu ...........................................................................47
Wyświetlanie i modyfikowanie nakładów katalogu..............................47
Zabezpieczanie katalogów hasłem .......................................................48
Dodawanie, usuwanie i edycja danych pozycji w katalogu .................49
Modyfikowanie wariantów w danej pozycji .........................................50
Wyświetlanie nakładów dla wybranej pozycji .....................................51
Wstawianie katalogów z dysku.............................................................54
Przenoszenie grup, katalogów i pozycji...............................................54
BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH POZYCJI I OBIEKTÓW ........................55
Tworzenie nowych katalogów dla baz cenowych.................................56

Program do kosztorysowania 3
Modyfikacja danych katalogu ..............................................................57
Dodawanie nowej pozycji do cennika..................................................58
PRZESZUKIWANIE KATALOGÓW WEDŁUG ZADANEJ PODSTAWY ....58
PRZESZUKIWANIE KATALOGÓW I CENNIKÓW WEDŁUG
ZADANEGO FRAGMENTU TEKSTU .....................................................59
WSTAWIANIE POZYCJI DO KOSZTORYSU .........................................60
WYŚWIETLANIE MENU PODRĘCZNEGO ............................................61
KATALOGI DBD – DYNAMISCHE BAUDATEN.................................61
5. KARTOTEKI .................................................................................64
KARTOTEKA JEDNOSTEK MIAR ........................................................64
TABELA PRZELICZNIKÓW JEDNOSTEK MIAR ....................................65
KARTOTEKA RMS ............................................................................65
Aktualizacja kartoteki RMS .................................................................67
KARTOTEKA DOSTAWCÓW ...............................................................68
Wyszukiwanie dostawców ....................................................................69
Dodawanie, usuwanie i edycja danych dostawcy ................................69
Ekran danych dostawcy .......................................................................69
6. CENY, BAZY CENOWE I CENNIKI ........................................71
Menu Bazy cenowe...............................................................................73
Menu Ceny...........................................................................................75
BAZY CENOWE ..................................................................................76
Pasek przycisków .................................................................................77
Tworzenie nowej bazy cenowej............................................................78
Edycja danych bazy cenowej ...............................................................79
Usuwanie bazy cenowej .......................................................................79
Dołączanie i odłączanie obcej bazy cenowej .......................................79
Importowanie bazy cenowej.................................................................80
Kopiowanie bazy cenowej....................................................................80
Kopie zapasowe i naprawa baz............................................................80
CENNIKI ............................................................................................82
Lista cenników .....................................................................................83
Tworzenie nowego cennika..................................................................84
Usuwanie cennika................................................................................86
Edycja danych cennika ........................................................................86
IMPORT CENNIKÓW...........................................................................86
Okno importu cennika..........................................................................86
Importowanie dyskietki z cennikami ....................................................89
Importowanie cenników z płyty CD .....................................................91
Importowanie pliku cennika.................................................................92
CENNIKI Z INTERCENBUDU ..............................................................93
Import cen z Intercenbudu ...................................................................93
Pobieranie cen z Intercenbudu na bieżąco (on line)............................94

4 NORMA PRO
Definiowanie kryteriów szukania.........................................................95
PRACA Z CENNIKAMI SYSTEMU CAPITAL .........................................96
CENNIKI ELEMENTÓW RMS.............................................................97
Cennik RMS z Intercenbudu ................................................................99
Dane elementu RMS...........................................................................100
Edycja elementu.................................................................................102
Dopisywanie nowych elementów .......................................................102
Usuwanie elementów .........................................................................102
Wyszukiwanie elementów...................................................................102
CENNIKI POZYCJI ............................................................................102
Dane pozycji ......................................................................................103
Dodawanie nowej pozycji ..................................................................104
Warianty pozycji ................................................................................104
Pozycje o obmiarach wyrażonych w kilku jednostkach miary ...........105
CENNIKI OBIEKTÓW ........................................................................105
CENNIKI DOSTAWCÓW ...................................................................105
Ustawianie rabatów dostawcy ...........................................................106
Usuwanie z kosztorysu informacji o dostawcy...................................106
WYDAWNICTWA I KATALOGI .........................................................106
Okno danych wydawnictwa ...............................................................107
Okno danych katalogu .......................................................................108
IMPORTOWANIE CENNIKÓW Z NORMY 3........................................109
IMPORTOWANIE CEN Z KARTOTEKI RMS ......................................110
WYSZUKIWANIE ELEMENTÓW RMS I POZYCJI ..............................110
Wyszukiwanie w cennikach ................................................................110
Wyszukiwanie w bazach cenowych ....................................................112
KOPIOWANIE I PRZENOSZENIE CENNIKÓW ....................................113
WYBÓR BIEŻĄCEGO CENNIKA ........................................................115
PRZELICZANIE (UAKTUALNIANIE) CEN W KOSZTORYSIE ..............116
UAKTUALNIENIE CENNIKA DANYMI Z KOSZTORYSU.....................117
PRZELICZANIE CEN W KOSZTORYSIE WEDŁUG PODANEGO
WSPÓŁCZYNNIKA ............................................................................117
DOPASOWANIE CENY ELEMENTU RMS DO ZAŁOŻONEJ
WARTOŚCI KOSZTORYSU ................................................................118
KORZYSTANIE Z BAZY INTERCENBUD ...........................................118
Strony dostawców i producentów ......................................................120
Strony kosztorysanta ..........................................................................120
7. OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU........129
TWORZENIE NOWEGO KOSZTORYSU ..............................................129
TWORZENIE KOSZTORYSU NA BAZIE INNEGO KOSZTORYSU .........133
OTWIERANIE DO EDYCJI JUŻ ISTNIEJĄCEGO KOSZTORYSU ...........133

Program do kosztorysowania 5
ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU .....................................................135
WERSJE KOSZTORYSU ....................................................................136
KOPIA AWARYJNA I ZAPASOWA BIEŻĄCEGO KOSZTORYSU ..........137
8. OPCJE KOSZTORYSU..............................................................139
RODZAJ KOSZTORYSU I TYPY KALKULACJI ...................................139
OPIS, CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU I STRONA TYTUŁOWA ..........141
Opis kosztorysu..................................................................................141
Strona tytułowa..................................................................................141
Charakterystyka obiektu ....................................................................144
NUMEROWANIE ELEMENTÓW, POZYCJI I DZIAŁÓW .......................148
CENY I WALUTY W KOSZTORYSIE ..................................................150
CENNIKI KOSZTORYSU ...................................................................150
Cenniki RMS ......................................................................................150
Cenniki pozycji...................................................................................151
Cennik obiektów.................................................................................151
Ceny dostawców ................................................................................152
ROZLICZANIE RMS ........................................................................153
OPCJE OBLICZANIA NARZUTÓW .....................................................155
Wybór sposobu obliczania narzutów .................................................155
Ostrzeżenia generowane przed wydrukami........................................156
Opcje dotyczące rozliczania kosztów transportu ...............................157
DOKŁADNOŚĆ WYŚWIETLANIA CEN I KWOT ..................................158
OPCJE WIDOKÓW ZESTAWIEŃ ........................................................160
OPCJE WIDOKU POZYCJI .................................................................165
OCHRONA KOSZTORYSU PRZED ZAPISEM I ZMIANAMI ..................169
FORMULARZ KALKULACJI ..............................................................170
9. EKRAN GŁÓWNY KOSZTORYSU ........................................172
MENU ..............................................................................................172
MENU PODRĘCZNE (KONTEKSTOWE).............................................179
GŁÓWNY PASEK NARZĘDZI ............................................................180
OKNO KOSZTORYSU – WIDOK KOSZTORYS ..................................183
PASEK NARZĘDZI WIDOKU KOSZTORYS .......................................183
DRZEWO DZIAŁÓW I POZYCJI KOSZTORYSU ..................................185
PASEK STANU (KOMUNIKATÓW)....................................................186
ZAWARTOŚĆ OKNA WIDOKU KOSZTORYS ....................................186
EDYCJA I ZMIANA WŁAŚCIWOŚCI RÓŻNYCH ELEMENTÓW
KOSZTORYSU ..................................................................................187
ZMIANA SZEROKOŚCI KOLUMN NA EKRANIE .................................188
ZMIANA KOLEJNOŚCI KOLUMN NA EKRANIE .................................189
USUWANIE KOLUMN Z WIDOKU .....................................................189

6 NORMA PRO
WYSZUKIWANIE TEKSTU LUB WPROWADZONYCH ZMIAN W
WIDOKU LUB ZESTAWIENIU............................................................190
Wyszukiwanie tekstu ..........................................................................190
Wyszukiwanie wprowadzonych zmian ...............................................190
PORUSZANIE SIĘ PO EKRANIE I ZAZNACZANIE ELEMENTÓW .........191
10. POZYCJE KOSZTORYSU ........................................................193
WSTAWIANIE NOWEJ POZYCJI ........................................................193
EDYCJA DANYCH POZYCJI ..............................................................194
WPROWADZANIE CEN ELEMENTÓW RMS .....................................199
Warianty nakładów ............................................................................201
Pomijanie elementów RMS ................................................................203
WSTAWIANIE KOSZTÓW TRANSPORTU ..........................................204
WSTAWIANIE PRACY RUSZTOWAŃ ................................................208
WSTAWIANIE POZYCJI NIEKATALOGOWEJ ....................................211
POZYCJE UPROSZCZONE .................................................................211
Wstawianie pozycji uproszczonych ....................................................211
Wstawianie pozycji do cennika ..........................................................212
Upraszczanie pozycji .........................................................................212
Uszczegóławianie pozycji uproszczonej.............................................215
POZYCJE SCALONE..........................................................................215
WSTAWIANIE POZYCJI Z KATALOGÓW DYNAMISCHE BAUDATEN219
WSTAWIANIE OBIEKTÓW JAKO POZYCJI ........................................219
WSTAWIANIE POZYCJI DO KATALOGU ...........................................222
WSTAWIANIE POZYCJI DO CENNIKA ..............................................223
ZAZNACZANIE POZYCJI ..................................................................224
PRZESUWANIE POZYCJI ..................................................................224
KOPIOWANIE POZYCJI ....................................................................225
USUWANIE POZYCJI ........................................................................225
POPRAWIANIE POZYCJI ...................................................................227
ŁĄCZENIE POZYCJI .........................................................................228
ROZLICZANIE POZYCJI W INNYCH POZYCJACH ..............................228
NARZUTY NA DANĄ POZYCJĘ .........................................................230
HARMONOGRAMOWANIE ROBÓT - KLUCZE WYKONAWCZE .........232
WSTAWIANIE POZYCJI Z INNEGO KOSZTORYSU.............................233
WARIANTY POZYCJI .......................................................................234
Modyfikowanie podstawy i opisu pozycji w zależności od
wybranego wariantu ..........................................................................234
11. ELEMENTY RMS .......................................................................237
DODANIE ELEMENTU RMS DO POZYCJI .........................................237
Dane ogólne.......................................................................................237
Deskowania........................................................................................239
Program do kosztorysowania 7
Dostawca ...........................................................................................241
Pozycje, w których występuje dany element RMS..............................241
RMS o identycznym indeksie ETO .....................................................242
ZAZNACZANIE ELEMENTU RMS ....................................................243
WSTAWIANIE ELEMENTU RMS PRZEZ KOPIOWANIE .....................243
WSTAWIANIE ELEMENTU RMS Z INNEGO WIDOKU .......................244
PRZESUNIĘCIE ELEMENTU RMS ....................................................245
PRZESUNIĘCIE ELEMENTU RMS DO INNEJ POZYCJI.......................245
USUWANIE ELEMENTU ...................................................................245
ZMIANA DANYCH ELEMENTU RMS ...............................................246
WARIANTY ELEMENTÓW RMS ......................................................246
PODZIAŁ MATERIAŁÓW (LUB INNYCH ELEMENTÓW) NA GRUPY ..247
MATERIAŁY INWESTORA ................................................................248
SUMOWANIE ROBOCIZNY W POZYCJI .............................................248
ZASTĘPOWANIE ROBOCIZNY ..........................................................249
PRZYWRACANIE ROBOCIZNY Z KATALOGU ...................................249
PRZYWRACANIE ELEMENTÓW RMS Z KATALOGU ........................250
DODAWANIE ELEMENTU RMS DO CENNIKA .................................250
DODAWANIE ELEMENTU DO KARTOTEKI RMS .............................250
DOBIERANIE ELEMENTÓW RMS Z CENNIKA .................................250
WYSZUKIWANIE ELEMENTU RMS .................................................252
Przeszukiwanie cennika lub kosztorysu .............................................252
Przeszukiwanie bazy Intercenbud ......................................................254
Przeszukiwanie kartoteki RMS...........................................................255
UWZGLĘDNIANIE KOSZTÓW TRANSPORTU W CENIE
MATERIAŁÓW I SPRZĘTU ................................................................256
12. DZIAŁY KOSZTORYSU ...........................................................260
DEFINIOWANIE NOWEGO DZIAŁU...................................................260
Dane ogólne działu ............................................................................260
Współczynniki norm i robocizna w dziale..........................................262
Parametry ekonomiczno-techniczne ..................................................263
Wydawnictwo i katalog......................................................................263
ZMIANA DANYCH DZIAŁU ..............................................................263
USUWANIE DZIAŁU .........................................................................263
PRZESUNIĘCIE DZIAŁU ...................................................................264
KOPIOWANIE DZIAŁU .....................................................................264
KOSZTORYS ZŁOŻONY ....................................................................264
Wstawianie kosztorysu składowego jako działu.................................264
Dane kosztorysu składowego .............................................................265
PARAMETRY EKONOMICZNO-TECHNICZNE W DZIAŁACH ..............265
KLUCZ PLANU .................................................................................266
8 NORMA PRO
NARZUTY W DZIAŁACH ..................................................................266
WARIANTY DZIAŁÓW .....................................................................267
WSTAWIANIE DZIAŁÓW DO CENNIKA OBIEKTÓW ..........................267
ZAPIS DZIAŁU W POSTACI KOSZTORYSU ........................................269
13. EDYCJA OBMIARU...................................................................270
WSTAWIANIE NOWEGO WIERSZA DO POZYCJI OBMIARU ..............270
WSTAWIANIE WYRAŻENIA .............................................................270
WSTAWIANIE KOMENTARZA ..........................................................272
EDYCJA WIERSZA OBMIARU ...........................................................272
USUWANIE WIERSZA OBMIARU ......................................................273
STAŁE GLOBALNE ...........................................................................273
Definiowanie stałych globalnych.......................................................273
Edycja stałej.......................................................................................274
Usuwanie stałej..................................................................................274
Wstawianie stałej do wyrażenia.........................................................274
DEFINIOWANIE STAŁYCH LOKALNYCH ..........................................274
SUMA CZĘŚCIOWA ..........................................................................275
OBLICZENIA POMOCNICZE .............................................................276
ODWOŁANIA DO POZYCJI, SUM CZĘŚCIOWYCH I OBLICZEŃ
POMOCNICZYCH...............................................................................277
WSTAWIANIE FUNKCJI I WZORÓW .................................................280
DEFINIOWANIE WŁASNYCH FUNKCJI I WZORÓW ...........................282
WSTAWIANIE DO OBMIARU RYSUNKÓW I INNYCH OBIEKTÓW .....284
WARIANTY OBMIARÓW ..................................................................286
IMPORT OBMIARÓW ........................................................................287
IMPORT OBMIARÓW Z PROGRAMU RYSUNEK ................................291
Import obmiarów z plików tekstowych...............................................291
Obmiary pobierane z obiektów włączonych do kosztorysu................292
AKTUALIZACJA IMPORTOWANYCH OBMIARÓW ............................292
KLUCZE LOKALIZACJI ....................................................................293
14. NARZUTY ....................................................................................295
WYJAŚNIENIE KONSEKWENCJI WYBORU SPOSOBU OBLICZANIA
NARZUTÓW .....................................................................................296
Obliczanie narzutów działami............................................................298
Obliczanie narzutów dla całości kosztorysu ......................................300
Obliczanie narzutów pozycjami .........................................................301
Obliczanie narzutów pozycjami dla kosztów jednostkowych .............301
WSTAWIANIE NOWEGO NARZUTU ..................................................304
OKNO DEFINIOWANIA NARZUTÓW .................................................304
DEFINIOWANIE NARZUTÓW NA CAŁY KOSZTORYS........................308

Program do kosztorysowania 9
DEFINIOWANIE NARZUTÓW WSPÓLNYCH DZIAŁÓW......................311
DEFINIOWANIE INDYWIDUALNYCH NARZUTÓW W DZIAŁACH......313
DEFINIOWANIE NARZUTÓW NA POZYCJĘ .......................................315
ZAZNACZANIE NARZUTU ................................................................316
POPRAWIANIE DANYCH NARZUTU .................................................316
USUWANIE NARZUTU .....................................................................316
ZACHOWANIE DEFINICJI NARZUTÓW ...............................................317
WCZYTANIE DEFINICJI NARZUTÓW Z INNEGO KOSZTORYSU ........318
WCZYTANIE DO KOSZTORYSU DOMYŚLNYCH DEFINICJI NARZUTÓW318
15. WARIANTY .................................................................................319
DEFINIOWANIE WARIANTÓW .........................................................319
Dodawanie nowych wariantów..........................................................320
Modyfikacja i usuwanie wariantów ...................................................321
PRZYPORZĄDKOWANIE ELEMENTU RMS, POZYCJI, OBMIARU
LUB DZIAŁU DO DANEGO WARIANTU .............................................321
WYBÓR AKTYWNEGO WARIANTU ..................................................321
WARIANTY ELEMENTÓW RMS ......................................................322
Warianty robocizny............................................................................326
WARIANTY POZYCJI .......................................................................326
WARIANTY DZIAŁÓW .....................................................................327
WARIANTY OBMIARÓW ..................................................................327
16. HARMONOGRAMOWANIE I ROZLICZANIE
WYKONANYCH ROBÓT.................................................................328
HARMONOGRAMOWANIE ROBÓT ...................................................328
Klucze lokalizacji...............................................................................329
Klucze wykonawcze............................................................................330
Klucze planów działów ......................................................................332
ROZLICZANIE WYKONANYCH ROBÓT ............................................332
Okresy rozliczeniowe .........................................................................333
Wprowadzanie do kosztorysu danych o wykonanych robotach ...........334
Chronologia wykonanych robót.........................................................341
Aktualizacja cen w okresach rozliczeniowych ...................................342
Obmiary równe wykonanym robotom ................................................343
17. WIDOKI........................................................................................346
WIDOK KOSZTORYS ......................................................................346
WIDOK WPROWADZONE POZYCJE ..............................................347
WIDOK DZIAŁY KOSZTORYSU ......................................................348
WIDOK PRZEDMIAR ......................................................................349
WIDOK NARZUTY KOSZTORYSU ..................................................351
WIDOK PODSUMOWANIE KOSZTORYSU .......................................353

10 NORMA PRO
PRZEGLĄD I EDYCJA CEN W KOSZTORYSIE ....................................354
WIDOK SKRÓCONY .........................................................................355
WIDOKI WYKONANIE ROBÓT .......................................................356
Widok Wykonane roboty ...................................................................356
Widok Rachunek ilościowy ...............................................................358
Widok Zbiorczy rachunek ilościowy .................................................359
WIDOK WARIANTY DANYCH ........................................................360
Aktywacja wariantów.........................................................................361
Oznaczenie wariantów.......................................................................361
Wyszukiwanie najlepszych wariantów ...............................................362
Lista elementów, w których został użyty dany wariant ......................363
Łączenie wariantów ...........................................................................363
18. ZESTAWIENIA ...........................................................................365
ZESTAWIENIE MATERIAŁÓW ..........................................................365
Szczegółowe zestawienie materiałów.................................................368
Materiały inwestora...........................................................................369
Zestawienie materiałów działami ......................................................369
Zestawienie materiałów w okresach rozliczeniowych........................370
ZESTAWIENIE ROBOCIZNY .............................................................371
Zestawienie robocizny działami.........................................................371
Zestawienie robocizny w okresach rozliczeniowych ..........................372
ZESTAWIENIE SPRZĘTU ..................................................................372
Zestawienie sprzętu działami .............................................................373
Zestawienie sprzętu w okresach rozliczeniowych ..............................374
TABELA ELEMENTÓW SCALONYCH ................................................374
ZESTAWIENIE POZYCJI....................................................................376
Tworzenie nowego widoku dla zestawienia pozycji ...........................377
STATYSTYKA ..................................................................................378
19. KOSZTORYSOWANIE UPROSZCZONE.................................380
WSTAWIANIE NOWEJ POZYCJI UPROSZCZONEJ ..............................381
Wybór pozycji z katalogów norm.......................................................381
Wybór pozycji z cennika ....................................................................383
20. WYDRUK KOSZTORYSU ........................................................385
USTAWIENIA DRUKARKI.................................................................385
PODGLĄD WYDRUKU ......................................................................386
OPCJE WYDRUKU ............................................................................386
Styl wydruku.......................................................................................387
Tworzenie nowego stylu.....................................................................388
ZESTAWY WYDRUKÓW ...................................................................389
FORMATOWANIE TABEL .................................................................390
Ramki zewnętrzne i wewnętrzne tabeli...............................................392
Wyróżnianie wierszy ..........................................................................393
Program do kosztorysowania 11
Wyróżnianie kolumn ..........................................................................393
WYGLĄD STRONY TYTUŁOWEJ ......................................................395
NUMERACJA PARAGRAFÓW W FORMULARZU
CHARAKTERYSTYKI ........................................................................396
OPCJE WYDRUKU DLA STYLU NORMA ...........................................396
Układ strony.......................................................................................396
Dodatkowe opcje wydruków ..............................................................405
Opcje drukowania kosztorysu ............................................................406
Opcje drukowania kosztorysu uproszczonego ...................................408
Opcje drukowania kosztorysu inwestorskiego ...................................409
Opcje drukowania kosztorysu ofertowego .........................................409
Opcje drukowania książki przedmiarów ............................................410
Opcje drukowania rozliczenia wykonanych robót .............................410
Opcje drukowania harmonogramowania ..........................................411
Opcje drukowania słowników ............................................................412
Opcje drukowania cenników..............................................................412
Opcje drukowania zestawienia wprowadzonych pozycji ...................413
Opcje drukowania zestawienia wprowadzonych pozycji dla
kosztorysu inwestorskiego..................................................................414
Opcje drukowania zestawienia pozycji ..............................................414
Opcje drukowania zestawienia RMS .................................................415
Opcje drukowania zestawienia cen....................................................416
Opcje drukowania tabeli elementów scalonych.................................417
Opcje drukowania zestawienia wartości scalonych...........................417
Opcje drukowania statystyki ..............................................................418
Opcje drukowania podsumowania.....................................................418
Opcje drukowania zestawienia narzutów ..........................................418
Opcje drukowania zestawienia działów.............................................419
DRUKOWANIE KOSZTORYSU ..........................................................419
WYBÓR DRUKOWANYCH KOSZTORYSÓW I ZESTAWIEŃ ................424
21. OPERACJE NA KOSZTORYSIE.............................................428
NARZUTY NA KOSZTORYS ..............................................................428
NARZUTY WSPÓLNE DZIAŁÓW .......................................................428
WSPÓŁCZYNNIKI NORM W KOSZTORYSIE ......................................428
ZMIANA NORM W KOSZTORYSIE ....................................................428
PARAMETRY KOSZTORYSU.............................................................429
Parametry ekonomiczno-techniczne w kosztorysie ............................429
Zdefiniowane stałe .............................................................................429
Grupy wariantów ...............................................................................429
Okresy rozrachunkowe ......................................................................430
Klucze wykonawcze............................................................................430
Klucze lokalizacji...............................................................................430

12 NORMA PRO
Plan działów ......................................................................................430
PRZELICZANIE CEN W KOSZTORYSIE .............................................430
SUMOWANIE ROBOCIZNY ...............................................................431
ZASTĘPOWANIE ROBOCIZNY ..........................................................431
DOPASOWANIE KOSZTÓW ROBOCIZNY ..........................................431
UPRASZCZANIE POZYCJI .................................................................432
SPRAWDZANIE POPRAWNOŚCI KOSZTORYSU ................................432
ŁĄCZENIE KOSZTORYSÓW ..............................................................433
KOSZTORYSY ZŁOŻONE ..................................................................434
WSTAWIANIE KOSZTORYSU DO CENNIKA OBIEKTÓW ...................435
REJESTRACJA ZMIAN W KOSZTORYSIE...........................................438
Akceptacja lub odrzucenie wszystkich zmian.....................................440
Akceptacja lub odrzucenie wybranych zmian ....................................440
PORÓWNYWANIE KOSZTORYSÓW I TWORZENIE KOSZTORYSU
RÓŻNICOWEGO................................................................................442
PRACA Z KILKOMA KOSZTORYSAMI ..............................................445
PRACA Z JEDNYM KOSZTORYSEM W WIELU OKNACH....................447
EKSPORT KOSZTORYSU LUB WIDOKU KOSZTORYSU .....................448
Eksport w formacie tekstowym...........................................................448
Eksport do programu Planista i Get Manager ..................................451
Eksport do programu fakturującego Fortuna....................................451
Eksport do programów Obmiar, Odbiór, Ocena, Wykonawca ..........451
Eksport w formacie ATH....................................................................451
Zapis kosztorysu w formacie XML.....................................................451
IMPORT Z PROGRAMU ZUZIA, LEONARDO, WINBUD 3.2, SEKO,
RODOS, PENTA, FORTE ...................................................................452
WYMIANA DANYCH MIĘDZY PROGRAMAMI NORMA PRO I STRIX ..452
22. WYGLĄD EKRANU ...................................................................453
PARAMETRY KOLUMN ....................................................................453
KOLORY EKRANU ...........................................................................454
NARZĘDZIA .....................................................................................455
23. SPIS PRZYCISKÓW ..................................................................459
24. KLAWISZE SKRÓTÓW............................................................467
25. SKOROWIDZ ..............................................................................470

Program do kosztorysowania 13
WSTĘP
Cieszymy się, że zakupiliście Państwo program kosztorysowy Norma Pro.
Ze względu na nowoczesność rozwiązań, wysoką funkcjonalność, łatwość
obsługi i konkurencyjność cenową program Norma Pro wyróżnia się
spośród innych tego typu pakietów dostępnych na polskim rynku.
Program Norma Pro jest zaawansowanym narzędziem, przeznaczonym do
kosztorysowania robót budowlanych, ziemnych, instalacyjnych, dro-
gowych, remontowych i innych w oparciu o katalogi KNNR, KNR, KSNR,
PKZ itp., a także do sporządzania kosztorysów metodą uproszczoną w
oparciu o ceny jednostkowe robót i kosztorysów inwestorskich zgodnie z
aktualnie obowiązującymi rozporządzeniami. Program pozwala na sto-
sowane mieszanej metody kosztorysowania, czyli na wstawianie pozycji
szczegółowych i uproszczonych w jednym kosztorysie.
Norma Pro daje użytkownikowi nowe i silne narzędzie, a mianowicie
możliwość kosztorysowania wariantowego. Dzięki zastosowaniu wa-
riantów wykonawca może przedstawić inwestorowi wykonanie prac w
różnych technologiach, przy użyciu różnych materiałów i w różnych ce-
nach. Widząc, jaki wpływ na wartość robót ma przyjęcie danego rozwią-
zania technologicznego, inwestor będzie miał podstawę do wyboru opcji
najlepiej spełniających jego wymagania.
W Normie Pro pozycja scalona jest skalkulowana na podstawie innych
pozycji w ten sposób, że jej wartość jest równa sumie wartości pozycji
składowych. Na pozycję scaloną może składać się wiele pozycji szcze-
gółowych, uproszczonych i innych pozycji scalonych. Stosowanie pozycji
scalonych jest bardzo wygodne, gdyż pozwala na wykonanie szczegółowej
kalkulacji cen jednostkowych asortymentów robót i obiektów, jednocześnie
umożliwiając ukrycie tej kalkulacji na wydrukach.
Szybsze przygotowanie ofert oraz ułatwioną kontrolę nad całością inwe-
stycji, wtedy gdy składa się z kilku etapów lub budów, daje zastosowanie
kosztorysów złożonych (zbiorczych). Kosztorysami składowymi mogą być
nie tylko kosztorysy Normy, ale również kosztorysy pochodzące z innych
programów. Utworzenie kosztorysu złożonego może być również
wykorzystane w przypadku pracy grupowej, czyli wtedy, gdy kilku pra-
cowników wykonuje częściowe kosztorysy na swoich komputerach. Po-
łączenie tych kosztorysów w jeden pozwala osobie prowadzącej inwestycję

14 NORMA PRO
objąć kontrolą proces ich powstawania, śledzić zmiany w nich wpro-
wadzane oraz tworzyć zestawienia dla wszystkich robót.
Bardzo przydatnym mechanizmem, szczególnie dla inspektorów nadzoru,
jest rejestracja zmian w kosztorysie. Dzięki niemu wiadomo jak były
wprowadzane zmiany i korekty, co było usuwane, co dodawane, a co mo-
dyfikowane. Po wykonaniu wydruku na drukarce kolorowej zmiany są
widoczne w kolorach tak, jak przy „ręcznym” kreśleniu kosztorysu. Do-
konane zmiany użytkownik może przyjąć, odrzucić w całości lub wybrać,
które zaakceptować, a które wycofać.
Na podstawie dwóch porównywanych kosztorysów użytkownik może
utworzyć trzeci kosztorys – kosztorys różnicowy – zawierający elementy
wspólne obu kosztorysów oraz wszystkie odpowiednio oznaczone różnice
istniejące między nimi. W kosztorysie różnicowym widać, jakie dane zo-
stały usunięte, zmodyfikowane lub dodane w kosztorysie porównywanym
względem kosztorysu głównego. Kosztorys różnicowy może być podstawą
nowego kosztorysu, w którym jedne zmiany zostaną przyjęte, a inne
odrzucone.
Katalogi norm pokazane są teraz w postaci drzewa, po którym łatwo się
poruszać i na którym łatwo wykonywać kopiowanie, przenoszenie i edycję
danych. Użytkownik może również tworzyć nowe, własne katalogi jak i
modyfikować w istniejących opisy, jednostki miar, normy oraz dodawać i
usuwać nakłady. Do katalogów własnych można wstawiać pozycje
szczegółowe, scalone i obiekty. W oknie katalogów są również wyświe-
tlane cenniki robót scalonych i obiektów. Dzięki temu do kosztorysu
można szybko wstawiać niektóre pozycje bezpośrednio z cenników – za-
równo własnych, jak i importowanych – bez pośrednictwa katalogów norm.
Ceny wstawianych pozycji i nakładów pobierane są automatycznie z
podłączonych cenników; możliwe jest jednoczesne korzystanie z wielu
cenników cen jednostkowych i cen elementów RMS. Program współpra-
cuje zarówno z cennikami czynników produkcji i cen jednostkowych robót
wczytanych z dyskietek Sekocenbudu, Orgbud-Serwisu, Bistypu, MSWiA,
jak również z cennikami asortymentów robót, cennikami obiektów oraz
własnymi bazami cenowymi, tworzonymi przez użytkownika. Ceny pozycji
lub elementów RMS mogą zostać wprowadzone w różnych walutach, a
następnie na podstawie tabeli kursów przeliczone na walutę kosztorysu..
Norma Pro jest ściśle zintegrowana z internetową bazą cen Intercenbud
(www.intercenbud.com.pl). Dane pobrane z bazy można dołączyć do

Program do kosztorysowania 15
kosztorysu w postaci zwykłego cennika lub cennika na bieżąco aktuali-
zowanego poprzez Internet. W razie potrzeby program wysyła do bazy
zapytanie ze sformułowanymi przez użytkownika kryteriami szukania i po
znalezieniu właściwych elementów – wyświetla ich listę. Materiały można
wyszukiwać między innymi według nazwy, indeksu, dostawcy czy
województwa. Dzięki bezpośredniemu dostępowi do bazy Intercenbud
użytkownik ma do dyspozycji informację o aktualnych cenach ponad 70.000
towarów (stan na grudzień 2002), obejmującą terytorium całej Polski. Jeśli
użytkownik nie ma połączenia z Internetem, możliwe jest wykorzystanie
danych z bazy Intercenbud wydawanej kwartalnie na CD.
W programie wprowadzono możliwość rozliczania pracy rusztowań
i kompletów deskowań oraz kosztów transportu materiałów i sprzętu. Do-
zwolone jest także rozliczanie pozycji w innych pozycjach.
Koszty zakupu i transportu materiałów i sprzętu mogą być wliczane do
ceny jednostkowej materiału lub ceny maszynogodziny, jak również
wstawiane tradycyjnie, jako narzuty lub pozycje.
Kosztorys może zostać podzielony na działy i poddziały do 10 poziomów
zagłębienia. W każdym dziale i poddziale, jak również w całym kosztory-
sie, można zadeklarować dowolną liczbę parametrów ekonomiczno-tech-
nicznych.
W programie Norma Pro można definiować i modyfikować narzuty na po-
szczególne pozycje, grupy materiałów i sprzętu, indywidualnie na działy i
poddziały, narzuty wspólne na wszystkie działy jak i narzuty na cały
kosztorys.
Szczególną zaletą programu jest elastyczny sposób definiowania obmia-
rów, do których można wstawiać stałe, komentarze, wyrażenia matema-
tyczne, funkcje, wzory oraz deklarować sumy częściowe i obliczenia po-
mocnicze. Jeśli użytkownik współpracuje z programami CAD-owskimi, np.
ArCon czy AllPlan, Norma Pro udostępnia moduł importu obmiarów z
plików przez nie utworzonych; z programu Rysunek oraz innych pro-
gramów może importować obmiary komunikując się poprzez pliki tek-
stowe. W kosztorysie można umieszczać obiekty graficzne ilustrujące
kosztorys, dział lub pozycję. Mogą to być szkice, projekty, plany, rysunki
czy zeskanowane zdjęcia gotowych obiektów. Można je wstawiać jako
pliki zewnętrzne lub jako obiekty wbudowane w kosztorys, przy czym do-
stępne są mechanizmy pozwalające je skalować do wymaganych roz-

16 NORMA PRO
miarów. Możliwe jest też wstawienie dowolnego innego obiektu, jeśli na
komputerze został zainstalowany program do jego edycji lub przeglądania.
Norma Pro daje użytkownikowi możliwość wprowadzenia kluczy wyko-
nawczych, kluczy lokalizacji, kluczy planów działów oraz okresów rozli-
czeniowych, które mogą zostać wykorzystane do rozliczenia wykonanych
robót lub przesłane do programów do harmonogramowania, takich jak
Microsoft Project, Project+, Planista czy Power Project. W trybie rozli-
czania robót można aktualizować ceny, planować i rozliczać roboty oraz
oglądać chronologię ich wykonania. Ilość lub wartość wykonanych robót
można określać indywidualnie dla każdej pozycji lub, wykorzystując me-
chanizm częściowego wykonania robót, ustawić je automatycznie dla wielu
pozycji, działów lub nawet dla całego kosztorysu.
Ponieważ Polska niedługo zostanie przyjęta do Unii Europejskiej, po-
wstanie potrzeba tworzenia kosztorysów zgodnych z normami obowią-
zującymi w krajach członkowskich. Wychodząc naprzeciw tym potrzebom
Norma Pro już teraz oferuje możliwość kosztorysowania na podstawie
stosowanych w Niemczech katalogów DBD-Bauteile i STLB-Bau oraz
cennika DBD-Baupreise. Po wykupieniu licencji z firmy DBD i za-
instalowaniu katalogów i cennika w Normie Pro pojawią się ikony,
umożliwiające wstawianie pozycji oraz pozwalające edytować ich dane.
Program Norma Pro pozwala otworzyć jednocześnie wiele różnych koszto-
rysów, między którymi można przenosić informacje. Możliwe jest również
otwarcie jednego kosztorysu w różnych widokach. Kopiowanie i
przenoszenie działów, pozycji, elementów RMS i wierszy obmiarów
można przeprowadzić wywołując polecenia menu lub korzystając z metody
przeciągnij-i-upuść.
Program Norma Pro ma możliwość wczytywania kosztorysów utworzo-
nych w poprzednich wersjach Normy oraz programach Strix, Zuzia, Koma,
Winbud, Leonardo i Skobud, Seko, Forte, Rodos, a poprzez format ATH –
z programów Penta i Edbud.
Możliwy jest także eksport kosztorysu w formacie tekstowym, rozumianym
przez aplikacje Microsoft Office oraz w formatach czytelnych dla
programów Zuzia, Planista i Get Manager. Dane z kosztorysu mogą rów-
nież zostać przesłane poprzez uniwersalny format ATH do programu
Obmiar (służącego do wprowadzania obmiarów na placu budowy przy
pomocy komputera typu palmtop), Odbiór (służącego do sporządzania
protokołów odbioru i rozliczania wykonanych prac) oraz programu faktu-

Program do kosztorysowania 17
rującego Fortuna, programu Ocena, służącego do graficznej prezentacji
danych kosztorysu i programu Wykonawca, ułatwiającego nadzór i kon-
trolę realizacji inwestycji.
Norma Pro współpracuje z systemem zarządzania firmą Capital ,
umożliwiając wycenę tworzonych kosztorysów w oparciu o kartotekę to-
warów lub magazyny tego systemu.
Powszechnie przyjętym i coraz częściej stosowanym standardem prze-
chowywania, publikowania i wymiany elektronicznych dokumentów jest
format XML, wspierany przez dużych producentów oprogramowania, ta-
kich jak Microsoft, IBM, Oracle, SUN, Software AG czy SAP. Możliwość
zapisania kosztorysu w tym formacie – co oferuje Norma Pro – pozwala nie
tylko na prezentację danych w innych programach, np. Excelu, Wordzie
czy Internet Explorerze, ale na integrację procesu kosztorysowania z
dużymi systemami zarządzania firmą, opartymi na przykład na systemach
baz danych MS SQL, Oracle, IBM DB2, SAP. Dzięki temu baza
kosztorysów tworzonych w firmie może być przeszukiwana według róż-
nych kryteriów, np. według wartości robót lub też można dla niej wykonać
różnego typu zestawienia, np. zestawienia wartości materiałów, kon-
frontując w ten sposób dane księgowe z kosztorysowymi.
Do programu Norma Pro zostało dołączone nowe zestawienie – zestawienie
pozycji, w którym dostępne jest ich porządkowanie według różnych
sposobów w całym kosztorysie lub w działach. Możliwie jest sortowanie
pozycji według wartości, kosztów materiałów, robocizny i sprzętu, kosztów
montażu sprzętu, wartości obmiarów, wariantów, rusztowań, kluczy
wykonawczych, cen, podstaw, opisów i znaczników pozycji. Przeglądanie
kosztorysu w takich zestawieniach pozwala na sprawdzenie, czy na przy-
kład nie są powielane pewne pozycje czy zawyżane obmiary. Jest to
szczególnie przydatne narzędzie dla tych, którzy weryfikują kosztorysy czy
inspektorów nadzoru czuwających nad całością inwestycji. Jeśli inwestycja
składa się z wielu etapów opisanych różnymi kosztorysami, to utworzenie
kosztorysu zbiorczego, a następnie wyświetlenie go w takim zestawieniu
pozwala ‘wyłapać’ wszystkie występujące nieprawidłowości.
Norma Pro oferuje różne inne użyteczne funkcje, takie jak przedstawienie
kosztorysu w postaci drzewa działów i pozycji, szerokie wykorzystanie
mechanizmu przeciągnij-i-upuść, literowo-cyfrowe automatyczne i ręczne
numerowanie działów i pozycji, definiowanie różnych stawek robocizny
dla kosztorysu i działów, ochronę kosztorysu hasłem przed zmianami cen,
nakładów, obmiarów i robót, mechanizmy wyszukiwania cen we wszyst-
18 NORMA PRO
kich bazach cenowych i cennikach oraz drukowanie formularza kalkulacji
zawierającego informację, na jakiej podstawie były prowadzone obliczenia
i jak zostały ustawione opcje kosztorysu.
Wraz z programem użytkownik otrzymuje ponad 270 katalogów KNR,
KNNR, PKZ, KNP, katalogi z serii AT, AL, i inne z opisami, kartotekę
RMS obejmującą kilkanaście tysięcy elementów oraz oficjalne cenniki
ministerialne do sporządzania kosztorysów inwestorskich na roboty pod-
legające zamówieniom publicznym.
Opisując działanie Normy Pro przyjęliśmy założenie, że użytkownicy znają
podstawowe pojęcia systemu WINDOWS i potrafią wykonywać czynności
typowe dla okienek takie jak: korzystanie z menu i przycisków, zazna-
czanie opcji, wybieranie z listy, zamykanie okien, wprowadzanie do pól
tekstów i wartości numerycznych, stosowanie techniki przeciągnij-i-upuść
(ang. drag&drop).

ATHENASOFT Sp. z .o.o


03-197 Warszawa, ul. Leszczynowa 7
Tel. +48 22 614 34 22, 601 613-717, fax +48 22 614 34 69
e-mail: info@athenasoft.com.pl
http://www.athenasoft.com.pl
baza cen INTERCENBUD: http://www.intercenbud.com.pl

Program do kosztorysowania 19
1. POJĘCIA PODSTAWOWE
Poniżej opisane są podstawowe pojęcia używane w instrukcji.
• Baza, baza danych – to zbiór powiązanych ze sobą informacji zapisany
w pliku (lub plikach) na dysku komputera. Bazy danych w Normie Pro
są typu MsAccess i mają rozszerzenie .mdb.
• Baza kartotek – baza danych zawierająca: kartotekę elementów RMS,
kartotekę jednostek miar, kartotekę dostawców oraz tablicę przeliczni-
ków jednostek miar. Plik zawierający tę bazę, to Kartoteki.mdb.
• Baza cenowa – to zbiór danych zawierający różnego typu cenniki oraz
wydawnictwa i katalogi związane z cennikami cen jednostkowych robót
i obiektów. Każda baza jest charakteryzowana przez: identyfikator,
nazwę pliku, w którym się znajduje oraz ścieżkę dostępu do tego pliku.
Norma może korzystać z baz cenowych umieszczonych na różnych
dyskach komputera, serwerze oraz innych komputerach w sieci, jeśli ich
dyski zostały udostępnione innym użytkownikom.
Wraz z Normą Pro dostarczana jest jedna baza cenowa o identyfikatorze
BAZACEN i nazwie pliku BazaCen.mdb, zwierająca cennik RMS i
cennik robót.
• Baza baz cenowych (lub spis baz cenowych) – to baza zawierająca listę
baz cenowych wraz z ich identyfikatorami, nazwami plików i ścieżkami
dostępu do nich (czyli miejscem ich przechowywania). Baza ta ma
nazwę ListaBaz.mdb.
• Cennik RMS, cennik elementów RMS – to cennik materiałów, sprzętu i
robocizny.
• Cennikiem pozycji – ogólnie i skrótowo nazywany cennik:
¾ cen jednostkowych robót (np. Zerwanie posadzek z tworzyw sztucz-
nych, Owinięcie izolacji rurociągów - welonem z włókna szklanego,
Jednospadowe konstrukcje daszków stalowych, itd.)
¾ cen asortymentów robót (np. Posadzki z deszczułek dębowych,
Tynki zwykłe kat. III wykonywane ręcznie na sufitach, Montaż
przewodu odgromowego poziomego, itd.).
¾ cen elementów i stanów obiektów (np.: Fundamenty, Okładziny i
oblicowania, Stan surowy, Stan wykończeniowy zewnętrzny, itd.).

20 NORMA PRO
¾ cen obiektów (np. Dom jednorodzinny wolno stojący bez podpiwni-
czenia energooszczędny z pustaków trocinobetonowych, budynek
mieszkalno-usługowy wielorodzinny, itd.)
• Kartoteka – to zwyczajowa nazwa pomocniczych zbiorów danych
przedstawionych w formie listy. W Normie Pro znajdują się:
¾ Kartoteka dostawców, zawierająca listę dostawców wraz z ich pod-
stawowymi danymi,
¾ Kartoteka RMS, zawierająca listę elementów RMS, wraz z ich ko-
dami ETO, nazwami i jednostkami miar.
¾ Kartoteka jednostek miar, zawierająca listę jednostek miar wraz z
ich kodami i nazwami.
¾ Tablica przeliczników jednostek miar, zawierającą współczynniki
przeliczania jednych jednostek na inne.
• Warianty – to alternatywne nakłady czy obmiary mogące występować w
pozycji oraz całe pozycje lub działy. Warianty łączone są w grupy
wariantów. Na przykład dla pozycji o podstawie KNR 2-02 0104-01
istnieje grupa ‘cegła’, w której znajdują się dwa warianty: ‘cegła bu-
dowalna pełna’ i ‘cegła dziurawka pojedyncza’.

¾ lokalna grupa wariantów jest zdefiniowana i obowiązuje tylko dla


danej pozycji.
¾ Globalna grupa wariantów jest zdefiniowana dla całego kosztorysu.
• Pozycja szczegółowa, to pozycja z rozbiciem na poszczególne nakłady
RMS, dla których określone są normy i ceny.
• Pozycja uproszczona, to pozycja zawierająca tylko opis robót, obmiar i
cenę jdnostkową.
• Pozycja scalona, to pozycja składająca się z kilku podpozycji, inaczej
nazywanych pozycjami składowymi. Cechą pozycji scalonej jest to, że
jej wartość wyliczana jest z wartości podpozycji. Podpozycjami mogą
być pozycje szczegółowe, uproszczone i inne pozycje scalone. Pozycją
scaloną jest także obiekt (np. budynek mieszkalno - usługowy) skła-
dający się z innych obiektów lub pozycji.

Program do kosztorysowania 21
• Kosztorys różnicowy, to kosztorys utworzony z dwóch porównywanych
kosztorysów, w którym uwzględnione są różnice występujące między
nimi.
• Drzewo kosztorysu, to przedstawiona w formie drzewa struktura koszto-
rysu. Główną gałęzią (czy inaczej korzeniem drzewa) jest kosztorys.
Jeśli kosztorys zawiera działy, jego gałęziami są działy, a gałęziami
następnego poziomu – poddziały bądź pozycje
• Kosztorys złożony – inaczej kosztorys zbiorczy, składa się z innych
kosztorysów, które nazywane są kosztorysami składowymi.
• Obiektem nazywany jest cały kosztorys lub jego dział zapisany jako
kosztorys. Obiektem jest również obiekt budowlany, na przykład ‘Dom
jednorodzinny wolno stojący’, który można wstawić jako pozycję do
cennika. Obiekt może składać się z innych obiektów lub pozycji.

22 NORMA PRO
2. INSTALACJA I URUCHOMIENIE
PROGRAMU NORMA PRO

Instalacja programu Norma Pro


Aby zainstalować program Norma Pro, należy:
♦ Uruchomić system WINDOWS 98/Me/XP/NT 4.0/2000.
♦ Do napędu CD-ROM włożyć płytkę z programem instalacyjnym.
♦ Po automatycznym uruchomieniu się instalatora postępować zgodnie z
instrukcjami pojawiającymi się na ekranie.
W przypadku gdyby program instalacyjny nie został automatycznie uru-
chomiony, należy wybrać polecenie Uruchom… z menu Start i w
okienku, które się ukaże, w pole Otwórz wpisać np. D:\Start.exe, gdzie D:
oznacza napęd CD, a następnie kliknąć na przycisku OK (lub wykorzystać
przycisk Przeglądaj…).
Po wykonaniu powyższych czynności zostanie uruchomiony program,
który poprowadzi nas przez proces instalacji.
Użytkownicy poprzednich wersji programu Norma powinni je zachować
i zainstalować Normę Pro w innym katalogu (ponieważ bazy cenowe i
katalogi w Normie Pro mają inną strukturę).

Klucz zabezpieczający
Każdy program komputerowy wymaga wielu godzin pracy i wysiłku ze-
społu ludzi o wysokich kwalifikacjach, którzy muszą być dobrze wynagra-
dzani. Program, tak jak książka, obraz czy utwór muzyczny podlega
ochronie i nie może być nielegalnie kopiowany. Niestety, powszechnym
zjawiskiem jest nie tylko nie licencjonowane używanie oprogramowania,
lecz nawet sprzedaż innym użytkownikom kopii tego oprogramowania.
Trzeba sobie szczerze powiedzieć: Używanie nielegalnych kopii progra-
mów komputerowych, zwłaszcza do celów zarobkowych, jest zwykłą
KRADZIEŻĄ.
Dlatego producenci starają się zabezpieczyć swoje produkty przed użyt-
kowaniem ich przez osoby nieupoważnione. Autorzy programu Norma Pro

Program do kosztorysowania 23
wybrali zabezpieczenie sprzętowe, tzw. „klucz hardware'owy”. Jest to
niewielkie urządzenie elektroniczne, które należy podczas pracy z progra-
mem instalować w porcie równoległym (między drukarką a komputerem).
Klucz przez nas stosowany jest całkowicie „przezroczysty”, nie powoduje
zakłóceń w pracy drukarki i dlatego może być dołączony do portu na stałe.
Brak klucza (lub jego nieprawidłowe podłączenie) program sygnalizuje
odmową pracy i komunikatem z prośbą o poprawienie podłączenia.
Jeżeli są Państwo legalnymi użytkownikami programu i klucz jest podłą-
czony do komputera, a pomimo to pojawia się taki komunikat, to prosimy o
jak najszybszy kontakt z producentem lub lokalnym dystrybutorem pro-
gramu.

Uruchomienie programu
W systemie WINDOWS program uruchamiamy z menu Start kolejno
wybierając polecenia Programy | Athenasoft | Norma Pro lub, jeśli skrót
do niego zostanie umieszczony na Pulpicie, dwukrotnie klikając na ikonie
skrótu. Możliwe jest też automatyczne uruchomienie programu, gdy
dwukrotnie klikniemy na nazwie kosztorysu w oknie Mój komputer lub
Expoloratora Windows.

24 NORMA PRO
3. EKRAN GŁÓWNY I OPCJE PROGRAMU
Po uruchomieniu programu Norma Pro na monitorze pojawi się okno
ekranu głównego (rys. 1) nie zawierające żadnego kosztorysu, z podstawo-
wym menu i paskiem narzędzi. Po wczytaniu istniejącego lub po otwarciu
nowego kosztorysu zarówno menu jak i pasek narzędzi będą bardziej
rozbudowane i zostaną opisane w następnych rozdziałach.

Rys. 1. Ekran główny Normy Pro, gdy jeszcze nie otworzyliśmy kosztorysu.

Menu
Na menu programu Norma Pro składa się:
♦ Menu Plik, przy pomocy którego możemy utworzyć nowy kosztorys,
otworzyć i edytować już istniejący kosztorys, obejrzeć i zmodyfikować
ustawienia wydruków, wybrać do edycji jeden z ostatnio otwieranych
kosztorysów oraz zakończyć pracę programu.
♦ Menu Bazy cenowe, przy pomocy którego można utworzyć nową bazę
cenową, dodać, usunąć i zmodyfikować bazę cenową, dodać, usunąć i
zmienić dane cenników oraz obejrzeć ich zawartość, obejrzeć i edyto-
wać dane wydawnictw i katalogów, importować lub skopiować bazę
cenową, skopiować lub przenieść cenniki z bazy do bazy, utworzyć
nowy cennik, obejrzeć i ewentualnie zmienić zawartość wybranego
cennika, zaimportować z pliku lub z Internetu cennik, dopisać do wy-
branego cennika elementy z kartoteki RMS, skopiować cennik do in-

Program do kosztorysowania 25
nego cennika, wyszukać w bazach lub cennikach element RM, pozycję
lub obiekt, naprawić bazy oraz utworzyć archiwum.
♦ Menu Kartoteki, przy pomocy którego możemy obejrzeć i edytować li-
stę jednostek miar, wyświetlić i edytować kartotekę RMS, wyświetlić i
edytować kartotekę dostawców oraz zaktualizować kartotekę RMS na
podstawie wybranego cennika, katalogów norm lub kosztorysu.
♦ Menu Opcje, przy pomocy którego możemy ustawić opcje programu,
zdefiniować opcje wydruków oraz określić obecność dodatkowych na-
rzędzi w programie.
♦ Menu Narzędzia, z którego możemy uruchomić wcześniej zdefinio-
wane narzędzia (na przykład Kalkulator i Notatnik systemu WIN-
DOWS).
♦ Menu Okno, w którym możemy przywołać na ekran lub z niego usunąć
pasek narzędzi i pasek komunikatów (stanu).
♦ Menu Pomoc, które umożliwia wykorzystanie pomocy zainstalowanej
w programie Norma Pro.

Pasek narzędzi
Pasek narzędzi zawiera serię przycisków, z których tylko cztery są
dostępne:
♦ Przycisk Nowy kosztorys, będący odpowiednikiem polecenia
Nowy z menu Plik.
♦ Przycisk Otwórz kosztorys, będący odpowiednikiem polecenia
Otwórz… z menu Plik.
♦ Przycisk Katalogi norm, pozwalający na obejrzenie katalogów
norm i cenników pozycji.
♦ Przycisk Pomoc, będący odpowiednikiem polecenia O progra-
mie… z menu Pomoc.
Pozostałe przyciski staną się dostępne, jeśli otworzymy jakikolwiek
kosztorys.

26 NORMA PRO
Opcje programu
Przed rozpoczęciem pracy z programem powinniśmy ustawić jego parame-
try, które będą obowiązywały wszystkie kosztorysy. W tym celu z menu
Opcje wybieramy polecenie Programu… Na ekranie pojawi się okno, w
którym zobaczymy sześć kart: ‘Ogólne’, ‘Ścieżki programu’, ‘Szukanie
cen’, ‘Kursy walut’, ‘Szukanie cen’, ’Podstawowe jednostki miar’ oraz
‘Konfiguracja baz’. Jeśli korzystamy z katalogów Dynamische BauDaten,
dostępna jest karta ‘Katalogi DBD’.

Ustawienia ogólne
Ustawienia ogólne, takie jak separatory, sposób tworzenia kopii awaryj-
nych, miejsce przechowywania danych, wartość robocizny określamy na
karcie ‘Ogólne’ (rys. 2).

Rys. 2. Karta parametrów ogólnych programu.

♦ W polu Separator dziesiętny: wybieramy znak oddzielający część dzie-


siętną liczby od jej części całkowitej. Może to być kropka lub przecinek.
♦ W polu Separator tysięcy wybieramy znak oddzielający tysiące. W du-
żej liczbie tysiące mogą nie być oddzielane, i wtedy zaznaczamy opcję
brak (np. 13456234,00), mogą być oddzielone spacją, gdy zaznaczymy
opcję odstęp (np. 13 456 234,00) lub też mogą być oddzielone kropką, gdy
zaznaczymy opcję kropka (np. 13.456.234,00). Oczywiście, jeśli sepa-

Program do kosztorysowania 27
ratorem dziesiętnym będzie kropka, to wykluczone jest zastosowanie jej
jako separatora tysięcy.
♦ W polu Liczba wersji na dysku: określamy liczbę wersji na dysku. Jeśli
liczba wersji jest równa jedności, to program przechowuje na dysku
tylko ostatnią wersję kosztorysu. Jeśli liczba wersji jest np. równa 3,
przechowywane są trzy ostatnie wersje. Nowa wersja tworzona jest po
każdym wykonaniu polecenia zachowywania kosztorysu (polecenia
Zachowaj lub Zachowaj jako…). W takim przypadku otwierając
kosztorys będziemy mogli wybrać wersję, z którą chcemy pracować
(patrz rozdział OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTO-
RYSU).
♦ Jeśli program ma automatycznie otwierać ostatnio edytowany kosztorys,
zaznaczamy opcję Wczytywanie ostatniego kosztorysu.
♦ Gdy zdecydujemy, że ostatnia kopia awaryjna ma być zapisywana w
pliku o rozszerzeniu .BAK, zaznaczamy opcję Zachowywanie ostatniej
kopii awaryjnej w pliku *.BAK.
♦ W polu Stawka robocizny: wpisujemy stawkę robocizny domyślną dla
wszystkich nowych kosztorysów tworzonych w Normie Pro (zmiana
stawki nie wpłynie na stawki w kosztorysach już istniejących). Stawka
ta w trakcie pracy nad kosztorysem może zostać zmodyfikowana.
♦ Ci z Państwa, którzy pracują w sieci powinni zaznaczyć opcję Zacho-
waj opcje lokalnie. Oznacza to, że każdy użytkownik może w inny
sposób określić parametry programu i zachować je na swoim lokalnym
komputerze. Jeśli opcja ta nie jest zaznaczona, parametry przechowy-
wane są na serwerze i zmiana wprowadzona przez jednego użytkownika
będzie widziana przez wszystkich.
♦ Wpisując ilość minut w pole Kopia awaryjna co: podajemy częstość
automatycznego zapisu na dysk bieżącego stanu programu. Jeżeli w
trakcie pracy nad kosztorysem „padnie” system lub program, ostatni
stan można odzyskać wczytując kosztorys o nazwie padniętego koszto-
rysu i rozszerzeniu .AWA.
♦ Domyślnie kopia awaryjna jest umieszczana w katalogu, w którym znaj-
dował się oryginalny kosztorys. Jeśli chcemy, aby kopia awaryjna zapi-
sywana była w innym katalogu, wypełniamy pole W katalogu:.

28 NORMA PRO
♦ Opcja Zaokrąglanie liczb zgodnie z PN-70-N-02120 dotyczy sposobu
zaokrąglania liczb, które zawierają cyfrę 5 jako pierwszą odrzuconą.
Opcję tę zaznaczamy, jeśli chcemy, aby taka liczba była zaokrąglana
zgodnie z następującymi zasadami:
1. Jeśli pierwsza (licząc od lewej strony) z odrzuconych cyfr jest
równa 5, lecz następuje po niej co najmniej jeszcze jedna cyfra inna niż
zero, ostatnią pozostawioną cyfrę powiększa się o jednostkę.
2. Jeśli pierwsza (licząc od lewej strony) z odrzuconych cyfr jest
równa 5 i nie następuje po niej żadna cyfra inna niż zero, to ostatnią
pozostawioną cyfrę powiększa się o jednostkę, jeśli jest to cyfra
nieparzysta (zero uważa się za cyfrę parzystą). Inaczej mówiąc ostatnia
pozostawiona cyfra powinna być parzysta.
Przykład: zaokrąglamy do pierwszego miejsca po przecinku
0,05 ~ 0 (zgodnie z zasadą 2)
0,0501 ~ 0, 1 (zgodnie z zasadą 1)
0,15 ~ 0,2 (zgodnie z zasadą 2)
0,25 ~ 0,2 (zgodnie z zasadą 2)
0,450 ~ 0,4 (zgodnie z zasadą 2)
Jeśli opcja Zaokrąglanie liczb zgodnie z PN-70-N-02120 zostanie
wyczyszczona, to gdy pierwsza (licząc od lewej strony) z odrzuconych
cyfr jest równa 5, ostatnia pozostawiona cyfra jest zawsze zwiększana
o 1. Ten sposób zaokrąglania jest przyjęty jako domyślny.
0,05 ~ 0,1
0,0501 ~ 0,1
0,15 ~ 0,2
0,25 ~ 0,3
0,450 ~ 0,5

Ścieżki programu
Ścieżki dostępu do katalogów norm, kosztorysów i obiektów ustawiamy na
karcie ‘Ścieżki programu’ (rys. 3):

Program do kosztorysowania 29
Rys. 3. Karta, na której wprowadzamy ścieżki dostępu do danych.

♦ W polu Ścieżka do katalogów norm: wpisujemy ścieżkę dostępu do fol-


deru, w którym znajdują się normy. Standardowo katalogi norm
znajdują się w podfolderze KAT folderu, w którym zainstalowany został
program Norma Pro.
Jeśli używamy jednocześnie katalogów norm zapisanych na płycie CD
na dysku twardym, to w polu tym należy umieścić obie ścieżki oddzie-
lone średnikiem. Podczas wstawiania pozycji kosztorysu pokazywane są
wszystkie normy znajdujące się na pierwszej w kolejności ścieżce uzu-
pełnione o normy znajdujące się na drugiej ścieżce. Dlatego też ścieżka
do najświeższych danych powinna zostać umieszczona jako pierwsza.
Na rys. 4 w ścieżce do katalogów norm wpisano CD-ROM (dysk D:\,
folder KATALOGI) oraz dysk twardy (C:\, folder Norma PRO\KAT).
Przycisk Szukaj katalogów służy do wywołania okna drzewa katalogów
w poszukiwaniu lokalizacji plików katalogów.

Rys. 4. Ścieżki dostępu do katalogów norm.

Jeśli katalogi norm znajdują się w różnych miejscach naszego kompu-


tera lub na różnych nośnikach, należy wpisać wszystkie ścieżki dostępu
oddzielone średnikami.

30 NORMA PRO
♦ W pole Ścieżka kosztorysów: wpisujemy ścieżkę dostępu do folderu, w
którym mają znaleźć się nasze nowo tworzone kosztorysy. Domyślnie
jest to podfolder KOSZTORYSY folderu, w którym zainstalowany zo-
stał program Norma Pro. Ponieważ jednak kosztorysy mogą być
porozrzucane po różnych dyskach i folderach, w polu tym dopuszczalne
jest wpisanie kilku ścieżek dostępu oddzielonych średnikami (rys. 5).
Jeśli nie znamy dokładnych ścieżek dostępu do kosztorysów,
przeszukujemy dyski i foldery po kliknięciu na przycisku Szukaj kosz-
torysów.

Rys. 5. Kosztorysy znajdują się w dwóch różnych miejscach.

♦ W pole Ścieżka obiektów: wpisujemy ścieżkę dostępu do folderu, w


którym znajdują się obiekty. Domyślnie jest to podfolder KOSZTO-
RYSY folderu, w którym zainstalowany został program Norma Pro.
Obiekty, to nic innego jak kosztorysy lub ich części, które można
wstawiać do kosztorysów. Jeśli nie znamy dokładnych ścieżek dostępu
do obiektów, przeszukujemy dyski i foldery po kliknięciu na przycisku
Szukaj obiektów.
♦ W pole Ścieżka do programu Capital: wpisujemy ścieżkę dostępu do
folderu, w którym znajduje się plik konfiguracyjny programu do
zarządzania firmą – Capital (Capital.ini). Jeśli nie znamy tej ście-
żki, przeszukujemy dyski i foldery po kliknięciu na przycisku Szukaj
Capital

UWAGA! Jeśli ścieżki są podane błędnie, praca z programem nie bę-


dzie możliwa.

Waluty kosztorysów
Na karcie ‘Kursy walut’ (rys. 6) definiujemy używane waluty, jeśli ceny
elementów RMS lub pozycji uproszczonych mogą być podawane w róż-
nych walutach, jak również wtedy, gdy kosztorys przedstawiamy w walucie
innej niż PLN.
Kursy walut użytych w kosztorysie będą razem z nim zapamiętane. Po
zmianie kursów w tabeli pojawi się pytanie o ich zmianę w aktualnie
otwartych kosztorysach.
Program do kosztorysowania 31
Rys. 6. Karta ‘Kursy walut’.

♦ W polu Ścieżka do tabeli walut: wprowadzamy ścieżkę dostępu do ta-


beli walut. Ścieżka ta może zostać wpisana z klawiatury lub wprowa-
dzona przy pomocy przycisku Szukaj tabel. Jeśli na naszym kompute-
rze zainstalujemy programy Odbiór i Fortuna, to również one będą
mogły korzystać z tej samej tabeli.
Domyślnie wprowadzona jest tylko jedna waluta – złotówki, która wi-
doczna jest w polu Waluta podstawowa. W miarę potrzeby możemy
dopisywać kolejne waluty, klikając na przycisku Dodaj i wypełniając
pola, pojawiające się w okienku takim, jak na rys. 7.

Rys. 7. Dodawanie nowej waluty.

W polu Waluta: wpisujemy bankową nazwę waluty, w polu Kurs: –


kurs waluty w stosunku do waluty podstawowej, zaś w polu Tekst
opisu: – symbol waluty, który pojawiać się będzie w widokach i na
wydrukach, np. "zł", “$”, “€” itp. (aby uzyskać symbol ”€”, należy na-

32 NORMA PRO
cisnąć kombinację klawiszy <Alt Gr>+<U> lub włączyć klawiaturę
numeryczną i nacisnąć <Alt>+<0128>).
Aby zmienić dane waluty, a w szczególności jej kurs, powinniśmy
podświetlić ją na karcie ‘Kursy walut’ (rys. 6), kliknąć na przycisku
Zmień i wprowadzić właściwe dane w odpowiednie pola (rys. 7). Przy
pomocy przycisku Usuń usuwamy z listy podświetloną walutę.

Szukanie cen
Sposób szukania cen w cennikach jest istotny z punktu widzenia wstawia-
nej pozycji, gdyż w przypadku niewłaściwego wyboru ceny mogą nie zo-
stać znalezione,
Na karcie ‘Szukanie cen’ (rys. 8), zaznaczając odpowiednie opcje, wybie-
ramy sposób wyszukiwania cen materiałów, sprzętu i robocizny.

Rys. 8. Karta ’Szukanie cen’.

♦ Opcja Szybkie (zgodność indeksu ETO) oznacza skrócony sposób wy-


szukiwania – szukana jest cena elementu, którego indeks w cenniku jest
całkowicie zgodny z podanym indeksem (numerem katalogowym). Jeśli
do kosztorysu podłączono kilka cenników, przeszukiwane są wszystkie.
♦ Opcja Rozszerzone (szukaj anonimy) oznacza przeszukanie wszystkich
cenników podłączonych do kosztorysu i znalezienie dla danego ele-
mentu RMS wszystkich elementów podobnych.

Program do kosztorysowania 33
♦ Opcja Wyłączone (baza cen odłączona) oznacza, że cenniki w ogóle nie
będą przeszukiwane.
♦ Zaznaczenie opcji Szukaj we wszystkich typach indeksów ETO umoż-
liwia programowi znalezienie cen materiałów o indeksach ETO, w
przypadku gdy do kosztorysu podłączona jest baza np. z indeksami
KMB. Opcja ta powinna być włączona, gdy kosztorys korzysta z cen-
ników wygenerowanych z internetowej bazy Intercenbud.
♦ W grupie ‘Uszczegóławianie RMS’ określamy sposób, w jaki mają być
dobierane RMS-y i ich ceny w przypadku, gdy w cenniku nie zostanie
znaleziony odpowiedni element. Jeśli zaznaczymy opcję automatycznie,
to przy wstawianiu nowego elementu oraz uaktualnianiu kosztorysu
ceny tych elementów, dla których zostały wcześniej dobierane, zostaną
pobrane automatycznie, bez pytania użytkownika. Jeśli zaznaczymy
opcję wg kartoteki RMS, podczas wstawiania nowej pozycji, w której
występują indeksy o końcówce ‘99’, proponowane RMS-y będą
pobierane z kartoteki RMS.
♦ W grupie ‘Szukanie cen jednostkowych pozycji i obiektów’ zaznaczamy
opcję Ignorowanie wydawnictwa (szukanie rozszezrzone), gdy podczas
szukania cen ma nie być uwzględniane wydawnictwo.

Konfigurowanie baz Normy Pro


Informacje o ścieżkach dostępu do kartotek, listy baz cenowych założonych
w systemie oraz sposobu korzystania z Intercenbudu znajdują się na karcie
‘Konfiguracja baz’ (rys. 9). Domyślnie bazy danych Normy Pro
umieszczane są w podfolderze BazyCen folderu, w którym zainstalowana
jest Norma Pro. Wszystkie zapisane są w formacie MsAccess, w plikach o
rozszerzeniu .mdb.
Do podstawowych baz Normy Pro należą:
♦ Baza „Kartoteki.mdb”, zawierająca kartotekę RMS, kartotekę jednostek
miar oraz kartotekę dostawców. Baza kartotek jest wspólna dla wszyst-
kich baz cenowych znajdujących się na liście baz.
♦ Baza „ListaBaz.mdb”, zawierająca informację o ilości i lokalizacji baz
cenowych założonych w systemie. Zaraz po zainstalowaniu baza ta za-
wiera informacje o tylko jednej bazie cen, w której znajdują się pod-
stawowe cenniki RMS i pozycji dostarczane wraz z Normą Pro. Użyt-
kownik może sam tworzyć nowe bazy cenowe, a w nich zakładać nowe

34 NORMA PRO
cenniki. Każda nowoutworzona baza cenowa zostaje wpisana na listę
baz znajdującą się w bazie „ListaBaz.mdb”.
W przypadku gdy bazy zostaną przeniesione czy założone w innym miej-
scu lub chcemy korzystać z baz znajdujących się na serwerze, trzeba
Normie Pro podać ich położenie.

Rys. 9. Konfigurowanie baz danych NormyPro.

♦ W polu Ścieżka do bazy kartoteki


RMS, j.m., dostawców: znajduje
się ścieżka dostępu do kartoteki
RMS, jednostek miar i dostawców,
czyli do pliku Kartoteki.mdb. Jeśli
chcemy skorzystać z innych karto-
tek, klikamy na przycisku Szukaj
kartotek… i szukamy pliku o na-
zwie „Kartoteki.mdb” (rys. 10).
Rys. 10. Wybór katalogu, w którym
znajdują się podstawowe bazy.
♦ W polu Ścieżka do spisu baz cenowych: znajduje się ścieżka dostępu do
listy baz cenowych, czyli pliku „ListaBaz.mdb”. Jeśli chcemy skorzy-
stać z innego zestawu cenników, klikamy na przycisku Szukaj cenni-
ków… i szukamy pliku „ListaBaz.mdb”.

Program do kosztorysowania 35
♦ W dolnej części okna z rys. 9 znajdują się opcje sterujące korzystaniem
z Intercenbudu – internetowej bazy cen materiałów budowlanych.
• Zaznaczając opcję ‘Intercenbud’ – poprzez Internet użytkownik bę-
dzie mógł korzystać z bazy na bieżąco, on line, w miarę potrzeby
wysyłając zapytanie do Intercenbudu. W polu Ścieżka/adres: pojawi
się adres strony dającej dostęp do bazy.
• Zaznaczając opcję ‘Intercenbud’ – lokalnie użytkownik będzie mógł
korzystać z bazy off line, wysyłając zapytanie do Intercenbudu zapi-
sanego w postaci pliku icb.dat dostarczanego na płycie CD. W tym
wypadku w polu Ścieżka/adres: należy wpisać ścieżkę dostępu do
pliku icb.dat lub wybrać ją po kliknięciu na przycisku Szukaj Inter-
cenbudu… (rys. 11).

Rys. 11. Wybór lokalizacji pliku Icb.dat z danymi Intercenbudu.

Dokładne informacje o bazach Normy oraz opis korzystania z Intercenbudu


znajdziecie Państwo w rozdziałach KARTOTEKI oraz CENY, BAZY
CENOWE I CENNIKI.

Jednostki miary
Na karcie ‘Podstawowe jednostki miar’ (rys. 12) możemy wybrać jed-
nostki miar, które najczęściej występują w naszych kosztorysach. Lista tych
jednostek pokazywana jest w oknie edycji danych pozycji i elementu RMS,
ułatwiając nam wybór. Nową jednostkę wprowadzamy na listę po wpisaniu
jej symbolu w polu i kliknięciu na przycisku Dodaj. Zaznaczoną jednostkę
usuwamy kliknięciem na przycisku Usuń. Kolejność jednostek na liście
regulujemy przyciskami W górę i W dół.

36 NORMA PRO
Rys. 12. Karta ’Podstawowe jednostki miar’.

Opcje korzystania z katalogów Dynamische BauDaten


Po zainstalowaniu katalogów i cennika Dynamische BauDaten w Normie
Pro pojawią się ikony umożliwiające przeglądanie i wstawianie pobranych
z nich pozycji.
Na karcie ‘Katalogi DBD’ określamy opcje korzystania z tych katalogów.
Jeśli zaznaczymy opcję Włączona obsługa katalogów DBD, odpowiednie
ikony staną się aktywne, w przeciwnym wypadku zostaną wyszarzone i nie
będzie można z nich korzystać. W polu Waluta cen w katalogach:
wybieramy walutę katalogów, których aktualnie używamy. Dla starszych
katalogów jest to DEM (lub DM), dla nowszych – EURO.

Rys. 13. Opcje korzystania z katalogów Dynamische BauDaten.

Program do kosztorysowania 37
Schemat tworzenia kosztorysu
1. Otwieramy nowy kosztorys (rozdział OTWIERANIE I ZACHO-
WYWANIE KOSZTORYSU).
2. Określamy opcje kosztorysu (rozdział OPCJE KOSZTORYSU).
3. Wstawiamy pozycje kosztorysu i elementy RMS, dzielimy kosztorys na
działy (rozdziały POZYCJE KOSZTORYSU, ELEMENTY RMS, DZIAŁY
KOSZTORYSU, WARIANTY).
4. Określamy ceny elementów RMS lub ceny jednostkowe pozycji uprosz-
czonych, godząc się na ceny proponowane przez cenniki lub
wprowadzając swoje własne (rozdziały CENY, BAZY CENOWE i
CENNIKI oraz WIDOKI).
5. Określamy obmiary poszczególnych pozycji (rozdział WIDOKI, Widok
Przedmiar oraz rozdział EDYCJA OBMIARU).
6. Określamy narzuty na materiały, działy i cały kosztorys (rozdział NA-
RZUTY).
7. Sprawdzamy poprawność kosztorysu (rozdział OPERACJE NA KOSZ-
TORYSIE).
8. Przeglądamy i ewentualnie drukujemy zestawienia (rozdział ZE-
STAWIENIA).
9. Zachowujemy kosztorys na dysku (rozdział OTWIERANIE I ZACHO-
WYWANIE KOSZTORYSU)
10. Jeśli ta wersja kosztorysu jest ostateczna, drukujemy kosztorys (rozdział
WYDRUK KOSZTORYSU); jeśli w przyszłości będą wprowadzane
jakieś zmiany, zamykamy kosztorys.

38 NORMA PRO
4. KATALOGI NORM I BAZY CEN
JEDNOSTKOWYCH POZYCJI I OBIEKTÓW
Wszystkie zainstalowane w systemie katalogi norm oraz bazy cen jednost-
kowych pozycji i obiektów są dostępne po kliknięciu na przycisku
znajdującym się na głównym pasku narzędzi.

Rys. 14. Okno katalogów norm i baz cen jednostkowych pozycji i obiektów.

Po ukazaniu się okna (rys. 14) mamy możliwość przeglądania poszczególnych


poziomów katalogów dostarczanych przez różne firmy, katalogów własnych,
cenników obiektów oraz cenników jednostkowych pozycji.
Okno katalogów norm pojawia się również podczas wprowadzania pozycji
kosztorysu i służy do wybrania katalogu, rozdziału, tabeli i pozycji.
Okno katalogów i baz cen składa się z dwóch części. W lewej wyświetlane
jest drzewo, zaś w prawej – zawartość w danym momencie podświetlonej
gałęzi. Struktura drzewa jest wielopoziomowa, do 10 poziomów zagłębie-
nia. Drzewo ma jeden podstawowy poziom, na którym znajdują się: „pozy-
cja niekatalogowa", grupa „Katalogi norm” obejmująca katalogi norm oraz
grupa „Bazy cen jednostkowych pozycji i obiektów” zawierająca cenniki
obiektów i cenniki pozycji jednostkowych. Katalogi norm i cenniki trak-
towane są podobnie, lecz zawierają nieco inną informację.

Program do kosztorysowania 39
Podświetlenie grupy, katalogu lub podkatalogu w drzewie powoduje wy-
świetlenie w prawym oknie ich opisu lub zawartości. Na przykład dla ka-
talogów pojawia się informacja o wydawnictwie i czasie wydania, a dla
pozycji – jej opis, jednostka miary, i – w przypadku cenników – cena. Jeśli
obok elementu znajduje się znak +, można rozwinąć gałąź drzewa. Program
Norma Pro daje użytkownikowi możliwość tworzenia swoich własnych
katalogów od podstaw, pozwalając na dodawanie nowych katalogów, roz-
działów i pozycji oraz dodawanie do tych pozycji dowolnych nakładów.

Oznaczenie grup, katalogów i pozycji


Drzewo może zawierać grupy, katalogi, podkatalogi i pozycje. Grupy
oznaczone są ikoną , katalogi i podkatalogi – ikoną , zaś pozycje –
ikoną . Jeśli ikona pozycji ma „nóżki” , oznacza, że jest pozycją sca-
loną złożoną z kilku podpozycji lub obiektem, składającym się z obiektów
podrzędnych. Do kosztorysu można wstawiać tylko pozycje oznaczone
ikoną lub wyświetlone w prawej części okna.

Główny pasek narzędzi


Pasek narzędzi katalogów umożliwia poruszanie się po katalogach, wy-
szukiwanie potrzebnych pozycji oraz zapamiętywanie położenia najczęściej
używanego katalogu.
• Przycisk Pokaż/Ukryj drzewo katalogów pozwala włączyć
bądź wyłączyć okno pokazywania drzewa katalogów
• Przycisk Wyświetlaj/Schowaj opis pozycji umożliwia
wyświetlenie opisu podświetlonego katalogu czy pozycji.
• Przycisk Pokaż nakłady RMS jest aktywny tylko wtedy, gdy
wstawiamy pozycję i jest wciśnięty przycisk Wyświe-
tlaj/Schowaj opis pozycji i służy do wyświetlenia nakładów
na poszczególne RMS-y. Komentarz:

• W polu Znajdź: pojawiają się kolejno numery


wybieranych katalogów, rozdziałów, tabel i
pozycji. Można tu również wpisać podstawę lub fragment tekstu, według
którego będą przeszukiwane kolejne poziomy drzewa katalogów.

40 NORMA PRO
• Przyciskiem Szukaj w... uruchamiamy wyszukiwanie według
numeru katalogu lub fragmentu tekstu wpisanego w
polu Szukany tekst: i opcji wybranej aktualnie z listy
rozwiniętej po kliknięciu na strzałce. Szukaj w bieżą-
cych pozwala przejrzeć bieżący poziom, Szukaj wewnątrz umożliwia
przeszukanie w głąb aktualnie podświetlonej pozycji (katalogu, rozdziału
lub tabeli, bazy cenowej, cennika), a Szukaj w całości daje możliwość
przeszukania wszystkich katalogów lub cenników. Po zmianie sposobu
szukania ikona przycisku zmieni się na odpowiadającą danemu sposobowi (
, lub )
• Przycisk Zapamiętaj pozycję szukania pozwala na zaznaczenie
miejsca, od którego zacznie się ponowne przeszukiwanie.
• Przycisk Konfiguruj wyszukiwanie umożliwia zdefiniowanie
opcji wyszukiwania katalogów.
• Opcja Szukaj w katalogach ustawia szukanie na katalogi
norm
• Opcja Szukaj w cennikach ustawia szukanie na cenniki.
• Przycisk Zapamiętaj poziom umożliwia zapamiętanie po-
ziomu, na którym ma się ustawić wskaźnik po ponownym
wywołaniu okna katalogów. Po kliknięciu na strzałce wyświetlany jest
numer poziomu drzewa, na którym aktualnie się znajdujemy.
• Przycisk Wstaw zaznaczoną pozycję pozwala wstawić do kosz-
torysu wybraną pozycję.
• Przycisk Zamknięcie okna powoduje zamknięcie okna katalogów.

• Przycisk Poziom wyżej umożliwia przejście do poziomu nad-


rzędnego w stosunku do bieżącego.
• Przycisk Wybrane/Wszystkie katalogi umożliwia wyświetlenie
katalogów zaznaczonych jako ulubione lub wszystkich katalogów.
• Przycisk Dodaj do ulubionych pozwala dodać katalog do listy
wybranych katalogów.
• Przyciskiem Usuń z ulubionych można usunąć katalog z listy
wybranych katalogów.

Program do kosztorysowania 41
• Jeśli wyświetliliśmy opis katalogu, to możemy zapisać go do
schowka klikając na przycisku Kopiuj opis do schowka.
• Przycisk Czcionka okna katalogów umożliwia wybór rodzaju,
stylu i rozmiaru czcionki w oknie katalogów norm.
• Przycisk Włącz/Wyłącz edycję katalogów służy do wyświetle-
nia paska narzędzi z ikonami umożliwiającymi dodawanie nowych,
usuwanie i modyfikowanie danych katalogów norm oraz modyfikowanie
danych zawartych w cennikach jednostkowych pozycji (opis paska
znajduje się w następnym podrozdziale).
• Przycisk Skrócone/Pełne nazwy ułatwia wyświetlanie pozycji
skracając jej nazwę. Wciśnięcie przycisku powoduje, że jeśli w
danej tablicy katalogów we wszystkich pozycjach na początku nazwy
występuje ten sam fragment tekstu, to fragment ten pokazywany jest w
kolumnie opisu dla tej tablicy, a w pozycjch wyświetlany jest tekst nie
powtarzający się.

Pasek narzędzi modyfikacji zawartości katalogów


• Przycisk Pokaz nakłady katalogu umożliwia wyświetlenie
wszystkich nakładów używanych w danym katalogu
• Przycisk Wstaw katalog pozwala wstawić do struktury katalog,
który istnieje na dysku w ścieżce dostępu do katalogów.
• Przycisk Nowa grupa pozwala na utworzenie nowej grupy
katalogów.
• Przycisk Usuń służy do usuwania elementów drzewa katalogów
i cenników.
• Przycisk Edytuj umożliwia edycję danych podkatalogów i pozycji.

42 NORMA PRO
• Przyciskiem Dodaj nowy katalog do grupy można dodać nowy
katalog.
• Przycisk Dodaj nowy podkatalog umożliwia dodanie do kata-
logu nowego podkatalogu.
• Przycisk Dodaj nową pozycję pozwala na dodanie nowej pozy-
cji do podkatalogu.
• Przycisk Modyfikuj opis pozwala zmienić opis katalogu lub
podkatalogu.
• Przycisk Dodaj nakład do wybranej pozycji służy do wywoła-
nia okna, pozwalającego na zdefiniowanie danych nakładu
i dopisanie go do listy.
• Przycisk Usuń zaznaczony nakład umożliwia usunięcie zazna-
czonego nakładu.
• Przycisk Ustaw wariant umożliwia przyporządkowanie zazna-
czonego nakładu do wybranego wariantu.
• Przycisk Edytuj warianty pozwala na dodawanie, usuwanie i mo-
dyfikacje grup wariantów i wariantów dla zaznaczonej pozycji.
• Przycisk Pokaż zabezpieczenia katalogu wywołuje okno, w
którym można ustawić hasło dostępu do edycji danych katalogów.

Katalogi norm
Katalogi norm znajdują się w grupie „Katalogi norm”. Klikanie na kolej-
nych gałęziach drzewa katalogów powoduje rozwinięcie rozdziału i tabeli,
które w przyjętej konwencji są po prostu podkatalogami katalogu. Jedno-
cześnie z prawej strony okna pokazywane są elementy kolejnego poziomu
wraz z podstawą, opisem i, jeżeli jest to pozycja – jednostką miary.

Program do kosztorysowania 43
Rys. 15. Rozwinięte drzewo katalogów norm.

Program wie, czy dana gałąź drzewa jest katalogiem czy podkatalogiem i
odpowiednio do tego uaktywnia przyciski symbolizujące czynności, które
są w danym momencie możliwe do wykonania. Na przykład:
• nową grupę można utworzyć na najwyższym poziomie lub dodać jako
podgrupę do istniejącej grupy;
• nowy katalog można dodać tylko do istniejącej grupy;
• nowy podkatalog można utworzyć w istniejącym katalogu lub podkata-
logu;
• nową pozycję można dopisać tylko wtedy, gdy znajdujemy się w pod-
katalogu.
Pozycje katalogowe nie mają cen – ceny wyszukiwane są w cennikach
podłączonych do kosztorysu.
Program Norma Pro daje użytkownikowi możliwość tworzenia swoich wła-
snych katalogów od podstaw, pozwalając na dodawanie nowych katalo-
gów, rozdziałów i pozycji oraz dodawania do tych pozycji dowolnych na-
kładów.
Katalogi dostarczane wraz z Normą Pro są zabezpieczone hasłem i niedo-
stępne do edycji. Jeśli użytkownik chce to ograniczenie obejść, może
utworzyć grupę katalogów własnych, a następnie wybrane standardowe
katalogi skopiować do tej grupy (zmieniając np. wydawnictwo). Wtedy
będzie je mógł modyfikować stosownie do swoich potrzeb.

44 NORMA PRO
Tworzenie nowej grupy katalogów
Nową grupę katalogów można utworzyć, gdy przycisk Nowa grupa jest
aktywny, to znaczy tylko wtedy, gdy
podświetlimy pozycję „niekatalo-
gowa”, grupę „Katalogi norm” lub
podgrupę należącą do grupy „Kata-
logi norm”. Jeśli podświetlimy po-
zycję „niekatalogowa” i klikniemy
na przycisku , nowa grupa zostanie
utworzona na najwyższym poziomie
drzewa.
Jeśli podświetlimy gałąź „Katalogi
norm”, nowa grupa zostanie utworzona
jako podgrupa tej grupy.
Jeśli podświetlimy jakąś podgrupę, to nowa grupa zostanie utworzona jako
kolejna podgrupa tej grupy.

Tworzenie nowych katalogów, katalogi własne


W Normie Pro nie ma wyróżnionego katalogu własnego – wszystkie kata-
logi traktowane są tak samo i mają taką samą strukturę W dowolnym
momencie można utworzyć nowy katalog i wstawiać do niego pozycje z
kosztorysów lub innych katalogów.
Aby wstawić katalog, trzeba podświetlić grupę, do której ma należeć, a
następnie kliknąć na przycisku Dodaj nowy katalog . Po wypełnieniu
danych katalogu (rys. 16) i kliknięciu na OK, nowy katalog zostanie
umieszczony w strukturze drzewa.

Program do kosztorysowania 45
Rys. 16.Wprowadzanie danych nowego katalogu.
Podobnie wstawiane są podkata-
logi. Po kliknięciu na przycisku
wyświetlane jest okno z da-
nymi podkatalogu (rys. 17), i po
wypełnieniu – tworzony jest nowy
podkatalog.

Rys. 17. Wstawianie nowego podkatalogu.


Jeżeli chcemy wybrać dla katalogu jednostkę miary lub określić normy
inne niż 1, zaznaczamy pola wyboru Jednostka obmiaru: lub Współ-
czynniki norm:.
Do podkatalogu można dodawać pozycje i/lub następne podkatalogi.

Modyfikacje danych katalogów


Edycji mogą zostać poddane katalogi własne, oraz – jeśli dysponujemy ha-
słem – standardowe katalogi dostarczane wraz Normą pro. W tryb edycji
wchodzimy kliknięciem na przycisku . Jeśli katalog nie był zabezpie-
czony hasłem, można przejść do jego edycji. Jeśli został zabezpieczony ha-
słem, należy kliknąć na przycisku i odblokować edycję.

46 NORMA PRO
Edycja opisu katalogów i podkatalogów
Jeśli zaznaczymy katalog lub podkatalog, zostanie uaktywniony przycisk
wywołujący okno edycji opisu katalogu.

Rys. 18. Okno edycji opisu katalogu.

Kopiowanie katalogu
Zaznaczony katalog można skopiować, wywołując z menu podręcznego
polecenie Utwórz kopię katalogu. Aby kopiowanie doszło do skutku, w
oknie tworzenia kopii (takim jak na rys. 16) musi być zmieniona co naj-
mniej jedna z trzech podstawowych danych: typ katalogu, jego numer lub
nazwa wydawcy.

Wyświetlanie i modyfikowanie nakładów katalogu


Nakłady występujące w całym katalogu można obejrzeć po kliknięciu na
przycisku .

Program do kosztorysowania 47
Rys. 19. Okno z listą nakładów występujących w podświetlonym katalogu.

Klikając na przyciskach , , wyświetlimy robociznę, materiały


lub sprzęt, zaś po kliknięciu na zobaczymy wszystkie nakłady.
W oknie nakładów można dodać nakład do katalogu (Dodaj), usunąć
(Usuń) lub zmodyfikować (Edytuj). W oknie edycji nakładu (rys. 20) wy-
bieramy typ nakładu, jednostkę
miary i klasyfikację oraz wpisu-
jemy nazwę i indeks ETO. Po klik-
nięciu na przycisku OK nakład
znajdzie się na liście.

Rys. 20. Okno edycji nakładu w


katalogach.

Zabezpieczanie katalogów hasłem


Aby nie dopuścić do wprowadzania zmian w katalogach przez nieupraw-
nione osoby, każdy katalog utworzony przez użytkownika może zostać
zabezpieczony hasłem. W tryb zabezpieczania wchodzimy kliknięciem na
przycisku . W wyświetlonym oknie (rys. 21) klikamy na przycisku
Zmień… w wierszu Edycja:, aby zablokować lub odblokować edycję, a na
przycisku Zmień… w wierszu Hasło, aby zmienić lub usunąć hasło.

48 NORMA PRO
Rys. 21. Okno zabezpieczenia katalogu z
oknami blokowania edycji
i wprowadzania hasła.

Jeśli katalog zostanie zabezpieczony, to po próbie usunięcia czy modyfi-


kacji zostanie wyprowadzony następujący komunikat:

Jeżelii zdecydujemy się odblokować edycję, ponownie klikamy na przyci-


sku , w oknie z rys. 21 wykorzystujemy przycisk Zmień… w wierszu
Edycja:. Odblokowanie edycji nastąpi po wprowadzeniu poprawnego hasła
w okienku takim, jak pokazano na rys. 22.

Rys. 22. Okno wprowadzania hasła do odblokowania edycji.

Dodawanie, usuwanie i edycja danych pozycji w katalogu


W drzewie katalogów możemy dodać nową pozycję, jeśli klikniemy na
przycisku . Pojawi się wtedy okienko z danymi nowej pozycji (rys. 23).
Wypełniamy opis, ewentualnie wprowadzamy jednostkę obmiaru i współ-
czynniki norm, jeśli domyślne nie są właściwe. Jeśli podkatalog (tablica)
ma jednostkę miary, jest przyjmowana jako domyślna dla nowej pozycji,
jeśli nie – program prosi o wybranie właściwej jednostki.

Program do kosztorysowania 49
Rys. 23. Wstawianie nowej pozycji do katalogu.
Modyfikowanie wariantów w danej pozycji
Dla zaznaczonej pozycji katalogu można dodawać, usuwać i modyfikować
grupy wariantów i warianty. Aby to zrobić, należy zaznaczyć daną pozycję,
a następnie kliknąć na przycisku . Po pojawieniu się okna edycji
wariantów wykorzystujemy przyciski Dodaj, Usuń i Zmień do dodawania,
usuwania i modyfikowania grup i wariantów (rys. 24).

Rys. 24. Okno edycji wariantów nakładów występujących w danej pozycji z oknami
edycji danych grupy i wariantu.

Jeśli dodajemy lub zmieniamy grupę wariantów, w polu Nazwa: wpro-


wadzamy nazwę grupy, zaś opcję Alternatywa pojedyncza – jest/nie ma
zaznaczamy wtedy, gdy grupa ma tylko jeden wariant nakładu, który może
istnieć w pozycji lub nie.
Jeśli usuwamy lub zmieniamy grupę wariantów, do której już zostały
przyporządkowane nakłady, program wyprowadzi nowe okno, w którym
deklarujemy sposób, w jaki będą potraktowane nakłady przypisane do tych
grup. Tak więc informacja o wariantach może zostać z nakładów usunięta i
wtedy wszystkie te nakłady zostaną wstawione do pozycji (opcja Pozbaw
nakłady wariantów (nakłady staną się obowiązkowe)), razem z usuwaną
grupą wariantów zostaną usunięte wszystkie nakłady do niej należące
(opcja Usuń z pozycji nakłady należące do tej grupy wariantów). Jeśli

50 NORMA PRO
grupa była modyfikowana przy zaznaczonej opcji Alternatywa pojedyncza
– jest/nie ma staje się aktywna opcja Pozostaw nakłady w grupie, co
oznacza, że nakłady należące do ‘starej’ grupy, będą teraz należały do
nowej.

Rys. 25. Okno, w którym określamy sposób traktowania nakładów, gdy grupa wa-
riantów jest usuwana bądź zmieniana.

Wyświetlanie nakładów dla wybranej pozycji


Listę RMS-ów przywiązanych do danej pozycji (rys. 26) można wyświetlić
po kliknięciu na przycisku , przy czym wcześniej musi być włączona
opcja pokazywania opisów (czyli wciśnięty przycisk ). Jeśli dla pozycji
istnieją warianty RMS, zostaną przedstawione w postaci drzewa.
W liście RMS-ów grupy wariantów oznaczane są ikoną , a warianty –
ikoną .

Program do kosztorysowania 51
Rys. 26. Okno katalogów norm z wyświetlonymi nakładami .

Dodawanie, usuwanie i edycja nakładu w pozycji


Do podświetlonej pozycji można dodać dowolny nakład, który znajduje
się w liście danego katalogu. Tak więc jeśli tworzymy nową pozycję z
nakładami, których nie ma w katalogu najpierw trzeba je wprowadzić
do tego katalogu. Aby dodać nakład do pozycji, należy ją podświetlić, a
następnie kliknąć na przycisku . W oknie, które się ukaże
(podobnym do tego z rys. 27) zaznaczamy typ nakładu (Typ główny
nakładu), następnie w polu RMS wybieramy z listy ten RMS, który
wstawiamy, wypełniamy pola Norma oraz decydujemy, jak będą
liczone nakłady pomocnicze (pola Wlicz do nakładów pomocniczych: i
Nakład pomocniczy liczony od:). Jeżeli nakład ma być niezależny od
wartości obmiaru pozycji, w polu Norma: wpisujemy całkowitą ilość
danego nakładu i zaznaczamy opcję Norma stała.
Edycję nakładu przeprowadzamy w oknie ‘Szczegóły nakładu pozycji’
(rys. 27) po zaznaczeniu nakładu i wybraniu z menu podręcznego
polecenia Edytuj.

52 NORMA PRO
Rys. 27. Ekran edycji danych nakładu.

Przyporządkowanie nakładu do danego wariantu


Jeśli na liście nakładów wyświetlonej dla danej pozycji (patrz rys. 26)
zaznaczymy jakiś nakład, a w pozycji tej występują warianty, to nakład
ten można przyporządkować do wybranego wariantu. W takiej sytuacji
uaktywni się przycisk (Ustaw wariant), którym wywołujemy okno
wyboru wariantów (rys. 28). Po zaznaczeniu odpowiedniej grupy i wa-
riantu klikamy na OK, po czym zaznaczony nakład zostanie umiesz-
czony w wybranej grupie i wariancie.

Rys. 28. Okno wyboru wariantu dla zaznaczonego nakładu.

Program do kosztorysowania 53
Do ustawienia wariantu można użyć również polecenia Ustaw wariant
z menu podręcznego, które uzyskujemy po kliknięciu prawym przyci-
skiem myszy na danej pozycji w drzewie katalogów.

Wstawianie katalogów z dysku


Jeśli na dysku, w folderze katalogów znajduje się katalog, którego nie mamy
w drzewie, możemy łatwo go wstawić do drzewa katalogów. W tym celu kli-
kamy na przycisku wywołując okienko takie jak na rys. 29. Pod-
świetlamy katalog, którego nie mamy w strukturze i klikamy na przycisku
OK.
Jeśli chcemy wprowadzić więcej katalogów, zaznaczamy je myszą z uży-
ciem klawiszy <Ctrl> lub <Shift> i klikamy na OK.

Przycisk jest dostępny tylko wtedy, gdy znajdujemy się na najwyższym


poziomie drzewa katalogów.

Rys. 29. Lista katalogów zainstalowanych w systemie.

Przenoszenie grup, katalogów i pozycji


Jeśli chcemy przesunąć grupę lub katalog w inne miejsce, należy go złapać le-
wym przyciskiem myszy i przeciągnąć na katalog, za którym ma być
umieszczony (rys. 14). Jeśli w trakcie przeciągania wskaźnik myszy przyjmie
kształt przekreślonej strzałki , wybrana grupa, katalog, podkatalog czy po-
zycja nie będzie mogła być przeniesiona we wskazane miejsce.

54 NORMA PRO
Bazy cen jednostkowych pozycji i obiektów
W oknie katalogów norm, w grupie „Bazy cen jednostkowych pozycji i
obiektów” umieszczone zostały cenniki pozycji uproszczonych, robót,
asortymentów robót, elementów obiektów oraz obiektów (rys. 30). W tym
wypadku pozycja zawiera informację o cenie i wraz z nią jest wstawiana do
kosztorysu. Cenniki te mogą zostać oglądane również w inny sposób –
poprzez wywołanie polecenia Pokaż cennik… z menu Ceny, z tym że tam
struktura cennika jest płaska, to znaczy nie jest wyświetlana w postaci
drzewa. Każda baza cen stanowi oddzielną grupę, a cenniki w niej zawarte
są jej podgrupami. Kolejnym poziomem drzewa są katalogi, do których
należą pozycje lub podkatalogi.
Pojawienie się pola wyboru w kolumnie jednostek miar lub cen oznacza, że
daną pozycję można wybrać z inną jednostką miary lub z inną ceną, niż ta,
która jest aktualnie wyświetlona. Oczywiście, jeśli zostanie wybrana nowa
jednostka miary, w kolumnie „Cena” pojawi się nowa cena.

Rys. 30. Okno cenników pozycji i obiektów.

Rys. 31. W niektórych przypadkach cena pozycji jest podawana dla kilku jednostek
miar.

Program do kosztorysowania 55
W prawej części okna, na liście pozycji mogą pojawić się takie pozycje,
które występują w kilku wariantach. Mają one taką samą podstawę, różnią
się tylko numerem wariantu dopisanym na końcu podstawy (rys. 32).

Rys. 32. Pozycje z wariantami. Pozycja KNNR 3 0201-01 występuje w trzech


wariantach.

Tworzenie nowych katalogów dla baz cenowych


Nowe katalogi dla baz cenowych tworzy się tak samo jak dla katalogów norm.
Aby wstawić katalog, trzeba podświetlić grupę, do której ma należeć, a
następnie kliknąć na przycisku Dodaj nowy katalog . Pojawi się okno da-
nych wydawnictwa, a następnie okno danych katalogu (rys. 33).

Rys. 33. Dane wydawnictwa i dane katalogu.

56 NORMA PRO
Po wypełnieniu tych danych i kliknięciu na OK, nowy katalog zostanie
umieszczony w strukturze drzewa. Do nowego katalogu można następnie
wstawiać podkatalogi lub pozycje i obiekty. Dokładny opis obsługi danych
wydawnictwa i danych katalogu znajduje się w rozdziale CENY, BAZY
CENOWE I CENNIKI, Wydawnictwa i katalogi.
Podobnie wstawiane są podkatalogi. Po kliknięciu na przycisku wy-
świetlane jest okno podkatalogu (rys. 34) i po wypełnieniu jego danych –
tworzony jest nowy podkatalog.

Rys. 34. Okno wprowadzania danych podkatalogu dla baz cen jednostkowych
pozycji i obiektów.

Modyfikacja danych katalogu


Aby zmienić dane katalogu, wystarczy kliknąć na nim prawym przciskiem
myszy i z menu podręcznego wybrać polecenie Modyfikuj. W oknie, które
się pokaże (rys. 35) w polu Wydawnictwo: wprowadzamy nazwę
wydawnictwa lub wybieramy ją z listy. Jeśli zmieniamy wydawnictwo,
należy kliknąć na przycisku i w wyświetlonym oknie wprowadzić jego
dane (patrz okno z rys. 78).

Rys. 35. Okno edycji danych katalogu w bazach cenowych.

W polu Katalog: wybieramy z listy nazwę i numer katalogu. Jeżeli w polu


Wydawnictwo zostanie wybrane znane już wcześniej wydawnictwo, na
liście rozwijalnej w polu Katalog: Nazwa pojawią się tylko te katalogi,
które związane są z tym wydawnictwem. Tak samo jest z numerem
katalogu: jeśli wybrany jest znany katalog, na liście wyboru w polu

Program do kosztorysowania 57
Katalog: Numer znajdą się tylko numery tego katalogu. Jeśli konieczne
jest wprowadzenie nowego katalogu, należy kliknąć na przycisku iw
wyświetlonym oknie wprowadzić jego dane (patrz okno z rys. 79).

Dodawanie nowej pozycji do cennika


Dodanie nowej pozycji do katalogu powoduje automatyczne dodanie tej
pozycji do właściwego cennika. Aby dodać pozycję, wystarczy kliknąć na
przycisku . Pojawi się wtedy okno z danymi nowej pozycji (rys. 36).

Rys. 36. Okno wprowadzania danych pozycji.

Przeszukiwanie katalogów według zadanej podstawy


Dużym ułatwieniem w procesie wstawiania pozycji jest możliwość jej wy-
szukania według podstawy i zapamiętania położenia znalezionego miejsca.
Poszukiwaną podstawę lub jej fragment wpisujemy w polu Znajdź: a na-
stępnie naciskamy klawisz <Enter>. Można też z listy wybrać jedną z
ostatnio wyszukiwanych pozycji. Jeśli po znalezieniu pozycji klikniemy na
przycisku Zapamiętaj poziom ( ), zaznaczymy miejsce, którym zgłosi
się okno w następnym wywołaniu.

58 NORMA PRO
Przeszukiwanie katalogów i cenników według zadanego
fragmentu tekstu
Katalogi norm można również przeszukać według zadanego fragmentu tek-
stu. Poszukiwany fragment tekstu wpisujemy w polu Znajdź:, zaznaczamy
opcję KNR lub Ceny, a następnie klikamy na przycisku Szukaj w... .
Przeszukiwane są tylko te katalogi, które wyświetlane są w drzewie
katalogów, czyli gdy na przykład mamy wyświetlone katalogi ulubione, to
wyszukiwanie będzie przeprowadzone tylko w nich. Przed uruchomieniem
szukania dobrze jest sprawdzić i ustalić opcje szukania, które wywołamy
przyciskiem Konfiguruj wyszukiwanie (rys. 37).

♦ Aby program kolejno zatrzymywał się na każdej znalezionej pozycji, w


grupie ‘Wyszukiwanie’ zaznaczamy opcję Pojedynczo. Po znalezieniu
pozycji należy powtórnie kliknąć na przycisku, którym uruchomiliśmy
szukanie, jeśli chcemy kontynuowac szukanie lub przejść do
wykonywania następnych czynności.

Rys. 37. Konfigurowanie wyszukiwania tekstu

♦ Jeżeli zaznaczymy opcję Lista, znalezione pozycje zostaną przedsta-


wione w postaci listy, przy czym:
• Jeśli chcemy zobaczyć wszystkie znalezione pozycje, zaznaczamy
opcję Pokaż wszystkie znalezione. Przy dużej ilości katalogów i
wolnym komputerze proces wyszukiwania może trwać długo.
• Jeśli wyszukane pozycje chcemy oglądać porcjami, czyścimy opcję
Pokaż wszystkie znalezione i w polu Maksymalna ilość wyników:
wpisujemy liczbę jednorazowo oglądanych elementów listy.

Program do kosztorysowania 59
Jeśli zostaną znalezione jakieś pozycje, ich lista jest wyświetlana w oknie
(rys. 38). Podświetlenie pozycji i kliknięcie nas przycisku OK ustawi nas
na tej pozycji w oknie katalogów.

Rys. 38. Znalezione pozycje zawierające słowo „cegła”.

Wstawianie pozycji do kosztorysu


Aby wstawić do kosztorysu podświetloną pozycję, należy:
♦ dwukrotnie na niej kliknąć
lub
♦ nacisnąć klawisz <Enter>
lub
♦ kliknąć na przycisku (Wybór pozycji).
lub
♦ przeciągnąć do okna kosztorysu.
Pozycje scalone i obiekty składające się z innych obiektów, to znaczy po-
zycje oznaczone ikoną ‘z nóżkami ’ ( ) wstawiamy przez przeciąganie
lub przy pomocy przycisku Wybór pozycji ( ).

60 NORMA PRO
Wyświetlanie menu podręcznego
Wiele operacji na elementach katalogów można wykonać korzystając z
menu podręcznego, zawierającego aktualnie dostępne polecenia. Menu
podręczne wywołujemy po kliknięciu na elemencie prawym przyciskiem
myszy (rys. 39).

Rys. 39. Menu podręczne dla pozycji katalogu.


W przypadku cenników menu podręczne umożliwia wstawianie, usuwanie i
modyfikowanie ich zawartości.

Katalogi DBD – Dynamische BauDaten


Norma Pro umożliwia współpracę z niemieckimi katalogami Dynamische
BauDaten. Jeśli program wykryje, że katalogi te zostały zainstalowane w
naszym komputerze, na pasku narzędzi wyświetli ikony odpowiadające tym
częściom danych, które mogą zostać wstawione do kosztorysów.
Norma Pro pozwala na wstawianie do kosztorysów pozycji z katalogu
DBD-Bauteile, który zawiera elementy budowlane i konstrukcyjne, takie
jak pokrycia dachowe, stropy, ściany, instalacje wodne, ulice, place,
ogrodzenia, drogi itd, (u nas obiekty) oraz katalogu STLB-Bau, w którym
znajdziemy różnego typu roboty, jak na przykład roboty murowe, tynkar-
skie i sztukatorskie, blacharskie, instalatorskie, itd (u nas pozycje uprosz-
czone).

Program do kosztorysowania 61
Pozycje z tych
katalogów można
wstawić do
kosztorysu

Rys. 40. Schemat katalogów DBD.

Ikona symbolizuje katalog DBD-Bauteile, który zostaje wyświetlony w


oknie takim jak na rys. 41. Po wybraniu odpowiedniej pozycji i kliknię-
ciu na przycisku znajdzie się ona w kosztorysie.

Rys. 41. Okno katalogu DBD-Bauteile – typy elementów.

62 NORMA PRO
Ikona oznacza wywołanie katalogu STLB-Bau, którego okno wygląda
tak jak na rys. 42. Przyciskiem wstawiamy zaznaczoną pozycję do
kosztorysu.

Rys. 42. Okno katalogu STLB-Bau.

Po wstawieniu pozycji w widoku kosztorysu i w niektórych innych wido-


kach pojawią się przyciski służące do wstawiania pozycji z tych katalogów
, oraz przycisk umożliwiający edycję obmiaru pozycji DBD-
Bauteile.

Program do kosztorysowania 63
5. KARTOTEKI
Kartoteki jednostek miar, elementów RMS i dostawców znajdują się bazie
Kartoteki.mdb i są wspólne dla wszystkich baz cenowych, a co za tym idzie
cenników, dołączonych do programu.

Kartoteka jednostek miar


Kartoteka jednostek miar zawiera listę jednostek miar z ich kodami i na-
zwami. Aby otworzyć kartotekę, należy wybrać polecenie Jednostki
miary… z menu Kartoteki (gdy nie mamy otwartego żadnego kosztorysu)
lub z menu Ceny (gdy otwarty jest co najmniej jeden kosztorys), po czym
pokaże się okienko takie jak na rys. 43.

Rys. 43. Kartoteka jednostek miar.

Zawartość kartoteki można sortować według kodu i nazwy, wybierając


sposób sortowania w polu Sortuj według: lub klikając na nagłówku od-
powiedniej kolumny, przy czym powtórne kliknięcie na posortowanej ko-
lumnie zmienia kierunek sortowania.

Przyciskami , , dodajemy, usuwamy lub modyfikujemy jed-


nostki, zaś przyciskami , potwierdzamy lub anulujemy zmiany
(usunięcia nie da się anulować!). Przycisk służy do odświeżenia za-
wartości listy.

64 NORMA PRO
Tabela przeliczników jednostek miar
W menu Ceny, po kliknięciu na poleceniu Przeliczanie jednostek miar
pojawia się tablica konwersji jednostek miar (rys. 44).

Rys. 44. Tabela konwersji jednostek miar.

W tabeli znajduje się lista przeliczników jednostek miar obejmująca nie


tylko standardowe jednostki (jak na przykład przeliczenie hektarów na ary,
czy dm3 na cm3), ale również jednostki związane z konkretnym indeksem.
Jeśli na przykład wiemy, że arkusz styropianu o konkretnym indeksie i
klasyfikacji waży określoną
ilość kilogramów, to dane te
możemy umieścić w tabeli.
Aby dodać nowy przelicznik
do tabeli, klikamy na przyci-
sku i w oknie pokazanym
z prawej wprowadzamy
wszystkie potrzebne dane.

Kartoteka RMS
Do programu Norma Pro została dołączona duża baza danych zawierająca
informacje o zawodach, materiałach i sprzęcie. Baza ta jest dostępna po
wybraniu polecenia Kartoteka RMS… z menu Kartoteki (w momencie,
gdy jeszcze nie otworzyliśmy żadnego kosztorysu) lub z menu Ceny (gdy
jest otwarty jakiś kosztorys). Okno kartoteki (rys. 45) zawiera grupę
‘Kryteria wyboru wyświetlanych elementów’ służącą do zdefiniowania

Program do kosztorysowania 65
kryteriów wyszukiwania. Poniżej znajduje się lista elementów RMS speł-
niających wybrane kryteria. Domyślnie wyświetlane są wszystkie ele-
menty.

Rys. 45. Wyszukiwanie w kartotece RMS (znaleziono wszystkie materiały


zawierające w nazwie słowo ‘klej’).

Definiowanie kryteriów szukania polega na zaznaczeniu odpowiednich pól


wyboru, bądź wpisaniu tekstów w pole edycyjne.
• W grupie ‘Typy’ zaznaczamy typ elementu, którego szukamy. Jeśli nie
zaznaczymy żadnego typu, zostaną wyświetlone wszystkie elementy
spełniające pozostałe kryteria.
• W grupie ‘Klasyfikacje’ zaznaczamy rodzaj klasyfikacji elementu.
• W polu Indeks: wpisujemy numer indeksu poszukiwanego elementu, je-
śli jest nam znany.
• W polu Nazwa: wpisujemy nazwę lub fragment nazwy, według której
szukamy elementu.

66 NORMA PRO
• Zaznaczenie opcji Fragment nazwy: informuje program, że tekst wpi-
sany w polu Nazwa: jest fragmentem a nie pełną nazwą.
Proces szukania uruchamiamy kliknięciem na przycisku Szukaj.
Jeśli zaś klikniemy na przycisku Wszystkie, zostanie wyświetlona cała
kartoteka, niezależnie od ustawionych innych kryteriów.
Znalezione elementy zostaną wyświetlone w postaci listy i posortowane
według kolumny wybranej w polu Sortuj według:. Listę można również
sortować klikaniem na nagłówkach kolumn, z tym że powtórne kliknięcie
na sortowanej kolumnie powoduje zmianę kierunku sortowania.
Po zaznaczeniu opcji Umożliw edycję program uaktywnia przyciski edy-
cyjne znajdujące się na dole okna, umożliwiające poprawianie danych
elementu RMS, dodawania nowych i usuwania istniejących elementów.
Jeśli w oknie aktywny jest przycisk Wybierz, podświetlony w danej chwili
element może zostać wstawiony do pola, z którego została wywołana
kartoteka.

Aktualizacja kartoteki RMS


Kartoteka RMS może zostać zaktualizowana przy pomocy katalogów, baz
cenowych i kosztorysów oraz kartoteki pobranej z Normy 3. Do tego celu
służy polecenie Aktualizuj kartotekę RMS… z menu Kartoteki. W
okienku, które się ukaże (rys. 46) zaznaczamy właściwą opcję: jeśli aktuali-
zujemy na podstawie katalogów norm, zaznaczamy opcję Zainstalowanych
katalogów nakładów rzeczowych; jeśli na podstawie cennika, zaznaczamy
Cennika, następnie po kliknięciu na przycisku Wybór cennika… wybie-
ramy bazę i z listy cenników, właściwy cennik; jeśli podstawą aktualizacji
ma być kosztorys, zaznaczamy Kosztorysu i po kliknięciu na przycisku
Wybór kosztorysu… wybieramy właściwy. Trzeci sposób aktualizacji, to
aktualizacja z kartoteki Normy 3.
Sposób aktualizacji może być dwojaki: albo możemy aktualizować stare
dane i jednocześnie dopisywać nowe, albo usunąć stare dane i na ich
miejsce wpisać nowe (grupa ‘Sposób aktualizacji elementów RMS’).

Program do kosztorysowania 67
Rys. 46. Okno aktualizacji kartoteki RMS.

Kartoteka dostawców
Kartoteka dostawców zawiera dane dostawców materiałów i sprzętu, które
mogą być interesujące dla użytkownika. Aby wywołać kartotekę dostaw-
ców, należy wybrać polecenie Kartoteka dostawców… z menu Karto-
teki.

Rys. 47. Kartoteka dostawców.

Kartoteka dostawców może pojawić się na ekranie w jednym z dwóch try-


bów – pierwszy z nich, to tryb edycji, drugi – tryb wyboru.
• W trybie wyboru możemy wybrać zaznaczonego dostawcę przekazując
jego dane do okna, z którego została wywołana kartoteka. Tak się na

68 NORMA PRO
przykład dzieje w oknie definiowania parametrów szukania dostawców
w Intercenbudzie. Wyboru dokonujemy przy użyciu przycisku Wybierz
lub dwukrotnie klikając na dostawcy. Dane dostawcy można obejrzeć
korzystając z przycisku Dane dostawcy.
• W trybie edycji przycisk Wybierz nie jest aktywny, a dwukrotne klik-
nięcie na dostawcy ma takie same działanie jak kliknięcie na przycisku
Dane dostawcy.
Lista dostawców może być sortowana według kolumny, którą wybieramy
w polu Sortuj według: lub po kliknięciu na odpowiednim nagłówku. Jeśli
drugi raz klikniemy na sortowanej kolumnie, zmieni się kierunek sortowa-
nia.

Wyszukiwanie dostawców
Kartotekę dostawców można łatwo i szybko przeszukiwać, wypełniając
kryteria wyszukiwania znajdujące się w grupie ‘Kryteria wyboru wyświe-
tlanych dostawców’. Jeśli podamy kod dostawcy, jego nazwę, NIP, miej-
scowość czy województwo i klikniemy na przycisku Szukaj, program
znajdzie i wyświetli listę dostawców spełniających te kryteria. Jeśli klik-
niemy na przycisku Wszyscy, dostaniemy listę wszystkich dostawców.

Dodawanie, usuwanie i edycja danych dostawcy


Aby dodać nowego dostawcę, należy kliknąć na przycisku , wypełnić
pola danych i kliknąć na OK.
Przed usunięciem dostawcy trzeba sprawdzić, czy w cennikach znajdują
jego materiały (na przykład przeszukując wszystkie bazy poleceniem
Szukaj w bazach cenowych…). Jeśli tak, lepiej takiego dostawcy nie
usuwać .

Dane dostawcy można poprawiać korzystając z przycisku . Pokaże się


wtedy okno z takimi danymi jak kod, Nip, nazwa, adres, telefon, faks, e-
mail i adres strony WWW (rys. 48). Należy bardzo ostrożnie podchodzić
do zmiany kodu dostawcy, gdyż kod ten może występować w cennikach i
danych wydawnictw.

Ekran danych dostawcy


Ekran danych dostawcy (rys. 48) pojawia się w trybie edycji, dodawania i
przeglądania, po kliknięciu na przycisku Dane dostawcy. Jeśli umieścimy

Program do kosztorysowania 69
kursor w polu E-mail: lub WWW:, to w trybie edycji danych dwukrotnym
kliknięciem, a w trybie przeglądania – pojedynczym – wywołamy program
pocztowy albo przejdziemy do strony WWW dostawcy.

Rys. 48. Ekran danych dostawcy.

70 NORMA PRO
6. CENY, BAZY CENOWE I CENNIKI
Cenniki zainstalowane w systemie są wykorzystywane przez program do
automatycznego przydzielania cen elementom RMS i pozycjom, dzięki
czemu nie musimy wprowadzać ich z klawiatury. Ponieważ możemy
używać wielu różnego typu cenników, Norma Pro pozwala je pogrupować
w bazy cenowe. W jednej bazie cenowej mogą znaleźć się zarówno cenniki
elementów RMS jak i cenniki pozycji (robót, asortymentów robót, ele-
mentów obiektów i obiektów). Można więc sobie na przykład wyobrazić
podział baz cenowych latami i wtedy mielibyśmy kilka baz cenowych z
cennikami z kolejnych lat (rys. 49) lub wydawcami i wtedy moglibyśmy
mieć bazę cenników Intercenbudu, Athenasoft, Promocji, itd. (rys. 50).

Rys. 49. Bazy cenowe pogrupowane latami.

Rys. 50. Bazy cenowe pogrupowane według wydawców.

Wraz z programem Norma Pro zostaje zainstalowana jedna, podstawowa


baza cenowa, zawierająca ogólnie dostępny cennik RMS i cennik pozycji.
Bazy cenowe, a co za tym idzie cenniki, z których korzystamy, mogą
znajdować się na różnych dyskach i różnych miejscach naszego komputera,

Program do kosztorysowania 71
jak również na serwerze lub na innym komputerze, nawet na tymczasowo
podłączonym do sieci notebooku (rys. 51).

Cenniki Cenniki na
innego serwerze
użytkownika

Intercenbud

Cenniki
komputera
przenośnego

Intercenbud
na CD

Rys. 51. Lokalizacje cenników, z których może korzystać system Norma Pro.

Cenniki używane w programie mogą zostać założone na bazie gotowych


cenników dostarczanych ‘z zewnątrz’ lub na bazie opracowanych już
kosztorysów własnych, jak również pobrane z internetowej bazy Inter-
cenbud lub systemu Capital. Po zainstalowaniu cennika użytkownik ma
do niego pełny dostęp, to znaczy może go poprawiać, usuwać z niego
elementy, korygować ceny, jak również przeszukiwać w celu znalezienia
cen żądanych pozycji.
Aby program automatycznie wczytywał ceny, cenniki muszą być zadekla-
rowane w procesie tworzenia nowego kosztorysu (patrz rozdział TWO-
RZENIE NOWEGO KOSZTORYSU) lub później – w opcjach koszto-
rysu na kartach ‘Cenniki pozycji’ i ‘Cenniki RMS’ (patrz rozdział
OPCJE KOSZTORYSU). Do każdego kosztorysu, niezależnie od tego
czy tworzony jest metodą szczegółową czy uproszczoną, użytkownik może
dołączyć kilka różnych cenników pochodzących z różnych baz cenowych.
Ponieważ często cenniki zawierają trzy poziomy cen, a program może
współpracować tylko z jednym poziomem, w opcjach kosztorysu

72 NORMA PRO
powinniśmy zaznaczyć, który poziom cen bierzemy pod uwagę (patrz roz-
dział OPCJE KOSZTORYSU). Poziom ten będzie obowiązywał zarówno
dla cenników elementów RMS jak i dla cenników pozycji. Ponieważ w
kosztorysowaniu uproszczonym oprócz cen jednostkowych robót można użyć
cen asortymentów robót oraz cen elementów obiektów i obiektów, program
umożliwia również wczytywanie cenników z Biuletynu Cen Asortymentów i
Biuletynu Cen Obiektów.
Program Norma Pro może współpracować z trzema typami cenników: cen-
nikiem elementów RMS, cennikiem pozycji scalonych dla potrzeb koszto-
rysu zwykłego i cennikiem pozycji scalonych dla kosztorysu inwestor-
skiego.
Cenniki robót, asortymentów robót, elementów obiektów i obiektów wi-
dziane są również w oknie katalogów norm, w gałęzi „Bazy cen jednost-
kowych pozycji i obiektów”. Pozycje z tych cenników mogą być wstawiane
do kosztorysu zarówno z poziomu katalogów norm (patrz rozdział
KATALOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH POZYCJI I
OBIEKTÓW) jak i z poziomu konkretnego cennika (patrz podrozdział
Cenniki pozycji).
Polecenia związane z bazami cenowymi znajdują się w menu Bazy ce-
nowe, które jest dostępne, gdy nie mamy otwartego żadnego kosztorysu
oraz w menu Ceny, gdy otwarty jest chociaż jeden kosztorys.

Menu Bazy cenowe


W menu Bazy cenowe umieszczone są polecenia, które umożliwiają ad-
ministrowanie bazami cenowymi i cennikami.
Polecenie:
♦ Utwórz nową bazę cenową… pozwala utworzyć nową bazę cenową
(patrz podrozdział Bazy cenowe – Tworzenie nowej bazy cenowej).
♦ Pokaż bazy cenowe… wyświetla listę baz cenowych, gdzie można two-
rzyć nowe bazy, usuwać i edytować istniejące, przeglądać listy
cenników należących do danej bazy, dodawać i usuwać cenniki oraz
oglądać i edytować ich zawartość. Okna zawartości cenników pokazy-
wane są sekwencyjnie, co oznacza, że na ekranie można wyświetlić
tylko jeden cennik (patrz podrozdział Bazy cenowe).

Program do kosztorysowania 73
♦ Pokaż wydawnictwa i katalogi z bazy… wyświetla okno z listą wy-
dawnictw i katalogów, w którym można dodawać, usuwać i modyfi-
kować ich dane (patrz podrozdział Wydawnictwa i katalogi).
♦ Importuj bazę cenową… umożliwia import bazy cenowej. Import po-
lega na utworzeniu nowej bazy z zawartością bazy importowanej (patrz
podrozdział Bazy cenowe – Importowanie bazy cenowej).
♦ Kopiuj bazę cenową… pozwala utworzyć kopię istniejącej bazy ceno-
wej (patrz podrozdział Bazy cenowe – Kopiowanie bazy cenowej).
♦ Kopiowanie i przenoszenie cenników… umożliwia kopiowanie cenni-
ków w ramach jednej bazy cenowej lub między bazami, a przenoszenie
między bazami (patrz podrozdział Kopiowanie i przenoszenie
cenników).
♦ Utwórz nowy cennik… służy do utworzenia nowego cennika (patrz
podrozdział Cenniki – Tworzenie nowego cennika).
♦ Pokaż cenniki bazy… umożliwia wyświetlenie na ekranie kilku cenni-
ków jednocześnie. Po wybraniu pierwszego cennika, aby wyświetlić
następny, należy ponownie wybrać polecenie Pokaż cenniki bazy… i z
listy cenników wybrać cennik.
♦ Importuj cennik… umożliwia zaimportowanie zewnętrznych cenni-
ków z dyskietek lub plików (patrz podrozdział Import cenników).
♦ Importuj z kartoteki RMS… (patrz podrozdział Importowanie cen z
kartoteki RMS).
♦ Kopiuj cennik… pozwala skopiować cennik z jednej bazy do drugiej
(patrz podrozdział Kopiowanie i przenoszenie cenników).
♦ Szukaj w bazach cenowych… umożliwia przeszukanie baz cenowych
według zdefiniowanych kryteriów szukania (Wyszukiwanie
elementów RMS i pozycji – Wyszukiwanie w bazach cenowych).
♦ Szukaj w cennikach… umożliwia przeszukanie cenników wybranej
bazy cenowej według zdefiniowanych kryteriów szukania (patrz pod-
rozdział Wyszukiwanie elementów RMS i pozycji – Wyszukiwanie
w cennikach).

74 NORMA PRO
♦ Serwisowanie baz cenowych… służy do wykonywania kopii zapaso-
wych oraz okresowego porządkowania baz (patrz podrozdział Bazy
cenowe – Kopie zapasowe i naprawa baz).

Menu Ceny
Menu Ceny zawiera niektóre polecenia istniejące w menu Bazy cenowe i
Kartoteki oraz inne, związane z cenami i pozwalające na wymianę danych
z bieżącym kosztorysem. Nie wszystkie polecenia opisane poniżej znajdują
się w każdym widoku i zestawieniu.
Polecenie:
♦ Uaktualnij ceny… umożliwia przeliczenie cen w kosztorysie według
cen pobranych z aktualnego cennika lub innego kosztorysu (patrz pod-
rozdział Przeliczanie (uaktualnianie) cen w kosztorysie).
♦ Zmień ceny… pozwala przeliczyć ceny (lub współczynniki) według
podanego wyrażenia (patrz podrozdział Przeliczanie cen w
kosztorysie według podanego współczynnika).
♦ Dopasuj cenę… uruchamia proces dopasowywania ceny wybranych
elementów RMS do założonej wartości kosztorysu.
♦ Wybór cennika… służy do wyboru bieżącego cennika, który będzie
wykorzystany w poleceniach Uaktualnij ceny… i Cennik pozycji
strukturalnie (patrz podrozdział Wybór bieżącego cennika) oraz do
dodawania cenników do kosztorysu i usuwania.
♦ Pokaż cennik… wyświetla na ekranie zawartość bieżącego cennika (je-
śli jest tylko jeden) lub tego, który zostanie wybrany w oknie wyboru
(patrz podrozdziały Cenniki elementów RMS i Cenniki pozycji).
♦ Cennik pozycji strukturalnie… umożliwia wyświetlenie cennika po-
zycji w postaci drzewa (patrz rozdział KATALOGI NORM I BAZY
CEN JEDNOSTKOWYCH POZYCJI I OBIEKTÓW, podrozdział
Przenoszenie grup, katalogów i pozycji).
♦ Uaktualnij cennik… służy do uaktualnienia cen w cenniku cenami po-
branymi z kosztorysu (patrz podrozdział Uaktualnienie cennika
danymi z kosztorysu).
♦ Utwórz nowy cennik… i Importuj cennik… działają tak jak te same
polecenia z menu Bazy cenowe.

Program do kosztorysowania 75
♦ Pokaż bazy cenowe… wyświetla listę baz cenowych (tak jak w menu
Bazy cenowe).
♦ Jednostki miary…, Kartoteka RMS… i Kartoteka dostawców… od-
powiadają poleceniom z menu Kartoteki (patrz rozdział
KARTOTEKI).
♦ Ustaw rabaty… pozwala na określenie rabatów dla wybranych lub
wszystkich dostawców (patrz podrozdział Cenniki dostawców –
Ustawianie rabatów dostawcy).
♦ Usuń dane o dostawcach umożliwia usunięcie informacji o dostawcach
z danych elementu RMS patrz podrozdział Cenniki dostawcó –
Usuwanie z kosztorysu informacji o dostawcy ).
♦ Zapisywanie cen obiektów służy do definiowania cennika obiektów,
do którego będą automatycznie wstawiane obiekty – działy, poddziały i
całe kosztorysy (patrz podrozdział Cenniki obiektów).
Bazy cenowe
Jak wcześniej zaznaczono, w Normie Pro można pracować z wieloma ba-
zami cenowymi. Jedna baza, podstawowa, instalowana jest razem z progra-
mem i umożliwia korzystanie z dwóch cenników. Jeśli użytkownik używa
większej ilości cenników, wygodnie jest je w przejrzysty sposób pogru-
pować w bazy cenowe.
Oprócz cenników, w bazach cenowych są zapisane informacje o wydaw-
nictwach i katalogach występujących w cennikach pozycji.
Bazy cenowe mogą mieć różne fizyczne lokalizacje, to znaczy możemy
korzystać nie tylko z baz istniejących na własnym komputerze, ale również
z baz zainstalowanych na serwerze, jak i z baz kolegi, który udostępnił
swoje zasoby innym użytkownikom (rys. 52).
Jeśli chcemy korzystać z obcej bazy, mamy dwie możliwości: możemy
bazę dołączyć lub zaimportować. Dołączanie bazy, to po prostu utworzenie
połączenia do niej. W tym wypadku wszystkie zmiany dokonywane w niej
przez nas lub przez właściciela będą widoczne dla obu stron. Jeśli bazę
importujemy, tworzymy nową, własną bazę, która jest kopią bazy
oryginalnej i wtedy każda z nich jest obsługiwana oddzielnie.

76 NORMA PRO
Rys. 52. Lista baz. Baza ‘Cenniki Pawła’ znajduje się na innym komputerze, który
został zamapowany jako P, zaś baza ‘Serwer_cenniki’ – na serwerze.

Jeśli w systemie istnieje kilka baz cenowych, wszędzie tam, gdzie wybie-
ramy cennik, musimy wpierw wybrać bazę cenową. Jeśli mamy tylko jedną
bazę, od razu wybieramy cennik.
Lista baz cenowych zostanie wyświetlona po wybraniu polecenia Pokaż
bazy cenowe… z menu Bazy cenowe. Z okna listy baz można następnie
przejść do listy cenników danej bazy i dalej – do konkretnego cennika.
Tylko w tym trybie dopuszczalne jest tworzenie, usuwanie, modyfikowa-
nie, dołączanie i odłączanie baz. W innych przypadkach, gdy pokazana
zostanie lista baz, możemy tylko wybrać bazę, tak aby dostać się do jej za-
sobów – cenników, wydawnictw i katalogów.

Pasek przycisków
Pasek przycisków znajduje się na dole okna listy baz. W zależności od
tego, w jakim trybie jest wyświetlane okno, niektóre przyciski mogą się nie
pokazać lub zmienić znaczenie.
• Przyciski te służą do poruszania się po liście.
• Przycisk Utwórz nową bazę pozwala utworzyć nową bazę ce-
nową.
• Przycisk Usuń bazę umożliwia usunięcie bazy cenowej.
• Przycisk Edytuj dane bazy służy do zmiany danych bazy.
• Przycisk Dołącz obcą bazę cenową pozwala dołączyć do listy
baz istniejącą bazę innego użytkownika

Program do kosztorysowania 77
• Przycisk Odłącz obcą bazę cenową umożliwia odłączenie
bazy, czyli usunięcie jej z listy baz.
• Przyciskiem Pokaż cenniki wywołujemy okno z
listą cenników znajdujących się w danej bazie.
Gdy wybierzemy polecenie Pokaż wydawnictwa i katalogi z baz…
przycisk ten zmienia się na Pokaż wydawnictwa, przy pomocy którego
wejdziemy w tryb przeglądania i edycji wydawnictw i katalogów wy-
stępujących w cennikach pozycji i obiektów. Jeśli na przycisku znajdzie
się tekst Wybierz, kliknięcie na nim oznacza przekazanie
podświetlonych danych do następnego okna.
• W polu wyboru Sortuj według:
określamy porządek sortowania.

Tworzenie nowej bazy cenowej


Aby utworzyć nową bazę cenową, należy wybrać polecenie Utwórz nową
bazę cenową… z menu Bazy cenowe lub w oknie listy baz cenowych
kliknąć na przycisku .
W oknie danych bazy:
♦ w polu Identyfikator bazy: wpisujemy identyfikator bazy, który jest tek-
stem o długości nie przekraczającej 20 znaków. Bazy muszą mieć
identyfikatory unikalne, nie powtarzające się.
♦ w polu Nazwa pliku bazy: wpisujemy nazwę, jaką będzie miał plik bazy
zapisany na dysku. W nazwie pliku nie mogą się znaleźć znaki \/ : * ? "
< >, | to znaczy takie, których nie przyjmuje system Windows.
♦ w polu Ścieżka dostępu do bazy: wybieramy po kliknięciu na przycisku
, lub wpisujemy z klawiatury pełną ścieżkę dostępu do bazy. Do-
myślnie bazy są tworzone w podfolderze \BazyCen folderu, w którym
została zainstalowana Norma Pro, co symbolizuje kropka wyświetlana
w polu.
♦ W polu Opis bazy: wpisujemy krótki opis bazy, czyli zazwyczaj infor-
mację o tym, co zawiera.

78 NORMA PRO
Rys. 53. Tworzenie nowej bazy cenowej.

Po kliknięciu na przycisku OK program sprawdzi, czy wszystkie dane są


prawidłowe. Jeśli tak, nowa baza zostanie utworzona, jeśli nie, zostanie
wyprowadzony komunikat, gdzie popełniliśmy błąd. Nowa baza jest bazą
pustą, nie zawierającą żadnych cenników.

Edycja danych bazy cenowej


Jeśli chcemy zmienić opis bazy cenowej, podświetlamy ją na liście, a na-
stępnie klikamy na przycisku i w oknie takim jak na rys. 53 modyfiku-
jemy zawartość pola Opis:. Inne dane bazy w trybie edycji są niedostępne.

Usuwanie bazy cenowej


Bazę cenową usuwamy bardzo prosto, a mianowicie podświetlamy ją na
liście i klikamy na przycisku . Po potwierdzeniu usuwania baza zniknie
z listy baz, a jej plik dyskowy, wraz ze wszystkimi cennikami, zostanie
usunięty. Decyzja o usunięciu bazy powinna być dobrze przemyślana, gdyż
cenniki tej bazy mogły być używane w kosztorysach.

Dołączanie i odłączanie obcej bazy cenowej


Obca baza cenowa, to taka baza, która już fizycznie istnieje na innym kom-
puterze, u innego użytkownika lub na serwerze. Aby skorzystać z cenników
takiej bazy, wystarczy ją dołączyć do listy użytkowanych baz. W tym celu
klikamy na przycisku . Okno, które się pokaże jest oknem z rys. 53, z tą
różnicą, że w polu Nazwa pliku bazy: można wybrać plik z listy rozwijającej

Program do kosztorysowania 79
się po kliknięciu na ikonie , nie można zaś wpisać nazwy z ręki. Nie
można również wyedytować ręcznie ścieżki dostępu do bazy.
Identyfikator bazy może być dowolny i nie musi być identyfikatorem, z
którym baza była tworzona.
Baza obca istnieje na innych prawach niż baza przez nas utworzona. Prawo
do jej usunięcia ma tylko właściciel. Wszystkie operacje na cennikach tej
bazy są zarówno dostępne dla jej właściciela, jak i zewnętrznego
użytkownika.
Bazy ‘obce’ wyróżnione są na liście czerwonym kolorem.
Aby odłączyć obcą bazę, wystarczy ją podświetlić na liście i kliknąć na
przycisku .

Importowanie bazy cenowej


Istniejąca baza cenowa może zostać zaimportowana i dołączona do listy
baz przez nas używanych. Import polega na utworzeniu nowej bazy, do
której zostaną skopiowane wszystkie dane oryginalnej bazy cenowej. Im-
port umożliwia nam polecenie Importuj bazę cenową… z menu Bazy
cenowe. Po wybraniu pliku bazy i kliknięciu na przycisku Otwórz, zosta-
nie pokazane okienko tworzenia nowej bazy, do którego podstawiane są
dane istniejącej bazy (rys. 53). Po ewentualnej zmianie identyfikatora lub
opisu i kliknięciu na OK zostanie utworzona nowa baza z danymi zaim-
portowanymi z bazy oryginalnej.

Kopiowanie bazy cenowej


Z bazy znajdującej się na liście baz można utworzyć nową bazę i skopio-
wać do niej wszystkie dane bazy oryginalnej. Do tego celu służy polecenie
Kopiuj bazę cenową z menu Bazy cenowe. Po wybraniu bazy, którą ko-
piujemy, pojawi się okienko z nową bazą (rys. 53). I z podstawionymi do-
myślnymi parametrami bazy. Po wykonaniu ewentualnych zmian i ich za-
akceptowaniu zostanie utworzona nowa baza z danymi takimi jak w bazie
oryginalnej.

Kopie zapasowe i naprawa baz


Ze względów bezpieczeństwa nasze bazy danych, czyli kartoteki i bazy ce-
nowe, tak jak wszystkie inne ważne dane, powinny być archiwizowane i
zapisywane na innych nośnikach niż dyski twarde. Również okresowo

80 NORMA PRO
powinna być wykonywana naprawa baz, ponieważ wtedy bazy są kom-
presowane, czyli zmniejszany jest ich rozmiar. Obie te operacje obsługuje
polecenie Serwisowanie baz … z menu Bazy cenowe.

Rys. 54. Pierwsze okno serwisowania baz.

Jeśli chcemy uporządkować bazy i wykonać ich kompresję, w oknie z rys.


54 zaznaczamy opcję Naprawa baz i klikamy na przycisku Dalej>. W na-
stępnym oknie wybieramy opcję Kompresja i zaznaczamy te bazy, które
chcemy uporządkować. Proces kompresji, który może potrwać, urucha-
miamy kliknięciem na przycisku Kompresuj.

Rys. 55. Porządkowanie baz cenowych.

Jeśli w oknie rys. 54 wybierzemy opcję Naprawa baz i klikniemy na Da-


lej> dostaniemy okno takie jak na rysunku poniżej. Zaznaczamy opcję
Utwórz kopię, wybieramy folder, w którym będziemy przechowywać ko-
pie, zaznaczamy bazy, których kopie zapasowe chcemy utworzyć i klikamy
na przycisku Utwórz.

Program do kosztorysowania 81
Rys. 56. Okno tworzenia kopii zapasowej.

Odtwarzanie danych z kopii zapasowych (opcja Odtwórz z kopii) jest


procesem odwrotnym do ich tworzenia. Podajemy lokalizację pliku kopii,
zaznaczamy kartoteki i cenniki, które chcemy odzyskać i klikamy na
przycisku Odtwórz.
Cenniki
Bazy cenowe mogą zawierać cenniki elementów RMS, cenniki jednost-
kowe pozycji, cenniki asortymentów robót oraz cenniki obiektów. Pod
pojęciem obiekty rozumiane są zarówno obiekty importowane, na przykład
z BCO, jak i obiekty tworzone przez nas, to znaczy całe kosztorysy, działy
i poddziały. Cenniki mogą powstawać w różny sposób: poprzez import cen
z internetowej bazy Intercenbud i systemu Capital, import z cenników
rozprowadzanych przez instytucje do tego uprawnione oraz wstawianie
RMS-ów, pozycji i obiektów z własnych kosztorysów.

UWAGA! W jednej bazie cenowej można założyć dowolną ilość cenni-


ków RMS i do 32 cenników pozycji.

Do jednego kosztorysu można podłączyć kilka różnych cenników, pocho-


dzących z różnych baz cenowych (patrz rozdział OPCJE KOSZTO-
RYSU, Cenniki kosztorysu).
Import cenników umożliwia polecenie Importuj cennik…, zaś założenie
własnego cennika – polecenie Utwórz nowy cennik… z menu Bazy ce-
nowe (lub, gdy otwarty jest kosztorys, z menu Ceny).

82 NORMA PRO
Lista cenników
Każda baza cenowa może zawierać wiele różnych cenników. Lista tych
cenników pokazywana jest w oknie, które wywołujemy z okna listy baz
(rys. 52) klikając na przycisku Pokaż cenniki lub Wybierz.
Każdy cennik opisany jest kilkoma parametrami, które go jednoznacznie
określają. W kolumnie „Identyfikator” znajduje się identyfikator, który
wraz z identyfikatorem bazy cenowej jest pamiętany w kosztorysie, w
kolumnie „Opis” wyświetlany jest krótki opis cennika, czyli najczęściej
informacja o jego zawartości, w kolumnie „Poziom cen z:” tekst określa-
jący czas utworzenia cennika, w kolumnie ‘Data aktualiz.’, data ostatniej
aktualizacji cennika, w kolumnie „Typ” – typ cennika, gdzie P oznacza
ceny pozycji, zaś E – ceny elementów RMS.

Rys. 57. Okno z listą cenników.


W polu Pokaż: możemy zdecydować
o tym, jakie cenniki widzimy w
oknie. Na przykład wybór opcji ceny
elementów RMS spowoduje wyświetle-
nie tych cenników, które zawierają ceny RMS.
W polu Sortuj według: ustawiamy spo-
sób sortowania danych. Możemy sorto-
wać według identyfikatora, opisu, poziomu
cen i daty aktualizacji. Ten sam efekt uzyskamy

Program do kosztorysowania 83
klikając na nagłówkach odpowiednich kolumn. Jeśli powtórnie klikniemy
na kolumnie, lista zostanie posortowana w odwrotnym porządku.
Na dole okna znajdują się przyciski służące do poruszania się po liście cen-
ników oraz umożliwiające utworzenie nowego cennika, usunięcie już
istniejącego i zmianę danych cennika (o funkcji przycisku informują ety-
kietki pojawiające się po ustawieniu nad nimi wskaźnika myszy). Jeśli
podświetlony jest cennik pobierany z Intercenbudu (założony jako typ Za-
pytanie do Intercenbudu), uaktywniają się przyciski Aktualizuj i Zmień
kryteria wyszukiwania, przy pomocy których możemy zmodyfikować
kryteria wyszukiwania i zaktualizować jego zawartość. W zależności od
kontekstu, w jakim lista została wywołana, pojawia się przycisk Pokaż,
przy pomocy którego wyświetlamy cennik na ekranie lub przycisk Wy-
bierz, którym wybieramy cennik do dalszych operacji.

Tworzenie nowego cennika


Okno tworzenia nowego
cennika pojawi się, gdy
klikniemy na przycisku
(rys. 58). Ten sam
efekt uzyskamy, gdy z
menu Bazy cenowe (lub z
menu Ceny) wybierzemy
polecenie Utwórz nowy
cennik…

Rys. 58. Okno tworzenia


nowego cennika.

Po ukazaniu się okna dialogowego, w pole Nazwa cennika: wpisujemy


nową nazwę np. CJP_własny, w pole Poziom cen z: wprowadzamy datę, od
której obowiązuje cennik lub okres, w jakim obowiązuje. Opis bazy ce-
nowej: – krótki opis zawartości bazy, a w polu Typ cennika: wybieramy
cennik elementów RMS lub jeden z cenników pozycji. Domyślną formą
aktualizacji nowego cennika jest import, dlatego zaznaczona jest opcja
Import. Jeśli tworzymy nowy cennik, który ma być zapytaniem do Inter-
cenbudu, wtedy zaznaczamy opcję Zapytanie do: Intercenbud, zazna-

84 NORMA PRO
czamy opcję aktualizacji (Statyczne lub Dynamiczne) i edytujemy kryteria
tego zapytania (patrz podrozdział Cenniki z Intercenbudu).

UWAGA! Nazwa cennika:


– nie może zawierać znaków: kropki (.), wykrzyknika (!), znaku akcentu
(`) i nawiasu kwadratowego ([ ]), podwójnego znaku cudzysłowu.
– nie może zaczynać się spacją.
– nie może zawierać znaków sterujących (wartości kodu ASCII od 0 do
31).

Po potwierdzeniu kliknięciem na przycisku OK zostanie utworzony nowy


pusty cennik. W przypadku gdy cennik tworzymy poleceniem Utwórz
nowy cennik…, po wyjściu z okna musimy jeszcze wybrać bazę, w której
zostanie utworzony.
Do tak utworzonego cennika możemy wstawić ceny pobrane z istniejącego,
aktualnie otwartego kosztorysu wykorzystując polecenie Uaktualnij bazę
cenową z menu Ceny, zaimportować ceny z zewnętrznych źródeł lub wpi-
sać ręcznie dane poszczególnych elementów.
Przycisk Szczegóły cennika… służy do określenia nagłówków kolumn cen
(rys. 59). Domyślne nagłówki są różne dla różnych typów cenników. Jeśli
jest on cennikiem RMS, są trzy ceny: cena minimalna, średnia i
maksymalna. Jeśli jest to cennik po-
zycji dla kosztorysu zwykłego,
mamy cztery ceny: cenę pozycji oraz
ceny materiałów, sprzętu i robocizny.
W przypadku cennika pozycji dla
kosztorysu inwestorskiego mamy
cenę średnią, minimalną i maksy-
malną. Jeśli wczytujemy cennik
RMS dostawcy (np. Intercenbud),
mamy cenę dostawcy, cenę hurtową i
detaliczną. Nagłówki możemy do-
wolnie zmieniać i potem zapamiętać
je jako domyślne.
Rys. 59. Określanie nagłówków kolumn cen.

Program do kosztorysowania 85
W przypadku cennika pozycji możemy zdecydować, czy będzie on poka-
zywany w oknie katalogów norm w postaci drzewa, czy też nie. Do tego
celu służy opcja Pokazuj cennik strukturalnie w oknie katalogów norm.

Usuwanie cennika
Cennik podświetlony na liście możemy usunąć klikając na przycisku .
Po potwierdzeniu operacji usuwania cennik znika z listy cenników.

Edycja danych cennika


Okno edycji danych cennika jest takie jak okno tworzenia nowego cennika
(rys. 58) i pojawi się, gdy klikniemy na przycisku . W oknie edycji mo-
żemy zmienić wszystkie dane z wyjątkiem typu cennika.

Import cenników
Okno importu cennika
Okno importu cennika pojawi się, gdy z menu Bazy cenowe wybierzemy
polecenie Importuj cennik (rys. 60). Okno importu zawiera trzy karty:
‘Cennik importowany’, ‘Cennik wynikowy’, z danymi cennika docelo-
wego oraz ‘Opcje importu’, z informacją o sposobie importowania.
Karta ‘Cennik importowany’ zawiera dane cennika lub cenników źró-
dłowych.

Rys. 60. Okno importu cennika, karta ‘Cennik importowany’.

86 NORMA PRO
Najczęściej importujemy cenniki z dyskietek lub innych napędów ze-
wnętrznych, dlatego w polu Dysk (ścieżka) plików źródłowych: jako do-
myślna ścieżka plików źródłowych wpisywana jest litera A:, a domyślny
sposób importu, to cały dysk. W grupie ‘Importuj’ określamy, czy impor-
tujemy Cały dysk, Pojedynczy plik, czy źródłem danych jest System (In-
tercenbud lub Capital). Przycisk Przeglądaj… służy do wywołania
standardowego okna Windows umożliwiającego wyszukanie odpowied-
niego pliku lub folderu, zaś przycisk Rozpoznaj format – do uruchomienia
procedury automatycznego rozpoznawania formatu importowanego
cennika. W przypadku gdy importujemy cały dysk, na liście umieszczonej
w dolnej części okna pojawia się lista cenników na nim się znajdujących.
Domyślnie do importu zaznaczone są wszystkie pliki cenników. Jeżeli jed-
nak nie chcemy któregoś z nich importować, odznaczamy go na liście.
Karta ‘Cennik wynikowy’ (rys. 61) służy do ustalenia parametrów cennika
wynikowego.
Jeśli format cennika został rozpoznany przez program, w polu Nazwa
cennika wynikowego: pojawi się nazwa cennika, w polu Typ cennika: –
typ cennika (ceny elementów RMS, ceny pozycji dla koszt. zwykłego lub
ceny pozycji dla kosztorysu inwestorskiego), w polu Pozom cen z: – okres,
którego dotyczy cennik, a w polu Opis: – opis cennika. Jeśli chcemy
zaktualizować już istniejący cennik, wybieramy go klikając na przycisku
Zainstalowane cenniki. Przycisk Szczegóły cennika… umożliwia zmianę
domyślnych nagłówków cen dla wczytywanego cennika (patrz str.85). W
grupie ‘Forma aktualizacji’ umieszczone są opcje sterujące sposobem
aktualizacji cennika. Może to być zwykły import (wybrana opcja Import)
lub, dla cenników systemu Intercenbud i Capital, Zapytanie do:. W tym
wypadku dane do cenników mogą być pobierane i aktualizowane
Statycznie, czyli okresowo lub Dynamicznie, czyli na bieżąco, wtedy gdy
są potrzebne.
Jeśli importujemy dysk z kilkoma cennikami, można dla nich utworzyć
wspólny cennik (zaznaczona opcja Wspólny cennik wynikowy) lub też dla
każdego z nich założyć nowy cennik (opcja Wspólny cennik wynikowy
wyczyszczona). W tym drugim przypadku w polu Cennik wejściowy:
wybieramy cennik źródłowy, a w pozostałych polach określamy jego
cechy.

Program do kosztorysowania 87
Rys. 61. Karta ‘Cennik wynikowy’ po rozpoznaniu cennika importowanego.

Na karcie ‘Opcje importu’ ustawiamy opcje aktualizacji cen i kartoteki


RMS. Jeśli aktualizujemy istniejący cennik i życzymy sobie, aby stare dane
zostały usunięte, zaznaczamy opcję Wyczyść stare; jeśli zaś dane mają
zostać uzupełnione – zaznaczamy opcję Dopisz nowe. W przypadku gdy
mamy cennik zawierający tylko jeden poziom cen, na przykład ceny mi-
nimalne, a chcemy uzupełnić go o ceny średnie i maksymalne, należy
zaznaczyć opcję Dopisz nowe. W grupie ‘Zapisz ceny’ zaznaczamy, jaki
poziom cen ma zostać zaktualizowany, a w grupie ‘Klasyfikacja indeksów’ –
jakiego typu mamy indeksy. Jeżeli przy okazji importu cennika chcemy
zaktualizować kartotekę RMS, zaznaczamy opcję Aktualizuj kartotekę
RMS. Opcje importu mogą zostać określone dla każdego importowanego
cennika, którego nazwę wybierzemy w polu Cennik wejściowy:.

Rys. 62. Karta ‘Opcje importu’.

88 NORMA PRO
Importowanie dyskietki z cennikami
Przed importem należy wykonać czynności zalecane przez producenta
cennika. Ze względu na coraz większą ilość dostarczanej informacji często
dostajemy cenniki spakowane. W wielu przypadkach Norma Pro rozpozna
taki cennik i wtedy można zaimportować całą dyskietkę, lecz bywa tak, że
dane trzeba rozpakować lub zainstalować i dopiero potem importować
każdy plik oddzielnie. Ponieważ bardzo często użytkownicy używają Se-
kocenbudu, prześledzimy import na przykładzie cennika z III kwartału
2002 r.
1. Wywołujemy polecenie Importuj cennik… z menu Bazy cenowe. W
oknie importu, na karcie ’Cennik importowany’ (rys. 60) zaznaczamy
opcję Cały dysk, wkładamy dyskietkę do napędu i w polu Dysk
(Ścieżka) plików źródłowych wybieramy symbol dyskietki.
2. System powinien automatycznie rozpoznać dyskietkę (jeśli nie rozpozna,
trzeba kliknąć na przycisku Rozpoznaj format…), po czym Norma Pro
wyprowadzi komunikat
proponujący rozpakowanie
dyskietki (rys. 63).
Rys. 63. Komunikat o
rozpakowywaniu dyskietki.

Po akceptacji kliknięciem na OK na ekranie zostanie wyświetlone


okienko DOS-owe z uruchomionym programem rozpakowującym (rys.
64).

Rys. 64. Rozpakowanie cenników Sekocenbudu w oknie DOS-owym.

Podejmując decyzję o kontynuacji procesu, naciskamy dowolny kla-


wisz, zaś klawiszem <ESC> przerywamy rozpakowywanie. Po zakoń-
czeniu rozpakowywania zamykamy okno powracając do programu
Norma Pro.

Program do kosztorysowania 89
3. W tym procesie cenniki zostaną rozpakowane do katalogu tymczaso-
wego i automatycznie rozpoznane. Karta ‘Cennik importowany’ wy-
gląda jak na rysunku poniżej.

Rys. 65. Karta ‘Cennik importowany’ po automatycznym rozpoznaniu


dyskietki.

4. Na karcie ‘Cennik wynikowy’ (rys. 66) pokażą się informacje o aktual-


nie rozpoznanym cenniku: jego nazwa, typ, poziom cen, opis oraz
nagłówki kolumn.

Rys. 66. Karta ‘Cennik wynikowy’ po rozpoznaniu załącznika nr 2.

90 NORMA PRO
Jeśli chcemy, aby cennik jako nowy został zapisany w pliku o nazwie
umieszczonej w polu Nazwa cennika, nie robimy żadnych zmian. Jeśli
jednak chcemy, aby został zaktualizowany jeden z już istniejących
cenników, klikamy na przycisku Zainstalowane cenniki… i wybieramy
ten do aktualizacji (bazę cenową, a potem cennik). Jego dane zostaną
umieszczone w odpowiednich polach karty ‘Cennik wynikowy’.
5. Na karcie ‘Opcje importu’ (rys. 62) ustawiamy opcje aktualizacji cen
i kartoteki RMS. Jeśli życzymy sobie, aby stare dane zostały usunięte,
zaznaczamy opcję Wyczyść stare; jeśli zaś dane mają zostać uzupeł-
nione, bo wybraliśmy do aktualizacji istniejący cennik – zaznaczamy
opcję Dopisz nowe.
W programie Norma Pro można importować różne cenniki. Większość z
nich jest rozpoznawana przez program automatycznie, jednak inne niety-
powe, np. cenniki własne, mogą nie zostać rozpoznane. W takim przypadku
musimy ręcznie wpisać dane na karcie ‘Cennik wynikowy’. Szczególnie
istotne jest wprowadzenie właściwego typu cennika, ponieważ od niego
zależy, czy cennik będzie widziany na przykład
w procesie tworzenia kosztorysu
uproszczonego. Typ cennika wybieramy z listy
rozwiniętej w polu Typ cennika (patrz rysunek
z prawej).
Jeśli wszystkie dane akceptujemy, klikamy na przycisku OK, czym urucha-
miamy proces wczytywania cennika. Na pasku stanu (komunikatów) widać
będzie przebieg tego procesu: informowani jesteśmy na bieżąco o nazwie
cennika oraz o numerze wczytywanego elementu. Przy dużych cennikach
proces przetwarzania ich dla potrzeb programu może trwać dosyć długo.

Importowanie cenników z płyty CD


Aby zaimportować cenniki z płyty CD, postępujemy następująco:
♦ Wkładamy płytę do napędu i wywołujemy okno importu.
♦ W oknie importu, w polu Dysk (ścieżka plików źródłowych): wybie-
ramy napęd CD.
♦ Po automatycznym rozpoznaniu formatu i ustawieniu opcji cennika wy-
nikowego klikamy na OK.

Program do kosztorysowania 91
Importowanie pliku cennika
Jeśli mamy wiele dyskietek z różnymi wariantami cenników i nie możemy
zaimportować całej dyskietki lub chcemy zaktualizować tylko niektóre
cenniki, musimy to robić ‘ręcznie’ – importując poszczególne pliki cenni-
ków. Aby to zrobić, na karcie ‘Cennik importowany’ zaznaczamy opcję
Pojedynczy plik, klikamy na przycisku Przeglądaj…, w polu Pliki typu:
wybieramy opcję np. Ceny
elementów RMS (*.txt), w
drzewie katalogów znaj-
dujemy potrzebny plik (rys.
67) i klikamy na przycisku
Otwórz. Jeśli jako typ
pliku wybierzemy Ceny
jednostkowe robót (*.dbf),
zostaną wyświetlone pliki
*.dbf zawierające ceny
pozycji.
Rys. 67. Okno wyboru i importowania pliku cennika.

Rys. 68. Wczytanie pliku zawierającego ceny materiałów.

Proces wczytywania pliku uruchamiamy po ustawieniu pozostałych opcji


na kartach ‘Cennik wynikowy’ i ‘Opcje importu’ i kliknięciu na przyci-
sku OK.

92 NORMA PRO
Cenniki z Intercenbudu
Intercenbud, to ogromna, na bieżąco aktualizowana baza cen materiałów
budowlanych i sprzętu obejmująca terytorium całej Polski. Ci z Państwa,
którzy mają bezpośredni dostęp do Internetu mogą z niej korzystać na trzy
sposoby: importując plik wygenerowany z bazy, okresowo aktualizować
cennik poprzez Internet (korzystanie z bazy off line) lub na bieżąco
wysyłać zapytanie do bazy (praca z bazą on line) Operacje te obsługiwane
są bezpośrednio z Normy Pro. Ci z Państwa, którzy nie mają dostępu do
Internetu mogą nabyć Intercenbud na płycie CD i korzystać z niego w
sposób opisany powyżej lub na przykład pobrać plik z Internetu u osoby
posiadającej taki dostęp, a następnie zaimportować go tak, jak plik każdego
innego cennika (patrz Korzystanie z bazy Intercenbud).

Import cen z Intercenbudu


Import cen z pliku Intercenbudu
Import cen z pliku Intercenbudu wygląda podobnie jak każdy inny im-
port. Po wybraniu polecenia Importuj cennik… z menu Bazy cenowe,
na karcie ‘Cennik importowany’, grupie ‘Importuj’ zaznaczamy opcję
Pojedynczy plik i wyszukujemy plik o rozszerzeniu .icb, na karcie ‘Cen-
nik wynikowy’ wprowadzamy dane nowego cennika i klikamy na OK.
Jednorazowy import cen z Intercenbudu poprzez Internet
Jeśli chcemy tylko raz pobrać ceny z Intercenbudu, tworząc zwykły
cennik, po wywołaniu polecenia Importuj cennik… z menu Bazy ce-
nowe, na karcie ‘Cennik importowany’, w grupie ‘Importuj’ zazna-
czamy opcję System:, wybieramy Intercenbud, na karcie ‘Cennik
wynikowy’ w grupie ‘Forma aktualizacji’ zaznaczamy opcję Import
oraz wprowadzamy pozostałe dane nowego cennika. Powinniśmy
również zdefiniować kryteria szukania dla tego cennika (przycisk
Edytuj kryteria…). Po kliknięciu na przycisku OK program połączy
się z Intercenbudem, ściągnie dane i utworzy zwykły cennik.
Cennik z Intercenbudu z okresową aktualizacją (off line)
Jeśli chcemy tylko czasami pobierać ceny z Intercenbudu, powinniśmy
założyć cennik z okresową aktualizacją. W tym celu wywołujemy po-
lecenie Importuj cennik… z menu Bazy cenowe, a następnie na karcie
‘Cennik importowany’, grupie ‘Importuj’ zaznaczamy opcję System:,
wybieramy Intercenbud. Na karcie ‘Cennik wynikowy’ w grupie
‘Forma aktualizacji’ zaznaczamy opcję Zapytanie do: (domyślnie

Program do kosztorysowania 93
zostanie zaznaczone Statyczne (off line)), wprowadzamy pozostałe dane
cennika oraz definiujemy kryteria szukania (przycisk Edytuj
kryteria…). Po wykonaniu tych czynności zostanie utworzony cennik,
dla którego zapamiętane będę kryteria szukania i który będzie mógł być
okresowo aktualizowany poprzez Internet. Na liście cenników cennik
tego typu jest wyróżniony kolorem niebieskim.
Aktualizacja cennika Intercenbudu
Jeśli na liście cenników (rys. 57) zaznaczymy cennik, który jest aktu-
alizowany poprzez zapytanie wysyłane do bazy Intercenbud (sposób
aktualizacji cennika wybieramy podczas tworzenia nowego cennika lub
podczas importu), dostępne stają się przyciski Aktualizuj i Zmień kry-
teria szukania umożliwiające tę aktualizację. Jeśli klikniemy na przyci-
sku Aktualizuj, stare dane zostaną z cennika usunięte, a na ich miejsce
zostaną wprowadzone aktualne dane z bazy Intercenbud pobrane
według zapamiętanych kryteriów szukania.
Jeśli klikniemy na przycisku Zmień kryteria szukania, wyświetlone
zostanie okienko kryteriów szukania z kryteriami, które były użyte
podczas ostatniej aktualizacji lub tworzenia nowego cennika (rys. 69).
W przypadku gdy zmienimy te kryteria i zaktualizujemy cennik, stra-
cimy wszystkie poprzednie dane – na ich miejsce zostaną wczytane
nowe, zgodne z nowymi kryteriami. Zmiana i zaakceptowanie kryteriów
szukania bez wykonania aktualizacji spowoduje niespójność informacji,
ponieważ zawartość cennika będzie odpowiadała starym kryteriom, zaś
faktycznie kryteria będą nowe.

Pobieranie cen z Intercenbudu na bieżąco (on line)


Aby utworzyć cennik pobierający na bieżąco ceny z Intercenbudu, należy
wybrać polecenie Utwórz cennik… z menu Bazy cenowe lub kliknąć na
przycisku Dodaj cennik w oknie listy cenników danej bazy.
W oknie, takim jak na rys. 58, wybieramy typ cennika, a w grupie ‘Forma
aktualizacji’ zaznaczamy Zapytanie do: Intercenbud, grupie ‘Dane’ –
opcję Dynamiczne (on line), a następnie kliknięciem na przycisku Edytuj
kryteria… przechodzimy do ekranu definiowania kryteriów szukania (rys.
69). Po kliknięciu na OK zostanie utworzony pusty cennik z informacją, w
jaki sposób ściągać dane z Intercenbudu. Na liście cenników cennik tego
typu jest wyróżniony kolorem zielonym.

94 NORMA PRO
Definiowanie kryteriów szukania
Ponieważ baza Intercenbud zawiera bardzo dużą ilość materiałów, podłą-
czanie jej do kosztorysu w całości może spowolnić działanie programu,
szczególnie w przypadku pracy na starszych i wolniejszych komputerach.
Aby zmniejszyć ilość pobieranych danych, Intercenbud można przeszukać
według z góry narzuconych kryteriów. Kryteria te określa się w oknie,
które pojawia się po kliknięciu Edytuj kryteria… w oknie tworzenia no-
wego cennika i oknie importu lub Zmień kryteria… w oknie listy cenni-
ków (rys. 69).

Rys. 69. Okno definiowania kryteriów szukania cen w Intercenbudzie.

Najczęściej będziemy wyszukiwać według nazwy elementu. I wtedy w


określaniu nazwy, wpisywanej w polu Nazwa, możemy skorzystać z takich
znaków sterujących wyszukiwaniem jak +, -, ), "" , *. Na przykład:
¾ Jeśli w polu wpiszemy tekst cegła+śruba, zostaną wyszukane wszyst-
kie elementy, w których nazwie
wystąpi słowo cegła oraz te, w któ-
rych nazwie wystąpi słowo śruba.
¾ Jeśli w polu wpiszemy tekst (cegła+dziurawka), zostaną wyszukane
wszystkie elementy, w których na-
zwie wystąpi słowo cegła i słowo
dziurawka.

Program do kosztorysowania 95
¾ Jeśli w polu wpiszemy "cegła dziurawka" lub cegła dziurawka, zo-
staną wyszukane te elementy, które w
nazwie mają ciąg znaków cegła dziu-
rawka.
¾ Jeśli w polu wpiszemy cegła*czerwona, zostaną znalezione wszystkie
elementy, które w nazwie mają
słowo cegła, potem dowolny ciąg
znaków, a następnie słowo czer-
wona (czyli cegła pełna czerwona, cegła klinkierowa czerwona, ce-
gła wapienno-piaskowa czerwona, itd.).
¾ Jeśli w polu wpiszemy tekst (cegła-szara), dostaniemy wszystkie ce-
gły, które nie zawierają w nazwie
słowa szara.

Inne parametry, które pomogą nam wybrać właściwe elementy, to indeks


ETO wg KMB, typ RMS, indeks PKWiU, jednostka miary, nazwa skró-
cona towaru, symbol u dostawcy, oryginalny producent.
Jeśli chcemy wyszukać towary o cenach zawartych w pewnym, określonym
przedziale, w polach Cena jedn. od: do: wpisujemy dolną i górną cenę.
W grupie ‘Dostawca’ możemy sformułować bardzo przydatne kryteria
związane z dostawcami towarów. Można więc znaleźć towary tylko jed-
nego dostawcy podając jego nazwę lub kod, towary dostawców z wybra-
nego województwa czy miasta. Kod dostawcy wpisujemy z klawiatury, wy-
bieramy z listy rozwijalnej pola Kod: lub wybieramy z kartoteki dostaw-
ców po kliknięciu na przycisku .

UWAGA! Jeśli nie zostaną określone żadne kryteria, system przyjmie,


że będziemy pracować z całą bazą danych Intercenbud.

Praca z cennikami systemu Capital


Program Norma Pro współpracuje z systemem zarządzania Capital po-
bierając ceny z jego kartoteki towarów lub magazynów. Aby skorzystać z
tych danych, należy w opcjach programu, na karcie ‘Ścieżki programu’
wprowadzić do pola Ścieżka do programu Capital: ścieżkę dostępu do
pliku Capital.ini. Typy tworzonych cenników są takie jak w Intercen-
budzie, a więc możemy utworzyć zwykły cennik poprzez import, cennik

96 NORMA PRO
okresowo aktualizowany oraz cennik pracujący on line. Dla cenników
Capital nie definiujemy kryteriów szukania – pobierane są wszystkie
ceny z zadeklarowanego źródła danych.
Jeśli importujemy cennik Capital, na karcie ‘Cennik importowany’,
zaznaczamy opcję System, a następnie wybieramy Capital, na karcie
cennik wynikowy zaznaczamy odpowiednie opcje aktualizacji i wprowa-
dzamy pozostałe dane.
Jeśli tworzymy cennik on line (poleceniem Utwórz nowy cennik… z menu
Bazy cenowe), na karcie ‘Cennik wynikowy’ w grupie ‘Forma
aktualizacji’ zaznaczamy opcję Zapytanie do: Capital oraz sposób ak-
tualizacji w grupie ‘Dane’ (opcję Dynamiczne (on line)).
Po wybraniu zapytania do Capital w oknach importu i tworzenia nowego
cennika pojawi się karta ‘Capital’ (rys. 70), gdzie wybieramy firmę, z
której zasobów pochodzą ceny (pole wybory Firma:) oraz w grupie ‘Dane
cennika’ w polu Magazyn:
określamy źródło danych
dla cennika (może to być
kartoteka towarów lub jeden
z magazynów) i w polu
Poziom cen:, poziom cen
(np. ceny detaliczne,
hurtowe, magazynowe).

Rys. 70. Tworzenie cennika


Capital

Przyciski Logowanie i Parametry logowania służą do wprowadzenia


danych użytkownika i jego hasła logowania do Capital.

Cenniki elementów RMS


Każdy cennik RMS można przeglądać, edytować, to znaczy dopisywać do
niego nowe elementy, usuwać już istniejące oraz zmieniać zawartość po-
szczególnych pól. Aby to zrobić, należy z menu Bazy cenowe (wtedy, gdy
nie otworzyliśmy żadnego kosztorysu) wybrać polecenie Pokaż bazy ce-
nowe… W okienku zawierającym listę baz zaznaczamy interesującą nas
bazę i klikamy na przycisku Pokaż cenniki (lub dwukrotnie klikamy na
bazie), a następnie na liście cenników (rys. 57) wyświetlamy tylko cenniki

Program do kosztorysowania 97
RMS i klikamy dwukrotnie na cenniku, który chcemy zobaczyć. Pokaże nam
się wtedy w nowym oknie zawartość wybranego cennika (rys. 71).
Cenniki można obejrzeć również wtedy, gdy z menu Bazy cenowe wybie-
rzemy polecenie Pokaż cenniki bazy. W tym wypadku, jeśli mamy w
systemie tylko jedną bazę cenową, od razy dostaniemy listę cenników, z
której wybieramy potrzebny cennik. Jeśli mamy więcej niż jedną bazę ce-
nową, najpierw musimy wybrać bazę, a dopiero potem cennik.
Jeśli otworzyliśmy już kosztorys, a chcemy obejrzeć jakąś bazę cenową, z
menu Ceny wybieramy polecenie Wybór bazy cenowej…, a następnie
Pokaż bazę cenową. W tym wypadku również otrzymamy okno takie, jak
na rys. 71.

Rys. 71. Cennik elementów RMS.

W oknie zawartości cennika znajduje się informacja o numerze indeksu


nakładu („Indeks”), kodzie jednostki miary („Kod j.m.”), nazwie jednostki
miary („J.m.”), nazwie nakładu („Nazwa”) oraz typie nakładu („M” –
materiały, „S” – sprzęt, „R” – robocizna). W zależności od rodzaju klasyfi-
kacji w kolumnie ‘kl.’ pojawia się jedna z trzech cyfr: 1 – jeśli jest to kla-
syfikacja ETO, 2 – jeśli KMB lub 3 – jeśli własna. Nagłówki kolumn cen
są takie, jak zadeklarowano w szczegółach cennika podczas jego tworzenia
lub importu (patrz str. 85). Jeśli istnieją takie dane elementu jak waluta,
98 NORMA PRO
stawka VAT, indeks PKWIU, kod dostawcy, rabat dostawcy czy symbol
towaru u dostawcy, można je zobaczyć włączając wyświetlanie do-
datkowych kolumn, wystarczy tylko kliknąć na liście prawym przyciskiem
myszy i zaznaczyć na menu podręcznym.
Na dole okna znajdują się przyciski ułatwiające poruszanie się po cenniku
oraz przyciski umożliwiające dodawanie, usuwanie i edycję danych ele-
mentu RMS. Jeśli w danych elementu znajduje się dostawca lub producent,
uaktywni się przycisk Dostawca…, dzięki czemu będziemy mogli
zobaczyć jego dane.
Lista elementów może zostać posortowana według kolumny, którą wybie-
ramy z pola rozwijalnego Sortuj według:. Jeśli klikniemy na nagłówku
kolumny, posortujemy listę według tej kolumny. Powtórne kliknięcie na
kolumnie spowoduje zmianę porządku sortowania. Opcja Sortowanie wg
pojedynczej kolumny steruje sposobem sortowania. Jeśli jest zaznaczona,
sortowana jest tylko jedna kolumna, a inne mogą być w pokazane przy-
padkowej kolejności, jeśli nie – sortowane są wszystkie pozostałe kolumny.
Sposób sortowania jest istotny, gdy cennik jest bardzo duży. Sortowanie
według wszystkich kolumn może trwać długo, dlatego domyślnie opcja ta
jest zaznaczona.
W górnej części okna znajduje się grupa, w której możemy zdefiniować
kryteria szukania elementów i uruchomić proces wyszukiwania.
W przypadku gdy cennik wywoływany jest z menu Ceny poleceniem Po-
każ cennik…, pojawia się przycisk Wstaw, który umożliwia wstawienie
do kosztorysu bieżącego elementu.

Cennik RMS z Intercenbudu


Na rys. 71 pokazany jest cennik pobrany z Intercenbudu. Cennik ten jest
cennikiem dostawcy.
W cenniku Intercenbudu cena jednostkowa oznacza cenę towaru w takiej
jednostce miary, którą można wstawić do kosztorysu. Jeśli dostawca ofe-
ruje towar w opakowaniach, dla których nie ma ‘kosztorysowej’ jednostki
miary, cena jednostkowa wyliczana jest z ceny opakowania i ilości towaru
w opakowaniu. W przypadku gdy w opakowaniu znajduje się wiele drob-
nych elementów, może się zdarzyć, że cena jednego elementu będzie
mniejsza niż 1 grosz i wtedy program zaokrągli cenę jednostkową do 1
grosza.

Program do kosztorysowania 99
Dane elementu RMS
Dwukrotne kliknięcie na elemencie wywołuje okno jego danych (rys. 72).
Jeśli cennik jest cennikiem dostawcy, na dole okna pojawiają się dane do-
stawcy: jego kod, rabat i symbol towaru.

Rys. 72. Okno danych elementu RMS z danymi dostawcy.

Obok pola Indeks ETO: znajduje się przycisk , który umożliwia wsta-
wienie nakładu z okna listy materiałów według indeksów KMB (rys. 73)
oraz drugi przycisk – , pozwalający wstawić nakład z kartoteki RMS
(okno z rys. 45).
W oknie wyboru materiału z listy klasyfikacji wg KMB w dolnej części
znajduje się lista grup materiałowych z kolumnami „Indeks”, „Rodzaj
materiału”, „Jm” i „Kod jm”. Dwukrotne kliknięcie na wierszu w kolumnie
„Indeks” powoduje ‘wejście’ do następnego poziomu zagłębienia:
podgrupy, rodzaju materiału, a w końcu do listy konkretnych materiałów.
Symbol wyświetlany z lewej strony indeksu oznacza, że istnieje na-
stępny poziom, zaś ikona , że jest to materiał, który można wstawić do
okna. Wraz ze zmianą poziomu, w polach powyżej listy wyświetlane są
dane zaznaczonego elementu. Strzałki umieszczone z prawej strony listy
( , ) pozwalają na przemieszczanie się między poziomami po przeby-

100 NORMA PRO


tej uprzednio drodze, zaś przycisk , umożliwia skok na najwyższy
poziom.
Do wstawienia materiału używa się przycisku Wybierz lub dwukrotnie
klika się na jego indeksie.

Rys. 73. Okno wyboru materiału według klasyfikacji KMB.

W górnej części, pod polem Indeks znajduje się opcja Uzupełnij niepełny
kod cyframi 9. Jej zaznaczenie spowoduje dopisanie na końcu indeksu
wybranego materiału takiej ilości cyfr 9, aby miał długość siedmiozna-
kową. Jest to istotne w przypadku wyboru materiału, którego indeks jest na
przykład pięcioznakowy (jak śruby rozprężne na rys. 74).

Rys. 74. Śruby rozprężne mają pięcioznakowy indeks KMB.

Program do kosztorysowania 101


Edycja elementu
Jeśli chcemy przejść do edycji danych elementu, podświetlamy go, a na-
stępnie klikamy na przycisku . Dostaniemy okno takie jak na rys. 72, z
tym, że pola staną się dostępne do edycji.
Dopisywanie nowych elementów
Czasami może zachodzić potrzeba ręcznego dopisania nowego elementu do
już istniejącego cennika. Aby dopisać nowy element, należy kliknąć na
przycisku znajdującym się na dole okna. Po pojawieniu się ekranu, ta-
kiego jak na rys. 72, w odpowiednie pola wpisujemy wszystkie dane i kli-
kamy na OK.

Usuwanie elementów
Jeśli chcemy usunąć element, klikamy na nim (zostaje podświetlony), a na-
stępnie na przycisku . Program zapyta, czy na pewno usuwać. Po-
twierdzamy usuwanie kliknięciem na Tak, wycofujemy się z usuwania
kliknięciem na Nie.

Wyszukiwanie elementów
W górnej części cennika znajduje się grupa opcji sterująca wyszukiwaniem
elementów. Po sformułowaniu kryteriów wyszukiwania i kliknięciu na
przycisku Szukaj znalezione elementy zostaną wyświetlone w postaci listy.
Kliknięciem na przycisku Wszystkie uzyskamy zawartość całego cennika.

Cenniki pozycji
Zawartość cenników pozycji, tak jak cenników elementów, możemy mody-
fikować dodając i usuwając rekordy oraz zmieniać ich dane.
Zawartość konkretnego cennika zostanie wyświetlona na ekranie, gdy z
menu Bazy cenowe wybierzemy polecenie Pokaż cenniki bazy…(lub
Pokaż bazę cenową…), z listy baz wybierzemy bazę, a następnie kon-
kretny cennik.
W oknie zawartości cennika (rys. 75) znajduje się informacja o wydawnic-
twie („Wydawnictwo”), nazwie i numerze katalogu („Nazwa katalogu”,
„Numer katalogu”), numerze pozycji („Pozycja”), numerze wariantu
(„Wariant”), jednostce miary („J.m.”), nazwie pozycji („Nazwa”), cenach,

102 NORMA PRO


których nagłówki deklarowane są w czasie tworzenia lub importu cennika
oraz walucie pozycji („Waluta”).
Tak jak w cennikach RMS możemy sortować listę według wybranych
kolumn, klikając na ich nagłówkach lub wybierając w polu Sortuj według:.
Również opcja Sortowanie wg pojedynczej kolumny: ma takie samo
znaczenie (patrz str. 99).
Na dole okna znajdują się przyciski ułatwiające poruszanie się po liście
oraz przyciski umożliwiające dodawanie, usuwanie i edycję pozycji oraz
wyświetlenie bardziej szczegółowych danych o wydawnictwie, katalogu
czy dodatkowym opisie obiektu. Jeśli cennik wyświetlimy poleceniem
Pokaż cennik… z menu Ceny, pojawi się przycisk Wstaw, który pozwoli
na wstawienie do kosztorysu zaznaczonej pozycji.

Rys. 75. Cennik pozycji.


Dane pozycji
Okno danych pozycji zobaczymy, gdy dwukrotnie klikniemy na podświe-
tlonym wierszu (rys. 76). W oknie pozycji znajdują się dane, które już wi-
dać na liście oraz dodatkowo Opis:, zawierający szczegółowy opis pozycji.

Program do kosztorysowania 103


Rys. 76. Okno danych pozycji.

Dodawanie nowej pozycji


Nową pozycję można dodać na dwa sposoby:
• Wykorzystując przycisk Dodaj nową pozycję . W tym wypadku do-
dawana jest zupełnie nowa pozycja, dla której określamy wszystkie
dane. Domyślnie wypełniane są pola Wydawnictwo:, Nazwa katalogu: i
Numer katalogu:, które pobierane są z poprzedniej pozycji. Tak
wstawiona pozycja umieszczana jest w drzewie okna katalogów norm

• Klikając na przycisku Dodaj nową jednostkę miary lub wariant .


W tym wypadku dla zaznaczonej pozycji możemy utworzyć kolejną jej
wersję z inną jednostką miary lub jej nowy wariant (pola wydawnictwa,
katalogu i podstawy są nieaktywne). Do automatycznego wprowadzenia
kolejnego wariantu służy przycisk .

Warianty pozycji
Wariant danej pozycji ma wydawnictwo, numer katalogu, nazwę katalogu i
numer pozycji takie same, jak pozycja macierzysta. Resztę danych, czyli
nazwę, jednostkę miary, opis oraz ceny może mieć inne.

104 NORMA PRO


Pozycje o obmiarach wyrażonych w kilku jednostkach miary
W cennikach obiektów bardzo często znajdują się pozycje, które występują
w dwóch lub trzech jednostkach miary. Na przykład ceny budynków w
cenniku BCO podawane są w dwóch jednostkach: w m2 p.u i m3 k.c. W
cenniku pozycja taka pokazywana jest jako dwie pozycje z różnymi jed-
nostkami miary i cenami, ale wspólnym wydawnictwem, podstawą, nazwą
i opisem. Jeśli w jednej z takich pozycji zmienimy numer pozycji, nazwę
lub opis, zmieni się on we wszystkich pozycjach.

Cenniki obiektów
Cennik obiektów, to wyróżniony cennik pozycji, do którego automatycznie
zapisywane są obiekty przez nas tworzone, czyli działy, poddziały i całe
kosztorysy, gdy wywołamy polecenie Wstaw do cennika obiektów… z
menu Kosztorys lub Dział. To, który cennik ma być takim cennikiem
określamy w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Cennik obiektów’ lub
wywołując polecenie Zapisywanie cen obiektów | Wybór cennika…
Cennik obiektów może być również podłączany do kosztorysów jako cen-
nik, z którego pobierane są ceny.
Opis okna wyboru cennika obiektów znajduje się w rozdziale OPCJE
KOSZTORYSU, Cennik obiektów.
Cennik obiektów można obejrzeć i modyfikować w widoku struktury
drzewiastej w oknie katalogów norm (polecenie Zapisywanie cen obiek-
tów | Pokaż cennik strukturalnie… z menu Ceny) lub w oknie cennika
(polecenie Zapisywanie cen obiektów | Pokaż cennik… z menu Ceny).

Cenniki dostawców
Jeśli w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Ogólne’ zaznaczymy Cenniki dostaw-
ców, będziemy mogli ustawiać rabaty dla każdego dostawcy. Poza tym w
danych RMS automatycznie zostaną umieszczone informacje o dostawcy.

Program do kosztorysowania 105


Ustawianie rabatów dostawcy
Rabat dla dostawców ustawia się w oknie, które zobaczymy po wybraniu
polecenia Ustaw rabaty… z
menu Ceny. Po rozwinięciu
listy w polu Dla materiałów
producenta pojawi się spis tych
dostawców, których towary
występują w kosztorysie. Rabat
można określić dla każdego producenta osobno lub wybierając z listy opcje
wszyscy producenci – taki sam dla wszystkich producentów. W polu Rabat
maksymalny z kosztorysu pojawia się informacja o maksymalnym rabacie
występującym w kosztorysie. Po wpisaniu procentowej wartości rabatu w
pole Zastosować rabat: i kliknięciu na OK ceny towarów zostaną
odpowiednio przeliczone.

Usuwanie z kosztorysu informacji o dostawcy


Jeśli w opcjach kosztorysu była zaznaczona opcja Cenniki dostawców, to
do danych RMS dopisywana jest informacja o dostawcy, którą można
usunąć poleceniem Usuń dane o dostawcach z menu Ceny.

Wydawnictwa i katalogi
Każda pozycja w cennikach pozycji zawiera informację o wydawnictwie i
katalogu w postaci takiej jak w katalogach norm. Podczas importu cenni-
ków pozycji dane te są automatycznie dopisywane do kartoteki wydaw-
nictw oraz wstawiane do cennika. Użytkownik może również utworzyć
swoje własne wydawnictwa i katalogi, które potem wykorzysta na przykład
przy wstawianiu obiektów – kosztorysów czy działów do własnego
cennika.
Wydawnictwa i katalogi związane są z konkretną bazą cenową.
Listę wydawnictw i związanych z nimi katalogów obejrzymy, gdy z menu
Bazy cenowe wybierzemy polecenie Pokaż wydawnictwa i katalogi z
bazy… (rys. 77).

106 NORMA PRO


Rys. 77. Okno edycji wydawnictw i katalogów.

W górnej części okna mamy listę wydawnictw danej bazy cenowej, zaś w
dolnej – listę katalogów danego wydawnictwa.
Wydawnictwa usuwamy, dodajemy i edytujemy przy pomocy przycisków
, , umieszczonych pod listą wydawnictw. Dwukrotne kliknię-
cie na wierszu wydawnictwa spowoduje pojawienie się okna z danymi (rys.
78).
Katalogi wyświetlane są dla aktualnie podświetlonego wydawnictwa.
Przyciskami , , umieszczonymi pod listą katalogów usuwamy,
dodajemy i edytujemy dane katalogów. Dwukrotne kliknięcie na katalogu
wyświetli okno z jego danymi (rys. 79).
Zmiany dokonane w nazwach wydawnictw oraz w nazwach i numerach
katalogów uwzględniane są we wszystkich pozycjach, w których wystę-
powały ich pierwotne wersje.

Okno danych wydawnictwa


Okno danych wydawnictwa pojawia się, gdy edytujemy, dodajemy lub
oglądamy wydawnictwo. W polu Nazwa: znajduje się nazwa wydawnic-
twa, w polu Czas wydania: – okres, kiedy zostało wydane, zaś w polu

Program do kosztorysowania 107


Opis: krótki opis wydawnictwa. W polu Kod wydawcy: znajduje się kod
wydawcy. Jeśli wprowadzamy lub edytujemy wydawnictwo, kod ten
można wybrać z listy, która rozwija się po kliknięciu na strzałce. Dane
wybranego wydawcy możemy obejrzeć, gdy klikniemy na przycisku Wy-
dawca… (dane wydawców znajdują się w kartotece dostawców).

Rys. 78. Dane wydawnictwa.

Okno danych katalogu


Okno danych katalogu pojawia się, gdy edytujemy, dodajemy lub oglą-
damy podświetlony katalog.

Rys. 79. Okno danych katalogu.

108 NORMA PRO


W polu Wydawnictwo: znajduje się nazwa wydawnictwa, w polu Nazwa
katalogu: i Numer katalogu: nazwa i numer katalogu, zaś w polu Opis:
krótki opis katalogu. W grupie ‘Separatory’ umieszczone są pola wypeł-
nione znakami separatorów oddzielających od siebie poszczególne ele-
menty podstawy. Separatory wykorzystywane są do wyświetlania pozycji w
drzewie katalogów i w kosztorysie.
Podczas importu cenników jako separatory podstawiane są znaki spacji. W
celu poprawienia czytelności drzewa katalogów możemy je zmienić na
inne. Jeśli na przykład separatory zostaną ustawione tak jak na rys. 79, w
drzewie katalogów pozycja będzie wyglądała następująco:

a wstawiona do kosztorysu:

Jeśli wybierzemy nazwę i numer katalogu już istniejącego, to w polach


separatorów pojawią się separatory określone dla tego katalogu.

Importowanie cenników z Normy 3


Cenniki, z których korzystaliśmy w Normie 3 możemy zaimportować do
Normy Pro w taki sam sposób, w jaki importowane są inne cenniki.
Z menu Bazy cenowe wybieramy polecenie Importuj cennik…
1. Na karcie ‘Cennik importowany’ (rys. 60) zaznaczamy opcję Pojedyn-
czy plik.
2. W polu Dysk (ścieżka) plików źródłowych: wpisujemy ścieżkę dostępu
do cenników Normy 3 wraz z nazwą importowanego cennika (lub szu-
kamy ich po kliknięciu na przycisku Przeglądaj…).

Program do kosztorysowania 109


3. Po rozpoznaniu cennika jako cennika ATHENASOFT, na karcie ‘Cen-
nik wynikowy’ pojawią się jego dane. Możemy te dane pozostawić w
nie zmienionej postaci lub je zmodyfikować.
4. Klikamy na OK, a następnie z listy baz cenowych wybieramy bazę, w
której ma się znaleźć cennik.

Importowanie cen z kartoteki RMS


Jeśli jakiś cennik chcemy uzupełnić o elementy zawarte w kartotece RMS,
z menu Bazy cenowe wybieramy polecenie Importuj z kartoteki RMS…
Po ukazaniu się okna zainstalowanych baz cenowych klikamy na bazie, w
której znajduje się aktualizowany cennik, a następnie w liście cenników
podświetlamy ten cennik i klikamy na przycisku Wybierz.

Wyszukiwanie elementów RMS i pozycji


Przy dużej ilości cenników i baz może okazać się potrzebne ich przeszu-
kanie w celu znalezienia potrzebnego elementu RMS lub pozycji. Do tego
celu służą polecenia Szukaj w cennikach… i Szukaj w bazach ceno-
wych… z menu Bazy cenowe.

Wyszukiwanie w cennikach
Po wywołaniu polecenia Szukaj w cennikach… pojawia się okno wyboru
bazy cenowej, którą chcemy przeszukać, jeśli jest ich kilka lub od razu
wyświetlane jest okno wyszukiwania (rys. 80).
W górnej części okna, znajduje się lista cenników, które dołączamy do
przeszukiwania. Domyślnie zaznaczone są wszystkie cenniki. Lista cenni-
ków zmienia się wraz ze zmianą kryteriów szukania: jeśli szukamy ele-
mentów RMS, wyświetlane są tylko cenniki RMS, jeśli szukamy pozycji,
wyświetlane są tylko cenniki pozycji.
W dolnej części okna definiujemy kryteria szukania na jednej z dwóch kart
‘Kryteria szukania w cennikach RMS’ lub ‘Kryteria szukania w
cennikach pozycji’.
Przyciskiem Wyczyść kryteria czyścimy wprowadzone kryteria.
Program wykona szukanie, jeśli będzie podane co najmniej jedno kryte-
rium.

110 NORMA PRO


Rys. 80. Okno wyszukiwania w cennikach wybranej bazy cenowej.

Po sformułowaniu kryteriów uruchamiamy proces szukania kliknięciem na


przycisku Szukaj. Jeśli jakieś elementy zostaną znalezione, ich lista pojawi
się na karcie ‘Lista znalezionych elementów’ (rys. 81).
Wybierając identyfikator cennika w polu Pokaż RMS z cennika: (lub Po-
każ pozycje z cennika:), na liście zobaczymy tylko te elementy, które wy-
stępują w danym cenniku.
Lista może zostać posortowana według kolumny wybranej w polu Sortuj
według:. Również kliknięcie na nagłówku kolumny spowoduje posorto-
wanie listy.

Program do kosztorysowania 111


Rys. 81. Lista znalezionych elementów w zaznaczonych cennikach bazy cen.

Wyszukiwanie w bazach cenowych


Okno wyszukiwania elementów w bazach cenowych pojawia się po wy-
braniu polecenia Szukaj w bazach cenowych… z menu Bazy cenowe
(rys. 82). W górnej części okna zaznaczamy bazy, które mają być przeszu-
kane, zaś w dolnej – definiujemy kryteria szukania, tak jak w oknie prze-
szukiwania cenników.

Rys. 82.Fragment okna wyszukiwania w bazach cenowych.

Po kliknięciu na przycisku Szukaj i znalezieniu elementów wyświetlane


jest okno z listą taką jak na rys. 83.

112 NORMA PRO


Jeżeli w polu Pokaż RMS z bazy: (lub Pokaz pozycje z bazy:) wybierzemy
konkretną bazę, w polu Pokaz RMS z cennika: (lub Pokaż pozycje z cen-
nika:) będziemy mogli wybrać cennik. Uzyskamy wtedy listę tylko tych
elementów, które znajdują się w tej bazie. Gdy wybierzemy Wszystkie, zo-
staną pokazane wszystkie znalezione elementy z wybranej bazy.
Lista elementów zostanie posortowana według kolumny wybranej w polu
Sortuj według: lub po kliknięciu na nagłówku.

Rys. 83. Okno z listą znalezionych elementów w zaznaczonych bazach cenowych.

Kopiowanie i przenoszenie cenników


W przypadku, gdy chcemy zmodyfikować cennik jednocześnie zachowując
poprzednią zawartość, tworzymy jego kopię pod inną nazwą i na tej kopii
wykonujemy modyfikacje. Do tego celu służy polecenie Kopiuj cennik…
z menu Bazy cenowe. Kolejność wykonywanych czynności jest
następująca:
• z listy baz wybieramy źródłową bazę cenową;
• z listy cenników tej bazy wybieramy cennik źródłowy;

Program do kosztorysowania 113


• w oknie tworzenia nowego cennika wypełniamy pola z danymi cennika
docelowego (program nam podpowiada wszystkie dane) i klikamy na
przycisku OK.
• wybieramy bazę docelową, w której ma być umieszczona kopia.
Jeśli proces kopiowania przebiegł prawidłowo, nowy cennik pojawi się na
liście cenników bazy docelowej.
Gdybyśmy chcieli skopiować lub przenieść większą ilość cenników, mo-
żemy skorzystać z polecenia Kopiowanie i przenoszenie cenników… z
menu Bazy cenowe.
W oknie, które zostanie wyświetlone (rys. 84) w górnej części decydujemy,
z jakiej i do jakiej bazy kopiujemy lub przenosimy cenniki, zaś w dolnej
wybieramy konkretne cenniki.

Rys. 84. Okno kopiowania i przenoszenia cenników.

Aby skopiować cennik z bazy do innej bazy należy:


♦ W grupie ‘Baza źródłowa’ wybrać bazę, z której będziemy kopiować
lub przenosić cenniki. W liście pod wybraną bazą pojawi się spis cen-
ników danej bazy.

114 NORMA PRO


♦ W grupie ‘Baza docelowa’ wybrać bazę, do której będziemy kopiować
lub przenosić cenniki. Jeśli baza źródłowa będzie taka sama jak baza
docelowa, oczywiście cennika nie będzie można przenieść – można go
tylko skopiować. To oznacza, że można utworzyć kopię cennika w tej
samej bazie.
♦ W grupie ‘Wybór cenników do kopiowania/przenoszenia’ przy pomocy
przycisków , , , (lub przeciągając elementy z lewego do
prawego panelu) wybieramy te cenniki, które mają zostać przeniesione
lub skopiowane.
♦ Po kliknięciu na przycisku Kopiuj lub Przenieś cenniki znajdujące się
w prawym panelu zostaną skopiowane lub przeniesione do bazy doce-
lowej. Jeśli w bazie docelowej istnieje już cennik o nazwie cennika
źródłowego, nadawana jest mu nowa nazwa, złożona z przedrostka
‘Kopia’ i nazwy cennika źródłowego.

UWAGA! Jeśli chcemy przenieść cennik z bazy do bazy, bezpieczniej


jest go skopiować, sprawdzić, czy znajdują się w nim dane, a potem
usunąć z bazy źródłowej.

Wybór bieżącego cennika


Bieżący cennik RMS lub pozycji, którego dotyczą takie polecenia jak Cen-
nik pozycji strukturalnie…, Uaktualnij ceny… można wybrać po uru-
chomieniu polecenia Wybór
cennika… z menu Ceny. W
oknie, które zobaczymy (rys.
85) na kartach ‘Cenniki
RMS’ i ‘Cenniki pozycji’
mamy listę cenników
podłączonych do kosztorysu.
Ten cennik, którego dane
znajdują się w polach Baza:
i Cennik: jest cennikiem
bieżącym.

Rys. 85. Okno wyboru bieżącego cennika.

Program do kosztorysowania 115


W oknie tym możemy dodać nowe cenniki do kosztorysu lub usunąć nie-
potrzebne. Obsługa kart ‘Cenniki RMS’ i ‘Cenniki pozycji’ jest opisana
na stronach 131 i 132 w rozdziale OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE
KOSZTORYSU.

Przeliczanie (uaktualnianie) cen w kosztorysie


Jeśli po utworzeniu kosztorysu zmieniły się cenniki i chcemy stosownie do
nich zaktualizować ceny lub chcemy pobrać ceny z jakiegoś innego koszto-
rysu, z menu Ceny (menu to pojawia się, gdy mamy otwarty dowolny
kosztorys) wybieramy polecenie
Uaktualnij ceny… W okienku,
które zostanie wyświetlone na ekra-
nie, w grupie ‘Na podstawie’ zazna-
czamy opcję Cenników podłączo-
nych do kosztorysu, gdy aktualizu-
jemy ceny na podstawie cenników
aktualnie podłączonych do koszto-
rysu lub opcję Innego wybranego
kosztorysu, gdy podstawą aktualiza-
cji jest inny kosztorys. Zaznaczając
opcję Ceny robocizny, materiałów
lub sprzętu, uaktualnimy ceny za-
znaczonych typów elementów RMS,
zaś po zaznaczeniu opcji Ceny jed-
nostkowe pozycji zostaną uaktual-
nione ceny pozycji.
Jeśli została zaznaczona opcja uaktualniania cen jednostkowych pozycji,
możemy również zaktualizować Ceny obiektów.
Dodatkowo możemy poprosić program o wyświetlanie komunikatu, gdy
cena ma być zmieniona (opcja Pytaj o akceptację zmiany ceny), o zero-
wanie cen nie znalezionych (opcja Zeruj ceny nie znalezione), oraz aktuali-
zację tylko cen zerowych (Uaktualniaj tylko ceny zerowe) oraz o kopio-
wanie opisów pozycji (Kopiuj opisy pozycji uproszczonych z cennika). Je-
śli w kosztorysie występują ceny w różnych walutach, powinny być aktu-
alizowane cenami w tej samej walucie, a więc należy zaznaczyć opcję
Tylko ceny w tej samej walucie.
Jeśli zaznaczymy opcję Przeglądane inne cenniki, po znalezieniu pierw-
szej ceny zostaną przeszukane następne cenniki podłączone do kosztorysu
116 NORMA PRO
i, jeśli zostaną znalezione kolejne ceny, wyświetli się okno z ich listą. Jeśli
opcja nie jest zaznaczona, znaleziona cena zostanie wstawiona do danych
elementu (gdy indeks elementu jest anonimowy, zostanie wyświetlona lista
elementów podobnych).
Po zaznaczeniu opcji Automatyczny wybór najniższej ceny cena elementu
zostanie uaktualniona najniższą ze znalezionych cen.
W przypadku uaktualniania cen cenami z innego kosztorysu zostanie wy-
świetlone okienko, w którym wybieramy dysk, katalog i nazwę kosztorysu
(patrz rozdział OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU).

Uaktualnienie cennika danymi z kosztorysu


W przypadku gdy chcemy dokonać uzupełnienia bazy cenowej o dodat-
kowe pozycje lub uaktualnienia cen
niektórych pozycji, z menu Ceny wy-
bieramy polecenie Uaktualnij cen-
nik… W następnym kroku, po pokaza-
niu się okienka takiego, jak na rysunku
z prawej, musimy zdecydować, które
elementy cennika RMS aktualizujemy
(możemy aktualizować ceny robocizny,
ceny materiałów i ceny sprzętu i/lub
ceny jednostkowe pozycji) oraz czy do bazy zapisywać zerowe ceny (opcja
Zapisuj także ceny zerowe). Opcja Tylko ceny w tej samej walucie po-
winna być zaznaczona, gdy chcemy zaktualizować tylko ceny podane w
walucie elementu lub pozycji.
Aktualizacji podlega bieżący cennik. Jeśli do kosztorysu podłączyliśmy
więcej niż jeden cennik danego typu (na przykład dwa cenniki RMS i trzy
cenniki pozycji), to po kliknięciu na OK trzeba wybrać ten cennik, który
ma być zaktualizowany.

Przeliczanie cen w kosztorysie według podanego


współczynnika
Ceny elementów RMS i/lub ceny pozycji w kosztorysie możemy skorygo-
wać o pewien stały współczynnik. W tym celu z menu Ceny wybieramy
polecenie Zmień ceny… W okienku, które się ukaże ustalamy ‘Zakres
zmian’: jeśli zmieniamy ceny tylko jednej kategorii, zaznaczamy ją, w pole
Wyrażenie (współczynnik) wpisujemy odpowiednią liczbę, a następnie

Program do kosztorysowania 117


klikamy na przycisku Pomnóż lub
Podziel; jeśli chcemy przeliczyć
wszystkie ceny, zaznaczamy
wszystkie kategorie. Możemy
również przeliczać tylko dwie
kategorie – należy przy tym pa-
miętać, że zostaną one przeliczone
według tego samego
współczynnika. Jeśli chcemy każdą z kategorii skorygować według innego
współczynnika, powinniśmy je przeliczyć oddzielnie.

UWAGA! Po zmianie cen wyrażenie, według którego zostały przeli-


czane nie jest zapamiętywane.

Oprócz cen możemy zmienić współczynniki cen jednostkowych lub cen


RMS-ów, które zostały określone dla pozycji uproszczonych (karta ‘Ceny
jednostkowe’ w oknie edycji pozycji uproszczonej). W grupie ‘Zmieniane’
zaznaczamy wtedy opcję współczynniki, a w polu Wyrażenie: wpisujemy
wyrażenie, według którego współczynniki zostaną przeliczone, jeśli klik-
niemy na przycisku Pomnóż lub Podziel, lub na nowo ustawione, gdy
klikniemy na przycisku Ustaw.

UWAGA! Po zmianie współczynników wyrażenie, według którego zo-


stały przeliczane – jest pamiętane.

Dopasowanie ceny elementu RMS do założonej


wartości kosztorysu
Cenę danego elementu RMS można dopasować do założonej wartości
kosztorysu. Aby to zrobić, trzeba przejść do takiego zestawienia RMS, w
którym dany element się znajdzie, następnie zaznaczyć go i z menu Ceny
wybrać polecenie Dopasuj cenę… W okienku, które się pokaże należy
wpisać wartość kosztorysu i kliknąć na OK. Operację tę można wykonać
dla kilku zaznaczonych elementów RMS.

Korzystanie z bazy Intercenbud


Athenasoft oferuje Intercenbud – internetową bazę cen materiałów bu-
dowlanych, której unikalną cechą jest możliwość bezpośredniego wczyta-

118 NORMA PRO


nia danych do programów kosztorysowych. Baza powstała z myślą o fir-
mach wykonujących usługi remontowo-budowlane, kosztorysantach, hur-
towniach i producentach materiałów budowlanych i pokrewnych.
Dzięki systemowi Intercenbud małe i duże firmy wykonujące usługi re-
montowe i budowlane będą miały możliwość zbierania informacji o ofer-
tach handlowych, promocjach, rabatach, a co za tym idzie będą mogły
łatwiej i szybciej wybrać partnerów do współpracy oraz wynegocjować
najkorzystniejsze warunki zakupu potrzebnych towarów.

Rys. 86. Strona główna bazy Intercenbud.

Obecnie użytkownik będzie miał zawsze aktualną informację o cenach


interesujących go produktów, obejmującą przy tym terytorium całej Polski.
Ceny te będzie również mógł wykorzystać bezpośrednio w swoich
programach kosztorysowych.
Oprócz cen Intercenbud zawiera takie dane o towarze jak: indeks ETO,
indeks PKWiU, nazwę dostawcy i producenta, jednostka miary, ciężar
właściwy, sposób pakowania, daty obowiązywania ceny, rodzaj grupy
towarowej oraz adres strony www.
Z drugiej strony użytkownik otrzymuje pełną informację o producentach i
dostawcach towarów: ich nazwy, adresy, województwo, na terenie którego

Program do kosztorysowania 119


działają, branżę, kontakty telefoniczne, adresy e-mail oraz „link” do ich
stron www.
Zarówno kosztorysanci jak i dostawcy towarów mogą wpisać swoje pro-
pozycje i uwagi do pracy systemu na specjalnej, przygotowanej do tego
stronie, a następnie wysłać je do Administratora.
Baza Intercenbud, o adresie www.Intercenbud.com.pl, dostępna jest
bezpłatnie i można z niej korzystać 24 h na dobę.

Strony dostawców i producentów


Dostawcy i producenci materiałów budowlanych zostają zarejestrowani w
systemie po zaakceptowaniu regulaminu i podaniu swojej nazwy, loginu i
hasła dostępu, adresu, województwa, telefonów i faksów, adresu e-mail i
strony www i oraz branży, do której należą. Po uaktywnieniu konta przez
administratora uzyskują dostęp do bazy danych i mogą wprowadzać dane
towarów. Wymiana informacji na temat rejestracji pomiędzy dostawcą a
Administratorem odbywa się automatycznie poprzez podany przez do-
stawcę adres e-mail.
System udostępnia dwie drogi wprowadzania nowych towarów i modyfi-
kowania danych towarów już istniejących w bazie. Można to robić „on
line”, bezpośrednio na stronie reprezentującej dany lub nowy produkt lub
wczytać je z pliku tekstowego, który został wcześniej przygotowany na
własnym komputerze przy pomocy programu Edytor Cenników.
Producent ma możliwość przeszukiwania listy swoich towarów i wybiera-
nia ich według różnych kryteriów. Na wyselekcjonowanych towarach może
wykonać takie operacje globalne jak zmiana cen, usunięcie towaru czy
zmiana dat obowiązywania cen.
Ponieważ na stronie danych dostawcy i na stronie danych towaru wyświe-
tlane są liczniki odwiedzin, w każdej chwili dostawca może się dowiedzieć,
ile razy oglądana była jego strona i jakie jest zainteresowanie danym
towarem.

Strony kosztorysanta
Kosztorysanci zostają zarejestrowani w systemie po zaakceptowaniu re-
gulaminu i wprowadzeniu swoich danych. Zaraz potem mogą się zalogo-
wać i korzystać z bazy, to znaczy z danych wszystkich producentów i
wszystkich towarów.

120 NORMA PRO


Ponieważ baza zawiera wiele tysięcy pozycji, z punktu widzenia użytkow-
nika najważniejsze jest, aby znaleźć ceny tylko tych towarów, które go in-
teresują. Do tego celu służy strona szukania, na której można szczegółowo
określić kryteria wyboru poszukiwanych towarów (rys. 87).

Rys. 87. Strona wyszukiwania w systemie Intercenbud.

Bazę przeszukiwać można zarówno pod kątem wystąpienia określonych


cech towaru, jak i określonych danych dostawcy. Na przykład można wy-
brać towary o nazwach zawierających tekst „klej”, od dostawców działa-
jących w branży ogólnobudowlanej z obszaru województwa Mazowiec-
kiego. Wynikiem wyszukiwania jest lista produktów wyświetlona po za-
kończeniu procesu szukania (rys. 88) oraz lista dostawców tych produktów,
która jest dostępna na stronie Lista dostawców (rys. 91). Uzyskana lista
może zostać dodatkowo przefiltrowana pod kątem znalezienia towarów o
najniższych lub najwyższych cenach (wybór materiałów wg dodatkowych
kryteriów).

Program do kosztorysowania 121


Rys. 88. Lista materiałów uzyskana z bazy danych.

Po kliknięciu na nazwie produktu otwiera się strona informacyjna, na której


wyświetlane są dane towaru (rys. 89) i analogicznie, po kliknięciu na nazwie
dostawcy – na ekranie pojawi się strona danych dostawcy (rys. 90).

Rys. 89. Dane towaru.

122 NORMA PRO


Rys. 90. Dane dostawcy.

Użytkownik może również obejrzeć listę dostawców wyszukanych mate-


riałów, jeśli kliknie na odsyłaczu lista dostawców wyszukanych materiałów
(rys. 91)

Rys. 91. Lista dostawców wyszukanych materiałów.

Jednym z głównych zadań systemu Intercenbud jest ułatwianie nawiązy-


wania kontaktów między firmami budowlanymi a dostawcami towarów.
Zadanie to realizowane jest między innymi poprzez możliwość bezpo-

Program do kosztorysowania 123


średniego wysłania zapytania ofertowego do wybranych producentów z
prośbą o podanie cen i warunków zakupu wyselekcjonowanych towarów.
Zapytanie jest generowane automatycznie w formie wiadomości e-mail dla
wszystkich wyszukanych towarów danego dostawcy. Do wiadomości dołą-
czane są dane użytkownika i jego adres e-mail, dzięki czemu dostawca wie,
komu i na jaki adres wysłać ofertę. Utworzona wiadomość może być
edytowania; na przykład uzupełnienie jej o ilości potrzebnych towarów
może być dla dostawcy podstawą do zaproponowania użytkownikowi
specjalnych rabatów lub innych udogodnień związanych z zakupem
towaru.
Aby wejść na stronę generowania ofert, na stronie wyszukanych materia-
łów (rys. 88) lub na stronie listy dostawców należy kliknąć na odsyłaczu
zapytania ofertowe na wszystkie materiały. Zostanie wtedy pokazana strona
z listą dostawców i umieszczonym w pierwszej kolumnie tekstem ‘skieruj
zapytanie’ (rys. 92). Kliknięcie na tym tekście w wierszu dostawcy
spowoduje automatyczne wygenerowanie wiadomości e-mail z listą
towarów.

Rys. 92. Lista dostawców, do których można wysłać zapytania ofertowe.

124 NORMA PRO


Rys. 93. Zapytanie ofertowe wygenerowane przez system Intercenbud.

Ogromną zaletą systemu Intercenbud jest możliwość pobrania listy wybra-


nych towarów oraz listy dostawców tych towarów i zapisania ich w pliku na
własnym komputerze. Do plików pobranych w formacie Normy i Strixa
wyprowadzane są wszystkie informacje o towarze znajdujące się w bazie
oraz wszystkie dane dostawców. Aby wygenerować plik Intercenbudu, na-
leży wyszukać potrzebne materiały (strona Szukaj, rys. 87), a następnie je
zapisać na własnym dysku w formacie Normy i Strixa klikając na odsyłaczu
Pobierz materiały dla Normy i Strixa oraz nowszych (rys. 88), a potem na
Zapisz materiały na dysk (rys. 94).

Rys. 94. Strona, z której zapisujemy wybrane materiały na dysk

Należy kliknąć na odsyłaczu zapisz materiały na dysk, a następnie w

Program do kosztorysowania 125


okienku pokazanym na rys. 96 zaznaczyć opcję Zapisz ten plik na dysku i
kliknąć na OK. W następnym etapie, w oknie Zapisz jako trzeba wybrać
folder, w którym plik zostanie zapisany oraz ewentualnie zmienić jego na-
zwę, jeśli nazwa zaproponowana przez program nie jest odpowiednia
i kliknąć na Zapisz (rys. 96).

Rys. 95. Strona pobierania z Intercenbudu całego cennika.

Rys. 96. Kolejne etapy pobierania i zapisywania pliku z bazy Intercenbud.

126 NORMA PRO


Jeśli konieczne jest pobranie z bazy wszystkich materiałów, na stronie
szukania (rys. 87) należy kliknąć na przycisku Pobierz całą bazę i na na-
stępnej stronie (rys. 95) kliknąć na linku Pobierz całą bazę materiałów i
Pobierz całą bazę sprzętu dla Normy i Strixa.
Po zapisaniu na dysku plik Intercenbudu może zostać zaimportowany do
Normy jak każdy inny cennik. Jeśli użytkownik skopiuje go na dyskietkę i
da innemu użytkownikowi, ten również będzie mógł go zaimportować do
Normy. Aby to zrobić, należy uruchomić polecenie Importuj cennik… z
menu Bazy cenowe. W okienku importu, na karcie ‘Cennik importo-
wany’ (rys. 60) trzeba kliknąć na przycisku Przeglądaj…, znaleźć zapi-
sany plik Intercenbudu, zaznaczyć opcję Pojedynczy plik i kliknąć na
Rozpoznaj format. Jeśli format został poprawnie rozpoznany, można
zmienić dane bazy wynikowej, w szczególności jej nazwy (karta ‘Cennik
wynikowy’ (rys. 61), następnie kliknąć na OK uruchamiając w ten sposób
proces importowania danych. Wygenerowany cennik zostanie umieszczony
na liście zainstalowanych cenników w wybranej bazie cenowej.
W Intercenbudzie materiały zostały sklasyfikowane według indeksu KMB,
zgodnego z załącznikami ministerialnymi. Klasyfikacja ta została
oznaczona numerem 2, co widać na rys. 97 w kolumnie ‘kl.’.

Rys. 97. Lista elementów RMS do wyboru – za indeksem i jednostką miary poka-
zany jest numer klasyfikacji. W tym wypadku wszystkie elementy mają klasyfikację
KMB (/2), a ceny pochodzą z cennika Intercenbudu.

Jeśli do kosztorysu podłączymy bazę cenową Intercenbudu, a wstawimy


pozycję z katalogu, w której znajdują się materiały o indeksach ETO, to ich
ceny nie zostaną znalezione. Aby program mógł je odszukać, na karcie
‘Szukanie cen’ okna opcji programu należy zaznaczyć Szukaj we wszyst-

Program do kosztorysowania 127


kich typach indeksów ETO (patrz rozdział EKRAN GŁÓWNY I OPCJE
PROGRAMU, podrozdział Opcje programu).
Ponieważ indeksy ETO i KMB niecałkowicie się pokrywają i ten sam in-
deks może być przypisany do różnych materiałów lub ten sam materiał
może mieć różne indeksy (rys. 98), trzeba uważnie kontrolować nazwy i
jednostki miary wprowadzanych elementów.

Rys. 98. Kartoteka RMS. Acetylen ma różne indeksy ETO i KMB.

Baza Intercenbud jest również dostępna na płycie CD, a pliki z niej wyge-
nerowane importuje się do Normy Pro w ten sam sposób, jak z Intercen-
budu internetowego.

128 NORMA PRO


7. OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE
KOSZTORYSU
Tworzenie nowego kosztorysu
Aby utworzyć nowy kosztorys:
♦ Z menu Plik wybieramy polecenie Nowy lub klikamy na przycisku
znajdującym się na pasku narzędzi.

Rys. 99. Okno tworzenia nowego kosztorysu.

♦ W okienku, które się pojawi (rys. 99), na karcie ‘Opcje nowego koszto-
rysu’ wprowadzamy podstawowe dane o kosztorysie:
• W pole Nazwa koszt.: wpisujemy nazwę kosztorysu. Nazwa ta może
być dłuższa niż osiem znaków, może zawierać polskie litery, nie
może natomiast zawierać znaków ‘*’ i ‘?’.
• W pole Krótki opis kosztorysu: wpisujemy krótką charakterystykę
kosztorysu informującą np. o zakresie prac, czy przewidywanych
terminach ich rozpoczęcia i zakończenia. Opis ten ma znaczenie in-
formacyjne; będzie widoczny podczas szukania kosztorysu na dysku
i może zostać umieszczony na wydrukach.
• W grupie ‘Rodzaj kosztorysu’ deklarujemy w jakiej postaci koszto-
rys będzie wyświetlany na ekranie w czasie tworzenia. Może to być

Program do kosztorysowania 129


kosztorys w normalnej postaci (opcja Kosztorys), w postaci książki
obmiarów (opcja Książka przedmiarów) oraz kosztorys inwestorski,
w którym każda pozycja będzie podsumowywana z uwzględnieniem
narzutów (opcja Kosztorys inwestorski). Deklaracja postaci
wyświetlania nie jest ostateczna – w każdym momencie tworzenia
kosztorysu postać tę można zmienić.
• Jeśli tworzymy kosztorys uproszczony, bazujący na cennikach za-
wierających ceny jednostkowe pozycji, zaznaczamy opcję Kalkula-
cja uproszczona.
• Klikając na przycisku Na podstawie… możemy utworzyć koszto-
rysy na bazie już istniejącego kosztorysu (Tworzenie kosztorysu
na bazie innego kosztorysu).
• W polu Szablon liczenia narzutów: wybieramy sposób, według któ-
rego będą obliczane narzuty. Wybór ten jest ważny z punktu widze-
nia uzyskania takiego wydruku kosztorysu ofertowego, który nie
zostanie zakwestionowany przez inwestora.
1. Jeśli wybierzemy Zamówienia publiczne(oferta), to narzuty będą
liczone pozycjami od kosztów jednostkowych i w tym przypadku
na wydruku kosztorysu ofertowego iloczyn ceny i ilości będzie
równy wartości pozycji, a wartość kosztorysu jest obliczana w
sposób następujący:
Ck = Suma[L * (n*c + N)] + Nk
w pozycji

gdzie:
L – obmiar robót w pozycji,
n*c – koszty bezpośrednie pozycji na jednostkę obmiaru,
N – narzuty pozycji wyliczone na jednostkę obmiaru (np.
Kp+Z),
Nk - narzuty dla całego kosztorysu (np. VAT).
2. Jeśli wybierzemy Narzuty liczone dla całego kosztorysu, to na-
rzuty będą liczone od wartości zsumowanych kosztów w całym

130 NORMA PRO


kosztorysie, a wartość kosztorysu będzie obliczana w sposób
następujący:
Ck = Suma(L * n*c) + N + Nk
w pozycji
gdzie:
L – obmiary robót,
n*c – koszty bezpośrednie na jednostkę obmiaru,
N – wartość narzutów (np. Kp + Z)
Nk – narzuty dla całego kosztorysu (np. VAT)
3. Jeśli w polu Szablon liczenia narzutów: wybierzemy Ustawienia
własne, będziemy mogli sami ustawić opcje obliczania narzutów.
To, co wybierzemy w tym momencie, będzie widoczne w opcjach
kosztorysu na karcie ‘Liczenie narzutów’ (patrz rozdział OPCJE
KOSZTORYSU, Opcje obliczania narzutów).
♦ Na karcie ‘Cenniki RMS’ decydujemy, z jakich cenników elementów
RMS będziemy korzystać podczas pracy z kosztorysem (rys. 100). Lista
tych cenników wyświetlona jest w polu Lista używanych cenników.
Pierwszy cennik, (jeśli nie mamy zainstalowanego żadnego) dodajemy
klikając na przycisku Wybór cennika…, Jeśli mamy utworzoną więcej
niż jedną bazę cenową, dostaniemy listę baz, z której wybieramy bazę, a
następnie właściwy cennik. Jeśli mamy tylko jedną bazę, od razu do-
staniemy listę cenników do wyboru. Po wybraniu cennika w polu Baza:
pojawi się identyfikator bazy, z której cennik pochodzi, w polu Cennik:
– identyfikator cennika, zaś cennik zostanie dopisany do listy.

Aby dopisać następny cennik, korzystamy z przycisków (Dodaj)


lub (Dodaj z bazy). Po kliknięciu na pierwszym z nich zostanie wy-
generowany pusty wiersz, do którego będziemy mogli wpisać na
przykład identyfikator bazy i cennika, który jeszcze nie istnieje lub
wprowadzić dane przyciskiem Wybór cennika… Kliknięciem na przy-
cisku Dodaj z bazy od razu zostanie wstawiony cennik wybrany z listy
cenników danej bazy.

Program do kosztorysowania 131


Rys. 100. Karta, na której wybieramy cenniki RMS współpracujące z kosztorysem.

Przycisk służy do usunięcia cennika z listy, zaś przycisk umożli-


wia edycję, przy czym zmiany potwierdzamy przyciskiem , a
anulujemy .

Przyciskami i zmieniamy kolejność cenników na liście. Jest to


istotne, ponieważ cenniki przeszukiwane są w kolejności takiej, jak na
liście.
Jeśli włączymy opcję Pokazuj informacje cenników w liście, oprócz
identyfikatora bazy i cennika zostanie dodatkowo wyświetlona infor-
macja o poziomie cen oraz opisie cennika.
♦ Na karcie ‘Cenniki po-
zycji’ decydujemy, z ja-
kich cenników jednost-
kowych pozycji bę-
dziemy korzystać pod-
czas pracy z kosztory-
sem (rys. 101). Obsługa
listy jest taka sama jak
w przypadku cenników
RMS.

Rys. 101. Lista cenników pozycji podłączonych do kosztorysu.

132 NORMA PRO


♦ Akceptujemy ustawienia kliknięciem na przycisku OK. Na ekranie po-
jawi się pusty formularz kosztorysu.

UWAGA! Nie jest konieczne określanie wyżej opisanych opcji, gdyż


można je zdefiniować później, wywołując okno opcji kosztorysu (menu
Opcje, polecenie Kosztorysu… (patrz rozdział OPCJE KOSZTORYSU).

Tworzenie kosztorysu na bazie innego kosztorysu


Jeśli chcemy utworzyć nowy kosztorys na bazie już istniejącego koszto-
rysu, z menu Plik wybieramy polecenie Nowy lub klikamy na odpowiada-
jącym mu przycisku na pasku narzędzi. Po ukazaniu się okna z rys. 99 i
wpisaniu nazwy kosztorysu klikamy na przycisku Na podstawie… W
wyniku otrzymamy okno takie, jak okno otwierania już istniejącego
kosztorysu (rys. 102), z którego wybieramy kosztorys bazowy. Po dokona-
niu wyboru i potwierdzeniu kliknięciem na przycisku Otwórz pola nowego
kosztorysu zostaną wypełnione informacją pobraną z kosztorysu bazowego.
Ich zawartość może oczywiście zostać przez nas zmodyfikowana.

Otwieranie do edycji już istniejącego kosztorysu


Jeśli chcemy pracować nad kosztorysem, który wcześniej został zapisany
na dysku, z menu Plik wybieramy polecenie Otwórz… lub klikamy na
przycisku znajdującym się na pasku narzędzi.
Po pojawieniu się okna z rys. 102:
♦ W polu Katalogi kosztory-
sów: wybieramy z listy
jeden z katalogów zade-
klarowanych w ścieżce
dostępu do kosztorysów
(patrz polecenie Opcje
programu, karta ‘Ścieżki
programu’).
♦ Jeśli kosztorys znajduje się w innym folderze niż zadeklarowane w
ścieżkach dostępu do kosztorysów, w polu Szukaj w: i pod nim przeszu-
kujemy drzewo folderów, aż znajdziemy poszukiwany kosztorys.
Kliknięciem na strzałce z prawej strony pola rozwijamy listę wszystkich

Program do kosztorysowania 133


dostępnych dysków oraz otwartych folderów. Kliknięcie na literze lub
nazwie określonego dysku lub folderu spowoduje jego wybranie i
wyświetlenie jego zawartości w polu poniżej. Z kolei dwukrotne klik-
nięcie na folderze otwiera go, zaś kliknięcie na pliku – powoduje
umieszczenie jego nazwy w polu Nazwa pliku:.

Rys. 102. Okno otwierania już istniejącego kosztorysu.

Zaraz po pojawieniu się okna z rys. 102 w polu Szukaj w: otwierany jest
pierwszy folder wpisany w ścieżce dostępu do kosztorysów (patrz roz-
dział EKRAN GŁÓWNY I
OPCJE PROGRAMU).
♦ W polu Pliki typu: zaznaczamy
typ pliku, który chcemy wprowa-
dzić. Jeśli otwieramy kosztorys,
będzie nim typ Kosztorysy(*.kst).
♦ Z listy kosztorysów wyświetlonej
w okienku pod polem Szukaj w: wybieramy (klikając
na jego nazwie) potrzebny kosztorys, zaś z listy wer-
sji rozwiniętej po kliknięciu na strzałce obok pola
Wersja: – wersję kosztorysu. Lista pokazanych wersji
będzie zależała od liczby zapamiętywanych wersji ustawionej w opcjach
134 NORMA PRO
programu i od ilości wykonanych operacji zapisu na dysk danego kosz-
torysu. Wersja kst oznacza ostatnią wersję kosztorysu, poprzednie wer-
sje oznaczane są kolejno 001, 002, itd. od najmłodszej do najstarszej.
♦ W dolnej części okna, w części ‘Opis wybranego kosztorysu’ pojawiają
się podstawowe informacje o kosztorysie: opis, wartość i dane użyt-
kownika.
♦ Po potwierdzeniu kliknięciem na przycisku Otwórz na ekranie zostanie
wyświetlony wybrany kosztorys oraz pojawi się nowe menu i pasek na-
rzędzi.
♦ Jeśli nie znamy nazwy kosztorysu, możemy spróbować go znaleźć we-
dług fragmentu tekstu pochodzącego z opisu lub strony tytułowej. W
tym celu klikamy na przycisku Szukaj, następnie w oknie, które się
ukaże, w polu Szukany tekst: wpisujemy fragment tekstu i klikamy na
przycisku OK.

Rys. 103. Wyszukiwanie kosztorysów wg fragmentu tekstu z opisu


lub strony tytułowej.

Zachowywanie kosztorysu
Każdy kosztorys po poprawnej edycji powinien być zapisany (zapamiętany
do późniejszej edycji) na dysku. Jeśli kosztorys zachowujemy pod tą samą
nazwą, z którą został otwarty, klikamy na przycisku lub z menu Plik
wybieramy polecenie Zachowaj. Jeśli zaś chcemy zachować kosztorys pod
inną nazwą, z menu Plik wybieramy polecenie Zachowaj jako…

Program do kosztorysowania 135


Rys. 104. Okno zachowywania kosztorysu.

W tym wypadku pojawia się okno bardzo podobne do okna otwierania


kosztorysu (rys. 104). W oknie tym zostaje wyświetlona zawartość pierw-
szego folderu, który wpisany jest w ścieżce dostępu do kosztorysów. Jeśli
chcemy zapisać kosztorys w innym folderze, wybieramy go z listy wy-
świetlonej w polu Katalogi kosztorysów: lub otwieramy w polu Zapisz w:,
a jeśli chcemy nadać mu nową nazwę, wpisujemy ją w polu Nazwa pliku:.
Kosztorys zostaje zapamiętany po kliknięciu na przycisku Zapisz.
Jeśli kosztorys chcemy wyeksportować do innego formatu, wybieramy go
w polu Zapisz jako typ:. Wybranie typu Widok tekstowo uaktywni opcje
grupy ‘Eksportowany zakres kosztorysu’ i wtedy możemy zdecydować,
jaką część kosztorysu zapisujemy.

Wersje kosztorysu
Każdy kosztorys możemy zapamiętać w kilku ostatnich wersjach. Ilość pa-
miętanych wersji wprowadzamy w polu Liczba wersji na dysku: po wy-
wołaniu polecenia Programu… z menu Opcje. Za każdym razem, gdy
zapisujemy kosztorys poleceniami Zachowaj lub Zachowaj jako…, two-
rzona jest kolejna wersja. Wersja kst (plik o rozszerzeniu .KST) oznacza

136 NORMA PRO


ostatnią wersję kosztorysu, poprzednie wersje oznaczane są kolejno 001,
002, itd, od najmłodszej do najstarszej (tzn. wersja o numerze 003 jest
starsza niż wersja 001). Pliki związane z tymi wersjami mają rozszerzenia
.001, 002, itd.

Kopia awaryjna i zapasowa bieżącego kosztorysu


Kopia awaryjna kosztorysu o rozszerzeniu .AWA zapisywana jest na dysk
co kilka minut. Jeżeli w trakcie pracy nad kosztorysem „padnie” system lub
program, ostatni stan można odzyskać wczytując kosztorys o nazwie pad-
niętego kosztorysu i tym właśnie rozszerzeniu. Częstość automatycznego
tworzenia kopii awaryjnej podajemy w opcjach programu (menu Opcje,
polecenie Programu…) wpisując odpowiednią ilość minut w pole Kopia
awaryjna co:.
W przypadku gdy zaznaczona jest opcja Zachowywanie ostatniej kopii
awaryjnej w pliku *.BAK oraz jeśli kosztorys został zapisany na dysk i za-
mknięty prawidłowo, ostatnia kopia awaryjna zmienia rozszerzenie na
.BAK i staje się kopią zapasową bieżącej wersji kosztorysu.
Kopia zapasowa nie powstaje, jeśli opcja Zachowywanie ostatniej kopii
awaryjnej w pliku *.BAK nie jest zaznaczona.
Załóżmy, że w trakcie pracy nad kosztorysem ŁAZIENKI.KST nastąpiła
awaria zasilania – program został przerwany a system zresetowany. Po po-
wtórnym uruchomieniu Normy Pro znaleziona zostaje kopia awaryjna
i wyprowadzany jest komunikat informujący o tym fakcie (rys. 105).

Rys. 105. Komunikat o znalezieniu kopii awaryjnej.

W tym momencie musimy podjąć decyzję, co z tą kopią zrobić: możemy ją


wczytać do programu i dalej pracować nad kosztorysem (przycisk Wczy-
taj), możemy pozostawić na dysku i dopiero potem ją wczytać (Pozostaw)
lub też możemy ją usunąć z dysku (Usuń), w przypadku gdy jesteśmy
całkowicie pewni, że dokonane zmiany nie muszą być zachowane. Jeśli
kopię awaryjną zostawiliśmy na dysku, to aby ją wczytać, wywołujemy
polecenie Otwórz… z menu Plik, w polu Wyświetl pliku typu: wybieramy

Program do kosztorysowania 137


typ Wszystkie pliki(*.*) i w liście plików szukamy pliku o nazwie
kosztorysu i rozszerzeniu .AWA (patrz rys. 106). Plik ten następnie otwie-
ramy do edycji.

Rys. 106. Kosztorysy wraz z plikami kolejnych wersji i kopiami awaryjnymi.

138 NORMA PRO


8. OPCJE KOSZTORYSU
Prawidłowe ustawienie opcji kosztorysu jest bardzo ważne, ponieważ rzu-
tuje na sposób obliczeń narzutów, rozliczeń materiałów i robocizny, wy-
glądy ekranów, dostęp do cenników, przeliczanie walut, itd. Opcje koszto-
rysu można określić zanim zaczniemy wprowadzać pozycje lub zmieniać je
później, w trakcie pracy z kosztorysem. Każdy kosztorys ma swoje in-
dywidualne ustawienia, zapamiętywane razem ze wszystkimi pozostałymi
danymi.
Do określania parametrów kosztorysu służy polecenie Opcje kosztorysu…
z menu Kosztorys. W oknie opcji (rys. 107) znajduje się zestaw kilkunastu
kart, które służą do zdefiniowania najważniejszych właściwości kosztorysu.
Do parametrów kosztorysu należy włączyć również formularz kalkulacji
zawierający opis wszystkich zasad i założeń, według których obliczany jest
kosztorys. Formularz kalkulacji można obejrzeć i zmodyfikować wy-
wołując polecenie Formularz kalkulacji z menu Opcje.

Rodzaj kosztorysu i typy kalkulacji


Rodzaj kosztorysu i typy kalkulacji określamy na karcie ‘Opisy’ (rys.
107).
♦ W grupie ‘Rodzaj kosztorysu’ wybieramy typ, który jest dla nas najbar-
dziej odpowiedni. Wybranie opcji Kosztorys oznacza, że nasz kosztorys
będzie przedstawiony w sposób tradycyjny, jako zwykły kosztorys.
Opcja Książka przedmiarów służy do przedstawienia kosztorysu w
formie tabeli zawierającej dokładny opis zdefiniowanych obmiarów.
Zaznaczenie opcji Kosztorys inwestorski spowoduje wygenerowanie
takiego obrazu kosztorysu, w którym każda pozycja będzie podsu-
mowana wraz z obliczonymi dla niej narzutami. Zmiana opcji
kosztorysu w trakcie jego tworzenia może spowodować wyświetlenie
komunikatu z informacją o zmianach, które zostały dokonane w wyniku
zmiany sposobu obliczeń (rys. 130).
♦ Pole wyboru Kalkulacja uproszczona zaznaczamy wtedy, gdy chcemy
prowadzić kosztorysowanie uproszczone (patrz rozdział KOSZTO-
RYSOWANIE UPROSZCZONE).
♦ Jeśli planujemy wprowadzenie okresów rozliczeniowych i rozliczanie
wykonanych robót, powinniśmy zaznaczyć opcję Rozliczanie wykona-

Program do kosztorysowania 139


nych robót (patrz rozdział HARMONOGRAMOWANIE I ROZLI-
CZANIE WYKONANYCH ROBÓT).

Rys. 107. Opcje kosztorysu – karta ‘Opisy’

♦ Opcję Harmonogramowanie robót zaznaczamy wtedy, gdy do rozlicza-


nia robót chcemy wprowadzić klucze lokalizacyjne i wykonawcze oraz
wtedy, gdy dane z kosztorysu mają być przesłane do programów do
harmonogramowania (patrz rozdział HARMONOGRAMOWANIE I
ROZLICZANIE WYKONANYCH ROBÓT).
♦ Jeśli chcemy korzystać z cenników dostawców, określać rabaty i inne
dane związane z dostawcami powinniśmy zaznaczyć opcję Cenniki
dostawców.
Opcje określone na tej karcie można zapamiętać jako domyślne kliknięciem
na przycisku Zachowaj jako domyślne.
Opcje, które zostały zapamiętane jako domyślne można z powrotem
przywrócić klikając na przycisku Wczytaj opcje domyślne.
Opcje można również czytać z innego kosztorysu wykorzystując przycisk
Wczytaj z kosztorysu.

140 NORMA PRO


Opis, charakterystyka obiektu i strona tytułowa
Krótki opis kosztorysu, charakterystykę obiektu i zawartość strony tytuło-
wej wprowadzamy na karcie ‘Opisy’ opcji kosztorysu (rys. 107).

Opis kosztorysu
W polu Opis kosztorysu: wpisujemy krótki tekst, streszczający charakter
robót.

Strona tytułowa
Po kliknięciu na przycisku Strona tytułowa…, znajdującym się na karcie
‘Opisy’, pojawia się okno służące do definiowania parametrów tytułowej
strony wydruku kosztorysu. Na karcie ‘Dane strony tytułowej’ wypeł-
niamy poszczególne pola wprowadzając tekst z klawiatury.
Nazwę kosztorysu można wpisać z klawiatury lub wprowadzić jako jeden z
typów: kosztorys ofertowy, zamienny i powykonawczy. Wystarczy kliknąć
na strzałce znajdującej się w polu Nazwa kosztorysu:, aby rozwinęła się
lista wyżej wymienionych typów kosztorysów.

Rys. 108. Okno definiowania danych strony tytułowej – karta ‘Dane


strony tytułowej’.

Program do kosztorysowania 141


Rys. 109. Wybieranie typu kosztorysu.

Wyjaśnienie, jak wypełniać pola umieszczone jest na górze karty. Na dole


znajduje się przycisk Wczytaj domyślne, umożliwiający wczytanie wcze-
śniej zapisanych danych strony tytułowej, Zachowaj jako domyślne, po-
zwalający na zapamiętanie bieżących danych strony, Wczytaj z koszto-
rysu, przy pomocy którego możemy wczytać dane z innego kosztorysu.
Przyciskiem Akceptuj i skopiuj do schowka potwierdzamy poprawność
danych i ładujemy je do schowka. Dane ze schowka możemy potem
wstawić do innych dokumentów.
Karta ‘Opcje druku strony tytułowej’ zawiera ustawienia dotyczące za-
wartości i wyglądu strony tytułowej (rys. 110).

Rys. 110. Opcje druku strony tytułowej.

142 NORMA PRO


Karta ‘Klauzula o uzgodnieniu kosztorysu’ służy do wpisania tekstu
klauzuli. Tekst możemy wprowadzić z klawiatury lub wczytać z już istnie-
jącego kosztorysu (przycisk Wczytaj z kosztorysu).
W grupie ‘Hasła dla danych strony:’ definiujemy szereg haseł (czyli tek-
stów opisujących pola), które mogą znaleźć się na stronie. Teksty wpro-
wadzone w pola Nazwa inwestycji, Adres inwestycji, Inwestor, Adres in-
westora, itd. pojawią się na wydruku jako komentarze. Również teksty
wpisane w pola znajdujące się w obszarze ‘Hasła dla podpisów:’ umiesz-
czone zostaną na wydruku.
W polu Poziom cen kosztorysu wpisujemy z klawiatury informacje o po-
ziomie cen. Pole to staje się niedostępne, gdy zaznaczymy opcję z bazy
cenowej, gdyż informację tę będziemy czerpać z cennika dołączonego do
kosztorysu.

Rys. 111. Na górze wypełnianie haseł umieszczanych na stronie tytułowej, na dole


fragment wydruku strony tytułowej z tymi hasłami.

W grupie ‘Umieść na wydruku’ zaznaczamy te składniki kosztorysu, które


mają znaleźć się na stronie tytułowej.
W grupie ‘Kolejność druku narzutów’ określamy, w jakiej kolejności mają
być drukowane tabele narzutów (o ile w ogóle mają być drukowane).
Mamy dwie możliwości: najpierw druk narzutów indywidualnych w
działach, następnie narzutów wspólnych działów i na końcu – narzutów na
całość kosztorysu lub odwrotnie, najpierw narzuty na kosztorys, potem na-
rzuty wspólne i narzuty indywidualne. Na rysunkach poniżej pokazany jest

Program do kosztorysowania 143


wydruk obu tych wariantów (na cały kosztorys naliczany jest tylko podatek
VAT).

Narzuty wydrukowane wg opcji indyw., wspólne, kosztorysu.

Narzuty wydrukowane wg opcji kosztorysu, wspólne, indyw.

Charakterystyka obiektu
Przycisk Charakterystyka… (rys. 107) umożliwia wywołanie okna, w
którym wprowadzamy tekst opisujący szczegółowo kosztorys.

Rys. 112. Okno edycji charakterystyki obiektu i robót.

144 NORMA PRO


Tekst ten można dzielić na paragrafy i podparagrafy. Jeśli tak zrobimy,
strukturę paragrafów ładnie widać po włączeniu opcji Konspekt:. Wtedy z
lewej strony pojawi się drzewo paragrafów, a z prawej zawartość para-
grafu. Na rys. 112 widać charakterystykę obiektu opisaną przy pomocy
paragrafów. Jeśli charakterystyka jest tekstem prostym, może oczywiście
zostać przedstawiona w postaci jednego paragrafu.
Jeśli przystępujemy do pisania nowej
charakterystyki, widzimy tylko jeden para-
graf (rysunek obok). W tym momencie mo-
żemy zacząć pisać tekst.
Na dole okna edycji charakterystyki znajdują się przyciski ułatwiające
tworzenie dokumentu. Przycisk Wczytaj… służy do wczytania charakte-
rystyki z innego kosztorysu, przycisk Szukaj… – do znalezienia słowa czy
frazy w dokumencie, zaś przycisk Zastąp… – do zastąpienia znalezionego
tekstu innym tekstem. W grupie ‘Podział strony’ umieszczone są przyciski
Wstaw i Usuń umożliwiające wstawienie lub usunięcie podziału strony. W
grupie ‘Paragraf’ mamy przyciski obsługujące wstawianie i usuwanie
paragrafów (Nowy i Usuń), przesuwanie ich na niższy bądź wyższy
poziom ( , ) oraz ustawianie numeracji (opcje Włącz numerowanie,
Kontynuacja numeracji).
Jeśli włączymy numerowanie paragrafów, będziemy mogli określić format
tej numeracji wybierając w polu Szablon numeracji: odpowiedni szablon.
Szablony numeracji dodajemy, modyfikujemy i usuwamy po kliknięciu na
przycisku Edytuj… W oknie takim jak na rys. 113 definiujemy poszcze-
gólne parametry numeracji. Żeby użytkownikowi ułatwić obsługę tego
okna, domyślnie zdefiniowano osiem schematów numeracji, które repre-
zentowane są przez przyciski umieszczone w grupie ‘Przyjmij schemat
numeracji’. Kliknięcie na jednym z tych przycisków spowoduje zmianę
ustawień w polach.

Program do kosztorysowania 145


Rys. 113. Okno określania formatów numeracji.
Jak ustawienia wpływają na wygląd numeracji pokażemy na przykładzie.
Załóżmy, że chcemy uzyskać trójpoziomową strukturę paragrafów z taką
numeracją, jak na rysunku poniżej. Każdy poziom jest tu formatowany w
inny sposób.

W polu Poziom: wybieramy ten poziom, który aktualnie formatujemy. W


grupie ‘Opcje paragrafu’ wybranego poziomu określamy:
• Wygląd numeracji w polu Styl numeracji:. Dla poziomu 1 wybieramy
styl I, II, III…, dla poziomu 2 – , A,B.C… , zaś dla poziomu 3 –
1,2,3…

146 NORMA PRO


Rys. 114. Numeracja poziomu pierwszego, drugiego i trzeciego.

• Separator oddzielający dany poziom od poprzed-


niego (wyższego) w polu Separator od poziomu
wyższego:. Gdybyśmy na przykład dla drugiego
poziomu wprowadzili znak równości (=), to
uzyskamy taki wygląd numeru jak na rysunku
obok. Najczęściej separatorem tym jest kropka.
Wprowadzenie separatora tego typu ma sens
wtedy, gdy zaznaczymy opcję Numerator zawiera
numeratory wyższych poziomów, ponieważ wtedy
numer poziomu wyższego nie zlewa się z
numerem bieżącym.
• Separator oddzielający dany poziom od następnego (niższego) w polu
Separator od poziomu niższego:. Gdybyśmy na
przykład dodatkowo dla drugiego poziomu
wprowadzili znak równości (=), to uzyskamy taki
wygląd numeru jak na rysunku obok. Separator
ten oddziela również numer paragrafu od tekstu,
który występuje za nim. Najczęściej separator od
niższego poziomu jest kropką.
• Jeśli chcemy, aby numer zawierał numer paragrafu wyższego, należy
zaznaczyć opcję Numerator zawiera numeratory wyższych poziomów.

Program do kosztorysowania 147


Na rysunku obok pokazane jest numerowanie, gdy poziom drugi i trzeci
mają tę opcję włączoną, zaś separatorami poziomów są kropki.
Gdybyśmy chcieli uzyskać numerację taką, jak na rysunku poniżej, wy-
starczy kliknąć na przycisku .

Pomimo że w drzewie paragrafy są wcięte, na wydruku wcięcia nie będzie,


jeśli nie zaznaczymy opcji Wcięcie.
Wyróżnienie pierwszego wiersza danego poziomu możemy uzyskać, jeśli
zaznaczymy opcję Wyróżnienie pierwszego wiersza paragrafu. Wtedy
możemy zmienić typ, rozmiar i kolor czcionki oraz tło, na którym jest
drukowana.

Numerowanie elementów, pozycji i działów


Na karcie ‘Numerowanie’ określamy opcje sterujące numerowaniem
elementów, pozycji i działów (rys. 115).

Rys. 115. Karta ‘Numerowanie’.

148 NORMA PRO


• Zaznaczenie opcji Pozycje numerowane działami oznacza, że pozycje
będą numerowane w każdym dziale osobno, zaś numer ich będzie
składał się z numeru działu i numeru pozycji w dziale. W przeciwnym
wypadku pozycje zostaną ponumerowane w sposób ciągły w całym
kosztorysie (rys. 116).

Rys. 116. Z lewej pozycje numerowane działami, z prawej w sposób ciągły.

• W Normie Pro pozycje są numerowane automatycznie. Opcję tę mo-


żemy wyłączyć zaznaczając Pozycje numerowane ręcznie i wtedy sami
musimy pilnować właściwej numeracji.
• Standardowo nieaktywne warianty elementów RMS, pozycji czy dzia-
łów nie są numerowane. Jeśli jednak chcemy, aby były, musimy zazna-
czyć opcję Numerowanie nieaktywnych.
• Jeśli chcemy działy numerować ręcznie, zaznaczamy opcje Działy nu-
merowane ręcznie.
• Format numeracji działów wprowadzamy w polu Numeracja działów:.
Standardowo działy numerowane są cyframi. Można jednak wyobrazić
sobie numerację rzymską (wtedy w polu wpisujemy znak ‘I’) lub lite-
rową (małymi lub dużymi literami) i wtedy w polu wpisujemy literę ’A’
lub ‘a’.
• W grupie ‘Numeracja RMS w zestawieniu zerowych i niezerowych’
wybieramy sposób numerowania RMS w zestawieniach RMS o cenach
zerowych i cenach niezerowych.
Jeśli zaznaczymy opcję Ciągła 1,2 ,...(tylko pokazanych), numeracja
będzie ciągła w danym zestawieniu.
Jeśli zaznaczymy Tak jak w zestawieniu wszystkich, numery elementów
w zestawieniu będą takie jakie występowały w zestawieniu wszystkich
elementów (rys. 117).

Program do kosztorysowania 149


Rys. 117. Zestawienie materiałów z cenami zerowymi. Z lewej numeracja ciągła, z
prawej numeracja jak w zestawieniu wszystkich materiałów.

Ceny i waluty w kosztorysie


Karta ‘Ceny i waluty’ (rys. 118) pozwala ustalić walutę kosztorysu (pole
Waluta kosztorysu) oraz określić, z jakim poziomem cen będzie współ-
pracował kosztorys (grupa ‘Pobieranie cen z poziomu’). W polu Tabela
walut kosztorysu: wyświetlane są waluty występujące w kosztorysie wraz z
zapamiętanymi kursami, a przyciskiem Aktualizuj można wczytać aktu-
alne kursy walut.

Rys. 118. Karta ‘Ceny i waluty’.

Cenniki kosztorysu
Cenniki RMS
Karta ‘Cenniki RMS’ pozwala wybrać cenniki elementów RMS podłą-
czane do kosztorysu. Opis wyboru cenników znajduje się na str. 131 w roz-
dziale OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU.

150 NORMA PRO


Cenniki pozycji
Karta ‘Baza cen pozycji’ umożliwia wybranie cenników pozycji podłącza-
nych do kosztorysu. Opis karty znajduje się na str. 132 w rozdziale
OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU.

Cennik obiektów
Na karcie ‘Cennik obiektów’ określamy cechy cennika obiektów.
Ponieważ w kosztorysie znajdują się obliczone ceny wykonania różnych
robót, wartość takiego kosztorysu, jego działów i poddziałów można za-
chować w cenniku obiektów i wykorzystać w innych kosztorysach. Pod-
czas wywoływania polecenia Wstaw do cennika obiektów… z menu
Kosztorys lub menu Dział zaznaczony dział lub cały kosztorys jest au-
tomatycznie wstawiany do tego właśnie cennika. Cennik obiektów może
być jednocześnie podłączony do kosztorysu jako cennik pozycji, to znaczy
jako cennik, z którego pobierane są ceny.
Zawartość cennika obiektów można obejrzeć i modyfikować w widoku
struktury drzewiastej w oknie katalogów norm (polecenie Zapisywanie cen
obiektów | Pokaż cennik strukturalnie… z menu Ceny) lub w oknie
cennika (polecenie Zapisywanie cen obiektów | Pokaż cennik… z menu
Ceny).
Jeśli do katalogu pozycji wstawiamy własny obiekt, należy określić do ja-
kiego wydawnictwa i katalogu ma należeć. Dane te potrzebne są do zbu-
dowania drzewa właściwego dla danego cennika. Domyślne wydawnictwo,
nazwę, numer, podstawę, a nawet numer wariantu również określamy na
karcie ‘Cennik obiektów’ (rys. 119).
Cennik obiektów wybieramy po kliknięciu na przycisku Wybór cennika…
Jeśli w systemie jest więcej niż jedna baza, najpierw wybieramy bazę, a
potem cennik, jeśli zaś jest jedna baza, od razu wybieramy cennik.
Do wprowadzenia wydawnictwa z listy wydawnictw służy przycisk
umieszczony z prawej strony pola Wydawnictwo. Po kliknięciu na nim
otwiera się okno z danymi wydawnictwa. Nazwę i numer katalogu wpro-
wadzamy bezpośrednio z klawiatury lub klikając na przycisku z prawej
strony pola Katalog: (okna edycji wydawnictw i katalogów opisane są w
rozdziale CENY, BAZY CENOWE I CENNIKI, podrozdział Wydaw-
nictwa i katalogi).

Program do kosztorysowania 151


W polu Podstawa wprowadzany podstawę, jaką będę miały obiekty, a w
polu Wariant – numer wariantu.

Rys. 119.Karta ‘Cennik obiektów’.

Ceny dostawców
Karta ‘Ceny dostawców’ jest dostępna wtedy, gdy w opcjach kosztorysu,
na karcie ‘Opisy’ została zaznaczona opcja Cenniki dostawców.
♦ Jeśli zaznaczymy opcję Sygnalizowanie rabatów większych niż maksy-
malny, to w oknie zmiany danych RMS, na karcie ‘Dostawca’ po
wypełnieniu rabatów pojawi się ostrzeżenie, gdy rabat zastosowany jest
wyższy od rabatu maksymalnego.
♦ Jeśli zaznaczymy opcję Pytanie o rabat przy wstawianiu cen z bazy, to
po każdym wstawieniu
towaru z cennika do-
stawców zostanie wy-
prowadzone pytanie o
wprowadzenie rabatu.
♦ Jeśli zaznaczymy opcję Edycja cen efektywnych, gdy był zastosowany
rabat, to w oknie Zmień dane RMS w pozycji, mimo ustawionych ra-
batów producenta, mamy możliwość edycji ceny jednostkowej ele-
mentu. W przeciwnym wypadku ceny jednostkowej nie będzie można
zmienić.

152 NORMA PRO


♦ Jeśli zaznaczymy opcję Ustawianie rabatu, gdy nie była podana cena do-
stawcy, w oknie zmiany danych RMS na karcie ‘Dostawca’ możemy
ustawić rabat nawet wtedy, gdy cena dostawcy była równa zeru.

Rys. 120. Karta ’Ceny dostawców’.

Rozliczanie RMS
Na karcie ‘Rozliczanie RMS’ (rys. 124) określamy sposób rozliczania ro-
bocizny, materiałów inwestora oraz definiujemy współczynniki norm dla
całego kosztorysu..
♦ W grupie ‘Rozliczanie robocizny’ zaznaczamy opcję Osobno, jeśli
każdy zawód ma być traktowany oddzielnie. Gdy zaznaczymy opcję
Razem, zawody są sumowane. W przypadku zaznaczenia Warianty
‘osobno’ i ‘razem’, robocizna występuje w dwóch wariantach: osobno i
razem.

Rys. 121. Pozycja z robocizną rozliczaną osobno.

Program do kosztorysowania 153


Rys. 122.Pozycja z robocizną rozliczaną razem.

Rys. 123. Pozycja z robocizną rozliczana według opcji Warianty ‘ osobno’


i ‘razem’, aktywnym wariantem jest wariant osobnego rozliczania.

Stawkę robocizny wpisujemy w pole Stawka robocizny:. Pole to jest


niedostępne, gdy jest zaznaczona opcja osobnego rozliczania
robocizny.
♦ W grupie ‘Materiały inwestora’ wybieramy sposób rozliczenia materia-
łów inwestora. Materiały te mogą być Nie odliczane, Odliczane w
podsumowaniu lub Odliczane od kosztów bezp.

Rys. 124. Opcje kosztorysu – karta ‘Rozliczanie RMS’.

♦ W grupie ‘Współczynniki norm, uzasadnienie’ możemy ustalić współ-


czynniki norm dla całego kosztorysu wraz z uzasadnieniem ich stoso-
wania.

154 NORMA PRO


Opcje obliczania narzutów
Na karcie ‘Liczenie narzutów’ ustawiamy opcje obliczeń narzutów.

Rys. 125. Opcje kosztorysu – karta ‘Liczenie narzutów’.

Wybór sposobu obliczania narzutów


W grupie ‘Narzuty liczone’ zaznaczamy opcję pozycjami, jeśli chcemy, aby
narzuty były liczone dla każdej pozycji osobno i dopiero potem sumowane,
opcję działami, gdy narzuty mają być obliczane od każdego działu i potem
sumowane dla całego kosztorysu lub opcję Dla całości, gdy mają być
obliczane od wartości całego kosztorysu. Zaznaczenie opcji Dla kosztów
jednostkowych oznacza, że narzuty liczone pozycjami będą naliczane od
kosztów jednostkowych, w przeciwnym wypadku – od całkowitych
nakładów. Jeśli zaznaczymy opcję Z narzutami działów i pozycji, bę-
dziemy mogli definiować indywidualne narzuty na pozycję i na działy, jeśli
nie – pozostaną tylko narzuty wspólne działów i całego kosztorysu. Włą-
czenie jednej z opcji grupy ‘Narzuty liczone’ spowoduje zablokowanie lub
odblokowanie opcji umieszczonych obok. I tak, jeśli włączymy działami, to
zablokowana zostanie opcja Dla kosztów jednostkowych, jeśli zaznaczymy
dla całości, zostaną zablokowane opcje Dla kosztów jednostkowych i Z na-
rzutami działów i pozycji.
Ażeby uniknąć nieporozumień w przypadku tworzenia kosztorysów ofer-
towych zgodnych z ustawą o zamówieniach publicznych, użytkownik ma

Program do kosztorysowania 155


możliwość wyboru szablonu obliczeń dla kosztorysów tego typu oraz może
uaktywnić opcję generowania ostrzeżeń dotyczących wydruków dla
różnych sposobów obliczania narzutów.
Szablon obliczania narzutów wybieramy w polu kosztorysu Szablon li-
czenia narzutów:. Jeśli wybierzemy Zamówienia publiczne(oferta), to
automatycznie zostaną zaznaczone właściwe opcje, których nie będzie
można zmienić. Jeśli wybierzemy Narzuty liczone dla całego kosztorysu,
to narzuty będę liczone od wartości zsumowanych kosztów w całym
kosztorysie. Jeśli w polu Szablon liczenia narzutów: wybierzemy Usta-
wienia własne, to opcje staną się dostępne i będzie można określić własny
sposób obliczania narzutów.

UWAGA! Dokładne wyjaśnienie konsekwencji wyboru określonych


ustawień narzutów znajduje się w rozdziale NARZUTY.

Ostrzeżenia generowane przed wydrukami


Na karcie ‘Liczenie narzutów’ znajduje się dodatkowe pole wyboru
Sprawdzanie sposobu liczenia narzutów. Jeśli pole to zostanie zaznaczone,
program będzie generował ostrzeżenia w przypadku wystąpienia
niedokładności wyliczeń wartości pozycji i podsumowań (rys. 126). W dol-
nej części okna kontroli wydruków wyświetlana jest informacja o tym, z
jakimi niedokładnościami mamy do czynienia.

Rys. 126. Przykładowe ostrzeżenia i informacje generowane przed


wydrukiem kosztorysu.

156 NORMA PRO


Opcje dotyczące rozliczania kosztów transportu
W grupie ‘Koszty zakupu i transportu materiałów i sprzętu’ decydujemy, w
jaki sposób do kosztorysu włączane są koszty zakupu i transportu mate-
riałów i sprzętu.
Zaznaczenie opcji doliczanie do ceny jedn. oznacza, że koszty zakupu i
transportu materiałów doliczane są do ceny jednostkowej, a koszty prze-
wozu, montażu, demontażu i obsługi sprzętu zostają wliczone w cenę ma-
szynogodziny. W polu Dla nowych materiałów: wpisuje się procent, o jaki
ma być podniesiona cena jednostkowa nowo wprowadzanych materiałów,
tak aby uwzględnione w niej były koszty zakupu i transportu materiałów.
Jeśli sposób obliczania kosztów jest inny niż procentowy, należy go
określić indywidualnie dla każdego materiału (patrz rozdział ELEMENTY
RMS, Uwzględnianie kosztów transportu w cenie materiałów
i sprzętu). Jeśli procent ten zostanie zmieniony, dla wszystkich
materiałów, które na karcie ‘Koszty transportu’ mają zaznaczoną opcję Z
opcji kosztorysu (patrz rys. 225) procent ten też zostanie zmieniony, a więc
również zmienią się te koszty.
W przypadku sprzętu koszty transportu nie są automatycznie doliczane do
kosztów maszynogodziny, należy więc je zmienić indywidualnie dla każ-
dego sprzętu.
Domyślnie nowy kosztorys jest otwierany z opcją doliczanie do ceny jed-
nostkowej.
Jeśli tworzymy kosztorys tradycyjnie (przy włączonej opcji jako narzuty
lub pozycje), wstawiając koszty zakupu jako narzuty, a koszty transportu
jako osobne pozycje, po jego wykonaniu możemy przełączyć sposób roz-
liczania na doliczanie do ceny jedn.. Wtedy z kosztorysu znikną koszty
zakupu i koszty transportu, a ich wartości zostaną doliczone do cen jed-
nostkowych materiałów i cen maszynogodziny. Trzeba przy tym pamiętać,
że nie da się z powrotem automatycznie wyodrębnić kosztów zakupu czy
transportu, można natomiast ręcznie wprowadzić je jako pozycje lub na-
rzuty. Jeżeli do przeliczonego kosztorysu zostaną wstawione nowe pozycje,
to do cen jednostkowych nowo wprowadzanych materiałów będą doliczane
koszty według stawki procentowej, którą powinniśmy określić w polu Dla
nowych materiałów. W ten sam sposób możemy przeliczyć kosztorysy
utworzone w starszych wersjach Normy.

Program do kosztorysowania 157


Dokładność wyświetlania cen i kwot
Na karcie ‘Dokładność prezentacji’ możemy określić dokładność (ilość
miejsc po przecinku) dla różnych kategorii danych: obmiarów, podsumo-
wania pozycji, podsumowania kosztorysu, nakładów i wartości jednost-
kowej i norm. Domyślnie ceny i kwoty zaokrąglane są do 2 miejsc po
przecinku.

Rys. 127. Opcje kosztorysu – karta ‘Dokładność prezentacji'

Jeżeli w grupie ‘Dokładność obliczeń kosztów jednostkowych’ zazna-


czymy opcję Ogranicz do wartości jednostk., to precyzja obliczania
kosztów jednostkowych zostanie ograniczona do dokładności wyświetlania
na ekranie, jeśli zaś opcję Pełna (maksymalna) – wartości te obliczane
będą w pełnej precyzji.
W grupie ‘Miejsce zaokrąglania wartości obmiarów’ możemy zdecydować,
na jakim etapie obliczeń obmiary będą zaokrąglane do precyzji podanej w
polu Obmiarów: w grupie ‘Dokładność obliczeń i prezentacji’. Jeśli
zaznaczymy opcję Wiersze obmiaru:, to do podanej dokładności jako
pierwsze zostaną zaokrąglone wiersze obmiaru, i dalej wszystkie następne.
Jeżeli zaznaczymy Sumy częściowe:, to wiersze obmiaru będą obliczane z
maksymalną dokładnością (ale będą wyświetlone z dokładnością prezen-
tacji), a jako pierwsze zostaną zaokrąglone sumy częściowe. Przy zazna-
czonej opcji Suma końcowa, wszystkie obliczenia będą wykonywane z
pełną precyzją, a dopiero suma końcowa zostanie zaokrąglona z podaną

158 NORMA PRO


dokładnością. Jeśli wybierzemy opcję Sumy częściowe lub Suma końcowa,
suma wierszy nie musi się równać sumie częściowej (rys. 128).

Rys. 128. Na rysunku widać, że suma wierszy w kolumnie ‘Poszcz’ (7.60+49.51=


57.11) nie jest równa wartości sumy częściowej (=57.10).

Jeśli zaznaczymy opcję Wiersze obmiaru: poszczególne sumy powinny się


zgadzać (rys. 129).

Rys. 129. Na rysunku widać, że suma wierszy w kolumnie ‘Poszcz’ (7.60+49.51=


57.11) jest równa sumie częściowej (=57.11).

Gdy zaznaczymy opcję Sygnalizowanie zaokrągleń wartości większych


niż.., to gdy w procesie przeliczania kosztorysu wartość zaokrąglona będzie
różnić się od pierwotnej o więcej niż określony procent, zostanie wy-
świetlony odpowiedni komunikat (patrz rys. 130).
Gdy komunikat z listą ostrzeżeń pojawi się pierwszy raz, można w nim
ustawić opcje prezentacji wartości znajdujące się w opcjach kosztorysu na
karcie ‘Dokładność prezentacji’. Jeśli zaznaczymy opcję Zwiększ precyzję
liczenia i prezentacji kosztów jednostkowych o 1, to na karcie tej liczba
wpisana w polu Wartość jednostk: zwiększy się o 1. Jeśli zaznaczymy
opcję Licz koszty jednostkowe z pełną precyzją, na karcie tej w grupie
‘Dokładność obliczeń kosztów jednostkowych’ zostanie ustawiona opcja
Pełna (maksymalna). Zaznaczenie opcji Zwiększ precyzję liczenia norm o
1 spowoduje zwiększenie dokładności obliczeń i prezentacji norm o 1.

Program do kosztorysowania 159


Rys. 130. Komunikat wyświetlony po zmianie rodzaju kosztorysu ze zwykłego
na kosztorys inwestorski.

Jeśli nie chcemy, aby okno z ostrzeżeniami było pokazywane, zaznaczamy


opcję Nie ostrzegaj więcej o takich sytuacjach.
Opcja Sygnalizuj zaokrąglenia większe niż.. odpowiada tej samej opcji
ustawianej na karcie ‘Dokładność prezentacji’ w oknie opcji kosztorysu.
Ze względu na różne sposoby sumowania elementów RMS w kosztorysie
normalnym i inwestorskim, podsumowania i sumy końcowe mogą się od
siebie różnić.

Opcje widoków zestawień


Karta ‘Widok zestawień’ (rys. 131) służy do określenia składników zesta-
wień wyświetlanych na ekranie.

160 NORMA PRO


Rys. 131. Karta ‘Widok zestawień’.

• Grupa ‘Podsumowanie kosztorysu’ dotyczy widoku Podsumowanie.


Zaznaczenie opcji Pokaż tabelę działów spowoduje pojawienie się w
podsumowaniu kosztorysu informacji o kosztach działów.

Rys. 132. Podsumowanie kosztorysu, gdy opcja Pokaż tabelę działów


nie jest zaznaczona.

Jeśli w widoku Podsumowanie w polu Wybór działu kosztorysu wybie-


rzemy Cały kosztorys, to w podsumowaniu zobaczymy tylko działy
najwyższego poziomu (rys. 133), jeśli zaś będziemy oglądać podsumo-
wanie działu, wyświetlone zostaną koszty poddziałów tego działu.

Program do kosztorysowania 161


Rys. 133. Podsumowanie kosztorysu, gdy opcja Pokaż tabelę działów
jest zaznaczona.

• W grupie ‘Sortowanie zestawienia RMS’ decydujemy w jaki sposób ma


zostać uporządkowana lista elementów RMS występujących w ze-
stawieniach. Jeśli zaznaczymy opcję Indeks ETO, to elementy RMS
zostaną wyświetlone w kolejności numerów ETO od numeru najmniej-
szego do największego. Po włączeniu opcji Nazwa RMS lista elemen-
tów zostanie wyświetlona według nazw. Opcja Wartość w kosztorysie
umożliwia uporządkowanie elementów RMS według ich wartości, w
kolejności od największej do najmniejszej. Po zaznaczeniu opcji Grupa
nakładów uzyskamy listę RMS posortowaną według grup nakładów.
Można też włączyć opcję Dostawca lub Indeks u dostawcy i wtedy
otrzymamy listę według kodów dostawców lub symboli towarów
występujących u danego dostawcy.
Jeśli zaznaczymy opcję Kolejność rosnąco, zestawienie zostanie po-
sortowane w kolejności od wartości najmniejszej do największej.
• W grupie ‘Tabela elementów scalonych’ deklarujemy jak ma być poka-
zywana tabela elementów scalonych. Opcja Pełna dotyczy pokazywania
parametrów ekonomiczno-technicznych. Jeśli jest zaznaczona, to
wyświetlana jest informacja o nazwach, ilościach i wartościach jedno-
stek elementarnych (rys. 134). Jeśli zaznaczymy Bez parametrów ek.-
techn., informacja o nich się nie pojawi (rys. 135). Po zaznaczeniu opcji
Wszystkie działy w tabeli zostaną pokazane działy wszystkich pozio-
mów. Zaznaczenie opcji Najwyższe poziomy pozwoli na wybranie nu-
meru poziomu zagłębienia, do którego mają zostać wyświetlone działy

162 NORMA PRO


(jeśli wybierzemy 1 – wyświetlą się tylko działy poziomu 1, jeśli 2 –
wyświetlone zostaną działy poziomu 1 i 2, a ewentualne działy poziomu
3 nie będą pokazane itd.). Zaznaczenie opcji Tylko działy z pozycjami
spowoduje wyświetlenie tylko tych działów, w których znajdują się
pozycje.

Rys. 134. Tabela elementów scalonych. Włączona opcja Pełna, pokazane tylko
działy pierwszego poziomu.

Rys. 135. Tabela elementów scalonych. Włączona opcja Bez parametrów


ek.-techn., pokazane tylko działy pierwszego poziomu.

Jeśli zaznaczymy opcję Narzuty wierszami, to za wartością netto w


kolejnych wierszach zostaną wyświetlone wszystkie narzuty na koszto-
rys (rys. 136).

Rys. 136. Tabela elementów scalonych. Zaznaczona opcja Narzuty wierszami.

Program do kosztorysowania 163


Jeśli opcję Narzuty wierszami wyczyścimy, to wartości narzutów
kosztorysu zostaną zsumowane w odpowiadających im kolumnach
i wyświetlone w jednym wierszu (rys. 137). W kolumnie „RAZEM” zo-
stanie pokazana suma narzutów.

Rys. 137. Tabela elementów scalonych. Opcja Narzuty wierszami wyczyszczona.

Jeśli zaznaczymy opcję Zawsze pokaż dział, to w przypadku wystąpienia


w kosztorysie tylko jednego działu, będzie on pokazany w tabeli.
• W grupie ‘Działy w zestawieniu materiałów’, dotyczącym widoku
Zest.materiał. w działach ustalamy, które działy mają być pokazy-
wane. Włączenie opcji Wszystkie oznacza, że w zestawieniach będą
pokazywane materiały z wszystkich działów. Zaznaczenie opcji Naj-
wyższe poziomy pozwoli na wybranie poziomu zagłębienia, do którego
chcemy oglądać zestawienie materiałów. I tak, jeśli wybierzemy 1 –
zostaną wyświetlone tylko materiały w działach poziomu 1, jeśli 2 –
zostaną wyświetlone materiały działów poziomu 1 i 2 itd. Zaznaczenie
opcji Tylko działy z pozycjami spowoduje wyświetlenie materiałów
tylko tych działów, w których znajdują się pozycje.
• Jeśli zestawienie RMS sortujemy według grup i zaznaczymy opcję Pod-
sumuj wartości grup RMS , to w ostatnim wierszu danej grupy, w ko-
lumnie „Wartość” znajdzie się podsumowanie wartości elementów da-
nej grupy (rys. 138).
• Zaznaczenie opcji Wylicz ilości RMS z wartości oznacza, że ilości RMS
wyświetlane w zestawieniach będą wynikały z podzielenia wartości
przez cenę jednostkową.

164 NORMA PRO


Rys. 138. Zestawienie materiałów z podsumowaniem wartości grup RMS.

Opcje widoku pozycji


Na karcie ‘Widok pozycji’ deklarujemy, w jaki sposób wyświetlana będzie
pozycja w widoku Kosztorys.

Rys. 139. Opcje kosztorysu – karta ‘Widok pozycji’.

♦ Grupa ‘Wartości nakładów pozycji’ dotyczy sposobu wyświetlania na-


kładów RMS w pozycji. Włączenie opcji Podsumowanie kosztów bezp.
pozwoli w podsumowaniu pozycji wyświetlić wiersz kosztów
bezpośrednich (rys. 140).

Program do kosztorysowania 165


Rys. 140. Podsumowanie pozycji. Włączona opcja Podsumowanie kosztów bez-
pośrednich.

Rys. 141. Podsumowanie pozycji. Wyłączona opcja Podsumowanie


kosztów bezpośrednich.

Przy pomocy opcji Podsumowanie z narzutami sterujemy wyświetla-


niem wartości pozycji z narzutami. Jeśli opcja ta jest wyczyszczona, w
podsumowaniu pozycji nie są pokazywane narzuty. Jeżeli opcja ta jest
zaznaczona, to w podsumowaniu pozycji wyświetlane są informacje o
narzutach, przy czym przy włączonej opcji Pokazane wartości na-
rzutów w kolejnych wierszach pokazane są wszystkie narzuty i za nimi
całkowita wartość pozycji (z narzutami), a przy włączonej opcji
Pokazana tylko suma – tylko wiersz „Razem z narzutami”.
Podsumowanie z Podsumowanie Pokazane
narzutami, Pokazane kosztów materiały
wartości narzutów bezpośrednich inwestora

Pokazane ceny
jednostkowe Wydzielenie
nakładów stałych

Rys. 142. Podsumowanie pozycji po włączeniu opcji: Podsumowanie z narzutami


(Pokazane wartości narzutów), Podsumowanie kosztów bezpośrednich, Pokazane
materiały inwestora, Pokazane ceny jednostkowe, Wydzielenie nakładów stałych.

166 NORMA PRO


Zaznaczenie opcji Pokazane materiały inwestora, Pokazane ceny jed-
nostkowe spowoduje pojawienie się w podsumowaniu odpowiednich
informacji tak, jak to widać na rys. 142. Jeśli zostanie zaznaczona opcja
Wydzielenie nakładów stałych, to do ceny jednostkowej nie będę wli-
czone wartości nakładów o normie stałej. W podsumowaniu pozycji
nakłady te wyświetlone zostaną w osobnym wierszu (rys. 142).
Z prawej strony karty (rys. 139) znajdują się dodatkowe opcje dotyczące
pokazywania danych pozycji.
♦ Jeśli zaznaczymy Pokazane indeksy ETO RMS, to w wierszu RMS, w
kolumnie „Podstawa” zostanie wyświetlony numer indeksu ETO tego
RMS.
♦ Włączenie opcji Pokazane wyrażenia obmiaru spowoduje wyświetlenie
wyrażenia obmiaru, a nie tylko jego wartości.
♦ W polu Wyrażenia norm w RMS decydujemy o sposobie wyświetlania
norm w elementach RMS.
Załóżmy, że w danej pozycji współczynnik
norm dla robocizny opisany jest wyrażeniem
pokazanym na rysunku z prawej, zaś norma
na robociznę opisana jest wyrażeniem takim, jak rysunku z lewej.
Jak więc będą wyglądały RMS-y w zależności od
wybranej opcji?
• Jeśli wybierzemy Norma*wartość wsp. norm, to norma zostanie
przedstawiona w pełnej postaci (to znaczy jako wyrażenie), a
współczynnik norm jako wartość wyrażenia.

• Jeśli wybierzemy Norma*pełne wsp. norm., to norma zostanie


przedstawiona w postaci wyrażenia, a współczynnik norm również
jako wyrażenie.

Program do kosztorysowania 167


• Jeśli wybierzemy Wartość normy*wartość wsp. norm, to norma zo-
stanie przedstawiona jako wartość wyrażenia i współczynnik norm
również jako wartość wyrażenia.

• Jeśli wybierzemy Wartość normy*pełne wsp. norm, to norma zosta-


nie przedstawiona jako wartość wyrażenia a współczynnik norm w
pełnej postaci (czyli jako wyrażenie).

• Jeśli wybierzemy Wyliczona


wartość normy, to norma
zostanie przedstawiona jako
wartość.
♦ Włączenie opcji Pokazani dostawcy RMS powoduje wyświetlenie da-
nych dostawców w nazwie elementu (rys. 143).

Rys. 143. Dane RMS razem z informacją o dostawcy.

♦ Jeśli w grupie ‘Grupy RMS oddzielone’ zaznaczymy pustym wierszem,


to przed każdą grupą robocizny, materiałów czy sprzętu zostanie wy-
świetlony jeden pusty wiersz (rys. 144), jeśli zaś tytułem -R-, -M-,-S-, to
przed każą grupą RMS będzie odpowiednio wyświetlony tekst -R-, -M-
lub -S-.

168 NORMA PRO


Puste wiersze

Rys. 144. Widok pozycji. Zaznaczona opcja Grupy RMS oddzielone wierszem.

♦ W polach Komentarz w obmiarach wprowadzamy znaki, które będą


prezentowały znaki ograniczające komentarze występujące w obmia-
rach.
♦ W polu Tekst odwołania do innej pozycji (#p) wpisujemy tekst wyświe-
tlany zamiast symbolu #p w tych wierszach, w których występują
odwołania do obmiaru innej pozycji.

Ochrona kosztorysu przed zapisem i zmianami


Na karcie ‘Ochrona’ mo-
żemy wprowadzić hasła
upoważniające do przeglą-
dania, zapisywania i druko-
wania kosztorysu (przyciski
Hasło odczytu, Hasło za-
pisu i Hasło druku) oraz
nałożyć na kosztorys
ochronę przed zapisem (za-
znaczona opcja Ochrona
przed zapisem) i zmianami
cen, nakładów, obmiarów i
wykonanych robót.

Rys. 145. Opcje ochrony przed zapisem.

Program do kosztorysowania 169


W grupie ‘Dopuszczalne modyfikacje w kosztorysie’ decydujemy, czy po-
zwalamy innym użytkownikom na wykonywanie wszystkich zmian w
kosztorysie (zaznaczona opcja Wszystkie zmiany) czy tylko na niektóre
(opcja Tylko wybrane). Jeśli wprowadzamy uprawnienia do wykonywania
zmian, powinniśmy wpisać hasło do tych zmian – przyciskiem Hasło
zmian.
Po zaznaczeniu opcji Tylko wybrane określamy, na jakie zmiany pozwa-
lamy:
• Jeśli zaznaczymy zmiany cen, będzie można edytować tylko ceny (ceny
RMS bezpośrednio w widoku Ceny, a ceny pozycji uproszczonych w
widoku Wprowadzone pozycje).
• Jeśli zaznaczymy zmiany nakładów, będzie można edytować tylko dane
nakładów.
• Jeśli zaznaczymy zmiany obmiarów, będzie można edytować tylko ob-
miary (bezpośrednio w widoku Przedmiar).
• Jeśli zaznaczymy wykonanie robót, będzie można edytować tylko wy-
konane roboty (bezpośrednio w widoku Wykonanie robót).
Hasła wpisuje się w oknie ‘Zmiana hasła’. W polu Aktualne hasło:
wprowadzić należy hasło, jeśli już było
określone, a w polach Nowe hasło: i
Powtórz hasło:, nowe hasło. Jeśli nie ma
aktualnego hasła, pole Aktualne hasło:
pozostawiamy puste. Również wtedy, gdy
chcemy zrezygnować z ochrony hasłem,
pola Nowe hasło: i Powtórz hasło: powinny być puste.

Formularz kalkulacji
Formularz kalkulacji zawiera informację o przyjętych założeniach, według
których był liczony kosztorys. Na trzech kartach hasłowo opisane są opcje
kosztorysowania dotyczące metod kalkulacji, cen i normatywów (karta
‘Kosztorys’), narzutów (karta ‘Narzuty’) oraz uwzględniania kosztów
materiałów i sprzętu (karta ‘Materiały, sprzęt’).
Okno formularza kalkulacji wywoływane jest z menu Opcje poleceniem
Formularz kalkulacji.

170 NORMA PRO


Rys. 146.Karta ‘Kosztorys’ formularza kalkulacji.

Część opcji jest skorelowana z kosztorysem i na ich podstawie – przyci-


skiem Ustaw opcje – można ustawić opcje kosztorysu. Są to opcje doty-
czące kosztorysowania uproszczonego, sposobu liczenia narzutów (dla
kosztów jednostkowych pozycji lub dla całości kosztorysu), wliczania
kosztów zakupu materiałów (w cenie jednostkowej lub jako narzuty i po-
zycje), odliczania materiałów inwestora oraz dokładności wyliczania
ograniczonej do pełnych groszy (czyli 2 miejsca po przecinku).
Do formularza można też pobrać opcje z kosztorysu wykorzystując przy-
cisk Wg kosztorysu.
Przyciskiem Wczytaj można wczytać ustawienia formularza zapisane w
pliku (np. ustawienia formularza innego kosztorysu), a przyciskiem Zapisz
zapisać je do pliku.
Formularz kalkulacji może zostać wydrukowany razem z kosztorysem.

Program do kosztorysowania 171


9. EKRAN GŁÓWNY KOSZTORYSU
Ekran główny zawiera pasek menu z menu głównym pozwalającym na wy-
konywanie wszystkich operacji koniecznych do tworzenia, modyfikacji,
zapamiętania i wydrukowania kosztorysu oraz potrzebnych zestawień mate-
riałów, sprzętu i robocizny (elementów RMS) czy materiałów inwestora.
Menu to zmienia się w zależności od sposobu wyświetlania kosztorysu lub
rodzaju wybranego zestawienia. Oprócz menu na ekranie znajdują się dwa
paski narzędzi – pasek narzędzi głównych (górny) oraz pasek narzędzi od-
powiadający aktualnie wybranemu widokowi kosztorysu.
Nowy kosztorys najczęściej tworzymy w widoku o nazwie Kosztorys
(wtedy kosztorys jest w swojej podstawowej formie) dla kosztorysu zwy-
kłego (nie inwestorskiego), dlatego też wygląd ekranu głównego, najważ-
niejsze polecenia menu i przyciski paska narzędzi zostaną opisane dla tej
właśnie konfiguracji. Pozostałe polecenia specyficzne dla innych rodzajów
kosztorysów i różnych widoków zostaną przedstawione w dalszej części
instrukcji.

Rys. 147. Okno programu Norma Pro z otwartym oknem kosztorysu.

Menu
Po utworzeniu nowego kosztorysu na ekranie pojawia się menu z polece-
niami, z których część nie będzie aktywna dopóki nie wprowadzimy pierw-
szej pozycji. Poniżej znajduje się krótki opis poszczególnych poleceń dla
172 NORMA PRO
widoku Kosztorys, w przypadku gdy prowadzimy kalkulację pełną. Dla
innych widoków, dla innych typów kosztorysu lub w zależności od
ustawionych opcji kosztorysu niektóre polecenia znikają lub pojawiają się
nowe. Zostaną one opisane w rozdziałach WIDOKI I ZESTAWIENIA,
EDYCJA OBMIARU, KOSZTORYSOWANIE UPROSZCZONE,
HARMONOGRAMOWANIE I ROZLICZANIE ROBÓT.
♦ Menu Plik umożliwia otwarcie następnego nowego kosztorysu polece-
niem Nowy, otwarcie następnego kosztorysu poleceniem Otwórz…, za-
mknięcie bieżącego kosztorysu poleceniem Zamknij, zapisanie na dysk
bieżącego kosztorysu poleceniem Zachowaj, zapisanie bieżącego kosz-
torysu pod inną nazwą lub zapisanie go lub jego widoku w formacie
pliku tekstowego, formacie programu PLANISTA lub formacie GET
Managera poleceniem Zachowaj jako…, wysłanie kosztorysu pocztą
elektroniczną poleceniem Wyślij pocztą…, wydrukowanie kosztorysu
poleceniem Drukuj…, wydrukowanie zestawień poleceniem Drukuj
zestawienia…, wydrukowanie bieżącego widoku poleceniem Drukuj
widok…, obejrzenie wydruku widoku na ekranie poleceniem Podgląd
wydruku widoku, zmianę ustawień drukarki poleceniem Ustawienia
drukarki…, otwarcie jednego z ostatnio edytowanych kosztorysów
kliknięciem na jego nazwie, opuszczenie programu Norma Pro
poleceniem Koniec.
♦ Menu Edycja daje możliwość cofnięcia ostatnio wykonanej operacji
poleceniem Cofnij, przywrócenia stanu sprzed cofnięcia poleceniem
Przywróć, usunięcia zaznaczonego fragmentu kosztorysu z jednocze-
snym załadowaniem go do Schowka poleceniem Wytnij, skopiowania
do Schowka zaznaczonego fragmentu poleceniem Kopiuj, wstawienia
w inne miejsce wcześniej skopiowanego fragmentu poleceniem Wklej,
wstawienie do Schowka wiersza zawierającego zsumowane odwołania
do skopiowanych pozycji lub sum częściowych poleceniem
Wklej specjalnie…, definitywnego usunięcia zaznaczonego fragmentu
poleceniem Usuń, wyszukania tekstu w kosztorysie poleceniem
Znajdź…oraz, w zależności od widoku, zaznaczenia wszystkich pozy-
cji lub działów kosztorysu – poleceniem Zaznacz wszystkie pozycje
lub Zaznacz wszystkie działy.
♦ Menu Widok umożliwia wyświetlenie kosztorysu na ekranie w kilku
różnych układach: jako Kosztorys (widać pozycje oraz należące do nich
elementy robocizny, sprzętu i materiałów), Działy kosztorysu (widać
tylko podział na działy), Wprowadzone pozycje (widać tylko pozycje),

Program do kosztorysowania 173


Przedmiar (tylko obmiary), jako Podsumowanie (widać tylko sumy
kosztów materiałów, sprzętu i robocizny wraz z narzutami) oraz
Narzuty kosztorysu, gdzie pokazane są tylko poszczególne rodzaje
narzutów.
Polecenia menu Ceny służą do wyświetlenia na ekranie cen wszystkich
elementów lub tylko wybranych kategorii (robocizny, sprzętu i materia-
łów).
Poza tym, korzystając z polecenia Zestawienia, możemy przejrzeć
kosztorys szczegółowo wg robocizny, materiałów, sprzętu, materiałów
inwestora itd., w całym kosztorysie, w działach lub okresach rozlicze-
niowych.
Jeśli w opcjach kosztorysu zaznaczyliśmy, że będziemy stosować rozli-
czanie robót, to dostępne będzie polecenie Wykonanie robót, przy
pomocy którego obejrzymy wykonane roboty oraz rachunek ilościowy.
Jeśli w kosztorysie stosowaliśmy warianty RMS, pozycji bądź działów,
staje się dostępne polecenie Warianty danych, które dołącza do
kosztorysu widok wariantów pozwalając na ocenę i ewentualny wybór
optymalnych wariantów.
♦ Menu Kosztorys obejmuje polecenia dotyczące całego kosztorysu. Po-
lecenie Zmień normy… pozwala zmienić normy dla całego kosztorysu
lub dla wybranych działów czy pozycji. Przy pomocy polecenia Sumuj
robociznę… możemy zsumować robociznę w całym kosztorysie lub w
wybranych działach czy pozycjach. Polecenie Zastąp robociznę…
służy do zastąpienia robocizny w wybranych pozycjach, działach lub
całym kosztorysie inną stawką, jeśli w kosztorysie występuje więcej niż
jedna stawka robocizny. Poleceniem Dopasuj robociznę… można
dopasować stawkę robocizny do zadanej wartości kosztorysu. Polecenie
Uprość pozycje… daje możliwość usunięcia elementów RMS z pozycji
i przedstawienie jej w postaci uproszczonej. Polecenie Wstaw do
cennika obiektów… pozwala – jako pozycję uproszczoną – wstawić do
cennika cały kosztorys lub jego dział. Poleceniem Sprawdź koszto-
rys… możemy pod różnym kątem sprawdzić prawidłowość
utworzonego kosztorysu (weryfikowane są obmiary, normy, ceny, itd.).
Polecenie Dołącz kosztorys… pozwala na dołączenie innego
kosztorysu na koniec kosztorysu, nad którym pracujemy. Polecenie
Wstaw kosztorys… umożliwia wstawienie innego kosztorysu przed lub
po aktualnie zaznaczonej pozycji. Przy pomocy polecenia Porównaj

174 NORMA PRO


kosztorys… możemy porównać bieżący kosztorys z innym
kosztorysem uzyskując informację o różniących się pozycjach, cenach
RMS i narzutach (na przykład dla stwierdzenia różnic między kolejnymi
wersjami tego samego kosztorysu lub między wersjami utworzonymi
przez różnych kosztorysantów). Polecenie Opcje kosztorysu…
pozwala określić parametry ogólne kosztorysu takie jak wygląd strony
tytułowej, cennik i poziom cen, sposób rozliczania robocizny, dokład-
ność obliczeń, waluta itd. Polecenie Parametry kosztorysu… umożli-
wia wprowadzenie przeliczeniowej jednostki elementarnej oraz ilości
jednostek w celu obliczenia kosztów przypadających na jedną jed-
nostkę. Poleceniem Narzuty kosztorysu… możemy przełączyć się na
widok narzutów, a co za tym idzie uzyskać dostęp do dodawania, mo-
dyfikowania i usuwania różnych narzutów obejmujących cały kosztorys,
jak również narzuty wspólne działów.
Polecenia menu Rejestracja zmian pozwalają na rejestrowanie zmian
wprowadzanych w kosztorysie, przyjęcie ich lub odrzucenie.
♦ Menu Dział umożliwia edycję działów kosztorysu. Poleceniem
Wstaw… możemy wstawić nowy dział lub poddział kosztorysu obej-
mujący wybrane pozycje, poleceniem Wstaw kosztorys składowy…
wstawić do kosztorysu inny kosztorys jako dział, poleceniem Zmień…
– zmienić opis, normy oraz parametry ekonomiczno-techniczne obo-
wiązujące w danym dziale, poleceniem Usuń… – usunąć wybrane
działy (pozostawiając pozycje do nich przypisane), a poleceniem
Przesuń… – zmienić położenie działu. Polecenie Narzuty… służy do
dokładnego określenia narzutów indywidualnych występujących w da-
nym dziale, jak również pozwala edytować narzuty wspólne działów i
narzuty kosztorysu, polecenie Parametry ek-tech… pozwala przypisać
parametry ekonomiczno-techniczne działu: ilość i rodzaj jednostek
elementarnych. Jeśli w opcjach kosztorysu zostanie zaznaczona opcja
harmonogramowania robót, dostępne stanie się polecenie Klucz
planu…, które umożliwia edycję kluczy planów działów. Polecenie
Ustaw wariant… umożliwia przyporządkowanie działowi określonego
wariantu. Dział może zostać zapisany do pliku jako kosztorys
poleceniem Zapisz jako kosztorys…
Jeśli któryś z działów został wstawiony jako kosztorys składowy, stanie
się dla niego dostępne polecenie Kosztorys składowy… pozwalające na
określenie sposobu włączenia tego kosztorysu do kosztorysu bieżącego.

Program do kosztorysowania 175


Zaznaczony dział możną wstawić do cennika obiektów poleceniem
Wstaw do cennika obiektów…
Polecenie Idź do służy do szybkiego przeniesienia się do wybranego
działu.
♦ Menu Pozycja służy do manipulacji całymi pozycjami kosztorysu.
Można więc wstawić nową pozycję poleceniem Wstaw pozycję…,
wstawić nową pozycje uproszczoną poleceniem Wstaw pozycję
uproszczoną…, wstawić pracę rusztowań poleceniem Wstaw pracę
rusztowań…, wstawić koszty transportu poleceniem Wstaw koszty
transportu…, wstawić pozycję scaloną poleceniem Wstaw pozycję
scaloną…, a poleceniem Wstaw obiekt… jako pozycję wstawić do
kosztorysu inny kosztorys, jego dział lub poddział.
Polecenie Wstawiaj w środek jest przełącznikiem, przy pomocy któ-
rego możemy ustawić tryb wstawiania pozycji za aktualnie podświe-
tloną pozycją (polecenie zaznaczone) lub na dopisywanie ich na końcu
kosztorysu (polecenie nie zaznaczone).
Polecenie Typ pozycji umożliwia zmianę typu pozycji na szczegółową,
uproszczoną, scaloną lub obiekt.
Poleceniem Zmień pozycję… można zmienić zawartość zaznaczonej
pozycji, poleceniem Opis robót – włączyć lub wyłączyć pokazywanie
tekstu „Kalkulacja kosztów” dla pozycji składowych, poleceniem Usuń
grupę pozycji… usunąć jedną lub kilka pozycji, a poleceniem Usuń
pozycje „Kalkulacja kosztów” usunąć pozycje, dla których była
wyłączona opcja Opis robót (to znaczy pozycje „Kalkulacja kosztów”)
i przekształcić pozycje scalone w pozycje uproszczone. Polecenie Na-
rzuty… umożliwia określenie narzutów na bieżącą pozycję, polecenie
Klucz wykonawczy… – zdefiniowanie kluczy wykonawczych, w
przypadku gdy chcemy na podstawie kosztorysu tworzyć harmonogram
robót. Polecenie Ustaw wariant… umożliwia przyporządkowanie
pozycji określonemu wariantowi. Poleceniem Przesuń pozycję…można
przesunąć zaznaczoną pozycję w inne miejsce. Jeśli chcemy połączyć
dwie pozycje w jedną, użyjemy polecenia Połącz pozycje…
Poleceniem Utwórz pozycję scaloną… można z kilku pozycji utworzyć
jedną pozycję. Polecenie Wstaw do katalogu… umożliwia wstawienie
zaznaczonej pozycji do katalogu norm i baz cenowych. Zaznaczoną
pozycję uproszczoną można wstawić do wybranego cennika poleceniem

176 NORMA PRO


Wstaw do cennika. pozycji. Szybki skok do innej pozycji kosztorysu
wykonamy przy pomocy polecenia Idź do.
♦ Menu RMS umożliwia manipulowanie elementami RMS w ramach jed-
nej pozycji lub między pozycjami. Dodatkowe elementy RMS wsta-
wiamy do wybranej pozycji poleceniami Wstaw robociznę…, Wstaw
materiały…, Wstaw sprzęt… Korzystając z polecenia Zmień element
RMS… możemy zmienić zawartość zaznaczonego elementu RMS. Po-
lecenie Usuń element RMS… służy do usunięcia z wybranych pozycji
zaznaczonego elementu RMS, zaś polecenie Przesuń element RMS…
– do zmiany jego położenia. Poleceniem Pokaż zestawienie RMS wy-
świetlimy zestawienie aktualnie zaznaczonej grupy. Polecenia Dodaj do
cennika i Dodaj do kartoteki RMS pozwalają na dopisanie
zaznaczonego elementu RMS do cennika lub kartoteki RMS. Pole-
ceniem Sumuj robociznę… sumujemy wszystkie elementy robocizny
występujące w zaznaczonej pozycji. Polecenie Przywróć robociznę z
katalogu pozwala przywrócić katalogową robociznę związaną z daną
pozycją, jeśli wcześniej w pozycji tej robocizna była podsumowana.
Polecenie Zastąp robociznę… umożliwia zastąpienie robocizny inną
robocizną występującą w kosztorysie. Polecenie Przywróć RMS-y z
katalogu umożliwia wczytanie na nowo katalogowych elementów
przypisanych do pozycji. Polecenie Ustaw wariant… służy do
przywiązywania wariantu do danego elementu. Przy pomocy polecenia
Dobór RMS… możemy obejrzeć, jakie elementy RMS i przez jakie
pozycje z cennika były zastępowane.
♦ Menu Ceny umożliwia obsługę kosztorysu pod kątem cen i cenników.
Polecenie Uaktualnij ceny… pozwala na przeliczenie (uaktualnienie) cen
w kosztorysie według wybranego cennika lub innego kosztorysu.
Poleceniem Zmień ceny… możemy przeliczyć ceny wybranej grupy
elementów RMS według wprowadzonego współczynnika.
Polecenie Wybór cennika… służy do wybrania cenników, z których
będą pobierane ceny do naszego kosztorysu. Polecenie Pokaż cennik…
umożliwia obejrzenie i ewentualnie poprawienie cen wybranego
cennika. Jeśli do kosztorysu podłączony jest cennik pozycji, poleceniem
Cennik pozycji strukturalnie… można obejrzeć go w postaci drzewa
w oknie katalogów norm.
Polecenie Uaktualnij cennik… umożliwia uaktualnienie wybranego
cennika cenami pobranymi z bieżącego kosztorysu. Poleceniem Utwórz

Program do kosztorysowania 177


nowy cennik… możemy utworzyć nowy cennik w wybranej bazie
cenowej, a poleceniem Importuj cennik… zaimportować dysk lub plik
cennika zewnętrznego.
Polecenie Jednostki miary… pozwala na dodawanie nowych i edycję
istniejących jednostek miar, polecenie Przeliczanie jednostek miar…
umożliwia wprowadzenie przeliczników między różnymi jednostkami
miar w różnych typach indeksów ETO. Polecenie Kartoteka RMS…
umożliwia obejrzenie i edycję kartoteki RMS, a polecenie Kartoteka
dostawców – listy dostawców materiałów i sprzętu.
Polecenie Ustaw rabaty… umożliwia określenie rabatów dla po-
szczególnych dostawców towarów (jeśli operujemy cennikami do-
stawców/producentów). Wypadku gdy chcemy, aby dane o dostawcach
zostały usunięte z danych materiałów i sprzętu, uruchamiamy polecenie
Usuń dane o dostawcach.
Polecenie Zapisywanie cen obiektów… pozwala na wybór i przeglą-
danie cennika, do którego będą zapisywane tworzone przez nas obiekty,
takie jak działy i kosztorysy.
♦ Menu Opcje służy do określenia parametrów pracy programu
i kosztorysów. Polecenie Programu… umożliwia ustawienie opcji
ogólnych programu Norma Pro (między innymi ścieżek dostępu do baz
cenowych i katalogów norm). Polecenie Wydruków… pozwala zdefi-
niować i wybrać styl wydruku (Style…), zdefiniować i wybrać zestaw
wydruków (Zestawy…), przygotować wydruk pod kątem formatu
strony, czcionki, nagłówków i stopek dla wybranego typu, itd. (Układ
strony…), określić opcje wydruków dla wybranego stylu (Opcje…).
Polecenie Kosztorysu… umożliwia ustawienie takich parametrów jak:
rodzaj kosztorysu, nazwę pliku bazy cenowej do niego podłączonej,
sposób rozliczania robocizny i materiałów inwestora, sposoby
obliczania narzutów, dokładność obliczeń i prezentacji danych czy na-
łożenie ochrony na kosztorys. Wygląd ekranu możemy zmieniać przy
pomocy polecenia Wyświetlania…, a obejrzeć i zmodyfikować
formularz kalkulacji poleceniem Formularz kalkulacji.
♦ Jeśli z programu Norma Pro chcemy uruchamiać pomocnicze narzędzia
(na przykład edytory, bazy danych czy arkusze kalkulacyjne), korzy-
stamy z polecenia Narzędzia… Standardowo do Normy Pro dołączany
jest kalkulator systemu WINDOWS, na którym można wykonywać
obliczenia, a wynik przenosić do Normy przez schowek.

178 NORMA PRO


♦ Menu Okno daje możliwość utworzenia nowego okna kosztorysu oraz
różnego wyświetlania okien kosztorysów, jeśli jednocześnie pracujemy
nad kilkoma kosztorysami lub jeden i ten sam kosztorys mamy w kilku
oknach. Polecenie Nowe okno służy do otworzenia nowego okna bieżą-
cego kosztorysu. Możemy wtedy ten sam kosztorys przedstawić w róż-
nych widokach; na przykład w jednym oknie z menu Widok wybieramy
polecenie Kosztorys, a w drugim – Działy. Polecenie Zamknij
umożliwia zamknięcie aktualnie otwartego okna. Poleceniem Sąsiadu-
jąco poziomo ustawiamy otwarte okna obok siebie, poleceniem Sąsia-
dująco pionowo – jedno pod drugim, zaś poleceniem Kaskada tak, aby
było widać pasek tytułu każdego okna. Jeśli okna kosztorysów zostały
zwinięte do przycisków (lub ikon), które porozrzucane są po ekranie, to
poleceniem Uporządkuj ikony umieścimy je na dole ekranu programu
Norma Pro. Poleceniami Główny pasek narzędzi, Pasek narzędzi
widoku, Pasek komunikatów oraz Drzewo elementów możemy
wyświetlać lub usuwać z ekranu odpowiadające im paski narzędzi, pa-
sek stanu i drzewo kosztorysu. Na końcu menu znajduje się lista
aktualnie otwartych okien, która umożliwia przełączanie się między
oknami w przypadku, gdy przysłaniają się wzajemnie. Jeśli widoczne są
chociaż małe fragmenty okien, to kliknięcie na takim fragmencie spo-
woduje natychmiastowe przywołanie na ekran całego okna.
♦ Menu Pomoc posiada tylko dwa polecenia: Tematy pomocy… dające
dostęp do treści pomocy oraz polecenie O programie…, po wywołaniu
którego dostaniemy informację o wersji programu, jego producencie,
właścicielu i numerze licencji.

Menu podręczne (kontekstowe)


Zamiast wybierać polecenia z menu głównego, możemy skorzystać z tzw.
menu kontekstowego. Menu kontekstowe wywołujemy przez kliknięcie
prawym przyciskiem myszy na zaznaczonym elemencie, na którym chcemy
wykonać jakąś operację. Na przykład jeśli zaznaczymy dział i klikniemy na
nim prawym przyciskiem, otrzymamy menu z poleceniami dotyczącymi
działu (rys. 148), jeśli zaznaczymy element RMS, dostaniemy menu
skojarzone z elementem RMS. Wszystkie zmiany, które wprowadzimy po
wywołaniu dowolnego polecenia, będą dotyczyły zaznaczonego elementu.

Program do kosztorysowania 179


Rys. 148. Menu podręczne dla zaznaczonego działu FUNDAMENTY.

Główny pasek narzędzi


Główny pasek narzędzi zawiera najczęściej używane polecenia menu i jest
taki sam dla wszystkich widoków i zestawień. Jeżeli przycisk jest wysza-
rzony, polecenie z nim związane w danym momencie nie jest możliwe do
wykonania. Poniżej znajduje się opis poszczególnych przycisków.
• Przycisk Nowy kosztorys umożliwia otwarcie nowego koszto-
rysu i jest odpowiednikiem polecenia Nowy z menu Plik.
• Przycisk Otwórz kosztorys służy do otwarcia istniejącego koszto-
rysu; jest odpowiednikiem polecenia Otwórz… z menu Plik.
• Przycisk Zapamiętaj kosztorys umożliwia zapisanie (zapamię-
tanie) na dysku bieżącego kosztorysu i jest odpowiednikiem pole-
cenia Zachowaj z menu Plik.
• Przycisk Drukuj widok w wybranym stylu służy do wydruko-
wania zawartości bieżącego ekranu w stylu, który wybiera się po
kliknięciu na strzałce.
• Przycisk Podgląd wydruku widoku w wybranym stylu
umożliwia uzyskanie na ekranie obrazu bieżącego widoku, tak jak
będzie wydrukowany.
• Przycisk Wytnij do schowka pozwala na usunięcie zaznaczo-
nego fragmentu kosztorysu z jednoczesnym załadowaniem go do

180 NORMA PRO


Schowka i jest odpowiednikiem polecenia Wytnij z menu Edycja (do
schowka Windows ładowane jest tylko to, co widać na widoku, ale pa-
miętana jest pełna informacja o wycinanym fragmencie).
• Przycisk Kopiuj do schowka służy do skopiowania zaznaczo-
nego fragmentu kosztorysu do Schowka i jest odpowiednikiem
polecenia Kopiuj z menu Edycja (kopiowane jest tylko to, co widać na
widoku).
• Przycisk Wklej ze schowka umożliwia wstawienie zawartości
Schowka w wybrane miejsce kosztorysu i odpowiada poleceniu
Wklej z menu Edycja.
• Przycisk Cofnij operację umożliwia cofnięcie efektów ostat-
nio wykonanej operacji i jest odpowiednikiem polecenia Cofnij z
menu Edycja. Po kliknięciu na strzałce otrzymamy listę ostatnio wyko-
nanych operacji, które można cofnąć. Wybierając pozycję z listy cofamy
wybraną operację wraz ze wszystkimi operacjami wykonanymi po niej.
• Przycisk Przywróć operację pozwala na przywrócenie stanu
sprzed ostatniego cofnięcia (wycofanie się z cofnięcia) i jest odpo-
wiednikiem polecenia Przywróć z menu Edycja.
• Przycisk Widok skrócony umożliwia wyświetlenie kosztorysu w
formie skróconej, na którym opis elementu pokazany jest w jednym
wierszu. Widok skrócony można stosować, gdy kosztorys znajduje się w
każdym widoku. Przeglądanie kosztorysu oraz wykonywanie operacji
przesuwania, kopiowania i usuwania elementów jest tu bardzo ułatwione.
• Przycisk Pełny kosztorys pozwala na wyświetlenie pełnego
kosztorysu, to znaczy wszystkich pozycji wraz z elementami RMS i
ich cenami, wartościami, itd. Przycisk ten odpowiada poleceniu Kosztorys
z menu Widok.
• Przycisk Lista działów służy do wyświetlenia działów kosztorysu
i odpowiada poleceniu Działy kosztorysu z menu Widok.
• Przycisk Lista pozycji umożliwia wyświetlenie tylko pozycji
kosztorysu bez uwzględniania elementów RMS i odpowiada pole-
ceniu Wprowadzone pozycje z menu Widok.
• Przycisk Książka obmiarów pozwala na oglądanie i szczegółową
edycję książki obmiarów. Przycisk ten odpowiada poleceniu
Przedmiar z menu Widok.
Program do kosztorysowania 181
• Przycisk Wykonane roboty umożliwia wyświetlenie widoku
wykonanych robót lub rachunku ilościowego i jest aktywny dla
kosztorysu, dla którego w opcjach zadeklarowaliśmy rozliczanie wykona-
nych robót. Aby uzyskać te same widoki, możemy skorzystać z polecenia
Wykonanie robót z menu Widok.
• Przycisk Podsumowanie kosztorysu służy do wyświetlenia pod-
sumowania kosztorysu, to znaczy kosztów robocizny, materiałów i
sprzętu wraz ze wszystkimi narzutami. Przycisk ten odpowiada poleceniu
Podsumowanie z menu Widok.
• Przycisk Tabela elementów scalonych daje możliwość wy-
świetlenia kosztorysu w postaci tabeli elementów scalonych.
Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Tabela elementów scalo-
nych z menu Widok. Po kliknięciu na strzałce obok wyświetli się lista
widoków, które występują w menu Zestawienia. Korzystając z niej można
na przykład wywołać dodatkowe widoki zestawienia pozycji, jeśli zostały
zdefiniowane.
• Przycisk Zestawienie cen umożliwia wyświetlenie elementów
RMS wraz z ich cenami. Po kliknięciu na strzałce dostaniemy
menu, z którego możemy wybrać szczegółowe zestawienia cen robocizny,
materiałów i sprzętu. Polecenie to odpowiada poleceniu Ceny z menu
Widok.
• Przycisk Zestawienie robocizny służy do wyświetlenia wszyst-
kich elementów robocizny wraz z ilością, cenami i wartością.
Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Robocizna z menu Wi-
dok.
• Przycisk Zestawienia materiałów umożliwia wyświetlenia
wszystkich materiałów wraz z ilością, cenami i wartością. Po
kliknięciu na strzałce zostanie wyświetlone menu, z którego wybieramy
rodzaj zestawienia. Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawie-
nia | Materiały z menu Widok.
• Przycisk Zestawienie sprzętu pozwala wyświetlić elementy
sprzętu wraz z ilością, cenami i wartością. Przycisk ten odpowiada
poleceniu Zestawienia | Sprzęt z menu Widok.
• Przycisk Katalogi norm i cenniki pozycji służy do przeglądania
zawartości katalogów norm i cenników pozycji i wprowadzania
nowych pozycji do kosztorysu.

182 NORMA PRO


• Przycisk O programie jest odpowiednikiem polecenia O progra-
mie… z menu Pomoc.
• Przycisk Pomoc umożliwia wywołanie pomocy po wskazaniu
konkretnego elementu ekranu.

Okno kosztorysu – widok Kosztorys


Okno kosztorysu, tak jak każde inne okno, posiada pasek tytułu, na którym
umieszczona jest nazwa kosztorysu oraz informacja, w jakim widoku aktu-
alnie pracujemy lub jakie zestawienie znajduje się na ekranie.

Rys. 149. Okno kosztorysu, widok Kosztorys.


W górnej części okna wyświetlany jest pasek narzędzi charakterystyczny
dla danego widoku. W tej części instrukcji zostanie opisane okno widoku
Kosztorys, w którym najczęściej pracujemy.

Pasek narzędzi widoku Kosztorys


• Przycisk Wstaw dział umożliwia wstawienie do kosztorysu no-
wego działu i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw… z menu
Dział.
• Przycisk Miejsce wstawiania przełącza sposób wstawiania no-
wej pozycji. Jeśli jest wciśnięty, nowa pozycja jest wstawiana
za zaznaczoną (bieżącą) pozycję, w przeciwnym wypadku po-
zycja wstawiana jest na końcu kosztorysu.

Program do kosztorysowania 183


• Przycisk Dodaj pozycję umożliwia wstawienie nowej pozycji
kosztorysu i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw pozycję…
z menu Pozycja.
• Przycisk Wstaw pracę rusztowań pozwala na utworzenie po-
zycji służącej do rozliczania pracy rusztowań i jest odpowiedni-
kiem polecenia Wstaw pracę rusztowań… z menu Pozycja.
• Przycisk Wstaw koszty transportu służy do wstawienia kosz-
tów transportu jako kolejnej pozycji kosztorysu i odpowiada
poleceniu Wstaw koszty transportu… z menu Pozycja.
• Przycisk Wstaw pozycję scaloną umożliwia wstawienie nowej
pozycji scalonej i odpowiada poleceniu Wstaw pozycję sca-
loną… z menu Pozycja.
• Przycisk Połącz pozycje pozwala połączyć kilka zaznaczonych
pozycji i odpowiada poleceniu Połącz pozycje… z menu Pozycja.
• Przycisk Utwórz pozycję scaloną służy do utworzenia pozycji
scalonej z kilku zaznaczonych pozycji i jest odpowiednikiem
polecenia Utwórz pozycję scaloną… z menu Pozycja.
• Przycisk Wstaw robociznę umożliwia wstawienie nowej robo-
cizny do bieżącej pozycji i odpowiada poleceniu Wstaw
robociznę… z menu RMS.
• Przycisk Wstaw materiały pozwala na wstawienie nowego ma-
teriału do bieżącej pozycji i jest odpowiednikiem polecenia
Wstaw materiały… z menu RMS.
• Przycisk Wstaw sprzęt służy do wstawienia nowego sprzętu w
bieżącej pozycji i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw
sprzęt… z menu RMS.
• Przycisk Zamień RMS umożliwia znalezienie elementu RMS w
wybranym cenniku, w Intercenbudzie, w innym kosztorysie lub
kartotece RMS i podstawienie go zamiast elementu bieżącego.
• Przycisk Widok zestawienia RMS pozwala przełączyć się na
widok takiego zestawienia, które związane jest z aktualnie za-
znaczonym elementem. Na przykład, jeśli zaznaczyliśmy jakiś
materiał, dostaniemy zestawienie materiałów, jeśli robociznę –
zestawienie robocizny, itd.

184 NORMA PRO


• Przycisk Ustawienie wariantu aktywnego elementu umożli-
wia wybór wariantu dla danego elementu, pozycji lub działu.
• Przycisk Aktywacja wariantu wybranego elementu pozwala
na wybór aktywnego wariantu dla tego elementu, który ma
przyporządkowany wariant.

Drzewo działów i pozycji kosztorysu


Jeśli w menu Okno zaznaczyliśmy po-
lecenie Drzewo elementów, z lewej
strony okna pojawi się drzewo pokazu-
jące strukturę kosztorysu. W drzewie tym
od głównej gałęzi, jaką jest kosztorys,
odchodzą gałęzie działów, poddziałów i
pozycji. Klikając na znakach plus ,
bądź minus rozwijamy lub zwijamy
odpowiednią gałąź. Kliknięcie na
elemencie drzewa powoduje zaznaczenie
go na widoku kosztorysu.
Przy pomocy techniki przeciągnij-i-upuść
na elementach drzewa można
wykonywać operacje, takie jak przeno-
szenie pozycji w dziale i z działu do
działu oraz przenoszenie działów, a ko-
rzystając z menu podręcznego –
wszystkie polecenia dostępne dla za-
znaczonego elementu.
W górnej części drzewa znajdują się dwie
opcje Pozycje i 1.1…1. Jeśli zaznaczymy Pozycje, to drzewo będzie
wyświetlane razem z pozycjami, w przeciwnym wypadku zostaną wy-
świetlone tylko działy. Jeśli zaznaczymy opcję 1.1…1, to numery działów i
pozycji będą pokazywane w pełnej postaci, jeśli nie – numery działów i
pozycji będą skrócone do ostatniego numeru w ramach działu wyższego
poziomu.
Jeśli drzewo zostało raz wywołane, pojawia się w każdym widoku i nie-
których zestawieniach.

Program do kosztorysowania 185


Pasek stanu (komunikatów)
Na dole okna programu Norma Pro znajduje się pasek stanu, na którym
umieszczone są dodatkowe informacje dotyczące aktywnego kosztorysu, a
mianowicie: numer kolejny bieżącej pozycji i ilość wszystkich pozycji,
wartość kosztorysu ogółem oraz nazwy cenników, z którą współpracuje
kosztorys. W przypadku wystąpienia błędu programowego, z lewej strony
paska pojawi się tekst komunikatu, którego treść może być interesująca dla
twórców programu.

Numer bieżącej Ilość wszystkich Wartość kosztorysu Cenniki


pozycji pozycji ogółem
Rys. 150. Pasek stanu (komunikatów).

Zawartość okna widoku Kosztorys


W oknie widoku Kosztorys znajdują się informacje dotyczące pozycji
kosztorysu oraz umieszczone pod nią – dane elementów RMS wchodzą-
cych w skład pozycji. W pierwszej kolumnie („Lp”) pokazany jest numer
pozycji. Postać numeru zależy od tego, czy w opcjach kosztorysu zazna-
czyliśmy opcję Pozycje numerowane działami (gdy kosztorys będzie
dzielony na działy); jeśli tak, to numer pozycji składa się z numeru działu i
poddziału oraz kolejnego numeru w dziale lub poddziale; jeśli nie – po-
zycje są numerowane w sposób ciągły od początku kosztorysu, natomiast
pod numerem znajduje się informacja, do którego działu i poddziału po-
zycja należy. W następnej kolumnie („Podstawa”) wyświetlana jest pod-
stawa wyceny, czyli numer katalogowy pozycji, a w kolumnie „Opis” z
opis pozycji i elementu wraz z obmiarem. Jeśli w kosztorysie zaznaczyli-
śmy opcję harmonogramowania robót i przyporządkowaliśmy pozycji
klucz wykonawczy, to na ekranie pojawia się kolumna „Klucz wykonaw-
czy”, w której wyświetlona jest jego nazwa. Elementy RMS są również
numerowane, a ich numery oznaczono znakiem gwiazdki *. Rodzaj ele-
mentu jest opisany nazwą ujętą w myślniki (np. materiały: –M). Dla każ-
dego elementu wyświetlony jest opis wraz z normą zużycia i ceną za jed-
nostkę miary (kolumna „Opis”), jednostka miary (kolumna „jm”), nakłady
czyli iloczyn obmiaru i normy zużycia (kolumna „Nakłady”), koszt na jed-
nostkę obmiaru (cena jednostkowa), czyli iloczyn normy zużycia i ceny
(kolumna „Koszt jedn.”) oraz wartość danego elementu, czyli iloczyn

186 NORMA PRO


obmiaru i ceny jednostkowej (kolumny „R”, „M” i „S”). W przedostatnim
wierszu pozycji znajduje się suma wartości poszczególnych elementów
RMS oraz wartość całej pozycji. Ostatni wiersz zawiera podsumowanie cen
jednostkowych elementów RMS i sumaryczną cenę jednostkową dla
pozycji.
Jeśli w opcjach kosztorysu wybrane zostało wyświetlanie podsumowania
pozycji wraz z narzutami, to na końcu każdej pozycji zostaje wyświetlone
zestawienie narzutów.
Jeśli kosztorys został podzielony na działy i poddziały, to w widoku poka-
zane są również ich nazwy, a na końcu działu – podsumowanie.

Rys. 151. Fragment kosztorysu w widoku Kosztorys.

To, jakie kolumny i podsumowania widzimy, zależy od ustawień wybra-


nych w opcjach kosztorysu (polecenie Opcje | Kosztorysu…) i opcjach
wyświetlania (polecenie Opcje | Wyświetlania…). Dla każdego widoku
lub zestawienia dostępny jest nieco inny komplet kolumn do wyświetlania.
Informacje o tym, jak dostosować widoki kosztorysu do swoich potrzeb
można znaleźć w rozdziale WYGLĄD EKRANU.

Edycja i zmiana właściwości różnych elementów


kosztorysu
Kosztorys można wyświetlić na ekranie w różnych widokach
i zestawieniach. W każdym z nich można przejść do edycji pokazanych
danych oraz zmienić sposób ich wyświetlania.

Program do kosztorysowania 187


Jeśli chcemy wejść w tryb edycji danych działu, pozycji, nakładów RMS
czy narzutów, należy dwukrotnie kliknąć:
• w przypadku działu – na kolumnie ‘Lp’ ;
• w przypadku pozycji – na wierszu pozycji, ale poza kolumną „Opis”;
• w przypadku elementu RMS – na wierszu go zwierającym.
Otworzy się wtedy odpowiednie okno, a w zależności od tego, na której
kolumnie i wierszu klikniemy, zostanie podświetlona i przygotowana do
edycji wskazana dana.
Opis działu i pozycji możemy edytować bezpośrednio w kosztorysie
dwukrotnie klikając na kolumnie „Opis” wybranego wiersza. Generalnie w
tych widokach i zestawieniach, w których występują nazwy lub opisy
działów, pozycji czy elementów RMS można je edytować bezpośrednio w
danym widoku.
Jeśli chcemy zmienić sposób pokazywania danego widoku czy zestawienia,
należy wyświetlić go na ekranie, a następnie dwukrotnie kliknąć na
nagłówku i kolumnie, którą chcemy poddać zmianom. Zostanie wtedy
otwarte okno opcji wyświetlania bieżącego widoku z podświetloną wska-
zaną kolumną

Zmiana szerokości kolumn na ekranie


Program daje możliwość zmiany szerokości kolumn wyświetlanych na wi-
doku. Aby zmienić szerokość kolumny, należy najechać wskaźnikiem
myszy nad linię oddzielającą ją od innych kolumn (niekoniecznie na na-
główku) i gdy wskaźnik przyjmie kształt obustronnej strzałki ciągnąć
w prawo lub lewo. W miarę ciągnięcia kolumna będzie się poszerzała lub
zwężała. Jeśli ciągniemy za lewy brzeg kolumny, kolumna znajdująca się
po lewej stronie będzie odpowiednio zmniejszała lub zwiększała swoje
rozmiary; podobnie będzie działo się z prawą kolumną w przypadku cią-
gnięcia za prawy brzeg. Jeśli będziemy chcieli zmienić szerokość tylko
jednej kolumny, wskaźnik myszy powinniśmy umieścić na jej prawej
krawędzi i ciągnąć przy naciśnietym klawiszu <Shift>. Kolumny mają
swoją minimalną i maksymalną szerokość, określoną w opcjach wyświe-
tlania (polecenie Opcje | Wyświetlania…), która w procesie zmiany
rozmiarów nie może zostać przekroczona.

188 NORMA PRO


W zależności od tego, czy w opcjach wyświetlania zaznaczona jest opcja
Dopasuj kolumny automatycznie program automatycznie dopasuje sze-
rokości pozostałych kolumn do wielkości okna widoku lub pozostawi je nie
zmienione.

UWAGA! Szerokości kolumn możemy zmieniać w opisany wyżej sposób


w każdym widoku i każdym zestawieniu.

Zmiana kolejności kolumn na ekranie


Jeśli nie odpowiada nam domyślna kolejność kolumn na ekranie, możemy
ją zmienić stosując metodę przeciągnij i upuść. W tym celu łapiemy za
nagłówek kolumny, którą chcemy przesunąć i przeciągamy ją wzdłuż po-
zostałych nagłówków w inne miejsce. Podczas przeciągania wskaźnik
myszy zmienia kształt na przekreśloną strzałkę , co oznacza, że w tym
miejscu nie można umieścić przeciąganej kolumny lub na – wtedy
można puścić przycisk myszy i kolumna zostanie przeniesiona. Z prawej
strony strzałki wyświetlana jest nazwa przesuwanej kolumny, która porusza
się razem ze wskaźnikiem.
Kolejność i rodzaj wyświetlanych kolumn daje się zmienić w opcjach
wyświetlania, tzn. po wybraniu polecenia Wyświetlania… z menu Opcje
lub dwukrotnym kliknięciu na nagłówku.

UWAGA! Kolejność kolumn możemy zmieniać w opisany wyżej sposób


w każdym widoku i każdym zestawieniu.

Usuwanie kolumn z widoku


Kolumnę, której nie chcemy mieć na ekranie, możemy usnąć łapiąc lewym
przyciskiem myszy za jej nagłówek i przeciągając go w górę lub w dół
poza obszar kosztorysu. W momencie gdy wskaźnik zmieni kształt na
nożyczki ( ), puszczamy przycisk, a kolumna znika z widoku.
Kolumny można również usunąć korzystając opcji wyświetlania dostęp-
nych po wybraniu polecenia Wyświetlania… z menu Opcje.

UWAGA! Usuwanie kolumn możemy wykonać w opisany wyżej sposób


w każdym widoku i każdym zestawieniu.

Program do kosztorysowania 189


Wyszukiwanie tekstu lub wprowadzonych zmian w
widoku lub zestawieniu
W każdym widoku lub zestawieniu można uruchomić wyszukiwanie inte-
resującego nas tekstu lub wprowadzonych zmian, jeśli wcześniej były reje-
strowane. Do tego celu służy polecenie Znajdź… z menu Edycja.

Rys. 152. Okno wyszukiwania tekstu lub wprowadzonych zmian.

Wyszukiwanie tekstu
W oknie wyszukiwania (rys. 152) zaznaczamy opcję Szukany tekst, a w
polu poniżej wpisujemy cały wyraz lub fragment tekstu. Następnie zazna-
czamy opcję Tylko cały wyraz, gdy szukany tekst ma być wyrazem, a nie
fragmentem tekstu. Jeśli w wyszukiwaniu mają być brane pod uwagę małe
lub duże litery, zaznaczamy opcję Rozróżniaj litery małe/duże. Po
zaznaczeniu opcji Znacznik pozycji będą przeszukiwane tylko nazwy
znaczników pozycji.
Wyszukiwanie uruchamiamy kliknięciem na przycisku Następny. Po
znalezieniu szukanego elementu można szukać następnego lub można
wrócić do poprzedniego (przycisk Poprzedni). Jeśli chcemy zaznaczyć
wszystkie jego wystąpienia klikamy na przycisku Zaznacz. Wyszukiwanie
kończymy kliknięciem na przycisku Zakończ.

Wyszukiwanie wprowadzonych zmian


Jeśli chcemy przeszukiwać widok pod kątem wprowadzonych zmian, w
oknie wyszukiwania (rys. 152) zaznaczamy opcję Zmiany. Klikając na
przyciskach Następny i Poprzedni kolejno przechodzimy do miejsc, gdzie
były wprowadzone jakieś zmiany.

190 NORMA PRO


Poruszanie się po ekranie i zaznaczanie elementów
Po ekranie kosztorysu (widoków, zestawień) poruszamy się głównie przy
pomocy myszy, wykorzystując paski przewijania poziomego i pionowego
oraz przy pomocy poleceń Idź do z menu Pozycja lub Dział.
Zaznaczenie pojedynczego elementu przy pomocy myszy polega na klik-
nięciu na nim lewym przyciskiem.
Aby zaznaczyć kilka elementów, należy zaznaczyć jeden z nich, a na na-
stępnych klikać lewym przyciskiem myszy przy naciśniętym klawiszu
<Ctrl>. Jeśli chcemy zaznaczyć kilka elementów leżących jeden pod
drugim (blok), zaznaczamy pierwszy z nich, a na ostatnim klikamy przy
naciśniętym klawiszu <Shift>.
Jeśli do przeglądania ekranu i zaznaczania elementów chcemy użyć kla-
wiatury, to:
<↑> – umożliwia przejście do poprzedniego elementu.
<↓> – umożliwia przejście do następnego elementu
<Ctrl> + <Home > – umożliwia przejście na początek zestawienia czy
widoku.
<Ctrl> + <End > – umożliwia przejście na koniec początek zestawienia
czy widoku.
<PgUp> – umożliwia przewinięcie o jeden ekran do góry.
<PgDn> – umożliwia przewinięcie o jeden ekran w dół.
<Ctrl> + <PgUp> – umożliwia przejście do poprzedniej pozycji i wy-
świetlenie jej na górze okna.
<Ctrl> + <PgDn> – umożliwia przejście do następnej pozycji i wyświe-
tlenie jej na górze okna
<Shift> + <PgUp> – umożliwia przejście do poprzedniego działu i wy-
świetlenie go na górze okna.
<Shift> + <PgDn> – umożliwia przejście do następnego działu i wy-
świetlenie go na górze okna.
<Ctrl> + <↓> – przesuwa w dół ramkę przygotowaną do zaznaczenia
elementu, który następnie możemy zaznaczyć klawiszem <Spacja>.

Program do kosztorysowania 191


<Ctrl> + <↓> – przesuwa w górę ramkę przygotowaną do zaznaczenia
elementu, który następnie możemy zaznaczyć klawiszem <Spacja>.
<Spacja> – służy do zaznaczenia pojedynczego elementu.
<Ctrl> + <Spacja> – umożliwia skasowanie zaznaczenia.
<Shift> + <Spacja> – służy do zaznaczania kilku elementów znajdujących
się jeden pod drugim (bloku).
<Shift> + <↑> – umożliwia poruszanie się do góry z jednoczesnym za-
znaczeniem bloku.
<Shift> + <↓> – umożliwia poruszanie się w dół z jednoczesnym zazna-
czeniem bloku.
<Shift> + <Ctrl> + <Home> – zaznaczenie bloku od pierwszego zazna-
czonego elementu do pierwszego elementu w kosztorysie (jeżeli są to
RMS-y, wiersze obmiarów czy wiersze rozliczeń wykonanych robót, to do
pierwszego wiersza w pozycji).
<Shift> + <Ctrl> + <End> – zaznaczenie bloku od pierwszego zazna-
czonego elementu do ostatniego elementu w kosztorysie (jeżeli są to RMS-
y, wiersze obmiarów lub wiersze rozliczeń wykonanych robót, to do
ostatniego wiersza w pozycji).
<Tab> – umożliwia przenoszenie podświetlenia do kolejnych pól edycyj-
nych znajdujących się na paskach narzędzi. W oknach dialogowych prze-
nosi zaznaczenie ramką na kolejne elementy okna: pola edycyjne, pola
wyboru, opcje i przyciski.

192 NORMA PRO


10. POZYCJE KOSZTORYSU
Pozycję kosztorysu wstawia się poleceniem Wstaw pozycję… z menu
Pozycja. Jeśli pracujemy w kosztorysie szczegółowym, polecenie to
wstawia pozycję szczegółową, jeśli w kosztorysie uproszczonym – pozycję
uproszczoną. W rozdziale tym zostanie opisane wstawianie pozycji w
kosztorysie szczegółowym, a wstawianie pozycji w kosztorysie uprosz-
czonym opisane jest w rozdziale KOSZTORYSOWANIE UPROSZ-
CZONE.

Wstawianie nowej pozycji


Nową pozycję szczegółową wstawiamy zawsze tak samo, niezależnie od
widoku, w jakim został wyświetlony kosztorys, a mianowicie z menu Po-
zycja wybieramy polecenie Wstaw pozycję… lub klikamy na przycisku
znajdującym się na pasku narzędzi widoków Kosztorys, Wprowa-
dzone pozycje lub Przedmiar. Jeśli przy tym przedtem włączamy wsta-
wianie w środek (przycisk wciśnięty), pozycja zostanie wstawiona za
aktualnie podświetloną, w przeciwnym wypadku zostanie wstawiona na
końcu kosztorysu
W oknie Katalogi norm i bazy cen jednostkowych pozycji i obiektów
(rys. 153) zostanie wyświetlona lista zainstalowanych katalogów norm i
baz cenowych. Z listy tej wybieramy odpowiedni katalog, rozdział, tabelę i
kolumnę, która jest naszą konkretną pozycją kosztorysową, a następnie
dwukrotnie na niej klikamy lub klikamy na przycisku Wstaw zaznaczoną
pozycję ( ).
Nową pozycję możemy również wstawić korzystając z metody przeciągnij-
i-upuść: otwieramy katalog norm kliknięciem na przycisku , znaj-
dujemy kolumnę odpowiadającą naszym potrzebom i przeciągamy jej na-
zwę na pozycję, za którą ma zostać wstawiona.
Okno katalogów znajduje się na ekranie, dopóki go nie zamkniemy, mo-
żemy więc jednorazowo wprowadzić wiele pozycji.
Okno katalogów można również zwinąć, przejść do edycji pozycji w
kosztorysie, a potem znowu go rozwinąć i dalej wstawiać pozycje.

Program do kosztorysowania 193


Rys. 153. Okno wyboru pozycji z listy katalogów norm.

Sposób korzystania z katalogów norm opisany jest w rozdziale KATA-


LOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH I OBIEKTÓW.
Po powrocie do kosztorysu należy przejść do edycji każdej pozycji i okre-
ślić dla niej obmiar i inne własności.

Edycja danych pozycji


Aby wejść w tryb edycji pozycji, należy dwa razy kliknąć na jej podstawie
lub z menu Pozycja wybrać polecenie Zmień pozycję…
W oknie pozycji, na karcie ‘Opis’ (rys. 154):
♦ W polu Podstawa: znajduje się numer podstawy wyceny wybranej po-
zycji, czyli typ katalogu (np. KNR), numer katalogu (np.4-01), rozdziału
(np.12), tabeli (np.04) i kolumny (np.02).
♦ W polu Znacznik: możemy wpisać lub wybrać z listy znacznik pozycji,
który jest dopisywany poniżej podstawy wyceny. Możemy w ten sposób
wyróżniać pozycje z jakichś względów wymagające szczególnej uwagi.
♦ W polu Opis pozycji: wyświetlany jest opis wstawionej pozycji. Jeśli
chcemy opis ten zmodyfikować, wystarczy przenieść wskaźnik myszy w
miejsce, które będzie poprawiane, kliknąć i zacząć pisać nowy tekst.

194 NORMA PRO


Rys. 154. Okno danych pozycji kosztorysu, karta ‘Opis’.

♦ W polu Obmiar: wpisujemy z klawiatury wartość obmiaru w jednost-


kach wyświetlonych w polu Jednostka:. Obmiar może być wprowa-
dzony jako liczba lub jako wyrażenie matematyczne (szczegóły for-
mułowania obmiarów – patrz rozdziały EDYCJA OBMIARU i WI-
DOKI, podrozdział Widok Przedmiar).
♦ Jeżeli podpowiadana jednostka obmiaru nie jest odpowiednia, możemy
wybrać nową z listy rozwiniętej po kliknięciu na strzałce umieszczonej
obok pola Jednostka: lub wpisać ją ręcznie z klawiatury.
♦ W polu Precyzja: wyświetlana jest domyślna dokładność obmiaru obo-
wiązująca dla obmiarów wszystkich pozycji, ustawiana w opcjach
kosztorysu (patrz rozdział OPCJE KOSZTORYSU). Dokładność tę
można zmniejszyć lub zwiększyć, wpisując odpowiednią liczbę w pole
lub wykorzystując sąsiednie strzałki. Możemy zatem określać różne
precyzje dla różnych pozycji kosztorysu.
♦ Jeśli zaznaczona jest opcja Precyzja z opcji kosztorysu, pole Precyzja
jest nieaktywne i zawiera precyzję ustawioną w opcjach kosztorysu. Je-
śli opcję tę wyczyścimy, będziemy mieli możliwość zmiany precyzji.
♦ W polu Lp. widać liczbę porządkową wstawianej pozycji. Standardowo
nowa pozycja wprowadzana jest jako ostatnia. Jeśli chcemy wstawić ją
w określonym miejscu w środku kosztorysu, na przykład na miejscu o
numerze 6, w pole Lp. wpisujemy liczbę 6. Po potwierdzeniu kliknię-

Program do kosztorysowania 195


ciem na OK wybrana pozycja zostanie wstawiona, zaś wszystkie pozo-
stałe pozycje zostaną kolejno przenumerowane.
♦ Możemy zaznaczyć opcję Uzupełnienie:, która pozwala na oznaczenie
wprowadzanej pozycji jako uzupełnienia do pozycji poprzedniej. Numer
pozycji będącej uzupełnieniem jest taki sam jak pozycji poprzedniej z
dodanym znakiem apostrofu (np. pozycja 7’ jest uzupełnieniem pozycji
7).
♦ Liczba wpisana w polu Krotność: traktowana jest jak dodatkowy współ-
czynnik norm dla wszystkich RMS, gdy wprowadzana jest pozycja
szczegółowa lub jak współczynnik, przez który przemnażane są ceny
jednostkowe pozycji w przypadku pozycji scalonych i uproszczonych.
♦ Po kliknięciu na przycisku Katalog norm… możemy wrócić do listy
katalogów i wyboru pozycji.
♦ Jeśli edytujemy pozycję i weszliśmy do okna katalogów norm kliknię-
ciem na przycisku Katalog norm…, następnie wybraliśmy tę samą po-
zycję, to po zamknięciu okna katalogów i powrocie do okna edycji po-
zycji stanie się dostępny przycisk Pokaż RMS… Kliknięcie na nim
spowoduje wyświetlenie okna zawierającego listę elementów RMS
przypisanych do tej pozycji (rys. 155). Wyświetlany jest numer indeksu
elementu, jego nazwa oraz norma zużycia wraz z jednostką miary.

Rys. 155. Lista elementów RMS dla pozycji pokazanej na rys. 154.

Na karcie ‘Podstawa’:
♦ W polu Wydawnictwo: umieszczona jest nazwa wydawnictwa, w któ-
rym został wydany katalog norm.
♦ W polach Katalog: znajduje się nazwa i numer katalogu.
♦ W polu Podstawa: wyświetlony jest numer podstawy.

196 NORMA PRO


♦ W polu Wariant: numer wariantu pozycji.

Rys. 156. Karta ‘Podstawa’ okna danych pozycji.

Na karcie ‘Współcz. norm’:


♦ Możemy zmienić normy dla Robocizny, Materiałów i Sprzętu, wpisując
w odpowiednie pola wartości współczynników, jeśli
chcemy, aby były różne od jedności.
Współczynniki norm mogą być przedsta-
wione w postaci wyrażenia (patrz rysunek
z prawej).
♦ Zaznaczając opcję Wartość pozycji uwzględnij w innych pozycjach mo-
żemy spowodować, aby pozycja była rozliczana w innych pozycjach.
Pozycja, która jest rozliczana w innych pozycjach oznaczana jest
numerem z apostrofem. Jeśli opcja ta została zaznaczona, a potem po-
zycja została rozliczona w innych pozycjach, to po wywołaniu okna
edycji tej pozycji, w polu Pozycja jest rozliczona w pozycjach znajduje
się lista tych pozycji (patrz podrozdział Rozliczanie pozycji w innych
pozycjach).
♦ Jeśli już wcześniej udostępniliśmy jakieś pozycje do rozliczania, to ich
lista pojawi się w polu Do wartości pozycji doliczyć pozycje. Podświe-
tlając poszczególne pozycje możemy zdecydować, które pozycje rozli-
czane są w bieżącej pozycji (patrz podrozdział Rozliczanie pozycji w
innych pozycjach).

Program do kosztorysowania 197


Na karcie ‘Rusztowania’:
♦ W polu Numer grupy rusztowań: możemy wybrać grupę rusztowań, do
której zaliczymy daną pozycję. Jeśli klikniemy na strzałce obok pola,
dostaniemy listę wcześniej zdefiniowanych grup. Jeśli na liście tej nie
ma żadnych grup, wpisujemy z klawiatury numer pierwszej grupy, pa-
miętając potem o jej zdefiniowaniu (patrz podrozdział Wstawianie
pracy rusztowań).
Na karcie ‘Warianty’ możemy określić rozszerzenia podstawy i opisu po-
zycji w zależności od wybranego wariantu.

Rys. 157. Określanie uzupełnienia opisu i podstawy w zależności od wariantu.

♦ W polach Grupy wariantów lokalnych, dla których są modyfikowane


dane pozycji: wybieramy przyciskiem grupę wariantów, dla któ-
rych automatycznie będzie modyfikowana podstawa bądź opis pozycji.
♦ W polu Kombinacje wariantów: pojawią się warianty należące do danej
grupy. Wypełniając pola Uzupełnienie podstawy i/lub Uzupełnienie
opisu określamy, jaki tekst będzie dopisany do podstawy i/lub opisu,
gdy zostanie wybrany dany wariant. Dokładny opis skutków
wprowadzenia takich rozszerzeń znajduje się w podrozdziale Warianty
pozycji, Modyfikowanie podstawy i opisu pozycji w zależności od
wybranego wariantu.
Na karcie ‘Opis do katalogu’ wyświetlony jest opis katalogu, z którego
została wstawiona dana pozycja.

198 NORMA PRO


Na wszystkich kartach znajdują się przyciski Dodaj nową, OK i Anuluj.
♦ Jeśli rezygnujemy z wprowadzania pozycji, klikamy na przycisku Anu-
luj.
♦ Jeśli wprowadzamy tylko jedną pozycję i akceptujemy wszystkie usta-
wienia, klikamy na przycisku OK.
♦ Jeśli wprowadzamy kilka pozycji, klikamy na przycisku Dodaj nową.

Wprowadzanie cen elementów RMS


Jeżeli przed przystąpieniem do tworzenia kosztorysu wybrany został co
najmniej jeden konkretny cennik, program będzie automatycznie nadawał
ceny tym elementom RMS, których indeksy znajdują się w bazie. W przy-
padku gdy indeks elementu jest indeksem ogólnym (kończy się na ‘99’lub
‘00’) i w opcjach programu zostało wybrane Rozszerzone przeszukiwanie baz
cenowych, to po zaakceptowaniu wprowadzanej pozycji dostaniemy okienko z
listą elementów podobnych do wybranego (rys. 158).

Rys. 158. Lista elementów podobnych do wybranego.

Na liście tej zaznaczamy element, o który nam chodzi i klikamy na przy-


cisku Wybierz cenę. Jeśli chcemy podejrzeć, w których pozycjach wy-
stępuje ten element, klikamy na przycisku Pozycje…. Przycisk Zamień
RMS służy do zamiany szukanego elementu na podświetlony, zaś przycisk
Bez zmian pozostawia go w stanie nie zmienionym. Przyciskiem Przerwij
zatrzymujemy proces przydzielania ceny. Jeśli w innych wstawianych
pozycjach dany element ma być również zastępowany przez element

Program do kosztorysowania 199


podświetlony, klikamy na przycisku Zamieniaj zawsze, i wtedy dla tego
elementu nie będzie wyświetlane opisywane tu okno.
Jeśli nie podłączyliśmy do kosztorysu żadnego cennika lub komputer nie
znalazł ceny danego elementu, a w opcjach programu na karcie ‘Szukanie
cen’ w grupie ‘Uszczegóławianie RMS’ włączona jest opcja wg kartoteki
RMS, na ekranie pojawi się okno z podobnymi elementami pobranymi z
kartoteki RMS (rys. 159).

Rys. 159. Propozycje wstawienia elementów RMS, których nie znaleziono w


cennikach.

Jeśli wybraliśmy element, który ma inną jednostkę miary niż pierwotna,


dostaniemy ekran z propozycją zamiany, a po potwierdzeniu z oknem, w
którym wprowadzamy przelicznik (rys. 160).

Rys. 160. Wprowadzanie przelicznika jednostek miar.

Jeśli zaznaczymy opcję Dodaj do bazy przeliczników jednostek miar,


otrzymamy następne okno (rys. 161), w którym dodajemy nowy przelicznik
dla naszego, konkretnego materiału o podanym indeksie ETO.
200 NORMA PRO
Rys. 161. Dodawanie nowego przelicznika do tabeli przeliczników.

Warianty nakładów
Jeżeli w katalogu norm dla danej pozycji kosztorysowej występują ele-
menty alternatywne, program nie jest w stanie podjąć decyzji, jaki element
zastosować. W takim przypadku na ekranie pojawi się okno Wybór wa-
riantów nakładów z listą elementów alternatywnych (rys. 162), z której
albo wybieramy element właściwy albo przesyłamy do kosztorysu całą
grupę wariantów.

Rys. 162. Okno Wybór wariantów nakładów z grupą elementów alternatywnych.


W liście grup wariantów w kolumnie „Grupa” wyświetlona jest nazwa
grupy wariantów, w kolumnie „Wybrane warianty” – nazwy wariantów
zaznaczonych w liście Warianty w grupie oddzielone przecinkami, w
kolumnie „Niepusta” – informacja o tym, czy grupa zawiera jakieś wa-
rianty, a w kolumnie „Z grp.” – informacja o tym, czy wybrane warianty są
przesyłane z grupą (wartość TAK), czy bez niej (NIE).

Program do kosztorysowania 201


Jeśli w pozycji występuje kilka grup wariantów, dla każdej z nich możemy
określić inny sposób wstawiania nakładów do kosztorysu. Na przykład
jedną grupę możemy wstawić w całości z wariantami, a z innej grupy
wybrać tylko jeden nakład do wstawienia.
Jeśli w danej grupie został zaznaczony więcej niż jeden wariant (klikanie na
nazwach wariantów przy wciśniętym klawiszu <Ctrl>), uaktywnia się opcja
Prześlij z grupą wariantów, która steruje wstawianiem nakładów do pozycji.
Jeśli jest zaznaczona, nakłady są wstawiane razem z grupą wariantów, w
przeciwnym wypadku – jako zwykłe, nie wariantowe nakłady.
Przycisk Zaznacz wszystkie służy do zaznaczenia wszystkich wariantów we
wszystkich grupach.
Na przykład na rys. 162 została wybrana pozycja ‘Jednokrotne malowanie
farbami olejnymi starych tynków…’. Dla pozycji tej mamy dwa rodzaje
farb, których możemy użyć do malowania. Jeśli w grupie ‘Warianty w
grupie farba’ podświetlimy wariant ‘ftalowa nawierzchniowa’ i klikniemy
na OK, to tylko ta farba zostanie wstawiona do kosztorysu. Jeśli zaś za-
znaczymy opcję Prześlij z grupą wariantów i klikniemy na OK, obie farby
zostaną wstawione do kosztorysu jako warianty
Po wstawieniu grupy wariantów pozycja w kosztorysie wygląda tak jak na
rys. 163.

Rys. 163. Do kosztorysu została wstawiona grupa wariantów: farba olejna/farba


ftalowa. Aktywny jest pierwszy wariant, czyli farba olejna.

202 NORMA PRO


Jeśli dla pozycji jest kilka grup wariantów, dla każdej z nich indywidualnie
określamy sposób wstawiania nakładów, chyba że chcemy wstawić
wszystkie grupy z wszystkimi wariantami. Wtedy klikamy na przycisku
Zaznacz wszystkie, a następnie na OK.

Pomijanie elementów RMS


Aby podczas dodawania nowej pozycji pominąć robociznę, materiały lub
sprzęt, należy zdefiniować nowy dział, w którym odpowiednie współ-
czynniki norm zostaną wyzerowane.

Rys. 164. Nowy dział, pomijanie sprzętu (współczynnik norm na sprzęt=0).

Jeśli w dziale były już jakieś pozycje wstawiane ze współczynnikami


większymi od zera, lecz dalsze pozycje mają być pozbawione jednego typu
(lub więcej) elementu, należy wywołać okno poprawiania działu (patrz
rozdział DZIAŁY KOSZTORYSU, Zmiana danych działu) i wyzerować
odpowiednie wartości. Po tej operacji wszystkie nowo wprowadzane po-
zycje nie będą posiadały tego elementu, dla którego norma=0.

Rys. 165. W dziale ROBOTY DODATKOWE normy na sprzęt zostały wyzerowane,


zaś norma na robociznę została zwiększona.

Program do kosztorysowania 203


W nazwie działu z zerową normą zaznaczono, która kategoria została wy-
zerowana (rys. 165).

UWAGA! Aby w nazwie działu umieszczono informację o zmienionych


normach, w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Widok pozycji’, w polu
wyboru Wyrażenia norm RMS: nie może być wybrana opcja
Wyliczona wartość normy.

Jeśli chcemy pominąć robociznę, materiał i (lub) sprzęt w konkretnej po-


zycji, wystarczy wyzerować dla niej odpowiednie współczynniki norm.

Wstawianie kosztów transportu


Jeśli w opcjach kosztorysu na karcie ‘Liczenie narzutów’ ustawiona jest
opcja rozliczania kosztów zakupu i transportu materiałów jako narzuty lub
pozycje, do kosztorysu można wstawiać koszty transportu jako odrębną
pozycję. Do tego celu służy polecenie Wstaw koszty transportu … z
menu Pozycja lub to samo polecenie wybrane z menu podręcznego. Można
też wykorzystać przycisk znajdujący się na pasku narzędzi kosztorysu.

Rys. 166. Pozycja będąca kosztami transportu.

Okno kosztów transportu wygląda podobnie jak okno wstawiania pozycji


(rys. 166). W oknie tym wypełniamy pola Podstawa:, Wydawn, Znacznik:,
w polu Opis pozycji: wpisujemy dokładną treść opisu, w polu Odległość:
wpisujemy odległość, na jaką będziemy transportować materiały lub sprzęt

204 NORMA PRO


oraz zaznaczamy, co przewozimy: Materiały czy Sprzęt. Jeśli przewozimy
sprzęt, pojawi się pole Liczba przewozów. Na karcie ‘Współcz.norm’
wprowadzamy tylko ewentualnie dane dotyczące rozliczania kosztów
transportu w innych pozycjach (patrz str.197); współczynniki norm na
robociznę, materiały i sprzęt nie są dostępne. Na karcie ‘Podstawa’
możemy wprowadzić wydawnictwo, katalog, podstawę i wariant dla tej
pozycji.
Po wypełnieniu wszystkich danych i kliknięciu na OK dostajemy okno
wprowadzania szczegółów, czyli elementów M lub S. Wygląd okna i pola,
które w nim wypełniamy, zależą od typu elementu i są inne dla materiałów,
inne dla sprzętu. Okno to ma puste pola, z których część wypełniamy
ręcznie, a część korzystając z listy materiałów (lub sprzętu) znajdujących
się w kosztorysie.

Rys. 167. Okno wprowadzania nakładów dla kosztów transportu materiałów.

Po kliknięciu na OK pojawia się okno dodawania nowego elementu RMS


(rys. 168).

Program do kosztorysowania 205


Rys. 168. Okno wstawiania elementu RMS, gdy dodawane są koszty transportu.

Aby ściągnąć z kosztorysu element, który transportujemy, klikamy na


przycisku Kosztorysie w grupie ‘Szukaj RMS w:’. Pojawia się okienko
szukania elementu RMS (takie jak na rys. 169, lecz z pustymi polami) z za-
znaczonymi domyślnie opcjami szukania (patrz rozdział ELEMENTY
RMS), w którym klikamy na przycisku Szukaj.

Rys. 169. Lista materiałów znajdujących się w kosztorysie.

Po uzyskaniu listy materiałów znajdujących się w kosztorysie (rys. 169),


szukamy potrzebnego materiału i klikamy na przycisku Wybierz, w wy-

206 NORMA PRO


niku na karcie ‘Dane RMS ’ zostaną umieszczone dane wybranego mate-
riału. Wybieramy kartę ‘Koszty transportu’ .

Rys. 170. Określanie kosztów transportu materiałów.

Na karcie zadajemy koszty ładowania i rozładowania materiału (pola Koszt


załadunku i Koszt rozładunku), koszty transportu pierwszych kilku ki-
lometrów (Transport pierwsze i km) oraz koszty transportu każdego na-
stępnego kilometra ponad pierwsze kilometry (Transport każdy dalszy 1
km). Koszty transportu możemy wyrazić w innej walucie niż waluta
kosztorysu wybierając ją z listy walut. W polu Ilość materiału wpisujemy
transportowaną ilość materiału lub zaznaczamy opcję Całość użytego
materiału, zaś w pole Ilość na 1 kurs wprowadzamy ilość materiału, którą
można przewieść jednym kursem. Dodatkowo możemy zaznaczyć opcję
Liczbę kursów zaokrąglić w górę. Wielkości kosztów transportu, zała-
dunku i rozładunku wprowadzane w wyżej wymienionych polach dotyczą
kosztów jednego kursu. Jeśli do przewiezienia mamy dużo materiałów,
których nie da się przewieźć jednym kursem, to informacja o tym, ile kur-
sów potrzeba, zostanie umieszczona w opisie pozycji.
Przycisk Następny pozwala na przejście do wprowadzania następnego
transportowanego elementu.
Przycisk Pokaż opis pozycji umożliwia obejrzenie danych pozycji, jaką
jest transport.
Po kliknięciu na przycisku OK zostają przeprowadzone potrzebne wyli-
czenia, a element wprowadzony do pozycji.

Program do kosztorysowania 207


Dla kosztów transportu sprzętu okno z rys. 170 będzie wyglądało nieco ina-
czej (rys. 171).

Rys. 171. Okno określania kosztów transportu sprzętu.

Przy transporcie sprzętu można wstawiać nakłady nie wyszczególnione w


kosztorysie (wpisując z ręki nazwę i indeks). Umożliwia to wyliczenie
kosztów transportu kilku rodzajów sprzętu razem (np. jednym transportem
wysyłamy betoniarkę, rusztowania itd.).
Koszty transportu są taką samą pozycją jak każda inna, można więc do niej
zastosować większość poleceń dotyczących pozycji (usuwanie, po-
prawianie, przenoszenie, kopiowanie, upraszczanie, rozliczanie w innych
pozycjach, scalanie itd.).

Wstawianie pracy rusztowań


Korzystając z polecenia Wstaw pracę rusztowań… z menu Pozycja (lub
klikając na przycisku ) możemy wstawić do kosztorysu nową pozycję
automatycznie wyliczającą czas pracy rusztowania i jego wartość. Oblicza-
nie czasu pracy rusztowań w programie zgodne jest z instrukcją zawartą w
rozdziale XVI KNR 2-02.

208 NORMA PRO


Rys. 172. Okno wstawiania czasu pracy grupy rusztowań.

Pola okienka z rys. 172 wypełniamy tak, jak dla zwykłej pozycji: w pole
Podstawa: wpisujemy podstawę wyceny (pole to może być puste), a w pole
Opis pozycji: – opis pozycji.
Na karcie ‘Rusztowania’ w polu Numer grupy rusztowań: wpisujemy nu-
mer nowej grupy rusztowań (kliknięcie na
strzałce obok pola spowoduje wy-
świetlenie numerów grup wcze-
śniej zdefiniowanych). Dodatkowo
wypełniamy pola Współczynnik
wykorzystania rusztowań: i Teore-
tyczny skład zespołu roboczego: odczytane z założeń do rozdziału XIX KNR
2-02.
Czas pracy rusztowania zostanie wyliczony poprzez zsumowanie roboczo-
godzin wziętych z pozycji zaliczonych do danej
grupy i podzielenie jej przez iloczyn
współczynnika wykorzystania i teoretycznego
składu zespołu roboczego. Na ekranie (i na wy-
druku) pojawi się pozycja, w której zamiast obmiaru wyświetlona będzie
lista pozycji, których robocizna ma wpływ na czas pracy tej grupy
rusztowań. W pozycji tej wystąpi tylko jeden element, a mianowicie sprzęt
o nazwie „czas pracy rusztowania”. Element ten jest traktowany jak każdy
inny element, a więc po dwukrotnym kliknięciu na jego nazwie otworzy się
okienko edycji RMS (patrz rozdział ELEMENTY RMS, rys. 202), w któ-

Program do kosztorysowania 209


rym określamy normę na wykorzystanie rusztowania (pole Norma:) oraz
cenę za godzinę pracy jednostki normy (polu Cena jednostkowa:). Na
przykład, jeśli znamy cenę godziny pracy jednego kompletu rusztowania,
np. 0,40 zł, a potrzebujemy 10 kompletów, to w polu Norma:
wprowadzamy liczbę 10, a w polu Cena jednostkowa: tę cenę. Jeśli indeks
ETO (czyli rusztowanie) podpowiedziany przez program nie jest właściwy,
w polu Indeks ETO: musimy wprowadzić numer tego rusztowania, o które
nam chodzi (możemy przy tym skorzystać z mechanizmów szukania
elementu RMS).
Poniżej podany jest przykład obliczania czasu pracy I-szej grupy ruszto-
wań. Zdefiniowane zostały następujące parametry pracy rusztowania:
norma=10, cena jednostkowa=0,40, współczynnik wykorzystania ruszto-
wań=0,84, teoretyczny skład zespołu roboczego=2. Do grupy tej zaliczono
pozycje 5 i 19 o następujących nakładach na robociznę: 370.3028 r-g i
200.6368 r-g, czyli o łącznych nakładach=570,9396 r-g. Czas pracy rusz-
towania jest wyliczony jako iloraz nakładów na robociznę pomnożonych
przez normę i iloczynu współczynnika wykorzystania i teoretycznego
składu zespołu roboczego:
(570.9396*10/(0,84*2)=3398,4500).
Koszt pracy rusztowania obliczany jest jako iloczyn czasu jego pracy i ceny
jednostkowej i wyświetlany w kolumnie „S”.

Rys. 173. Pozycja będąca czasem pracy rusztowań.

Czas pracy rusztowań jest taką samą pozycją jak każda inna; można więc
do niego zastosować większość poleceń dotyczących pozycji (usuwanie,
poprawianie, przenoszenie).
Jeśli w kosztorysie nie ma pozycji, które przywiązane byłyby do wstawia-
nej grupy pracy rusztowań, po wstawieniu pracy rusztowań nakłady, koszty
jednostkowe i sprzęt będą równe zero (rys. 174)

210 NORMA PRO


Rys. 174. Brak pozycji przypisanych do tej grupy rusztowań.

Wartości te dopiero wtedy zostaną wypełnione, gdy do danej grupy rusz-


towań przypiszemy pozycje, czyli gdy dla określonych pozycji na karcie
‘Rusztowania’ w polu Numer grupy rusztowań wprowadzimy właściwą
grupę rusztowań (patrz też opis karty ‘Rusztowania’ na str.198)

Wstawianie pozycji niekatalogowej


Nie wszystkie roboty można skosztorysować w oparciu o typowe katalogi,
takie jak KNR czy KSNR. Nietypowe czynności wprowadzamy ręcznie po
wybraniu z listy katalogów pozycję niekatalogowa. W okienku, takim jak
na rys. 154, wpisujemy wszystkie potrzebne dane i klikamy na przycisku
OK. Elementy RMS związane z daną pozycją również wstawiamy ręcznie
korzystając z poleceń Wstaw Robociznę…, Wstaw materiały… i Wstaw
sprzęt… wywołanych z menu RMS (lub używając odpowiadających im
przycisków znajdujących się na pasku narzędzi , , ).

Rys. 175. Pozycja niekatalogowa w kosztorysie.

Pozycje uproszczone
Wstawianie pozycji uproszczonych
Pozycję uproszczoną wstawiamy po wybraniu polecenia Wstaw pozycję
uproszczoną… z menu Pozycja lub po wybraniu tego samego polecenia z
menu podręcznego, które uzyskamy, jeśli klikniemy na jakiejś pozycji
prawym przyciskiem myszy. Podczas wstawiania pozycji uproszczonych

Program do kosztorysowania 211


korzystamy z katalogów typu KSNR lub innych, do których istnieją cenniki
robót. W oknie katalogów norm znajduje się część zawierająca cenniki
pozycji, z których również można wstawiać pozycje uproszczone.
Po wybraniu pozycji dostaniemy okienko, w którym na kartach ‘Opis’,
‘Współcz.norm’ i ‘Rusztowania’ wypełniamy pola tak jak dla zwykłej
pozycji, zaś na karcie ‘Ceny jednostkowe’ (rys. 178) edytujemy pola, jak
dla pozycji uproszczonej (patrz podrozdział Upraszczanie pozycji,
str. 214). Jeśli pola cen jednostkowych są wyzerowane, to albo nie podłą-
czyliśmy do kosztorysu cennika pozycji uprosz-
czonych, albo nie znalezione zostały ceny dla
wstawianej pozycji. Możemy wtedy odpowiednie
ceny wprowadzić „z ręki”.
W Załączniku nr 2 zawierającym ceny jednost-
kowe robót budowlanych znajdują się pozycje
niekatalogowe będące rozszerzeniami katalogów
KNR 2-02 i KNR 2-31 oznaczone symbolem
KNRZ. Po imporcie załącznika pozycje te znajdą
się w cenniku i można je wstawiać, tak jak
pozycje z katalogów.

Wstawianie pozycji do cennika


Zmodyfikowaną pozycję uproszczoną możemy wstawić do cennika pozy-
cji. W tym celu zaznaczamy ją i z menu Pozycja wybieramy polecenie
Wstaw do cennika pozycji. W ten sposób, korzystając z kosztorysów
można tworzyć swoje własne cenniki.

Upraszczanie pozycji
Upraszczanie pozycji możemy stosować wtedy, gdy chcemy ukryć nakłady
na robociznę, sprzęt i materiały lub wtedy, gdy chcemy wpisywać koszty
jednostkowe dla RMS lub całej pozycji. Aby pozycję uprościć, zaznaczamy
ją, a następnie z menu Pozycja wybieramy polecenia Typ | Uproszczona.

212 NORMA PRO


Rys. 176. Pozycja przed uproszczeniem.

Rys. 177. Pozycja z rys. 176 po uproszczeniu.

Jeżeli pozycję uprościmy z usunięciem RMS-ów, to znikną one z ekranu i


kosztorysu, a później nie będziemy w stanie przywrócić pierwotnych da-
nych i podziału na RMS-y (chyba że natychmiast użyjemy polecenia Cof-
nij). Jeśli będzie to konieczne, RMS-y można przywrócić z katalogu, ale
wtedy dane ich mogą być już zmienione.
Jeżeli pozycję uprościmy bez usuwania elementów RMS, pozostaną one na
ekranie i w kosztorysie, służąc nie tylko do obliczania wartości pozycji, ale
na przykład do obliczania ilości pewnych materiałów.
Na rys. 176 i rys. 177 widać pozycję przed uproszczeniem i tę samą pozy-
cję po uproszczeniu, w przypadku usuwania elementów RMS.
Upraszczanie pozycji nie jest tym samym, co wstawianie pozycji uprosz-
czonych. W pierwszym przypadku ceny jednostkowe wyliczane są z cen
jednostkowych nakładów na RMS-y znajdujących się w kosztorysie, zaś w
drugim wstawia się pozycję, do której ceny pobierane są z cennika pozycji
uproszczonych.

Program do kosztorysowania 213


Rys. 178. Karta ‘Ceny jednostkowe’ dla pozycji uproszczonej.

Po uproszczeniu pozycji możemy zdecydować, w jaki sposób będą obli-


czane ceny jednostkowe. W tym celu dwukrotnie na niej klikamy i w oknie,
które zostanie wyświetlone wybieramy kartę ‘Ceny jednostkowe’ (rys.
178). Na karcie tej w polu Cena jednostkowa pozycji (z narzutami) wy-
świetlona jest cena obliczona jako suma cen jednostkowych R,M i S, a w
polu Współczynnik ceny jednostkowej – współczynnik, przez który zo-
stanie przemnożona cena jednostkowa. Pozycji uproszczonej można też
przypisać walutę (pole Waluta).
W grupie ‘Koszty jednostkowe bezpośrednie*współczynnik’ w odpo-
wiednich polach pokazane są ceny poszczególnych RMS, które składają się
na cenę jednostkową. Ceny te można zmienić i wtedy, przy zaznaczonej
opcji Wylicz z cen jednostkowych R+M+S, zmienia się cena jednostkowa
pozycji (zmiana jest widoczna na ekranie kosztorysu dopiero po za-
akceptowaniu ustawień kliknięciem na OK).
Domyślnie opcja Wylicz z cen jednostkowych R+M+S jest wyczyszczona i
można edytować cenę jednostkową pozycji.
Jeśli przy którymś z elementów R, M lub S zaznaczymy opcję szczegó-
łowo, to cena dla danego R, M lub S będzie wyliczana z elementów RMS w
pozycji (nie będzie można ręcznie ustawić kosztów jednostkowych bez-
pośrednich).
Dopuszczalne jest zarówno jednoczesne uproszczenie jak i uszczegóło-
wienie kilku zaznaczonych pozycji.

214 NORMA PRO


Uszczegóławianie pozycji uproszczonej
Pozycję uproszczoną można uszczegółowić, wybierając polecenie Typ
Pozycji | Szczegółowa z menu Pozycja. Po pokazaniu się okienka z pyta-
niem czy wczytać RMS z katalogu, należy podjąć właściwą decyzję. W
przypadku gdy upraszczając pozycję usunęliśmy RMS-y, powinniśmy ra-
czej odpowiedzieć „Tak”, chyba że potem poszczególne RMS-y będziemy
wprowadzać ręcznie. Jeśli nie usuwaliśmy RMS-ów, możemy je pozosta-
wić w nie zmienionej postaci odpowiadając „Nie” lub zaktualizować, kli-
kając na „Tak”.
Jeśli pozycja uproszczona była wstawiana z cennika pozycji, to nie zawsze
można ją uszczegółowić, gdyż nie zawsze znalezione zostaną dla niej
katalogi norm, z których można byłoby pobrać RMS-y.

Pozycje scalone
Pozycja scalona jest to pozycja skalkulowana na podstawie innych pozycji
w ten sposób, że jej wartość jest równa sumie wartości pozycji składowych.
Przy liczeniu wartości pozycji składowych ich obmiary mogą być mnożone
przez obmiar pozycji scalonej lub nie.
Aby utworzyć pustą pozycję scaloną, z menu Pozycja wybieramy polece-
nie Wstaw pozycję scaloną… Zostaje otwarte okno danych pozycji, takie
jak na rys. 154, do którego wprowadzamy odpowiednie dane. Aby dodać
pozycję składową do pustej pozycji scalonej (lub jako pierwszą składową),
należy w momencie wyboru polecenia z menu (lub wciskania przycisku na
pasku narzędzi) przytrzymać klawisz <Shift>.
Zaznaczenie pozycji i wybranie poleceń Typ pozycji|Scalona z menu Po-
zycja zmienia zwykłą pozycję na pustą scaloną.
Jeśli w kosztorysie mamy pozycje, z których chcemy utworzyć pozycję
scaloną, zaznaczamy je, a następnie wybieramy polecenie Utwórz pozycję
scaloną… z menu Pozycja lub klikamy na przycisku .
Na rys. 179 pokazane są cztery zaznaczone pozycje, z których zostanie
utworzona pozycja scalona.

Program do kosztorysowania 215


Rys. 179. Zaznaczono cztery pozycje, z których zostanie utworzona
pozycja scalona.

W oknie danych pozycji (rys. 154) wypełniamy odpowiednie pola, a po


kliknięciu na OK pojawi się nowa pozycja, której wartość jest sumą
wartości poszczególnych pozycji (rys. 180). Pozycje składowe zostaną
przenumerowane, a ich numer będzie złożony z numeru pozycji scalonej
oraz kolejnego numeru podpozycji.

Pozycja
scalona

Pozycje
składowe

Rys. 180. Pozycja scalona i jej pozycje składowe.

216 NORMA PRO


W drzewie kosztorysu pozycje składowe stanowią następny poziom za-
głębienia i są ‘podporządkowane’ swojej pozycji scalonej.
W oknie edycji pozycji składowej, oprócz wszystkich danych charaktery-
zujących pozycję, znajduje się opcja Nakłady mnożone przez obmiar po-
zycji scalonej. Jeśli zostanie zaznaczona, wtedy nakłady w pozycji skła-
dowej zostaną pomnożone przez obmiar pozycji scalonej, a informacja o
tym zostanie wyświetlona w wierszu „Razem” w widoku kosztorysu, a w
kolumnie „Obmiar” w widoku wprowadzonych pozycji (rys. 181).
Zanim operacja przemnażania zostanie wykonana, pojawi się okno, w
którym decydujemy, czy dopasować obmiar pozycji składowej tak, aby
wartość pozycji się nie zmieniła.
Jeśli odpowiemy nie, obmiar pozycji składowej będzie przemnożony przez
obmiar pozycji scalonej (rys. 181) i wtedy wartość pozycji składowej, a co
za tym idzie wartość pozycji scalonej, zmieni się.

Rys. 181.Obmiar pozycji składowej 69.1 został pomnożony przez obmiar pozycji
scalonej bez dopasowywania do wartości pozycji.

Jeśli odpowiemy tak, obmiar pozycji składowej zostanie tak dopasowany,


aby wartość pozycji składowej nie zmieniła się, a więc nie zmieniła się
wartość pozycji scalonej (rys. 182).

Rys. 182. Obmiar pozycji składowej 69.1 został pomnożony przez obmiar pozycji
scalonej z dopasowywaniem do wartości pozycji.

Pozycje składowe są oznaczane w kolumnie „Podstawa”' jako „Kalkulacja


kosztów” i nie są domyślnie pokazywane na wydruku kosztorysu. Jeśli
chcemy, aby pozycje składowe były drukowane, zmieniamy ich kwalifi-

Program do kosztorysowania 217


kację wybierając polecenie Opis robót z menu Pozycja (tak aby obok tek-
stu Opis robót pokazał się znak ) lub w opcjach wydruku, na karcie
‘Kosztorys’, w grupie ‘Rozwijanie pozycji scalonych’ zaznaczamy opcję
Wszystkie lub Zaznaczone. Dzięki tym możliwościom możemy dokładnie
skalkulować pozycje, lecz przedstawiać je inwestorowi bez zbędnych
szczegółów.
Jeżeli w kosztorysie prowadzimy rozliczenie wykonanych robót, to musimy
zdecydować, czy wykonane roboty będą wpisywane w pozycji scalonej,
czy w pozycjach składowych. Do tego celu służy polecenie Wpisywanie
wykonanych robót z menu Roboty. Jeśli chcemy, aby do danej pozycji
można było wpisywać wykonane roboty, z lewej strony polecenia
Wpisywanie wykonanych robót powinien znaleźć się znak . Jeśli
wpisujemy roboty w pozycji scalonej, nie będzie można ich wpisywać do
poszczególnych pozycji składowych i odwrotnie.
Pozycję scaloną można wstawiać do katalogu, tak jak każdą inną pozycję.
W drzewie katalogów pozycja scalona jest przedstawiona ikoną , infor-
mującą, że składa się z pozycji składowych. Kliknięcie na tej ikonie spo-
woduje wyświetlenie pozycji składowych (rys. 183). Do kosztorysu mo-
żemy wstawić z katalogu zarówno pozycję scaloną jak i jej części skła-
dowe.

Rys. 183. Pozycja scalona w drzewie katalogów.

Pozycję scaloną można również wstawić do cennika pozycji. W tym przy-


padku w cenniku zostanie zapisana jako pozycja uproszczona, bez infor-
macji o pozycjach składowych.
Pozycję scaloną można przekształcić w pozycję uproszczoną wykorzy-
stując polecenie Usuń pozycje „Kalkulacja kosztów” z menu Pozycja. W
takim przypadku pozycje, które były oznaczone jako ”Kalkulacja kosztów”
(wyłączona opcja Opis robót) zostaną usunięte. Możliwość ta jest

218 NORMA PRO


przydatna, gdy chcemy przekazać gotowy kosztorys komuś, przed kim
chcemy ukryć szczegóły kalkulacji.

Wstawianie pozycji z katalogów Dynamische BauDaten


Aby wstawić pozycję z katalogu DBD-Bauteile, należy kliknąć na przyci-
sku . Wstawiona pozycja jest pozycją scaloną, na którą składają się
podpozycje opisane jako kalkulacja kosztów. Obmiar pozycji edytuje się po
kliknięciu na przycisku . Dwukrotne kliknięcie na pozycji składowej
wywoła standardowe okno edycji pozycji.

Rys. 184. Pozycja scalona wstawiona z katalogu DBD-Bauteile.

Aby wstawić pozycję z katalogu STLB-Bau, należy kliknąć na przycisku


. Wstawiona pozycja jest pozycją uproszczoną, którą edytujemy jak
zwykłą pozycję uproszczoną.

Wstawianie obiektów jako pozycji


Kosztorysy przez nas tworzone, działy i poddziały kosztorysów można
traktować jak obiekty, czyli większe, bardziej rozbudowane struktury.
Obiekty raz opracowane mogą zostać wstawione do cenników, tak aby
można było je powtórnie wykorzystać w procesie tworzenia innych kosz-
torysów.
Do kosztorysu jako pozycje możemy wstawić obiekty z cennika lub
obiekty zapisane jako pliki kosztorysów.

Program do kosztorysowania 219


1. Jeśli chcemy wstawić obiekt zapisany jako kosztorys, z menu Pozycja
wybieramy polecenie Wstaw obiekt…, następnie w oknie otwierania
kosztorysów znajdujemy kosztorys, który chcemy wstawić. Po wybra-
niu kosztorysu i kliknięciu na OK, dostaniemy okno, w którym decydu-
jemy, jaki element (cały kosztorys, czy jeden z jego działów), w jakim
wariancie (jeśli są warianty) i w jakiej jednostce miary wstawić do
kosztorysu (rys. 185).

Rys. 185. Okno z danymi wstawianego obiektu.


Na przykład na rys. 185 wczytany został cały kosztorys. Jeśli chcemy
wprowadzić go w całości do nowego kosztorysu, zaznaczamy najwyż-
szy poziom i klikamy na OK, jeśli chcemy wprowadzić tylko jeden z
działów, również go zaznaczamy i klikamy na OK. Jeśli wczytujemy
obiekt z tymi wariantami, które były wybrane w kosztorysie pierwot-
nym, nic nie zmieniamy w oknie wariantów. Jeśli zaś chcemy wpro-
wadzić go w innym wariancie, musimy rozwinąć drzewo wariantów i
kliknąć na tym wariancie, który wybieramy.

Rys. 186. Ten sam kosztorys wprowadzony w wariancie droższym i tańszym.

220 NORMA PRO


W dolnym lewym rogu okna wstawiania obiektu, wyświetlana jest lista
jednostek miar, z którymi można wstawić kosztorys. Jeśli nie zde-
finiowaliśmy w kosztorysie żadnych parametrów ekonomiczno-tech-
nicznych, pojawi się tu tylko jedna jednostka, a mianowicie „szt.” Jeśli
są jakieś zdefiniowane parametry, zostaną wyświetlone wraz ze swoimi
cenami jednostkowymi. Do cennika możemy więc wstawić obiekt z
wybraną jednostką miary.
Jeśli przed wczytaniem zaznaczymy opcję Wczytać koszty bezpośrednie
RMS, w danych pozycji zostaną uwidocznione koszty bezpośrednie
elementów RMS, w przeciwnym wypadku koszty te nie zostaną
wczytane i na karcie ‘Ceny jednostkowe’ okna edycji pozycji koszty
jednostkowe bezpośrednie RMS będą równe zeru.
Opcja Wczytać koszty
bezpośrednie – zaznaczona

Opcja Wczytać koszty


bezpośrednie – wyczyszczona.

Jeśli przed wczytaniem zaznaczymy opcję Wczytać wartość całkowitą,


jako cena jednostkowa obiektu zostanie wczytana jego wartość całko-
wita, w przeciwnym wypadku cena jednostkowa będzie wyliczana z cen
jednostkowych RMS.

Opcja Wczytać wartość


całkowitą - zaznaczona

Opcja Wczytać wartość


całkowitą - wyczyszczona

Program do kosztorysowania 221


Włączenie opcji Aktualizować wczytaną wartość spowoduje, że w razie
zmiany danych w obiekcie z oryginalnego kosztorysu, zostanie ona
uwzględniona w kosztorysie, do którego obiekt został wstawiony.
2. Jeśli chcemy do kosztorysu wstawić obiekt z cennika obiektów, wywo-
łujemy polecenie Wstaw pozycję… z menu Pozycja, w oknie katalo-
gów norm przechodzimy do grupy ‘Bazy cen jednostkowych pozycji i
obiektów’ i tam wybieramy bazę cenową, właściwy cennik, a następnie
pozycję, którą może być cały obiekt lub jedna z jego części składowych.

Rys. 187. Wstawianie obiektu z cennika do kosztorysu.

Wstawianie pozycji do katalogu


Jeśli zmodyfikowaliśmy pozycję katalogową i chcemy ją w zmienionej po-
staci zapamiętać dla późniejszych kosztorysów, możemy zapisać ją do
dowolnego katalogu, w tym na przykład do katalogu własnego. Program
umożliwia utworzenie dowolnej liczby katalogów własnych, z których
potem możemy pobierać pozycje tak, jak z katalogów norm KNR czy
KSNR. Do katalogu własnego możemy również zapisać pozycję, która była
wstawiona jako niekatalogowa. Opis tworzenia katalogów przedstawiony
jest w rozdziale KATALOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH
POZYCJI I OBIEKTÓW.
Aby wstawić pozycję do katalogu należy:
♦ Kliknąć na pozycji.

222 NORMA PRO


♦ Z menu Pozycja wybrać polecenie Wstaw do katalogu… Ukaże się
okno katalogów z małym oknem informującym, co użytkownik ma
zrobić, aby wstawić pozycję (rys. 188).

Rys. 188. Okno katalogów norm po wywołaniu polecenia Wstaw do katalogu… z


menu Pozycja.

♦ W oknie katalogów otworzyć katalog i rozdział lub tabelę, do której


mamy wstawić pozycję i kliknąć na przycisku Wstaw. Pozycja może
być najwcześniej wstawiona na tym poziomie drzewa katalogów, na
którym przycisk Wstaw jest aktywny.

Wstawianie pozycji do cennika


Zaznaczoną pozycję lub pozycje można wstawić do cennika poleceniem
Wstaw do cennika pozycji… z menu Pozycja. Jeśli do kosztorysu podłą-
czony jest jeden cennik pozycji, operacja zostanie wykonana automatycz-
nie. Jeśli jest podłączonych kilka cenników lub nie ma żadnego podłączo-
nego cennika, program zapyta, do której bazy cenowej i do którego cennika
pozycje wstawić.

Program do kosztorysowania 223


Zaznaczanie pozycji
Aby zaznaczyć jedną pozycję, wystarczy kliknąć na niej lewym przyci-
skiem myszy. Zaznaczona pozycja jest wyróżniona kolorem, który usta-
wiamy w opcjach wyświetlania (polecenie Opcje | Wyświetlania, karta
‘Kolory ekranu’). Domyślnie jest to kolor zielony.
Aby zaznaczyć kilka pozycji, należy zaznaczyć jedną z nich, a na następ-
nych klikać lewym przyciskiem myszy przy naciśniętym klawiszu <Ctrl>.
Jeśli chcemy zaznaczyć kilka pozycji leżących jedna pod drugą, zazna-
czamy pierwszą z nich, a na ostatniej klikamy przy naciśniętym klawiszu
<Shift>.

Przesuwanie pozycji
Aby przesunąć pozycję (lub kilka pozycji) w inne miejsce kosztorysu, na-
leży:
♦ Zaznaczyć tę pozycję (lub pozycje).
♦ Z menu Pozycja wybrać polecenie Przesuń pozycję…
♦ Po pojawieniu się okienka z rys. 189 wpisać w pole za pozycję o nume-
rze: numer pozycji, za którą
przesuwamy wybraną pozycję. Je-
śli chcemy, aby pozycja po prze-
sunięciu była pierwszą pozycją, w
pole za pozycję o numerze: wpro-
wadzamy 0 (zero).
Rys. 189. Okienko przesuwania pozycji.

♦ Potwierdzić operację kliknięciem na przycisku OK.


Podobnie przesuwamy pozycję korzystając z menu podręcznego: klikamy
prawym przyciskiem myszy w jej obszarze i wybieramy polecenie Przesuń
pozycję…
Do przesunięcia pozycji w inne miejsce możemy również wykorzystać me-
todę następującą:
♦ Klikamy na pozycji, którą chcemy przenieść.
♦ Z menu Edycja wybieramy polecenie Wytnij lub klikamy na przycisku
znajdującym się na pasku narzędzi.

224 NORMA PRO


♦ Klikamy na pozycji, za którą umieścimy przenoszoną pozycję.
♦ Z menu Edycja wybieramy polecenie Wklej lub klikamy na przycisku
znajdującym się na pasku narzędzi. Po zastosowaniu tej metody
mogą zginąć powiązania z innymi pozycjami (np. odwołania do ob-
miarów, rozliczanie pozycji w innych pozycjach, itp.).
♦ Istnieje jeszcze trzeci sposób przesuwania pozycji, wykorzystujący me-
chanizm przeciągnij-i-upuść. Łapiemy za pozycję lewym przyciskiem
myszy i przeciągamy ją na pozycję, za którą ma zostać umieszczona.
Przeciąganie można również wykonać na drzewie działów i pozycji.

Kopiowanie pozycji
Jeśli mamy wstawić pozycję podobną do już istniejącej wygodnie jest ją
skopiować i potem zmodyfikować.

Po zaznaczeniu kopiowanej pozycji klikamy na przycisku (lub z menu


Edycja wybieramy polecenie Kopiuj), następnie przenosimy wskaźnik na
pozycję, za którą umieścimy kopię (przy wybranej opcji Wstawiaj w śro-
dek) i klikamy na przycisku (lub z menu Edycja wybieramy polecenie
Wklej).
Jeśli operację wklejania przeprowadzimy przy naciśniętym klawiszu
<Shift>, pozycja zostanie wstawiona przed pozycję, która została pod-
świetlona.
Tak jak w przypadku przenoszenia pozycji po zastosowaniu tej metody
mogą zginąć powiązania z innymi pozycjami.
Zaznaczoną pozycję (lub kilka pozycji) można skopiować stosując metodę
przeciągnij-i-upuść: klikamy na kopiowanej pozycji, przeciągamy ją na
pozycję, za którą ma zostać umieszczona i przed puszczeniem przycisku
myszy naciskamy klawisz <Ctrl>.

Usuwanie pozycji
Aby usunąć pozycję lub grupę pozycji:
♦ Klikamy w obszarze pozycji (lub klikamy prawym przyciskiem wywo-
łując menu podręczne).
♦ Z menu Pozycja wybieramy polecenie Usuń grupę pozycji…

Program do kosztorysowania 225


Rys. 190. Okienko usuwania pozycji.

♦ Po pojawieniu się okienka z rys. 190:


• Zaznaczamy opcję Pozycje, jeśli chcemy usunąć określone pozycje
(z dowolnych działów) i w pola od: i do: wpisujemy numery usu-
wanych pozycji.
lub
Zaznaczamy opcję Z wybranych działów, jeśli chcemy usunąć
wszystkie pozycje z wybranych działów. W celu wybrania działów
klikamy na przycisku Wybierz… i po chwili otrzymujemy nowe
okienko (rys. 191). W okienku tym z lewej strony znajduje się lista
zdefiniowanych działów, w prawej zaś miejsce na listę działów wy-
branych.

Rys. 191. Okienko wybierania działów.

Wybranie działu polega na kliknięciu na jego nazwie znajdującej się na


liście w grupie ‘Działy kosztorysu’ np. na ROBOTY WYKOŃCZE-
NIOWE, a następnie kliknięciu na przycisku Dodaj>>, w wyniku czego
wybrana nazwa pojawi się w prawej części okienka w grupie ‘Wybrane
działy’. Jeśli chcemy usunąć dział z listy wybranych działów, podświe-
tlamy go przez kliknięcie i klikamy na przycisku <<Usuń. Wybór
potwierdzamy kliknięciem na przycisku OK.

226 NORMA PRO


W przypadku posługiwania się wielopoziomową strukturą działów, w
polu Liczba pokazanych poziomów działów: możemy wpisać (lub wy-
brać), do którego poziomu działy zostaną pokazane.
♦ Jeśli wszystkie ustawienia akceptujemy, klikamy na przycisku OK. Wy-
brane pozycje lub wszystkie pozycje z wybranych działów zostaną usu-
nięte.
Pojedynczą pozycję możemy również usunąć na dwa inne sposoby:
• Klikamy w obszarze usuwanej pozycji, a następnie z menu Edycja wy-
bieramy polecenie Wytnij (lub klikamy na przycisku znajdującym
się na pasku narzędzi). W tej metodzie usuwana pozycja ładowana jest
do Schowka i może być wielokrotnie kopiowana w różne miejsca tego
samego lub innego kosztorysu.
• Klikamy w obszarze usuwanej pozycji, a następnie naciskamy klawisz
<Ctrl>+<Del> lub z menu Edycja wybieramy polecenie Usuń. W tym
przypadku pozycja usuwana jest definitywnie. Odzyskać niechcący
skasowane dane możemy tylko wtedy, gdy natychmiast skorzystamy z
polecenia Cofnij z menu Edycja lub przycisku z głównego paska
narzędzi.
Jeśli chcemy usunąć kilka pozycji, zaznaczamy je, a następnie z menu
Edycja wybieramy polecenie Usuń lub naciskamy klawisze
<Ctrl>+<Del>.

Poprawianie pozycji
Jeśli chcemy poprawić już wprowadzoną pozycję, należy:
♦ Naprowadzić kursor nad jej obszar (nie na element RMS) i dwukrotnie
kliknąć.
lub
♦ Kliknąć w jej obszarze, a następnie z menu Pozycja wybrać polecenie
Zmień pozycję…
lub
♦ Kliknąć na niej prawym przyciskiem myszy i z menu podręcznego wy-
brać polecenie Zmień pozycję…

Program do kosztorysowania 227


Po wykonaniu jednej z powyższych czynności otrzymamy okienko z da-
nymi pozycji, takie same jak na rys. 154. Możemy zatem zmienić opis po-
zycji, obmiar, jednostkę miary obmiaru, współczynniki norm, a nawet za-
mienić pozycję na inną wczytując ją z katalogów norm (przycisk Katalog
norm…). Na dole okna znajdują się dwa przyciski pozwalające na przej-
ście do pozycji poprzedniej lub następnej (Poprzednia i Następna).

Łączenie pozycji
Czasami zachodzi konieczność połączenia dwóch pozycji w jedną. W tym
celu należy kliknąć na pozycji, którą chcemy dołączyć do innej i z menu
Pozycja wybrać polecenie Połącz pozycje… W okienku, takim jak na ry-
sunku z prawej, w pole do pozycji o numerze: wpisujemy numer pozycji,
do której dołączamy wybraną i potwierdzamy
kliknięciem na OK. Wybrane pozycje zostaną
połączone w jedną. Nowa pozycja przyjmie
opis pozycji, do której jest dołączana wybrana
pozycja, zaś wszystkie takie same elementy
RMS zostaną zsumowane. Jeśli pozycje mają
inne obmiary i normy, komputer je skoryguje (wcześniej wyświetli ostrze-
gający komunikat).
Możemy również połączyć kilka pozycji w jedną. W tym celu zaznaczamy
je i z menu Pozycja wybieramy Połącz pozycje… Pozycje zostaną dołą-
czone do ostatniej zaznaczonej pozycji.
Rozliczanie pozycji w innych pozycjach
Rozliczanie pozycji w innych pozycjach możemy zastosować wtedy, gdy w
kosztorysie uproszczonym chcemy ukryć szczegółową kalkulację pewnych
kosztów. Ponieważ pozycja może być rozliczona w wielu pozycjach, jej
koszty (dodatnie lub ujemne) można po trochu wliczyć na przykład w
koszty każdej pozycji w danym dziale. Jeżeli ceny pozycji ściągamy z
cennika, jest to jedyny sposób, aby na stałe zapisać w kosztorysie (w spo-
sób niewidoczny dla odbiorcy kosztorysu) własne modyfikacje.
W przypadku gdy daną pozycję chcemy rozliczać w innych pozycjach, na
karcie ‘Współcz.norm’ zaznaczamy opcję Wartość pozycji uwzględnij w
innych pozycjach . W pierwszym momencie pole Pozycja jest rozliczana w
pozycjach: jest puste (rys. 192).

228 NORMA PRO


Rys. 192. Pozycja 117(‘Rusztowania zewnętrzne’) będzie rozliczana w innych
pozycjach.

Na rys. 193 pokazana jest karta ‘Współcz.norm.’ dla pozycji nr 112, na


której widać, że zdefiniowano dwie pozycje rozliczane w innych pozy-
cjach: są to pozycje 117’ i 123’ (pole Lista pozycji rozliczanych w innych
pozycjach:). Jeśli teraz zaznaczymy na przykład pozycję nr 117’, a na-
stępnie klikniemy na przycisku , to pozycja ta zostanie umieszczona w
polu Do wartości pozycji doliczyć pozycje: i rozliczona w bieżącej pozycji,
czyli w pozycji nr 112 (rys. 194).
Jeśli w danej pozycji rozliczamy kilka pozycji, należy je po kolei zaznaczać
i klikać na przycisku .

Rys. 193. Pozycje, które mogą być rozliczone w pozycji nr 112.

Program do kosztorysowania 229


Aby usunąć pozycję z pola Do wartości pozycji doliczyć pozycje:, należy ją
zaznaczyć i kliknąć na przycisku Usuń.

Rys. 194. Pozycja 15’ rozliczana jest w pozycji nr 5.

Kliknięciem na przycisku OK akceptujemy wybrane ustawienia i wracamy


do widoku kosztorysu.
Domyślnie pozycje rozliczane w innych pozycjach nie mają unikalnych
numerów, lecz numer pozycji poprzedniej ze znakiem apostrofu.
Jeśli obejrzymy teraz pozycję nr 117’, to zobaczymy, że w polu Pozycja jest
rozliczona w pozycjach: na karcie ‘Współcz.norm.’ została wyświetlone
pozycje nr 112 i 115, to znaczy pozycje, w których pozycja nr 117’ jest rozli-
czona.

Rys. 195. Pozycja nr 117’ jest rozliczona w pozycjach nr112 i 115.

Jeżeli pozycja jest rozliczona w pozycjach o zerowej wartości, to jej war-


tość będzie równo rozłożona na wszystkie pozycje. Jeśli jednak chociaż
jedna pozycja ma wartość niezerową, to nic nie zostanie dodane do pozycji
o wartościach zerowych.

Narzuty na daną pozycję


Program umożliwia zdefiniowanie narzutów na daną pozycję.

230 NORMA PRO


Rys. 196. Wprowadzanie narzutów na pozycję nr 112.

Po zaznaczeniu pozycji, dla której definiujemy nowe narzuty, z menu Po-


zycja wybieramy polecenie Narzuty… W efekcie na ekranie zostanie wy-
świetlony kosztorys w widoku narzuty. W widoku tym pokazane są
wszystkie narzuty, które wpływają na koszt jednostkowy pozycji (rys. 196), a
na początku okna umieszczono wiersz narzutów na tę pozycję.
Aby wprowadzić nowy narzut, z menu Narzuty wybieramy polecenie
Dodaj narzut… (lub klikamy na
przycisku znajdującym się na pa-
sku narzędzi widoku Narzuty). W
okienku, które się ukaże wprowa-
dzamy dane dla nowego narzutu (rys.
197). W przypadku, gdy dla wybranej
pozycji zmieniamy jakiś inny narzut
(np. koszty pośrednie), klikamy na
nim i z menu Narzuty wybieramy
polecenie Zmień narzut…(lub korzy-
stamy z menu podręcznego dla tego
narzutu).
Rys. 197. Dodawanie narzutów na pozycję.

Narzut, który został zmieniony podświetlany jest kolorem żółtym.


Sposób definiowania narzutów opisany jest w rozdziale NARZUTY.

Program do kosztorysowania 231


Harmonogramowanie robót - klucze wykonawcze
Jeśli w opcjach kosztorysu zaznaczymy opcję Harmonogramowanie robót,
to daną pozycję można będzie podłączyć do wybranego klucza wyko-
nawczego. W tym celu podświetlamy pozycję, a następnie z menu Pozycja
wybieramy polecenie Klucz wykonawczy… W oknie, które zostanie
wyświetlone na ekranie (rys. 198) definiujemy nowe, modyfikujemy
i usuwamy stare klucze.

Rys. 198. Okno wyboru, dodawania, modyfikowania i usuwania kluczy


wykonawczych.

W przypadku gdy klucz wykonawczy już istnieje, wybieramy go z listy i


klikamy na przycisku OK, jeżeli nie – zakładamy nowy wykorzystując
przycisk Dodaj klucz (rys. 199). Domyślnie kolejne klucze dodawane są z
taką samą jednostką obmiaru jak obmiar bieżącej pozycji, dlatego też opcja
Wszystkie jest zgaszona.
Jeśli chcemy zmodyfikować klucz, zaznaczamy go i klikamy na przycisku
Zmień klucz.
Jeśli chcemy usunąć klucz, zaznaczamy go i klikamy na przycisku Usuń
klucz.
Jeśli z danej pozycji chcemy zdjąć klucz, na liście kluczy zaznaczamy bez
klucza i klikamy na OK.
Opcja Wszystkie służy do pokazywania wszystkich zdefiniowanych kluczy;
jeżeli jest wyłączona, pokazywane są tylko klucze o takiej samej jednostce
miary jak obmiar pozycji.

232 NORMA PRO


Po utworzeniu pierwszego klucza i przyłączeniu go do pozycji, na ekranie
pojawi się kolumna „Klucz wykonawczy”, w której wyświetlane będą na-
zwy kluczy.

Rys. 199. Definiowanie nowego klucza wykonawczego.

Ten sam klucz wykonawczy możemy przywiązać do wielu pozycji, two-


rząc tym samym nowy system grupowania. Jeśli kosztorys zawierający
klucze wykonawcze wyeksportujemy do programu PLANISTA lub GET
Manager, to będą one pomocne w tworzeniu planu robót.
Klucze można także wykorzystać do rozliczania wykonanych robót.

Wstawianie pozycji z innego kosztorysu


Bardzo często wykonujemy czynności już wcześniej rozpisane w innych
kosztorysach. Dlatego też nie warto ich na nowo definiować – lepiej ścią-
gnąć je do aktualnego kosztorysu i potem ewentualnie poprawić. Dotyczy
to szczególnie pozycji zawierających dużo elementów RMS, które wprowa-
dzamy ręcznie.
Aby wstawić pozycję z innego kosztorysu, należy:
♦ Kosztorys ten otworzyć w drugim oknie (patrz rozdział OTWIERANIE
I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU oraz rozdział OPERACJE NA
KOSZTORYSIE, podrozdział Praca z wieloma kosztorysami).
♦ Ustawić wskaźnik myszy w obszarze pozycji, którą chcemy skopiować
do naszego kosztorysu i kliknąć lewym przyciskiem.

♦ Z menu Edycja wybrać polecenie Kopiuj lub kliknąć na przycisku


znajdującym się na głównym pasku narzędzi.

Program do kosztorysowania 233


♦ Przełączyć się do aktualnego kosztorysu i kliknąć na pozycji, za którą
ma być wstawiona pozycja z innego kosztorysu.

♦ Z menu Edycja wybrać polecenie Wklej lub kliknąć na przycisku


znajdującym się na głównym pasku narzędzi.
Innym, bardzo wygodnym sposobem skopiowania pozycji z innego kosz-
torysu, jest wykorzystanie metody przeciągnij-i-upuść. Tak jak w pierwszej
metodzie otwieramy drugi kosztorys. Okna kosztorysów umieszczamy tak,
aby były oba widoczne (najlepiej użyć poleceń Sąsiadująco pionowo lub
Sąsiadująco poziomo z menu Okno), następnie łapiemy lewym
przyciskiem myszy wybraną pozycję i przeciągamy ją do drugiego okna.

Warianty pozycji
W kosztorysie mogą występować warianty pozycji. W zależności od obra-
nego wariantu pozycji wartość kosztorysu może przyjmować różne wiel-
kości. Jeśli już przyporządkujemy poszczególne nazwy wariantów okre-
ślonym pozycjom, możemy ustawiać aktywny wariant i oceniać wartość
kosztorysu. Sposób definiowania wariantów i przyporządkowywania ich
pozycjom opisany jest w rozdziale WARIANTY.

Modyfikowanie podstawy i opisu pozycji w zależności od


wybranego wariantu
Jeśli chcemy rozszerzyć opis pozycji w zależności od wybranego wariantu,
możemy wykorzystać pola znajdujące się na karcie ‘Warianty’ okna
danych pozycji. W rozszerzonym opisie możemy umieścić na przykład
uzasadnienia wyboru lub rezygnacji z wyboru. W przykładowym
kosztorysie mamy dwie pozycje wariantowe dotyczące układania płytek na
schodach metodą zwykłą i kombinowaną. Metoda kombinowana jest
droższa, za to płytki tak ułożone dają ładniejszy wzór, metoda zwykła jest
tańsza, lecz efekt estetyczny nie jest najlepszy.
Jeśli wejdziemy zatem w dane pozycji kombinowanej (KNR 0-12 1120-
04), to na karcie ‘Warianty’ możemy ustawić następujące rozszerzenia
opisów:

234 NORMA PRO


1. Jeśli zostanie wybrana metoda zwykła, opis uzupełniamy o tekst: ‘Nie
wybrano tej pozycji, gdyż jest to
zbyt drogie rozwiązanie, mimo że
ładniejsze’. W tym przypadku w
polu Kombinacje wariantów:
wybieramy ‘Okładziny: zwykła’,
a w polu uzupełnienie opisu
wpisujemy tekst rozszerzenia.
2. Jeśli zostanie wybrana metoda kombinowana, opis uzupełniamy o tekst:
‘Wybrano tę pozycję, bo daje
świetny efekt estetyczny’. W tym
przypadku w polu Kombinacje
wariantów: wybieramy
‘Okładziny: kombinowana’, a w
polu uzupełnienie opisu wpisu-
jemy powyższy tekst.
Ustawmy również rozszerzenia w danych pozycji zwykłej (KNR 0-12
1120-03). Na karcie ‘Warianty’ tej pozycji zadeklarujmy następujące
rozszerzenia opisów:
1. Jeśli zostanie wybrana metoda
zwykła, opis uzupełniamy o tekst:
‘Wybrano tę pozycję, ponieważ
jest stosunkowo tania’. W tym
przypadku w polu Kombinacje
wariantów: wybieramy
‘Okładziny: zwykła’, a w polu
uzupełnienie opisu wpisujemy tekst rozszerzenia.
2. Jeśli zostanie wybrana metoda
kombinowana, opis uzupełniamy
o tekst: ‘Nie wybrano tej pozycji
mimo niskiej ceny, ponieważ
proste ułożenie płytek jest mało
efektowne’. W tym przypadku w
polu Kombinacje wariantów:
wybieramy ‘Okładziny: kombinowana’, a w polu uzupełnienie opisu
wpisujemy powyższy tekst.

Program do kosztorysowania 235


Popatrzmy teraz, jak będą zmieniały się opisy pozycji w zależności od
wybranego wariantu:

Rys. 200. Pozycje KNR 0-12 1120-04 i KNR 0-12 1120-03.Wybrano


metodę kombinowaną.

Rys. 201. Pozycje KNR 0-12 1120-04 i KNR 0-12 1120-03.Wybrano


metodę zwykłą.

236 NORMA PRO


11. ELEMENTY RMS
Dodanie elementu RMS do pozycji
Jeśli chcemy dodać jakiś element do pozycji (robociznę, materiały lub
sprzęt), z menu RMS wybieramy jedno z poleceń Wstaw robociznę…,
Wstaw materiały… lub Wstaw sprzęt… (lub klikamy na odpowiadają-
cym im przycisku: , , ). Po pokazaniu się okienka takiego, jak na
rys. 202 kolejno wypełniamy pola.

Dane ogólne
W pole Nazwa: wpisujemy nazwę elementu, w grupie ‘Typ’ zaznaczamy
typ elementu, w grupie ‘Indeks ETO’ wybieramy rodzaj indeksu: ETOB,
KMB lub Własny i w pole wpisujemy numer indeksu.

Rys. 202. Okno dodawania nowego elementu RMS.

♦ Jeśli znamy wszystkie dane, w polu Norma: wprowadzamy normę


(norma, tak jak w przypadku pozycji, może być wyrażeniem), z listy
jednostek miar rozwiniętej po kliknięciu na strzałce obok pola Jedn.
miary: wybieramy jednostkę miary, zaś w pole Cena jednostkowa wpi-
sujemy cenę jednostkową (pole to jest nieaktywne, gdy stosujemy ceny
dostawców i w opcjach kosztorysu wyczyszczona jest opcja Edycja cen
efektywnych, gdy był zastosowany rabat). Jeśli jako jednostkę miary
wybierzemy procent (%), to wartość tego nakładu zostanie obliczona

Program do kosztorysowania 237


jako procent od innych nakładów tego samego typu, dla którego jest
włączona opcja Uwzględniany przy wyliczaniu nakładów pomoc-
niczych. Wpisanie za znakiem procentu litery określającej typ elementu
(‘R’, ‘M’ lub ‘S’) spowoduje wyliczenie wartości dodawanego nakładu
od wszystkich nakładów wskazanego typu.
W polu Waluta: oprócz złotówek możemy wybrać walutę obcą dla da-
nego elementu, jeżeli wcześniej zdefiniowaliśmy ją w opcjach pro-
gramu.
W przypadku gdy nakład ma być niezależny od wartości obmiaru po-
zycji, w polu Norma: wpisujemy całkowitą ilość danego nakładu i za-
znaczamy opcję Stała. Wtedy nakłady dla tego elementu nie są obli-
czane jako iloczyn normy i obmiaru, lecz przyjmują wartość normy, a
koszt jednostki obmiaru jest korygowany.
Jeśli nie znamy jednostki miary i ceny jednostkowej, możemy przeszu-
kać dowolny kosztorys w poszukiwaniu podobnego elementu (przycisk
Kosztorysie w grupie ‘Szukaj RMS w:’), bazę cenową (przycisk Bazie
cenowej…), bazę Intercenbud (przycisk Intercenbudzie…) lub karto-
tekę RMS (przycisk Kartoteka RMS…). W przypadku szukania w ba-
zie cenowej lub kosztorysie dostaniemy okienko wyszukiwania opisane
w podrozdziale Wyszukiwanie elementu RMS, Przeszukiwanie
bazy cenowej i kosztorysu). Jeśli zaś chcemy przeszukać Intercenbud,
najpierw pokaże się okno z polami, w których definiujemy kryteria
szukania (Wyszukiwanie elementu RMS, Przeszukiwanie bazy
Intercenbud). Klikając na przycisku Szukaj w okienku z rys. 218 uru-
chamiamy proces przeszukiwania, w wyniku którego zostanie przed-
stawiona lista elementów spełniających narzucone kryteria (rys. 218).
Po podświetleniu wybranego elementu i kliknięciu na przycisku Wy-
bierz odpowiednie dane wypełnią pola Jedn. miary i Cena jedn. w
oknie z rys. 202.
Jeśli chcemy przeszukać kartotekę RMS, klikamy na przycisku Karto-
teka RMS, w wyniku czego otrzymamy okno przeszukiwania kartoteki,
takie jak na rys. 45. Po ustawieniu kryteriów wyszukiwania klikamy na
przycisku Szukaj i z listy znalezionych elementów wybieramy
potrzebny element klikając na przycisku Wybierz (patrz podrozdział
Wyszukiwanie elementu RMS, Przeszukiwanie kartoteki RMS).

238 NORMA PRO


♦ Jeśli chcemy, aby dany nakład został uwzględniany w procesie oblicza-
nia nakładów pomocniczych dla aktualnej pozycji, zaznaczamy opcję
Uwzględniany przy wyliczaniu nakładów pomocniczych.
♦ Podczas wstawiania nakładu można zadeklarować, aby został on zakwa-
lifikowany do grupy, od której potem można będzie policzyć specjalne
narzuty. Zaznaczenie opcji Indywidualnie umożliwia zdefiniowanie lub
wybranie grupy dla nakładu w tej pozycji i oznacza, że zostanie on
wyłączony z ogólnej puli nakładów tego samego rodzaju i potraktowany
indywidualnie. Oczywiście do takiej grupy możemy zakwalifikować
również nakłady z innych pozycji, zaznaczając dla nich opcję
Indywidualnie i wybierając ją z listy grup. Na przykład jeśli cement
występuje w pozycjach 1,4,7,15,18 i 20, to np. cement z pozycji 4 i 18
można wydzielić z grupy wszystkich cementów i zaznaczając opcję
Indywidualnie zaliczyć np. do grupy „Cement I”. Dla reszty cementów
można zdefiniować grupy w widoku Zestawienia materiałów.
♦ W przypadku wstawiania materiałów dostępna staje się opcja Całość in-
westora. Jeśli ją zaznaczymy, cały nakład w bieżącej pozycji po-
traktowany zostanie jako materiał inwestora (patrz również podrozdział
Materiały inwestora).
♦ W przypadku wstawiania sprzętu dostępna staje się opcja Deskowanie
(patrz podrozdział Deskowania).

Deskowania
Opcję Deskowania wykorzystujemy wtedy, gdy w pozycji występuje ele-
ment reprezentujący deskowanie (np. KNR-W 2-02 0245-01). Jeżeli ją za-
znaczymy, stanie się dostępna karta ‘Deskowanie’, gdzie będziemy mogli
określić wielkość kompletu deskowania, uzgodnioną między inwestorem i
wykonawcą (pole komplet wielkości:) przypadającego na określoną wiel-
kość obmiaru (pole na obmiar:), czas pozostawienia deskowania w dniach
(pola Czas pozostawienia deskowania: i dni:), oraz ilość motogodzin pracy
przypadających na każdy dzień (pole każdy po:). Dane wprowadzone do
tych pól posłużą do obliczenia nakładów, kosztów jednostkowych i warto-
ści pracy deskowań. Należy pamiętać, że Cena jednostkowa: i Norma: są
podawane dla deskowań o pewnej powierzchni (zwykle 100 m2), dlatego
też wartość wpisana w polu komplet wielkości: musi odpowiadać tej samej
powierzchni.

Program do kosztorysowania 239


Koszt pracy deskowania jest obliczany jako iloczyn ilości maszynogodzin i
ceny najmu kompletu deskowań o powierzchni uzgodnionej przez strony.

Rys. 203. Element RMS reprezentujący deskowanie z wprowadzonymi danymi.

Na przykład dla deskowania zdefiniowanego jak na rys. 203, dla wielkości


obmiaru 281 m2 nakłady, koszty jednostkowe i wartość pracy deskowania
wyglądają jak na rys. 204.

Rys. 204. Obliczenie nakładów, kosztów jednostkowych i wartości pracy


deskowania.

♦ W grupie ‘Numer RMS w pozycji’ pokazany jest numer dodawanego


elementu RMS oraz przycisk Następny, który służy do wprowadzenia
następnego elementu.
240 NORMA PRO
♦ Potwierdzamy operację kliknięciem na przycisku OK.

UWAGA! Nie można dodać elementu RMS do pustego kosztorysu.

Dostawca
Jeśli w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Opisy’ została zaznaczona opcja
Cenniki dostawcy, w oknie danych RMS pojawi się karta ‘Dostawca’, na
której można wprowadzić dane towaru związane z jego dostawcą lub pro-
ducentem.

Rys. 205. Karta ‘Dostawcy’ z danymi dostawcy towaru.

W polu Dostawca: znajduje się kod dostawcy lub producenta towaru, w


polu Indeks u dostawcy: – symbol towaru u dostawcy, w polu Cena do-
stawcy: – cena towaru u dostawcy. W polu Rabat maksymalny: znajduje
się maksymalna procentowa wartość rabatu u danego dostawcy, zaś w polu
Rabat zastosowany: – faktyczny rabat na dany towar. Cena towaru
podawana w polu Cena jednostkowa: na karcie ogólnych danych elementu
RMS (rys. 202) ma wartość uwzględniającą rabat dostawcy.

Pozycje, w których występuje dany element RMS


Jeśli chcemy zobaczyć, w jakich pozycjach występuje dany element RMS,
dwa razy na nim klikamy, a następnie wybieramy kartę ‘Pozycje’. Znaj-
dziemy na niej listę tych pozycji, w których występuje dany element RMS
wraz z podsumowaniem ilości i wartości tego elementu w całym kosztory-
sie. Dwukrotne kliknięcie na pozycji przeniesie nas do kosztorysu, do tej
właśnie pozycji.

Program do kosztorysowania 241


Rys. 206. Lista pozycji, w których występuje ‘Zaprawa cementowo-wapienna m50’.

RMS o identycznym indeksie ETO


Gdy w zestawieniu elementów RMS znajdują się już nakłady o indeksie
takim samym jak indeks wstawianego nakładu, zostaje wyświetlone okno z
listą tych elementów (rys. 207).
W górnej części okna pokazane jest nazwa, indeks ETO, jednostka miary i
cena wstawianego nakładu oraz symbol u dostawcy i dostawca, gdy ope-
rujemy cennikami dostawców.
W części środkowej wyświetlona jest lista nakładów o takim samym in-
deksie ETO występujących w kosztorysie.
W dolnej części znajdują się następujące przyciski:
• Pozycje – wyświetla okno z listą pozycji zawierających nakład zazna-
czony na liście.
• Dobierz – dane wstawianego nakładu zostaną zastąpione danymi na-
kładu zaznaczonego na liście.
• Dobieraj zawsze – dane wstawianego nakładu zostaną zastąpione da-
nymi nakładu wybranego z listy oraz następne nakłady o tej nazwie już
bez pokazywania dialogu.
• Zastąp – dane nakładu wybranego z listy zostaną zastąpione danymi
wstawianego nakładu.
• Wstaw – do kosztorysu zostanie wstawiony nakład z aktualnymi da-
nymi (indeksem, nazwą) wyświetlonymi w górnej części okna.

242 NORMA PRO


Rys. 207. Okno wyboru RMS, jeśli w kosztorysie wystąpiły elementy o identycznym
indeksie ETO.

Zaznaczanie elementu RMS


Aby zaznaczyć element, klikamy na nim lewym przyciskiem myszy.
Aby zaznaczyć kilka elementów, należy zaznaczyć jeden z nich, a na na-
stępnych klikać lewym przyciskiem myszy przy naciśniętym klawiszu
<Ctrl>. Jeśli chcemy zaznaczyć kilka elementów leżących jeden pod dru-
gim, zaznaczamy pierwszy z nich, a na ostatnim klikamy przy naciśniętym
klawiszu <Shift>.

Wstawianie elementu RMS przez kopiowanie


Wyróżniony przez kliknięcie element RMS może zostać skopiowany do tej
samej lub do innej pozycji. Kopiowanie najprościej jest wykonać w nastę-
pujący sposób: klikamy na elemencie, z menu Edycja wybieramy polece-
nie Kopiuj (lub klikamy na przycisku znajdującym się na pasku na-
rzędzi), przenosimy wskaźnik myszy w nowe miejsce i klikamy na ele-
mencie, za który wstawiamy skopiowany element. Następnie z menu Edy-
cja wybieramy polecenie Wklej (lub klikamy na przycisku ). Po wyko-
naniu tych czynności element zostanie skopiowany i, jeżeli w danej pozycji
już znajdował się element o tym samym indeksie, wszystkie wartości
zostaną podwojone (rys. 208 i rys. 209).

Rys. 208. Element nr2, który chcemy skopiować.

Program do kosztorysowania 243


Rys. 209. Element nr2 po skopiowaniu do tej samej pozycji poleceniem Wklej.

Jeśli chcemy skopiować element bez podwajania wartości, wykonujemy


czynności opisane powyżej, z tym że stosujemy polecenie Wklej specjal-
nie z menu Edycja. W wyniku takiej operacji zostanie utworzony nowy
element o takich samych wartościach jak element kopiowany (rys. 210).
Ten sam efekt uzyskamy, gdy użyjemy polecenia Wklej (lub przycisku
) z jednoczesnym naciśnięciem klawisza <Shift>.
Opisany powyżej mechanizm przydaje się w przypadku wstawiania ele-
mentu tylko trochę różniącego się od już istniejącego (rys. 211).

Rys. 210. Element nr2 po skopiowaniu do tej samej pozycji poleceniem Wklej z
jednoczesnym naciśnięciem klawisza <Shift>.

Rys. 211. Trochę zmodyfikowany nowo wstawiony element.

Innym sposobem skopiowania zaznaczonego elementu (elementów) jest


użycie techniki przeciągnij-i-upuść. Zaznaczamy kopiowany nakład, prze-
ciągamy go na element, za którym ma być umieszczony i przed puszcze-
niem przycisku myszy naciskamy klawisz <Ctrl>.

Wstawianie elementu RMS z innego widoku


Do danej pozycji przy pomocy techniki przeciągnij-i-upuść można dodać
nakład pobrany z widoku zestawień lub cen. W tym celu dla bieżącego
kosztorysu otwieramy drugie okno, wyświetlamy w nim kosztorys w na
przykład w widoku zestawienia materiałów (polecenie Widok | Zestawie-
nia | Materiałów), łapiemy interesujący nas nakład i przeciągamy na
określoną pozycję do okna kosztorysu, a następnie w oknie, które się po-
każe określamy wszystkie potrzebne dane.

244 NORMA PRO


Przesunięcie elementu RMS
Jeśli chcemy przesunąć element RMS w
ramach tej samej pozycji, klikamy na nim
lewym przyciskiem myszy i z menu Po-
zycja wybieramy polecenie Przesuń
element RMS… W okienku, które się ukaże, w polu za RMS o numerze:
wpisujemy numer elementu, za który przesuwamy wybrany element.
Operację potwierdzamy kliknięciem na przycisku OK.

Przesunięcie elementu RMS do innej pozycji


Aby przesunąć element RMS do innej pozycji, należy:
♦ Kliknąć na jego nazwie.
♦ Z menu Edycja wybrać polecenie Wytnij do schowka lub kliknąć na
przycisku znajdującym się na pasku narzędzi.
♦ Kliknąć na pozycji, do której ma być przeniesiony element.
♦ Z menu Edycja wybrać polecenie Wklej lub kliknąć na przycisku ,
znajdującym się na pasku narzędzi.
Po wykonaniu tych czynności wybrany nakład zostanie przeniesiony
i umieszczony na liście elementów zgodnie ze swoim typem.
Innym sposobem przeniesienia elementu (elementów) jest użycie techniki
przeciągnij-i-upuść. Zaznaczamy kopiowany nakład (lub kilka nakładów) i
przeciągamy go na element, za który ma być przesunięty (w ramach danego
typu nakładu).

Usuwanie elementu
Aby usunąć dowolny element (lub grupę
elementów) z pozycji, należy kliknąć na
tej pozycji i z menu Pozycja wybrać pole-
cenie Usuń element RMS…. Po
pokazaniu się okienka usuwania zazna-
czamy opcję Nr RMS oraz wprowadzamy zakres usuwanych pozycji (w
pola od: i do:), jeśli chcemy usunąć określone pozycje, opcję Wszystkie
Robocizny, gdy usuwamy wszystkie robocizny z danej pozycji, Wszystkie
Materiały – gdy materiały, itd.

Program do kosztorysowania 245


Pojedynczy element łatwo usuniemy, gdy klikniemy na nim i z menu Edycja
wybierzemy polecenie Wytnij do schowka (lub Usuń) lub też klikniemy na
przycisku , znajdującym się na głównym pasku narzędzi.

Zmiana danych elementu RMS


Jeśli chcemy zmienić dane elementu RMS, naprowadzamy kursor nad jego
obszar, klikamy i z menu Pozycja wybieramy polecenie Zmień element
RMS. Ten sam efekt uzyskamy, gdy dwukrotnie klikniemy myszą w tym
obszarze.
Okno zmiany danych elementu (rys. 212) jest bardzo podobne do okna
wprowadzania nowego elementu i zawiera takie same pola, które wypeł-
niamy w sposób opisany w podrozdziale Dodanie elementu do pozycji.
Przyciski Poprzedni i Następny służą do przywołania poprzedniego lub
następnego elementu.

Rys. 212. Okno zmiany danych elementu RMS.

Warianty elementów RMS


Często podczas wstawiania pozycji może pojawić się okno z listą warian-
tów nakładów do wyboru, tak jak to zostało opisane na stronie 201 w roz-
dziale POZYCJE KOSZTORYSU.

246 NORMA PRO


Niezależnie od tego użytkownik może sam dodać do pozycji element RMS
i przyporządkować go jakiemuś wariantowi. Warianty RMS opisane są w
rozdziale WARIANTY, Warianty elementów RMS.

Rys. 213. Wybór aktywnego wariantu elementu RMS.

Podział materiałów (lub innych elementów) na grupy


Podział materiałów na grupy wprowadza się wtedy, gdy konieczne jest
różne obliczanie narzutów dla różnych materiałów (na przykład różne będą
koszty zakupu dla materiałów drogich, inne dla masowych czy prefabry-
katów). Operację przydzielania materiałów do grup najlepiej jest wykonać
po wprowadzeniu wszystkich pozycji kosztorysu.
Aby przydzielić materiał do grupy, z menu Widok wybieramy polecenie
Zestawienia | Materiały lub klikamy na przycisku , znajdującym się na
głównym pasku narzędzi (patrz również rozdział ZESTAWIENIA,
podrozdział Zestawienie Materiałów). Po dwukrotnym kliknięciu na da-
nym materiale (lub wybraniu polecenia Zmień RMS… z menu RMS)
pojawi się na ekranie okno, takie jak na rys. 214. Okno to podobne jest do
okna z rys. 202, lecz zawiera pole umożliwiające określenie ilości materia-
łów inwestora – Inwestora: oraz opcję Całość w obszarze ‘Ilość’. Przypo-
rządkowanie materiału określonej grupie polega na kliknięciu na strzałce
znajdującej się obok pola Grupa: i wybraniu z listy nazwy grupy. W przy-
padku gdy lista nie zawiera żadnych grup lub chcemy utworzyć nową
grupę, nazwę grupy wpisujemy z klawiatury bezpośrednio do pola.
Tak zdeklarowana grupa pojawi się potem na liście grup w oknie definio-
wania narzutów.

Program do kosztorysowania 247


Rys. 214. Okno zmiany danych elementu z możliwością wprowadzenia grupy mate-
riałowej oraz materiałów inwestora.

Materiały inwestora
Aby wprowadzić materiały inwestora, postępujemy tak, jak opisano w po-
przednim podrozdziale (przechodzimy do zestawienia materiałów i dwu-
krotnie klikamy na nazwie wybranego materiału). Po pokazaniu się okna z
rys. 214 zaznaczamy opcję Całość, jeśli cały materiał będzie materiałem in-
westora lub w pole Inwestora: wpisujemy tylko tę część, która będzie in-
westora. Po zatwierdzeniu ustawień wszystkie obliczenia uwzględniające
materiały inwestora zostaną przeprowadzone automatycznie, w podsumo-
waniu pojawi się pozycja ‘Materiały inwestora’, a ich wartość zostanie
odjęta od sumy, od której obliczane są narzuty.

Sumowanie robocizny w pozycji


Jeśli w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Rozliczanie RMS’, w grupie ‘Roz-
liczanie robocizny’ została zaznaczona opcja Osobno, to podczas wpro-
wadzania pozycji robocizna jest rozbijana na poszczególne zawody. W
przypadku, gdy chcemy dla danej pozycji zastosować rozliczenie łączne
robocizny, z menu RMS wybieramy polecenie Sumuj robociznę…

248 NORMA PRO


Rys. 215. Sumowanie robocizny.

Na rys. 215 widać jak wygląda robocizna w podziale na zawody i po wyko-


naniu sumowania.
Sumowania robocizny w wybranych pozycjach, działach lub w całym kosz-
torysie możemy również dokonać po wywołaniu polecenia Sumuj roboci-
znę… z menu Kosztorys (patrz rozdział OPERACJE NA KOSZTO-
RYSIE) lub w opcjach kosztorysu zaznaczając opcję Razem na karcie
‘Rozliczanie RMS’, w grupie ‘Rozliczanie robocizny’ (patrz rozdział
OPCJE KOSZTORYSU).
Zastępowanie robocizny
Robociznę występującą w pozycji można zastąpić inną, którą wybiera się z
listy wyświetlonej po wybraniu polecenia Zastąp robociznę z menu RMS.

Rys. 216. Okno z listą zawodów występujących w kosztorysie.

Przywracanie robocizny z katalogu


Gdy w pozycji robocizna jest rozliczana razem (patrz rozdział OPCJE
KOSZTORYSU, karta ‘Rozliczanie RMS’), poleceniem Przywróć ro-
bociznę z katalogu można wczytać robociznę z katalogów norm.

Program do kosztorysowania 249


Przywracanie elementów RMS z katalogu
Jeśli zmiany, które wprowadziliśmy do elementów RMS nam nie odpowia-
dają i chcemy powrócić do pierwotnych, katalogowych elementów i ich
danych, z menu Pozycja wybieramy polecenie Przywróć RMS-y z kata-
logu. Po tej operacji zostaną zachowane poprzednie ceny elementów RMS,
reszta danych się zmieni.

Dodawanie elementu RMS do cennika


Zaznaczony element RMS możemy dodać do cennika RMS poleceniem
Dodaj do cennika… z menu RMS. Jeśli do kosztorysu podłączony jest
tylko jeden cennik, element zostanie dodany właśnie do niego. Jeśli kosz-
torys współpracuje z kilkoma cennikami lub nie ma żądanego cennika,
najpierw pojawi się odpowiednie okno umożliwiające wybór cennika lub
bazy cenowej i cennika.
Przed dodaniem elementu program sprawdza, czy taki element już istnieje.
Jeśli nie – jest dodawany w całości, jeśli tak – modyfikowane są tylko jego
ceny.

Dodawanie elementu do kartoteki RMS


Zaznaczony element można dodać do kartoteki RMS wybierając polecenie
Dodaj do kartoteki RMS z menu RMS.

Dobieranie elementów RMS z cennika


Jeśli podczas wstawiania pozycji lub przeliczania kosztorysu w cenniku nie
zostanie znaleziony dany element RMS, pojawi się okno Wybór elementu
RMS i jego ceny z propozycją wyboru elementu podobnego. W oknie tym
(rys. 158) decydujemy, czy pozostawiamy dany element, czy zmieniamy
mu tylko cenę, czy wręcz ‘podmieniamy’ go na inny. Czynności, które
wykonamy w tym oknie zostaną zapamiętane i po wywołaniu polecenia
Dobór RMS… z menu RMS można będzie zobaczyć, jak były dobierane
elementy RMS z cennika do RMS kosztorysu. Jeżeli dla wybranego
przyporządkowania zostanie wskazany dobór „automatyczny”, to przy
kolejnych uaktualnieniach cen program automatycznie pobierze cenę bez
pytania użytkownika.
Podobny proces ma miejsce, gdy w kosztorysie występują już elementy o
identycznym indeksie ETO i podczas wstawiania nowego elementu poja-

250 NORMA PRO


wia się okno W zestawieniu występują RMS o identycznym indeksie
ETO (rys. 207).

Rys. 217. Okno, w którym widać, jak były dobierane elementy RMS podczas prze-
liczania kosztorysu i wstawiania nowych pozycji.

Na liście znajdują się elementy o indeksie ETO i nazwie, które były za-
mieniane na inne lub dobierana była dla nich cena. W kolumnie „Dobór”
wyświetlany był sposób, w jaki były dobierane ceny z cennika. W dalszych
kolumnach wyświetlany jest indeks, nazwa i dostawca elementu, który
zastąpił element oryginalny. Metodę doboru elementu, czyli zawartość
kolumny „Dobór” można zmienić dwukrotnie klikając na wierszu tego
elementu. Możliwe są trzy metody dobierania:
1. propozycja – użytkownikowi zostanie przedstawiona lista do wyboru.
2. wycenianie – element przyjmie cenę odpowiadającego elementu, (po-
zostałe dane nie zostaną zmienione).
3. wstawianie – zamiast elementu oryginalnego do kosztorysu zostanie w
całości wstawiony element mu odpowiadający.
Na przykład na rysunku poniżej zadeklarowano, że w przyszłości zamiast
„taśmy spoinowej” zostanie wstawiona „Taśma spoinowa papierowa dl
23m” od dostawcy RIGIPS, zamiast „płytki ceramiczne lub terakotowe” –
„płytki terakotowe 150x150,” a „kształowniki stalowe profilowane U...”
będą wyceniane jak „Profil Int. UW 75(4m). Dla reszty pojawi się okno z
propozycją wyboru elementu RMS.

Program do kosztorysowania 251


Lista doboru jest pamiętana razem z kosztorysem. Można ją zapisać na
dysku (Zapisz w pliku), wczytać z dysku (Wczytaj z pliku), usunąć za-
znaczony wiersz (Usuń) lub usunąć wszystkie wiersze (Usuń wszystkie).
Raz opracowana lista doboru RMS, określona dla jednego kosztorysu i
zapisana na dysku może być przydatna dla innych kosztorysów. Wystarczy
ją wczytać z pliku i wtedy przy wstawianiu nowych pozycji i przeliczaniu
kosztorysu RMS-y będą dobierane według niej.

Wyszukiwanie elementu RMS


W oknie dodawania nowego elementu lub zmiany danych elementu znaj-
dują się przyciski umożliwiające znalezienie potrzebnego elementu w
cennikach podłączonych do kosztorysu, innym kosztorysie, bazie Inter-
cenbud lub w kartotece RMS.

Przeszukiwanie cennika lub kosztorysu


Najczęściej będziemy poszukiwali elementu RMS w zainstalowanych
cennikach lub utworzonych przez nas kosztorysach.
Po wybraniu przeszukiwana bazy cenowej lub kosztorysu (przyciski Bazie
cenowej… i Kosztorysie w grupie ‘Szukaj RMS w:’ z rys. 212 i rys. 214)
możliwe są różne reakcje programu.
W przypadku gdy w oknie dodawania nowego elementu RMS zostanie
wpisana tylko nazwa lub indeks, to po kliknięciu na jednym z wyżej wy-
mienionych przycisków program najpierw spróbuje wyszukać w cennikach
podłączonych do kosztorysu lub kosztorysie wskazany element. Jeśli
zostanie znaleziony tylko jeden odpowiadający nazwie lub indeksowi, od
razu wstawia brakujące dane w pola okna edycji nakładu (rys. 202). Jeśli
zostanie znalezionych kilka elementów, to pojawia się okno wyszukiwania
(rys. 218) wraz z listą znalezionych elementów.

252 NORMA PRO


Rys. 218 Okno wyszukiwania elementu RMS w bazie cenowej lub kosztorysie.

W pozostałych przypadkach, to znaczy wtedy gdy program nie znajdzie


żadnych elementów zgodnych z wprowadzoną nazwą lub indeksem lub w
ogóle nic w te pola nie wpiszemy, wyświetli się okno (rys. 218), w którym
możemy zadeklarować szczegółowe warunki wyszukiwania.
W oknie tym:
♦ W grupie ‘Kryteria szukania’ zaznaczamy opcje określające jaki typ da-
nych będzie przeszukiwany. Jeśli zaznaczymy opcję Tekst nazwy,
będzie przeprowadzone szukanie nazwy elementu RMS według opcji
zaznaczonych w grupie ‘Nazwa RMS’. Jeśli zaznaczymy opcję Zgod-
ność indeksu, bądź Podobne indeksy, przeglądane będą indeksy ele-
mentów. Gdy zaznaczymy Wybrany typ RMS, będą tylko przeszuki-
wane elementy danego typu, jeśli zaś zaznaczymy Dostawca i podamy
kod dostawcy, będą przeszukiwane towary tylko tego dostawcy.
♦ W grupie ‘Klasyfikacja indeksu’ decydujemy, według jakiej klasyfikacji
będzie przeprowadzone szukanie. Jeśli zaznaczymy Dowolna, kla-
syfikacja nie będzie brana pod uwagę, jeśli zaznaczymy ETO(1),
KMB(2) lub Własna(3) zostaną przeszukane tylko elementy należące do
podanej klasyfikacji, jeśli zaś zaznaczymy U producenta, będą
przeszukiwane symbole towarów definiowane przez dostawcę.
♦ W grupie ‘Typ RMS’ zaznaczamy, jakiego typu element jest poszuki-
wany

Program do kosztorysowania 253


♦ Opcje grupy ‘Nazwa RMS’, służące do określenia sposobu wyszukiwa-
nia wg nazwy są dostępne w przypadku, gdy wcześniej zaznaczyliśmy
opcję Tekst nazwy. Jeśli zaznaczymy opcję Fragment, to będą wyszu-
kiwane elementy zawierające w swojej nazwie tekst wpisany w polu
Nazwa:, jeśli zaś opcję Początek, to program będzie wybierał elementy,
których początek nazwy zgodny jest z tekstem wpisanym w pole
Nazwa:. Zaznaczenie opcji Całe wyrazy (dostępna, gdy przeszukujemy
kosztorys) pozwala na wyszukanie całych wyrazów.
♦ W grupie ‘Szukaj w:’ zaznaczamy opcję Cennikach, gdy chcemy prze-
szukać cenniki. Jeśli jest to cennik inny niż dołączony do kosztorysu,
klikamy na przycisku Cennik… i w liście zaznaczamy cenniki do
przeszukania. W przypadku gdy na liście nie ma cennika, który chcemy
przeszukać, dodajemy go do listy (patrz str. 131). Jeśli chcemy
przeszukiwać kosztorys, zaznaczamy opcję Kosztorys, a gdy chcemy
przeszukać kosztorysy inne niż aktualny, wykorzystujemy przycisk
Kosztorys… Zaznaczając opcję Intercenbud możemy przeszukać bazę
Intercenbud, definiując kryteria szukania na karcie ‘Intercenbud’. W
razie potrzeby danego elementu można poszukać w Kartotece RMS.
♦ Klikając na przycisku Szukaj uruchamiamy proces przeszukiwania, w
wyniku którego zostanie przedstawiona lista elementów spełniających
narzucone kryteria (rys. 218). Po podświetleniu wybranego elementu i
kliknięciu na przycisku Wybierz odpowiednie dane zostaną przekazane
do okna, z którego szukanie zostało wywołane.

Przeszukiwanie bazy Intercenbud


Możemy nie mieć na stałe podłączonej bazy Intercenbud, a mimo to mo-
żemy ją przeszukać bezpośrednio z Normy. W tym celu w oknie z rys. 218
zaznaczamy opcję Intercenbud, a następnie przechodzimy na kartę ‘In-
tercenbud’, gdzie definiujemy kryteria szukania (rys. 219). Intercenbud
możemy przeszukać według nazwy elementu, jego nazwy skróconej, in-
deksu KMB, jednostki miary, typu, indeksu PKWiU, ceny oraz według
dostawcy. Dane dostawcy możemy wpisać ręcznie lub możemy je wybrać z
okna dostawców (takiego jak na rys. 47) po kliknięciu na przycisku
znajdującym się z prawej strony pola Kod:. Kod dostawcy i województwo
można również wybrać z listy, która rozwinie się po kliknięciu na strzałce
wyświetlanej z prawej strony pola.

254 NORMA PRO


Rys. 219. Okno definiowania kryteriów szukania w bazie Intercenbud.

Po sformułowaniu kryteriów szukania przechodzimy z powrotem na kartę


‘Parametry szukania’. Na karcie tej ustawiamy dodatkowe warunki wy-
szukiwania i klikamy na przycisku Szukaj. Proces przeszukiwania bazy
Intercenbud przebiega dwuetapowo. Najpierw są wyszukiwane materiały
według kryteriów sformułowanych na karcie ‘Intercenbud’, a potem na
znalezioną listę nakładane są warunki ustawione na karcie ‘Parametry
szukania’. Przy niefortunnym zdefiniowaniu tych warunków może się
zdarzyć, że nie zostaną znalezione żadne materiały, mimo że są w Inter-
cenbudzie. W takim przypadku należy rozszerzyć kryteria wyszukiwania,
na przykład zaznaczając opcję szukania według fragmentu nazwy.

Przeszukiwanie kartoteki RMS


W programie Norma Pro mamy możliwość wyszukiwania elementów RMS
z kartoteki zawierającej uporządkowaną informację o wszelkich zawodach,
materiałach i sprzęcie. W oknie z rys. 218 zaznaczamy opcję Kartoteka
RMS i formułujemy kryteria takie jak opisano w podrozdziale
Przeszukiwanie cennika lub kosztorysu, a następnie klikamy na przy-
cisku Szukaj. Jeśli jakieś elementy spełniające wybrane kryteria zostaną
znalezione, ich lista pojawi się w oknie. Kliknięcie na elemencie, a na-
stępnie wykorzystanie przycisku Wybierz spowoduje przekazanie danych
elementu do okna, z którego kartoteka została wywołana.

Program do kosztorysowania 255


Uwzględnianie kosztów transportu w cenie materiałów
i sprzętu
Jeśli koszty zakupu i transportu mają być doliczane do ceny jednostkowej,
w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Rozliczenie RMS’ powinna być zazna-
czona opcja doliczane do ceny jednostkowej. Domyślnie nowe materiały
mają doliczane koszty zakupu w wysokości określonej w polu Dla nowych
materiałów (w przypadku sprzętu koszty transportu nie są automatycznie
doliczane do ceny maszynogodziny). Jeśli chcemy zobaczyć, jak były
obliczane te koszty lub jeśli dla wybranych pozycji chcemy zmienić bądź
stawkę, bądź sposób obliczania tych kosztów, musimy przejść do widoku
zestawienia materiałów (lub zestawienia sprzętu) poleceniami: Widok,
Zestawienia i Materiały (lub Sprzęt).
Aby wejść w tryb określenia sposobu obliczania kosztów transportu dla wy-
branego materiału (lub sprzętu), dwukrotnie klikamy na jego nazwie (lub
wybieramy polecenie Zmień RMS... z menu RMS), a potem w oknie edycji
elementu RMS wybieramy kartę ‘Koszty transportu’ (rys. 220).

Rys. 220. Okno edycji elementu RMS z kartą Koszty transportu.

Dostępne są następujące metody obliczania kosztów transportu:


• nie wliczane – koszty transportu nie są doliczane do ceny jednostkowej
materiału (lub sprzętu);

256 NORMA PRO


Rys. 221.Okno wyboru sposobu rozliczania transportu.

• szczegółowa kalkulacja – do ceny jednostkowej (lub ceny maszynogo-


dziny) doliczony zostanie koszt załadunku i rozładunku (lub koszt
montażu i demontażu) oraz koszty przewozu materiałów lub sprzętu
(rys. 222);

Rys. 222. Szczegółowa kalkulacja kosztów transportu.

• wartość – do ceny zostanie dodana wartość całkowita kosztów trans-


portu danego materiału lub sprzętu (rys. 223);

Program do kosztorysowania 257


Rys. 223. Koszty transportu doliczane jako wartość.

• na jednostkę miary materiału – do ceny zostanie dodana wartość wyni-


kająca z kosztów transportu przypadających na jednostkę miary ma-
teriału (rys. 224);

Rys. 224. Koszty transportu materiałów na jednostkę miary.

• procent wartości nakładu – do ceny pozostanie dodana wartość stano-


wiąca podany procent wartości nakładu (rys. 225). Jeśli zostanie
zaznaczona opcja Z opcji kosztorysu, procent ten zostanie pobrany z
opcji kosztorysu (z pola Dla nowych materiałów, grupa ‘Koszty zakupu
i transportu materiałów i sprzętu, ’karta ‘Liczenie narzutów’). W tym
przypadku każda zmiana tego procentu w opcjach spowoduje zmianę w
materiałach, a co za tym idzie zmianę ich kosztów zakupu lub
transportu.

258 NORMA PRO


Rys. 225. Koszty transportu jako procent wartości nakładu.

W oknach zestawień materiałów i sprzętu można uwidocznić kolumnę


‘Transport’ pokazującą sposób obliczania kosztów transportu (menu
Opcje, polecenie Wyświetlania..., karta ‘Opcje kolumn’). Na rys. 226 wi-
dać, że w pozycji nr 7 transport liczony jest szczegółowo, w pozycjach 10 i
11 – kwotowo, w pozycjach 3 i 4 – na jednostkę miary, a w pozycjach 1, 8 i
9 – procentowo. Oczywiście wartość kosztów transportu zawarta jest już w
cenie jednostkowej (lub cenie maszynogodziny).

Rys. 226. Zestawienie materiałów z kolumną ‘Transport’.

Stawki kosztów transportu mogą zostać jednocześnie zmienione dla wielu


zaznaczonych materiałów przy pomocy polecenia Stawka kosztów
transportu… z menu RMS.

Program do kosztorysowania 259


12. DZIAŁY KOSZTORYSU
Podział kosztorysu na działy jest wygodny wtedy, gdy poszczególne typy
robót chcemy rozliczać oddzielnie. Kosztorys możemy podzielić na działy
wcześniej, zanim zaczniemy wprowadzać pozycje lub później, gdy już
mamy wypełniony kosztorys częściowo lub całkowicie. Jeśli definiujemy
dział przed wprowadzaniem pozycji, to wszystkie nowe pozycje będą zali-
czane do tego działu, dopóki nie zostanie utworzony nowy dział. W pro-
gramie Norma Pro można utworzyć strukturę wielopoziomową działów o
głębokości do 10 poziomów.
Operacje wstawiania, przenoszenia, kopiowania i usuwania działów oraz
określania ich parametrów można łatwo wykonać w widoku Działy kosz-
torysu.

Definiowanie nowego działu


W celu zdefiniowania nowego działu klikamy na pozycji, która ma być
pierwszą pozycją działu i z menu Działy wybieramy polecenie Wstaw…
(lub klikamy na przycisku z głównego pasku narzędzi). Dział zostanie
wstawiony po kliknięciu na przycisku OK lub Wstaw.

Dane ogólne działu

Rys. 227. Definiowanie nowego działu, gdy mamy już wprowadzone pozycje.

Na karcie ‘Opis działu’ (rys. 227) określamy poziom działu w strukturze i


wypełniamy pole Nazwa:. W polu Pozycje od: wprowadzamy lub modyfi-
kujemy numery pozycji, które mają znaleźć się w dziale. Domyślnie w polu
do: znajduje się numer ostatniej pozycji bieżącego poziomu. Jeśli chcemy

260 NORMA PRO


zdefiniować pusty dział i dopiero potem wstawiać do niego pozycje, zazna-
czamy opcję Pusty (znikną wtedy pola od: i do:). Numer działu, umiesz-
czony w polu Numer:, jest nadawany automatycznie i nie można go zmienić,
chyba że działy są ręcznie numerowane.
Nowy dział lub poddział wstawiany jest zawsze za aktualnie zaznaczonym
działem, a wszystkie następne działy i poddziały zostają odpowiednio
przenumerowane.
W polu wyboru poziomu wyświetlony jest domyślnie Następny poziom,
jeśli nie zdefiniowaliśmy żadnego działu lub poziom aktualnie zaznaczo-
nego działu.
Jeśli chcemy utworzyć nowy dział na najwyższym poziomie (niezależnie
od tego, na jakim poziomie aktualnie się znajdujemy), w polu wyboru po-
ziomu wybieramy z listy Poziom 1.
Jeśli wstawiamy nowy dział na tym samym poziomie, co zaznaczony dział,
wprowadzamy tylko jego nazwę, a akceptujemy numer i poziom
podpowiedziany przez program.
Jeżeli dla danego działu chcemy wprowadzić pod-
dział, czyli kolejny poziom zagłębienia, w polu wy-
boru działu wybieramy poziom o jeden większy. Na
przykład wprowadźmy poddział „B1” do działu „B.
Po wywołaniu polecenia wstawiania nowego działu na karcie ‘Opis działu’
w polu Numer: , w tym wypadku Poziom 1
(rysunek z lewej). Ponieważ tworzymy pod-
dział działu „B”, w polu wyboru działu
wybieramy Poziom 2, a jako nazwę działu
wprowadzamy „B1” (rysunek z prawej). Po
kliknięciu na OK zostanie utworzony poddział
„B1” działu „B” (rysu-
nek z lewej).
Postępując w ten sposób możemy tworzyć kolejne
poddziały, aż do 10 poziomów zagłębienia.
Całą istniejącą strukturę działów można przenieść
na niższy poziom i podporządkować ją nowemu
działowi, jeśli w polu wyboru poziomu wybie-
rzemy Następny poziom. Najlepiej będzie widać
to na przykładzie. Załóżmy, że dotychczasowa

Program do kosztorysowania 261


struktura działów wygląda jak na rysunku z prawej: na najwyższym po-
ziomie znajdują się trzy działy „A”, „B” i „C”, a dział „B” ma dodatkowo
poddziały. Wstawmy teraz dział „XXX”, dla
którego wybierzemy Następny poziom. W wy-
niku otrzymamy
nową strukturę, w
której na najwyższym poziomie (poziom 1)
znajdzie się nowy dział, a wszystkie pozostałe
działy staną się jego poddziałami (rysunek z
prawej).

Współczynniki norm i robocizna w dziale


Karta ‘Współczynniki norm’ umożliwia zmianę norm w dziale na po-
szczególne typy nakładów. Dodatkowo, w polu Robocizna: możemy wy-
brać cenę robocizny obowiązującą w danym dziale. Domyślnie jest to cena
określona dla całego kosztorysu. Jeśli chcemy wybrać inną cenę, rozwi-
jamy listę kliknięciem na strzałce obok pola Robocizna:, a gdy żadna nam
nie odpowiada, wprowadzamy nową kliknięciem na przycisku Do-
daj…pamiętając, że nowa robocizna musi różnić się od innych indeksem
lub nazwą.

Rys. 228. Karta ‘Współczynniki norm’.

UWAGA! Jeśli jako wartość któregoś współczynnika wstawimy liczbę


zero, to przy dodawaniu nowych pozycji elementy RMS z nim związane
nie będą wprowadzone do działu (np. jeśli współczynnik norm dla mate-
riałów=0, to wszystkie materiały w dziale zostaną pominięte).

262 NORMA PRO


Parametry ekonomiczno-techniczne
Na karcie ‘Parametry ekonomiczno-techniczne’ określamy parametry
ekonomiczno-techniczne działu (patrz podrozdział Parametry ekono-
miczno-techniczne w działach). Nowy rodzaj parametru definiujemy po
kliknięciu na przycisku Dodaj, nadając parametrowi nazwę i wprowadzając
ilość jednostek w danym dziale.

Wydawnictwo i katalog
Jeśli mamy zamiar wstawić dział do cennika obiektów, na karcie ‘Pod-
stawa’ można określić dla niego wydawnictwo, nazwę i numer katalogu,
podstawę oraz wariant.

Rys. 229. Karta ‘Podstawa’.

Zmiana danych działu


Jeśli chcemy zmienić dane działu, dwukrotnie klikamy na jego nazwie lub
z menu Dział wybieramy polecenie Zmień… (lub korzystamy z menu
podręcznego dla tego działu). W wyniku tego na ekranie ukaże się takie
same okno jak na rys. 227.

Usuwanie działu
Aby wejść w tryb usuwania działu,
klikamy na jego nazwie i z menu Dział
wybieramy polecenie Usuń (lub
wykorzystujemy menu podręczne dla
tego działu lub też naciskamy klawisze
<Ctrl>+<Del>). Okienko usuwania za-
wiera kilka opcji: jeśli zaznaczymy opcję Działy, możemy wpisać w pola

Program do kosztorysowania 263


od: i do: zakres usuwanych działów, jeśli zaznaczymy Wybrane działy,
stanie się dostępny przycisk Wybierz…, służący do wybrania działów (tak
jak w opisano to rozdziale POZYCJE KOSZTORYSU, Usuwanie pozy-
cji). Zaznaczenie opcji Razem z pozycjami i poddziałami spowoduje
usunięcie działów wraz z całą ich zawartością, w przeciwnym wypadku
usunięte zostaną tylko definicje działów.

Przesunięcie działu
Aby przesunąć dział, wystarczy go zaznaczyć, z menu Dział wybrać pole-
cenie Przesuń i w okienku wpisać
liczbę przesuwanych działów i numer
działu, za którym chcemy je umieścić.
Dział można łatwo przesunąć korzy-
stając z metody przeciągnij-i-upuść.

Kopiowanie działu
Aby skopiować dział wraz z całą jego zawartością, przechodzimy do wi-
doku działów (menu Widok, polecenie Działy kosztorysu), tam zazna-
czamy dział do skopiowania, z menu Edycja wybieramy polecenie Kopiuj
(lub klikamy na odpowiadającym mu przycisku), następnie klikamy na
nazwie tego działu, za którym ma być wstawiona kopia i z menu Edycja
wywołujemy polecenie Wklej.

Kosztorys złożony
Kosztorys złożony powstaje przez wstawienie kosztorysu jako działu.

Wstawianie kosztorysu składowego jako działu


Do kosztorysu można wstawić inny kosztorys jako dział. Do tego celu
służy polecenie Wstaw kosztorys składowy… z menu Dział. Aby wstawić
kosztorys jako dział, zaznaczamy ten dział, za którym ma być wstawiony
nowy dział i wywołujemy powyższe polecenie. W wyniku dostaniemy
okno otwierania kosztorysu, takie jak na rys. 102, w którym wybieramy
kosztorys do wstawienia. Po kliknięciu na Otwórz zostanie utworzony
nowy dział o nazwie takiej, jaką ma opis wstawianego kosztorys, a jego
jednostki elementarne, współczynniki norm i narzuty będą takie, jak w
kosztorysie składowym. Jeśli opcje obliczania kosztorysu składowego
różnią się od opcji ustawionych dla kosztorysu głównego, zostanie wy-
prowadzony odpowiedni komunikat.
264 NORMA PRO
Jeżeli w kosztorysie składowym znajdują się nakłady o identycznym kodzie
ETO i nazwie jak w kosztorysie, do którego jest wstawiany, to jeśli ich
cena jest taka sama (lub zerowa), to będą połączone w zestawieniu RMS,
jeśli zaś cena jest różna, to do zestawienia RMS zostanie dodany nowy
RMS o nazwie zmodyfikowanej przez dopisanie znaku '.

Dane kosztorysu składowego


To, w jaki sposób kosztorys zostanie włączony do kosztorysu określamy w
oknie, które wywołamy poleceniem Kosztorys składowy… z menu Dział.
W oknie danych kosztorysu składowego zaznaczamy opcję Zewnętrzny,
gdy chcemy, aby kosztorys składowy był tylko połączony odsyłaczem z
kosztorysem głównym. W takim wypadku plik kosztorysu składowego
istnieje obok kosztorysu głównego i:
• każda zmiana wykonana w kosztorysie składowym będzie widoczna w
kosztorysie głównym (po jego wczytaniu).
• zmiany w kosztorysie głównym dotyczące kosztorysu składowego będą
sygnalizowane podczas zapisu kosztorysu głównego na dysk i mogą
zostać zapisane w oryginalnym kosztorysie składowym.
Gdy zaznaczymy opcję Włączony do kosztorysu, kopia kosztorysu skła-
dowego zostanie wbudowana w kosztorys główny. W tym przypadku
zmiany w kosztorysie głównym nie wpłyną na kosztorys składowy, i rów-
nież zmiany wykonywane w kosztorysie składowym nie będę widziane w
kosztorysie głównym.

Rys. 230. Określanie sposobu włączenia kosztorysu składowego do kosztorysu


głównego.

Parametry ekonomiczno-techniczne w działach


Dla każdego działu (jak również dla całego kosztorysu) można określić
pewną jednostkę przeliczeniową, zwaną jednostką elementarną, której

Program do kosztorysowania 265


wartość będzie interesującym wskaźnikiem dla inwestora. Taką jednostką
może być na przykład 1m2 wzniesionego budynku lub 1mb kładzionej ka-
nalizacji, a jej koszt odzwierciedli wszystkie koszty poniesione w dziale.
Jak kształtują się wartości jednostek elementarnych można zobaczyć w ta-
beli elementów scalonych, która pojawi się po wybraniu z menu Widok
polecenia Zestawienia | Tabela elem. scalonych (patrz rozdział ZESTA-
WIENIA, podrozdział Tabela elementów scalonych).
Aby wprowadzić jednostki elementarne, z menu Dział wybieramy polece-
nie Parametry ek-tech…przechodząc tym samym do karty ‘Parametry
ekonomiczno-techniczne’ okna edycji działu (rys. 227). Po kliknięciu na
przycisku Dodaj w okienku, które się ukaże (rys. 231), w polu Nazwa jed-
nostki elementarnej: wpisujemy skrót jednostki, zaś w polu Liczba jedno-
stek elementarnych: ich ilość przeliczeniową. Potwierdzamy wartości klik-
nięciem na OK.

Rys. 231. Okno definiowania jednostki elementarnej.

Klucz planu
Jeśli wcześniej w opcjach kosztorysu zaznaczyliśmy opcję Harmonogra-
mowanie robót, to w menu Dział pojawi się polecenie Klucz planu…,
przy pomocy którego będzie można danemu działowi przyporządkować
określony klucz. Sposób definiowania kluczy opisany jest w rozdziale
HARMONOGRAMOWANIE I ROZLICZANIE WYKONANYCH RO-
BÓT.

Narzuty w działach
Każdy dział może mieć swoje ‘prywatne narzuty’. Narzuty te określamy po
kliknięciu na danym dziale i wybraniu z menu Dział polecenia Narzuty…
Definiowanie narzutów indywidualnych zostało dokładnie opisane w pod-
rozdziale Definiowanie narzutów indywidualnych w działach rozdziału
NARZUTY.
Jeśli w oknie parametrów kosztorysu, na karcie ‘Liczenie narzutów’, nie
została zaznaczona opcja Z narzutami działów i pozycji, a my mimo to

266 NORMA PRO


wywołamy polecenie Narzuty… z menu Dział, zostanie wygenerowany
komunikat o powstałej sprzeczności z pytaniem, czy zaznaczyć tę opcję.
Odpowiedź pozytywna spowoduje jej zaznaczenie i przejście do widoku
Narzuty, z wybranym działem przygotowanym do definiowania narzutów.
Odpowiedź negatywna spowoduje przejście do widoku narzutów, w
którym będziemy mogli zdefiniować tylko narzuty wspólne działów i na-
rzuty na cały kosztorys.

Warianty działów
W zależności od potrzeb możemy definiować działy alternatywne, postę-
pując tak jak w przypadku elementów i pozycji.

Wstawianie działów do cennika obiektów


Cały zaznaczony dział może zostać wstawiony do cennika obiektów pole-
ceniem Wstaw do cennika obiektów… z menu Dział. Jeśli wcześniej
wybraliśmy cennik obiektów i określiliśmy domyślne dane wydawnictwa i
katalogu, zostanie wyświetlone okno z rys. 232. Jeśli zaś nie podłączyliśmy
cennika obiektów, najpierw pojawi się okno wyboru cennika obiektów (rys.
119), następnie okno z rys. 232. Po ewentualnej zmianie danych i
kliknięciu na OK do cennika zostanie wstawiony dział jako jedna pozycja
lub dział razem z pozycjami, w zależności od tego, czy zaznaczymy opcję
Wstaw pozycje w oknie wstawiania obiektu (rys. 232). Jeśli w dziale
zdefiniowano parametry ekonomiczno-techniczne, ich lista zostanie
wyświetlona w dolnej części okna. Dział można wtedy wstawić z jednostką
miary charakterystyczną dla danego parametru.

Rys. 232. Wstawianie działu IZOLACJE do cennika obiektów.

Program do kosztorysowania 267


Rys. 233. Cennik obiektów z działem IZOLACJE, który został wstawiony razem z
pozycjami.

Rys. 234. Ten sam cennik obiektów w oknie katalogów norm i baz cenowych jed-
nostkowych pozycji i obiektów.

Jeśli do cennika wstawiamy dział o bardziej rozbudowanej strukturze, za-


wierającej poddziały, to w oknie z rys. 232, zamiast opcji Wstaw pozycje
pojawi się opcja Wstaw poddziały. Zaznaczenie tej opcji spowoduje poja-
wianie się okna z rys. 232 tyle razy, ile jest poddziałów. Za każdym razem
możemy zdecydować, czy poddział pominąć (przycisk Pomiń), czy wsta-
wić jako pojedynczą pozycję czy wraz z pozycjami.

268 NORMA PRO


Zapis działu w postaci kosztorysu
Zaznaczony dział możemy zapisać jako kosztorys. W tym celu wywołu-
jemy polecenie Zapisz jako kosztorys… z menu Dział.
Dział zapisany jako kosztorys może później zostać wstawiany do innych
kosztorysów jako obiekt.

Program do kosztorysowania 269


13. EDYCJA OBMIARU
Obmiar edytujemy na ekranie widoku Przedmiar, który otwiera się po
wybraniu polecenia Przedmiar z menu Widok. Ekran, menu i pasek na-
rzędzi służący do edycji obmiaru opisane są w podrozdziale Widok
Przedmiar rozdziału WIDOKI i ZESTAWIENIA.
Pozycja obmiaru może składać się z pięciu różnych rodzajów wierszy:
wyrażenia, opisu (komentarza), stałej lokalnej, sumy częściowej i końca
obliczeń pomocniczych. Każdy wiersz wpisujemy w polu edycyjnym
znajdującym się na górze okna.

Wstawianie nowego wiersza do pozycji obmiaru


Jeśli chcemy wstawić nowy wiersz przed aktualnym wierszem, klikamy na
przycisku . Wstawienie wiersza za aktualnym wierszem polega na klik-
nięciu na przycisku (lub wybraniu polecenia Wstaw wiersz z menu
Obmiar). Pusty wiersz jest przygotowany do wprowadzania danych. Mo-
żemy tu wprowadzić wyrażenie albo komentarz.

Wstawianie wyrażenia
Podstawowym rodzajem wiersza dla pozycji obmiaru jest wyrażenie. Wy-
rażeniem może być pojedyncza liczba, jak również wyrażenie matema-
tyczne zawierające liczby, podstawowe operatory matematyczne („+” –
dodawania, „–” – odejmowania, „*” – mnożenia, „/” – dzielenia, „^” –
potęgowania), procenty (np. 12%), nawiasy (dowolna ilość poziomów),
funkcje, stałe i komentarze. Po wstawieniu pustego wiersza wyrażenie
wpisujemy z klawiatury bezpośrednio w wierszu zaś kończymy wpisywa-
nie naciśnięciem klawisza <Enter>. Jeśli wyrażenie jest poprawne, pro-
gram je zaakceptuje, jeśli nie – zaproponuje jego zamianę na komentarz. W
pole Opis wiersza obmiaru możemy wpisać krótki opis wprowadzanego
wiersza.

Rys. 235. Prawidłowo wpisane wyrażenie służące do obliczania obmiaru.

Znaki identyfikujące komentarz w wyrażeniu określane są w opcjach ko-


sztorysu, na karcie ‘Widok pozycji’. Domyślnie są to znaki „<” i „>”.

270 NORMA PRO


Komentarz umieszczamy więc między znakami
„<” i „>” i wtedy treść tam wpisana nie jest
brana pod uwagę podczas obliczania wartości
wyrażenia.

Komentarz umieszczony
w wyrażeniu, ujęty w
Liczba znaki ’ <’ , ‘ >’

Rys. 236. Obmiar wraz z komentarzem.

Jeśli chcemy wprowadzić do wyrażenia jednostki miary, musimy je potra-


ktować jako komentarz, to znaczy umieścić między znakami „<” i „>”.

Rys. 237. Wyrażenie wraz z jednostkami miary.

Obmiar może składać się z kilku niezależnych wierszy, których wartości są


sumowane. Na przykład na rys. 238 wartość obmiaru pozycji „Rozebranie
pokrycia dachowego…” składa się z czterech części: obmiaru od strony
szkoły, obmiaru od strony ul.Królewskiej, obmiaru od strony ul.Kwiatowej
oraz obmiaru od strony hotelu. Znaczenie każdego wyrażenia jest opisane
w wierszu komentarza.

Rys. 238. Obmiar zdefiniowany jako ciąg niezależnych wierszy.

Jak widać na (rys. 238) wyliczone wartości kolejnych wierszy są zsumo-


wane i umieszczone w kolumnie „Razem”.

Program do kosztorysowania 271


Jeśli całe wyrażenie chcemy potraktować jak komentarz, klikamy na przy-
cisku .

Wstawianie komentarza
Jeśli chcemy w wierszu umieścić opis np. sposobu obliczania obmiaru lub
wykonywanej czynności, wpisujemy go w polu edycyjnym obmiaru bez-
pośrednio z klawiatury.

Wiersz komentarza

Wiersz wyrażenia
Rys. 239. Wiersz komentarza i wiersz wyrażenia w obmiarze.

Opis wiersza można również wpisać bezpośrednio w kolumnie „Podst”,


wystarczy tylko dwukrotnie kliknąć na wysokości wybranego wiersza i
wprowadzić tekst z klawiatury (rys. 240). Opis ten będzie też widoczny w
kolumnie „Podstawa” w widoku Kosztorys.

Rys. 240. Komentarz wpisany w kolumnie „Podst”.

Edycja wiersza obmiaru


Aby wejść w tryb edycji istniejącego wiersza obmiaru, wystarczy kliknąć
na nim dwa razy i po pojawieniu się kursora tekstowego można rozpocząć
wprowadzanie zamian.

272 NORMA PRO


Usuwanie wiersza obmiaru
Aby usunąć wiersz obmiaru, należy go zaznaczyć, a następnie kliknąć na
przycisku lub nacisnąć kombinację klawiszy <Ctrl>+<Del>.

Stałe globalne
Definiowanie stałych globalnych
Jeśli w wyrażeniu, obliczeniach pomocniczych lub sumach częściowych
obmiarów różnych pozycji wiele razy będzie występowała ta sama wiel-
kość, to zamiast za każdym razem wpisywać jej wartość, można nadać jej
nazwę i w tej formie wstawiać do obmiaru. Na przykład na rys. 245 widać,
że prawie w każdym wierszu znajduje się liczba 0.40, dlatego też nadamy
jej nazwę np. SzerOtw i wstawimy wszędzie tam, gdzie występuje.
Aby zdefiniować stałą, z menu Obmiar wybieramy polecenie Definicje
stałych…, a następnie w wy-
świetlonym oknie klikamy na
przycisku Dodaj, w wyniku
czego dostaniemy okienko de-
finiowania stałej (rys. 241).
Rys. 241. Okienko definiowania stałej.

W polu Nazwa stałej: wpisujemy jej nazwę, w której możemy używać


małych i dużych liter (w tym polskich) oraz cyfr 0-9, przy czym nazwa
musi zaczynać się od litery. W polu Wartość: wprowadzamy jej wartość
liczbową. Po kliknięciu na OK. stała zostanie umieszczona na liście zdefi-
niowanych stałych (rys. 242).

Rys. 242. Okno, w którym znajduje się lista zdefiniowanych stałych.

Program do kosztorysowania 273


Edycja stałej
Jeśli chcemy zmienić wartość stałej, podświetlamy ją na liście i klikamy na
przycisku Zmień.

Usuwanie stałej
Jeśli chcemy usunąć stałą, podświetlamy ją na liście i klikamy na przycisku
Usuń.

Wstawianie stałej do wyrażenia


Wstawienie stałej do wyrażenia polega na wybraniu polecenia Wstaw
stałą… z menu Obmiar, kliknięciu na jej nazwie i potwierdzeniu kliknię-
ciem na przycisku OK. Innym sposobem jest wpisanie jej nazwy bezpo-
średnio w wyrażeniu.

Rys. 243. Fragment obmiaru z wstawionymi stałymi WysDrzwi, Szer-


Drzwi1,SzerDrzwi2, SzerDrzwi3 .

Stałe możemy traktować również jako parametry i zmieniając ich wartość


przeliczać na nowo obmiary.
Stałe globalne są dostępne w całym kosztorysie.

Definiowanie stałych lokalnych


Oprócz stałych globalnych możemy definiować stałe lokalne, to znaczy
stałe, które będą widoczne tylko w pozycji, w której zostały zdefiniowane.
W tym celu do obmiaru wstawiamy wiersz (najlepiej na początku), do któ-
rego wpisujemy nazwę stałej i jej wartość w postaci „nazwa sta-

274 NORMA PRO


łej=wartość” (nazwa może zawierać znaki takie, jak nazwa stałej global-
nej). Następnie w innych częściach obmiaru używamy w wyrażeniach tej
właśnie nazwy. Dla pozycji pokazanej na rys. 244 w pierwszym wierszu
obmiaru zdefiniowano stałą lokalną ‘Grubość’, a w następnych wierszach
wyrażenia z odwołaniami do niej.

Definicja stałej lokalnej


‘Grubość’, której wartość
wynosi 0.16

Odwołania do stałej
lokalnej ‘Grubość’

Rys. 244. Definicja stałej lokalnej i odwołania do niej.

Suma częściowa
Jeżeli chcemy podzielić obliczenia obmiaru na pewne grupy logiczne, mo-
żemy zastosować tzw. sumy częściowe, deklarowane kliknięciem na przy-
cisku . Wprowadzenie sumy częściowej spowoduje pojawienie się w
kolumnie „Poszcz” przerywanej kreski i umieszczonej pod nią sumy do-
tychczas przeprowadzonych obliczeń. Każda suma częściowa jest w ra-
mach pozycji oznaczona kolejną literą alfabetu. Do tak oznaczonych sum
częściowych można odwołać się podczas definiowania innych obmiarów
(patrz podrozdział Odwołania do sum częściowych i obliczeń pomoc-
niczych).
Wartości sum częściowych są sumowane razem z innymi składnikami
obmiaru, a końcowa suma umieszczana jest w kolumnie „Razem”.
Poniżej, na rys. 245 pokazany jest fragment obmiaru z sumami częściowymi.

Program do kosztorysowania 275


Rys. 245. Obmiar składający się z dwóch sum częściowych „A” i „B” oraz kilku
wierszy obliczeń.

Obliczenia pomocnicze
Obliczenia pomocnicze są to pewne fragmenty obmiaru obejmujące jeden
lub kilka wierszy, których wartości zostaną zsumowane, lecz nie zostaną
bezpośrednio uwzględnione w obmiarze.
Aby ciąg wierszy oznaczyć jako obliczenia pomocnicze, należy zakończyć je
wierszem końca obliczeń pomocniczych wprowadzanym kliknięciem na
przycisku . Wartości poprzednich wierszy zostaną zsumowane i ozna-
czone kolejną literą (jak w przypadku definiowania sum częściowych), a
wartość w kolumnie „Razem” – wyzerowana (rys. 246).

„A”
Obliczenia
pomocnicze

„B”

Rys. 246. Obliczenia pomocnicze oznaczone literami.

276 NORMA PRO


Obliczenia pomocnicze oznaczone literami mogą zostać wykorzystane w
procesie definiowania innych obmiarów (patrz podrozdział Odwołania do
sum częściowych i obliczeń pomocniczych).

Odwołania do pozycji, sum częściowych i obliczeń


pomocniczych
Do wyrażeń definiujących obmiar można wstawiać odwołania do wartości
obmiarów innych pozycji. Odwołanie musi być poprzedzone znakiem „#”,
następnie musi być wpisana litera „p” oznaczająca pozycję, a zaraz za nią
numer pozycji. Na przykład wyrażenie 8.5*#p23 oznacza wymnożenie
wartości obmiaru pozycji o numerze 23 przez liczbę 8.5.
W opcjach kosztorysu, na karcie ‘Widok pozycji’, w polu Tekst odwołania
do innej pozycji (#p) można określić tekst, który zastąpi ciąg znaków #p,
gdy wiersz obmiaru zostanie zaakceptowany przez użytkownika. To
oznacza, że w wierszu obmiaru wpisujemy np. 8.5*#p23, a po naciśnięciu
klawisza <Enter> otrzymujemy 8.5*poz.23.

Rys. 247. Ciąg znaków ‘#p’ zostanie zastąpiony tekstem ‘poz.’.

Jeśli do pozycji obmiaru wprowadziliśmy sumy częściowe lub obliczenia


pomocnicze oznaczone literami, to podczas
definiowania innych obmiarów również do
nich możemy się odwołać. Odwołanie musi
zawierać odsyłacz do numeru pozycji (czyli Tak wpisujemy odsyłacz
„#”, literę „p” i numer pozycji) oraz literę do sumy częściowej A
symbolizująca sumę częściową lub obliczenie znajdującej się w definicji
pomocnicze. Na przykład definiując obmiar w obmiaru ósmej pozycji
pozycji 125 chcemy wykorzystać dwukrotną
sumę częściową oznaczoną literą A z pozycji numer 92 (patrz rys. 245). Pi-
szemy więc w okienku edycyjnym wyrażenie: 2*#p92A (które zostanie
zamienione na 2*poz.92A).
Jeśli odwołujemy się do sumy częściowej w tej samej pozycji, możemy
pominąć numer pozycji i napisać np. #pA.

Program do kosztorysowania 277


Podczas wpisywania numeru pozycji należy pamiętać, żeby był on zgodny
z systemem numerowania ustawionym w opcjach kosztorysu. Oznacza to,
że gdy pozycje numerowane są działami, w odwołaniach musi być
uwzględniony numer działu, np. #p3.1.2 (druga pozycja w poddziale nr 1
działu nr 3).
Odwołanie można łatwo wstawić przez zastosowanie następującej metody:
zaznaczamy wiersz sumy częściowej, do której się odwołujemy
i kopiujemy go do Schowka (Kopiuj z menu Edycja), następnie przeno-
simy wskaźnik myszy w to miejsce, do którego chcemy wstawić odwołanie
i z menu Edycja wybieramy polecenie Wklej odwołania. Zaznaczenie
kilku wierszy sum częściowych, skopiowanie ich do Schowka, a następnie
użycie polecenia Wklej odwołania spowoduje wsta-
wienie w wierszu sumy odwołań (rysunek z prawej).
Podobny efekt można uzyskać korzystając z metody przeciągnij-i-upuść:
po zaznaczeniu wiersza (lub wierszy) sumy częściowej przeciągamy go
przy naciśniętym klawiszu <Shift>.
W ten sam sposób odwołujemy się do obliczeń pomocniczych.

Rys. 248. Na rysunku widać, że obmiary pozycji 58 i 59 są powiązane z obmiarem


pozycji 57 o wartości 135.37, zatem w pozycjach tych można się odwołać do
pozycji 57.

278 NORMA PRO


Rys. 249. W pozycjach 58 i 59 umieszczono odwołania do pozycji 57.

Jeśli usuwamy pozycję, do której jest odwołanie, na ekranie pojawi się


stosowne okno z prośbą o podjęcie decyzji, co wpisać do definicji obmiaru
zamiast odwołania (rys. 250). Jeśli jest zaznaczona opcja wartością,
odwołanie zostanie zastąpione wartością obmiaru. Jeśli zaznaczymy wyra-
żeniem, to odwołanie zostanie zastąpione wyrażeniem wpisanym w polu
obok. Domyślnie jest to symbol odwołania do nieistniejącej pozycji (#p0).
Symbol ten możemy pozostawić lub wpisać w pole inne wyrażenie. Jeśli
usuwamy kilka pozycji, do których istnieją odwołania i zaznaczymy opcję
Zastępuj odwołania do wszystkich pozycji, to wszystkie odwołania zostaną
zastąpione w ten sam sposób. W przeciwnym wypadku, gdy opcję tę
wyczyścimy, dla każdej usuwanej pozycji pojawi się okienko z rys. 250 i
dla każdej z nich będziemy mogli określić inny sposób zastępowania od-
wołania.

Rys. 250. Okno pokazywane podczas próby usuwania pozycji, do


której jest odwołanie.

Program do kosztorysowania 279


Podczas kopiowania do schowka pozycji, w której znajduje się odwołanie,
odwołanie zamieniane jest na odpowiednią wartość obmiaru. Jeżeli jednak
jednocześnie kopiujemy pozycję, do której jest odwołanie, postać odwoła-
nia zostanie zachowana.
Przenoszenie w tym samym kosztorysie pozycji zawierającej odwołanie nie
wpływa na jego postać, jeśli nie jest wykonane poprzez schowek.
Przenoszenie pozycji do innego kosztorysu traktowane jest jak kopiowanie
przez schowek. Dlatego też, aby w przenoszonych pozycjach zachować
odwołania do innych pozycji, należy je przekopiować wraz z tymi, do któ-
rych są odwołania.

Wstawianie funkcji i wzorów


Jeśli w obmiarze musimy obliczać powierzchnie czy objętości różnych fi-
gur geometrycznych lub potrzebujemy użyć funkcji matematycznych, mo-
żemy skorzystać z wzorów, które dołączone są do programu.
Aby wstawić wzór do wyrażenia, należy z menu Obmiar wybrać polecenie
Wstaw wzór…, w oknie, które się ukaże w polu Zestaw wzorów kliknąć na
zestawie wzorów, zaś w polu Wzory – na konkretnym wzorze.

Rys. 251. Okno wstawiania funkcji.

Jeśli chcemy, aby wybrany wzór podstawił się jako funkcja, powinna zo-
stać zaznaczona opcja Funkcja. Wtedy po kliknięciu na przycisku OK w
wyrażeniu pojawi się nazwa funkcji z otwartymi nawiasami, między które
wpisujemy wartości parametrów oddzielone
średnikami (patrz rysunek z prawej). Po wpisaniu

280 NORMA PRO


parametrów i przejściu do następnego wiersza wartość funkcji zostanie
uwzględniona w wartości wyrażenia.
Jeśli zaś wzór ma zostać wstawiony w postaci rozwiniętej (jako ciąg wy-
rażeń), opcja Funkcja powinna być wyczyszczona. Wtedy po kliknięciu na
przycisku OK w okienku edycyjnym pojawi się nazwa pierwszego pa-
rametru przygotowanego do wpisania wartości, a w kolumnie „Opis i wy-
liczenia” zostaną wygenerowane wiersze parametrów i wiersze kolejnych
wyrażeń wzoru. Po nadaniu wartości wszystkim parametrom zostanie ob-
liczona wartość wyrażenia i umieszczona w kolumnie „Poszcz”.

Rys. 252. Wzór wstawiany w postaci rozwiniętej. Z lewej zaraz po wstawieniu,


z prawej po nadaniu wartości parametrom.

H H

X Y X

Rys. 253. Figura, której powierzchnię mamy obliczyć (na górze) i wyrażenie
obmiaru z wstawionymi funkcjami (na dole).

Na rys. 253 pokazano wyrażenie na obliczenie dosyć skomplikowanej fi-


gury. Przed wpisaniem wyrażenia zdefiniowane zostały stałe X, Y i H,
które figurują w wyrażeniu. Wykorzystano tu wzory na obliczanie po-
wierzchni koła:
PoleKołaR(promień)
i trójkąta:
PoleTrójkąta(podstawa;wysokość).

Program do kosztorysowania 281


Definiowanie własnych funkcji i wzorów
Jeśli często używamy jakiegoś wyrażenia (lub serii wyrażeń), możemy
nadać mu nazwę i zapamiętać jako wzór lub funkcję.
Definiowanie własnej funkcji lub wzoru, który później będzie wstawiany w
postaci ciągu wyrażeń, powinno przebiegać w sposób następujący:
♦ Definiujemy stałe lokalne, które będą argumentami funkcji (nie jest
ważne, czy mają jakieś wartości i jakie).
♦ Definiujemy samą funkcję (jedno– lub wielowierszową).
♦ Zaznaczamy stałe lokalne wraz z funkcją od nich zależną.
♦ Z menu Obmiar wybieramy polecenie Zachowaj wzór…
♦ W okienku takim jak na rys. 256 wybieramy zestaw wzorów, do którego
dołączamy nasz wzór (lub ewentualnie tworzymy nowy zestaw) i w
polu Nazwa: wpisujemy nazwę funkcji bez nawiasów np. MojaFunkcja.
Za nazwą możemy umieścić krótki opis oddzielony spacją.

Rys. 254. W pozycjach 63 i 64 ‘Dach nad garażem’ ma obmiar, który można by


potraktować jak funkcję.

Na przykład obmiary występujące w pozycjach 63 i 64 w wierszu ‘Dach nad


garażem’ można potraktować jak funkcję, która również się przyda w

282 NORMA PRO


następnych pozycjach (rys. 254). W pozycji 63 najpierw utworzono stałe lo-
kalne i wstawiono je do wyrażenia, następnie zaznaczono wiersze stałych
GrPl i WysPl (które będą argumentami funkcji) oraz następny wiersz i całość
zapamiętano jako funkcję o nazwie MojaFunkcja (rys. 256).

Rys. 255. Zaznaczone wiersze, w których zdefiniowano stałe lokalne oraz


wyrażenie stanowiące funkcję zależną od tych stałych.

Rys. 256. Okno, w którym wprowadzamy nazwę nowego wzoru.

Wstawienie własnej funkcji do obmiaru odbywa się tak jak wstawianie


funkcji dostarczanych z programem (patrz podrozdział Wstawianie
funkcji) i polega na wybraniu polecenia Wstaw wzór… z menu Obmiar,
zaznaczeniu opcji Funkcja, podświetleniu nazwy funkcji MojaFunkcja
i kliknięciu na OK.
Nazwa funkcji wraz z otwartymi nawiasami przygotowanymi do wprowa-
dzania argumentów pojawi się we wstawianym wierszu (rys. 257).

Program do kosztorysowania 283


Rys. 257. Nazwa zdefiniowanej przez nas funkcji w trakcie wstawiania do wiersza
obmiaru.

Wewnątrz nawiasów wpisujemy argumenty funkcji w postaci wyrażeń


oddzielonych średnikami (rys. 258). Aktualna wartość funkcji zależeć bę-
dzie oczywiście od wartości jej argumentów.

Rys. 258. Funkcja MojaFunkcja z nazwami stałych (u góry) i argumentami


liczbowymi wpisanymi bezpośrednio (u dołu). Wartości funkcji są różne, ponieważ
wartości argumentów są różne.

Funkcję własną można również wstawić w postaci rozwiniętej. Wtedy w


oknie wstawiania czyścimy opcję Funkcja i dalej postępujemy w sposób
opisany w podrozdziale Wstawianie funkcji i wzorów.
Podczas definiowania funkcji i wzorów można korzystać z sum częścio-
wych i obliczeń pomocniczych oraz wstawiać odwołania do nich w postaci
#pA (patrz podrozdział Odwołania do pozycji, sum częściowych i
obliczeń pomocniczych).

Wstawianie do obmiaru rysunków i innych obiektów


Do wierszy obmiaru można wstawiać obiekty graficzne (i nie tylko) two-
rzone innymi programami. Dotyczy to całego kosztorysu, działów i pozy-
cji. Wielkość rysunku może być ustalona lub skalowana w zależności od
szerokości kolumn.
Aby do wiersza przedmiaru wstawić obiekt, z menu Obmiar wybieramy
polecenie Wstaw obiekt…, a następnie w oknie, które się pokaże wybie-
ramy albo utworzenie nowego obiektu (opcja Utwórz nowy), albo wczy-
tanie go z pliku istniejącego na dysku (opcja utwórz z pliku).W tym dru-
gim przypadku podajemy nazwę i ścieżkę dostępu do pliku oraz decydu-
jemy, czy obiekt będzie na stałe włączony do kosztorysu (opcja Łącz wy-
czyszczona), czy tylko zostanie utworzone do niego łącze (opcja Łącz za-
znaczona).

284 NORMA PRO


Rys. 259. Wstawianie nowych obiektów oraz obiektów utworzonych z plików.

Gdy klikniemy na wstawionym obiekcie i z menu Obmiar wybierzemy pol-


ecenie Skalowanie… dostaniemy okno, w którym możemy określić wiel-
kość obiektu i sposób, w jaki będą zmieniały się jego rozmiary (rys. 260).

Rys. 260. Okno skalowania rysunku.

Obiekt może być edytowany przy pomocy programu, w którym został


utworzony lub programu, który powiązany jest z danym typem – wystarczy
dwa razy kliknąć na obiekcie lub z menu Obmiar wybrać polecenie
Obiekt | Edytuj. Z trybu edycji obiektu wracamy do Normy przy użyciu
klawisza <Esc>.
Do obsługi edycji obiektów służą polecenia Edytuj, Otwórz i Konwertuj
wywoływane z menu Obmiar | Obiekt + nazwa.
Polecenie Edytuj otwiera obiekt w oknie, które zastępuje okno Normy i ma
taki sam efekt, jak dwukrotne kliknięcie na obiekcie. W oknie tym nie są

Program do kosztorysowania 285


dostępne polecenia menu Plik otwieranej aplikacji. Po powrocie do Normy
poprawiany obiekt zostanie automatycznie zaktualizowany.
Polecenie Otwórz otwiera osobne okno aplikacji, w którym można edy-
tować obiekt tak jakby się osobno wywołało tę aplikację. W oknie tym
dostępne są polecenia menu Plik z dodatkowym poleceniem Aktualizuj +
nazwa kosztorysu. Aby obiekt w Normie został zaktualizowany stosownie
do wprowadzonych zmian, powinno być wywołane polecenie Aktualizuj.
W Normie Pro można łatwo umieszczać rysunki z programu Rysunek.
Wystarczy tylko w oknie wstawiania obiektu wybrać Dokument programu
Rysunek, a następnie przystąpić do tworzenia nowego lub edycji
istniejącego rysunku.

Rys. 261. Kosztorys w widoku Przedmiar z wstawionym planem miasta i


rysunkiem placu, wykonanym w programie Rysunek.

Warianty obmiarów
Obmiary, tak jak elementy RMS, pozycje i działy mogą być przedstawiane
alternatywnie. Na przykład możemy przedstawić inwestorowi propozycję
wyłożenia glazurą wszystkich ścian w kuchni do wysokości dwóch metrów

286 NORMA PRO


lub tylko tych ścian, które są widoczne, a tych fragmentów za szafkami –
nie. W takim przypadku zarówno obmiary jak i wartości pozycji będą się
znacznie od siebie różniły.

Rys. 262. Pozycja z wariantami obmiarów.

Po wprowadzeniu nowego wiersza (lub wierszy) obmiarów definiujemy


grupy i warianty, a następnie przypisujemy je alternatywnym wierszom tak
jak opisano w rozdziale WARIANTY.

Import obmiarów
Do programu Norma Pro można wczytać obmiary z plików utworzonych
przez programy AllPlan, ArCon oraz innych programów CAD, jak również
obmiary zapisane w plikach tekstowych o strukturze zrozumiałej dla
programu Norma Pro. Informacja o tym, jakie kolumny wczytywać do ob-
miaru i w jakiej kolejności, zapisana jest w specjalnych plikach konfigura-
cyjnych: imptxtob.cfg – dla plików tekstowych i impallpl.cfg – dla plików
AllPlan. Dla plików wygenerowanych z programu ArCon nie jest po-
trzebny plik konfiguracyjny, ponieważ ich struktura jest z góry znana.
Obmiary wyeksportowane z programu Rysunek wczytuje się jako pliki
tekstowe.
Pliki konfiguracyjne impallpl.cfg i imptxtob.cfg, znajdują się w folderze, w
którym zainstalowano Normę Pro. Zawartość każdego pliku może być
przez nas zmodyfikowana po wczytaniu go do dowolnego edytora teksto-
wego, np. do Notatnika.

Program do kosztorysowania 287


Rys. 263. Zawartość pliku konfiguracyjnego imptxtob.cfg umożliwiającego import
obmiarów z plików AllPlan (na dole) i pliku impallpl.cfg umożliwiającego import
obmiarów z plików tekstowych (na górze).

Możemy tu określić rodzaj separatora użytego do oddzielenia kolumn,


którego kod dziesiętny wpisujemy w polu Separator za znakiem równości
(np. kod 9 oznacza tabulator, kod 59 – średnik). Można również zmienić
kolejność kolumn, przestawiając je w wierszu pola Kolumny. Jeżeli jakiejś
kolumny nie chcemy wczytywać, wymazujemy jej nazwę z wiersza pozo-
stawiając puste miejsce. Jeśli natomiast chcemy do obmiaru wczytać z
pliku dodatkowe kolumny, nie występujące w pliku konfiguracyjnym, w
wierszu Kolumny umieszczamy ich nazwy oddzielone przecinkami.
Poniżej objaśnione jest znaczenie poszczególnych kolumn:
• Nazwa – jest to nazwa obmierzanego elementu.
• Identyfikator – jest to jednoznaczny identyfikator w ramach całego pro-
jektu.
• Wartość – jest to wartość obmiaru w postaci liczby.
• Jednostka – jest to jednostka miary obmiaru.
• Wyrażenie – jest to wyrażenie służące do obliczenia obmiaru.
• Lokalizacja określa położenie lub kategorię obmierzanego elementu.
• Materiał, Obiekt, Funkcja, to dodatkowe dane mogące ułatwić użyt-
kownikowi obsługę obmiarów.
Aby zaimportować obmiar, z menu Obmiar wybieramy polecenie Import
obmiarów…. W okienku, które się ukaże, w polu Nowe połączenie z: (rys.
264) wybieramy jeden z plików CAD-owskich lub plik tekstowy. Po
kliknięciu na OK w kolejnym okienku przeglądając drzewo folderów znaj-
dujemy potrzebny plik i klikamy na przycisku Otwórz. Zostanie utworzone
połączenie do pliku, w którym wcześniej zapisaliśmy obmiary i umiesz-
czone na liście w polu Użyte połączenia: (rys. 264).

288 NORMA PRO


Rys. 264. Lista połączeń z plikami
obmiarów.

Po potwierdzeniu na OK. plik


obmiarów zostaje wczytany, a
jego okienko wyświetlone
obok okna kosztorysu (rys.
265). Po przełączeniu się do
okna importu obmiarów, w
menu pojawia się menu
Obmiar, umożliwiające
sortowanie listy obmiarów
oraz wstawianie wybranego
obmiaru.
Aby wstawić obmiar do wybranej pozycji, przeciągamy go z okna obmia-
rów na tę pozycję. Zostaje utworzony nowy wiersz, w którym znajdą się
dane z przeciągniętego obmiaru.
Obmiar można również wstawić przy pomocy poleceń menu. Zaznaczamy
pozycję, do której wstawiamy obmiar, przełączamy się do okna importu
obmiaru, zaznaczamy obmiar do wstawienia i z menu Obmiar wybieramy
polecenie Wstaw.
Trzecim sposobem wstawienia obmiaru jest zaznaczenie pozycji, do której
wstawiamy obmiar, przełączenie się do okna importu obmiaru i dwukrotne
kliknięcie na obmiarze przeznaczonym do wstawienia.
Po wykonaniu operacji wstawiania, do kosztorysu przenoszone są nastę-
pujące dane importowanego obmiaru: nazwa do kolumny „Podstawa”,
wartość do kolumny „Opis i wyliczenia” oraz identyfikator, który pozo-
stanie w kosztorysie niewidoczny.
Jednostka miary importowanego ob-
miaru jest porównywana z jednostką
miary obmiaru pozycji i w razie nie-
zgodności zostaje wygenerowany komu-
nikat o błędzie z pytaniem, czy przeli-
czać obmiary. Jeśli decydujemy się na
przeliczanie, pojawi się okienko, w któ-
rym wprowadzamy przelicznik wg którego program przeliczy obmiary.
Przelicznik ten może być liczbą lub wyrażeniem.

Program do kosztorysowania 289


W oknie importu obmiaru (rys. 265) znajduje się pasek narzędzi, przy po-
mocy którego można zmieniać sposób wyświetlania obmiarów.
• Pole wyboru Lokalizacja obmiarów umożli-
wia wyświetlanie obmiarów konkretnej loka-
lizacji lub kategorii (jeśli została zaimporto-
wana odpowiednia kolumna). Standardowo
pokazywane są wszystkie obmiary.
• Pole Jednostka miary umożliwia wybranie jednostki
miary, według której będą wyświetlane obmiary. Na liście
umieszczone są tylko te jednostki, które występują w im-
portowanym pliku.
• Przycisk i lista Sortowanie obmiarów umożliwia
przełączanie się na różne sposoby uporządkowa-
nia obmiarów. Kolejne klikanie na przycisku
daje w wyniku sortowanie wg nazwy, wg identy-
fikatorów, wg lokalizacji, wg jednostki miary,
wg wartości lub widok nie posortowany. Każdy z
tych sposobów można również wybrać z listy
rozwijającej się po kliknięciu na strzałce.
• Przycisk i lista Selekcja obmiarów pozwala na wybra-
nie tylko tych obmiarów, które są użyte w kosztorysie,
obmiarów nie użytych lub wszystkich obmiarów. Od-
powiednią opcję możemy zaznaczyć również na liście
rozwijającej się po kliknięciu na strzałce.

290 NORMA PRO


Rys. 265. Okna kosztorysu i importu obmiarów.

W oknie importowanych obmiarów standardowo wyświetlane są tylko


kolumny „Lp.”, „Nazwa”, „j.m” i „Wartość”. Jeśli dwukrotnie klikniemy
na nagłówku jakiejkolwiek kolumny lub z menu Opcje wybierzemy pole-
cenie Wyświetlania…, wejdziemy na kartę modyfikowania widoku, na
której będziemy mogli dodać kolumny, zmienić ich kolejność, usunąć itd.
(patrz rozdział WYGLĄD EKRANU).

Import obmiarów z programu Rysunek


Obmiary zdefiniowane w obiektach programu Rysunek mogą zostać
wczytane do Normy na dwa sposoby: zaimportowane z plików tekstowych
(wyeksportowanych z Rysunku) lub wczytane bezpośrednio z obiektów
włączonych do kosztorysu.

Import obmiarów z plików tekstowych


Do Normy mogą zostać zaimportowane wartości obmiarów obiektów lub
postać formuły z wyliczonymi wartościami zmiennych pobranych z
obiektów. Jeśli na przykład formuła ma postać 128.75*a00 + 15*a01, gdzie
a00 jest równe 35.65, a a01 – 0.3 i została zapisana w pełnej postaci, to po
wyeksportowaniu i wczytaniu do Normy Pro wyrażenie obmiaru wygląda
następująco: 128.75*35.65 + 15*0.3. Oprócz formuły przenoszona jest
nazwa obiektu, jednostka miary, wartość obmiaru oraz lokalizacja, jeśli
była wprowadzona. Na rys. 266 pokazano pozycję kosztorysu na układanie
kostki na placu, którego powierzchnia została obliczona w programie
Rysunek i następnie zaimportowana do programu Norma Pro.
Program do kosztorysowania 291
Rys. 266. Zaimportowany z Rysunku obmiar placu.

Obmiary pobierane z obiektów włączonych do kosztorysu


Obmiary zdefiniowane w obiekcie programu Rysunek wstawionym
bezpośrednio do kosztorysu można wczytać do Normy w następujący
sposób.
• Zaznaczyć obiekt rysunku.
• Z menu Obmiar wybrać polecenie Import obmiarów. Zostanie otwarte
okno importu obmiarów, takie jak na rys. 266 z listą tych obmiarów,
które zostały oznaczone do eksportu.
• Pozostałe działania są takie same jak w przypadku importu z pliku.
Jeśli w rysunku zostały zrobione zmiany, to po powrocie do Normy
importowane obmiary są aktualizowane (obmiary włączone do pozycji
Normy oraz obmiary w oknie importowanych obmiarów, jeśli jest
widoczne).
W przypadku wstawienia do Normy tylko połączenia do pliku (w oknach z
rys. 259 wybór Utwórz z pliku i zaznaczone Łącz) włączone obmiary są
aktualizowane każdorazowo po zapisie edytowanego rysunku.

Aktualizacja importowanych obmiarów


Jeśli do kosztorysu wcześniej importowaliśmy obmiary, to do plików za-
wierających ich wartości zostały utworzone połączenia. W przypadku gdy

292 NORMA PRO


zmienimy wartości obmiarów w programie CAD, możemy powtórnie wy-
eksportować je na te same pliki (do których już istnieją połączenia), a na-
stępnie zaktualizować obmiary w kosztorysie. W tym celu z menu Obmiar
wybieramy polecenie Aktualizuj…, w następnym okienku na liście
połączeń podświetlamy to właściwe i klikamy na przycisku OK. Zostaną
zaktualizowane wartości wszystkich obmiarów importowanych przy po-
mocy tego połączenia. Operacja ta będzie możliwa do wykonania tylko
wtedy, gdy w importowanych plikach podane będą identyfikatory po-
szczególnych elementów.

Klucze lokalizacji
Przyporządkowanie obmiaru, sumy częściowej lub wiersza obmiaru do
określonej lokalizacji będzie możliwe wtedy, gdy zaznaczymy opcję
Harmonogramowanie robót na karcie ‘Opisy’ w oknie opcji kosztorysu.
Aby przyporządkować obmiar lub jego część do danej lokalizacji, należy
zaznaczyć odpowiadający mu wiersz i z menu Obmiar wybrać polecenie
Klucz lokalizacji… W oknie, które się ukaże zostanie wyświetlona lista do
tej pory zdefiniowanych kluczy. Z listy tej wybieramy właściwą lokalizację
i klikamy na przycisku OK.
Na rysunku poniżej widać pozycję 81, działu ROBOTY WKOŃCZE-
NIOWE, której kolejne wiersze obmiaru zostały przyporządkowane klu-
czom lokalizacji.

Program do kosztorysowania 293


Rys. 267. Obmiary pozycji 8 w dziale zostały przyporządkowane kluczom
lokalizacji.

294 NORMA PRO


14. NARZUTY
Najczęściej definiujemy narzuty na cały kosztorys i narzuty wspólne
działów (wtedy gdy są jednakowe dla wszystkich działów), czasami jednak
musimy zmienić narzuty dla działu lub pozycji. We wszystkich tych
przypadkach program Norma Pro umożliwi nam definiowanie nowych
i edycję już zdefiniowanych narzutów.
Narzuty mogą być obliczane na trzy sposoby:
1. Pozycjami – zostaną obliczone narzuty dla poszczególnych pozycji
(przy uwzględnieniu narzutów wspólnych działów, narzutów indywi-
dualnych działów oraz indywidualnych narzutów pozycji), następnie są
sumowanie dla każdego działu i dopiero potem podsumowywane dla
całego kosztorysu. Narzuty pozycji mogą być obliczane od kosztów
jednostkowych nakładów lub od wartości nakładów.
2. Działami – zostaną obliczone narzuty dla każdego działu (przy
uwzględnieniu narzutów wspólnych działów i narzutów indywidualnych
działów), następnie wartości w działach zostaną podsumowane dając
podsumowanie kosztorysu.
3. Dla całości kosztorysu – zostaną obliczone narzuty od sumarycznej
wartości nakładów w całym kosztorysie (przy uwzględnieniu tylko na-
rzutów wspólnych działów).
Należy pamiętać, że sumaryczne wartości narzutów, a co za tym idzie
wartość całego kosztorysu, mogą się różnić w zależności od przyjętego
sposobu obliczania. Różnice te wynikają z zaokrągleń. Dla zilustrowania
tego problemu pokazano poniżej prosty przykład obliczeń. Załóżmy, że dla
danego działu obliczamy zysk w wysokości 15% dwiema metodami: od
wartości całego działu lub pozycjami.
Wartość narzutów działu obliczona od wartości działu
Pozycja Wartość Narzut (15%) Narzut po zaokrągleniu
1 23467,77
2 15329,44
3 18265,62
RAZEM 57062,83 8559,4245 8559,42

Program do kosztorysowania 295


Obliczanie wartości narzutów działu poprzez zsumowanie wartości
narzutów dla każdej pozycji

Pozycja Wartość Narzut (15%) Narzut po zaokrągleniu

1 23467,77 3520,1655 3520,17


2 15329,44 2299,416 2299,42
3 18265,62 2739,843 2739,84
RAZEM 8559,43

Jak widać, w powyższych tabelach wartości RAZEM różnią się o jeden


grosz. Dla rozbudowanego kosztorysu różnica ta może być większa.
Narzuty modyfikujemy po przejściu do widoku Narzuty kosztorysu.

Wyjaśnienie konsekwencji wyboru sposobu obliczania


narzutów
Ponieważ kosztorysy często musza być utworzone i wydrukowane zgodnie
z ustawą o zamówieniach publicznych, wyjaśnimy konsekwencje wyboru
sposobu obliczania narzutów dla kosztorysów tego typu. W zależności od
przyjętych opcji obliczania narzutów mogą powstać rozbieżności między
obliczonymi a wydrukowanymi wartościami pozycji i podsumowania
kosztorysu. Dotyczy to kosztorysów sporządzanych metodą szczegółową –
w kosztorysach liczonych metodą uproszczoną i w kosztorysach
inwestorskich problem ten nie występuje. Na przykładach pokazanych po-
niżej widać, że z problemem tym stykamy się na co dzień, czasami nawet
nie zdając sobie z tego sprawy.
Przykład 1:
Sprzedajemy produkt:
PRODUKT 1, o cenie netto = 1.71, Podatku VAT 7%, w ilości 465,
Chcemy obliczyć wartość brutto tego produktu.
W tym wypadku podatek VAT jest narzutem, który może zostać uwzględ-
niony w wartości na dwa sposoby:
1. obliczamy wartość netto (4) jako iloczyn ilości i ceny netto i zaokrą-
glamy do 2 miejsc po przecinku, następnie od tej wartości obliczamy
podatek VAT, który również zaokrąglamy do 2 miejsc po przecinku,
wartość netto sumujemy z podatkiem i otrzymujemy wartość brutto.

296 NORMA PRO


Nazwa to- Ilość Cena netto Wart. netto St.Vat Wart. VAT Wart.
waru (2) (3) (4) (5) (6) brutto
(1) (7)
PRODUKT1 465.00 1.71 795.19 7% 55.66 850,85

2. obliczamy cenę brutto produktu jako sumę ceny netto i VAT-u obliczo-
nego od tej ceny (cena brutto = cena netto + cena netto*StVat) i za-
okrąglamy do 2 miejsc po przecinku, następnie obliczamy wartość
brutto, którą również zaokrąglamy do 2 miejsc po przecinku.
Nazwa Ilość Cena netto St.Vat Cena brutto Wart. brutto
towaru (2) (3) (4) (5) (6)
(1)
PRODUKT1 465.00 1.71 7% (1.8297) 1.83 850,95

Jak widać wartość brutto wyliczona w ten sposób różni się od wartości
brutto wyliczonej pierwszym sposobem. Różnica ta wynika z zaokrą-
glenia w górę ceny brutto do dwóch miejsc po przecinku.
Na poniższym przykładzie również widać wpływ zaokrągleń na końcowy
wynik obliczeń.
Przykład 2
Kupiliśmy 583 szt. towaru za 23567,80 zł z uwzględnieniem wszystkich
kosztów. Obliczyliśmy, że cena jednej sztuki to 23567,80/583 =
40,42509288... Wartość tę zaokrągliliśmy do dwóch miejsc po przecinku
otrzymując 40,43 zł. Jeśli pomnożymy tę wartość przez zakupioną ilość, to
otrzymamy liczbę różną od pierwotnej (40.43*583 = 23570.69 zł).
Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku Normy Pro. Nie dość, że użyt-
kownik ma możliwość określenia różnych sposobów obliczania narzutów,
to również może wydrukować je w różnej postaci
Należy też zaznaczyć, że sposób obliczania narzutów powinniśmy wybie-
rać w zależności od tego, w jakiej postaci kosztorys ma być przedstawiony
klientowi.
Weźmy przykładowy kosztorys, składający się tylko z dwóch działów, z
dwiema pozycjami w pierwszym dziale i jedną pozycją w drugim dziale.
Dla uproszczenia dla kosztorysu zdefiniowany jest tylko jeden narzut, a
mianowicie zysk, w wysokości 20%. Zysk jest liczony od robocizny, ma-
teriałów i sprzętu.
Opcje obliczania narzutów wybieramy na karcie ‘Liczenie narzutów’ po
wybraniu polecenia Opcje | Kosztorysu.

Program do kosztorysowania 297


Obliczanie narzutów działami
W grupie ’Narzuty liczone:’ zaznaczamy opcję działami.

Rys. 268. Widok kosztorys, gdy narzuty są liczone działami.

Rys. 269. Widok pozycji, gdy narzuty są liczone działami.

Obliczanie ceny jednostkowej i wartości pozycji


Cena jednostkowa pozycji powstaje w sposób następujący: obliczana
jest wartość kosztów bezpośrednich R, M i S w pozycji, następnie od
tego obliczany jest zysk. Zysk jest dodawany do kosztów bezpośred-
nich, w wyniku czego zostanie obliczona wartość z narzutami w każdej
grupie RMS. Zsumowane wartości R, M i S dadzą w wyniku wartość
pozycji. Cena jednostkowa pozycji jest równa ilorazowi wartości pozy-
cji i obmiaru.

298 NORMA PRO


Robocizna Materiały Sprzęt Wartość Cena jednostkowa
pozycji
∑ kosztów 1992,06 14647,96 0
bezp (19968,02/465 =
Poz.1 42,941978...)
20% zysk 398,41 2929,59 0
RAZEM 2390,47 17577,55 0 19968,02 42,94

Tworzenie wartości kosztorysu


Wartość całego kosztorysu powstaje w sposób następujący: dla każdego
działu obliczane są wartości kosztów bezpośrednich w grupach R,M i S.
Następnie dla każdego działu w każdej grupie R,M i S obliczany jest
zysk. Zysk dodawany jest do kosztów bezpośrednich, z czego powstaje
sumaryczna wartość R,M, S dla każdego działu.
Robocizna Materiały Sprzęt OGÓŁEM
∑ kosztów bezp 2490,08 20063,02 1054,09
DZIAŁ 1 20% zysk 498,02 4012,60 210,82
RAZEM DZIAŁ 1 2988,10 24075,62 1264,91 28328,63
∑ kosztów bezp 3735,11 11433,24 0
DZIAŁ 2 20% zysk 747,02 2286,65 0
RAZEM DZIAŁ 2 4482,13 13719,89 0 18202,02
Wartość
46530,65
kosztorysu

Wydruk kosztorysu ofertowego

Rys. 270. Kosztorys ofertowy. Widać, że ( ilość * cena) nie jest równa wartości pozycji,
a suma wartości wszystkich pozycji nie jest równa wartości kosztorysu.

Jeśli teraz wydrukujemy kosztorys ofertowy, program postąpi w sposób


następujący: dla każdej pozycji do rubryki ilość wstawi obmiar, do
rubryki cena wstawi cenę jednostkową, zaś do rubryki wyliczoną war-
tość pozycji. Na przykład dla pozycji 1 będą to odpowiednio: obmiar –
465, cena – 42,94, wartość pozycji – 19968,02. Z powodów, które zo-
stały wcześniej opisane, przemnożenie ilości przez cenę nie daje liczby

Program do kosztorysowania 299


znajdującej się w kolumnie wartość (ponieważ 465*42.94 = 19967,1)
(rys. 270). Zauważmy również, że wartość kosztorysu nie jest równa
sumie wartości wszystkich pozycji (ponieważ wartość kosztorysu jest
sumą wartości działów, a nie pozycji), a suma wartości pozycji w dziale
nie będzie równa wartości działu.

Obliczanie narzutów dla całości kosztorysu


W grupie ’Narzuty liczone:’ zaznaczamy opcję dla całości.
Obliczanie ceny jednostkowej i wartości pozycji:
Cena jednostkowa pozycji powstaje w taki sam sposób jak w poprzed-
nim przypadku.
Tworzenie wartości kosztorysu:
Wartość całego kosztorysu powstaje w sposób następujący: obliczane są
wartości kosztów bezpośrednich w grupach R,M i S dla całego
kosztorysu. Następnie obliczany jest zysk od każdej grupy RMS. Zysk
dodawany jest do kosztów bezpośrednich. Wartość kosztorysu powstaje
ze zsumowania wartości grup R,M i S.
Robocizna Materiały Sprzęt OGÓŁEM
∑ kosztów 6225,19 31496,26 1054,09
bezp
20% zysk 1245,04 6299,25 210,82
RAZEM 7470,23 37795,51 1264,91 7470,23 + 37795,51 +
1264,91=
46530,65

Wydruk kosztorysu ofertowego

Rys. 271. Kosztorys ofertowy, gdy zaznaczono opcję liczenia narzutów dla całości
kosztorysu. Przypadkowo wartość kosztorysu i wartość działów jest taka sama jak
na rys. 270.

W kosztorysie ofertowym, tak jak poprzednio (ilość*cena) może nie być


równa wydrukowanej wartości pozycji.

300 NORMA PRO


Suma podsumowań działów i pozycji zwykle nie jest równa wartości
kosztorysu.

Obliczanie narzutów pozycjami


W grupie ’Narzuty liczone:’ zaznaczamy opcję pozycjami, czyścimy opcję
dla kosztów jednostkowych.
Obliczanie ceny jednostkowej i wartości pozycji:
Cena jednostkowa pozycji i jej wartość powstaje w taki sam sposób jak
w dwóch poprzednich przypadkach.
Tworzenie wartości kosztorysu:
Wartość całego kosztorysu powstaje ze zsumowania wartości wszyst-
kich pozycji w kosztorysie, natomiast wartości działów – ze sumowania
wartości wszystkich pozycji należących do danego działu.
Wydruk kosztorysu ofertowego
W kosztorysie ofertowym (rys. 272) tak jak poprzednio (ilość*cena)
może nie być równa wydrukowanej wartości pozycji.
Wartość kosztorysu jest równa sumie wartości wszystkich pozycji, a
wartość działu jest równa sumie pozycji w danym dziale.

Rys. 272. Kosztorys ofertowy, gdy zaznaczono opcję liczenia narzutów pozycjami i
wyczyszczono opcję dla kosztów jednostkowych.

Obliczanie narzutów pozycjami dla kosztów jednostkowych


W grupie ’Narzuty liczone:’ zaznaczamy opcję pozycjami, zaznaczamy
też opcję dla kosztów jednostkowych.

Program do kosztorysowania 301


Rys. 273. Widok pozycji, gdy narzuty są liczone pozycjami od kosztów jednostkowych.

Obliczanie ceny jednostkowej i wartości pozycji:


Wartość pozycji powstaje w następujący sposób: dla każdej grupy
RMS-ów występujących w pozycji zostanie policzony koszt jednost-
kowy, do niego zostanie dodany narzut w wysokości 20%, zaś wartość
zaokrąglona. Cena jednostkowa pozycji powstanie ze sumowania
kosztów jednostkowych RMS (5,14 + 37,80 + 0 = 42,94), a wartość
pozycji obliczona jako iloczyn obmiaru i ceny jednostkowej pozycji
(465*42,94 = 19967,10).
Rob. Mat. Sprzęt Cena jednostk. Wart.
pozycji pozycji

Koszty 1992,06 14647,96 0


bezpośrednie

Koszt 4,28 31,50 0


jednostkowy

Pozycja 1 Zysk 20 % od 0,86 6,30 0


kosztów
jednostkowych

Cena jedn. (koszt (5,14+37,80)= 42,94 * 465


jednostkowy z 5,14 37,80 0 42,94 = 19967.10
narzutami)

Tworzenie wartości kosztorysu:


Wartość całego kosztorysu powstaje ze zsumowania wartości wszyst-
kich pozycji w kosztorysie, natomiast wartości działów – ze sumowania
wartości wszystkich pozycji należących do danego działu.

302 NORMA PRO


Wydruk kosztorysu ofertowego

Rys. 274. Kosztorys ofertowy, gdy zaznaczono opcję liczenia narzutów pozycjami dla
kosztów jednostkowych. Widać, że ilość * cena równe są wartości pozycji, suma wartości
pozycji w dziale równa jest wartości działu, a suma wartości wszystkich pozycji równa jest
wartości kosztorysu.

Jeśli teraz wydrukujemy kosztorys ofertowy, program postąpi w sposób


następujący: do rubryki ilość wstawi obmiar, czyli 465, do rubryki cena
wstawi cenę jednostkową, czyli 42,94, zaś do rubryki wartość wstawi
19967,10. Tak więc iloczyn obmiaru i ceny będzie równy wartości pozycji
(42,94*465=199967,10).
Tylko w tym przypadku iloczyn obmiaru i ceny jest równy wartości pozycji
i wartość kosztorysu równa jest sumie wartości pozycji!

UWAGA! Jeśli chcemy, aby w kosztorysie ofertowym iloczyn ilości i


ceny pozycji był równy wartości pozycji, a wartość kosztorysu była
równa sumie wartości pozycji, w opcjach kosztorysu na karcie ‘Na-
rzuty’ musimy włączyć liczenie narzutów pozycjami i zaznaczyć opcję
Dla kosztów jednostkowych.

Ażeby ułatwić użytkownikom pracę w programie Norma Pro i uniknąć nie-


porozumień w przypadku tworzenia kosztorysów ofertowych zgodnych z
ustawą o zamówieniach publicznych została wprowadzona możliwość
wyboru szablonu obliczeń dla kosztorysów tego typu oraz ostrzeżenia do-
tyczące wydruków dla różnych sposobów obliczania narzutów. Szablon
obliczania narzutów możemy wybrać w okienku tworzenia nowego kosz-
torysu lub w oknie opcji kosztorysu, na karcie ‘Liczenie narzutów’.

Program do kosztorysowania 303


Wstawianie nowego narzutu
Narzuty wstawiamy w widoku narzutów kosztorysu (patrz rozdział WI-
DOKI, podrozdział Widok Narzuty kosztorysu).
Aby wstawić nowy narzut, postępujemy następująco:
♦ Zaznaczamy wiersz, za którym ma zostać umieszczony.
♦ Klikamy na nim prawym przyciskiem myszy i z menu podręcznego wy-
bieramy polecenie Dodaj narzut…
lub
klikamy na przycisku
lub
z menu Narzuty wybieramy polecenie Dodaj narzut…
♦ Wypełniamy dane w oknie definiowania narzutów (patrz podrozdział
Okno definiowania narzutów).
Jeśli zaznaczonym wierszem będzie jeden z wierszy nagłówka, określający
dany typ narzutów, np. „narzuty kosztorysu”, „narzuty wspólne dla wszyst-
kich działów...”, „narzuty działu...” lub „narzuty pozycji...”, to nowy narzut
zostanie umieszczony w obszarze danego typu jako pierwszy.
W zależności od tego, na jakim nagłówku klikniemy lub, w jakim obszarze
znajduje się zaznaczony wiersz, będziemy mogli modyfikować narzuty na
cały kosztorys, narzuty wspólne działów, narzuty indywidualne działu lub
narzuty pozycji.

Okno definiowania narzutów


Okno definiowania narzutów wygląda tak samo dla narzutów na cały
kosztorys, narzutów indywidualnych działów, narzutów wspólnych działów
jak i narzutów na daną pozycję. To, dla jakiej części kosztorysu wy-
konujemy definiowanie narzutów, widać w tytule okna.
♦ W polu Nazwa narzutu: wpisujemy nazwę narzutu. Nazwa ta może być
dowolna.
♦ W polu Skrót: wpisujemy skrót nazwy narzutu. Skrót narzutu powinien
być właściwie unikalny. W jednym przypadku, a mianowicie wtedy gdy
narzut nazywa się tak samo, lecz jego procent różny jest na przykład dla

304 NORMA PRO


materiałów i robocizny, można zdefiniować dwa narzuty i nadać im ten
sam skrót. Narzuty te zostaną
obliczone i zsumowane, a w
tabeli elementów scalonych
wystąpią łącznie pod jednym
skrótem.
Długość skrótu nie może być
większa niż trzy znaki.
Skróty narzutów będą poja-
wiały się w tabeli elementów
scalonych jako nagłówki ko-
lumn.

Rys. 275.Okno definiowania narzutów.

♦ W polu Wartość wprowadzamy wartość narzutu. Jeśli zostanie lub zo-


stała zaznaczona opcja Procentowo, wartość ta będzie procentowa; jeśli
nie, wartość wpisana w polu Wartość będzie traktowana kwotowo.
♦ Opcję Procentowo zaznaczamy, gdy wartość narzutu ma być obliczana
jako procent od wybranego typu kosztów.
♦ Zaznaczenie opcji W rachunku 100 ma sens wtedy, gdy wcześniej zo-
stała zaznaczona opcja Procentowo. W tym wypadku narzut określony
w polu Wartość będzie liczony w rachunku stu, co znaczy, że kwota
narzutu będzie obliczona jako procent od sumy po dodaniu narzutu. Np.
niech wartość „KOSZTY” = 6371,13 będzie wartością kosztów, od
których będziemy obliczać narzut „ZYSK” w wysokości 15%; zatem
SUMA będzie równa (KOSZTY + ZYSK). Na dwóch poniższych ry-
sunkach pokazany jest sposób obliczania tego narzutu jako zwykłego
procentu i jako procentu w rachunku stu.
Sposób obliczeń
[KOSZTY] = 6371.13 [ZYSK]=0.15*[KOSZTY]
[ZYSK] 15% = 955.67 czyli
[SUMA] = 7326.80 955.6695=0.15*6371.13

Rys. 276. Narzut „ZYSK” obliczony procentowo.

Program do kosztorysowania 305


Sposób obliczeń
[ZYSK] =0.15*[SUMA]
czyli
[KOSZTY] = 6371.13 [ZYSK] = 0.15*([ZYSK]+[KOSZTY])
[ZYSK] 15% = 1124.32 w rach.100 czyli
[SUMA] = 7495.45 0.15*[KOSZTY]
[ZYSK] =
(1-0.15)
czyli
1124.32 = (0.15*6371.13)/0.85

Rys. 277. Narzut „ZYSK” obliczony w rachunku stu.

♦ Jeśli zaznaczymy opcję Liczony dla sumy wartości RMS, to wygląd okna
nieco się zmieni – zamiast
możliwości definiowania na-
rzutów od poszczególnych na-
kładów, pojawia się pole Dla sumy
RMS liczony od:. W polu tym, po kliknięciu na strzałce, wybieramy od
jakiego rodzaju kosztów będzie naliczany definiowany narzut.
♦ W polach Dla robocizny liczony od, Dla materiałów liczony od i Dla
sprzętu liczony od wprowadzamy informację, czy dla danego typu na-
kładu będzie liczony narzut i od jakich kosztów. Na przykład koszty
pośrednie mogą być obliczane od robocizny i sprzętu, zaś koszty zakupu
– tylko od materiałów. Jeśli pole odpowiadające danemu typowi
nakładu pozostawimy puste, nie będzie on uwzględniany w oblicze-
niach. Jeśli zaś po kliknięciu na strzałce znajdującej się obok pola
określimy, jakiej kwoty dotyczy definiowany narzut, to narzuty zostaną
policzone dla wszystkich nakładów tego typu, a podstawą obliczeń będą
wybrane koszty. I tak, gdy wybierzemy opcję wszystkie – definiowany
narzut będzie liczony z uwzględnieniem wszystkich poprzednio
obliczonych narzutów; jeśli bezpośrednie – tylko od kosztów bez-
pośrednich.
Listy kosztów, od jakich można liczyć narzuty będą różne dla różnych
typów nakładów.
Poniżej opisane są rodzaje kosztów, które mogą się pojawić na liście, a
od których mogą być naliczane narzuty.
• wszystkie – są to koszty bezpośrednie, do których zostały dodane
wartości narzutów wyliczonych wcześniej.

306 NORMA PRO


• bezpośrednie – są to koszty bezpośrednio wynikające z zsumowania
nakładów, które to sumowanie przeprowadzone jest w zależności od
wybranego sposobu liczenia narzutów, czyli w pozycji, w dziale lub
dla całego kosztorysu.
• netto kosztorys – jest to wartość kosztorysu po doliczeniu wszystkich
narzutów działów.
• brutto ‘skrót narzutu’ – narzut jest obliczany od następującej sumy:
koszty bezpośrednie + wartości wszystkich narzutów zdefi-
niowanych przed narzutem o podanym skrócie + wartość narzutu o
podanym skrócie.
• netto ‘skrót narzutu’ – od wartości narzutu podanego w skrócie.
Dla materiałów mogą wystąpić dodatkowe elementy:
• własne – narzut obliczany jest od materiałów własnych wykonawcy.
• inwestora – narzut obliczany jest dla materiałów zaznaczonych jako
materiały inwestora.
• koszty transportu – wartością tego narzutu jest suma wartości
wszystkich pozycji „Koszty transportu materiałów”.
Jeśli dla materiałów jako podstawę obliczania narzutu wybierzemy
koszty bezpośrednie, to zostanie udostępniona opcja ogólne Kz Włą-
czenie tej opcji oznacza, że nie będą uwzględniane te materiały, dla
których w osobnych pozycjach zostały rozliczone koszty transportu.
W przypadku wprowadzania narzutów kwotowych występuje tylko
element – dodaj.
Jeśli w opcjach kosztorysu zostało zadeklarowane rozliczanie wykona-
nych robót, to możemy określić, do jakiego okresu rozliczeniowego ma
być doliczony dany narzut kwotowy.
♦ W polu Grupa mat. wybieramy grupę materiałową, której ma dotyczyć
narzut. Po kliknięciu na strzałce znajdującej się z prawej strony pola
zostanie rozwinięta lista zdefiniowanych wcześniej grup. Z listy tej
wybieramy tę grupę, dla której definiujemy narzut. Jeśli wybierzemy
wszystkie, narzut zostanie obliczony dla wszystkich nakładów; jeśli np.
Zaprawy cementowe – tylko dla materiałów zaliczonych do tej grupy;
jeśli wybierzemy pozostałe – narzut obliczany będzie dla materiałów
nie należących do żadnej zdefiniowanej grupy.

Program do kosztorysowania 307


♦ W przypadku gdy dodajemy lub modyfikujemy narzuty wspólne dzia-
łów, na dole okienka pojawia się opcja Narzut wliczony do ceny jed-
nostkowej. Opcja ta dotyczy pozycji uproszczonych i jeśli jest zazna-
czona, narzut uwzględniony jest w cenie jednostkowej; jeśli zaś jest
wyczyszczona, cena jednostkowa zostanie zwiększona o wartość tego
narzutu.
♦ Przyciskiem Następny przejdziemy do okna definiowania następnego
narzutu.
♦ Przyciskiem Poprzedni przejdziemy do okna definiowania poprzed-
niego narzutu.
♦ Przyciskiem OK akceptujemy dane i wracamy do okna narzutów.
♦ Przyciskiem Anuluj rezygnujemy z wprowadzonych zmian.

Definiowanie narzutów na cały kosztorys


Narzuty na cały kosztorys obliczane są od wartości uzyskanej po zsumo-
waniu kosztów bezpośrednich i wartości wszystkich wcześniej zdefinio-
wanych narzutów (uwzględniających narzuty wspólne działów i jeśli zo-
stały zdefiniowane, narzuty indywidualne działów oraz narzuty indywidu-
alne pozycji).
Aby zdefiniować narzuty na cały kosztorys, wybieramy polecenie Narzuty
kosztorysu… z menu Kosztorys lub przechodzimy do widoku Narzuty
kosztorysu (menu Widok) i w polu Wybór działu kosztorysu wybieramy
opcję Cały kosztorys. W wyniku dostaniemy okno narzutów (rys. 279), w
którym narzuty na cały kosztorys wyświetlane są pod wierszem „narzuty
kosztorysu” (okno widoku narzutów opisane jest w rozdziale WIDOKI,
podrozdziale Widok Narzuty kosztorysu).
W wyniku użycia jednej z metod wstawiania nowego narzutu zastosowanej
do wiersza „narzuty kosztorysu” lub wierszy następnych, otrzymamy
okienko definiowania narzutów (patrz podrozdział Okno definiowania
narzutów), w którym wypełniamy pola danych i zaznaczamy właściwe
opcje. Po kliknięciu na przycisku OK, narzut zostanie umieszczony w ob-
szarze narzutów kosztorysu.

308 NORMA PRO


Rys. 278. Definiowanie kwotowego narzutu na kosztorys.

Okno pokazane na rys. 279 przedstawia narzuty na cały kosztorys. Oprócz


podatku VAT zdefiniowano dodatkowy narzut kwotowy (tak jak pokazano
na rys. 278). Kwota 111 zł została dodana do każdego nakładu: w wierszu
odpowiadającym temu narzutowi, w kolumnach ‘Od robocizny’, ‘Od ma-
teriałów’, ‘Od sprzętu’ widnieje tekst „dodaj”.

Rys. 279. Kosztorys w widoku narzutów z narzutem zdefiniowanym tak jak


na rys. 278

Na rys. 279 widać, że narzut ‘Koszty dodatkowe kwotowo’ został dodany


na końcu kosztorysu. Zwykle tak jest, że VAT jest ostatnim narzutem w
kosztorysie. Ten przykład pokazuje jednak, że program dopuszcza wsta-
wienie narzutu w dowolnym miejscu. Oczywiście osoba wykonująca
kosztorys musi mieć pełną świadomość konsekwencji takiego zdefiniowa-
nia narzutu.
Jeśli teraz obejrzymy podsumowanie kosztorysu, to zobaczymy, że kwota
360 zł została doliczona do wartości kosztorysu obliczonej z podatkiem
VAT, a kwoty 120 zł dodane do wartości każdego nakładu (rys. 280).

Program do kosztorysowania 309


Rys. 280. Podsumowanie kosztorysu z uwzględnieniem dodatkowego kosztu „Kd”.

W taki sam sposób traktowane są dodatkowe koszty określone procentowo w


stosunku do kosztów pozostałych. Na rys. 282 pokazany jest fragment wi-
doku narzutów kosztorysu z kosztami dodatkowymi zdefiniowanymi tak jak
na rys. 281. Z kolei na rys. 283 w podsumowaniu kosztorysu widać, że
koszty dodatkowe zostały obliczone od wartości robocizny (0,4%*326158 =
1305) i dodane do wartości kosztorysu.

Rys. 281. Narzuty kosztorysu obliczane procentowo od robocizny.

Rys. 282. Dodatkowe koszty naliczane procentowo od robocizny.

310 NORMA PRO


Rys. 283. Fragment widoku podsumowania z uwzględnieniem kosztów
dodatkowych obliczanych dla robocizny.

Definiowanie narzutów wspólnych działów


Narzuty wspólne działów są takie same dla wszystkich działów. Definiu-
jemy je w podobny sposób jak dla całego kosztorysu, z tym że operacje
wstawiania wykonujemy w obszarze między wierszami „narzuty wspólne
wszystkich działów” a „narzuty kosztorysu”. Jeżeli chcemy, aby nowy na-
rzut był pierwszym narzutem wspólnym, zaznaczamy nagłówek „narzuty
wspólne wszystkich działów” i dalej postępujemy według jednej z metod
opisanych w podrozdziale Wstawianie nowego narzutu.
Jeśli narzut wspólny działów ma wartość procentową, to jest on obliczany
osobno dla każdej pozycji lub dla każdego działu (w zależności od zazna-
czonych opcji) i sumowany po wszystkich działach kosztorysu (patrz rys.
284).

Rys. 284. Tabela elementów scalonych z narzutami obliczanymi procentowo.

Narzut zdefiniowany kwotowo zawsze jest dodawany do wartości koszto-


rysu uwzględniającej wszystkie wcześniejsze narzuty (patrz rys. 286 i rys.
286) i nie jest rozdzielany na działy.

Program do kosztorysowania 311


Rys. 285. Narzuty wspólne działów z nowym narzutem ‘Dodatek kwotowy’.

Na rys. 285 widać narzut ‘Dodatek kwotowy’ obciążający tylko robociznę.


Narzut ten dodany jest do wartości kosztorysu obliczonej z uwzględnie-
niem wszystkich poprzednich narzutów (rys. 286).

Rys. 286. Podsumowanie kosztorysu wraz z narzutem „Dodatek kwotowy”.

Sposób sumowania narzutów kwotowych na działy dobrze widać w widoku


tabeli elementów scalonych (w opcjach wyświetlania musimy włączyć
wyświetlanie kolumn reprezentujących narzuty). Na rys. 287 pokazany jest
fragment tego widoku z wyróżnionym obszarem dotyczącym narzutu
kwotowego, który dodawany jest dopiero po obliczeniu i zsumowaniu na-
rzutów w działach.

312 NORMA PRO


Rys. 287. Widok narzutu kwotowego w oknie tabeli elementów scalonych.

Definiowanie indywidualnych narzutów w działach


Jeśli działy kosztorysu mają różne narzuty lub dla jakiegoś działu, oprócz
narzutów wspólnych, obowiązują dodatkowe narzuty, powinniśmy je zde-
finiować dla każdego działu oddzielnie. W tym celu zaznaczamy dział, z
menu Dział wybieramy polecenie Narzuty… (lub korzystamy z menu
podręcznego) lub przechodzimy do widoku narzutów na kosztorys i w polu
Wybór działu kosztorysu wybieramy dany dział, na przykład ELEWACJA
(jeśli pole jest wyszarzone, należy w opcjach obliczania narzutów zazna-
czyć Z narzutami działów i pozycji). W oknie narzutów pojawi się wiersz
nagłówka rodzaju narzutu „narzuty działu 6: ‘ELEWACJA’”, a za nim
wszystkie narzuty brane pod uwagę podczas obliczania narzutów w dzia-
łach. W przypadku gdy wcześniej dla tego działu zostały zdefiniowane ja-
kieś narzuty, informacja o nich zostanie wyświetlona w kolejnych wier-
szach za wierszem nagłówka (rys. 288).

Rys. 288. Okno narzutów przygotowane do definiowania


narzutów działu ELEWACJA.

W tryb definiowania nowego narzutu wejdziemy, gdy zaznaczymy wiersz


nagłówka „narzuty działu...’ lub narzutu, za którym ma się pojawić nowy

Program do kosztorysowania 313


narzut i zastosujemy jedną z metod opisanych w podrozdziale Wstawianie
nowego narzutu.
W oknie definiowania narzutów określamy wszystkie potrzebne dane
i klikamy na przycisku OK. Nowy narzut pojawi się za wierszem „narzuty
działu…” i zostanie wyróżniony kolorem żółtym (rys. 289).

Rys. 289. W dziale ELEWACJA zdefiniowano dodatkowy


narzut na grupę materiałów masowych.

W procesie obliczania narzutów działu uwzględniane są zarówno narzuty


indywidualne, jak i narzuty wspólne działów, dlatego też jeżeli chcemy,
aby jakiś narzut nie był liczony dla danego działu, powinniśmy go wyze-
rować. Na przykład dla działu ELEWACJA został wyzerowany narzut „Du”.

Rys. 290. Przykładowe narzuty „Z” i „Ds” zdefiniowane indywidualnie dla działu
ELEWACJA, wyzerowany narzut „Du”

Może się zdarzyć przypadek, że jeden (lub kilka) z narzutów wspólnych


działów ma inną wartość dla pewnego działu, np. dla działu ELEWACJA
(rys. 290). Niech na przykład zysk w tym dziale będzie równy 15%. Ponie-
waż zysk w narzutach wspólnych ma wartość 10%, musimy podnieść jego
wartość dla tego właśnie działu.
Aby to zrobić, wystarczy dwukrotnie kliknąć na wierszu danego narzutu
(czyli na wierszu „Zysk”) i w oknie edycji narzutu w polu Wartość zmienić
314 NORMA PRO
wartość z 10 na 15%. Po potwierdzeniu na OK zmieniony narzut pojawia się
w oknie narzutów, a jego wiersz zostaje wyróżniony kolorem żółtym.
Narzuty kwotowe zdefiniowane dla działu doliczane są w podsumowaniu
tego działu.

Definiowanie narzutów na pozycję


Jeżeli w pozycji występują dodatkowe narzuty lub chcemy zmienić wartość
jakiegoś narzutu obowiązującego w tej pozycji, wykorzystujemy
możliwość definiowania indywidualnych narzutów na pozycję. Aby to
zrobić, musimy znajdować się w widoku Kosztorys lub Wprowadzone
pozycje. Zaznaczamy kliknięciem właściwą pozycję i z menu podręcznego
lub z menu Pozycja wybieramy polecenie Narzuty…, w wyniku czego
przechodzimy do widoku narzutów, w którym jako pierwszy został
umieszczony wiersz nagłówka narzutu pozycji (rys. 291), a następnie
wszystkie narzuty wpływające na narzuty pozycji. W polu Wybór działów
kosztorysu wyświetlony jest numer pozycji, dla której narzuty będę pod-
dane modyfikacji.

Rys. 291. Okno narzutów w procesie definiowania narzutów na pozycję.

Nowy narzut definiujemy tak jak narzuty na działy klikając na wierszu, za


którym ma się znaleźć i wybierając z menu Narzuty polecenie Dodaj na-
rzut… lub klikając na przycisku (można też wykorzystać menu pod-
ręczne).
Dla wybranej pozycji możemy również zmienić pozostałe narzuty, to zna-
czy narzuty indywidualne na dział oraz narzuty wspólne działów. W przy-
padku gdy niektóre z nich określone były kwotowo, ich wartość dla pozycji

Program do kosztorysowania 315


będzie wynosiła zero. Mimo to użytkownik może je zmienić i wprowadzić
jakąś wartość.
Każdy nowy lub zmieniony narzut zostaje wyróżniony kolorem żółtym.

Rys. 292. Narzuty po zdefiniowaniu nowego narzutu „Np” i zmianie wartości


narzutów wspólnych„Dkw” i „Z”.

Zaznaczanie narzutu
Narzut zaznaczamy poprzez kliknięcie na jego nazwie. Wiersz zaznaczo-
nego narzutu otoczony jest czerwoną przerywaną ramką.
Poprawianie danych narzutu
Aby poprawić dany narzut, należy przejść do widoku narzutów (polecenie
Narzuty kosztorysu z menu Widok), w polu Wybór działów kosztorysu
wybrać odpowiedni typ narzutów (cały kosztorys, nazwę działu lub pozy-
cję) i dwukrotnie kliknąć na wybranym narzucie, a następnie w oknie rys.
275 wprowadzić konieczne zmiany.
Możemy też zaznaczyć narzut i z menu Narzuty wybrać polecenie Zmień
narzut… lub też kliknąć na nim prawym przyciskiem myszy i z menu
podręcznego wybrać to samo polecenie.

Usuwanie narzutu
Aby usunąć dany narzut, należy przejść do widoku narzutów (polecenie
Narzuty kosztorysu z menu Widok), w polu Wybór działów kosztorysu
wybrać odpowiedni typ narzutów (cały kosztorys, nazwę działu lub pozy-
cję), kliknąć na wybranym narzucie i z menu Narzuty wybrać polecenie
Usuń, lub kliknąć na przycisku .

316 NORMA PRO


Można też kliknąć na narzucie prawym przyciskiem i z menu podręcznego
wybrać polecenie Usuń.
Oczywiście, jeśli jesteśmy na przykład w widoku narzutów na pozycję, to
nie jest dozwolone usuwanie narzutów na działy, narzutów wspólnych
działów i narzutów kosztorysu. Możliwe jest tylko usunięcie narzutów
przedefiniowujących narzuty wyższego poziomu (to znaczy tych narzutów,
które są podświetlone na żółto).

Zachowanie definicji narzutów


Jeżeli chcemy, aby definicje narzutów zostały zachowane jako domyślne
dla naszych następnych kosztorysów, z menu Narzuty wybieramy polece-
nie Zachowaj jako domyślne… Dostaniemy okienko, w którym podajemy
nazwę domyślnej tablicy; jeśli jest to nowa tablica, nazwę jej wpisujemy z
klawiatury w pole Nowa tablica:; jeśli chcemy na istniejącej tablicy
nadpisać nową tablicę, klikamy na jednej z nazw umieszczonej w polu
Tablice domyślnych narzutów:. Po potwierdzeniu na OK, tablica zostanie
zapamiętana.

UWAGA! Następujące nazwy tablic narzutów są zastrzeżone i nie po-


winno się ich wpisywać w pole Nowa tablica:
Narzuty wspólne działów, Narzuty wspólne działów koszt inwest
Narzuty kosztorysu, Narzuty koszt inwest.
Narzuty wspólne działów kalk uproszcz
Narzuty wspólne działów kalk uproszcz koszt inwest.

Rys. 293. Okno zapamiętywania definicji narzutów.

Użytkownik może zdefiniować do 50 domyślnych tablic narzutów.

Program do kosztorysowania 317


Wczytanie definicji narzutów z innego kosztorysu
Jeżeli chcemy wprowadzić do kosztorysu definicje narzutów wzięte z in-
nego kosztorysu, z menu Narzuty wybieramy polecenie Wczytaj z kosz-
torysu… i w oknie, które się pokaże wybieramy właściwy kosztorys.

Wczytanie do kosztorysu domyślnych definicji narzutów


Jeśli chcemy wprowadzić do kosztorysu wcześniej zapisane definicje na-
rzutów, z menu Narzuty wybierany polecenie Wczytaj domyślne…
Wtedy dostajemy okienko z listą do tej pory zdefiniowanych tablic narzu-
tów. Z listy tej wybieramy tę tablicę, która jest najbliższa naszym potrze-
bom. W przypadku gdy nie odpowiada nam żadna tablica, możemy
wczytać domyślne tablice oferowane przez program klikając na przycisku
Programu.

318 NORMA PRO


15. WARIANTY
Może się zdarzyć, że inwestor poprosi o przedstawienie kosztorysu w róż-
nych wariantach. Obecnie, przy mnogości technologii wykonania po-
szczególnych elementów budowli i ogromnej różnorodności materiałów,
można zaproponować klientowi kilka rozwiązań, z których zostanie wy-
brany najlepiej spełniający jego warunki. Najczęstszym kryterium wyboru
będzie zapewne koszt danego rozwiązania, ale może się zdarzyć, że klient
postawi na przykład na jakość i trwałość użytych materiałów, a nie na ich
cenę. Innym powodem użycia wariantów może być przypadek, w którym
musimy zmieścić się w określonym zakresie wartości kosztorysu. Użycie
wariantów może być też wygodne, wtedy gdy dany obiekt lub jego frag-
ment można wykonać w różnych technologiach.
Warianty mogą być aktywne lub nieaktywne. Warianty nieaktywne są w
kosztorysie wyróżnione innym kolorem oraz przekreślone jedną lub
dwiema ukośnymi przerywanymi liniami. W drzewie działów i pozycji
warianty nieaktywne odróżniają się innym kolorem ikony i przekreśleniem
( – pozycje, – działy). Nieaktywne elementy RMS są przekreślone
liniami przerywanymi, a ich numery zastąpione dolnym podkreśleniem
Operacje dodawania, modyfikacji, usuwania i ustawiania wariantów wy-
konujemy w oknie ustawiania wariantów lub na drzewie w widoku Wa-
rianty danych (patrz rozdział WIDOKI, Widok Warianty danych).

Wybór aktywnego wariantu odbywa się przy pomocy przycisku lub


kliknięciu na danym wariancie w drzewie widoku Warianty danych.

Definiowanie wariantów
Warianty dla elementów RMS, pozycji, obmiarów i działów definiujemy w
oknie, które wywoływane jest poleceniem Ustaw wariant… z menu RMS,
Pozycja, Obmiar lub Dział (lub kliknięciem na przycisku ). Również
w tym oknie przyporządkowujemy wariant do danego elementu RMS,
pozycji lub działu.
Na liście grup wariantów widzimy grupy zadeklarowane jako globalne
(zaznaczona opcja Globalne) i/lub lokalne (zaznaczona opcja Lokalne).
Grupy globalne, to takie, które są widoczne w całym kosztorysie, a grupy
lokalne są widoczne tylko w pozycji lub dziale, w którym zostały zadekla-
rowane.

Program do kosztorysowania 319


Rys. 294. W oknie wyboru wariantów znajdują się wszystkie warianty występujące
w kosztorysie

Dodawanie nowych wariantów


Aby można było łatwo operować wariantami, powiązano je w grupy.
Nową grupę definiujemy po kliknięciu na przycisku Dodaj w części
‘Grupy wariantów’. W oknie, które się pojawi (rys. 295) w polu Nazwa:
wpisujemy nazwę grupy. Jeśli chcemy, aby program nie dopuścił do tego,
że nie wybrano żadnego wariantu, zaznaczamy opcję Musi być wybrany ja-
kiś wariant. Gdy przewidujemy, że dana grupa wariantów ma być lokalna,
to znaczy ma dotyczyć tylko danej pozycji lub danego działu, zaznaczamy
odpowiednio opcję Lokalna dla pozycji… lub Lokalna dla działu… Po
kliknięciu na OK nowa grupa pojawi się na liście.

Rys. 295.Dodawanie nowej grupy wariantów materiałów w pozycji o numerze 91.

Teraz przystępujemy do definiowania nowego wariantu. W tym celu pod-


świetlamy grupę wariantów, a
następnie przechodzimy do
części ‘Warianty’ i tam

320 NORMA PRO


klikamy na przycisku Dodaj. W oknie nowego wariantu wpisujemy jego
nazwę, klikamy na OK, po czym nowy wariant pojawi się na liście.
Jeśli chcemy, możemy od razu dodać do grupy wszystkie możliwe wa-
rianty.

Modyfikacja i usuwanie wariantów


Aby zmodyfikować bądź usunąć warianty, w oknie z rys. 294 wykorzystu-
jemy przyciski Zmień oraz Usuń znajdujące się w części ‘Grupy warian-
tów’ i ‘Warianty’.

Przyporządkowanie elementu RMS, pozycji, obmiaru lub


działu do danego wariantu
Aby przyporządkować element RMS, pozycję lub dział do danego wa-
riantu, trzeba go zaznaczyć, a następnie wywołać okno Ustawienie wa-
riantu (przycisk lub polecenie Ustaw wariant… z menu RMS, Po-
zycja, Obmiar lub Dział). W oknie tym należy wybrać grupę wariantów,
właściwy wariant i kliknąć na OK. Od tego momentu dany element,
pozycja lub dział jest ‘przywiązany’ do konkretnego wariantu.
Jeśli wcześniej nie zdefiniowaliśmy grupy albo wariantu właściwego dla
danej pozycji, elementu czy działu, dodajemy je wykorzystując przycisk
Dodaj.
Do jednego wariantu można przyporządkować kilka elementów, pozycji
lub działów.

Wybór aktywnego wariantu


Aktywny wariant możemy wybrać na dwa sposoby:
1. Zaznaczyć jeden z elementów RMS, pozycję lub dział należący do da-
nej grupy wariantów, kliknąć na przycisku i w oknie, które się
ukaże wybrać właściwy wariant (rys. 296).

Program do kosztorysowania 321


Rys. 296. Wybór aktywnego wariantu w grupie Parkiet.

2. Wywołać widok Warianty danych, i tam, na drzewie kliknąć na odpo-


wiednim wariancie.

Rys. 297. Na drzewie wariantów w grupie „Parkiet” został wybrany


wariant „dębowy”.

Warianty elementów RMS


Warianty elementów RMS mogą pojawić się już w czasie wstawiania no-
wej pozycji. Jeśli w katalogu znajdują się alternatywne materiały, zostanie
wyświetlone okno, w którym zostaną pokazane grupy oraz warianty do
nich należące (rys. 298). Jeśli zdecydujemy się na wybór konkretnego
wariantu, zaznaczamy go na liście Warianty w grupie, a następnie klikamy
na przycisku OK. W takim przypadku do kosztorysu zostanie wstawiona
pozycja z wybranym elementem, bez żadnych wariantów.
Jeśli chcemy wstawić do kosztorysu grupę ze wszystkimi wariantami, kli-
kamy na przycisku Zaznacz wszystkie, zaznaczamy opcję Prześlij z grupą
wariantów, a następnie potwierdzamy wybór kliknięciem na OK.

322 NORMA PRO


Rys. 298. Warianty elementów RMS w czasie wstawiania pozycji do kosztorysu.

Jeśli chcemy wstawić tylko wybrane warianty, zaznaczamy je na liście


wariantów (klikanie przy naciśnietym klawiszu <Ctrl>), zaznaczamy opcję
Prześlij z grupą wariantów i klikamy na OK.

Rys. 299. Do kosztorysu zostaną wstawione dwa zaznaczone warianty.

Tak wstawione warianty mogą być łatwo aktywowane przy użyciu przyci-
sku .
Jeśli chcemy wstawić wszystkie lub zaznaczone elementy występujące w
wariantach, ale bez przyporządkowania ich do wariantów, zaznaczamy je,
czyścimy opcję Prześlij z grupą wariantów i klikamy na OK.

Program do kosztorysowania 323


Rys. 300. Do kosztorysu zostały wstawione wszystkie warianty materiałów
pokazane na rys. 298.

Czasami może się zdarzyć, że we wstawianej pozycji katalogowej nie ma


wariantów, ale świadomie chcemy wprowadzić do pozycji alternatywny
materiał (sprzęt lub robociznę). W takiej sytuacji dopisujemy go do pozycji
poleceniem Wstaw materiał… (robociznę, sprzęt), następnie definiujemy
warianty i przyporządkowujemy im poszczególne RMS-y (polecenie
Ustaw wariant… z menu RMS).

Rys. 301. Do pozycji został dodany drugi rodzaj parkietu.

Na przykład na rysunku powyżej do pozycji został dołożony drugi typ


parkietu, następnie została utworzona grupa wariantów „Parkiet” oraz wa-
rianty: „bukowy”, „dębowy” i „jesionowy”.

324 NORMA PRO


Rys. 302. Utworzenie grupy i wariantów dla tej grupy.

Następnie parkiety zostały przyporządkowane odpowiednim wariantom, a


w kosztorysie wybrano wariant Parkiet: dębowy.

Rys. 303. Zostały utworzone trzy warianty: Parkiet bukowy, Parkiet dębowy i
Parkiet jesionowy; w kosztorysie wybrano wariant: Parkiet dębowy.

Aktywny wariant wybieramy podświetlając dany element, klikając na


przycisku i po pojawieniu się okna z listą wariantów zaznaczamy wa-
riant, o który nam chodzi.

Program do kosztorysowania 325


Warianty robocizny
Jeśli w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Rozliczanie RMS’ w grupie ‘Roz-
liczanie robocizny’ zaznaczymy opcję Warianty ‘osobno’ i ‘razem’, robo-
cizna zostanie przedstawiona w dwóch postaciach: jako zsumowana oraz
alternatywnie – w rozbiciu na poszczególne zawody.

Rys. 304. Warianty robocizna ’razem’ i ‘osobno’.

Warianty pozycji
Jeśli chcemy przedstawić kilka wariantów pozycji, wstawiamy je wszystkie
do kosztorysu. W kolejnym kroku zaznaczamy poszczególne pozycje,
definiujemy grupę wariantów i warianty i przyporządkowujemy je pozy-
cjom (polecenie Ustaw wariant… z menu Pozycja).
Aby ustawić aktywny wariant pozycji, klikamy na jednej z nich, tak aby
uaktywnił się przycisk , a następnie z listy wariantów wybieramy ten
właściwy.

Rys. 305. Wybór aktywnego wariantu.

Po takiej operacji pozycja nieaktywna w kosztorysie i w drzewie katalogów


zostaje przekreślona cienkimi przerywanymi liniami (rys. 306), a jej numer
– poprzedzony dolnym podkreśleniem.

326 NORMA PRO


Nieaktywny
wariant pozycji

Rys. 306. Pozycje wariantowe. Nieaktywny wariant pozycji w drzewie kosztorysu i


w widoku kosztorysu.

Warianty działów
Warianty działów definiujemy podobnie jak warianty pozycji. Tworzymy
alternatywny dział lub działy, definiujemy dla nich grupę wariantów i po-
szczególne warianty i przyporządkowujemy je działom. Aktywny wariant
wybieramy tak jak opisano w podrozdziale Wybór aktywnego wariantu.
Jeśli dezaktywujemy dział, to wszystkie warianty w nim występujące są
również dezaktywowane.

Warianty obmiarów
Warianty obmiarów definiujemy podobnie jak warianty pozycji. Tworzymy
alternatywny obmiar lub obmiary, definiujemy dla nich grupę wariantów i
poszczególne warianty i przyporządkowujemy je obmiarom. Aktywny
wariant wybieramy tak jak opisano w podrozdziale Wybór aktywnego
wariantu.

Program do kosztorysowania 327


16. HARMONOGRAMOWANIE
I ROZLICZANIE WYKONANYCH ROBÓT
Program Norma Pro daje użytkownikowi możliwość wprowadzenia kluczy
wykonawczych, kluczy lokalizacji, kluczy planów działów oraz okresów
rozliczeniowych, które mogą zostać następnie przesłane do programów do
harmonogramowania robót, takich jak Microsoft Project, Project+, Planista,
Power Project. Jeśli chcemy prowadzić w programie rozliczenia
wykonanych robót, to definicje kluczy mogą również zostać z powodze-
niem do tego celu wykorzystane. W przypadku gdy w kosztorysie zadekla-
rowane zostały okresy rozliczeniowe, dane o nich mogą zostać przesłane do
programu Oodbiór.
Opcje udostępniające polecenia służące do definiowania kluczy znajdują
się na karcie ‘Opisy’ okna opcji kosztorysu (patrz rozdział OPCJE
KOSZTORYSU). Jeśli zatem zaznaczymy Harmonogramowanie robót
i Rozliczanie wykonanych robót, będziemy mogli korzystać z poleceń
Klucz wykonawczy… z menu Pozycja i Klucz lokalizacji… z menu
Obmiar, zestawień wykonanych robót (polecenie Wykonanie robót z
menu Widok) oraz poleceń umożliwiających określenie okresów rozlicze-
niowych (polecenie Parametry kosztorysu… z menu Kosztorys).
W dodatkowym menu Roboty, które się pojawi po wejściu w widok wy-
konanych robót, znajdują się polecenia służące do aktualizacji cen, plano-
wania i rozliczania wykonanych robót oraz oglądania chronologii ich wy-
konania.

Harmonogramowanie robót
Opcję Harmonogramowanie robót włączamy wtedy, gdy chcemy dane z
kosztorysu przesłać do programów służących do planowania robót lub
wtedy, gdy chcemy skorzystać z kluczy wykonawczych i lokalizacyjnych
do rozliczania wykonanych robót.
Po włączeniu opcji harmonogramowania w niektórych widokach i zesta-
wieniach pojawią się kolumny odpowiadające kluczom – w widoku
Przedmiar kolumna „Klucz wykonawczy” i „Lokalizacja”’, a w widoku
Kosztorys i Wprowadzone pozycje – kolumna „Klucz wykonawczy”.

328 NORMA PRO


Klucze lokalizacji
Klucze lokalizacji możemy zdefiniować, gdy zaznaczymy opcję Harmo-
nogramowanie robót na karcie ‘Opisy’ w oknie opcji kosztorysu. Jeśli
potem z menu Kosztorys wybierzemy polecenie Parametry koszto-
rysu…, to na karcie ‘Słownik lokalizacji’ będziemy mogli zdefiniować
nowe klucze oraz zmodyfikować lub usunąć już istniejące definicje kluczy
lokalizacji (rys. 307).

Rys. 307. Zdefiniowane klucze lokalizacji.

Nowy klucz definiujemy po klik-


nięciu na przycisku Dodaj klucz. W
okienku, które się ukaże (rysunek
obok) do pola Klucz: wpisujemy
skrót nazwy klucza, a w polu Na-
zwa: – jego nazwę.
Przyciskiem Zmień klucz wpro-
wadzamy zmiany do nazwy pod-
świetlonego klucza, zaś przyciskiem Usuń klucz usuwamy zaznaczony
klucz.
Poszczególne obmiary lub wiersze
obmiarów przyporządkowujemy
określonej lokalizacji w widoku
Przedmiar w następujący sposób:
zaznaczamy wiersz obmiaru, z
menu Obmiar wybieramy polecenie
Klucz lokalizacji…, klikamy na nazwie klucza i potwierdzamy OK. Jeśli
już przyporządkowaliśmy klucz, a chcemy się z tego wycofać, z listy
wybieramy kluczy wybieramy pozycję „bez klucza”.
Program do kosztorysowania 329
Na rys. 308 pokazano kosztorys BLIŹNIAK w widoku Przedmiar z ob-
miarami przydzielonymi poszczególnym lokalizacjom. Jeśli nie zdefinio-
waliśmy potrzebnej lokalizacji, robimy to na bieżąco wykorzystując przy-
cisk Dodaj klucz.

Rys. 308. Obmiary przyporządkowane kluczom lokalizacji.

Klucze wykonawcze
Klucze wykonawcze również definiujemy wykorzystując polecenie Pa-
rametry kosztorysu… z menu Kosztorys. W oknie parametrów wybie-
ramy kartę ‘Klucze wykonawcze’ i tam dodajemy nowe, poprawiamy i
usuwamy stare klucze.

330 NORMA PRO


Rys. 309. Lista kluczy wykonawczych zdefiniowanych w kosztorysie.

Nowy klucz definiujemy po


kliknięciu na przycisku Dodaj
klucz. W wyświetlonym okienku
(rys. 310) w polu Klucz:
wpisujemy nazwę skróconą klucza,
a w pole Nazwa: jego nazwę
pełną. Po kliknięciu na OK nowy
klucz pojawi się na liście.

Rys. 310. Definiowanie nowego klucza wykonawczego.

Przyciskiem Zmień klucz wprowadzamy zmiany do nazwy podświetlonego


klucza, zaś przyciskiem Usuń klucz usuwamy zaznaczony klucz.
Poszczególne pozycje obmiarów przyporządkowujemy określonemu klu-
czowi wykonawczemu w widoku Kosztorys lub
Wprowadzone pozycje w następujący spo-
sób: zaznaczamy pozycję, z menu Pozycja
wybieramy polecenie Klucz wykonaw-
czy…, klikamy na nazwie klucza i po-
twierdzamy OK. Jeśli chcemy wycofać się z przydzielonego klucza, ze
słownika wybieramy pozycję „bez klucza”.
Na rys. 311 pokazano kosztorys BLIŹNIAK w widoku Wprowadzone po-
zycje z pozycjami przydzielonymi poszczególnym kluczom wykonaw-
czym.

Program do kosztorysowania 331


Rys. 311. Pozycje przyporządkowane kluczom wykonawczym.

Klucze planów działów


Klucze planów działów w wprowadzamy na karcie ‘Plany działów’ znaj-
dującej się w oknie parametrów kosztorysu (polecenie Parametry koszto-
rysu… z menu Kosztorys). Na karcie znajdują się przyciski: Dodaj klucz
(umożliwiający zdefiniowanie nowego klucza), Zmień klucz (wprowa-
dzający w edycję nazwy
klucza) oraz Usuń klucz,
przy pomocy którego usu-
wamy niepotrzebny klucz.
Rys. 312. Karta ‘Plany
działów’

Rozliczanie
wykonanych robót
Możliwość rozliczania wykonanych robót zostaje udostępniona po włącze-
niu opcji Rozliczanie wykonanych robót na karcie ‘Ogólne’ w oknie
ustawiania opcji kosztorysu. Jednocześnie w oknie parametrów kosztorysu
pojawia się dodatkowa karta., na której definiujemy okresy rozliczeniowe.

332 NORMA PRO


Do rozliczania robót można wykorzystać również klucze wykonawcze
i klucze lokalizacji.

Okresy rozliczeniowe
Podział na okresy rozliczeniowe wprowadzamy na karcie ‘Okresy rozra-
chunkowe’ po wybraniu polecenia Parametry kosztorysu… z menu
Kosztorys.
W wyświetlonym oknie (rys. 313) pokazana jest lista wcześniej zdefinio-
wanych okresów wraz z terminami ich zakończenia oraz znajdują się
przyciski, które wykorzystujemy do dodawania nowych, poprawiania i usu-
wania starych okresów rozliczeniowych.

Rys. 313. Lista zdefiniowanych okresów rozliczeniowych.

Aby zdefiniować nowy okres, zaznaczamy okres, za którym ma być


umieszczony, klikamy na przycisku Dodaj i w oknie, które się ukaże, w polu
Nazwa okresu: wpisujemy jego nazwę, a w polu Termin zakończenia: –
datę zakończenia (data zakończenia nie jest niezbędna). Jeśli okres ma być
podokresem zaznaczonego okresu, włączamy opcję Podokres.

Rys. 314. Okienko wprowadzania nowego okresu.

Program do kosztorysowania 333


Podokres, wraz z terminem zakończenia, może zostać wstawiony nawet
wtedy, gdy okres rozliczeniowy nie ma zadeklarowanej daty zakończenia.
Jeśli chcemy rozliczać się kwartalnie, klikamy na przycisku Dodaj kwar-
tały, i w oknie, które się ukaże (rys. 315) w polu Od terminu: wybieramy
numer kwartału. Gdy podokresami rozliczeniowymi w kwartale maja być
miesiące, zaznaczamy opcję Z podokresami miesiącami (rys. 316). W polu
Liczba: wpisujemy liczbę wstawianych kwartałów. Kwartały zostaną
wstawione jako okresy przy zaznaczonej opcji Dodawane okresy, a jako
podokresy przy tej opcji wyczyszczonej.
Jeśli mamy zamiar rozliczać się miesięcznie, klikamy na przycisku Dodaj
miesiące i wyświetlonym oknie wpisujemy liczbę miesięcy, które mają być
dodane. Gdy miesiące mają zostać dodane jako okresy, opcja Dodawane
okresy powinna być zaznaczona, a gdy jako podokresy – opcja ta musi być
wyczyszczona.

Rys. 315. Dodawanie kwartalnych okresów rozliczeniowych.

Rys. 316. Pierwszy kwartał 2002 roku został wprowadzony bez miesięcy, a drugi –
z miesiącami.

Wprowadzanie do kosztorysu danych o wykonanych robotach


Po wprowadzeniu okresów rozliczeniowych i ewentualnie kluczy przystę-
pujemy do określania wykonanych robót. W tym celu przechodzimy do
widoku wykonanych robót i wprowadzamy rozliczenie ręcznie lub z menu
Roboty wybieramy Wykonanie robót i jedno z poleceń umożliwiających
określenie zaawansowania robót w zależności od kluczy lokalizacji, kluczy
wykonawczych, czy też bez ich uwzględniania. W rozliczaniu wykonanych

334 NORMA PRO


robót można wykorzystać wszystkie trzy sposoby rozliczania jednocześnie.
Widok wykonanych robót opisany jest w rozdziale WIDOKI.
Ręczne wprowadzanie rozliczania robót
Ręczne wprowadzanie rozliczenia robót w zaznaczonej pozycji wygląda
podobnie jak wprowadzanie wierszy obmiaru. Najpierw w polu wyboru
Okres rozrachunkowy: wybieramy ten okres, który zamierzamy
rozliczać, następnie klikamy na przycisku wstawiania nowego wiersza
(lub z menu Roboty wybieramy polecenie Wstaw wiersz). Do
pozycji zostanie dodany nowy wiersz, w którym w kolumnie „Za okres”
pojawi się nazwa okresu rozrachunkowego, a w kolumnie W następnym
kroku, już we wstawionym wierszu, w kolumnie „Wyliczenie
wykonanych robót” znajdzie się kursor tekstowy przygotowany do
wprowadzania ilości wykonanych robót.

Rys. 317. Wprowadzenie rozliczenia robót w I kwartale2002 r.


Jeśli dwukrotnie klikniemy na nazwie okresu w kolumnie „Za okres”
otworzy się do edycji pole, w którym
wybieramy z listy okres (lub
podokres) rozliczeniowy lub wpisu-
jemy ręcznie datę zakończenia robót
(należy pamiętać, aby daty mieściły się w terminach zakończenia
okresów rozliczeniowych, jeśli zostały zadeklarowane).
W kolumnie „Wyliczenie wykonanych robót” wpisujemy procent lub
ilość wykonanego obmiaru. Jeśli obmiar ma być traktowany procen-
towo, to za wprowadzaną liczbą należy wpisać znak procentu (np.
15%). Po naciśnięciu klawisza <Enter> lub po kliknięciu poza edyto-
wanym wierszem dane zostaną zaakceptowane.
Jeśli chcielibyśmy zmodyfikować wiersz rozliczenia, wystarczy dwu-
krotnie kliknąć na komórce, której dane zmieniamy.

Program do kosztorysowania 335


Gdy dana robota rozliczana jest w kilku okresach rozliczeniowych, w
polu Okres rozrachunkowy: wybieramy nowy okres, a następnie do-
dajemy nowy wiersz, w którym okres lamy terminy i ilości wykonanych
robót.
Na rys. 318 pokazane jest rozliczenie robót pozycji nr 81 w II kwartale
2002 r, z podziałem na podokresy.

Rys. 318.Rozliczenie robót w pozycji 81w II kwartale 2002 r.

Częściowe wykonanie robót


Częściowe rozliczenie robót można wykorzystać wtedy, gdy jednocze-
śnie rozliczamy większą ilość pozycji kosztorysu.
Polecenie Częściowo… z menu Roboty | Wykonanie robót umożliwia
wprowadzenie procentowego lub wartościowego wykonania robót w
okresach rozliczeniowych, jeśli takie były zadeklarowane lub w różnych
terminach w czasie trwania robót. Po wywołaniu tego polecenia otrzymamy
okienko dialogowe, w którym deklarujemy, w jakich pozycjach wykonano
roboty, w jakim okresie czasu i o jakiej wartości (rys. 319).

Rys. 319. Częściowe wykonanie robót. W I kwartale wykonano 25% robót w zazna-
czonych pozycjach, czyli w pozycjach 78,79 i 80.

336 NORMA PRO


W grupie ‘W pozycjach’:
• Zaznaczamy opcję Cały kosztorys, gdy wprowadzone rozliczenie ma
dotyczyć wszystkich pozycji kosztorysu.
• Zaznaczamy opcję Pozycje i wypełniamy pola od: i do:, gdy rozli-
czać będziemy pewien zakres pozycji.
• Zaznaczamy opcję Wybrane działy i klikamy na przycisku Wybór
działów, gdy rozliczany będzie konkretny dział lub grupa działów.
• Włączamy opcję Aktywny dział, jeśli rozliczenie ma dotyczyć aktu-
alnie zaznaczonego działu.
• Zaznaczamy opcję Aktywna pozycja, jeżeli rozliczamy aktualnie
podświetloną pozycję.
• Włączamy opcję Zaznaczone pozycje, gdy rozliczana ma być grupa
wcześniej zaznaczonych pozycji.
W polu Wartość: wpisujemy albo procentowo albo kwotowo wartość
wykonanych robót. Jeśli wartość jest wprowadzona procentowo, to w
polu tym za liczbą musi znaleźć się znak procentu %. Jeżeli w polu
wpisujemy kwotę, oprócz liczby nie wpisujemy żadnych innych zna-
ków. Podana kwota będzie rozłożona na pozycje proporcjonalnie do ich
wartości.
W polu Okres wykonania: wybieramy z listy okres rozrachunkowy lub
wpisujemy z klawiatury datę wykonania rozliczenia. Należy przy tym
pamiętać, żeby daty mieściły się w terminach wybieranych okresów
rozliczeniowych. Widać więc że dopuszczalne jest podzielenie okresu
rozliczeniowego na terminy. Na przykład okres II Kwartał 2002, który
trwa do 30.06.2002 może być rozliczany w trzech terminach: do 6.06,
do 16.06 i do końca, czyli do 30.06, może też być rozliczany codzien-
nie.
Po kliknięciu na przycisku OK widok wykonanych robót, znajdujący się
na ekranie, zostanie uzupełniony o informacje o ilości i wartości.
wykonanych robót w danym okresie.
Na rys. 320 pokazany jest widok wykonanych robót zadeklarowanych
tak jak na rys. 319.

Program do kosztorysowania 337


Rys. 320. Częściowe wykonanie robót; widoczny I kwartał 2002, w którym w
pozycjach 78-80 zrealizowano 25% robót.

Rys. 321.Widok wszystkich okresów rozliczeniowych.

Na rys. 322 pokazany jest inny sposób rozliczania wykonanych robót. W


polu Wartość: wprowadzona jest kwota, za którą wykonano roboty, a w
polu Okres wykonania: wpisany termin zakończenia tej części robót.

338 NORMA PRO


Rys. 322. Kwotowa deklaracja wartości i terminu wykonanych robót.

Po kliknięciu na OK podana kwota zostanie przeliczona na procent w


stosunku do całych robót, a na widoku wykonanych robót zamiast na-
zwy okresu pojawi się termin wykonania prac (rys. 323).

Rys. 323. Widok wykonanych robót. Do 15.05.2002 w pozycjach 82 i 83 wykonano


roboty za kwotę 9500 zł, co po przeliczeniu stanowiło 49.34% sumy wartości
pozycji 82 i 83..

Wykonanie robót wg klucza lokalizacji


Wykorzystując polecenie Wykonanie robót | Wg klucza lokalizacji z
menu Roboty możemy rozliczać roboty według kluczy lokalizacji.
Okienko, które dostaniemy w wyniku wybrania tego polecenia jest
bardzo podobne do tego z rys. 319. W obszarze ‘W pozycjach’ znajdują
się takie same opcje wyboru, pole Okres wykonania: ma takie same
znaczenie, jak pole Okres:, a pole Wykonano:, jak pole Wartość: (opis
na str.337 - 337). W polu Klucze: dodatkowo wyświetlana jest lista klu-
czy lokalizacji.

Program do kosztorysowania 339


Rys. 324.Określanie wykonania robót dla danej lokalizacji.

Stosownie do wybranego klucza, okresu wykonania oraz wartości wy-


konanych w tej lokalizacji robót i kliknięciu na OK zmieni się widok
wykonanych robót (rys. 325). W kolumnie „Wyliczenie wykonanych ro-
bót” pod opisem pozycji znajduje się informacja o ilości wykonanych
robót, nazwie lokalizacji oraz procencie wykonania robót w danej lo-
kalizacji.

Rys. 325.Widok wykonanych robót z uwzględnieniem kluczy lokalizacji.

Wykonanie robót wg klucza wykonawczego


Wykorzystując polecenie Wykonanie robót | Wg klucza wyko-
nawczego… z menu Roboty możemy rozliczać roboty według kluczy
wykonawczych. Okienko, które dostaniemy w wyniku wybrania tego
polecenia jest bardzo podobne do tego z rys. 319. i rys. 324. W obszarze
‘W pozycjach’ znajdują się takie same opcje wyboru, pole Okres wy-
konania: ma takie same znaczenie, jak pole Okres:, a pole Wykonano:,
jak pole Wartość: (opis na str.337 - 337). W polu Klucze: wyświetlana
jest lista kluczy wykonawczych.

340 NORMA PRO


Rys. 326.Deklarowanie wykonania robót dla kluczy wykonawczych.

Stosownie do wybranego klucza, okresu wykonania oraz wartości wy-


konanych dla tego klucza robót i kliknięciu na OK zmieni się widok
wykonanych robót (rys. 327). W kolumnie „Wyliczenie wykonanych ro-
bót” pod opisem pozycji znajduje się informacja o ilości wykonanych
robót, nazwie klucza oraz procencie wykonania dla danego klucza wy-
konawczego.

Rys. 327.Widok wykonania robót w pozycjach 84,85 i 86 powiązanych z kluczem


wykonawczym IZOLACJE.

Chronologia wykonanych robót


Przy pomocy polecenia Chronologia wykonania … z menu Roboty
można obejrzeć listę kolejno wykonywanych robót dla wybranych
okresów rozliczeniowych (rys. 328). W grupie ‘Wykonanie pokazy-
wane’ decydujemy o zakresie pokazywanej listy dla okresu wybranego
w polu Wybór okresu/podokresu/terminu.

Program do kosztorysowania 341


Rys. 328. Chronologiczna lista wykonanych robót w II kwartale 2002r.

Aktualizacja cen w okresach rozliczeniowych


Ceny wykonanych robót są takie jak zostały ustalone w kosztorysie w
momencie deklarowania robót i pamiętane osobno dla każdego wiersza
rozliczenia. Jeśli inwestycja trwa dłuższy czas, to ceny mogą się zmienić.
Gdy w takim przypadku zaktualizujemy ceny w kosztorysie przed zapisa-
niem wykonanych robót, nie musimy w cenach wykonanych robót nic
zmieniać. Jeśli jednak z jakichś powodów chcemy zmienić ceny w robotach
już rozliczonych, możemy je
zaktualizować cenami z aktu-
alnego cennika. Wtedy z menu
Roboty wybieramy polecenie
Aktualizuj ceny pozycji… i w
oknie, które się ukaże deklaru-
jemy zakres zmienianych pozycji
oraz okres rozliczeniowy, w
którym ceny mają zostać zmie-
nione.
Operacja ta może być niebezpieczna, ponieważ nie powinno się zmieniać
cen po rozliczeniu się z inwestorem.

342 NORMA PRO


Obmiary równe wykonanym robotom
Jeśli po wykonaniu robót obmiary rozliczone różnią się od obmiarów za-
łożonych, można wykonać operację, która pod obmiary pozycji podstawi
obmiary faktycznie wykonane. Do tego służy polecenie Wykonane roboty
jako obmiary z menu Roboty. Wykonanie tego polecenia ma wpływ nie
tylko na widok wykonanych robót, ale również na widok Przedmiar.
Okno określania opcji tego podstawiania (rys. 329) zaznaczamy okres wy-
konania robót, z którego brany jest obmiar (lista Okresy wykonania ro-
bót:), zaznaczamy opcję Wstawiane tylko sumy, gdy chcemy, aby w ko-
lumnie „Opis i wyliczenia” w widoku Przedmiar zniknęło szczegółowe
rozbicie, a pojawiła się całkowita suma obmiarów.

Rys. 329. Okno ustawiania sposobu przyporządkowania obmiarów


wykonanym robotom.

Działanie tych opcji najlepiej będzie pokazać na przykładzie.

Rys. 330. Obmiar wykonanych robót w pozycji 81 (146.12) jest większy niż obmiar
zaplanowany(144.77).

Program do kosztorysowania 343


Rys. 331. Pozycja 81 w widoku Przedmiar.

Jeśli w oknie opcji wybierzemy I kwartał 2002, to obmiar pozycji przyjmie


wartość obmiaru wykonanego w tym kwartale. Jeśli zaś zaznaczymy oba
kwartały, to obmiar pozycji będzie miał wartość wykonaną w obu
kwartałach. W grupie ‘Okresy wykonania’ zaznaczona opcja Pozostaw za-
znaczone.

Rys. 332. Jako obmiar pozycji został przyjęty obmiar wykonany w I kwartale.
W oknie z rys. 329 zaznaczono I kwartał 2002.

Rys. 333. Jako obmiar pozycji został przyjęty obmiar wykonany w I i II kwartale.
W oknie z rys. 329 zaznaczono I kwartał 2002 i II kwartał 2002. Zaznaczona opcja
Wstawiane tylko sumy. Na górze widok wykonanych robót, na dole widok
przedmiar.

344 NORMA PRO


Jeśli w grupie ‘Okresy wykonania’ zaznaczymy opcję Usunąć wszystkie,
okresy rozliczeniowe znikną z widoku wykonanych robót, a z widoku
Przedmiar – zniknie szczegółowe rozpisanie obmiarów.

Rys. 334. Widok wykonanych robót. Pozycja 81, gdy zaznaczono opcję Usunąć
wszystkie na górze w widoku wykonanych robót, na dole w widoku Przedmiar,
gdzie zniknęły szczegóły wyliczeń obmiaru.

Rys. 335. Widok wykonanych robót. wyczyszczona opcja Wstawiane tylko sumy

Rys. 336. Widok Przedmiar, wyczyszczona opcja Wstawiane tylko sumy.

Program do kosztorysowania 345


17. WIDOKI
Kosztorys możemy oglądać w różnych widokach. Każdy z widoków służy
do obejrzenia kosztorysu pod innym kątem oraz posiada specyficzne na-
rzędzia pozwalające na wykonywanie różnych operacji. Widok, który ak-
tualnie znajduje się na ekranie można wydrukować na drukarce używając
polecenia Drukuj… z menu Plik (patrz rozdział WYDRUK KOSZTO-
RYSU). Opisy poniżej wymienionych widoków dotyczą ich ustawień do-
myślnych. Ilość, rodzaj i kolejność wyświetlanych kolumn można zmienić
na karcie ‘Opcje kolumn’ w oknie opcji wyświetlania kosztorysu (patrz
rozdział WYGLĄD EKRANU).

Widok Kosztorys
Widok Kosztorys dla kosztorysu zwykłego jest podstawowym widokiem,
w którym najczęściej pracujemy i został opisany w rozdziale EKRAN
GŁÓWNY I OPCJE KOSZTORYSU. Jeśli jednak pracujemy w innym
typie kosztorysu, w kosztorysie inwestorskim, widok Kosztorys będzie
różny od wcześniej opisanego (rys. 337).

Rys. 337. Kosztorys inwestorski w widoku Kosztorys.

Kosztorys jest przedstawiony w innym układzie, a tabela zawiera kolumny


„Lp”, „Podstawa”, „Opis”, „j.m.”, „Nakłady”, „Cena jedn.”, „Koszt jedn.,
„Ilość” i „Wartość”. Każda pozycja jest podsumowana i obliczone są dla
niej narzuty. Taka postać kosztorysu może być bardziej zrozumiała dla in-

346 NORMA PRO


westora, który nie zawsze jest dobrze zaznajomiony z tajnikami kosztory-
sowania.
Jeśli jesteśmy w innym widoku lub zestawieniu, aby przejść do widoku
Kosztorys, z menu Widok wybieramy polecenie Kosztorys lub klikamy
na przycisku znajdującym się na głównym pasku narzędzi.

Widok Wprowadzone pozycje


Jeśli chcemy obejrzeć tylko wprowadzone pozycje, bez wyodrębniania ele-
mentów RMS, możemy skorzystać z widoku Wprowadzone pozycje. Aby
przejść do tego widoku, z menu Widok wybieramy polecenie Wpro-
wadzone pozycje lub klikamy na przycisku znajdującym się na głów-
nym pasku narzędzi.

Rys. 338. Kosztorys w widoku Wprowadzone pozycje.

W oknie widoku wprowadzonych pozycji mamy podane następujące in-


formacje o pozycji: numer, podstawę wyceny, opis, jednostkę miary ob-
miaru i wielkość obmiaru.
Pasek narzędzi tego widoku jest prawie taki sam, jak widoku Kosztorys.
Zawiera przyciski Wstaw dział, Wstaw pozycję, Wstaw pracę ruszto-

Program do kosztorysowania 347


wań, Wstaw koszty transportu oraz pole wprowadzania obmiaru i nu-
meru grupy rusztowań (patrz rozdział EKRAN GŁÓWNY KOSZTO-
RYSU, podrozdział Pasek narzędzi widoku Kosztorys). Przyciski do-
tyczące elementów RMS, jak również polecenia menu związane z nimi,
zawarte w menu RMS, nie są dostępne.
Jeżeli chcemy wprowadzić jakieś zmiany do pozycji, dwukrotnie klikamy
w jej obszarze lub z menu Pozycja wybieramy polecenie Zmień pozycję.
Wszystkie inne polecenia dotyczące pozycji są takie same jak dla widoku
Kosztorys.
Jeśli wybierzemy widok Wprowadzone pozycje dla kosztorysu inwestor-
skiego lub kalkulacji uproszczonej, zmienią się pokazywane kolumny: za
kolumną „Jedn. obm.” pojawią się „Cena jedn”, „Ilość” i „Wartość” (rys.
339).

Rys. 339. Widok Wprowadzone pozycje dla kosztorysu tworzonego w kalkulacji


uproszczonej lub kosztorysu inwestorskiego.

Widok Działy kosztorysu


Widok Działy kosztorysu wywoływany z menu Widok (lub kliknięciem
na przycisku znajdującym się na pasku narzędzi) służy do przejrzenia
kosztorysu pod kątem zdefiniowanych działów. Widzimy na nim uszere-

348 NORMA PRO


gowane i ponumerowane działy wraz z nazwą i zakresem należących do
nich pozycji. Kliknięciem na przycisku Wstaw dział możemy zdefi-
niować nowy dział. W menu Pozycja i RMS polecenia dotyczące operacji
na pozycjach i elementach RMS nie są dostępne.

Rys. 340. Widok Działy kosztorysu.

Widok Przedmiar
Widok Przedmiar służy do oglądania i szczegółowej edycji obmiarów de-
klarowanych w kosztorysie, umożliwiając rozpisanie wszystkich składni-
ków wpływających na ich wartość oraz wprowadzenie komentarzy okre-
ślających, z czego dane wyliczenie wynika. Aby go wywołać, należy z
menu Widok wybrać polecenie Przedmiar lub kliknąć na przycisku
znajdującym się na głównym pasku narzędzi.
Na ekranie widoku Przedmiar (rys. 341) widzimy wyszczególnione pozy-
cje z numerem, podstawą wyceny, opisem, jednostką miary obmiaru i wy-
rażeniem, przy pomocy którego jest wyliczany obmiar. Dodatkowo mamy
kolumnę „Poszcz”, w której umieszczane są wartości wyrażeń i sum czę-
ściowych. Na końcu, w kolumnie „Razem”, wyświetlany jest obmiar su-
maryczny. Na pasku narzędzi znajdują się przyciski umożliwiające wsta-
wienie nowej pozycji oraz przyciski obsługujące edycję obmiarów.

Program do kosztorysowania 349


Rys. 341. Kosztorys w widoku Przedmiar.

Opis obmiaru edytujemy bezpośrednio w kosztorysie, dwukrotnie na nim


klikając. W ten sam sposób wchodzimy w edycję wiersza obmiaru.
Trzy pierwsze przyciski umożliwiają wstawienie działu, wybranie miejsca
wstawiania pozycji i wstawienie pozycji. Następne przyciski służą do edy-
cji obmiarów.
♦ Przycisk Wstawienie wyrażenia za aktualnym wierszem
umożliwia wstawienie pustego wiersza za wiersz bieżący i wpi-
sanie tam wyrażenia lub komentarza.
♦ Przycisk Wstawienie wyrażenia przed aktualnym wierszem
umożliwia wstawienie pustego wiersza przed wiersz bieżący.
♦ Przycisk Wstawienie sumy częściowej umożliwia wstawienie
wiersza podsumowującego część obmiaru.
♦ Przycisk Wstawienie końca obliczeń pomocniczych umożliwia
wstawienie wiersza kończącego obliczenia pomocnicze.
♦ Przycisk Wstawienie funkcji umożliwia wstawienie do wyraże-
nia funkcji obliczających powierzchnie i objętości niektórych fi-
gur geometrycznych, funkcji matematycznych, funkcji własnych
lub specjalnej funkcji do projektowania instalacji alarmowych.

350 NORMA PRO


♦ Przycisk Usuń zaznaczony wiersz umożliwia usunięcie pod-
świetlonego wiersza.
♦ Przycisk Wyrażenie wskazuje, czy w wierszu znajduje się wy-
rażenie (jeśli tak – jest wciśnięty). Pozwala również zamienić
komentarz na wyrażenie.
♦ Przycisk Komentarz wskazuje, czy w wierszu znajduje się ko-
mentarz (jeśli tak – jest wciśnięty). Pozwala również zamienić
wyrażenie na komentarz.
♦ Przycisk Suma częściowa wskazuje, czy w wierszu znajduje się
suma częściowa obmiaru (jeśli tak – jest wciśnięty) oraz umoż-
liwia zamianę wiersza na koniec obliczeń pomocniczych.
♦ Przycisk Koniec obliczeń pomocniczych wskazuje, czy wiersz
kończy obliczenia pomocnicze (jeśli tak – jest wciśnięty) oraz
umożliwia zamianę wiersza na sumę częściową.
♦ Przycisk Wybór wariantu pozwala przyporządkować obmiar
do wariantu.
♦ Przycisk Aktywuj wariant aktywnego elementu pozwala wy-
brać aktywny wariant.
W menu głównym widoku Przedmiar pojawia się nowe menu: Obmiar.
Większość jego poleceń odpowiada przyciskom z paska narzędzi i umoż-
liwia wstawienie nowego wiersza (Wstaw wiersz, Wstaw wiersz przed),
wstawienie symbolu sumy częściowej (Wstaw sumę częściową), znacz-
nika końca obliczeń pomocniczych (Wstaw koniec obl. pomocniczych),
wskazanie typu bieżącego wiersza obmiaru (Typ) oraz pozwala na zdefi-
niowanie i wstawienie stałych (Definicje stałych… i Wstaw stałą), okre-
ślenie klucza lokalizacji, jeśli włączymy opcję harmonogramowania (Klucz
lokalizacji…), przyporządkowanie wariantu (Ustaw wariant…),
zapamiętanie nowego wzoru (Zachowaj wzór…), wstawienie wzoru do
obmiaru (Wstaw wzór…), zaimportowanie obmiarów z innych programów
i ustawienie odpowiednich połączeń (Import obmiarów…) oraz aktuali-
zowanie obmiarów w kosztorysie wg tych połączeń (Aktualizuj…).

Widok Narzuty kosztorysu


Widok Narzuty kosztorysu ułatwia obejrzenie kosztorysu pod kątem
struktury narzutów, jak również umożliwia dodawanie i usuwanie narzutów
Program do kosztorysowania 351
oraz zmianę ich danych. W okienku widoku, na pasku narzędzi z lewej
strony znajduje się pole Wybór działu kosztorysu, a za nim przyciski
służące do dodania nowego i usunięcia już istniejącego narzutu .
Pole Wybór działu

Rys. 342. Kosztorys w widoku Narzuty kosztorysu.

W polu Wybór działu kosztorysu możemy wybrać cały kosztorys, dział


(jeśli w opcjach kosztorysu zadeklarowaliśmy istnienie narzutów indywi-
dualnych w działach i zostały one zdefiniowane) lub pozycję (jeżeli narzuty
liczone są pozycjami i określiliśmy indywidualny narzut na niektóre
pozycje).
W oknie widoku narzutów każdy element kosztorysu (dla którego okre-
ślono narzuty) ma swój obszar z wyświetlonymi wierszami reprezentują-
cymi zdefiniowane narzuty. Dostępne do edycji są tylko obszary tych na-
rzutów, które wpływają na narzuty wybranego elementu kosztorysu. I tak,
jeśli oglądamy narzuty pozycji, to możemy dla niej zmienić indywidualny
narzut w dziale, narzuty wspólne działów, nie możemy natomiast zmienić
ani dodać narzutu na cały kosztorys. Ta sama sytuacja będzie miała miej-
sce, gdy wybierzemy dział – narzuty kosztorysu nie będą dostępne, po-
nieważ nie mają żadnego wpływu na wartości narzutów działu.
Do edycji narzutu przechodzimy po dwukrotnym kliknięciu na jego wier-
szu lub po zaznaczeniu go i wybraniu polecenia Zmień narzut… z menu
Narzuty.
Nowy narzut dodajemy po kliknięciu prawym przyciskiem myszy na wier-
szu, za którym ma się znaleźć i wybraniu polecenia Dodaj narzut… Pole-
cenie to dostępne jest również w menu Narzuty. Podobnie postępujemy,
gdy usuwamy narzut, wywołując tylko polecenie Usuń narzut…

352 NORMA PRO


Widok Podsumowanie kosztorysu
W widoku Podsumowanie, który wywołujemy z menu Widok (lub kli-
kamy na przycisku ) zobaczymy podsumowanie całego kosztorysu
ze wszystkimi narzutami, wartościami pozycji uproszczonych (kolumna
„Uproszczone”) oraz z kosztami robocizny, materiałów i sprzętu.

Rys. 343. Podsumowanie kosztorysu.

Okno podsumowania posiada przyciski pozwalające na: odliczenie mate-


riałów inwestora od kosztów bezpośrednich – , odliczenie materiałów
inwestora w podsumowaniu – , dopasowanie kosztów robocizny do za-
łożonej wartości kosztorysu – , przejście do widoku narzutów – .W
polu ze strzałką nazwanym Wybór działu kosztorysu możemy wybierać
podsumowanie całego kosztorysu lub interesujących nas działów.
Wiersze, które dają się zaznaczyć przerywaną linią można skopiować do
Schowka poleceniem Kopiuj z menu Edycja.

Program do kosztorysowania 353


Przegląd i edycja cen w kosztorysie
Jeśli chcemy obejrzeć kosztorys pod kątem cen, z menu Widok wybieramy
polecenie Ceny, a następnie w zależności od tego, które ceny nas interesują
polecenie Robocizna, Materiały, Sprzęt lub Wszystkie. Odpowiednikiem
polecenia Ceny jest przycisk znajdujący się na pasku narzędzi.

Rys. 344. Widok wszystkich cen.

Ceny elementów RMS można edytować bezpośrednio w oknie widoku cen,


a przy pomocy przycisków można wykonać sortowanie, wyszukiwanie i
przełączenie się na inne widoki.
♦ Przyciski Edycja cen robocizny, Edycja cen materia-
łów, Edycja cen sprzętu, przełączają na widok cen od-
powiednio robocizny, materiałów i sprzętu.
♦ Przycisk Zestawienie cen przełącza na widok cen wszystkich
elementów.
♦ Przycisk Szukaj RMS umożliwia wyszukanie elementu RMS w
bieżącej bazie cenowej.
♦ Przycisk Pozycje zawierające RMS wywołuje okno z listą
pozycji, w których występuje zaznaczony element.
♦ Przycisk Zmiana sortowania przełącza sposób wyświetlania
elementów: według indeksów, alfabetycznie według nazw,
według wartości lub według grup.

354 NORMA PRO


♦ Przycisk Ceny wszystkie/niezerowe/zerowe służy do zmiany
wyświetlania cen: wszystkich nakładów, tylko cen niezero-
wych lub tylko cen zerowych.
Jeśli chcemy poprawić jakąś cenę, dwukrotnie klikamy na pozycji ją za-
wierającej i w oknie danych RMS, w polu cena wpisujemy właściwą
wartość.

Widok skrócony
Widok skrócony jest bardzo wygodną, poprawiającą czytelność i ułatwiającą
manipulowanie jego elementami, formą przedstawienia kosztorysu.

Rys. 345. Widok skrócony widoku Kosztorys.

Dane elementu (pozycji, nakładu, działu) w tym widoku wyświetlane są


tylko w jednym wierszu, niezależnie od tego, ile faktyczne wierszy zaj-
mują. Widok skrócony można stosować, gdy kosztorys znajduje się w
każdym widoku.

Aby przejść do widoku skróconego, należy kliknąć na przycisku znaj-


dującym się na pasku narzędzi głównych.

Program do kosztorysowania 355


Widoki Wykonanie robót
Na widok Wykonanie robót (z menu Widoki) składają się widoki zwią-
zane z wprowadzaniem i rozliczaniem wykonanych robót. Są to widoki
Wykonane roboty, Rachunek ilościowy i Zbiorczy rachunek ilościowy.
Widoki te są dostępne tylko wtedy, gdy w opcjach kosztorysu, na karcie
‘Opisy’ zaznaczono opcję Rozliczanie wykonanych robót.
W wyżej wymienionych widokach znajdują się przyciski, przy pomocy
których można przejść do innych widoków oraz pola wyboru okresów
rozliczeniowych i terminów wykonanych robót.

Widok Wykonane roboty


Wszystkie operacje rozliczania wykonanych robót przeprowadzamy w wi-
doku Wykonanie robót, do którego przechodzimy po wybraniu sekwencji
poleceń Wykonanie robót | Wykonane roboty z menu Widok (rys. 346).
Drzewo elementów kosztorysu jest teraz przedstawione w trochę innej
postaci. Poszczególne pozycje i działy mają z lewej strony ikony, które w
formie małych wykresów kołowych przedstawiają procent wykonanych
robót w danym okresie rozliczeniowym. W górnej części drzewa znajduje
się dodatkowa opcja %, której włączenie powoduje wyświetlenie w formie
liczbowej procentu wykonanych robót.
W oknie wykonanych robót na pasku narzędzi znajdują się następujące
przyciski:
♦ Przycisk Wykonane roboty umożliwia przełączenie się na widok
wykonanych robót.
♦ Przycisk Rachunek ilościowy robót umożliwia przejście do okna
zawierającego ilościowe zestawienie wykonanych robót w
wybranym okresie rozliczeniowym.
♦ Przycisk Zbiorczy rachunek ilościowy umożliwia obejrzenie
zestawienia ilościowego wykonanych robót w działach w wy-
branym okresie rozliczeniowym.
♦ Przycisk Niezerowe wartości robót służy do włączenia lub wy-
łączenia pokazywania robót o zerowych wartościach w danym
okresie rozliczeniowym. Jeśli przycisk jest wciśnięty, po-
kazywane są tylko niezerowe roboty.

356 NORMA PRO


♦ Przycisk Dodanie wiersza za aktualnym umożliwia dodanie w
bieżącej pozycji nowego wiersza rozliczenia.
♦ Przycisk Usunięcie wiersza służy do usunięcia zaznaczonego
wiersza rozliczenia.
♦ Przycisk Wykonanie robót umożliwia wywołanie okna do zdefi-
niowania częściowego wykonania robót.

Rys. 346.Okno widoku Wykonanie robót.

Oprócz przycisków na pasku umieszczone jest pole umożliwiające wybór


widocznych na ekranie okresów.
Pole Okres rozliczeniowy służy do wyboru pokazywa-
nego na ekranie okresu rozliczeniowego. Po kliknięciu
na strzałce ukaże się lista zadeklarowanych okresów, z
której wybrać można Wszystkie okresy obrachunkowe i
wtedy zobaczymy pozycje rozliczane we wszystkich okresach lub inny
okres i wtedy zobaczymy pozycje rozliczane w tym właśnie okresie.
W oknie rozliczeń pokazywane są kolumny i dane opisane poniżej.
W wierszu pozycji, pod jej numerem katalogowym
umieszczonym w kolumnie „Za okres” widnieją
terminy kolejnych okresów, dla których wprowa-
dzono wykonanie robót. W kolumnie „Wyliczenie
wykonanych robót” pod opisem pozycji wyświetlona
jest wyrażenie opisujące wykonaną ilość, w kolumnie
„Ilość” – ilość wykonanych robót, w kolumnie „Razem” – całkowita ilość
Program do kosztorysowania 357
do wykonania, a pod nią, w wierszu „Razem wykonano”, ilość wykona-
nych robót narastająco.
Edycję terminów i ilości wykonanych robót przeprowadzamy bezpośrednio
w wierszu rozliczenia. Dwukrotne kliknięcie na nazwie okresu rozlicze-
niowego w kolumnie „Za okres” umożliwia wybór podokresu lub edycję
terminu wykonanych robót. Jeśli w okresach rozliczeniowych zostały
określone ich terminy, to do pola tego można wpisać datę. Wpisanie daty
nie mieszczącej się w zadeklarowanych okresach spowoduje wyświetlenie
komunikatu o błędzie. Po dwukrotnym kliknięciu w kolumnie „Wyliczenie
wykonanych robót” możemy wprowadzać i edytować obmiar wykonanego
dla wybranej pozycji w wybranym okresie rozliczeniowym. Jeśli obmiar
wprowadzamy jako procent całości, za liczbą musimy wpisać znak %.
Zaznaczony wiersz (wiersze) rozliczenia można usunąć kliknięciem na
przycisku lub wywołując polecenie Usuń wiersz z menu Roboty.

Widok Rachunek ilościowy


Widok Rachunek ilościowy wybieramy z menu Widok | Wykonane ro-
boty. Widok ten został pokazany na rys. 347.

Rys. 347. Widok Rachunek ilościowy.

Na widoku mogą zostać pokazane następujące kolumny:


• „Lp.” – numer pozycji,
• „Nazwa elementu”– nazwa (opis) pozycji;
• „j.m” – jednostka obmiaru;
• „Il.całkowita” – całkowita ilość robót do wykonania;

358 NORMA PRO


• „Cena” – aktualna cena jednostkowa;
• „Wart.całkowita – całkowita wartość pozycji w aktualnych cenach;
• „Il.wyk.poprzednio” – ilość wykonana w poprzednich okresach rozra-
chunkowych (bez bieżącego);
• „Wart.wyk.poprzednio” – wartość robót wykonana w poprzednich okre-
sach rozrachunkowych;
• „Cena w okresie obrach.”– cena w bieżącym okresie rozrachunkowym;
• „Il. w okresie obrach.” – ilość wykonanych robót w wybranym okresie
rozrachunkowym;
• „Wart. w okresie obrach.” – wartość wykonanych robót w wybranym
okresie rozrachunkowym;
• „Il. wykonana” – ilość wszystkich wykonanych robót ;
• „Wart. wykonana” – wartość wszystkich wykonanych robót;
• „Il.do wykonania” – ilość pozostała do wykonania;
• „Wart. do wykonania” – wartość pozostała do wykonania;
• „Zaawansowanie%” – procent zaawansowania robót.
W widoku tym, w wybranym okresie rozliczeniowym, można również
modyfikować obmiary, ponieważ pole Obmiar wykonanych robót jest
aktywne.
Na ekranie nie są pokazane wszystkie opisane wyżej kolumny. Te, które re-
prezentują interesujące nas wielkości, można dołączyć do widoku w oknie
opcji wyświetlania kosztorysu (karta ‘Opcje kolumn’).

Widok Zbiorczy rachunek ilościowy


Widok Zbiorczy rachunek ilościowy wybieramy z menu Widok | Wyko-
nane roboty. Na widoku pokazane są wartości wykonanych robót dla
wszystkich działów oraz podsumowanie kosztorysu dla wybranego okresu
rozrachunkowego.

Program do kosztorysowania 359


Rys. 348. Widok Zbiorczy rachunek ilościowy.

Domyślnie na widoku wyświetlone są kolumny „L.p.”, „Nazwa” oraz


„Wart. w okresie obrachunkowym”. Korzystając z karty ‘Opcje kolumn’
opcji wyświetlania kosztorysu można do widoku dołączyć kolumny „Wart.
kosztorysowa”, „Wart.wyk.poprz”, „Wart. wykonana”, „Wart. do
wykonania” i „Zaawansowanie%”

Widok Warianty danych


W widoku Warianty danych możemy przeglądać, edytować, usuwać, do-
dawać nowe warianty, wybierać warianty aktywne, łączyć ze sobą grupy
wariantów i wyszukiwać warianty optymalne. Widok wariantów pojawia
się obok, a nie zamiast aktualnie wyświetlonego widoku. Wraz ze zmianą
widoku w menu głównym zostanie dodane menu Warianty z poleceniami
umożliwiającymi wykonywanie różnych operacji na wariantach.
Po wywołaniu polecenia Warianty danych z menu Widok pokaże się
okno z drzewem wariantów. W drzewie widać grupy wariantów oraz jako
gałęzie – poszczególne warianty wraz z informacją o wartości kosztorysu i
o procencie podwyższenia czy obniżenia wartości w stosunku do wybra-
nego wariantu (rys. 349).

360 NORMA PRO


Rys. 349. Widok Warianty danych.

Domyślnie w drzewie wyświetlane są warianty zdefiniowane globalnie.


Jeśli chcemy mieć widoczne wszystkie warianty, z menu Warianty wy-
bieramy polecenie Prezentacja wariantów… i w wyświetlonym oknie
zaznaczamy opcję Pokazywane lokalne grupy wariantów.

Aktywacja wariantów
Dany wariant aktywujemy kliknięciem na jego nazwie. Jeśli na przykład
wybierzemy parkiet jesionowy, to z lewej strony nazwy jesionowy pojawi
się znak , a z prawej w nawiasach – wartość kosztorysu dla tego wa-
riantu. Jak widać na rys. 349, wtedy dla innych wariantów pojawią się
znaki lub w różnych kolorach (wariant bukowy jest tańszy o 0,7
%).

Oznaczenie wariantów
Symbole umieszczone z lewej strony nazw wariantów informują, czy i w
jakim zakresie wartość kosztorysu dla aktualnie wybranego wariantu różni
się od założonej wartości kosztorysu. Znak minus pokazuje, że wartość
kosztorysu jest mniejsza od założonej, znak plus , że jest większa a znak
– że jest równa tej wartości, zaś kolor symbolu – w jakim zakresie
procentowym się mieści. Domyślnie, jako wartość, do której wykonuje się
porównanie jest wartość kosztorysu, co oznacza, że z lewej strony wszyst-
kich aktywnych wariantów pojawi się symbol . Kolor znaków plus i mi-
nus zależy od tego, w jakim zakresie plasuje się obliczona różnica.

Program do kosztorysowania 361


Opis symboli wraz i z informacją o zakresach zostanie wyświetlony po
wywołaniu polecenia Prezentacja wariantów… z menu Warianty.

Rys. 350. Opis symboli występujących w drzewie wariantów.

Domyślnie w drzewie wariantów wyświetlane są warianty zdefiniowane


globalnie. Jeśli chcemy mieć widoczne wszystkie warianty, zaznaczamy
opcję Pokazywane lokalne grupy wariantów. W polach od i do wpisujemy
procent zmniejszenia lub zwiększenia wartości, jaki związany jest z danym
symbolem.
Dla symbolu możemy wybrać, czy ma obrazować wartość kosztorysu
czy też dokładnie określoną wartość.

Wyszukiwanie najlepszych wariantów


Polecenie Znajdź warianty z menu ‘Warianty’ umożliwia znalezienie i
aktywowanie tych wariantów, które spełniają warunki narzucone na war-
tość kosztorysu. W oknie z rys. 351, w grupie ‘Wartość kosztorysu’ decy-
dujemy, czy kryterium wyboru ma być minimalna, maksymalna czy okre-
ślona wartość kosztorysu. W części ‘Przeszukiwane warianty grup’ z listy
znajdującej się z lewej strony przenosimy do prawej listy te grupy wa-
riantów, wśród których szukamy wariantów optymalnych.

362 NORMA PRO


Rys. 351.Określanie warunków wyszukiwania wariantów.

Po kliknięciu na OK w kosztorysie zostaną przeszukane grupy znajdujące


się na prawej liście i uaktywnione te warianty, dla których jest spełniony
warunek określony w grupie ’Wartość kosztorysu’.

Lista elementów, w których został użyty dany wariant


Jeśli w drzewie klikniemy na grupie wariantów, możemy obejrzeć listę
pozycji (lub działów), w których dana grupa była użyta. Do tego celu służy
polecenie Warianty użyte w… z menu Warianty.

Rys. 352. Lista pozycji, w których była użyta grupa wariantów ‘Okładziny’.

Łączenie wariantów
Jeśli w kosztorysie wystąpią grupy wariantów, które się wzajemnie uzu-
pełniają, można je połączyć w jedną grupę. Jeśli na przykład mamy wa-
rianty parkietów: „jesionowy”, „dębowy” i „bukowy” w grupie „Parkiet” i
klepkę „Klon” i ”Buk” w grupie „Klepka”, to do grupy „Parkiet” można
dołączyć wariant „Klon” z grupy „Klepka”.
Program do kosztorysowania 363
Aby połączyć warianty, należy wybrać polecenie Połącz grupy warian-
tów… z menu Warianty ((lub w oknie Ustawienie wariantu kliknąć na
przycisku Dołącz inne).

Rys. 353. Łączenie wariantów. Do grupy Parkiet zostanie dołączona grupa Klepka.
Na rysunku z prawej do grupy Parkiet dołączono wariant klon, a wariant Buk
powiązano z wariantem bukowy. Po takim połączeniu zniknie grupa Klepka, a w
grupie Parkiet znajdzie się dodatkowo wariant Klon.

Jeśli warianty w grupach się różnią, zostanie pokazane okno, w którym


decydujemy, które warianty dodać, usunąć lub jak przyporządkować je
sobie nawzajem. Wzajemną odpowiedniość wariantów uzyskujemy klika-
jąc na nazwie wariantu w lewym polu i na równoważnej mu nazwie wa-
riantu w prawym polu.

364 NORMA PRO


18. ZESTAWIENIA
W programie Norma Pro można wykonać zestawienia materiałów, sprzętu,
robocizny, materiałów inwestora, wyświetlić tabelę elementów scalonych,
statystykę oraz listę pozycji. Każde zestawienie daje się obejrzeć tak, jak
będzie wydrukowane (polecenie Podgląd wydruku…) oraz wydrukować
na drukarce. To, które kolumny mają być widoczne w zestawieniu ustawia
się w opcjach wyświetlania. Okno opcji otwiera się, gdy dwukrotnie klik-
niemy na nagłówku zestawienia lub gdy z menu Opcje wybierzemy pole-
cenie Wyświetlania…
Te wiersze zestawień, które dają się zaznaczyć można skopiować do
Schowka poleceniem Kopiuj z menu Edycja.

Zestawienie materiałów
Okno zestawienia materiałów otrzymamy po wybraniu poleceń Zestawie-
nia RMS | Materiały z menu Widok lub kliknięciu na przycisku znaj-
dującym się na głównym pasku narzędzi.

Rys. 354. Zestawienie materiałów.

W oknie zestawienia znajduje się informacja o kolejnych materiałach


umieszczona w następujących kolumnach: „Lp” – liczba porządkowa,
„Nazwa” – nazwa materiału, „J.m.” – jednostka miary, „Ilość” – potrzebna
ilość materiału, „Il inw.” – ilość materiału inwestora, „Il wyk.” – ilość ma-
teriału wykonawcy, „Cena jedn.” – cena jednostki materiału, „Wartość” –
wartość materiału, „Grupa” – grupa materiałowa, do której zaliczyliśmy
materiał. Jeśli w opcjach kosztorysu ustawione były ceny dostawcy, do-

Program do kosztorysowania 365


datkowo zobaczymy kolumny „Dostawca”, „Cena dostawcy”, „Rabat
maksymalny” i „Rabat dostawcy”.
Na górze okna umieszczony jest pasek narzędzi, na którym znajdują się
pola i przyciski służące do manipulowania materiałami oraz do przełącza-
nia na inne zestawienia.
♦ Pole Wybór działu kosztorysu, w którym można
wybrać dział kosztorysu, a co za tym idzie zestawienie
materiałów (robocizny, sprzętu, materiałów inwestora) w nim wystę-
pujących.
♦ Przycisk Materiały inwestora, który umożliwia przejście do
zestawienia materiałów inwestora.
♦ Przycisk Szczegółowe zestawienie materiałów, który umożli-
wia przejście do szczegółowego zestawienia materiałów z wy-
szczególnieniem pozycji, do których należą.
♦ Przycisk Zestawienie materiałów działami, który pozwala
przejść do zestawienia materiałów z wyszczególnieniem dzia-
łów.
♦ Przycisk Zestawienie robocizny działami, który pozwala
przejść do zestawienia robocizny z wyszczególnieniem dzia-
łów.
♦ Przycisk Zestawienie sprzętu działami, który pozwala przejść
do zestawienia sprzętu z wyszczególnieniem działów.
♦ Przycisk Usuń element, przy pomocy którego można usunąć
podświetlony materiał (lub inny element) ze wszystkich pozy-
cji, w których występuje.
♦ Przycisk Połącz RMS-y, który umożliwia połączenie podświe-
tlonego elementu z innym, występującym w kosztorysie ele-
mentem wybranym przez nas z listy.
♦ Przycisk Szukaj RMS umożliwiający wyszukanie elementu w
aktualnie używanej bazie cenowej.
♦ Przycisk Pozycje zawierające RMS, przy pomocy którego
można zobaczyć listę pozycji, w których występuje dany ele-
ment.

366 NORMA PRO


♦ Przycisk Zmiana sortowania przełączający sposób wyświe-
tlania elementów: według indeksów, alfabetycznie według
nazw, według wartości, według grup, dostawców i indeksów u
dostawców..
♦ Przycisk Ceny wszystkie/niezerowe/zerowe służący do
zmiany wyświetlania cen: wszystkich nakładów, tylko cen
niezerowych lub tylko cen zerowych.
♦ Przycisk Całość inwestora, przy pomocy którego można wpro-
wadzić do danych materiału ilość inwestora równą całej ilość
materiału.
♦ Pole Okres rozrachunkowy, w którym można wy-
brać okres rozliczeniowy, dla którego zostanie
wyświetlone zestawienie materiałów (robocizny,
sprzętu, materiałów inwestora).
W menu głównym zmienia się zawartość menu RMS…, które teraz za-
wiera następujące polecenia:
♦ Zmień RMS… – umożliwiające zmianę danych wyróżnionego ele-
mentu lub nawet zamianę na inny element. Jeśli zaznaczymy kilka
materiałów, dostępne stanie się po-
lecenie Zmień grupę materiałową…,
przy pomocy którego można je
przyporządkować wybranej grupie
materiałowej.
♦ Ilość inwestora… – pozwalające na edytowanie ilości materiałów
inwestora;
♦ Stawka kosztów transportu… –
pozwalające na określenie kosztów
transportu dla materiałów zazna-
czonych lub należących do kon-
kretnej grupy w przypadku, gdy
koszty transportu są doliczane do
ceny jednostkowej.
♦ Usuń RMS – umożliwiające usunięcie wyróżnionego elementu)
♦ Połącz RMS… – przy pomocy którego można połączyć wyróżniony
element z innym pokazanym na liście;

Program do kosztorysowania 367


♦ Lista pozycji… – umożliwiające wyświetlenie listy pozycji, do których
należy dany element;
♦ Szukaj i zastąp RMS… – pozwalające na przeszukanie cenników, kar-
toteki RMS lub innego kosztorysu i ewentualne zastąpienie wybranym
elementem elementu wyróżnionego;
♦ Dodaj do cennika – umożliwiające dodanie elementu do wybranego
lub aktualnego cennika
♦ Dodaj do kartoteki RMS – służące do dodania elementu do kartoteki
RMS;
♦ Sortowanie – pozwalające wyświetlać elementy według indeksów,
nazw, wartości i grup;
♦ Selekcja – umożliwiające wybranie elementów z cenami zerowymi,
niezerowymi lub wszystkich.
Dwukrotne kliknięcie na wierszu elementu zawierającego daną cenę spo-
woduje przejście do okna edycji odpowiadającego mu nakładu.
Zestawienie materiałów można uzyskać dla całego kosztorysu lub dla
konkretnego działu, wystarczy tylko w polu Wybór działu kosztorysu wy-
brać z listy Cały kosztorys lub nazwę działu (poddziału). Jeśli w koszto-
rysie zdefiniowane zostały okresy rozliczeniowe, zostaje uaktywnione pole
wyboru Okresy rozrachunkowe i wtedy można wykonać zestawienie dla
konkretnego okresu lub dla wszystkich okresów rozliczeniowych.

Szczegółowe zestawienie materiałów


Okno szczegółowego zestawienia materiałów (rys. 355) otrzymamy po wy-
braniu poleceń Zestawienia RMS | Szczegółowe zest.mat. z menu Widok
(jeśli już jesteśmy w oknie zestawienia elementów RMS, wystarczy kliknąć
na przycisku ). Zawiera ono dodatkowe informacje interesujące inwe-
stora i wykonawcę: obmiar (kolumna „Obmiar”), normę zużycia
(„Norma”), ilość („Ilość”), cenę jednostkową („Cena jedn.”) i wartość
materiału („Wartość”). W kolumnie „Nazwa” umieszczona jest nazwa
elementu, a pod nią spis pozycji, w których element występuje.
Szczegółowe zestawienie materiałów można uzyskać dla całego kosztorysu
lub dla konkretnego działu, wystarczy tylko w polu Wybór działu
kosztorysu wybrać z listy Cały kosztorys lub nazwę działu (poddziału).

368 NORMA PRO


Pasek narzędzi i polecenia menu dotyczące podświetlonego elementu są
takie same, jak dla zwykłego zestawienia materiałów.

Rys. 355. Okno szczegółowego zestawienia materiałów.

Materiały inwestora
Jeśli w oknie zestawienia materiałów klikniemy na przycisku lub z
menu Widok wybierzemy polecenia Zestawienia RMS| Materiały inwe-
stora, pokaże nam się okienko, w którym wyszczególnione będą materiały
inwestora wraz z informacją o ich ilości, cenach i wartości. Przyciski paska
narzędzi i polecenia menu RMS są takie same, jak dla zwykłego ze-
stawienia.

Zestawienie materiałów działami


Okno zestawienia materiałów działami (rys. 355) otrzymamy po wybraniu
poleceń Zestawienia RMS | Zest. materiał. w działach z menu Widok
(jeśli już jesteśmy w oknie zestawienia elementów RMS, wystarczy kliknąć
na przycisku ).
W kolumnie „Nazwa” oprócz nazwy materiału znajduje się informacja, w
których działach materiał ten występuje. Pozostałe kolumny mają znacze-
nie takie same jak dla normalnego zestawienia materiałów.
Jeśli w polu Wybór działu kosztorysu wybierzemy nazwę działu zawiera-
jącego poddziały, to uzyskamy zestawienie materiałów dla tego działu
uporządkowane poddziałami.

Program do kosztorysowania 369


Rys. 356. Zestawienie materiałów działami.

Zestawienie materiałów w okresach rozliczeniowych


Okno zestawienia materiałów w okresach rozliczeniowych (rys. 357)
otrzymamy po wybraniu poleceń Zestawienia RMS | Zest. materiał. w
okresach z menu Widok

Rys. 357. Zestawienia materiałów w okresach rozliczeniowych.

W kolumnie „Nazwa” oprócz nazwy materiału znajduje się informacja, w


których okresach rozliczeniowych materiał był rozliczany i w jakiej ilości
został zużyty. Za nazwami okresów wyświetlane są dwa wiersze „Razem
użyto” i „Pozostało” z podsumowaniem zużycia i pozostałą ilością mate-
riału.

370 NORMA PRO


Jeśli w polu Wybór działu kosztorysu wybierzemy nazwę działu, uzyskamy
zestawienie materiałów dla tego działu.

Zestawienie robocizny
Zestawienie robocizny możemy uzyskać po wybraniu polecenia Zestawie-
nia RMS | Robocizna z menu Widok lub kliknięciu na przycisku znaj-
dującym się na głównym pasku narzędzi (rys. 358).

Rys. 358. Okno zestawienia robocizny.

Okno zestawienia robocizny jest bardzo podobne do okna zestawienia


materiałów i zawiera te same pola i przyciski, natomiast pokazywane są
tylko kolumny „Lp”, „Nazwa”, „Jm”, „Ilość”, „Cena jedn.” i „Wartość”.
Jeśli w zestawieniu dwukrotnie klikniemy na wybranym wierszu, przej-
dziemy do okna edycji danych elementu mu odpowiadającego.
Zestawienie robocizny można uzyskać dla całego kosztorysu lub dla kon-
kretnego działu, wystarczy tylko w polu Wybór działu kosztorysu wybrać z
listy Cały kosztorys lub nazwę działu (poddziału).

Zestawienie robocizny działami


Okno zestawienia robocizny działami Rys. 359) otrzymamy po wybraniu
poleceń Zestawienia RMS| Zest. robocizny w działach z menu Widok
(jeśli już jesteśmy w oknie zestawienia elementów RMS, wystarczy kliknąć
na przycisku ).

Program do kosztorysowania 371


Rys. 359. Zestawienie robocizny działami.

Zestawienie robocizny w okresach rozliczeniowych


Okno zestawienia robocizny w okresach rozliczeniowych (rys. 360) otrzy-
mamy po wybraniu poleceń Zestawienia RMS | Zest. robocizny w
okresach z menu Widok

Rys. 360. Zestawienie robocizny w okresach rozliczeniowych.

Zestawienie sprzętu
Zestawienie sprzętu możemy uzyskać po wybraniu polecenia Zestawienia
RMS | Sprzęt z menu Widok lub kliknięciu na przycisku znajdującym
się na pasku narzędzi. Okno zestawienia wygląda tak samo jak okno zesta-
wienia robocizny.

372 NORMA PRO


Rys. 361. Okno zestawienia sprzętu.

Zestawienie sprzętu można uzyskać dla całego kosztorysu lub dla kon-
kretnego działu, wystarczy tylko w polu Wybór działu kosztorysu wybrać z
listy Cały kosztorys lub nazwę działu (poddziału).
Jeśli w zestawieniu dwukrotnie klikniemy na wybranym wierszu, przej-
dziemy do okna edycji danych odpowiadającego mu sprzętu.

Zestawienie sprzętu działami


Okno zestawienia sprzętu działami (rys. 362) otrzymamy po wybraniu
poleceń Zestawienia RMS| Zest. sprzętu w działach z menu Widok (jeśli
już jesteśmy w oknie zestawienia elementów RMS, wystarczy kliknąć na
przycisku ).

Rys. 362. Zestawienie sprzętu działami.

Program do kosztorysowania 373


Zestawienie sprzętu w okresach rozliczeniowych
Okno zestawienia sprzętu w okresach rozliczeniowych (rys. 363) otrzy-
mamy po wybraniu poleceń Zestawienia RMS | Zest. sprzętu w okresach
z menu Widok

Rys. 363. Zestawienie sprzętu w okresach rozliczeniowych.

Tabela elementów scalonych


Tabela elementów scalonych w nieco inny sposób niż widok Podsumowa-
nie, pokazuje podsumowanie kosztorysu. Jeśli dla działów lub dla koszto-
rysu wprowadziliśmy parametry ekonomiczno-techniczne, to będą one
widoczne tylko w tabeli elementów scalonych. W takim przypadku infor-
muje ona nas, jak kształtują się koszty działów lub całego kosztorysu na
wcześniej zdefiniowaną jednostkę przeliczeniową.
Do zestawienia elementów scalonych przechodzimy po wybraniu polecenia
Zestawienia | Tabela elem. scalonych z menu Widok lub kliknięciu na
przycisku znajdującym się na głównym pasku narzędzi (rys. 364).
W tabeli znajdują się następujące kolumny: „Nazwa”, w której wyświe-
tlona jest nazwa działu, „Robocizna”, „Materiały” i „Sprzęt”, w których
pokazana jest wartość robocizny, materiałów i sprzętu, „Kp”, „Kz”, „T”,
„Dpr” i „Z” (i inne) opisują narzuty zdefiniowane w działach w danym
kosztorysie (indywidualne lub wspólne), „RAZEM” zawiera koszty suma-
ryczne w dziale, „j.el.” – jednostkę miary elementu, ”il.j.el.” – liczbę jed-
nostek elementarnych, zaś „wart.j.el.” – wartość jednostki. Dla wszystkich

374 NORMA PRO


działów wszystkie kolumny są podsumowane w wierszu „RAZEM netto”.
Za wierszem tym w kolejnych wierszach kolumny „RAZEM” wyświetlone
są wartości narzutów na cały kosztorys. W wierszu „RAZEM brutto”
i kolumnie „RAZEM” znajduje się wartość całego kosztorysu.

Rys. 364. Pełna tabela elementów scalonych.

Jeśli w kosztorysie znajdują się pozycje uproszczone, pojawia się kolumna


„Uproszczone”, w której wyświetlona jest różnica między wartością pozy-
cji uproszczonej, a wartością tej samej pozycji wyliczonej na podstawie
RMS-ów wchodzących w jej skład. Jeśli pozycja nie posiada wyszczegól-
nionych RMS-ów, bo na przykład jest wstawiana z cennika pozycji, w
kolumnie tej wyświetlana jest wartość pozycji uproszczonej. Jeśli pozycja
została uproszczona, a jej cena jednostkowa wyliczana jest z cen RMS-ów
(zaznaczona opcja wylicz z cen jednostkowych RMS na karcie ‘Ceny
jednostkowe’ danych pozycji), to kolumna ta jest pusta. W przypadku gdy
cena jednostkowa pozycji nie jest wyliczona z cen RMS-ów ale wartość
pozycji jest inna niż wynikająca z wyliczenia, w kolumnie „Uproszczone”
zostanie wyświetlona różnica między tymi wartościami. Różnica ta może
być ujemna, gdy wartość pozycji jest mniejsza niż wartość wyliczona z
RMS-ów.
Tabelę elementów scalonych można pokazać w postaci pełnej lub bez da-
nych o jednostkach elementarnych, z uwzględnieniem poddziałów lub bez
nich, co deklarujemy w opcjach kosztorysu, karta ‘Widok zestawień’,
grupa ‘Tabela elementów scalonych’.
Jeśli w tabeli dwukrotnie klikniemy na wierszu działu, przejdziemy do okna
edycji narzutów na ten dział. Jeżeli klikniemy dwukrotnie na wierszu
narzutu, przeniesiemy się do okna edycji narzutów na cały kosztorys.

Program do kosztorysowania 375


Zestawienie pozycji
Oprócz widoku Wprowadzone pozycje mamy dostępne zestawienie po-
zycji, które wywołujemy poleceniem Pozycje z menu Widok | Zesta-
wienia.

Rys. 365. Zestawienie pozycji w dziale PARTER..


W oknie takim, jak na rys. 365 możemy wybrać dział, dla którego zesta-
wienie jest wykonane, sortować pozycje według różnych kolumn (przycisk
), pokazać wszystkie pozycje lub tylko te z cenami zerowymi lub
niezerowymi (przycisk ), przyporządkować pozycję do wariantu
(przycisk ) oraz wybrać aktywny wariant (przycisk ). W miarę po-
trzeby można wyświetlić dodatkowe kolumny: „Klucz wykonawczy”,
„Cena jedn.”, „C.j.R”, „C.j.M”, „C.j.S” i „C.j.RS” (ceny jednostkowe ro-
bocizny, materiałów, sprzętu i sumy robocizny i sprzętu), wartości RMS z
uwzględnieniem narzutów (R+narzuty, M+narzuty, S+narzuty) lub bez,
„Narzuty” (wartości narzutów), „Uproszczone” (różnica między wartością
pozycji uproszczonej a wartością tej pozycji wyliczonej z RMS-ów),
„Rusztowania” i „Wariant danych”.
Dwukrotne kliknięcie na wierszu pozycji poza kolumną „Opis” przeniesie
nas do okna edycji pozycji. Dwukrotnie kliknięcie na kolumnie „Opis”
wprowadzi nas w tryb edycji opisu.
Dzięki możliwości sortowania według każdej kolumny, na przykład według
wartości pozycji, łatwo w zestawieniu wyłapać nieprawidłowości
występujące w kosztorysie.

376 NORMA PRO


Tworzenie nowego widoku dla zestawienia pozycji
Jeśli znajdujemy się w zestawieniu pozycji, w menu Zestawienia pojawia
się dodatkowe polecenie
Nowy widok pozycji.
Przy pomocy tego polece-
nia można zdefiniować
własny widok pozycji, zawierający takie ko-
lumny, jakie są nam potrzebne.
Po wybraniu polecenia pojawia się okno opcji wyświetlania kosztorysu, w
którym nadajemy nazwę nowemu widokowi oraz określamy, jakie kolumny
mają być w nim wyświetlane. Nazwę widoku wpisujemy w polu Nazwa:
znajdującym się na karcie ‘Ogólne’ (rys. 366). Po określeniu innych opcji i
kliknięciu na OK pozycje zostaną pokazane w nowym widoku.

Rys. 366. Okno opcji wyświetlania kolumn w trybie definiowania nowego widoku
zestawienia pozycji.

Zdefiniowany widok pozycji można zapamiętać klikając na przycisku


Zapisz domyślne. Wtedy jest on dostępny dla innych kosztorysów i może
być wczytany przyciskiem Wczytaj domyślne.
Powtórnie wywołując polecenie Nowy widok pozycji można zdefiniować
następne widoki (na przykład w następnym widoku o nazwie WidokKluczy
wprowadzono kolumnę „Klucz wykonawczy”). Jeśli znowu użyjemy
Program do kosztorysowania 377
przycisku Zapisz domyślne, to nowy widok dopisze się do listy już za-
pamiętanych widoków
Jeśli znajdziemy się w innym w innym kosztorysie i chcemy, aby do-
myślnym widokiem zestawienia pozycji był jeden z widoków, które były
zapamiętane, w oknie z rys. 366 klikamy na przycisku Wczytaj domyślne.
W wyświetlonym oknie dostaniemy listę tych widoków (rys. 367). Wybie-
ramy ten, przy pomocy którego chcemy wyświetlić zestawienie i klikamy
na OK. Jeśli wybierzemy opcję Domyślna, widokiem pozycji zostanie
widok zaproponowany przez program.

Rys. 367. Okno wyboru widoku pozycji.

Nowe widoki pozycji definiowane dla danego kosztorysu są razem z nim


pamiętane. Aby wyświetlić kosztorys w jednym z tych widoków,
klikamy na strzałce umieszczonej obok
przycisku znajdującym się na głównym
pasku narzędzi, a następnie wybieramy go z
listy.
Niepotrzebny widok można usunąć w następujący sposób: przełączamy się
na ten widok i z menu Widok wybieramy polecenia Zestawienia | Usuń
widok pozycji.

Statystyka
Do tabeli statystyki przechodzimy po wybraniu polecenia Zestawienia |
Statystyka z menu Widok (rys. 368). W tabeli zostaje wyświetlona infor-
macja o procentowym udziale poszczególnych elementów w stosunku do
wartości w dziale i całkowitej wartości kosztorysu.
W informacji o wybranym dziale, w pierwszym wierszu w kolumnach
„Rob”, „Mat”, „Sprz” znajduje się procent danego nakładu w stosunku do
wartości całego kosztorysu, zaś w wierszu drugim procent tego samego

378 NORMA PRO


nakładu w stosunku do wartości całego działu. W kolumnie „RAZEM”,
wyświetlony jest procent wartości działu w stosunku do wartości całego
kosztorysu.
W tabeli nie są pokazane wszystkie kolumny. Jeśli przejdziemy do okna
opcji wyświetlania kosztorysu, to do widoku będzie można dołączyć ko-
lumny wartości z narzutami nakładów R, M i S („R z narzutami”, „M z
narzutami” i „S z narzutami”) oraz kolumny reprezentujące wartości
wszystkich narzutów („Narzuty”).

Rys. 368. Tabela Statystyka.

Jeśli w oknie statystyki dwukrotnie klikniemy na wierszu działu, przej-


dziemy do okna edycji danych tego działu. Jeżeli klikniemy dwukrotnie na
wierszu narzutu, przeniesiemy się do okna edycji narzutów na cały
kosztorys.

Program do kosztorysowania 379


19. KOSZTORYSOWANIE UPROSZCZONE
W programie Norma Pro można prowadzić kosztorysowanie uproszczone
oparte na rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z
26 lutego 1999 roku wprowadzającego obowiązek stosowania uproszczonej
metody kosztorysowania dla celów kosztorysu inwestorskiego wszędzie
tam, gdzie jest to możliwe. Wraz z programem Norma Pro dostarczane są
katalogi KNNR oraz cenniki robót zgodne z załącznikiem nr 2 do tego
rozporządzenia. Co prawda zawartość załącznika nie w pełni odpowiada
zawartości KNNR-ów, lecz program daje sobie doskonale radę w przypadku,
gdy niektóre z tabel lub pozycji zostały przez twórców załącznika pominięte,
lub gdy zostały potraktowane wariantowo (patrz podrozdział Wstawianie
nowej pozycji uproszczonej).
Gdy kosztorys będzie zawierał głównie pozycje uproszczone lub na ży-
czenie odbiorcy ma być to kosztorys uproszczony, w opcjach kosztorysu,
na karcie ‘Opisy’, należy włączyć opcję Kosztorysowanie uproszczone lub
w oknie nowego kosztorysu, również zaznaczyć tę opcję. Włączenie jej
spowoduje ustawienie innych opcji ułatwiających tworzenie takiego
kosztorysu.
Dodatkowo, do kosztorysu trzeba podłączyć cennik lub kilka cenników,
zawierających ceny jednostkowe. Robimy to albo na etapie otwierania
nowego kosztorysu, albo później, korzystając z polecenia Wybór cen-
nika… z menu Ceny. Jeśli przewidujemy wstawianie do kosztorysu pozy-
cji szczegółowych, powinniśmy podłączyć do niego również cenniki z ce-
nami RMS-ów.
W oknie kosztorysowania zmienią się nieco polecenia menu Pozycja. Po-
lecenie Wstaw pozycję… będzie oznaczało wstawienie pozycji uprosz-
czonej, zaś zamiast polecenia Wstaw pozycję uproszczoną pojawi się
polecenie Wstaw pozycję szczegółową…, umożliwiające wstawienie do
kosztorysu pozycji pełnej, z elementami RMS. Poza tym wszystkie zasady
rządzące pozycjami zostają takie jak dla pozycji szczegółowej.
Jeśli w kosztorysie będą znajdowały się zarówno pozycje uproszczone jak i
pozycje pełne, to polecenia dotyczące pozycji i elementów RMS będą się
zmieniały w zależności od tego, jaka pozycja (czy pozycje) zostanie za-
znaczona.

380 NORMA PRO


Wstawianie nowej pozycji uproszczonej
Nową pozycję wstawiamy tak jak pozycję pełną, a mianowicie z menu Po-
zycja wybieramy polecenie Wstaw pozycję… (wtedy zostanie wstawiona
pozycja pusta) lub klikamy na przycisku znajdującym się na pasku na-
rzędzi widoków Kosztorys, Wprowadzone pozycje lub Przedmiar.
Pozycję uproszczoną możemy wstawić na dwa sposoby:
1. Wybierając ją z katalogów norm (jeśli jest skatalogowana), czyli z ga-
łęzi ‘Katalogi norm’
2. Wybierając ją bezpośrednio z cennika, czyli z gałęzi ‘Bazy cen jednost-
kowych pozycji i obiektów’.
Korzystanie z katalogów norm i cenników pozycji uproszczonych opisane
jest w rozdziale KATALOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH
POZYCJI I OBIEKTÓW).

Wybór pozycji z katalogów norm


W oknie Katalogi norm i bazy cen jednostkowych pozycji i obiektów
(rys. 153) rozwijamy listę katalogów. Z listy tej wybieramy odpowiedni
katalog, rozdział, tabelę i kolumnę, która jest lub może być naszą konkretną
pozycją kosztorysową.

Rys. 369. Okno wyboru pozycji z listy katalogów norm.

W zależności od tego, jak się ma wybrana pozycja do zawartości cennika,


możemy mieć do czynienia z następującymi przypadkami:

Program do kosztorysowania 381


1. Pozycji KNNR odpowiada dokładnie jedna pozycja cennika. Jest to
przypadek najprostszy i bezpośrednio po wybraniu pozycji pojawi się
okienko określania jej danych (takie jak dla pozycji uproszczonej –
patrz podrozdział Upraszczanie pozycji, rozdział POZYCJE
KOSZTORYSU).
2. Pozycji KNNR odpowiada kilka wariantów przewidzianych przez cen-
nik. Na ekranie pojawi się wykaz wszystkich wariantów i musimy wy-
brać właściwy kierując się opisem robót. Podstawa wyceny została w
takich przypadkach rozbudowana przez autorów załącznika o dwie
kolejne cyfry w sposób arbitralny. Cyfry te nie wynikają w żaden spo-
sób bezpośrednio z zawartości KNNR.
Na (rys. 370) widać, że pozycja przez nas wybrana (KNNR 3 0605-04)
posiada trzy warianty. Po podświetleniu jednej z pozycji na dole okna
pokazuje nam się dokładniejszy jej opis. Na jego podstawie decydu-
jemy, którą z nich wybrać. Po kliknięciu na OK dostaniemy okienko
edycji danych pozycji, takie jak na dla pozycji uproszczonej (patrz
podrozdział Upraszczanie pozycji, rozdział POZYCJE KOSZTO-
RYSU).

Rys. 370. Pozycja KNNR 3 0605-04 posiada trzy warianty.

3. Pozycja KNNR nie została uwzględniona przez autorów cennika, ale


jest ona kolumną z tabeli, której inne kolumny zostały uwzględnione. W
tej sytuacji program wyświetli opis tej kolumny z ceną zerową i opisy
tych kolumn tabeli, dla których podano cenę w cenniku. Kosztorysant
ma możliwość wyboru pozycji podobnej do szukanej z ceną podaną w
załączniku lub pozycji tej, o którą mu chodzi z ceną zerową, aby
następnie wprowadzić ją na podstawie własnej kalkulacji. Na rys. 371
widać listę pozycji zbliżonych do KNNR 1 0104-01

382 NORMA PRO


Rys. 371. Pozycje podobne do KNNR 1 0104-01.

4. Pozycja KNNR nie istnieje w cenniku, jak również nie istnieje tabela,
której mogłaby być częścią (np. KNNR 4 2003-01). Wtedy pozycja taka
zostanie wprowadzona z ceną zerową, którą potem musimy wprowadzić
„z ręki” w okienku edycji danych pozycji.

Wybór pozycji z cennika


Rozwijamy gałąź ‘Bazy cen jednostkowych pozycji i obiektów’, odpo-
wiednią bazę cenową i cennik, aż znajdziemy naszą pozycję KNNR 3
0605-04 (rys. 372).

Rys. 372. Okno katalogów norm z rozwiniętym cennikiem zaimportowanym z za-


łącznika nr 2.

Jeśli pozycja ma warianty, mają one wspólną podstawę, a różnią się tylko
numerem wariantu. Na liście każdy wariant występuje jako osobna pozycja,
a więc klikając na niej dwukrotnie można ją wstawić do kosztorysu.

Program do kosztorysowania 383


Ten sposób wstawiania pozycji uproszczonych jest dużo szybszy, gdyż nie
ma wyszukiwania pozycji w cenniku, wyświetlania dodatkowych okien i
wybierania pozycji.
W przypadku gdy nie znajdziemy pozycji w cenniku, jak na przykład po-
zycji KNNR 1 0104-01, wybieramy pozycją podobną, a potem modyfiku-
jemy jej zawartość.

Rys. 373. W cenniku pozycji nie ma KNNR 1 0104-01, lecz w zamian możemy
wybrać pozycję zbliżoną do niej, na przykład, KNNR 1 0104-02.

384 NORMA PRO


20. WYDRUK KOSZTORYSU
Kosztorys można wydrukować w różnych układach i zestawieniach. Jako
pomocnicze mogą służyć wydruki widoków, to znaczy wydruki tego, co
aktualnie znajduje się na ekranie. Przed wykonaniem wydruku należy zde-
finiować ustawienia drukarki, określić opcje wydruków, następnie obejrzeć
wydruk w podglądzie i dopiero potem drukować. Trzeba przy tym pamię-
tać, że wydruk zależy od typu drukarki: nieco inaczej będzie wyglądał wy-
druk z drukarki igłowej, inaczej z laserowej.

Ustawienia drukarki
Rodzaj drukarki, orientację wydruku, rozmiar papieru i inne szczegółowe
dane druku ustawiamy w oknie pojawiającym się po wybraniu polecenia
Ustawienia drukarki… z menu Plik (rys. 374).
♦ W grupie ‘Drukarka’ wybieramy drukarkę, na którą zostanie skiero-
wany wydruk. Jeśli chcemy obejrzeć lub zmienić jej ustawienia, kli-
kamy na przycisku Właściwości.

Rys. 374. Ustawienia drukarki.

♦ W grupie ‘Orientacja’ zaznaczamy opcję Pionowa, gdy drukujemy kla-


sycznie lub Pozioma, gdy wydruk ma być obrócony o 900. Z tej drugiej
opcji korzystamy, jeśli szerokość wydruku jest większa od szerokości
papieru. Pamiętajmy przy tym, że papier jest wkładamy do drukarki
normalnie, natomiast uzyskany wydruk jest obrócony.

Program do kosztorysowania 385


♦ W grupie ‘Papier’ określamy rozmiar (pole Rozmiar:) i sposób podawa-
nia papieru (pole Źródło:). Jeśli posiadamy drukarkę wąską, w której
mieści się tylko zwykła kartka papieru, wybieramy papier A4, jeśli jest
to drukarka szeroka – definiujemy sami rozmiar papieru (po kliknięciu
na przycisku Właściwości na karcie ‘Papier’ szukamy pozycji
niestandardowej lub definiowanej przez użytkownika i ustawiamy za-
dane rozmiary).
W zależności od tego, czy dysponujemy podajnikiem papieru, czy dru-
karka ma traktor do papieru ciągłego, czy też musimy podawać papier
ręcznie, z listy rozwijającej się obok pola Źródło: wybieramy odpo-
wiedni sposób podawania papieru.
♦ Po ustawieniu wszystkich opcji klikamy na przycisku OK.

UWAGA! Jeśli na wydrukach brak niektórych znaków (na przykład li-


nii tabel), należy zmienić w drukarce ustawienia grafiki (na przykład
dla drukarek HP LaserJet 4 czy 4P na karcie ‘Grafika’ zaznaczyć opcję
Użyj grafiki rastrowej). Jeśli na wydrukach z drukarek laserowych
brak polskich znaków, na karcie ‘Czcionki’ należy zaznaczyć opcję
Drukuj czcionki True Type jako grafikę.

Podgląd wydruku
Każdy widok kosztorysu i każde zestawienie możemy wydrukować. Przed
wydrukiem dobrze jest jednak sprawdzić na ekranie, jak będzie on wyglą-
dał na kartce papieru. Do tego celu służy polecenie Podgląd wydruku… z
menu Plik.
W oknie podglądu znajdują się przyciski służące do poruszania się po
ekranie (Następna strona, Poprzednia strona), zamiany widoku z jednej na
dwie strony (Jedna str. i Dwie str.) i odwrotnie, powiększania i zmniej-
szania obrazu (Powiększ i Zmniejsz) oraz drukowania tego, co znajduje się
na ekranie (Drukuj…). Podgląd wydruku opuszczamy kliknięciem na
przycisku Zamknij.

Opcje wydruku
Przed wydrukiem dobrze jest obejrzeć i ewentualnie zmienić opcje wydru-
ków, do których uzyskamy dojście po wybraniu polecenia Wydruków z
menu Opcje. Z następnego menu, które się ukaże, wybieramy polecenie
386 NORMA PRO
Style… umożliwiające wybranie stylu wydruku, Zestawy…– umożliwia-
jące określenie, który zestaw drukujemy, Szablony…, umożliwiające wy-
bór szablonów tabel, strony tytułowej i numeracji formularzy, Układ
strony…, pozwalające określić parametry strony dla wybranego stylu oraz
Opcje… służące do ustawienia parametrów różnych wydruków (koszto-
rysu i zestawień).

Styl wydruku
Styl wydruku jest zbiorem informacji o tym, jak powinien wyglądać wy-
druk, to znaczy, które informacje mają być drukowane i jak ma wyglądać
strona (rozmiary, nagłówki, stopki itd.).
Po kliknięciu na poleceniu Style… ukaże się okienko, w którym wybie-
ramy styl wydruku (rys. 375). Jeśli chcemy, aby wydruki były wykony-
wane w stylu programu Norma Pro, na liście umieszczonej w polu ‘Zde-
finiowane style:’ klikamy na Norma, jeśli zaś chcemy drukować kosztorys
w formie zadeklarowanej dla widoków, klikamy na WYDRUKI WI-
DOKÓW. Jeśli wybrany styl chcemy uczynić stylem domyślnym, wyko-
rzystujemy przycisk Ustaw domyślny.

Rys. 375. Okno wyboru stylu wydruku.

Po wybraniu stylu określamy dalsze parametry wydruków dla tego stylu


(polecenia Zestawy…, Szablony…,Układ strony… i Opcje…).

Program do kosztorysowania 387


Tworzenie nowego stylu
Aby utworzyć nowy styl, w
oknie wyboru stylu klikamy na
przycisku Dodaj… W na-
stępnym oknie (rys. 376) po-
dajemy nazwę nowego stylu i
jego opis.
Rys. 376. Okno definiowania nowego stylu.

Przyciski Opcje… i Układ strony… pozwalają wejść w tryby definio-


wania parametrów wydruku opisane w dalszych rozdziałach.
Przycisk Wczytaj… wywołuje okno, które umożliwia wczytanie zazna-
czonych opcji z istniejących stylów do nowego stylu (rys. 377).
W lewej części okna wybieramy jeden z istniejących stylów, a w prawej –
zaznaczamy te opcje, które chcemy wczytać do nowego stylu.

Rys. 377. Okno wczytywania opcji z innych stylów istniejących w kosztorysie.

Jeśli będziemy drukować kosztorys korzystając z dwóch stylów, powinni-


śmy wrócić do polecenia Styl…, wybrać drugi styl i również dla niego
ustawić opcje.

UWAGA! Wszystkie opcje wydruków dotyczą wybranego stylu.

Pozostałe opcje zostaną opisane dla stylu Norma.

388 NORMA PRO


Zestawy wydruków
Zestaw wydruków obejmuje listę różnych typów wydruków, które zostaną
wydrukowane, gdy uruchomimy wydruk kosztorysu. Na przykład drukując
zestaw Pełny kosztorys otrzymamy wydruk: strony tytułowej, charak-
terystyki obiektu, książki przedmiarów, kosztorysu i tabeli elementów
scalonych. Jeśli zdecydujemy się na zestaw Oferta, to wydrukowana zo-
stanie tylko strona tytułowa i oferta. Wraz z programem Norma Pro dostar-
czane są zdefiniowane zestawy: Pełny kosztorys, Kosztorys, Oferta i
Książka przedmiarów. Użytkownik jednak może samodzielnie zmieniać
zawartość tych zestawów oraz tworzyć swoje własne zestawy. Do tego celu
służy polecenie Zestawy… wywoływane z menu Opcje | Wydruków.

Rys. 378. Okno wyboru aktywnego zestawu wydruków.

W oknie z rys. 378, w polu Zdefiniowane zestawy znajduje się lista dotych-
czas zdefiniowanych zestawów wydruków. Zawartość aktualnie podświe-
tlonego zestawu widać w polu Zawartość wybranego zestawu. Jeśli
chcemy zmienić zawartość zestawu, klikamy na przycisku Edytuj… Po
wyświetleniu się okienka takiego jak na rys. 379, modyfikujemy zawartość
pól Nazwa: i Opis: oraz ewentualnie zmieniamy styl przypisany do ze-
stawu (pole Użyj stylu:). Na kartach ‘Kosztorys’, ‘Zestawienia’, ‘Cen-
niki’, ‘Harmonogramowanie’ i ‘Rozliczenia’ wyświetlone są listy tych
elementów, które są dostępne, a jeszcze nie znalazły się w danym zestawie,
zaś w polu Wydruki w zestawie, te elementy, które będą drukowane.
Zaznaczając poszczególne pozycje i używając przycisków , oraz

Program do kosztorysowania 389


i możemy przenosić je między kartami a polem oraz w polu
zmieniać kolejność wydruku.
Tworzenie nowego zestawu polega na kliknięciu na przycisku Dodaj…,
wypełnieniu wszystkich pól i zdecydowaniu, które wydruki do niego
wejdą. Okno tworzenia nowego zestawu wygląda tak samo jak okno edycji
zestawu.
Jeśli jakiś zestaw usuwamy, zaznaczamy go i klikamy na przycisku Usuń.
Klikając na przycisku Ustaw domyślny decydujemy, że podświetlony ze-
staw będzie zestawem domyślnym, czyli tym, który pojawi się w polu wy-
boru zestawu w oknie drukowania kosztorysu.

Rys. 379. Okno modyfikowania zawartości zestawu.

Formatowanie tabel
Formatowanie tabel, to po prostu określenie rodzaju, koloru i grubości ra-
mek zewnętrznych i wewnętrznych oraz kolorów wyróżnianych wierszy i
kolumn. W Normie Pro można zdefiniować wiele różnych formatowań,
które jako szablony przypisuje się różnym stylom. (patrz str. 398). Aby
wprowadzić, usunąć, bądź zmodyfikować szablony formatów tabel, z menu
Opcje wybieramy sekwencję poleceń Wydruków | Szablony | Tabel…. W
okienku, które się pojawi (rys. 380) w polu wyboru Nazwa szablonu
wybieramy szablon, który zastosujemy w danym stylu. Wraz z szablonem,

390 NORMA PRO


w polach Ramki tabeli, Wiersze i Kolumny pojawiają się nazwy opisujące
ramki, wiersze i kolumny przypisane do tego szablonu. Wykorzystując
przycisk Edytuj… można zmodyfikować ich zawartość.
Jeśli na liście szablonów nie ma takiego, który by nam odpowiadał, klik-
nięciem na przycisku Dodaj wchodzimy w tryb tworzenia nowego sza-
blonu. Nadajemy mu nazwę i klikamy na OK.

Rys. 380. Okno wyboru i edycji szablonów.

Rys. 381. Okno wprowadzania nazwy nowego szablonu.

Dla nowego szablonu domyślnie ustawiany jest tylko szablon ramki, reszta
parametrów jest pusta (rys. 382).

Rys. 382. Okno szablonów tabel po utworzeniu nowego szablonu.

Jeśli chcemy mieć inny szablon ramki, wybieramy go z listy, a jeśli chcemy
zmienić lub utworzyć nowy, klikamy na przycisku Edytuj… i w oknie

Program do kosztorysowania 391


opisanym w podrozdziale Ramki zewnętrzne i wewnętrzne tabeli
definiujemy ich wygląd..
To, które wiersze wyróżniamy i w jaki sposób, wybieramy w polu Wiersze.
Jeśli żaden szablon nam nie odpowiada, klikamy na przycisku Edytuj… i
zmieniamy już istniejący lub dodajemy nowy (patrz podrozdział
Wyróżnianie wierszy).
Podobnie jest z wyróżnianiem kolumn. Szablon wyróżniania wybieramy w
polu Kolumny:. Gdy żaden z istniejących szablonów nie jest właściwy,
klikamy na przycisku Edytuj i w następnym oknie modyfikujemy stary lub
w wprowadzamy nowy (patrz podrozdział Wyróżnianie kolumn).

Ramki zewnętrzne i wewnętrzne tabeli


Jeśli chcemy zmodyfikować istniejący
szablon ramek, wybieramy go z listy wy-
świetlonej w polu Szablon ramek:. Mamy
do wyboru klika standardowych szablonów
dostarczanych wraz z Normą oraz cztery
szablony użytkownika. (rys. 383). Wraz ze
zmianą szablonu zmieniają się ustawienia ra-
mek nagłówka tabeli, ramek bocznych,
ramek wewnętrznych i ramki dolnej tabeli, a efekt tych zmian pokazany jest
prawym dolnym rogu okna.

Rys. 383. Okno definiowania szablonów ramek.

392 NORMA PRO


Wyróżnianie wierszy
Jeśli modyfikujemy już istniejący szablon wyróżniania wierszy, wybieramy
go z listy i klikamy na przycisku Zmień. Jeśli zaś tworzymy nowy,
klikamy na przycisku Dodaj i nadajemy mu nazwę. Nazwa może być długa
i w opisowy sposób informować o cechach szablonu. W oknie edycji
szablonu (rys. 384) z listy wyświetlonej w polu Typ wyróżnionego wiersza
zaznaczamy ten wiersz, dla którego będziemy ustawiać ramki i kolory. W
Grupie ‘Ramki’ wybieramy grubość lewej i prawej strony ramki oraz
górnej i dolnej, w grupie ‘Kolory’ ustawiamy kolor tekstu i tła, zaś w gru-
pie ‘Czcionka’ określamy typ, rodzaj i wielkość czcionki.
Istniejący, niepotrzebny już szablon usuwamy kliknięciem na przycisku
Usuń.

Rys. 384. Definiowanie szablonu wyróżniania wierszy.

Wyróżnianie kolumn
Jeśli jakieś kolumny tabeli mają być wyróżnione, trzeba dla nich zdefiniować
szablon, a w nim specjalne ramki oraz kolory tekstów i tła. Modyfikację już
istniejących szablonów wykonujemy po kliknięciu na przycisku Zmień, a
nowy szablon definiujemy po kliknięciu na przycisku Dodaj.

Program do kosztorysowania 393


Szablony wyróżnień można zdefiniować dla każdego typu wydruku od-
dzielnie, co znaczy, że na wydruku przedmiaru może być wyróżniona ko-
lumna „Razem”, a na wydruku kosztorysu kolumny „Wartość” i „Klucz
wykonawczy”. Typ wydruku, dla którego formułujemy szablon, wybie-
ramy z listy wyświetlonej w polu Typ wydruku:. Wyróżnianą kolumnę za-
znaczamy w polu Dostępne kolumny i przenosimy do listy Modyfikowane
kolumny kliknięciem na przycisku .

Rys. 385. Definiowanie szablonu wyróżniania kolumn.

Dla kolumny podświetlonej na liście Modyfikowane kolumny określamy:


• Tekst nagłówka w polu Nazwa:. Jeśli na przykład dla kolumny „Loka-
lizacja” w polu Nazwa: wpiszemy tekst „Miejsce”, to na wydruku ko-
lumna będzie się nazywała „Miejsce”.
• Grubość prawej i lewej ramki w grupie ‘Ramki’.
• Kolor tekstu i tła w grupie ‘Kolory’.
• Typ, rodzaj i rozmiar czcionki w grupie ‘Czcionka’.

394 NORMA PRO


Wygląd strony tytułowej
Każdy użytkownik może dostosować wygląd strony tytułowej kosztorysu
do własnych preferencji. Jeśli z menu Opcje wybierzemy polecenie Wy-
druków |Szablony|Strony tytułowej… otrzymamy okno, w którym okre-
ślamy ustawienia jej poszczególnych elementów (rys. 386).

Rys. 386. Definiowanie szablonu strony tytułowej.

Przyciski Zmień, Usuń i Dodaj znajdujące się w grupie Nazwa szablonu


pozwalają na zmodyfikowanie, dodanie nowego i usunięcie szablonu.
W liście Elementy strony tytułowej wyświetlone są te składniki strony,
których parametry można poddać zmianie. Dane znajdujące się w grupie
‘Atrybuty tekstu zaznaczonego elementu’, czyli kolor tekstu i tła oraz
czcionkę określa się indywidualnie dla każdego składnika. Natomiast takie
dane jak kolejność grup na wydruku, położenie nazwy i loga firmy oraz
podpisów, linie oddzielające poszczególne części strony od siebie deklaruje

Program do kosztorysowania 395


się na kartach ‘Opisy’, ‘Kolejność’ i ‘Separatory’ w grupie ‘Układ
strony.’
Na stronie tytułowej w prawym lub lewym górnym rogu strony można
umieścić logo firmy. Jeśli klikniemy na przycisku , pojawi się okno, w
którym otwieramy folder z plikiem logo i zaznaczymy ten plik, z prawej
strony zostanie wyświetlony jego podgląd. Logo można włączyć do sza-
blonu na stałe (i wtedy przed wstawieniem go trzeba zaznaczyć opcję Za-
pamiętaj w dokumencie) lub utworzyć do niego połączenie (opcja Zapa-
miętaj w dokumencie wyczyszczona).

Rys. 387. Wczytywanie pliku loga firmy.

Rozmiar drukowanego loga można określić w oknie, które pokaże się po


kliknięciu na przycisku Format…

Numeracja paragrafów w formularzu charakterystyki


Szablony numeracji paragrafów w formularzu charakterystyki wybieramy i
definiujemy po wybraniu sekwencji poleceń Opcje | wydruków | Szablony
| Numeracji formularzy… Okno szablonów numeracji, które zostanie
wyświetlone opisane zostało w rozdziale OPCJE KOSZTORYSU,
Charakterystyka obiektu.

Opcje wydruku dla stylu Norma


Układ strony
Po wywołaniu polecenia Układ strony… dostaniemy okno, które zawiera
ustawienia formatu strony, wyglądu nagłówków i stopek, kolejności i ty-

396 NORMA PRO


tułów wydruków oraz parametry drukowania tabel. Na każdej karcie znaj-
duje się przycisk Przywróć, który służy do wczytania danych domyślnych
programu oraz przycisk Domyślne, który umożliwia zapamiętanie aktual-
nych ustawień jako domyślnych.
W dolnej części, w polu Styl wydruków jest wyświetlona nazwa aktualnego
stylu.
Format strony – marginesy
Na karcie ‘Format strony’ (rys. 389) określamy marginesy (grupa
‘Marginesy’) oraz wysokość nagłówka i stopki (grupa ‘Wysokość’), to
znaczy odległość od marginesu (górnego lub dolnego) do początku
wydruku właściwego, w której ma się zmieścić nagłówek lub stopka
(jeśli na przykład zawartość stopki nie zmieści się w zadeklarowanej
wysokości, tekst wejdzie’ na margines dolny).
W grupie ‘Czcionka standardowa’, po kliknięciu na przycisku
Czcionka… wybieramy rodzaj czcionki, która ma być użyta do dru-
kowania. W grupie ‘Domyślne opcje druku’ możemy zaznaczyć opcję
Druk obustronny i wtedy możemy drukować po obu stronach papieru.
Jeśli chcemy, aby na każdej stronie drukowane były dane licencji użyt-
kownika programu, zaznaczamy opcję Drukuj dane licencji użytkow-
nika programu. Zaznaczanie opcji Druk czarno – biały oznacza, że
mimo zdefiniowania kolorów wydruków, będą one drukowane jako
czarno-białe.

Linią kropkowaną
Margines górny oznaczone są
marginesy drukarki.
Nagłówek

Margines lewy Margines prawy

Stopka Wiersz nazwy


Margines dolny programu

Rys. 388. Marginesy, nagłówki i stopki na stronie.

Program do kosztorysowania 397


Rys. 389. Ustawienia wydruku – karta ‘Format strony’.

Każdemu stylowi możemy przyporządkować szablon tabel oraz szablon


strony tytułowej.
Ustawienia dla różnych typów wydruków
Karta ‘Opcje’ (rys. 390) umożliwia sprecyzowanie wymagań dotyczą-
cych wydruku konkretnego widoku czy zestawienia.
Z listy Typ wydruku: wybieramy rodzaj wydruku, dla którego okre-
ślamy pozostałe ustawienia.
W grupie ‘Opcje rozmieszczenia’ możemy zaznaczyć opcję drukuj
zawsze od nowej strony, co oznacza, że jeśli w jednym procesie dru-
kujemy kilka zestawień, to wybrane zestawienie zawsze rozpoczynane
jest od nowej strony, w przeciwnym wypadku zestawienie może być
wydrukowane na tej samej stronie. Jeśli chcemy, aby dany typ wydruku
znajdował się w całości na stronie, zaznaczamy opcję utrzymuj w
całości na stronie. W przypadku ustawiania opcji dla typu, w którym
uwzględniane są działy, możemy włączyć jedną z opcji działy od nowej
strony – wtedy części wydruku dotyczące poszczególnych działów
398 NORMA PRO
zaczynały się będą od nowej strony (opcja nie rozdzielać oznacza, że
wszystkie działy będą drukowane „ciurkiem”, jeden za drugim; opcja
od poziomu1, że na nowej stronie będzie rozpoczynał się wydruk po-
ziomu pierwszego wraz z poddziałami; opcja od poziomu2, że na nowej
stronie będzie rozpoczynał się wydruk poziomu drugiego wraz z
poddziałami). Dla wydruków zawierających pozycje staje się dostępna
opcja utrzymuj pozycje w całości. Jeśli jest zaznaczona, to pozycja nie
jest dzielona między strony, tylko w całości przenoszona na następną
stronę.

Rys. 390. Ustawienia wydruku – karta ‘Opcje’.

W polu Marg. wierszy wpisujemy odległość wiersza od górnej i dolnej


linii oddzielającej wiersze. Jeśli odległość ta jest równa zeru, wiersz
zaczyna się bezpośrednio za górną ramką, a dolna ramka rysowana jest
zaraz za wierszem, bez żadnego odstępu. W polu Odstęp: wpisujemy
odstęp między kolejnymi typami wydruków, jeśli dany typ wydruku nie
zaczyna się od nowej strony, tylko wyprowadzany jest zaraz za końcem
poprzedniego. Pole Dziel wiersze wyższe niż ...% obszaru druku
określa, że długi tekst opisu pozycji, przekraczający podany procent
obszaru druku, zostanie podzielony między strony (obszar druku =
wysokość strony – marg. dolny – marg. górny – nagłówek – stopka). Im
ten procent niższy, tym pusty obszar na dole strony będzie mniejszy.

Program do kosztorysowania 399


Zaznaczenie opcji bez nagłówka spowoduje, że nie będzie drukowany
nagłówek strony (efekt jest taki sam, jakby wysokość nagłówka była
równa zeru).
W grupie ‘Czcionka’ zaznaczamy opcję użyj standardową, jeśli bę-
dziemy drukować czcionką standardową (określoną na karcie ‘Format
strony’) lub klikamy na przycisku Czcionki… i z listy wybieramy taką,
która nam bardziej odpowiada. Dodatkowo, zaznaczając opcję
pogrubiona czcionka nagłówka tabeli będziemy mieli wytłuszczone
tytuły tabel.
Dla każdego typu wydruku można określić różne ustawienia, na przy-
kład każdy typ może być drukowany innym rodzajem czy wielkością
czcionki.
Efekt konkretnych ustawień najlepiej jest obejrzeć przed wydrukiem
korzystając z przycisku Podgląd wydruku w oknach drukowania (po-
lecenia Drukuj… i Drukuj widok … z menu Plik).
Formatowanie nagłówka
Karta ‘Nagłówek’ (rys. 391) pozwala na ustawienie opcji wydruku na-
główka dla każdego typu wydruku.

Rys. 391. Ustawienia wydruku – karta ‘Nagłówek’.

400 NORMA PRO


Nagłówek umieszczany jest na górze strony, a jego obszar zaczyna się
od marginesu górnego i kończy w odległości, która została określona w
grupie ‘Wysokość’ pole Nagłówka: na karcie ‘Format strony’ (patrz
rys. 389). Zawartość nagłówka powtarzana jest na każdej stronie wy-
druku. Nagłówek posiada trzy sekcje: lewą (Lewa:), środkową (Cen-
tralna:) i prawą (Prawa:). W każdej z tych sekcji można wstawić
dowolny tekst lub/i ciąg znaków symbolizujących różne dane charakte-
rystyczne dla kosztorysu (tzw. ciąg znaków sterujących). W czasie ge-
nerowania wydruku ciąg ten jest zastępowany tekstem określonym
wcześniej przez użytkownika.
Gdy zaznaczymy kilka typów wydruków, to edycja nagłówka dotyczy
wszystkich tych wydruków.
• Jeśli klikniemy na przycisku Nr strony, to w sekcji, w której znaj-
duje się kursor, zostanie wstawiony ciąg znaków ^S informujący
program, że w tym miejscu ma być umieszczony numer strony.
• Kliknięciem na przycisku Tytuł wydruku zostanie wstawiony ciąg
^T, który oznacza pojawienie się w wybranym miejscu tytułu (zde-
finiowanego dla danego typu wydruku na karcie ‘Tytuły wydru-
ków’).
• Jeśli klikniemy na przycisku Str. tytułowa… otrzymamy okienko z
listą możliwych do wstawienia elementów, które zdefiniowane są dla
strony tytułowej (patrz rozdział OPCJE KOSZTORYSU, opis
przycisku Strona tytułowa…). Klikamy na potrzebny element i
potwierdzamy na OK. Symbol wybranego elementu pojawi się w
miejscu kursora tekstowego (na przykład ciąg ^Wnf oznacza nazwę
firmy).
• Jeśli klikniemy na przycisku Datę wydruku, zostanie wstawiony
symbol ^M informujący program, że tu ma zostać wstawiona data
bieżącego wydruku.
• Przycisk Opis kosztorysu służy do wstawienia ciągu ^O, który
oznacza umieszczenie w wybranej sekcji opisu kosztorysu (zdefi-
niowanego w oknie opcji kosztorysu).
• Przy pomocy przycisku Nazwę pliku można wstawić ciąg ^N sym-
bolizujący nazwę pliku zawierającego kosztorys.

Program do kosztorysowania 401


• Przyciskiem Nazwę działu wstawimy ciąg ^D oznaczający nazwę
działu.
Znaki sterujące możemy wstawiać w jednym ciągu np. ^O^D^S (opis
kosztorysu, nazwa działu, numer strony) lub jeden pod drugim. Długość
wprowadzonego ciągu sterującego w jednej sekcji jest ograniczona do
128 znaków, zaś tekst po przetworzeniu nie może być dłuższy niż 1023
znaki.
Dla tekstu nagłówka możemy wybrać rodzaj i wielkość czcionki po
kliknięciu na przycisku Czcionka… Jeśli chcemy, aby nagłówki
wszystkich typów kosztorysu były drukowane taką samą czcionką, za-
znaczamy opcję dla wszystkich.
Wszystkie, opisane wyżej ustawienia, definiujemy osobno dla każdego
typu kosztorysu. Typ ten podświetlamy na liście umieszczonej w polu
Typ kosztorysu. Tak więc możemy mieć inne nagłówki dla typu kosz-
torys, inne dla podsumowania, inne dla zestawienia materiałów, itd.
Na rys. 391 pokazane są ustawienia nagłówka dla typu kosztorys. W sek-
cji lewej znajduje się ciąg znaków symbolizujący nazwę firmy (^Wnf),
pod nim adres firmy (^Waf), wzięte ze strony tytułowej, w sekcji
centralnej umieszczony jest ciąg ^T oznaczający tytuł kosztorysu oraz
pod nim ciąg ^D symbolizujący nazwę działu, w sekcji prawej mamy
komentarz ‘Inwestor:’, a za nim ciąg ^Win, oznaczający nazwę
inwestora. Pod nim znajduje się ciąg ^Wia symbolizujący adres inwe-
stora. Na rys. 392 pokazany jest fragment wydruku nagłówka kosztorysu
(typ Kosztorys) odpowiadający opcjom ustawionym na rys. 391.
Sekcja lewa Sekcja centralna Sekcja prawa

Nazwa firmy Tytuł kosztorysu Nazwa inwestora

Adres firmy Nazwa działu Adres inwestora

Rys. 392. Fragment wydruku kosztorysu ze zdefiniowanym nagłówkiem.

402 NORMA PRO


Formatowanie stopki
Karta ‘Stopka’ wygląda tak samo jak karta ‘Nagłówek’, tyle że dotyczy
stopki, czyli zarezerwowanego obszaru na dole strony. Wszystkie reguły
postępowania są takie, jak dla nagłówka.
Formatowanie wyglądu tabel
Na karcie ‘Tabela’ (rys. 393) określamy wygląd drukowanej tabeli. I
znowu, wygląd ten może być indywidualnie dopasowany dla każdego
typu wydruku.

Rys. 393. Opcje wydruków – karta ‘Tabela’.


Typ wydruku wybieramy z listy umieszczonej w polu Typ wydruku:.
Jednocześnie w polu Kolumny: otrzymujemy listę kolumn drukowanej
tabeli. Zaznaczamy kolejno nazwę kolumny i ustalamy dla niej różne
parametry. W grupie ‘Wybrana kolumna’ w pola Szerokość min:, Sze-
rokość max: i Szerokość: wpisujemy odpowiednie szerokości w zna-
kach (jeśli chcemy, aby szerokości były stałe, zaznaczamy opcję Sze-
rokość stała), dla wartości liczbowych definiujemy ich dokładność: je-
żeli ma być taka jak dokładność danych, zaznaczamy opcję jak precyzja
danych, jeśli inna – czyścimy tę opcję i w polu Część dziesiętna
Program do kosztorysowania 403
wpisujemy ilość cyfr po kropce dziesiętnej. W grupie ‘Wyrównanie:’
zaznaczamy właściwy dla danej kolumny sposób wyrównywania (dla
kolumn zawierających liczby powinniśmy zaznaczyć opcję do kropki
dziesiętnej).
Opcję dopasuj kolumny automatycznie zaznaczamy wtedy, gdy na pro-
gram zrzucamy ciężar dopasowania szerokości kolumn i innych parame-
trów do szerokości papieru.
Po zaznaczeniu opcji pobierz parametry z kosztorysu, dane o kolum-
nach zostaną wczytane z kosztorysu.
Jeśli w kosztorysie zostały zdefiniowane dodatkowe widoki zestawienia
pozycji, po wybraniu formatowania tego zestawienia pojawi się pole
Nazwa:, w którym można wybrać jeden z tych widoków.
Jeśli drukujemy tabelę opisów i chcemy, aby w tabeli została wydrukowana
lista numerów pozycji, dla których podstawę wyceny stanowi dany opis, na
karcie ‘Tabela’ zaznaczamy tabelę opisy podstawy wyceny i do listy Ko-
lumny dołączamy kolumnę „Pozycje: (rys. 394).

Rys. 394. Definiowanie kolumn dla tabeli opisów podstawy wyceny.

404 NORMA PRO


UWAGA! Jeśli dla danego typu wydruku nie chcemy drukować ja-
kiejś kolumny, musimy ją wybrać z listy kolumn, w pole Szerokość:
wpisać wartość 0 i zaznaczyć opcję Szerokość stała.

Tytuły typów wydruków


Na karcie ‘Tytuły wydruków’ definiujemy tytuł dla każdego typu wy-
druku. Typ wybieramy z listy umieszczonej w polu Typ wydruku:, zaś
w polu Tytuł wydruku: wpisujemy tekst, który będzie potem drukowany
na przykład w nagłówku strony.

Rys. 395. Opcje wydruków – karta ‘Tytuły wydruków’.

Dodatkowe opcje wydruków


Do ustawienia dodatkowych opcji wydruku wykorzystujemy ciąg poleceń
Opcje | Wydruku | Opcje… W oknie opcji znajduje się kilkanaście kart,
przy pomocy których określamy jakie elementy drukować dla kosztorysu,
oferty, tabeli elementów scalonych, tabeli wartości scalonych, statystyki,
pozycji itd. Karty te opisane są w następnych podrozdziałach.

Program do kosztorysowania 405


Opcje drukowania kosztorysu
Karta ‘Kosztorys’ (rys. 396) umożliwia określenie opcji wydruku koszto-
rysu.
W polu Forma: wybieramy formę wydruku kosztorysu. Forma może być
Pełna i Skrócona. Jeśli wybierzemy formę pełną wydruk, będzie zawierał
w opisie pozycji pełną informację o obmiarach, skróconą – tylko wartości
pozycji i wartości nakładów.
Opcję Wiersz opisu kosztorysu włączamy, gdy decydujemy się na umiesz-
czenie na wydruku opisu kosztorysu.

Rys. 396. Opcje wydruków stylu Norma – karta ‘Kosztorys’.

Jeśli włączymy opcję Opcje dla wydruków pobieraj z kosztorysu, to opis


pozycji na wydruku będzie odpowiadał opisowi pozycji na ekranie widoku
Kosztorys. Jeśli opcję tę wyczyścimy, dostępna stanie się grupa ‘Opis po-
zycji’ wraz z opcjami służącymi do określenia, które elementy opisu mają
znaleźć się na wydruku i jak pozycje mają być podsumowane. W polu

406 NORMA PRO


Wyrażenia norm RMS wybieramy z listy sposób przedstawienia norm. Ich
opis znajduje się w rozdziale OPCJE KOSZTORYSU,
W grupie ‘Rozwijanie pozycji scalonych’ mamy do wyboru trzy możliwości:
1. pozycje mogą być Nie rozwijane, i wtedy pozycja scalona będzie przed-
stawiona jak pozycja uproszczona.
2. będą wydrukowane Wszystkie pozycje składające się na pozycje sca-
loną. Pozycje składowe wystąpią za pozycją scaloną i w podstawie będą
mieć wydrukowany tekst ‘Kalkulacja kosztów’.
3. Zostaną wydrukowane tylko pozycje Zaznaczone.
W grupie ‘Elementy nieaktywne w wariancie’ znajdują się dwie opcje ste-
rujące drukowaniem wariantów. Jeśli zaznaczymy opcję Numerowanie,
elementy nieaktywne będę numerowanie (gdy były numerowane w kosz-
torysie), jeśli zaznaczymy opcję Drukowanie, będą drukowane.
W grupie ‘Drukuj podsumowania’ znajdują się opcje dotyczące sposobu
przedstawienia podsumowania działów i całego kosztorysu. Możemy dru-
kować podsumowanie działów (Działów:) dla dowolnego poziomu lub dla
wszystkich poziomów w formie pełnej lub tylko wiersz Razem oraz pod-
sumowanie całego kosztorysu (Kosztorysu). Podsumowanie kosztorysu
może być drukowane razem z tabelą działów lub bez niej (opcja Z tabelą
działów) i może przyjąć formę pełną lub skróconą (pole Forma:). Oczy-
wiście, jeśli nie zaznaczymy niektórych opcji, odpowiadające im podsu-
mowania nie będą drukowane.
W kosztorysie utworzonym przez Normę Pro każda pozycja może pocho-
dzić z innego katalogu lub z innego wydania katalogu, dlatego też wprowa-
dzono możliwość wydrukowania tabeli zawierającej listę katalogów
użytych jako podstawa wyceny wraz z informacją, które pozycje zostały
pobierane z danego katalogu. Jednocześnie użytkownik może sobie zaży-
czyć, aby w pozycji został wydrukowany odnośnik do tabeli zawierającej
listę katalogów.
Tabelę zawierająca listę podstaw wyceny można umieścić na wydruku na
dwa sposoby: można dołączyć ją do wybranych rodzajów kosztorysu lub
umieścić na wydruku w miejscu, które sami określimy.
Jeśli w polu Opisy podstawy wyceny: wybierzemy opcję nie drukować, nie
będą drukowane odnośniki w pozycjach i nie będzie drukowana tabela opi-
sów (chyba że zostanie dołączona do zestawu – patrz podrozdziały Zestawy

Program do kosztorysowania 407


wydruków i Drukowanie kosztorysu). Wybranie opcji z odnośnikami w
każdej pozycji oznacza, że w każdej pozycji kosztorysu, w kolumnie
„Podstawa” znajdzie się odnośnik do wiersza tabeli opisów, która zostanie
wydrukowana za danym typem kosztorysu (rys. 397).

Rys. 397. Kosztorys z odnośnikiem do tabeli opisów podstawy wyceny (włączona


opcja z odnośnikami w każdej pozycji).

Opcja bez odnośników w pozycjach umożliwia wydrukowanie tabeli opi-


sów podstawy wyceny, ale w pozycjach nie będą drukowane żadne infor-
macje o tabeli opisów.
Jeśli wydruk opisów podstawy wyceny dołączymy do więcej niż jednego
rodzaju kosztorysu, zostanie wydrukowana jedna tabela za ostatnim kosz-
torysem, który miał ją zawierać.

Opcje drukowania kosztorysu uproszczonego


Na karcie ‘Koszt. uproszczony’ (rys. 398) określamy opcje dla wydruków
kosztorysu uproszczonego, które są bardzo podobne do opcji wydruku
kosztorysu, mają tylko węższy zakres. Dla kosztorysu uproszczonego
można drukować odnośniki i tabelę opisów.

Rys. 398. Karta ‘Koszt. uproszczony’.

408 NORMA PRO


Opcje drukowania kosztorysu inwestorskiego
Na karcie ‘Koszt.inwestorski’ znajdują się opcje dotyczące wydruku
kosztorysu inwestorskiego odpowiadające w dużej części opcjom druko-
wania kosztorysu.

Rys. 399. Karta ‘Koszt. inwestorski’.

Opcje drukowania kosztorysu ofertowego


Na karcie ‘Oferta’ (rys. 400) znajdują się opcje obsługujące wydruk oferty.
W grupie ‘Drukuj rubryki’ decydujemy, czy mają być drukowane podstawy
nakładów (opcja Podstawy nakładów) i elementy RMS (RMS).
W grupie ‘Opcje obliczeń’ ustalamy sposób obliczania wartości pozycji –
albo wartość równa jest iloczynowi obmiaru i ceny jednostkowej (opcja
Cennik robót (obm.=1) wyczyszczona), albo drukowana jest wartość z
cennika dla jednostkowego obmiaru (opcja Cennik robót (obm.=1) zazna-
czona).
Jeśli wyczyścimy opcję Opcje dla wydruków pobieraj z kosztorysu, to w
grupie ‘Opis pozycji’ staje się dostępna opcja uwzględniania na wydruku
Program do kosztorysowania 409
Wyrażenia obmiaru; jeśli opcja ta jest zaznaczona, opis pozycji pobierany
jest z kosztorysu.

Rys. 400. Opcje wydruków stylu Norma dla oferty.

W grupie ‘Drukuj podsumowania’ decydujemy, czy drukować podsumo-


wania działów; jeśli tak, to czy wydrukować tylko wiersz RAZEM, czy
drukować pełne dane. Zaznaczając opcję Kosztorysu, możemy umieścić na
ofercie podsumowanie kosztorysu w formie skróconej lub pełnej (pole
Forma:). Gdyby inwestora interesowały narzuty, włączamy opcję druko-
wania narzutów kosztorysu (Z narzutami kosztorysu).
W polu Opisy podstawy wyceny wybieramy sposób wydruku opisów i
podstawy wyceny pozycji.

Opcje drukowania książki przedmiarów


Na karcie ‘Przedmiar’ określamy opcje wydruku przedmiaru. Zostały one
opisane w podrozdziale Opcje drukowania kosztorysu.

Opcje drukowania rozliczenia wykonanych robót


Na karcie ‘Wykonane roboty’ decydujemy, jak ma wyglądać wydruk ze-
stawienia wykonanych robót.

410 NORMA PRO


W grupie ‘Wykonane roboty’ możemy zaznaczyć opcję Opcje dla wydruku
pobieraj z kosztorysu. W takim wypadku na wydruku opisu pozycji znajdą
się wyrażenia współczynników norm. W przeciwnym razie opcja
Wyrażenia norm RMS w grupie ‘Opis pozycji’ stanie się dostępna i będzie
można wybrać sposób wydruku norm.

Rys. 401. Karta ‘Wykonane roboty’.

Opcje wydruku pozycji o zerowych wartościach robót mogą zostać pobrane


z widoku i wtedy zaznaczamy opcję Opcje dla wydruków pobieraj z
widoków lub gdy opcję tę wyczyścimy, możemy samodzielnie zdecydo-
wać, czy mają być drukowane tylko pozycje o niezerowych wartościach
robót (opcja Tylko pozycje o niezerowych wartościach wykonanych
robót).
W grupie ‘Chronologia wykonanych robót’ zaznaczamy czy na wydruku
mamy pokazać okresy rozliczeniowe (Okresy), okresy wraz z podokresami
(Podokresy), czy terminy wykonania robót (Terminy).
Pozostałe opcje zostały już opisane w podrozdziale Opcje drukowania
kosztorysu,

Opcje drukowania harmonogramowania


Karta ‘Harmonogramowanie’ zawiera opcje. Które zostały już opisane w
podrozdziale Opcje drukowania kosztorysu…

Program do kosztorysowania 411


Opcje drukowania słowników
Na karcie ‘Słowniki’ umieszczone są opcje sterujące wydrukiem zesta-
wienia słowników kluczy wykonawczych, planów działów i kluczy lokali-
zacji. W grupie ‘Oddzielanie pozycji zestawienia’ zaznaczamy czy i w jaki
sposób mają być od siebie oddzielone poszczególne pozycje zestawienia.

Rys. 402. Karta ‘Słowniki’.

Rys. 403. Słownik Kluczy wykonawczych wydrukowany przy zaznaczonej opcji Na-
zwy uzupełniaj kropkami do szerokości kolumny.

Opcje drukowania cenników


Na karcie ‘Cenniki’ znajdują się opcje służące do określenia wyglądu
wydruku cenników podłączonych do kosztorysu.

412 NORMA PRO


Rys. 404. Karta ‘Cenniki’.

W grupie ‘Oddzielanie pozycji zestawienia’ decydujemy czy i jak mają być


oddzielone od siebie poszczególne wiersze zestawienia.
W grupie ‘Cenniki elementów RMS’ określamy sposób sortowania ele-
mentów (pole Sortuj wg:) oraz które ceny mają zostać wydrukowane
(grupa ‘Kolumny cen’).
W grupie ‘Cenniki scalone (ceny jednostkowe pozycji)’ w polu Sortuj wg:
wybieramy sposób uporządkowania pozycji, w grupie ‘Kosztorysy zwykłe
– kolumny kosztów bezpośrednich’ zaznaczamy, ceny jakich nakładów
drukować, a w grupie ‘Koszt inwest. – kolumny cen jedn. pozycji’ – z ja-
kimi narzutami mają być drukowane ceny jednostkowe pozycji.

Opcje drukowania zestawienia wprowadzonych pozycji


Karta ‘Pozycje’ umożliwia określenie wyglądu zestawienia wprowadzo-
nych pozycji. Jeśli zaznaczymy opcję Opcje dla wydruków pobieraj z
kosztorysu, opis pozycji wzięty zostanie z kosztorysu, z widoku Wpro-
wadzone pozycje. Jeśli opcję tę wyczyścimy, w grupie ‘Opis pozycji’ bę-
dziemy mogli zdecydować czy i jak mają być drukowane Wyrażenia norm
RMS i Wyrażenia obmiaru.
W grupie Rozwijanie pozycji scalonych, tak jak dla kosztorysu zwykłego
możemy zdecydować, czy pozycje scalone będą pokazywane jak pozycje
uproszczone, czy w postaci rozwinięte, wraz z podpozycjami, z których
powstały.

Program do kosztorysowania 413


W polu Podsumowanie działów: dostępne są opcje drukowania bądź nie
podsumowań działów, a w polu Opisy podstawy wyceny decydujemy o
wydruku odnośników i podstawy wyceny.

Rys. 405. Karta ‘Pozycje’.

Opcje drukowania zestawienia wprowadzonych pozycji dla


kosztorysu inwestorskiego
Karta ‘Pozycje inwest.’ zawiera takie same opcje jak karta ‘Pozycje’ do-
tyczy tylko zestawienia pozycji dla kosztorysu inwestorskiego.

Opcje drukowania zestawienia pozycji


Karta ’Zestawienie pozycji’ umożliwia zdefiniowanie ustawień dla ze-
stawienia pozycji. Jeśli zaznaczymy opcję Drukowanie pozycji „Kalkula-
cja kosztów”, to będę drukowane pozycje będące składnikami pozycji
scalonych. W grupie ‘Opis pozycji’ zaznaczamy, czy opis ma zawierać
informację o materiałach inwestora, wyrażeniach obmiaru i kosztach sta-
łych.

414 NORMA PRO


Rys. 406.Karta ‘Zest.pozycji’.

Opcje drukowania zestawienia RMS


Na karcie ‘Zest. RMS’ znajdują się opcje służące do określenia elementów
wydruku zestawienia elementów RMS występujących w kosztorysie.

Rys. 407. Karta ‘Zest. RMS’.

Program do kosztorysowania 415


W grupie ‘Oddzielanie pozycji zestawienia’ ustalamy sposób oddzielania
od siebie poszczególnych elementów.
W polu Sortuj wg: wybieramy sposób uporządkowania elementów. Jeśli
wybierzemy Jak w kosztorysie, to zostanie on pobrany z aktualnego wi-
doku zestawienia RMS.
W grupie ‘Działy w zestawieniach RMS’ deklarujemy, w jaki sposób po-
kazać na wydruku działy. Po zaznaczaniu opcji Opcje dla wydruków po-
bieraj z kosztorysu, działy zostaną pokazane tak, jak na widoku zestawień.
Jeśli opcję tę wyczyścimy – dostępne staną się opcje Wszystkie działy,
Najwyższy poziom i Tylko działy z pozycjami.
W grupie ‘Opcje zestawienia działami’ określamy jak ma wyglądać wydruk
zestawienia RMS działami. Jeśli w polu Nowa tabela od poziomu:
wybierzemy nie rozdzielać, to tabele będą drukowane jedna za drugą. Jeśli
wybierzemy Rozdzielać od poziomu...., to każda tabela tego poziomu bę-
dzie drukowana oddzielnie, zaś tabele dla działów niższych poziomów
będą drukowane w sposób ciągły. Wybór opcji rozdzielać na poziomie 10
(wszystkie) spowoduje wygenerowanie oddzielnych tabel dla każdego
działu i poddziału występującego w kosztorysie.
W polu Podsumowania działów: decydujemy czy i od jakiego poziomu
mają byś drukowane podsumowania wartości RMS-ów w działach.
Jeśli została zaznaczona opcja Nowa tabela dla każdej grupy w zestawie-
niu z wybranych grup, to dla każdej grupy elementów RMS na danym po-
ziome zostanie utworzona nowa tabela, jeśli zaś opcja jest wyczyszczona,
wybrane grupy zostaną umieszczone w jednej tabeli dla danego poziomu.
Tak samo dzieje się, gdy jest zaznaczona opcja Nowa tabela dla każdego
dostawcy w zestawianiu z wybranych dostawców.
Obie powyższe opcje dotyczą sytuacji, w której wykonujemy zestawienie
RMS dla wybranych grup lub dla wybranych dostawców (patrz podrozdział
Drukowanie kosztorysu, str. 424).

Opcje drukowania zestawienia cen.


Karta ‘Zest. cen’ dotyczy wydruku zestawienia cen występujących w
kosztorysie. Określamy na niej czy i jak oddzielane będą od siebie po-
szczególne pozycje (grupa ‘Oddzielanie pozycji zestawienia’) oraz sposób
uporządkowania cen (pole Sortuj wg:).

416 NORMA PRO


Rys. 408. Karta ‘Zest .cen’.

Opcje drukowania tabeli elementów scalonych


Na karcie ‘Tabela elementów scalonych’ można wyczyścić Opcje dla
wydruków pobieraj z kosztorysu i samodzielnie zdecydować, jakie ele-
menty będą drukowane.

Rys. 409. Karta ‘Tabela elem. scal.’ dla stylu Norma.

Szczególnie istotne jest, czy będzie to wydruk pełnej tablicy (zaznaczona


opcja Pełna), to znaczy tablicy zawierającej rubrykę jednostki miary ele-
mentu scalonego, liczby jednostek elementarnych i wartości jednostki lub
tablicy nie uwzględniającej tych rubryk (zaznaczona opcja Bez parame-
trów) oraz jak drukowane są działy i narzuty.
W grupie ‘Pokazuj szczegóły’ zaznaczamy opcje tych wartości, które mają
znaleźć się na wydruku.

Opcje drukowania zestawienia wartości scalonych


Karta ‘Tabela wart. scal.’ umożliwia ustawienie opcji sterujących
wydrukiem wartości scalonych

Program do kosztorysowania 417


Opcje drukowania statystyki
Karta ‘Statystyka’ zawierają opcje bardzo podobne do tych z karty tabeli
elementów scalonych.

Opcje drukowania podsumowania


Na karcie ‘Podsumowanie’ znajdują się opcje sterujące wydrukiem pod-
sumowania.

Rys. 410. Karta ‘Podsumowanie’.

Do wydruku podsumowania najlepiej jest pobrać dane z kosztorysu (za-


znaczona opcja Opcje dla wydruków pobieraj z kosztorysu).
W grupie ‘Drukuj rubryki’ możemy zdecydować o tym, czy będą druko-
wane kolumny odpowiadające elementom RMS (opcja RMS).
W grupie ‘Drukuj podsumowania’ zaznaczamy opcję Kosztorysu, jeśli
chcemy aby zostało wydrukowane podsumowanie całego kosztorysu. Pod-
sumowanie kosztorysu może zawierać lub nie tabelę działów (opcja Z ta-
belą działów).W polu Działów: wybieramy ten poziom, od którego ma na-
stąpić wydruk podsumowań działów.

Opcje drukowania zestawienia narzutów


Opcje umieszczone na karcie ‘Narzuty’ wpływają na wygląd wydruku ze-
stawienia narzutów na kosztorys. Jeśli zaznaczymy opcję Kosztorysu, to
zostaną wydrukowane narzuty na cały kosztorys; jeśli zaznaczymy opcję
Pozycji (tylko tych, w których zdefiniowano narzuty), wydrukowane zo-
staną narzuty na te pozycje, dla których zostały zdefiniowane (w przeciw-
nym wypadku nie zostaną w ogóle wydrukowane narzuty na pozycje). Jeśli
mają być drukowane narzuty działów, w polu Działów: wybieramy po-
ziom, od którego mają być pokazywane na wydruku.

418 NORMA PRO


Rys. 411. Karta ‘Narzuty’.

Opcje drukowania zestawienia działów


Na karcie ‘Działy’ znajdują się opcje dotyczące wydruku zestawienia
działów kosztorysu. Jeśli wyczyścimy opcję Opcje dla wydruków pobieraj
z kosztorysu, będziemy mogli włączyć lub wyłączyć wydruk wyrażeń
współczynników norm dla pozycji (opcja Wyrażenia współczynników
norm).

Rys. 412. Karta ‘Działy’.

Drukowanie kosztorysu
Po określeniu ustawień drukarki i opcji kosztorysu możemy przystąpić do
drukowania. W tym celu z menu Plik wybieramy polecenie Drukuj…
W oknie, które się ukaże (rys. 413) zaznaczamy konieczne opcje drukowa-
nia.
♦ W grupie ‘Zakres’ określamy zakres wydruku. Jeśli zaznaczymy
Wszystko, będzie drukowany cały zestaw (wszystkie elementy z listy
umieszczonej w polu Lista wybranych wydruków:), jeśli zaś wpisując w
pola Od: i Do: podamy zakres stron, zostaną wydrukowane tylko strony
mieszczące się w zakresie.
♦ Przycisk Ustawienie… dotyczy ustawień drukarki (rys. 374).

Program do kosztorysowania 419


♦ W polu Jakość wydruku: wybieramy z listy możliwości tę, która nam
najbardziej odpowiada. Trzeba pamiętać, że im gorsza jakość, tym
szybsze drukowanie i odwrotnie.

Rys. 413. Okno drukowania kosztorysu.

♦ W grupie ‘Opcje’ zaznaczamy opcję Drukuj do pliku, a w polu Format


pliku: wybieramy Plik drukarki, jeśli chcemy wypuścić wydruk na plik
dyskowy, który można potem przenieść na inny komputer posiadający
drukarkę odpowiadającą drukarce zadeklarowanej przez nas, lecz nie
posiadający programu Norma Pro. Wydruk możemy wypuścić również
na plik formatu HTML (pole Format pliku, plik HTML).
Dla zaoszczędzenia papieru możemy włączyć opcję Druk obustronny.
Zaznaczenie opcji Odwrotna kolejność stron spowoduje, że zestaw
będzie drukowany od końca, to jest od ostatniej strony do pierwszej.
Jeśli chcemy wydrukować więcej niż jedną kopię, w polu Liczba kopii:
wpisujemy odpowiednią liczbę. Włączenie opcji Sortuj kopie spowo-
duje wydruk najpierw całego pierwszego egzemplarza zestawu, na-

420 NORMA PRO


stępnie kolejnych jego kopii. W przypadku wyczyszczenia tej opcji
drukowane będą kolejne strony zestawu – każda w wymaganej liczbie
kopii.
W polu Nr. pierwszej strony: możemy wpisać numer, który ma mieć
pierwsza strona wydruku (nie zawsze bowiem zaczynamy wydruk od
pierwszej strony).
♦ W polu Styl wydruku: wybieramy styl: Norma lub inny. Wszystkie wy-
druki będą wyprowadzane dla tego właśnie, wybranego stylu.
♦ W polu Zestaw: należy wybrać jeden z gotowych zestawów wydruków
lub przygotować swój własny po wybraniu opcji Dowolny wybór.
♦ Dla wybranego zestawu w grupie ‘Lista wybranych wydruków’ pojawi
się lista, z której będzie składał się wydruk. Na przykład dla zestawu
Pełny kosztorys zostaną wydrukowane następujące elementy: strona
tytułowa, charakterystyka obiektu, przedmiary, kosztorys i tabela ele-
mentów scalonych.
• Kolejność drukowanych elementów możemy ustawić po kliknięciu
na przycisku Kolejność… W okienku Kolejność drukowania wy-
branych wydruków zaznaczamy element, który chcemy przesunąć
wyżej lub niżej na liście, a następnie w grupie ‘Przesuń:’ klikamy na
przycisku w górę lub w dół.
• Przycisk Wybór… służy do modyfikacji listy wybranego zestawu
wydruków. W okienku, które się ukaże, mamy karty ‘Kosztorys’,
‘Zestawienia’ i ‘Cenniki oraz ‘Rozliczenia’ i ‘Harmonogramowa-
nie’, gdy kosztorys miał zawierać rozliczanie robót i harmonogra-
mowanie (patrz podrozdział Wybór drukowanych kosztorysów i
zestawień). Zaznaczamy na nich elementy, które chcemy mieć na
wydruku i potwierdzamy na OK. Po powrocie do okna z rys. 413
wybrane elementy pojawią się na liście.
• Jeśli chcemy jeszcze zmienić opcje któregoś elementu, zaznaczamy
go na liście i klikamy na przycisku Opcje…, w wyniku czego uzy-
skamy jedno z już wcześniej opisanych okien ustawiania opcji.
• W miarę potrzeby możemy jeszcze zmienić ustawienia strony klika-
jąc na przycisku Układ strony…(patrz podrozdział Układ strony).
♦ W grupie ‘Drukuj:’ zaznaczymy opcję Wybrane działy wtedy, gdy wy-
druk ma dotyczyć tylko niektórych działów. Działy te wybieramy po
Program do kosztorysowania 421
kliknięciu na przycisku Wybór działów…, przy czym numeracja wy-
branych działów może być ciągła lub zachowana z kosztorysu. Steruje
tym opcja ciągła numeracja.
Jeśli wyczyścimy opcję KWOTY, otrzymamy wydruk bez cen i warto-
ści.
Włączenie opcji pozycje niezerowe pozwoli na wydruk tylko tych po-
zycji, które mają wartości różne od zera; w przeciwnym wypadku dru-
kowane będą wszystkie pozycje. Jeśli drukowane będą pozycje nieze-
rowe, to można określić sposób ich numeracji: numeracja może
uwzględniać pozycje niezerowe i wtedy trzeba zaznaczyć opcję z ze-
rowymi lub pozycje zerowe mogą być ignorowane, i wtedy zaznaczyć
trzeba opcję bez zerowych.
W polu Zestawienia działami określamy jak ma wyglądać wydruk ze-
stawienia RMS działami.
1. Jeśli wybierzemy nie rozdzielać, to informacje o wszystkich dzia-
łach, w których ten element się znajduje będą umieszczone w tym
samym wierszu bezpośrednio pod nazwą elementu (rys. 414).

Rys. 414. Element w wydruku zestawienia działami, opcja Nie rozdzielać.

2. Jeśli wybierzemy Od poziomu 1, to zestawienie będzie drukowane


dla każdego działu poziomu 1 w osobnych tabelach, natomiast za-
wartości w działach następnych poziomów będę pokazane w wierszu
danego elementu (rys. 415). Jeśli zaś wybierzemy inny poziom, to
osobne tabele będą budowane dla tego poziomu, a w wierszach
elementów znajdą się informacje o wartościach RMS-ów w pozio-
mach podrzędnych.

422 NORMA PRO


Rys. 415. Zestawienie materiałów w działach – dział FUNDAMENTY. Wybrana
opcja Od poziomu 1.

3. Jeśli wybierzemy od poziomu 10 (wszystkie), zestawienie będzie


drukowane dla każdego działu osobno niezależnie od tego, czy jest
to dział czy poddział.
4. Jeśli wybierzemy wszystkie z pozycjami, zostaną wydrukowane tylko
te działy, które mają pozycje.
W programie Norma Pro zestawienia materiałów, sprzętu i robocizny
mogą być drukowane z uwzględnieniem wszystkich pozycji, pozycji z
cenami zerowymi lub tylko z cenami niezerowymi. Aby określić, które
pozycje zestawień mają być drukowane, należy z listy Pozycje zesta-
wień: wybrać jedną z opcji: wszystkie, zerowe ceny lub niezerowe ceny.
Listy wyboru Zestawienia działami i Pozycje zestawień będą aktywne
wtedy, gdy w na liście wybranych wydruków znajdzie się chociaż jedno
z zestawień RMS.

Program do kosztorysowania 423


Jeśli zaznaczymy opcję Wybrane grupy RMS, wydruk zostanie wyko-
nany tylko dla tych grup RMS, które wybierzemy w oknie otwartym po
kliknięciu na przycisku Wybór grup…
Zaznaczenie opcji Wybrani dostawcy spowoduje wykonanie wydruku
tylko dla tych dostawców RMS, których wybierzemy w oknie otwartym
po kliknięciu na przycisku Wybór dostawców…
♦ Przycisk Podgląd służy do podejrzenia wydruku.
Drukowanie uruchamiamy w oknie z rys. 413 kliknięciem na przycisku
OK.

Wybór drukowanych kosztorysów i zestawień


W oknie wyboru zestawień wydruków (rys. 416) zaznaczamy na kartach
‘Kosztorys’, ‘Zestawienia’, ‘Zestawienia RMS’, ‘Rozliczenia’, ‘Har-
monogramowanie’ i ‘Cenniki’ poszczególne opcje i klikając na przycisku
symbolizującym drukarkę przenosimy się do okna Drukuj (rys. 413),
gdzie po ustawieniu parametrów uruchamiamy wydruk.
Przyciski Opcje… służą do zmiany opcji wydruku (opisanych w podroz-
działach Opcje drukowania...). Przycisk Kolejność… umożliwia okre-
ślenie kolejności wydruku zaznaczonych zestawień. Pole Styl wydruków
pozwala wybrać styl, w jakim będzie zrealizowany wydruk.
♦ Na karcie ‘Kosztorys’ zaznaczamy te elementy kosztorysu, które mają
być drukowane oraz ewentualnie określamy opcje poszczególnych ze-
stawień.
Jeśli chcemy, aby została wydrukowana tabela opisów podstawy wy-
ceny powinniśmy dołączyć ją do zestawu drukowanych dokumentów
zaznaczając opcję Opisy podstawy wyceny. Należy przy tym pamiętać,
że odnośniki do tabeli zostaną wydrukowane w pozycjach tylko wtedy;
gdy wcześniej w opcjach wydruków dla danego rodzaju kosztorysu zo-
stanie wybrana opcja z odnośnikami w pozycjach.

424 NORMA PRO


Rys. 416. Okno wyboru wydruków, karta ‘Kosztorys’.

♦ Na karcie ‘Zestawienia’ należy zaznaczyć zestawienia, które mają być


drukowane oraz ewentualnie określić opcje poszczególnych zestawień.
Jeśli do wydruku zakwalifikujemy zestawienie pozycji i w kosztorysie
zdefiniowaliśmy kilka widoków pozycji, obok opcji pojawi się pole, w
którym można wybrać jeden z tych widoków.

Rys. 417. Okno drukowania zestawień, karta ‘Zestawienia’.

♦ Na karcie ‘Zestawienia RMS’ zaznaczyć zestawienia tych elementów


RMS, które chcemy mieć na wydruku. Klikając na zakładki ‘Roboci-
zna’, ‘Materiały’ i ‘Sprzęt’ wchodzimy na poszczególne karty i tam
deklarujemy opcje wydruków zestawień.

Program do kosztorysowania 425


Rys. 418. Karta ‘Zestawienia RMS’.

♦ Na karcie ‘Rozliczenia’ dla poszczególnych zestawień można dodatkowo


wybrać, dla jakiego okresu rozrachunkowego ma być wykonany wydruk,
i ewentualnie, czy do wydruku dołączyć słownik okresów roz-
liczeniowych (opcja Okresy rozrachunkowe w grupie ‘Słowniki’).

Rys. 419. Karta ‘Rozliczenia’.

♦ Na karcie ‘Harmonogramowanie’ możemy zadeklarować pojawienie


się na wydrukach informacji o kluczach wykonawczych, kluczach lo-
kalizacji i kluczach planu (grupa ‘Kosztorys’) oraz dołączenie do wy-
druków słowników (grupa ‘Słowniki’).

426 NORMA PRO


Rys. 420. Karta ‘Harmonogramowanie’.

♦ Na karcie ‘Cennik’ ustalamy, czy i jakie cenniki drukować w zestawie-


niu oraz określamy opcje wydruków.

Rys. 421. Karta ‘Cenniki’.

Program do kosztorysowania 427


21. OPERACJE NA KOSZTORYSIE

Narzuty na kosztorys
Narzuty na cały kosztorys możemy obejrzeć i zdefiniować po wybraniu po-
lecenia Narzuty kosztorysu… z menu Kosztorys, jak również w widoku
Narzuty kosztorysu z menu Widok, wybierając z listy wyświetlanej w
polu Wybór działu kosztorysu pozycję Cały kosztorys.

Narzuty wspólne działów


Narzuty wspólne działów określamy w oknie widoku narzutów po wybra-
niu polecenia Narzuty kosztorysu… z menu Kosztorys.

Współczynniki norm w kosztorysie


Podobnie jak dla pozycji i działów można zadeklarować współczynniki
norm dla całego kosztorysu. W opcjach kosztorysu na karcie ‘Rozliczanie
RMS’ można wpisać współczynniki wraz z uzasadnieniami.

Zmiana norm w kosztorysie


Jeśli chcemy zmienić normy w całym kosztorysie lub w jego fragmencie,
korzystamy z polecenia Zmień normy… z menu Kosztorys.

Rys. 422. Okienko zmiany norm w kosztorysie.

W okienku pokazanym na rys. 422 w grupie ‘Zmieniane pozycje’ zazna-


czamy zakres zmian (możemy zmienić normy w całym kosztorysie, w
niektórych pozycjach, w wybranych działach, w aktywnym dziale, aktyw-
nej pozycji lub zaznaczonych pozycjach), zaś w obszarze ‘Zmieniane ele-
menty’ zaznaczamy typ elementu RMS, dla którego zmieniamy normy. W

428 NORMA PRO


pole Współczynnik: wpisujemy współczynnik, przez który zostaną prze-
mnożone (przycisk Pomnóż) lub podzielone (przycisk Podziel) aktualne
normy.

Parametry kosztorysu
Parametry, które występują zawsze, niezależnie od typu kosztorysu, to pa-
rametry ekonomiczno-techniczne, stałe globalne występujące w obmiarach
i grupy wariantów danych.. Jeśli jednak w opcjach kosztorysu włączymy
harmonogramowanie i rozliczanie robót, to pojawią się dodatkowe para-
metry: klucze wykonawcze, klucze lokalizacji, okresy rozrachunkowe i
plan działów. Parametry kosztorysu są dostępne po wywołaniu polecenia
Parametry kosztorysu… z menu Kosztorys.

Parametry ekonomiczno-techniczne w kosztorysie


Parametry ekonomiczno – techniczne dla całego kosztorysu wprowadzamy
na karcie ‘Parametry ekonomiczno-techniczne’. Koszt jednostki elemen-
tarnej zostanie pokazany w widoku (i wydruku) Tabeli elementów
scalonych.

Rys. 423. Okno wprowadzania parametrów ekonomiczno-technicznych.

Zdefiniowane stałe
Na karcie ‘Zdefiniowane stałe’ wyświetlana jest lista stałych globalnych,
które zostały zdefiniowane dla ułatwienia obliczeń obmiarów. Dodawanie i
edycja stałych opisane są rozdziale EDYCJA OBMIARU, Stałe globalne.

Grupy wariantów
Karta ‘Grupy wariantów’ pokazuje listę grup wariantów wraz z warian-
tami im przyporządkowanymi. Wprowadzanie i modyfikacje grup wa-
riantów opisane są w rozdziale WARIANTY, Definiowanie wariantów.

Program do kosztorysowania 429


Okresy rozrachunkowe
Okresy rozrachunkowe dla kosztorysu wprowadzamy na karcie ‘Okresy
rozrachunkowe’. Definiowanie okresów rozrachunkowych zostało opisane
w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE i ROZLICZANIE ROBÓT,
Okresy rozliczeniowe.

Klucze wykonawcze
Klucze wykonawcze, używane do celów planowania i rozliczania robót
wprowadzamy na karcie ‘Klucze wykonawcze’. Definiowanie kluczy
wykonawczych zostało opisane w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE
i ROZLICZANIE ROBÓT, Klucze wykonawcze.

Klucze lokalizacji
Klucze lokalizacji, służące do celów harmonogramowania i rozliczania ro-
bót dla kosztorysu wprowadzamy na karcie ‘Słownik lokalizacji’. Defi-
niowanie kluczy zostało opisane w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE
i ROZLICZANIE ROBÓT, Klucze lokalizacji.

Plan działów
Klucze planu działów służące do celów harmonogramowania i rozliczania
robót wprowadzamy na karcie ‘Plany działów’. Definiowanie kluczy zo-
stało opisane w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE i ROZLICZANIE
ROBÓT, Klucze planów działów.

Przeliczanie cen w kosztorysie


Jeśli zachodzi potrzeba przeliczenia cen w kosztorysie według nowego
cennika lub innego kosztorysu, z menu Ceny wybieramy polecenie Uak-
tualnij ceny… Okno z opcjami uaktualniania zostało opisane w rozdziale
CENY, BAZY CENOWE I CENNIKI, Przeliczanie (uaktualnianie) cen
w kosztorysie.

430 NORMA PRO


Sumowanie robocizny
Jeśli chcemy rozliczać robociznę w pozycjach łącznie, bez podziału na za-
wody, wybieramy polecenie Sumuj roboci-
znę… z menu Kosztorys. Możemy pod-
sumować robociznę w całym kosztorysie,
wybranych działach lub pozycjach, ak-
tywnym dziale czy aktywnej pozycji. Zsu-
mowanie robocizny polega na zsumowaniu
nakładów wszystkich zawodów występują-
cych w pozycji w jeden element. Sumowanie
robocizny jest procesem nieodwracalnym.

Zastępowanie robocizny
Jeśli chcemy zastąpić robociznę inną w całym kosztorysie, dziale czy zazna-
czonych pozycjach, z menu Kosztorys wy-
bieramy polecenie Zastąp robociznę. W
oknie takim jak na rysunku z lewej zazna-
czamy, jaką część kosztorysu poddajemy
zmianom i klikamy na OK. W następnym
oknie, zawierającym listę zawodów wystę-
pujących w kosztorysie, zaznaczamy ten za-
wód, którym chcemy zastąpić robociznę i
klikamy na OK (patrz ELEMENTY RMS,
Zastępowanie robocizny).

Dopasowanie kosztów robocizny


Jeśli chcemy dopasować stawkę robocizny do założonej wartości koszto-
rysu, wybieramy polecenie Dopasuj robociznę… z menu Kosztorys, w
wyniku czego dostaniemy listę zawodów występujących w kosztorysie. Na
liście tej kliknięciem zaznaczamy te zawody, których stawki mają zostać
dopasowane do wartości kosztorysu (rys. 424). Powtórne kliknięcie na za-
znaczonym zawodzie, zdejmuje z niego zaznaczenie.

Program do kosztorysowania 431


Rys. 424. Wybieranie zawodów, których stawki mają być dopasowane do założonej
wartości kosztorysu.

Po kliknięciu na przycisku OK pojawi się


okienko, w którym wpisujemy założoną
wartość kosztorysu. Proces przeliczania roz-
pocznie się po potwierdzeniu kliknięciem na
OK.

Upraszczanie pozycji
Jeśli chcemy uprościć pozycje w całym kosztorysie, wybranych działach
czy pozycjach, z menu Kosztorys wybieramy polecenie Uprość pozy-
cje…, a następnie w wyświetlonym oknie zaznaczamy, jaka część pozycji
zostanie poddana uproszczeniu. Upraszczanie pozycji opisane jest w roz-
dziale POZYCJE KOSZTORYSU, Upraszczanie pozycji.

Sprawdzanie poprawności kosztorysu


Przy pomocy polecenia Sprawdź kosztorys… z menu Kosztorys możemy
sprawdzić poprawność naszego kosztorysu. W grupie ‘Sygnalizowane
błędy’ zaznaczamy opcje oznaczające te błędy, o których ma nas program
ostrzegać, natomiast w grupie ‘Komunikaty’ zaznaczamy formę, w jakiej
ostrzeżenie ma być przedstawione. Jeśli chcemy, aby ostrzeżenia były
zapisywane w pliku, zaznaczamy opcję Zapisz do pliku i po kliknięciu na
przycisku Plik… podajemy jego nazwę i lokalizację.

432 NORMA PRO


Rys. 425. Okno sprawdzania poprawności kosztorysu.

Zaznaczenie opcji Wyświetl listę spowoduje wygenerowanie okna z in-


formacją o lokalizacji i rodzaju błędu.

Rys. 426. Lista błędów znalezionych w kosztorysie.

Łączenie kosztorysów
Czasami może się zdarzyć potrzeba połączenia dwóch lub więcej kosztory-
sów w jeden. W tym celu otwieramy dowolny z kosztorysów, następnie z
menu Kosztorys wybieramy polecenie Dołącz kosztorys… W oknie, które
się pojawi, wybieramy dołączany kosztorys i klikamy na przycisku OK

Program do kosztorysowania 433


(można dołączyć kosztorys do pustego kosztorysu). Kosztorys dołączany
jest na końcu bieżącego kosztorysu.
Jeśli chcemy wstawić kosztorys w środku kosztorysu, korzystamy z pole-
cenia Wstaw kosztorys… z menu Kosztorys.
Jeżeli do kosztorysu wstawiamy kosztorys zawierający same pozycje (bez
działów), to zostanie on umieszczony za aktualnie zaznaczoną pozycją
kosztorysu oryginalnego, a wszystkie następne pozycje zostaną przenume-
rowane.
Do kosztorysu zawierającego tylko pozycje, bez podziału na działy, nie
można wstawić kosztorysu zawierającego działy. Zanim wstawimy taki
kosztorys, w oryginalnym kosztorysie musimy utworzyć działy.
Jeśli do kosztorysu zawierającego działy wstawiamy kosztorys również
zawierający działy, to zostanie on umieszczony za zaznaczonym działem
(lub poddziałem), a wszystkie następne działy (i poddziały) zostaną prze-
numerowane.

Kosztorysy złożone
Kosztorys może zawierać inne kosztorysy, które nazywamy kosztorysami
składowymi. Kosztorys składowy można wstawiać na dwa sposoby:
1. Jako włączony i wtedy cała zawartość kosztorysu składowego jest
wczytana do kosztorysu złożonego. Ponieważ pamiętana jest ścieżka
dostępu do kosztorysu składowego, można go zaktualizować w razie
potrzeby.
2. Jako zewnętrzny i wtedy zawartość kosztorysu składowego jest wczy-
tywana przy wczytywaniu kosztorysu złożonego. W przypadku zmian
dokonanych w kosztorysie składowym można je zapisać do pliku na
dysku poleceniem Dział | Zapisz jako kosztorys.
Kosztorysy składowe są umieszczane w kosztorysie złożonym jako działy.
Sposób połączenia kosztorysu składowego można zmienić w oknie wy-
wołanym poleceniem Kosztorys składowy... z menu Dział.
Opis wstawiania kosztorysów składowych jest umieszczony w rozdziale
DZIAŁY KOSZTORYSU, Kosztorys złożony.

434 NORMA PRO


Wstawianie kosztorysu do cennika obiektów
Cały kosztorys można wstawić do cennika obiektów jako pojedynczą po-
zycję uproszczoną lub wraz z poddziałami i pozycjami jako oddzielnymi
elementami cennika. Polecenie Wstaw do cennika obiektów…, które na
to pozwala, wywoływane jest z menu Kosztorys.

Rys. 427. Okno wstawiania kosztorysu do cennika obiektów.

W wyświetlonym oknie w polach Wydawnictwo i Katalog określamy wy-


dawnictwo, nazwę i numer katalogu, jakie zostaną przypisane wstawianym
elementom. Domyślnie w polach Podstawa: i Opis: wprowadzana jest
nazwa i opis kosztorysu. Wielkości te można zmodyfikować. Dodatkowo,
w polu Wariant: można wpisać numer wariantu pozycji. W dolnej części
wyświetlane są jednostki miary, w których dopuszcza się wstawienie
kosztorysu do cennika. Jak widać, dla całego kosztorysu główna jednostka
miary jest sztuka. Jeśli w kosztorysie zostały zdefiniowane jednostki
elementarne, zostaną dołączone do listy. Jeśli kosztorys ma być wstawiony
jako jedna pozycja, czyścimy opcje Wstaw poddziały. Jeśli zaś ma zostać
wstawiony wraz z działami i poddziałami jako osobnymi pozycjami, opcja
ta powinna być zaznaczona.
Na rys. 428 pokazany jest cennik pozycji, do którego wstawiono kosztorys
BLIŹNIAK, jako wariant 1 o jednostce miary sztuka wraz z poddziałami.

Program do kosztorysowania 435


Rys. 428. Cennik pozycji po wstawieniu kosztorysu ‘BLIŹNIAK’ wraz z
poddziałami.

Jako drugi wariant wstawiono BLIŹNIAK z jednostką miary m2 p.u.

Rys. 429. Cennik pozycji z wstawionym kosztorysem BLIŹNIAK z inną jednostką


miary.

Jeśli zaznaczyliśmy opcję wstawiania z poddziałami, dla każdego działu


pojawi się okno takie, jak na rys. 427, z tym że dane do niego podstawione
będą dotyczyły danego działu. Jeśli dział ma być wstawiony z pozycjami
zaznaczamy opcję Wstaw pozycje.
Gdy danego działu nie chcemy wstawiać, klikamy na przycisku Pomiń.
Operację wstawiania można przerwać kliknięciem na przycisku Przerwij.

436 NORMA PRO


Rys. 430. Okno wstawiania ceny działu do cennika. Wstawiany jest dział
IZOLACJE o numerrze1.1 bez pozycji.

Po zakończeniu procesu wstawienia kosztorysu do cennika tworzone jest


odpowiadające mu drzewo w oknie katalogów norm. Na rys. 431 widać, że
w katalogu M_K{01} znajdują się dwie pozycje. Pierwsza z nich, to
kosztorys BLIŻNIAK wstawiony jako wariant o numerze 2. Ikona sym-
bolizująca ten kosztorys ma „nóżki”, a więc informuje o tym, że istnieją dla
niego podpozycje. Druga – to kosztorys BLIŻNIAK wstawiony jako jedna
pozycja.

Rys. 431. Okno katalogów norm z wstawionym kosztorysem BLIŹNIAK.

Jeśli teraz rozwiniemy pozycję pierwszą, to uzyskamy listę pozycji, które


są działami kosztorysu. Na rys. 432 widać, że pozycja o podstawie BLIŹ-

Program do kosztorysowania 437


NIAK 1 ma podpozycje. I rzeczywiście, dział 1 – FUNDAMENTY miał
oddziały.

Rys. 432. W prawym oknie znajduje się lista pozycji wraz z cenami, które są
działami kosztorysu.

Rejestracja zmian w kosztorysie


Rejestracja zmian w kosztorysie umożliwia śledzenie kolejnych kroków w
procesie jego powstawania. Jeśli włączymy rejestrację zmian, każda
zmiana zostanie zapamiętana i specjalnie oznaczona.
Po wywołaniu poleceń Rejestracja zmian | Rejestruj zmiany… z menu
Kosztorys pojawi się okno, w którym ustawiamy opcje rejestracji.

Rys. 433. Okno z opcjami rejestracji zmian.

Jeśli decydujemy się na rejestrację zmian, zaznaczamy opcję Rejestracja


zmian. Gdy zmiany mają być pokazywane na ekranie, zaznaczamy opcję
Pokazywanie zmian na ekranie. Zaznaczenie opcji Drukowanie zmian
umożliwi ich uwzględnienie na wydruku kosztorysu. Od momentu po-
twierdzenia zamiaru rejestracji zmian kliknięciem na OK., każda operacja
wykonana w kosztorysie będzie zapamiętana.
Domyślnie usuwane elementy są wyróżnione kolorem ciemnoniebieskim i
przekreślone ciągłą linią, zaś elementy dodane zaznaczone są na czerwono i

438 NORMA PRO


podkreślone. Kolory te można zmienić w oknie Opcje wyświetlania
kosztorysu, na karcie ‘Kolory ekranu’ (patrz rozdział WYGLĄD
EKRANU, Kolory ekranu).
Zmiany wykonywane w danym miejscu są nie tylko tam pokazywane, ale
widać je również wszędzie tam, gdzie wpłynęły na inne wielkości. Na
przykład jeśli zmienimy cenę materiału w pozycji, to zmieni się wartość
materiałów pomocniczych (gdy zdecydowaliśmy, że będzie liczona od tego
materiału), wartość kosztów bezpośrednich, cen jednostkowych pozycji,
wartość pozycji, działu i całego kosztorysu (rys. 434).

Rys. 434. Zmiany pokazane w kosztorysie, gdy zmodyfikowana została cena


luksferów.

Zmiany będę pokazane również w innych widokach, jeśli tylko wprowa-


dzona zmiana wpłynęła na zawartość wyświetlanych kolumn..

Rys. 435. Zmiana ceny luksferów jest również pokazana w widoku


Wprowadzone pozycje.

Program do kosztorysowania 439


Rys. 436.Do pozycji 107 dodano papier ścierny.

Zmiany będę rejestrowane do momentu, w którym zdecydujemy się je za-


akceptować lub odrzucić.

UWAGA! Numer usuniętej pozycji nie jest związany z numerem, który


pozycja miała przed usunięciem. Jest to wewętrzny numer, nadawany
przez program tylko po to, aby umożliwić wprowadzanie do niej
odwołań.

Akceptacja lub odrzucenie wszystkich zmian


Jeśli chcemy wszystkie zmiany zaakceptować, z menu Kosztorys wybie-
ramy polecenie Rejestracja zmian | Akceptuj lub rezygnuj ze zmian…
Po zaakceptowaniu zmian ‘stare’ wielkości znikną, a zostaną tylko nowe.

Akceptacja lub odrzucenie wybranych zmian


Jeśli chcemy niektóre zmiany odrzucić a inne przyjąć, zaznaczamy cały
kosztorys lub ten RMS, pozycję, dział, w którym się znajdują i z menu
Kosztorys wybieramy polecenie Rejestracja zmian | Przywróć począt-
kowe dane…
W oknie, które się pojawi (rys. 437) zostanie wyświetlona lista tylko tych
zmian, które zostały wprowadzone w danych zaznaczonego elementu
(kosztorysu, działu, pozycji, nakładzie).

440 NORMA PRO


Rys. 437. Lista zmian wprowadzonych w danych materiału.

Jeśli wszystkie zmiany chcemy zaakceptować, klikamy na przycisku Po-


zostaw. Te, które chcemy odrzucić, zaznaczamy na liście (klikamy na na-
zwie zmiany, tak aby pojawił się symbol ) i klikamy na przycisku Zazna-
czone.
Jeśli chcemy odrzucić wszystkie zmiany, wykorzystujemy przycisk
Wszystkie.
Zaznaczenie opcji Sprawdź powoduje, że program po kolei sprawdza, czy
w elementach ‘należących’ do kosztorysu, zaznaczonego działu czy pozycji
zostały wprowadzone jakieś zmiany, i jeśli tak, kolejno wyświetla okno
przywracania początkowych danych dla tych elementów. W ten sposób
‘jednym ciągiem’ można przejrzeć zmiany w całej pozycji, dziale i w
całym kosztorysie. Oznacza to, że jeśli na przykład w dziale wykonaliśmy
zmiany w trzech pozycjach, to po zaznaczeniu tego działu i wywołaniu
polecenia Przywróć początkowe dane… trzy razy, dla każdej pozycji,
zostanie wyświetlone okno z rys. 437 ze zmianami w niej wprowadzonymi.
Analogicznie, jeśli w pozycji wykonaliśmy pięć zmian: dwie zmiany w
danych pozycji (np. obmiar i nazwę) oraz zmiany w trzech RMS-ach, okno
z rys. 437 pojawi się cztery razy: pierwsze pokaże dwie zmiany pozycji, a
następne trzy zostaną wyświetlone dla każdego zmienionego RMS-a.
Jeśli opcja Sprawdź nie zostanie zaznaczona i wywołamy polecenie
Przywróć początkowe dane…, okno z rys. 437 pojawi się tylko raz, po-
kazując zmiany wprowadzone w danych bieżącego działu, pozycji czy
nakładu.

Program do kosztorysowania 441


Porównywanie kosztorysów i tworzenie kosztorysu
różnicowego
Program Norma Pro umożliwia porównanie dwóch kosztorysów: aktualnie
znajdującego się na ekranie i drugiego, którego nazwę wybieramy (w oknie
takim jak do otwierania kosztorysu) po wywołaniu polecenia Porównaj
kosztorysy… z menu Kosztorys.

Rys. 438. Okno ustawiania opcji porównywania kosztorysów.

W wyświetlonym okienku (rys. 438) w grupie ‘Sygnalizowane różnice” za-


znaczamy opcje odpowiadające tym częściom składowym kosztorysu,
które chcemy porównywać. W grupie ‘Komunikaty’ decydujemy, w jaki
sposób mają być wyświetlane komunikaty o występujących różnicach. Jeśli
zaznaczymy opcję Stop na błędzie, to program wyprowadzi komunikat za
każdym razem, gdy trafi na różnicę. Zaznaczenie opcji Wyświetl listę
spowoduje wygenerowanie listy różnic, którą będziemy mogli przeglądać z
możliwością zapisania jej na plik tekstowy (przycisk Zachowaj w
pliku…). Opcja Zapisz do pliku i przycisk Plik… służą do wyprowadzenia
listy różnic od razu na plik tekstowy.

442 NORMA PRO


Rys. 439. Lista różnic występujących między kosztorysami.

Jeśli z dwóch kosztorysów chcemy utworzyć kosztorys różnicowy, za-


znaczamy opcję Utwórz kosztorys różnicowy. W tym przypadku, po klik-
nięciu na OK zostanie wyświetlone okno, w którym wybieramy porów-
nywany kosztorys.
Tworzenie kosztorysu różnicowego polega na porównywaniu pozycji i ich
zawartości i rejestracji zmian w ten sposób, że jako stan początkowy
traktowany jest kosztorys wczytywany, a kosztorys aktualnie edytowany
jako kosztorys po zmianach. Dane zmienione będą pokazane na czerwono –
stan w aktualnym kosztorysie i na niebiesko – stan w kosztorysie po-
równywanym.
Wartości, które występują w kosztorysie wczytywanym, a nie występują w
kosztorysie edytowanym zostają oznaczone jako usunięte, zaś te, które są w
kosztorysie wczytywanym, a nie ma ich w kosztorysie edytowanym
oznaczone są jako dodane. Oznaczenia te są pokazywane na ekranie w
sposób określony dla rejestracji zmian.
Na przykład weźmy kosztorys BLIŻNIAK w wersji podstawowej i porów-
najmy go z kosztorysem BLIŹNIAK_2. W kosztorysie BLIŻNIAK_2 w
stosunku do BLIŻNIAK zostały wykonane następujące zmiany:
W pozycji 91 zmieniono materiał.
1. Pozycja 92 o podstawie KNR 2-02 1111-06 została zamieniona na po-
zycję o podstawie TZKNBK XI 0505-46.
2. W pozycji 106 została zmieniona cena materiału z 9,65 na 8,57.
3. W pozycji 107 został dodany nowy materiał – papier ścierny.

Program do kosztorysowania 443


Do Normy Pro jako pierwszy wczytujemy kosztorys BLIŹNIAK, wywołu-
jemy polecenie Porównaj kosztorysy… i otwieramy kosztorys BLIŹ-
NIAK_2. W wyniku porównania powstanie kosztorys różnicowy, w którym
wszystkie niezgodności zostaną wyróżnione.
• Wartość 47031.36 pozycji 91 oznaczona została jako usunięta, ponie-
waż nie występuje w kosztorysie BLIŹNIAK, zaś wartość 4770 jako
dodana, gdyż nie występuje w kosztorysie BLIŹNAK_2. (rys. 440).

Rys. 440. Kosztorys różnicowy z wyróżnionymi zmianami.

• Pozycja 92 z kosztorysu BLIŻNIAK została uznana za dodaną, gdyż nie


było jej w kosztorysie BLIŹNIAK_2, a pozycja _237, czyli pozycja 92 z
kosztorysu BLŹNIAK_2 została zaznaczona jako usunięta, gdyż nie
było jej w kosztorysie BLIŹNIAK (rys. 440).

Rys. 441. Pozycja 106 w kosztorysie różnicowym.

444 NORMA PRO


• W pozycji 106 cena luksferów = 9.65 została uznana za usuniętą, gdyż
nie występuje w kosztorysie BLIŹNIAK, zaś cena 8.57 za dodaną, po-
nieważ nie występuje w kosztorysie BLIŻNIAK_2 (rys. 441).
• W pozycji 107 materiał „papier ścierny” oraz wszystkie wartości z nim
związane zostały oznaczone jako usunięte, gdyż nie występują w
kosztorysie BLIŹNIAK, zaś te wartości, które są w kosztorysie BLIŻ-
NIAK, a nie ma ich w kosztorysie BLIŹNIAK_2 oznaczone są jako
dodane (rys. 442).

Rys. 442. Pozycja 107 w kosztorysie różnicowym.

Zmiany zarejestrowane w kosztorysie różnicowym możemy przyjąć lub


odrzucić, w sposób opisany dla rejestracji zmian.

Praca z kilkoma kosztorysami


W programie Norma Pro możemy pracować z kilkoma kosztorysami jedno-
cześnie. Po otwarciu pierwszego kosztorysu, otwieramy następny. W ten
sposób będziemy mieli na ekranie kilka kosztorysów, każdy w swoim wła-
snym oknie. Jeżeli ostatni wprowadzony kosztorys przysłoni nam cały ob-
szar roboczy (poprzednio otwarte kosztorysy są przykryte), należy kliknąć
na przycisku znajdującym się w prawym górnym rogu na wysokości
menu.
Odsłonięte okna kosztorysów można uporządkować przy pomocy poleceń
Sąsiadująco poziomo (okna jedno nad drugim), Sąsiadująco pionowo
(okna obok siebie) i Kaskada (okna uporządkowane tak, że widać pasek

Program do kosztorysowania 445


tytułu każdego z nich) z menu Okno. Jeśli któreś okno nie jest nam w da-
nej chwili potrzebne, może zostać zwinięte do przycisku (ikony) po kliknię-
ciu na przycisku .
Przełączanie się z kosztorysu do kosztorysu jest bardzo łatwe: wystarczy
tylko kliknąć w odsłoniętym fragmencie wy-
branego kosztorysu i już jego okno stanie się
oknem aktywnym. Do konkretnych kosztory-
sów możemy się również przełączać wykorzy-
stując listę otwartych kosztorysów znajdującą
się na dole listy poleceń menu Okno (patrz rysunek z prawej). Kliknięciem
na wybranej nazwie kosztorysu spowodujemy przejście do jego okna. Przy
nazwie aktualnego kosztorysu umieszczony jest znacznik .

Rys. 443. W programie zostały otwarte trzy kosztorysy; okna są wyświetlane


kaskadowo.

Każdy kosztorys może zostać wyświetlony w innym widoku i w każdym


kosztorysie możemy wykonywać inne operacje. Jesteśmy również w stanie
przenosić i kopiować informację między kosztorysami (wykorzystując po-
lecenia Wytnij, Kopiuj i Wklej z menu Edycja) oraz technikę przeciągnij-
i-upuść w stosunku do pozycji (patrz rozdział POZYCJE KOSZ-

446 NORMA PRO


TORYSU, podrozdział Wstawianie pozycji z innego kosztorysu),
działów i elementów RMS.
Po zakończeniu pracy zachowujemy zmienione kosztorysy i każdy z nich
zamykamy poleceniem Zamknij z menu Plik.

Praca z jednym kosztorysem w wielu oknach


W programie Norma Pro możliwa jest również praca z jednym kosztory-
sem w wielu oknach. Nowe okno już otwartego kosztorysu tworzymy przy
pomocy polecenia Nowe okno z menu Okno.
Możemy też wykorzystać inny sposób: przy
naciśniętym klawiszu <Shift> z menu Widok
wybieramy odpowiedni widok lub klikamy na jednym z przycisków wido-
ków. Sposoby porządkowania okien, przełączania się i wymiany informacji
między nimi zostały opisane w podrozdziale poprzednim – Praca z kil-
koma kosztorysami. Na liście otwartych okien w menu Okno znajduje się
informacja o liczbie i rodzaju widoków, a widok aktualny oznaczony jest
znakiem .

Rys. 444. Kosztorys BLIŹNIAK w dwóch widokach: Przedmiar i Działy umieszczo-


nych sąsiadująco poziomo.

Program do kosztorysowania 447


Na rys. 444 pokazany jest kosztorys BLIŹNIAK w dwóch widokach: wi-
doku Działy i widoku Przedmiar. Okna widoków uporządkowane są przy
pomocy polecenia Sąsiadująco poziomo z menu Okno.

Eksport kosztorysu lub widoku kosztorysu


Kosztorys, zestawienie lub widok utworzone w programie Norma Pro
można wyeksportować w formacie tekstowym, który będzie czytelny dla
takich aplikacji jak arkusze kalkulacyjne (na przykład Excel czy Lotus) czy
bazy danych (na przykład Access czy DBase) oraz w formatach zrozu-
miałych dla programu Planista czy Get Manager.

Eksport w formacie tekstowym


Aby wykonać eksport otwieramy odpowiedni widok lub zestawienie i z
menu Plik wybieramy polecenie Zapisz jako… Po pojawieniu się okna z
rys. 445 (takiego samego jak w przypadku
zachowywania kosztorysu) wybieramy
miejsce, gdzie się ma znaleźć wyekspor-
towany plik oraz nadajemy mu nazwę w
polu Nazwa kosztorysu:. W polu Zapisz
jako typ: zaznaczamy ten typ o rozsze-
rzeniu.txt, który chcemy uzyskać (patrz
rysunek z lewej).

Rys. 445. Okno eksportu widoku, zestawienia lub kosztorysu.

448 NORMA PRO


W obszarze ‘Eksportowany zakres kosztorysu’ zaznaczamy opcję Całość,
jeśli eksportujemy cały kosztorys lub Zaznaczone elementy, jeśli interesuje
nas tylko aktualnie podświetlony element (dział(y), pozycja(e), elementy
RMS). Wybrane ustawienia potwierdzamy kliknięciem na OK, po czym
tworzony jest plik tekstowy, w którym znajdują się wszystkie dane
odczytane z widoku, zestawienia lub kosztorysu.
Na rys. 446 pokazana jest zawartość pliku tekstowego, który został utwo-
rzony po wyeksportowaniu widoku Działy kosztorysu.

Rys. 446. Widok działów wyeksportowany jako plik tekstowy.

W wyeksportowanych widokach pierwszym wierszem pliku jest wiersz


zawierający nazwy nagłówków kolumn tabeli, zaś separatorami oddziela-
jącymi kolumny w wierszu są znaki tabulatorów. Należy o tym pamiętać
przy imporcie danych na przykład do aplikacji, które same nie potrafią
rozpoznać separatora.
Jeśli w polu Zapisz jako typ: wybierzemy typ Zestawienie RMS lub
Kosztorys tekstowo, to po kliknięciu na OK będziemy mieli możliwość
zdecydowania, które kolumny mają zostać wyeksportowane (rys. 447) i w
jakiej kolejności, jakich użyć separatorów do oddzielenia pól, w jaki spo-
sób mają być przedstawiane liczby oraz jaka część kosztorysu ma być
uwzględniona.
W oknie ‘Eksport zawartości kosztorysu’, w polu Pola zawartości:
znajduje się lista wszystkich kolumn, zaś w polu Eksportowane pola:
wybrane przez nas kolumny, które będą wyeksportowane. Aby przenieść
kolumnę z lewej listy na prawą, zaznaczamy ją w polu Pola zawartości: i
klikamy na przycisku . Jeśli chcemy zmienić kolejność kolumn na li-
ście z prawej, używamy przycisków w górę i w dół. Przycisk Usuń służy
do usunięcia z listy zaznaczonej kolumny.

Program do kosztorysowania 449


Rys. 447. Okno wybierania kolumn do eksportu kosztorysu.

W grupie ‘Separator pól’ zaznaczamy rodzaj znaku, którym zostaną od-


dzielone od siebie kolumny w wierszu, a w grupie ‘Separator dziesiętny’ –
znak oddzielający część dziesiętną liczby.
W grupie ‘Eksportowane typy elementów’ zaznaczamy, jaka część koszto-
rysu ma zostać wyeksportowana: Działy, Pozycje czy RMSy.
Import wygenerowanego pliku tekstowego na przykład do arkusza EXCEL
wygląda następująco: otwieramy EXCEL, z menu Plik wybieramy pole-
cenie Otwórz… W oknie, które się ukaże, jako typ otwieranego pliku
wybieramy Pliki tekstowe i z listy wybieramy plik naszego kosztorysu. Po
rozpoznaniu separatorów i zadaniu dodatkowych pytań dotyczących for-
matów danych, kosztorys zostanie wciągnięty do arkusza.
Jeśli chodzi o import na przykład do bazy ACCESS, postępujemy podob-
nie. Otwieramy ACCESS, z menu Plik wybieramy polecenie Nowa baza
danych… i określamy jej nazwę. Następnie z menu Plik wybieramy pole-
cenia Pobierz dane zewnętrzne | Importuj…(lub w starszych wersjach
tylko Importuj…) i w oknie, które się ukaże, w polu Pliki typu: wybie-
ramy Pliki tekstowe. Wskazujemy plik naszego kosztorysu i klikamy na
przycisku Importuj. Podczas procesu importowania danych będziemy
musieli podjąć decyzje dotyczące separatorów oraz określić nazwy i for-
maty pól tworzonej bazy danych.

450 NORMA PRO


Eksport do programu Planista i Get Manager
Jeśli chcemy wyeksportować kosztorys do programów Planista czy na-
kładki Get Manager (Ms Project), postępujemy jak opisano powyżej, z tym
że w oknie z rys. 445 w polu Zapisz jako typ: jako typ pliku wybieramy
odpowiednio Program PLANISTA (*.pla) lub GET Manager (*.gtm).

Eksport do programu fakturującego Fortuna


Dane z kosztorysu można przesłać do programu fakturującego Fortuna.
Wystarczy tylko w oknie z rys. 445, w polu Zapisz jako typ:, wybrać Fak-
tura FORTUNA (*.ftx).

Eksport do programów Obmiar, Odbiór, Ocena, Wykonawca


Dane z kosztorysu mogą również zostać przesłane poprzez uniwersalny
format ATH do programu Obmiar służącego do wprowadzania obmiarów
na placu budowy przy pomocy komputera typu palmtop, programu Odbiór
umożliwiającego sporządzanie protokołów odbioru i rozliczania wy-
konanych prac, programu Ocena, będącego doskonałym narzędziem do
graficznej prezentacji danych kosztorysu oraz programu Wykonawca, który
ułatwia nadzór i kontrolę nad realizacją inwestycji.

Eksport w formacie ATH


Kosztorys utworzony w Normie Pro można zapisać w formacie ATH.
dzięki temu inne programy kosztorysowe są w stanie taki kosztorys od-
czytać. Ponieważ nie wszystkie programy mają takie możliwości jak
Norma Pro, w pliku nie są zapisywane informacje o nieaktywanych wa-
riantach, a jeśli była rejestracja zmian, zapisywany jest stan aktualny wy-
konanych zmian.

Zapis kosztorysu w formacie XML


Kosztorys można zapisać w postaci dokumentu XML. Format XML jest
powszechnie przyjętym i coraz częściej stosowanym standardem używa-
nym do wymiany danych między różnymi programami i bazami danych,
działającymi nie tylko na jednej, ale nawet na różnych platformach sys-
temowych. Wraz z Normą Pro dostarczany jest plik ATH2.XSD zawie-
rający opis struktury kosztorysu, dzięki czemu inne programy będą w stanie
prawidłowo zinterpretować wygenerowany dokument. Kosztorysy zapisane
w formacie XML mogą być na przykład wczytane do baz SQL, czy do
systemu SAP.
Program do kosztorysowania 451
Aby zapisać kosztorys w formacie XML, z listy typów plików wybieramy
ATH 2 (XML) (*.xml).

Import z programu Zuzia, Leonardo, Winbud 3.2, Seko,


Rodos, Penta, Forte
Aby wczytać do Normy Pro plik z programu Zuzia, Leonardo, Winbud 3.2,
Seko należy z menu Plik wybrać polecenie
Otwórz… i w oknie, które się ukaże w polu
Pliki typu: zaznaczyć odpowiednio
Zuzia (*.zuz), Leonardo (ex*.*), WinBud
3.2(d*.db), Sekocenbud (*.ksp) lub Seko-
cenbud Inwestorskie (*.inw). Ponieważ
programy Rodos i Penta potrafią zapisać
kosztorysy w formacie.ATH, aby je wczytać do Normy Pro, wystarczy
wybrać pliki typu ATHENASOFT (*.ath), zaznaczyć odpowiedni plik i
kliknąć na Otwórz.
Wymiana danych między programami Norma Pro i Strix
Kosztorys utworzony w programie Norma Pro można wyeksportować w
formacie ATH, który będzie czytelny dla innych programów np. Strix.4.1 i
Norma Inwestor. Aby wyeksportować kosztorys w tym formacie, wy-
starczy z menu Plik wywołać polecenie Zapisz jako…, jako typ pliku
wybrać ATHENASOFT(*.ath), nadać mu nazwę i potwierdzić kliknięciem
na przycisku Zapisz.
Do programu Norma Pro można importować pliki formatu.ATH, wygene-
rowane przez poprzednie wersje Normy Pro i program Strix. Aby wczytać
plik w tym formacie, wystarczy z menu Plik wywołać polecenie
Otwórz…, jako typ pliku wybrać ATHENASOFT(*.ath), podświetlić
właściwą nazwę i potwierdzić kliknięciem na przycisku Zapisz.

452 NORMA PRO


22. WYGLĄD EKRANU
Autorzy programu Norma Pro dali użytkownikowi możliwość zdefiniowa-
nia opcji wyświetlania kolumn, wybrania kolorów charakterystycznych dla
pewnych działań, rodzaju czcionki i dołączenia do menu Narzędzia róż-
nych programów.
Parametry kolumn
Jeśli chcemy zmienić sposób wyświetlania kolumn na ekranie, z menu
Opcje wybieramy polecenie Wyświetlania… W oknie, które się ukaże
znajdują się dwie karty.

Rys. 448. Karta ‘Opcje kolumn’.

Na karcie ‘Opcje kolumn’ (rys. 448) dla każdej kolumny określamy jej
szerokość oraz sposób wyrównywania. Z lewej strony okna, w grupie ko-
lumny, klikamy na wybranej nazwie, zaś w grupie ‘Wybrana kolumna’
definiujemy jej szerokość i wyrównywanie. Jeśli chcemy, aby sam program
automatycznie zmieniał szerokości kolumn proporcjonalnie do zmian sze-
rokości widoku, zaznaczamy opcję Dopasuj kolumny automatycznie. Wy-
brane ustawienia możemy zapisać jako domyślne (np. dla przyszłych kosz-
torysów) używając przycisku Zapisz domyślne, możemy też wczytać war-
tości domyślne przy pomocy przycisku Wczytaj domyślne.

Program do kosztorysowania 453


Lista kolumn w grupie ‘Kolumny’ zależy od widoku, w którym aktualnie
się znajdujemy. Jeśli będziemy w widoku Działy kosztorysu, to na liście
znajdą się następujące kolumny: „Lp”, „Nazwa działu” , „Od” i „Do”. Jeśli
wyświetlimy Podsumowanie, to na liście umieszczone będą kolumny
„Narzut”, „RAZEM”, „Robocizna”, „Materiały” i „Sprzęt”. Tak więc dla
każdego widoku i zestawienia możemy indywidualnie dopasować wygląd
kolumn. Rodzaj, styl i rozmiar czcionki, która jest używana do wyświe-
tlania kosztorysów możemy określić po kliknięciu na przycisku
Czcionki…
Na widoku czy zestawieniu wyświetlone zostaną te kolumny, które znaj-
dują się na górnej liście w grupie ‘Kolumny’. Jeśli chcemy jakąś kolumnę
usunąć z widoku, zaznaczamy ją na liście i klikamy na przycisku Usuń.
Kolejność kolumn ustalamy przy użyciu przycisków i . Jeśli
chcemy dodać jakąś kolumnę do listy wyświetlanych kolumn, zaznaczamy
ją na liście kolumn nie pokazywanych (nie pokazywane) i klikamy na
przycisku Dodaj.

UWAGA! Aby do widoku wstawić pustą kolumnę, należy ją zaznaczyć


w liście nie pokazywane i kliknąć na przycisku Dodaj. Jeśli pusta
kolumna nie jest widoczna, znajduje się za ostatnią kolumną wyświe-
tloną na liście.

Kolory ekranu
Na karcie ‘Kolory ekranu’ stosownie do naszych upodobań zmieniamy
kolory różnych elementów ekranu. W grupie ‘Element dokumentu’ za-
znaczamy element, zaś z prawej wybieramy dla niego kolor tła i kolor tek-
stu. W grupie ‘Nieaktywne warianty’ decydujemy, jak będą oznaczane
warianty nieaktywne, zaś w grupach ‘Dodane elementy’ i ‘Usunięte ele-
menty’ – jak będą oznaczane zmieniane elementy w czasie rejestracji
zmian i tworzenia kosztorysów różnicowych.

454 NORMA PRO


Rys. 449. Okno ustawiania kolorów.

Narzędzia
Użytkownik może samodzielnie rozbudować menu Narzędzia wykorzystu-
jąc polecenie Narzędzi… z menu Opcje. W programie Norma Pro standar-
dowo w menu Narzędzia wpisany jest Kalkulator, połączenie z in-
ternetową bazą cen Intercenbud (Połącz z Intercenbudem) oraz Masy
jednostkowe materiałów budowlanych.
Jeśli chcemy wzbogacić menu o programy, które lubimy (na przykład grę
Saper) lub które są nam potrzebne, tak aby można było je wywołać wprost
z Normy Pro, dodajemy je klikając na przycisku Dodaj. Po ukazaniu się
okna (rys. 450), wybieramy dysk i katalog, w którym znajduje się program
oraz jego nazwę. Po potwierdzeniu kliknięciem na przycisku OK, nazwa
pliku wraz z ścieżką dostępu zostanie wprowadzona w odpowiednie pola
(rys. 451).

Program do kosztorysowania 455


Rys. 450. Okno dodawania gry Saper. Wybrany plik winmine.exe

Rys. 451. Okno tworzenia menu Narzędzia. Gra Saper umieszczona w menu

Ponieważ w polu Nazwa w menu: została wstawiona nazwa pliku, powin-


niśmy ją zmienić na taką, która ma się ukazać w menu. W naszym przykła-
dzie będzie to Saper. Znak & przed literą S oznacza, że litera ta zostanie
wyróżniona podkreśleniem i będzie skrótem, przy użyciu którego szybko
wywołamy tę grę (gdybyśmy chcieli wyróżnić literę ‘r’, należałoby napisać
Sape&r). W polu Polecenie: wpisana jest nazwa pliku (programu) wraz ze
ścieżką dostępu. Jeżeli nasz program wymaga wpisania argumentów (na
przykład dla niektórych gier deklaruje się szybkość), wprowadzamy je do

456 NORMA PRO


pola Argumenty:. Niektóre programy potrzebują miejsce na dysku do
tworzenia plików pomocniczych i wtedy powinniśmy w polu Katalog
roboczy: wpisać ścieżkę dostępu do tego miejsca. Po potwierdzeniu na OK,
gra nasza znajdzie się w menu Narzędzia.
Jeśli chcemy, aby był pokazywany pasek narzędzi z poleceniami z menu
Narzędzia, zaznaczamy opcję pokazuj pasek narzędzi, Dodatkowo, za-
znaczenie opcji Umieść ikonę w pasku narzędzi pozwoli na wyświetlenie
ikony programu na tym pasku.
Kolejność wyświetlania programów w menu Narzędzia zmieniamy klikając
na przyciskach do góry i w dół umieszczonych w grupie ‘Przesuń’
Przyciskiem Usuń usuwamy z menu podświetloną pozycję.
W opisany wyżej sposób do menu Narzędzia… można również wprowa-
dzić polecenia wywołania programów, które bezpośrednio korzystają z da-
nych kosztorysu, na przykład programu fakturującego Fortuna.
Aby to zrobić, należy wykonać następujące czynności:
♦ W oknie opcji narzędzi (rys. 451) klikamy na przycisku Dodaj.
♦ W oknie dodawania programu (rys. 450) wybieramy potrzebną aplika-
cję, tak jak opisano to na stronie 131. Po powrocie do okna z rys. 451 w
polu Argumenty: wpisujemy symbol „1%” i przechodzimy do wyboru
typu pliku roboczego (rys. 452).
lub
W oknie dodawania programu (rys. 450) klikamy na przycisku Anuluj.
Po powrocie do okna z rys. 451 w polu Argumenty: pojawi się symbol
„1%”, a my przechodzimy do wyboru typu pliku roboczego.
(W obu opisanych wyżej przypadkach „%1” oznacza, że argumentem
polecenia będzie plik kosztorysu, którego typ wybrany zostanie w polu
Typ pliku roboczego:.)

Program do kosztorysowania 457


Rys. 452. Parametry narzędzia: w polu Typ pliku roboczego: wybrany typ Faktura
FORTUNA.

♦ W polu Typ pliku roboczego: wybieramy typ pliku, który ma być zostać
wygenerowany przez Normę Pro i następnie automatycznie wczytany
do aplikacji. W naszym przykładzie jest to typ Faktura FORTUNA. Po
wybraniu typu pliku w polach Polecenie: i Nazwa w menu: zostaną
umieszczone odpowiednie dane: domyślna ścieżka dostępu do aplikacji
(programu Fortuna) oraz nazwa polecenia uruchamiającego program.
♦ Gdyby zawartość pola Polecenie: została wyczyszczona, to znając typ
pliku, program spróbowałby znaleźć i uruchomić aplikację skojarzoną z
tym typem.
♦ Po kliknięciu na OK polecenie znajdzie się w menu Narzędzia.
W ten sam sposób można do menu wprowadzić inne programy, dla których
argumentem jest plik kosztorysu. Zatem mogą to być wszystkie programy,
do których można wyeksportować kosztorys.

458 NORMA PRO


23. SPIS PRZYCISKÓW
• Przycisk Nowy kosztorys umożliwia otwarcie nowego koszto-
rysu i jest odpowiednikiem polecenia Nowy z menu Plik.
• Przycisk Otwórz kosztorys służy do otwarcia już istniejącego
kosztorysu; jest odpowiednikiem polecenia Otwórz… z menu
Plik.
• Przycisk Zapamiętaj kosztorys umożliwia zapisanie (zapamię-
tanie) na dysku bieżącego kosztorysu i jest odpowiednikiem po-
lecenia Zachowaj z menu Plik.
• Przycisk Drukuj widok w wybranym stylu służy do wydruko-
wania zawartości bieżącego ekranu w stylu, który wybiera się po
kliknięciu na strzałce.
• Przycisk Podgląd wydruku widoku w wybranym stylu
umożliwia uzyskanie na ekranie obrazu bieżącego widoku, tak
jak będzie wydrukowany.
• Przycisk Wytnij do schowka pozwala na usunięcie zaznaczo-
nego fragmentu kosztorysu z jednoczesnym załadowaniem go
do Schowka i jest odpowiednikiem polecenia Wytnij z menu
Edycja (do schowka Windows ładowane jest tylko to, co widać
na widoku, ale pamiętana jest pełna informacja o wycinanym
fragmencie).
• Przycisk Kopiuj do schowka służy do skopiowania zaznaczo-
nego fragmentu kosztorysu do Schowka i jest odpowiednikiem
polecenia Kopiuj z menu Edycja (kopiowane jest tylko to, co
widać na widoku).
• Przycisk Wklej ze schowka umożliwia wstawienie zawartości
Schowka w wybrane miejsce kosztorysu i odpowiada poleceniu
Wklej z menu Edycja.

Program do kosztorysowania 459


• Przycisk Cofnij operację umożliwia cofnięcie efektów ostatnio
wykonanej operacji i jest odpowiednikiem polecenia Cofnij z
menu Edycja. Po kliknięciu na strzałce otrzymamy listę ostatnio
wykonanych operacji, które można cofnąć. Wybierając pozycję
z listy cofamy wybraną operację wraz ze wszystkimi operacjami
wykonanymi po niej.
• Przycisk Przywróć operację pozwala na przywrócenie stanu
sprzed ostatniego cofnięcia (wycofanie się z cofnięcia) i jest od-
powiednikiem polecenia Przywróć z menu Edycja.
• Przycisk Widok skrócony umożliwia wyświetlenie kosztorysu
w formie skróconej, na którym opis elementu pokazany jest w
jednym wierszu. Widok skrócony można stosować, gdy koszto-
rys znajduje się w każdym widoku. Przeglądanie kosztorysu
oraz wykonywanie operacji przesuwania, kopiowania i usuwania
elementów jest tu bardzo ułatwione.
• Przycisk Pełny kosztorys pozwala na wyświetlenie pełnego
kosztorysu, to znaczy wszystkich pozycji wraz z elementami
RMS i ich cenami, wartościami, itd. Przycisk ten odpowiada
poleceniu Kosztorys z menu Widok.
• Przycisk Lista działów służy do wyświetlenia działów koszto-
rysu i odpowiada poleceniu Działy kosztorysu z menu Widok.
• Przycisk Lista pozycji umożliwia wyświetlenie tylko pozycji
kosztorysu bez uwzględniania elementów RMS i odpowiada
poleceniu Wprowadzone pozycje z menu Widok.
• Przycisk Książka obmiarów pozwala na oglądanie i szczegó-
łową edycję książki obmiarów. Przycisk ten odpowiada polece-
niu Przedmiar z menu Widok.
• Przycisk Wykonane roboty umożliwia wyświetlenie widoku
wykonanych robót lub rachunku ilościowego i jest aktywny dla
kosztorysu, dla którego w opcjach zadeklarowaliśmy rozliczanie
wykonanych robót. Aby uzyskać te same widoki, możemy sko-
rzystać z polecenia Wykonanie robót z menu Widok.

460 NORMA PRO


• Przycisk Podsumowanie kosztorysu służy do wyświetlenia
podsumowania kosztorysu, to znaczy kosztów robocizny, mate-
riałów i sprzętu wraz ze wszystkimi narzutami. Przycisk ten od-
powiada poleceniu Podsumowanie z menu Widok.
• Przycisk Tabela elementów scalonych daje możliwość wyświe-
tlenia kosztorysu w postaci tabeli elementów scalonych. Przy-
cisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Tabela elementów
scalonych z menu Widok. Po kliknięciu na strzałce obok wy-
świetli się lista widoków, które występują w menu Zestawienia.
Korzystając z niej można na przykład wywołać dodatkowe wi-
doki zestawienia pozycji, jeśli zostały wcześniej zdefiniowane.
• Przycisk Zestawienie cen umożliwia wyświetlenie elementów
RMS wraz z ich cenami. Po kliknięciu na strzałce dostaniemy
menu, z którego możemy wybrać szczegółowe zestawienia cen
robocizny, materiałów i sprzętu. Polecenie to odpowiada pole-
ceniu Ceny z menu Widok.
• Przycisk Zestawienie robocizny służy do wyświetlenia wszyst-
kich elementów robocizny wraz z ilością, cenami i wartością.
Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Robocizna z
menu Widok.
• Przycisk Zestawienia materiałów umożliwia wyświetlenia
wszystkich materiałów wraz z ilością, cenami i wartością. Po
kliknięciu na strzałce zostanie wyświetlone menu, z którego wy-
bieramy rodzaj zestawienia. Przycisk ten odpowiada poleceniu
Zestawienia | Materiały z menu Widok.
• Przycisk Zestawienie sprzętu pozwala wyświetlić elementy
sprzętu wraz z ilością, cenami i wartością. Przycisk ten odpo-
wiada poleceniu Zestawienia | Sprzęt z menu Widok.
• Przycisk Katalogi norm i cenniki pozycji służy do przegląda-
nia zawartości katalogów norm i cenników pozycji i wprowa-
dzania nowych pozycji do kosztorysu.
• Przycisk O programie jest odpowiednikiem polecenia O pro-
gramie… z menu Pomoc.
• Przycisk Pomoc umożliwia wywołanie pomocy po wskazaniu
konkretnego elementu ekranu.

Program do kosztorysowania 461


• Przycisk Wstaw dział umożliwia wstawienie do kosztorysu no-
wego działu i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw… z menu
Dział.
• Przycisk Miejsce wstawiania przełącza sposób wstawiania no-
wej pozycji. Jeśli jest wciśnięty, nowa pozycja jest wstawiana za
zaznaczoną (bieżącą) pozycję, w przeciwnym wypadku pozycja
wstawiana jest na końcu kosztorysu.
• Przycisk Dodaj pozycję umożliwia wstawienie nowej pozycji
kosztorysu i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw pozycję… z
menu Pozycja.
• Przycisk Wstaw pracę rusztowań pozwala na utworzenie pozy-
cji służącej do rozliczania pracy rusztowań i jest odpowiedni-
kiem polecenia Wstaw pracę rusztowań… z menu Pozycja.
• Przycisk Wstaw koszty transportu służy do wstawienia kosz-
tów transportu jako kolejnej pozycji kosztorysu i odpowiada
poleceniu Wstaw koszty transportu… z menu Pozycja.
• Przycisk Wstaw pozycję scaloną umożliwia wstawienie nowej
pozycji scalonej i odpowiada poleceniu Wstaw pozycję sca-
loną… z menu Pozycja.
• Przycisk Połącz pozycje pozwala połączyć kilka zaznaczonych
pozycji i odpowiada poleceniu Połącz pozycje… z menu Pozycja.
• Przycisk Utwórz pozycję scaloną służy do utworzenia pozycji
scalonej z kilku zaznaczonych pozycji i jest odpowiednikiem
polecenia Utwórz pozycję scaloną… z menu Pozycja.
• Przycisk Wstaw robociznę umożliwia wstawienie nowej robo-
cizny do bieżącej pozycji i odpowiada poleceniu Wstaw roboci-
znę… z menu RMS.
• Przycisk Wstaw materiały pozwala na wstawienie nowego ma-
teriału do bieżącej pozycji i jest odpowiednikiem polecenia
Wstaw materiały… z menu RMS.
• Przycisk Wstaw sprzęt służy do wstawienia nowego sprzętu w
bieżącej pozycji i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw
sprzęt… z menu RMS.

462 NORMA PRO


• Przycisk Zamień RMS umożliwia znalezienie elementu RMS w
wybranym cenniku, w Intercenbudzie, w innym kosztorysie lub
kartotece RMS i podstawienie go zamiast elementu bieżącego.
• Przycisk Widok zestawienia RMS pozwala przełączyć się na
widok takiego zestawienia, które związane jest z aktualnie za-
znaczonym elementem. Na przykład, jeśli zaznaczyliśmy jakiś
materiał, dostaniemy zestawienie materiałów, jeśli robociznę –
zestawienie robocizny, itd.
• Przycisk Ustawienie wariantu aktywnego elementu umożli-
wia wybór wariantu dla danego elementu, pozycji lub działu.
• Przycisk Aktywacja wariantu wybranego elementu pozwala
na wybór aktywnego wariantu dla tego elementu, który ma
przyporządkowany wariant.
• Przycisk Wstawienie wyrażenia za aktualnym wierszem
umożliwia wstawienie pustego wiersza za wiersz bieżący i wpi-
sanie tam wyrażenia lub komentarza.
• Przycisk Wstawienie wyrażenia przed aktualnym wierszem
umożliwia wstawienie pustego wiersza przed wiersz bieżący.
• Przycisk Wstawienie sumy częściowej umożliwia wstawienie
wiersza podsumowującego część obmiaru.
• Przycisk Wstawienie końca obliczeń pomocniczych umożli-
wia wstawienie wiersza kończącego obliczenia pomocnicze.
• Przycisk Wstawienie funkcji umożliwia wstawienie do wyraże-
nia funkcji obliczających powierzchnie i objętości niektórych fi-
gur geometrycznych, funkcji matematycznych, funkcji własnych
lub specjalnej funkcji do projektowania instalacji alarmowych.
• Przycisk Usuń zaznaczony wiersz umożliwia usunięcie pod-
świetlonego wiersza.
• Przycisk Wyrażenie wskazuje, czy w wierszu znajduje się wy-
rażenie (jeśli tak – jest wciśnięty). Pozwala również zamienić
komentarz na wyrażenie.

Program do kosztorysowania 463


• Przycisk Komentarz wskazuje, czy w wierszu znajduje się ko-
mentarz (jeśli tak – jest wciśnięty). Pozwala również zamienić
wyrażenie na komentarz.
• Przycisk Suma częściowa wskazuje, czy w wierszu znajduje się
suma częściowa obmiaru (jeśli tak – jest wciśnięty) oraz umoż-
liwia zamianę wiersza na koniec obliczeń pomocniczych.
• Przycisk Koniec obliczeń pomocniczych wskazuje, czy wiersz
kończy obliczenia pomocnicze (jeśli tak – jest wciśnięty) oraz
umożliwia zamianę wiersza na sumę częściową.
• Przycisk Wybór wariantu pozwala przyporządkować obmiar
do wariantu.
• Przycisk Aktywuj wariant aktywnego elementu pozwala wy-
brać aktywny wariant.
• Przycisk Dodanie narzutu służy do dodania nowego narzutu.

• Przycisk Usunięcie narzutu umożliwia usunięcie narzutu.

• Przycisk Materiały inwestora odlicz od kosztów bezpośred-


nich umożliwia odliczenie materiałów inwestora od kosztów
bezpośrednich
• Przycisk Materiały inwestora odlicz w podsumowaniu umoż-
liwia odliczenie w podsumowaniu materiałów inwestora
• Przycisk Dopasuj robociznę umożliwia dopasowanie kosztów
robocizny do założonej wartości kosztorysu
• Przycisk Narzuty umożliwia przejście do widoku narzutów.

• Przyciski Edycja cen robocizny, Edycja cen materia-


łów, Edycja cen sprzętu, przełączają na widok cen od-
powiednio robocizny, materiałów i sprzętu.
• Przycisk Zestawienie cen przełącza na widok cen wszystkich
elementów.
• Przycisk Szukaj RMS umożliwia wyszukanie elementu RMS w
bieżącej bazie cenowej.

464 NORMA PRO


• Przycisk Pozycje zawierające RMS wywołuje okno z listą
pozycji, w których występuje zaznaczony element.
• Przycisk Zmiana sortowania przełącza sposób wyświetlania
elementów: według indeksów, alfabetycznie według nazw,
według wartości lub według grup.
• Przycisk Ceny wszystkie/niezerowe/zerowe służy do zmiany
wyświetlania cen: wszystkich nakładów, tylko cen niezero-
wych lub tylko cen zerowych.
• Przycisk Wykonane roboty umożliwia przełączenie się na wi-
dok wykonanych robót.
• Przycisk Rachunek ilościowy robót umożliwia przejście do
okna zawierającego ilościowe zestawienie wykonanych robót w
wybranym okresie rozliczeniowym.
• Przycisk Zbiorczy rachunek ilościowy umożliwia obejrzenie
zestawienia ilościowego wykonanych robót w działach w wy-
branym okresie rozliczeniowym.
• Przycisk Niezerowe wartości robót służy do włączenia lub wy-
łączenia pokazywania robót o zerowych wartościach w danym
okresie rozliczeniowym. Jeśli przycisk jest wciśnięty, pokazy-
wane są tylko niezerowe roboty.
• Przycisk Dodanie wiersza za aktualnym umożliwia dodanie w
bieżącej pozycji nowego wiersza rozliczenia.
• Przycisk Usunięcie wiersza służy do usunięcia zaznaczonego
wiersza rozliczenia.
• Przycisk Wykonanie robót umożliwia wywołanie okna do
zdefiniowania częściowego wykonania robót.
• Przycisk Materiały inwestora, który umożliwia przejście do ze-
stawienia materiałów inwestora.
• Przycisk Szczegółowe zestawienie materiałów, który umożli-
wia przejście do szczegółowego zestawienia materiałów z wy-
szczególnieniem pozycji, do których należą.

Program do kosztorysowania 465


• Przycisk Zestawienie materiałów działami, który pozwala
przejść do zestawienia materiałów z wyszczególnieniem dzia-
łów.
• Przycisk Zestawienie robocizny działami, który pozwala
przejść do zestawienia robocizny z wyszczególnieniem działów.
• Przycisk Zestawienie sprzętu działami, który pozwala przejść
do zestawienia sprzętu z wyszczególnieniem działów.
• Przycisk Usuń element, przy pomocy którego można usunąć
podświetlony materiał (lub inny element) ze wszystkich pozycji,
w których występuje.
• Przycisk Połącz RMS-y, który umożliwia połączenie podświe-
tlonego elementu z innym, występującym w kosztorysie elemen-
tem wybranym przez nas z listy.
• Przycisk Szukaj RMS umożliwiający wyszukanie elementu w
aktualnie używanej bazie cenowej.
• Przycisk Pozycje zawierające RMS, przy pomocy którego
można zobaczyć listę pozycji, w których występuje dany ele-
ment.
• Przycisk Zmiana sortowania przełączający sposób wyświetla-
nia elementów: według indeksów, alfabetycznie według nazw,
według wartości, według grup, dostawców i indeksów u dostaw-
ców..
• Przycisk Ceny wszystkie/niezerowe/zerowe służący do zmiany
wyświetlania cen: wszystkich nakładów, tylko cen niezerowych
lub tylko cen zerowych.
• Przycisk Całość inwestora, przy pomocy którego można wpro-
wadzić do danych materiału ilość inwestora równą całej ilości
materiału.

466 NORMA PRO


24. KLAWISZE SKRÓTÓW
F1 • Pomoc.
F2 • Wstaw nową pozycję.
F5 • Widok: Kosztorys.
F6 • Widok: Działy kosztorysu.
F7 • Widok: Wprowadzone pozycje.
F8 • Widok: Przedmiar.
F9 • Widok Podsumowanie.
F10 • Widok Ceny | Wszystkie.
F11 • Wstawiaj w środek lub na końcu.
F12 • Widok Narzuty kosztorysu.
Ctrl+A • Przywróć operację.
Ctrl+C • Kopiuj do schowka.
Ctrl+D • Idź do działu o numerze…
Ctrl+I • Idź do pozycji o numerze…
Ctrl+N • Nowy kosztorys.
Ctrl+O • Otwórz kosztorys.
Ctrl+P • Drukuj bieżący widok.
Ctrl+R • Przesuń pozycję.
Ctrl+S • Zachowaj bieżący kosztorys
Ctrl+V • Wklej ze schowka.
Shift+Ctrl+V • Wklej specjalnie ze schowka
Ctrl+X • Wytnij do schowka.
Ctrl+Z • Cofnij operację.
Ctrl+Del • Usuń.
Ctrl+F5 • Zestawienie – Robocizna.
Ctrl+F6 • Zestawienie – Materiały.
Ctrl+F7 • Zestawienie – Sprzęt.

Program do kosztorysowania 467


Ctrl+F8 • Zestawienie – Materiały inwestora.
Ctrl+F9 • Szczegółowe zestawienie materiałów inwestora.
Ctrl+F10 • Zestawienie materiałów w działach.
Ctrl+F11 • Zestawienie – Tabela elem. Scalonych.
Ctrl+F12 • Zestawienie – Statystyka.
Shift+F3 • Uporządkuj okna Sąsiadująco pionowo.
Shift+F4 • Uporządkuj okna Sąsiadująco poziomo.
Alt+F2 • Wstaw wiersz rozliczenia robót lub wstaw wiersz do
wyrażenia obmiaru za wierszem bieżącym.
Alt+Shift+F2 • Wstaw wiersz do wyrażenia obmiaru przed wierszem
bieżącym.
Alt+F4 • Koniec programu.
Alt+F5 • Wstaw sumę częściową do wyrażenia obmiaru.
Alt+F6 • Wstaw koniec obliczeń pomocniczych do wyrażenia
obmiaru.
Alt+F7 • Wstaw wzór do wyrażenia obmiaru.
Alt+F8 • Wstaw stałą do wyrażenia obmiaru.
Alt+F9 • Widok Wykonanie robót.
Alt+F10 • Widok Rachunek ilościowy robót.
Alt+F11 • Widok Zbiorczy rachunek ilościowy.
↑ • Przejdź do poprzedniego elementu.
↓ • Przejdź do następnego elementu.
Ctrl+Home • Skocz na początek zestawienia lub widoku.
Ctrl+End • Skocz na koniec zestawienia lub widoku.
PgUp • Przewiń o jeden ekran do góry.
PgDn • Przewiń o jeden ekran w dół.
Ctrl+PgUp • Przejdź do poprzedniej pozycji i wyświetl ją na górze
okna
Ctrl+PgDn • Przejdź do następnej pozycji i wyświetl ją na górze
okna

468 NORMA PRO


Shift+PgUp • Przejdź do poprzedniego działu i wyświetl go na górze
okna.
Shift+PgDn • Przejdź do następnego działu i wyświetl go na górze
okna.
Ctrl+↓ • Przesuń w dół ramkę przygotowaną do zaznaczenia
elementu.
Ctrl+↓ • Przesuń w górę ramkę przygotowaną do zaznaczenia
elementu.
Spacja • Zaznacz element (tylko po przygotowaniu elementu do
zaznaczenia przy pomocy dwóch poprzednich kombi-
nacji klawiszy).
Ctrl+Spacja • Skasuj zaznaczenie.
Shift+Spacja • Zaznacz kilka elementów znajdujących się jeden pod
drugim (blok).
Shift+↑ • Przesuń się do góry z jednoczesnym zaznaczeniem
bloku.
Shift+↓ • Przesuń się do dołu z jednoczesnym zaznaczeniem
bloku.
Shift+Ctrl+Home • Zaznacz blok od pierwszego zaznaczonego ele-
mentu do pierwszego elementu w kosztorysie (je-
żeli są to RMS-y, wiersze obmiarów czy wiersze
rozliczeń wykonanych robót, to do pierwszego
wiersza w pozycji).
Shift+Ctrl+End • Zaznacz blok od pierwszego zaznaczonego ele-
mentu do ostatniego elementu w kosztorysie (je-
żeli są to RMS-y, wiersze obmiarów lub wiersze
rozliczeń wykonanych robót, to do ostatniego
wiersza w pozycji).
Tab • Przenieś podświetlenie do kolejnych pól edycyjnych znajdują-
cych się na paskach narzędzi. W oknach dialogowych przenieś
zaznaczenie ramką na kolejne elementy okna: pola edycyjne,
pola wyboru, opcje i przyciski.

Program do kosztorysowania 469


25. SKOROWIDZ
import z płyty CD, 91
—A— Intercenbudu, 99
Aktywacja wariantów, 360 konfiguracja baza, 34
kopiowanie, 113
—B— lista, 83
nagłówki kolumn, 85
Baza cenowa, 20 opcje korzystania z Intercenbudu,
dołączanie obcej, 79 36
importowanie, 80 opcje szukania cen, 33
kompresja danych, 80 pozycji, 102
kopia zapasowa, 80 tworzenie nowego cennika, 84
kopiowanie, 80 uaktualnianie cen, 116
naprawa, 80 uaktualnianie cenami pobranymi z
tworzenie nowej, 78 kosztorysu, 117
usuwanie, 79 usuwanie, 86
zmiana danych, 79 współpraca z Capital, 96
Baza danych, 20 wydawnictwa i katalogi, 106
Baza kartotek, 20 wyszukiwaniu elementów RMS,
Bazy cenowe, 71, 76 110
polecenia menu, 73 Ceny
dopasowanie ceny RMS, 118
—C— polecenia menu, 75
Cennik przeliczanie cen w kosztorysie wg
cen asortymentów robót, 20 współczynnika, 117
cen elementów obiektów, 20 zestawienia, 353
cen jednostkowych robót, 20
cen obiektów, 21 —D—
Cennik Definiowanie
pozycji, 20 narzutów, 303
RMS, 20 Dokładność prezentacji, 158
Cenniki, 71, 82 Dostawcy
biektów, 105 kartoteka, 68
dostawców, 105 Drzewo działów i pozycji, 185
edycja danych, 86 Drzewo kosztorysu, 22
elementów RMS, 97 Dynamische BauDaten
import, 86 opcje korzystania z katalogów, 37
import dyskietki, 89
Dział
import pliku, 92
zapis w postaci kosztorysu, 269
import z Intercenbudu, 93
import z kartoteki RMS, 110 Działy
import z Normy 3, 109

470 NORMA PRO


parametry ekonomiczno- przywracanie z katalogu, 250
techniczne, 263 usuwanie, 245
współczynniki norm i robocizna, warianty, 247
262 wstawianie, 244
Działy kosztorysu wstawianie przez kopiowanie, 243
edycja danych, 263 wyszukowanie, 252
klucze planu, 266 zaznaczanie, 243
kopiowanie, 264 Euro - symbol, 32
narzuty, 266
narzuty indywidualne, 312 —F—
narzuty wspólne, 310 Format strony
parametry ekonomiczno- marginesy, 396
techniczne, 266 Formularz kalkulacji, 170
przesuwanie, 264
usuwanie, 263 —G—
widok, 347
wstawianie nowego, 260 Grupy materiałów, 247

—E— —H—
Edycja danych w kosztorysie, Harmonogramowanie robót, 232,
188 327
Ekran główny
widoku Kosztorys, 172 —I—
Eksport Import
kosztorysu, 447 kosztorysów, 451
Eksport kosztorysu obmiarów, 286
do programów Planista i Get Instalacja programu, 23
Manager, 450 Intercenbud
format ATH, 450 korzystanie z bazy internetowej,
format tekstowy, 447 118
formtat XML, 450 opcje cenników, 36
Elementy RMS
dobieranie z cennika, 250 —K—
dodawanie do cennika, 250 Kartoteka
dodawanie do kartoteki RMS, 250 dostawców, 21, 68
dodawanie do pozycji, 237 jednostek miar, 21, 64
edycja, 246 przeliczników jednostek miar, 21
Kartoteka, 65 RMS, 21, 65
koszty transportu, 256 aktualizacja, 67
materiały inwestora, 239 Kartoteki, 21, 64
nakłady pomocnicze, 239 baza kartotek, 20
przesuwanie, 245
Katalogi

Program do kosztorysowania 471


Dynamische BauDaten, 61 Klucze wykonawcze, 329
opcje korzystania z Dynamische Kolumny
BauDaten, 37 usuwanie z widoku, 189
Katalogi norm, 39, 43 zmiana kolejności, 189
bazy cen jednostkowych pozycji i zmiana szerokości, 188
obiektów, 55 Kopiowanie
edycja opisu, 47 bazy cenowej, 80
główny pasek narzędzi, 40 cenników, 113
kopiowanie katalogu, 47 działu, 264
menu podręczne, 61 katalogów norm, 47
modyfikacje danych, 46 pozycji, 225
modyfikowanie nakładów pozycji, Kosztorys
52 drzewo działów i pozycji, 22
modyfikowanie pozycji w Kosztorys
katalogu, 49 cenniki obiektów, 151
modyfikowanie wariantów w cenniki pozycji, 151
pozycji, 50 cenniki RMS, 150
pasek narzędzi modyfikacji ceny dostawców, 152
katalogów, 42 ceny i waluty, 150
przenoszenie grup, katalogów i charakterysyka, 144
pozycji, 54 dokładności, 158
przeszukiwanie, 58, 59 dopasowanie cen do wartości, 118
przyporządkowanie nakładu do dopasowanie robocizny, 430
wariantui, 53 drzewo działow i pozycjji, 185
ścieżka dostępu, 30 edycja, 133
tworzenie katalogów własnych, 45 edycja danych, 188
tworzenie nowej grupy, 45 ekran główny, 172
tworzenie nowych katalogów, 45 eksport, 447
wstawianie katalogów z dyskui, formularz kalkulacji, 170
54 grupy wariantów, 428
wstawianie pozycji do kosztorysu, import, 451
60 klucze lokalizacji, 429
wyświetlanie i modyfikacja klucze wykonawcze, 429
nakładów, 47 kopia zapasowa, 137
wyświetlanie nakładów pozycji, kopie awaryjne, 28, 137
51 łączenie, 432
zabezpieczenie katalogów hasłem, narzuty, 307
48 nowy, 129
Katalogi własne nowy na bazie innego, 133
wstawianie pozycji, 222 numerowanie elementów, 148
Klucz zabezpieczający, 23 ochrona, 169
Klucze lokalizacji, 292, 327 okresy rozrachunkowe, 429
Klucze planów działów, 331 opcej widoków zestawień, 160

472 NORMA PRO


opcje, 139 zmiana norm, 427
opcje obliczania narzutów, 155 Kosztorysowanie uproszczone,
opcje podsumowania, 161 379
opcje widoku pozycji, 165 Kosztorysy
parametry ekonomiczo- ścieżki dostępu, 31
techniczne, 428 Koszty transportu, 204, 256
parametry kolumn w widokach,
Koszty transportu, opcje, 157
452
podsumowanie, tabela elementów
—L—
scalonych, 373
podział na działy, 260 Lista cenników, 83
porównanie z innym, 441
praca w wielu oknach, 446 —Ł—
praca z wieloma, 444 Łączenie
przeliczanie cen, 116 kosztorysów, 432
rejestracja zmian, 437 pozycji, 228
rozliczanie RMS, 153
rozliczenie kosztów transportu, —M—
157
Marginesy strony, 396
różnicowy, 22, 441
sprawdzanie poprawności, 431 Materiały
stałe, 428 inwestora, 239
statystyka, 377 koszty transportu, 206
stawka robocizny, 28 podział na grupy, 247
strona tytułowa, 142 pomocnicze, 239
sumowanie robocizny, 430 zestawienie, 364
typ, 139 zestawienie działami, 368
upraszczanie pozycji, 431 zestawienie szczegółowe, 367
wersje, 28, 135, 136 zestawienie w okresach
widok podsumowania, 352 rozliczeniowych, 369
widok skrócony, 354 Materiały inwestora, 248
wstawianie do cennika obiektów, zestawienie, 368
434 Menu
wygląd ekranu, 453 główne, 172
zachowywanie, 135 kontekstowe, 179
zapis w XML, 450 podręczne, Patrz menu
zastępowanie robocizny, 430 kontekstowe
zestawienia cen, 353 Menu główne
złożony, 433 polecenia, 25
złożony, 264
złożony, 22 —N—
zmiana cen wg współczynnika, Nagłówki i stopki strony, 399
117 Nakłady

Program do kosztorysowania 473


warianty, 247 wstawianie komentarza, 272
Narzuty wstawianie nowego wiersza,
definiowanie, 303 270
działu, 266 wstawianie rysunków, 284
edycja, 315 wstawianie wyrażenia, 270
indywidualne działów, 312 Ochrona
kosztorysu, 427 kosztorysu, 169
na cały kosztorys, 307 Okresy rozliczeniowe, 332
opcje obliczania, 155 Opcje
pozycji, 230, 314 kosztorysu, 139
sposoby obliczania, 294 podsumowania kosztorysu, 161
usuwanie, 315 programu Norma Pro, 27
wczytanie definicji, 317 rozliczania RMS, 153
wczytanie z innego kosztorysu, widoków zestawień, 160
317 Opcje programu
widok, 351 separator dziesiętny, 27
wspólne działów, 310 separator tysięcy, 27
zachowanie definicji, 316 Ścieżki dostępu, 30
zaznaczanie, 315 Opisy podstawy wyceny, 406
Normy - zmiana w kosztorysie,
427 —P—
—O— Parametry ekonomiczno-
techniczne
Obiekt, 22 w dziale, 263
Obiekty Parametry ekonomiczo-
wstawianie do kosztorysu, 219 techniczne
Obmiar w kosztorysie, 428
definiowanie własnych funkcji i
Pasek narzędzi
wzorów, 282
główny, 26, 180
import, 286
widoku Kosztorys, 183
import z programu Rysunek, 290
klucze lokalizacji, 292 Podsumowanie
obliczenia pomocnicze, 276 opcje, 161
odwołania do pozycji, sum Poprawianie
częściowych i obliczeń pozycji, 227
pomocniczych, 277 Porównanie
stałe globalne, 273 kosztorysów, 441
stałe lokalne, 274 Pozycja
sumy częściowe, 275 kopiowanie, 225
usuwanie poprawianie, 227
wiersza, 273 przesuwanie, 224
widok, 348 scalona, 21
wstawianie funkcji i wzorów, 280 szczegółowa, 21

474 NORMA PRO


upraszczanie, 212 zestawienia, 370
uproszczona, 21 zestawienie działami, 370
usuwanie, 225 zestawienie w okresach
zaznaczanie, 224 rozliczeniowych, 371
Pozycje Rozliczanie wykonanych robót,
edycja, 194 331
łączenie, 228 Rusztowania
narzuty, 230, 314 wstawianie pracy, 208
opcje widoku, 165
rozliczanie w innych, 228 —S—
scalone, 215
sumowanie robocizny, 248
Serwisowanie baz cenowych, 80
uproszczone, 211, 380 Spis baz cenowych, 20
uszczegóławianie pozycji Sprawdzanie kosztorysu, 431
uproszczonej, 215 Sprzęt
warianty, 234 koszty transportu, 208
warianty nakładów, 201 zestawienia, 371
widok, 346 zestawienie działami, 372
wprowadzanie cen RMS, 199 zestawienie w okresach
wstawianie, 193 rozliczeniowych, 373
wstawianie do cennika, 223 Statystyka kosztorysu, 377
wstawianie obiektów, 219 Strona tytułowa
wstawianie z katalogów wydruk, 394
Dynamische Baudaten, 219 Style wydruku, 386
Ppzycje Szablony
zestawienie, 375 numeracji paragrafów w
Producenci, Patrz Dostawcy charakterystyce, 145, 395
Program Norma Pro ramek, 391
opcje, 27 tabel, 389
Przesuwanie wyróżniania kolumn, 392
działu, 264 wyróżniania wierszy, 392
elementów RMS, 245
pozycji, 224 —T—
Tabela
—R— przeliczników jednostek miar, 65
Rejestracja zmian w kosztorysie, Tabela elementów scalonych,
437 373
Robocizna wydruk, 416
przywracanie z katalogu, 249 Transport
sumowanie w kosztorysie, 430 wstawianie kosztów, 204
sumowanie w pozycji, 248
zastępowanie, 249

Program do kosztorysowania 475


—U— Narzuty, 351
Podsumowanie kosztorysu, 352
Upraszczanie pozycji, 212 poruszanie się po ekranie, 191
Uruchomienie Przedmiar, 348
programu Norma Pro, 24 skrócony, 354
Usuwanie usuwanie kolumn, 189
bazy cenowej, 79 widok Kosztorys, 345
cennika, 86 Wprowadzone pozycje, 346
działu, 263 zaznaczanie elementów, 191
elementów RMS, 245 zmiana kolejności kolumn, 189
narzutu, 315 zmiana szerokości kolumn, 188
pozycji, 225 Wstawianie
widoku zestawienia pozycji, 377 działu, 260
wiersza obmiaru, 273 elementów RMS, 244
funkcji i wzorów do obmiarów,
—W— 280
Waluty komentarza do obmiaru, 272
kosztorysu, 150 kosztów transportu, 204
kursy, 31 narzutów, 303
Warianty, 21, 318 pozycji, 193
aktywacja, 360 alternatywy elementów RMS,
definiowanie, 318 201
działów, 267, 326 do katalogu własnego, 222
elementów RMS, 321 niekatalogowej, 211
gdzie występują, 362 pomijanie elementów RMS,
globalne, 21 203
lokane, 21 uproszczonych, 211
łączenie, 362 z innego kosztorysu, 233
nakładów, 247 pozycji uproszczonej, 380
obmiarów, 286, 326 pracy rusztowań, 198, 208
pozycji, 325 wyrażenia do obmiaru, 270
przypisywanie, 320 Wybór aktywnego wariantu, 320
robocizny, 325 Wydawnictwa i katalogi w
symbole oznaczeń, 360 cennikach, 106
usuwanie, 320 Wydruk kosztorysu
widok, 359 cenniki, 411
wybór aktywnego, 320 drukowanie, 418
wyszukiwanie najlepszych, 361 format strony, 395
Widok formatowanie tabel, 389
Kosztorys, 172, 183, 186 Harmonogramowanie, 411
Wariantydanych, 359 kosztorys inwestorski, 408
Widoki kosztorys uproszczony, 407
Działy kosztorysu, 347 książka przedmiarów, 409

476 NORMA PRO


nagłówek, 399 zbiorczy rachunek ilościowy, 358
oferta, 408 Wymiana danych z innymi
opcje, 404 programami, 451
opcje układu strony, 397 Wyszukiwanie w widokacch, 190
opcje wydruku kosztorysu, 405
opisy podstawy wyceny, 406 —X—
podsumowanie, 417
słowniki, 411 XML
strona tytułowa, 394 zapis kosztorysu, 450
style, 386
tabela elementów scalonych, 416 —Z—
tytuły typów wydruków, 404 Zaznaczanie
układ strony, 395 elementów kosztorysu, 191
ustawienia drukarki, 384 elementów RMS, 243
wygląd tabel, 402 pozycji, 224
wykonane roboty, 410 Zestawienie
zestawienie cen, 415 materialów, 364
zestawienie działów, 418 materiałów działami, 368
zestawienie narzutów, 417 materiałów inwestora, 368
zestawienie pozycji, 413 materiałów w okresach
zestawienie RMS, 414 rozliczeniowych, 369
zestawienie wprowadzonych pozycji, 375
pozycji, 412 robocizny, 370
zestawienie wprowadzonych robocizny działami, 370
pozycji dla robocizny w okresach
koszt.inwestorskiego, 413 rozliczeniowych, 371
zestawy, 388 sprzętu, 371
Wydruk zestawień, 423 sprzętu działami, 372
Wykonanie robót sprzętu w okresach
aktualizacja cen, 341 rozliczeniowych, 373
chronologia, 340 szczegółowe materiałów, 367
klucze lokalizacji, 338, 339 Zestawienie pozycji
obmiary, 342 toworzenie nowego widoku, 376
rachunek ilościowy, 357 usuwanie widoku, 377
rozliczanie, 331 Zmiany
rozliczanie ręczne, 334 rejestracja, 437
rozliczenie częściowe, 335

Program do kosztorysowania 477

You might also like