Professional Documents
Culture Documents
NORMA
PRO
Podręcznik użytkownika
Zastrzeżenia praw:
Niniejszego podręcznika ani jego żadnego fragmentu nie wolno powielać w
żadnej formie ani przekazywać za pomocą jakichkolwiek nośników elek-
tronicznych lub mechanicznych z kopiowaniem i zapisem magnetycznym
włącznie, bez uzyskania pisemnej zgody firmy ATHENASOFT. Wszelkie
prawa zastrzeżone.
Warunki gwarancyjne:
Firma ATHENASOFT udziela trzymiesięcznej, licząc od daty zakupu,
gwarancji na nośnik magnetyczny, na którym jest dostarczony program.
Firma ATHENASOFT nie udziela żadnej gwarancji na przydatność pro-
gramu do szczególnego celu. Program sprzedawany jest „takim, jaki jest”.
Firmy nie odpowiadają za żadne bezpośrednie lub pośrednie straty
i zniszczenia wynikłe wskutek użytkowania programu.
Program do kosztorysowania 3
Modyfikacja danych katalogu ..............................................................57
Dodawanie nowej pozycji do cennika..................................................58
PRZESZUKIWANIE KATALOGÓW WEDŁUG ZADANEJ PODSTAWY ....58
PRZESZUKIWANIE KATALOGÓW I CENNIKÓW WEDŁUG
ZADANEGO FRAGMENTU TEKSTU .....................................................59
WSTAWIANIE POZYCJI DO KOSZTORYSU .........................................60
WYŚWIETLANIE MENU PODRĘCZNEGO ............................................61
KATALOGI DBD – DYNAMISCHE BAUDATEN.................................61
5. KARTOTEKI .................................................................................64
KARTOTEKA JEDNOSTEK MIAR ........................................................64
TABELA PRZELICZNIKÓW JEDNOSTEK MIAR ....................................65
KARTOTEKA RMS ............................................................................65
Aktualizacja kartoteki RMS .................................................................67
KARTOTEKA DOSTAWCÓW ...............................................................68
Wyszukiwanie dostawców ....................................................................69
Dodawanie, usuwanie i edycja danych dostawcy ................................69
Ekran danych dostawcy .......................................................................69
6. CENY, BAZY CENOWE I CENNIKI ........................................71
Menu Bazy cenowe...............................................................................73
Menu Ceny...........................................................................................75
BAZY CENOWE ..................................................................................76
Pasek przycisków .................................................................................77
Tworzenie nowej bazy cenowej............................................................78
Edycja danych bazy cenowej ...............................................................79
Usuwanie bazy cenowej .......................................................................79
Dołączanie i odłączanie obcej bazy cenowej .......................................79
Importowanie bazy cenowej.................................................................80
Kopiowanie bazy cenowej....................................................................80
Kopie zapasowe i naprawa baz............................................................80
CENNIKI ............................................................................................82
Lista cenników .....................................................................................83
Tworzenie nowego cennika..................................................................84
Usuwanie cennika................................................................................86
Edycja danych cennika ........................................................................86
IMPORT CENNIKÓW...........................................................................86
Okno importu cennika..........................................................................86
Importowanie dyskietki z cennikami ....................................................89
Importowanie cenników z płyty CD .....................................................91
Importowanie pliku cennika.................................................................92
CENNIKI Z INTERCENBUDU ..............................................................93
Import cen z Intercenbudu ...................................................................93
Pobieranie cen z Intercenbudu na bieżąco (on line)............................94
4 NORMA PRO
Definiowanie kryteriów szukania.........................................................95
PRACA Z CENNIKAMI SYSTEMU CAPITAL .........................................96
CENNIKI ELEMENTÓW RMS.............................................................97
Cennik RMS z Intercenbudu ................................................................99
Dane elementu RMS...........................................................................100
Edycja elementu.................................................................................102
Dopisywanie nowych elementów .......................................................102
Usuwanie elementów .........................................................................102
Wyszukiwanie elementów...................................................................102
CENNIKI POZYCJI ............................................................................102
Dane pozycji ......................................................................................103
Dodawanie nowej pozycji ..................................................................104
Warianty pozycji ................................................................................104
Pozycje o obmiarach wyrażonych w kilku jednostkach miary ...........105
CENNIKI OBIEKTÓW ........................................................................105
CENNIKI DOSTAWCÓW ...................................................................105
Ustawianie rabatów dostawcy ...........................................................106
Usuwanie z kosztorysu informacji o dostawcy...................................106
WYDAWNICTWA I KATALOGI .........................................................106
Okno danych wydawnictwa ...............................................................107
Okno danych katalogu .......................................................................108
IMPORTOWANIE CENNIKÓW Z NORMY 3........................................109
IMPORTOWANIE CEN Z KARTOTEKI RMS ......................................110
WYSZUKIWANIE ELEMENTÓW RMS I POZYCJI ..............................110
Wyszukiwanie w cennikach ................................................................110
Wyszukiwanie w bazach cenowych ....................................................112
KOPIOWANIE I PRZENOSZENIE CENNIKÓW ....................................113
WYBÓR BIEŻĄCEGO CENNIKA ........................................................115
PRZELICZANIE (UAKTUALNIANIE) CEN W KOSZTORYSIE ..............116
UAKTUALNIENIE CENNIKA DANYMI Z KOSZTORYSU.....................117
PRZELICZANIE CEN W KOSZTORYSIE WEDŁUG PODANEGO
WSPÓŁCZYNNIKA ............................................................................117
DOPASOWANIE CENY ELEMENTU RMS DO ZAŁOŻONEJ
WARTOŚCI KOSZTORYSU ................................................................118
KORZYSTANIE Z BAZY INTERCENBUD ...........................................118
Strony dostawców i producentów ......................................................120
Strony kosztorysanta ..........................................................................120
7. OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU........129
TWORZENIE NOWEGO KOSZTORYSU ..............................................129
TWORZENIE KOSZTORYSU NA BAZIE INNEGO KOSZTORYSU .........133
OTWIERANIE DO EDYCJI JUŻ ISTNIEJĄCEGO KOSZTORYSU ...........133
Program do kosztorysowania 5
ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU .....................................................135
WERSJE KOSZTORYSU ....................................................................136
KOPIA AWARYJNA I ZAPASOWA BIEŻĄCEGO KOSZTORYSU ..........137
8. OPCJE KOSZTORYSU..............................................................139
RODZAJ KOSZTORYSU I TYPY KALKULACJI ...................................139
OPIS, CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU I STRONA TYTUŁOWA ..........141
Opis kosztorysu..................................................................................141
Strona tytułowa..................................................................................141
Charakterystyka obiektu ....................................................................144
NUMEROWANIE ELEMENTÓW, POZYCJI I DZIAŁÓW .......................148
CENY I WALUTY W KOSZTORYSIE ..................................................150
CENNIKI KOSZTORYSU ...................................................................150
Cenniki RMS ......................................................................................150
Cenniki pozycji...................................................................................151
Cennik obiektów.................................................................................151
Ceny dostawców ................................................................................152
ROZLICZANIE RMS ........................................................................153
OPCJE OBLICZANIA NARZUTÓW .....................................................155
Wybór sposobu obliczania narzutów .................................................155
Ostrzeżenia generowane przed wydrukami........................................156
Opcje dotyczące rozliczania kosztów transportu ...............................157
DOKŁADNOŚĆ WYŚWIETLANIA CEN I KWOT ..................................158
OPCJE WIDOKÓW ZESTAWIEŃ ........................................................160
OPCJE WIDOKU POZYCJI .................................................................165
OCHRONA KOSZTORYSU PRZED ZAPISEM I ZMIANAMI ..................169
FORMULARZ KALKULACJI ..............................................................170
9. EKRAN GŁÓWNY KOSZTORYSU ........................................172
MENU ..............................................................................................172
MENU PODRĘCZNE (KONTEKSTOWE).............................................179
GŁÓWNY PASEK NARZĘDZI ............................................................180
OKNO KOSZTORYSU – WIDOK KOSZTORYS ..................................183
PASEK NARZĘDZI WIDOKU KOSZTORYS .......................................183
DRZEWO DZIAŁÓW I POZYCJI KOSZTORYSU ..................................185
PASEK STANU (KOMUNIKATÓW)....................................................186
ZAWARTOŚĆ OKNA WIDOKU KOSZTORYS ....................................186
EDYCJA I ZMIANA WŁAŚCIWOŚCI RÓŻNYCH ELEMENTÓW
KOSZTORYSU ..................................................................................187
ZMIANA SZEROKOŚCI KOLUMN NA EKRANIE .................................188
ZMIANA KOLEJNOŚCI KOLUMN NA EKRANIE .................................189
USUWANIE KOLUMN Z WIDOKU .....................................................189
6 NORMA PRO
WYSZUKIWANIE TEKSTU LUB WPROWADZONYCH ZMIAN W
WIDOKU LUB ZESTAWIENIU............................................................190
Wyszukiwanie tekstu ..........................................................................190
Wyszukiwanie wprowadzonych zmian ...............................................190
PORUSZANIE SIĘ PO EKRANIE I ZAZNACZANIE ELEMENTÓW .........191
10. POZYCJE KOSZTORYSU ........................................................193
WSTAWIANIE NOWEJ POZYCJI ........................................................193
EDYCJA DANYCH POZYCJI ..............................................................194
WPROWADZANIE CEN ELEMENTÓW RMS .....................................199
Warianty nakładów ............................................................................201
Pomijanie elementów RMS ................................................................203
WSTAWIANIE KOSZTÓW TRANSPORTU ..........................................204
WSTAWIANIE PRACY RUSZTOWAŃ ................................................208
WSTAWIANIE POZYCJI NIEKATALOGOWEJ ....................................211
POZYCJE UPROSZCZONE .................................................................211
Wstawianie pozycji uproszczonych ....................................................211
Wstawianie pozycji do cennika ..........................................................212
Upraszczanie pozycji .........................................................................212
Uszczegóławianie pozycji uproszczonej.............................................215
POZYCJE SCALONE..........................................................................215
WSTAWIANIE POZYCJI Z KATALOGÓW DYNAMISCHE BAUDATEN219
WSTAWIANIE OBIEKTÓW JAKO POZYCJI ........................................219
WSTAWIANIE POZYCJI DO KATALOGU ...........................................222
WSTAWIANIE POZYCJI DO CENNIKA ..............................................223
ZAZNACZANIE POZYCJI ..................................................................224
PRZESUWANIE POZYCJI ..................................................................224
KOPIOWANIE POZYCJI ....................................................................225
USUWANIE POZYCJI ........................................................................225
POPRAWIANIE POZYCJI ...................................................................227
ŁĄCZENIE POZYCJI .........................................................................228
ROZLICZANIE POZYCJI W INNYCH POZYCJACH ..............................228
NARZUTY NA DANĄ POZYCJĘ .........................................................230
HARMONOGRAMOWANIE ROBÓT - KLUCZE WYKONAWCZE .........232
WSTAWIANIE POZYCJI Z INNEGO KOSZTORYSU.............................233
WARIANTY POZYCJI .......................................................................234
Modyfikowanie podstawy i opisu pozycji w zależności od
wybranego wariantu ..........................................................................234
11. ELEMENTY RMS .......................................................................237
DODANIE ELEMENTU RMS DO POZYCJI .........................................237
Dane ogólne.......................................................................................237
Deskowania........................................................................................239
Program do kosztorysowania 7
Dostawca ...........................................................................................241
Pozycje, w których występuje dany element RMS..............................241
RMS o identycznym indeksie ETO .....................................................242
ZAZNACZANIE ELEMENTU RMS ....................................................243
WSTAWIANIE ELEMENTU RMS PRZEZ KOPIOWANIE .....................243
WSTAWIANIE ELEMENTU RMS Z INNEGO WIDOKU .......................244
PRZESUNIĘCIE ELEMENTU RMS ....................................................245
PRZESUNIĘCIE ELEMENTU RMS DO INNEJ POZYCJI.......................245
USUWANIE ELEMENTU ...................................................................245
ZMIANA DANYCH ELEMENTU RMS ...............................................246
WARIANTY ELEMENTÓW RMS ......................................................246
PODZIAŁ MATERIAŁÓW (LUB INNYCH ELEMENTÓW) NA GRUPY ..247
MATERIAŁY INWESTORA ................................................................248
SUMOWANIE ROBOCIZNY W POZYCJI .............................................248
ZASTĘPOWANIE ROBOCIZNY ..........................................................249
PRZYWRACANIE ROBOCIZNY Z KATALOGU ...................................249
PRZYWRACANIE ELEMENTÓW RMS Z KATALOGU ........................250
DODAWANIE ELEMENTU RMS DO CENNIKA .................................250
DODAWANIE ELEMENTU DO KARTOTEKI RMS .............................250
DOBIERANIE ELEMENTÓW RMS Z CENNIKA .................................250
WYSZUKIWANIE ELEMENTU RMS .................................................252
Przeszukiwanie cennika lub kosztorysu .............................................252
Przeszukiwanie bazy Intercenbud ......................................................254
Przeszukiwanie kartoteki RMS...........................................................255
UWZGLĘDNIANIE KOSZTÓW TRANSPORTU W CENIE
MATERIAŁÓW I SPRZĘTU ................................................................256
12. DZIAŁY KOSZTORYSU ...........................................................260
DEFINIOWANIE NOWEGO DZIAŁU...................................................260
Dane ogólne działu ............................................................................260
Współczynniki norm i robocizna w dziale..........................................262
Parametry ekonomiczno-techniczne ..................................................263
Wydawnictwo i katalog......................................................................263
ZMIANA DANYCH DZIAŁU ..............................................................263
USUWANIE DZIAŁU .........................................................................263
PRZESUNIĘCIE DZIAŁU ...................................................................264
KOPIOWANIE DZIAŁU .....................................................................264
KOSZTORYS ZŁOŻONY ....................................................................264
Wstawianie kosztorysu składowego jako działu.................................264
Dane kosztorysu składowego .............................................................265
PARAMETRY EKONOMICZNO-TECHNICZNE W DZIAŁACH ..............265
KLUCZ PLANU .................................................................................266
8 NORMA PRO
NARZUTY W DZIAŁACH ..................................................................266
WARIANTY DZIAŁÓW .....................................................................267
WSTAWIANIE DZIAŁÓW DO CENNIKA OBIEKTÓW ..........................267
ZAPIS DZIAŁU W POSTACI KOSZTORYSU ........................................269
13. EDYCJA OBMIARU...................................................................270
WSTAWIANIE NOWEGO WIERSZA DO POZYCJI OBMIARU ..............270
WSTAWIANIE WYRAŻENIA .............................................................270
WSTAWIANIE KOMENTARZA ..........................................................272
EDYCJA WIERSZA OBMIARU ...........................................................272
USUWANIE WIERSZA OBMIARU ......................................................273
STAŁE GLOBALNE ...........................................................................273
Definiowanie stałych globalnych.......................................................273
Edycja stałej.......................................................................................274
Usuwanie stałej..................................................................................274
Wstawianie stałej do wyrażenia.........................................................274
DEFINIOWANIE STAŁYCH LOKALNYCH ..........................................274
SUMA CZĘŚCIOWA ..........................................................................275
OBLICZENIA POMOCNICZE .............................................................276
ODWOŁANIA DO POZYCJI, SUM CZĘŚCIOWYCH I OBLICZEŃ
POMOCNICZYCH...............................................................................277
WSTAWIANIE FUNKCJI I WZORÓW .................................................280
DEFINIOWANIE WŁASNYCH FUNKCJI I WZORÓW ...........................282
WSTAWIANIE DO OBMIARU RYSUNKÓW I INNYCH OBIEKTÓW .....284
WARIANTY OBMIARÓW ..................................................................286
IMPORT OBMIARÓW ........................................................................287
IMPORT OBMIARÓW Z PROGRAMU RYSUNEK ................................291
Import obmiarów z plików tekstowych...............................................291
Obmiary pobierane z obiektów włączonych do kosztorysu................292
AKTUALIZACJA IMPORTOWANYCH OBMIARÓW ............................292
KLUCZE LOKALIZACJI ....................................................................293
14. NARZUTY ....................................................................................295
WYJAŚNIENIE KONSEKWENCJI WYBORU SPOSOBU OBLICZANIA
NARZUTÓW .....................................................................................296
Obliczanie narzutów działami............................................................298
Obliczanie narzutów dla całości kosztorysu ......................................300
Obliczanie narzutów pozycjami .........................................................301
Obliczanie narzutów pozycjami dla kosztów jednostkowych .............301
WSTAWIANIE NOWEGO NARZUTU ..................................................304
OKNO DEFINIOWANIA NARZUTÓW .................................................304
DEFINIOWANIE NARZUTÓW NA CAŁY KOSZTORYS........................308
Program do kosztorysowania 9
DEFINIOWANIE NARZUTÓW WSPÓLNYCH DZIAŁÓW......................311
DEFINIOWANIE INDYWIDUALNYCH NARZUTÓW W DZIAŁACH......313
DEFINIOWANIE NARZUTÓW NA POZYCJĘ .......................................315
ZAZNACZANIE NARZUTU ................................................................316
POPRAWIANIE DANYCH NARZUTU .................................................316
USUWANIE NARZUTU .....................................................................316
ZACHOWANIE DEFINICJI NARZUTÓW ...............................................317
WCZYTANIE DEFINICJI NARZUTÓW Z INNEGO KOSZTORYSU ........318
WCZYTANIE DO KOSZTORYSU DOMYŚLNYCH DEFINICJI NARZUTÓW318
15. WARIANTY .................................................................................319
DEFINIOWANIE WARIANTÓW .........................................................319
Dodawanie nowych wariantów..........................................................320
Modyfikacja i usuwanie wariantów ...................................................321
PRZYPORZĄDKOWANIE ELEMENTU RMS, POZYCJI, OBMIARU
LUB DZIAŁU DO DANEGO WARIANTU .............................................321
WYBÓR AKTYWNEGO WARIANTU ..................................................321
WARIANTY ELEMENTÓW RMS ......................................................322
Warianty robocizny............................................................................326
WARIANTY POZYCJI .......................................................................326
WARIANTY DZIAŁÓW .....................................................................327
WARIANTY OBMIARÓW ..................................................................327
16. HARMONOGRAMOWANIE I ROZLICZANIE
WYKONANYCH ROBÓT.................................................................328
HARMONOGRAMOWANIE ROBÓT ...................................................328
Klucze lokalizacji...............................................................................329
Klucze wykonawcze............................................................................330
Klucze planów działów ......................................................................332
ROZLICZANIE WYKONANYCH ROBÓT ............................................332
Okresy rozliczeniowe .........................................................................333
Wprowadzanie do kosztorysu danych o wykonanych robotach ...........334
Chronologia wykonanych robót.........................................................341
Aktualizacja cen w okresach rozliczeniowych ...................................342
Obmiary równe wykonanym robotom ................................................343
17. WIDOKI........................................................................................346
WIDOK KOSZTORYS ......................................................................346
WIDOK WPROWADZONE POZYCJE ..............................................347
WIDOK DZIAŁY KOSZTORYSU ......................................................348
WIDOK PRZEDMIAR ......................................................................349
WIDOK NARZUTY KOSZTORYSU ..................................................351
WIDOK PODSUMOWANIE KOSZTORYSU .......................................353
10 NORMA PRO
PRZEGLĄD I EDYCJA CEN W KOSZTORYSIE ....................................354
WIDOK SKRÓCONY .........................................................................355
WIDOKI WYKONANIE ROBÓT .......................................................356
Widok Wykonane roboty ...................................................................356
Widok Rachunek ilościowy ...............................................................358
Widok Zbiorczy rachunek ilościowy .................................................359
WIDOK WARIANTY DANYCH ........................................................360
Aktywacja wariantów.........................................................................361
Oznaczenie wariantów.......................................................................361
Wyszukiwanie najlepszych wariantów ...............................................362
Lista elementów, w których został użyty dany wariant ......................363
Łączenie wariantów ...........................................................................363
18. ZESTAWIENIA ...........................................................................365
ZESTAWIENIE MATERIAŁÓW ..........................................................365
Szczegółowe zestawienie materiałów.................................................368
Materiały inwestora...........................................................................369
Zestawienie materiałów działami ......................................................369
Zestawienie materiałów w okresach rozliczeniowych........................370
ZESTAWIENIE ROBOCIZNY .............................................................371
Zestawienie robocizny działami.........................................................371
Zestawienie robocizny w okresach rozliczeniowych ..........................372
ZESTAWIENIE SPRZĘTU ..................................................................372
Zestawienie sprzętu działami .............................................................373
Zestawienie sprzętu w okresach rozliczeniowych ..............................374
TABELA ELEMENTÓW SCALONYCH ................................................374
ZESTAWIENIE POZYCJI....................................................................376
Tworzenie nowego widoku dla zestawienia pozycji ...........................377
STATYSTYKA ..................................................................................378
19. KOSZTORYSOWANIE UPROSZCZONE.................................380
WSTAWIANIE NOWEJ POZYCJI UPROSZCZONEJ ..............................381
Wybór pozycji z katalogów norm.......................................................381
Wybór pozycji z cennika ....................................................................383
20. WYDRUK KOSZTORYSU ........................................................385
USTAWIENIA DRUKARKI.................................................................385
PODGLĄD WYDRUKU ......................................................................386
OPCJE WYDRUKU ............................................................................386
Styl wydruku.......................................................................................387
Tworzenie nowego stylu.....................................................................388
ZESTAWY WYDRUKÓW ...................................................................389
FORMATOWANIE TABEL .................................................................390
Ramki zewnętrzne i wewnętrzne tabeli...............................................392
Wyróżnianie wierszy ..........................................................................393
Program do kosztorysowania 11
Wyróżnianie kolumn ..........................................................................393
WYGLĄD STRONY TYTUŁOWEJ ......................................................395
NUMERACJA PARAGRAFÓW W FORMULARZU
CHARAKTERYSTYKI ........................................................................396
OPCJE WYDRUKU DLA STYLU NORMA ...........................................396
Układ strony.......................................................................................396
Dodatkowe opcje wydruków ..............................................................405
Opcje drukowania kosztorysu ............................................................406
Opcje drukowania kosztorysu uproszczonego ...................................408
Opcje drukowania kosztorysu inwestorskiego ...................................409
Opcje drukowania kosztorysu ofertowego .........................................409
Opcje drukowania książki przedmiarów ............................................410
Opcje drukowania rozliczenia wykonanych robót .............................410
Opcje drukowania harmonogramowania ..........................................411
Opcje drukowania słowników ............................................................412
Opcje drukowania cenników..............................................................412
Opcje drukowania zestawienia wprowadzonych pozycji ...................413
Opcje drukowania zestawienia wprowadzonych pozycji dla
kosztorysu inwestorskiego..................................................................414
Opcje drukowania zestawienia pozycji ..............................................414
Opcje drukowania zestawienia RMS .................................................415
Opcje drukowania zestawienia cen....................................................416
Opcje drukowania tabeli elementów scalonych.................................417
Opcje drukowania zestawienia wartości scalonych...........................417
Opcje drukowania statystyki ..............................................................418
Opcje drukowania podsumowania.....................................................418
Opcje drukowania zestawienia narzutów ..........................................418
Opcje drukowania zestawienia działów.............................................419
DRUKOWANIE KOSZTORYSU ..........................................................419
WYBÓR DRUKOWANYCH KOSZTORYSÓW I ZESTAWIEŃ ................424
21. OPERACJE NA KOSZTORYSIE.............................................428
NARZUTY NA KOSZTORYS ..............................................................428
NARZUTY WSPÓLNE DZIAŁÓW .......................................................428
WSPÓŁCZYNNIKI NORM W KOSZTORYSIE ......................................428
ZMIANA NORM W KOSZTORYSIE ....................................................428
PARAMETRY KOSZTORYSU.............................................................429
Parametry ekonomiczno-techniczne w kosztorysie ............................429
Zdefiniowane stałe .............................................................................429
Grupy wariantów ...............................................................................429
Okresy rozrachunkowe ......................................................................430
Klucze wykonawcze............................................................................430
Klucze lokalizacji...............................................................................430
12 NORMA PRO
Plan działów ......................................................................................430
PRZELICZANIE CEN W KOSZTORYSIE .............................................430
SUMOWANIE ROBOCIZNY ...............................................................431
ZASTĘPOWANIE ROBOCIZNY ..........................................................431
DOPASOWANIE KOSZTÓW ROBOCIZNY ..........................................431
UPRASZCZANIE POZYCJI .................................................................432
SPRAWDZANIE POPRAWNOŚCI KOSZTORYSU ................................432
ŁĄCZENIE KOSZTORYSÓW ..............................................................433
KOSZTORYSY ZŁOŻONE ..................................................................434
WSTAWIANIE KOSZTORYSU DO CENNIKA OBIEKTÓW ...................435
REJESTRACJA ZMIAN W KOSZTORYSIE...........................................438
Akceptacja lub odrzucenie wszystkich zmian.....................................440
Akceptacja lub odrzucenie wybranych zmian ....................................440
PORÓWNYWANIE KOSZTORYSÓW I TWORZENIE KOSZTORYSU
RÓŻNICOWEGO................................................................................442
PRACA Z KILKOMA KOSZTORYSAMI ..............................................445
PRACA Z JEDNYM KOSZTORYSEM W WIELU OKNACH....................447
EKSPORT KOSZTORYSU LUB WIDOKU KOSZTORYSU .....................448
Eksport w formacie tekstowym...........................................................448
Eksport do programu Planista i Get Manager ..................................451
Eksport do programu fakturującego Fortuna....................................451
Eksport do programów Obmiar, Odbiór, Ocena, Wykonawca ..........451
Eksport w formacie ATH....................................................................451
Zapis kosztorysu w formacie XML.....................................................451
IMPORT Z PROGRAMU ZUZIA, LEONARDO, WINBUD 3.2, SEKO,
RODOS, PENTA, FORTE ...................................................................452
WYMIANA DANYCH MIĘDZY PROGRAMAMI NORMA PRO I STRIX ..452
22. WYGLĄD EKRANU ...................................................................453
PARAMETRY KOLUMN ....................................................................453
KOLORY EKRANU ...........................................................................454
NARZĘDZIA .....................................................................................455
23. SPIS PRZYCISKÓW ..................................................................459
24. KLAWISZE SKRÓTÓW............................................................467
25. SKOROWIDZ ..............................................................................470
Program do kosztorysowania 13
WSTĘP
Cieszymy się, że zakupiliście Państwo program kosztorysowy Norma Pro.
Ze względu na nowoczesność rozwiązań, wysoką funkcjonalność, łatwość
obsługi i konkurencyjność cenową program Norma Pro wyróżnia się
spośród innych tego typu pakietów dostępnych na polskim rynku.
Program Norma Pro jest zaawansowanym narzędziem, przeznaczonym do
kosztorysowania robót budowlanych, ziemnych, instalacyjnych, dro-
gowych, remontowych i innych w oparciu o katalogi KNNR, KNR, KSNR,
PKZ itp., a także do sporządzania kosztorysów metodą uproszczoną w
oparciu o ceny jednostkowe robót i kosztorysów inwestorskich zgodnie z
aktualnie obowiązującymi rozporządzeniami. Program pozwala na sto-
sowane mieszanej metody kosztorysowania, czyli na wstawianie pozycji
szczegółowych i uproszczonych w jednym kosztorysie.
Norma Pro daje użytkownikowi nowe i silne narzędzie, a mianowicie
możliwość kosztorysowania wariantowego. Dzięki zastosowaniu wa-
riantów wykonawca może przedstawić inwestorowi wykonanie prac w
różnych technologiach, przy użyciu różnych materiałów i w różnych ce-
nach. Widząc, jaki wpływ na wartość robót ma przyjęcie danego rozwią-
zania technologicznego, inwestor będzie miał podstawę do wyboru opcji
najlepiej spełniających jego wymagania.
W Normie Pro pozycja scalona jest skalkulowana na podstawie innych
pozycji w ten sposób, że jej wartość jest równa sumie wartości pozycji
składowych. Na pozycję scaloną może składać się wiele pozycji szcze-
gółowych, uproszczonych i innych pozycji scalonych. Stosowanie pozycji
scalonych jest bardzo wygodne, gdyż pozwala na wykonanie szczegółowej
kalkulacji cen jednostkowych asortymentów robót i obiektów, jednocześnie
umożliwiając ukrycie tej kalkulacji na wydrukach.
Szybsze przygotowanie ofert oraz ułatwioną kontrolę nad całością inwe-
stycji, wtedy gdy składa się z kilku etapów lub budów, daje zastosowanie
kosztorysów złożonych (zbiorczych). Kosztorysami składowymi mogą być
nie tylko kosztorysy Normy, ale również kosztorysy pochodzące z innych
programów. Utworzenie kosztorysu złożonego może być również
wykorzystane w przypadku pracy grupowej, czyli wtedy, gdy kilku pra-
cowników wykonuje częściowe kosztorysy na swoich komputerach. Po-
łączenie tych kosztorysów w jeden pozwala osobie prowadzącej inwestycję
14 NORMA PRO
objąć kontrolą proces ich powstawania, śledzić zmiany w nich wpro-
wadzane oraz tworzyć zestawienia dla wszystkich robót.
Bardzo przydatnym mechanizmem, szczególnie dla inspektorów nadzoru,
jest rejestracja zmian w kosztorysie. Dzięki niemu wiadomo jak były
wprowadzane zmiany i korekty, co było usuwane, co dodawane, a co mo-
dyfikowane. Po wykonaniu wydruku na drukarce kolorowej zmiany są
widoczne w kolorach tak, jak przy „ręcznym” kreśleniu kosztorysu. Do-
konane zmiany użytkownik może przyjąć, odrzucić w całości lub wybrać,
które zaakceptować, a które wycofać.
Na podstawie dwóch porównywanych kosztorysów użytkownik może
utworzyć trzeci kosztorys – kosztorys różnicowy – zawierający elementy
wspólne obu kosztorysów oraz wszystkie odpowiednio oznaczone różnice
istniejące między nimi. W kosztorysie różnicowym widać, jakie dane zo-
stały usunięte, zmodyfikowane lub dodane w kosztorysie porównywanym
względem kosztorysu głównego. Kosztorys różnicowy może być podstawą
nowego kosztorysu, w którym jedne zmiany zostaną przyjęte, a inne
odrzucone.
Katalogi norm pokazane są teraz w postaci drzewa, po którym łatwo się
poruszać i na którym łatwo wykonywać kopiowanie, przenoszenie i edycję
danych. Użytkownik może również tworzyć nowe, własne katalogi jak i
modyfikować w istniejących opisy, jednostki miar, normy oraz dodawać i
usuwać nakłady. Do katalogów własnych można wstawiać pozycje
szczegółowe, scalone i obiekty. W oknie katalogów są również wyświe-
tlane cenniki robót scalonych i obiektów. Dzięki temu do kosztorysu
można szybko wstawiać niektóre pozycje bezpośrednio z cenników – za-
równo własnych, jak i importowanych – bez pośrednictwa katalogów norm.
Ceny wstawianych pozycji i nakładów pobierane są automatycznie z
podłączonych cenników; możliwe jest jednoczesne korzystanie z wielu
cenników cen jednostkowych i cen elementów RMS. Program współpra-
cuje zarówno z cennikami czynników produkcji i cen jednostkowych robót
wczytanych z dyskietek Sekocenbudu, Orgbud-Serwisu, Bistypu, MSWiA,
jak również z cennikami asortymentów robót, cennikami obiektów oraz
własnymi bazami cenowymi, tworzonymi przez użytkownika. Ceny pozycji
lub elementów RMS mogą zostać wprowadzone w różnych walutach, a
następnie na podstawie tabeli kursów przeliczone na walutę kosztorysu..
Norma Pro jest ściśle zintegrowana z internetową bazą cen Intercenbud
(www.intercenbud.com.pl). Dane pobrane z bazy można dołączyć do
Program do kosztorysowania 15
kosztorysu w postaci zwykłego cennika lub cennika na bieżąco aktuali-
zowanego poprzez Internet. W razie potrzeby program wysyła do bazy
zapytanie ze sformułowanymi przez użytkownika kryteriami szukania i po
znalezieniu właściwych elementów – wyświetla ich listę. Materiały można
wyszukiwać między innymi według nazwy, indeksu, dostawcy czy
województwa. Dzięki bezpośredniemu dostępowi do bazy Intercenbud
użytkownik ma do dyspozycji informację o aktualnych cenach ponad 70.000
towarów (stan na grudzień 2002), obejmującą terytorium całej Polski. Jeśli
użytkownik nie ma połączenia z Internetem, możliwe jest wykorzystanie
danych z bazy Intercenbud wydawanej kwartalnie na CD.
W programie wprowadzono możliwość rozliczania pracy rusztowań
i kompletów deskowań oraz kosztów transportu materiałów i sprzętu. Do-
zwolone jest także rozliczanie pozycji w innych pozycjach.
Koszty zakupu i transportu materiałów i sprzętu mogą być wliczane do
ceny jednostkowej materiału lub ceny maszynogodziny, jak również
wstawiane tradycyjnie, jako narzuty lub pozycje.
Kosztorys może zostać podzielony na działy i poddziały do 10 poziomów
zagłębienia. W każdym dziale i poddziale, jak również w całym kosztory-
sie, można zadeklarować dowolną liczbę parametrów ekonomiczno-tech-
nicznych.
W programie Norma Pro można definiować i modyfikować narzuty na po-
szczególne pozycje, grupy materiałów i sprzętu, indywidualnie na działy i
poddziały, narzuty wspólne na wszystkie działy jak i narzuty na cały
kosztorys.
Szczególną zaletą programu jest elastyczny sposób definiowania obmia-
rów, do których można wstawiać stałe, komentarze, wyrażenia matema-
tyczne, funkcje, wzory oraz deklarować sumy częściowe i obliczenia po-
mocnicze. Jeśli użytkownik współpracuje z programami CAD-owskimi, np.
ArCon czy AllPlan, Norma Pro udostępnia moduł importu obmiarów z
plików przez nie utworzonych; z programu Rysunek oraz innych pro-
gramów może importować obmiary komunikując się poprzez pliki tek-
stowe. W kosztorysie można umieszczać obiekty graficzne ilustrujące
kosztorys, dział lub pozycję. Mogą to być szkice, projekty, plany, rysunki
czy zeskanowane zdjęcia gotowych obiektów. Można je wstawiać jako
pliki zewnętrzne lub jako obiekty wbudowane w kosztorys, przy czym do-
stępne są mechanizmy pozwalające je skalować do wymaganych roz-
16 NORMA PRO
miarów. Możliwe jest też wstawienie dowolnego innego obiektu, jeśli na
komputerze został zainstalowany program do jego edycji lub przeglądania.
Norma Pro daje użytkownikowi możliwość wprowadzenia kluczy wyko-
nawczych, kluczy lokalizacji, kluczy planów działów oraz okresów rozli-
czeniowych, które mogą zostać wykorzystane do rozliczenia wykonanych
robót lub przesłane do programów do harmonogramowania, takich jak
Microsoft Project, Project+, Planista czy Power Project. W trybie rozli-
czania robót można aktualizować ceny, planować i rozliczać roboty oraz
oglądać chronologię ich wykonania. Ilość lub wartość wykonanych robót
można określać indywidualnie dla każdej pozycji lub, wykorzystując me-
chanizm częściowego wykonania robót, ustawić je automatycznie dla wielu
pozycji, działów lub nawet dla całego kosztorysu.
Ponieważ Polska niedługo zostanie przyjęta do Unii Europejskiej, po-
wstanie potrzeba tworzenia kosztorysów zgodnych z normami obowią-
zującymi w krajach członkowskich. Wychodząc naprzeciw tym potrzebom
Norma Pro już teraz oferuje możliwość kosztorysowania na podstawie
stosowanych w Niemczech katalogów DBD-Bauteile i STLB-Bau oraz
cennika DBD-Baupreise. Po wykupieniu licencji z firmy DBD i za-
instalowaniu katalogów i cennika w Normie Pro pojawią się ikony,
umożliwiające wstawianie pozycji oraz pozwalające edytować ich dane.
Program Norma Pro pozwala otworzyć jednocześnie wiele różnych koszto-
rysów, między którymi można przenosić informacje. Możliwe jest również
otwarcie jednego kosztorysu w różnych widokach. Kopiowanie i
przenoszenie działów, pozycji, elementów RMS i wierszy obmiarów
można przeprowadzić wywołując polecenia menu lub korzystając z metody
przeciągnij-i-upuść.
Program Norma Pro ma możliwość wczytywania kosztorysów utworzo-
nych w poprzednich wersjach Normy oraz programach Strix, Zuzia, Koma,
Winbud, Leonardo i Skobud, Seko, Forte, Rodos, a poprzez format ATH –
z programów Penta i Edbud.
Możliwy jest także eksport kosztorysu w formacie tekstowym, rozumianym
przez aplikacje Microsoft Office oraz w formatach czytelnych dla
programów Zuzia, Planista i Get Manager. Dane z kosztorysu mogą rów-
nież zostać przesłane poprzez uniwersalny format ATH do programu
Obmiar (służącego do wprowadzania obmiarów na placu budowy przy
pomocy komputera typu palmtop), Odbiór (służącego do sporządzania
protokołów odbioru i rozliczania wykonanych prac) oraz programu faktu-
Program do kosztorysowania 17
rującego Fortuna, programu Ocena, służącego do graficznej prezentacji
danych kosztorysu i programu Wykonawca, ułatwiającego nadzór i kon-
trolę realizacji inwestycji.
Norma Pro współpracuje z systemem zarządzania firmą Capital ,
umożliwiając wycenę tworzonych kosztorysów w oparciu o kartotekę to-
warów lub magazyny tego systemu.
Powszechnie przyjętym i coraz częściej stosowanym standardem prze-
chowywania, publikowania i wymiany elektronicznych dokumentów jest
format XML, wspierany przez dużych producentów oprogramowania, ta-
kich jak Microsoft, IBM, Oracle, SUN, Software AG czy SAP. Możliwość
zapisania kosztorysu w tym formacie – co oferuje Norma Pro – pozwala nie
tylko na prezentację danych w innych programach, np. Excelu, Wordzie
czy Internet Explorerze, ale na integrację procesu kosztorysowania z
dużymi systemami zarządzania firmą, opartymi na przykład na systemach
baz danych MS SQL, Oracle, IBM DB2, SAP. Dzięki temu baza
kosztorysów tworzonych w firmie może być przeszukiwana według róż-
nych kryteriów, np. według wartości robót lub też można dla niej wykonać
różnego typu zestawienia, np. zestawienia wartości materiałów, kon-
frontując w ten sposób dane księgowe z kosztorysowymi.
Do programu Norma Pro zostało dołączone nowe zestawienie – zestawienie
pozycji, w którym dostępne jest ich porządkowanie według różnych
sposobów w całym kosztorysie lub w działach. Możliwie jest sortowanie
pozycji według wartości, kosztów materiałów, robocizny i sprzętu, kosztów
montażu sprzętu, wartości obmiarów, wariantów, rusztowań, kluczy
wykonawczych, cen, podstaw, opisów i znaczników pozycji. Przeglądanie
kosztorysu w takich zestawieniach pozwala na sprawdzenie, czy na przy-
kład nie są powielane pewne pozycje czy zawyżane obmiary. Jest to
szczególnie przydatne narzędzie dla tych, którzy weryfikują kosztorysy czy
inspektorów nadzoru czuwających nad całością inwestycji. Jeśli inwestycja
składa się z wielu etapów opisanych różnymi kosztorysami, to utworzenie
kosztorysu zbiorczego, a następnie wyświetlenie go w takim zestawieniu
pozwala ‘wyłapać’ wszystkie występujące nieprawidłowości.
Norma Pro oferuje różne inne użyteczne funkcje, takie jak przedstawienie
kosztorysu w postaci drzewa działów i pozycji, szerokie wykorzystanie
mechanizmu przeciągnij-i-upuść, literowo-cyfrowe automatyczne i ręczne
numerowanie działów i pozycji, definiowanie różnych stawek robocizny
dla kosztorysu i działów, ochronę kosztorysu hasłem przed zmianami cen,
nakładów, obmiarów i robót, mechanizmy wyszukiwania cen we wszyst-
18 NORMA PRO
kich bazach cenowych i cennikach oraz drukowanie formularza kalkulacji
zawierającego informację, na jakiej podstawie były prowadzone obliczenia
i jak zostały ustawione opcje kosztorysu.
Wraz z programem użytkownik otrzymuje ponad 270 katalogów KNR,
KNNR, PKZ, KNP, katalogi z serii AT, AL, i inne z opisami, kartotekę
RMS obejmującą kilkanaście tysięcy elementów oraz oficjalne cenniki
ministerialne do sporządzania kosztorysów inwestorskich na roboty pod-
legające zamówieniom publicznym.
Opisując działanie Normy Pro przyjęliśmy założenie, że użytkownicy znają
podstawowe pojęcia systemu WINDOWS i potrafią wykonywać czynności
typowe dla okienek takie jak: korzystanie z menu i przycisków, zazna-
czanie opcji, wybieranie z listy, zamykanie okien, wprowadzanie do pól
tekstów i wartości numerycznych, stosowanie techniki przeciągnij-i-upuść
(ang. drag&drop).
Program do kosztorysowania 19
1. POJĘCIA PODSTAWOWE
Poniżej opisane są podstawowe pojęcia używane w instrukcji.
• Baza, baza danych – to zbiór powiązanych ze sobą informacji zapisany
w pliku (lub plikach) na dysku komputera. Bazy danych w Normie Pro
są typu MsAccess i mają rozszerzenie .mdb.
• Baza kartotek – baza danych zawierająca: kartotekę elementów RMS,
kartotekę jednostek miar, kartotekę dostawców oraz tablicę przeliczni-
ków jednostek miar. Plik zawierający tę bazę, to Kartoteki.mdb.
• Baza cenowa – to zbiór danych zawierający różnego typu cenniki oraz
wydawnictwa i katalogi związane z cennikami cen jednostkowych robót
i obiektów. Każda baza jest charakteryzowana przez: identyfikator,
nazwę pliku, w którym się znajduje oraz ścieżkę dostępu do tego pliku.
Norma może korzystać z baz cenowych umieszczonych na różnych
dyskach komputera, serwerze oraz innych komputerach w sieci, jeśli ich
dyski zostały udostępnione innym użytkownikom.
Wraz z Normą Pro dostarczana jest jedna baza cenowa o identyfikatorze
BAZACEN i nazwie pliku BazaCen.mdb, zwierająca cennik RMS i
cennik robót.
• Baza baz cenowych (lub spis baz cenowych) – to baza zawierająca listę
baz cenowych wraz z ich identyfikatorami, nazwami plików i ścieżkami
dostępu do nich (czyli miejscem ich przechowywania). Baza ta ma
nazwę ListaBaz.mdb.
• Cennik RMS, cennik elementów RMS – to cennik materiałów, sprzętu i
robocizny.
• Cennikiem pozycji – ogólnie i skrótowo nazywany cennik:
¾ cen jednostkowych robót (np. Zerwanie posadzek z tworzyw sztucz-
nych, Owinięcie izolacji rurociągów - welonem z włókna szklanego,
Jednospadowe konstrukcje daszków stalowych, itd.)
¾ cen asortymentów robót (np. Posadzki z deszczułek dębowych,
Tynki zwykłe kat. III wykonywane ręcznie na sufitach, Montaż
przewodu odgromowego poziomego, itd.).
¾ cen elementów i stanów obiektów (np.: Fundamenty, Okładziny i
oblicowania, Stan surowy, Stan wykończeniowy zewnętrzny, itd.).
20 NORMA PRO
¾ cen obiektów (np. Dom jednorodzinny wolno stojący bez podpiwni-
czenia energooszczędny z pustaków trocinobetonowych, budynek
mieszkalno-usługowy wielorodzinny, itd.)
• Kartoteka – to zwyczajowa nazwa pomocniczych zbiorów danych
przedstawionych w formie listy. W Normie Pro znajdują się:
¾ Kartoteka dostawców, zawierająca listę dostawców wraz z ich pod-
stawowymi danymi,
¾ Kartoteka RMS, zawierająca listę elementów RMS, wraz z ich ko-
dami ETO, nazwami i jednostkami miar.
¾ Kartoteka jednostek miar, zawierająca listę jednostek miar wraz z
ich kodami i nazwami.
¾ Tablica przeliczników jednostek miar, zawierającą współczynniki
przeliczania jednych jednostek na inne.
• Warianty – to alternatywne nakłady czy obmiary mogące występować w
pozycji oraz całe pozycje lub działy. Warianty łączone są w grupy
wariantów. Na przykład dla pozycji o podstawie KNR 2-02 0104-01
istnieje grupa ‘cegła’, w której znajdują się dwa warianty: ‘cegła bu-
dowalna pełna’ i ‘cegła dziurawka pojedyncza’.
Program do kosztorysowania 21
• Kosztorys różnicowy, to kosztorys utworzony z dwóch porównywanych
kosztorysów, w którym uwzględnione są różnice występujące między
nimi.
• Drzewo kosztorysu, to przedstawiona w formie drzewa struktura koszto-
rysu. Główną gałęzią (czy inaczej korzeniem drzewa) jest kosztorys.
Jeśli kosztorys zawiera działy, jego gałęziami są działy, a gałęziami
następnego poziomu – poddziały bądź pozycje
• Kosztorys złożony – inaczej kosztorys zbiorczy, składa się z innych
kosztorysów, które nazywane są kosztorysami składowymi.
• Obiektem nazywany jest cały kosztorys lub jego dział zapisany jako
kosztorys. Obiektem jest również obiekt budowlany, na przykład ‘Dom
jednorodzinny wolno stojący’, który można wstawić jako pozycję do
cennika. Obiekt może składać się z innych obiektów lub pozycji.
22 NORMA PRO
2. INSTALACJA I URUCHOMIENIE
PROGRAMU NORMA PRO
Klucz zabezpieczający
Każdy program komputerowy wymaga wielu godzin pracy i wysiłku ze-
społu ludzi o wysokich kwalifikacjach, którzy muszą być dobrze wynagra-
dzani. Program, tak jak książka, obraz czy utwór muzyczny podlega
ochronie i nie może być nielegalnie kopiowany. Niestety, powszechnym
zjawiskiem jest nie tylko nie licencjonowane używanie oprogramowania,
lecz nawet sprzedaż innym użytkownikom kopii tego oprogramowania.
Trzeba sobie szczerze powiedzieć: Używanie nielegalnych kopii progra-
mów komputerowych, zwłaszcza do celów zarobkowych, jest zwykłą
KRADZIEŻĄ.
Dlatego producenci starają się zabezpieczyć swoje produkty przed użyt-
kowaniem ich przez osoby nieupoważnione. Autorzy programu Norma Pro
Program do kosztorysowania 23
wybrali zabezpieczenie sprzętowe, tzw. „klucz hardware'owy”. Jest to
niewielkie urządzenie elektroniczne, które należy podczas pracy z progra-
mem instalować w porcie równoległym (między drukarką a komputerem).
Klucz przez nas stosowany jest całkowicie „przezroczysty”, nie powoduje
zakłóceń w pracy drukarki i dlatego może być dołączony do portu na stałe.
Brak klucza (lub jego nieprawidłowe podłączenie) program sygnalizuje
odmową pracy i komunikatem z prośbą o poprawienie podłączenia.
Jeżeli są Państwo legalnymi użytkownikami programu i klucz jest podłą-
czony do komputera, a pomimo to pojawia się taki komunikat, to prosimy o
jak najszybszy kontakt z producentem lub lokalnym dystrybutorem pro-
gramu.
Uruchomienie programu
W systemie WINDOWS program uruchamiamy z menu Start kolejno
wybierając polecenia Programy | Athenasoft | Norma Pro lub, jeśli skrót
do niego zostanie umieszczony na Pulpicie, dwukrotnie klikając na ikonie
skrótu. Możliwe jest też automatyczne uruchomienie programu, gdy
dwukrotnie klikniemy na nazwie kosztorysu w oknie Mój komputer lub
Expoloratora Windows.
24 NORMA PRO
3. EKRAN GŁÓWNY I OPCJE PROGRAMU
Po uruchomieniu programu Norma Pro na monitorze pojawi się okno
ekranu głównego (rys. 1) nie zawierające żadnego kosztorysu, z podstawo-
wym menu i paskiem narzędzi. Po wczytaniu istniejącego lub po otwarciu
nowego kosztorysu zarówno menu jak i pasek narzędzi będą bardziej
rozbudowane i zostaną opisane w następnych rozdziałach.
Rys. 1. Ekran główny Normy Pro, gdy jeszcze nie otworzyliśmy kosztorysu.
Menu
Na menu programu Norma Pro składa się:
♦ Menu Plik, przy pomocy którego możemy utworzyć nowy kosztorys,
otworzyć i edytować już istniejący kosztorys, obejrzeć i zmodyfikować
ustawienia wydruków, wybrać do edycji jeden z ostatnio otwieranych
kosztorysów oraz zakończyć pracę programu.
♦ Menu Bazy cenowe, przy pomocy którego można utworzyć nową bazę
cenową, dodać, usunąć i zmodyfikować bazę cenową, dodać, usunąć i
zmienić dane cenników oraz obejrzeć ich zawartość, obejrzeć i edyto-
wać dane wydawnictw i katalogów, importować lub skopiować bazę
cenową, skopiować lub przenieść cenniki z bazy do bazy, utworzyć
nowy cennik, obejrzeć i ewentualnie zmienić zawartość wybranego
cennika, zaimportować z pliku lub z Internetu cennik, dopisać do wy-
branego cennika elementy z kartoteki RMS, skopiować cennik do in-
Program do kosztorysowania 25
nego cennika, wyszukać w bazach lub cennikach element RM, pozycję
lub obiekt, naprawić bazy oraz utworzyć archiwum.
♦ Menu Kartoteki, przy pomocy którego możemy obejrzeć i edytować li-
stę jednostek miar, wyświetlić i edytować kartotekę RMS, wyświetlić i
edytować kartotekę dostawców oraz zaktualizować kartotekę RMS na
podstawie wybranego cennika, katalogów norm lub kosztorysu.
♦ Menu Opcje, przy pomocy którego możemy ustawić opcje programu,
zdefiniować opcje wydruków oraz określić obecność dodatkowych na-
rzędzi w programie.
♦ Menu Narzędzia, z którego możemy uruchomić wcześniej zdefinio-
wane narzędzia (na przykład Kalkulator i Notatnik systemu WIN-
DOWS).
♦ Menu Okno, w którym możemy przywołać na ekran lub z niego usunąć
pasek narzędzi i pasek komunikatów (stanu).
♦ Menu Pomoc, które umożliwia wykorzystanie pomocy zainstalowanej
w programie Norma Pro.
Pasek narzędzi
Pasek narzędzi zawiera serię przycisków, z których tylko cztery są
dostępne:
♦ Przycisk Nowy kosztorys, będący odpowiednikiem polecenia
Nowy z menu Plik.
♦ Przycisk Otwórz kosztorys, będący odpowiednikiem polecenia
Otwórz… z menu Plik.
♦ Przycisk Katalogi norm, pozwalający na obejrzenie katalogów
norm i cenników pozycji.
♦ Przycisk Pomoc, będący odpowiednikiem polecenia O progra-
mie… z menu Pomoc.
Pozostałe przyciski staną się dostępne, jeśli otworzymy jakikolwiek
kosztorys.
26 NORMA PRO
Opcje programu
Przed rozpoczęciem pracy z programem powinniśmy ustawić jego parame-
try, które będą obowiązywały wszystkie kosztorysy. W tym celu z menu
Opcje wybieramy polecenie Programu… Na ekranie pojawi się okno, w
którym zobaczymy sześć kart: ‘Ogólne’, ‘Ścieżki programu’, ‘Szukanie
cen’, ‘Kursy walut’, ‘Szukanie cen’, ’Podstawowe jednostki miar’ oraz
‘Konfiguracja baz’. Jeśli korzystamy z katalogów Dynamische BauDaten,
dostępna jest karta ‘Katalogi DBD’.
Ustawienia ogólne
Ustawienia ogólne, takie jak separatory, sposób tworzenia kopii awaryj-
nych, miejsce przechowywania danych, wartość robocizny określamy na
karcie ‘Ogólne’ (rys. 2).
Program do kosztorysowania 27
ratorem dziesiętnym będzie kropka, to wykluczone jest zastosowanie jej
jako separatora tysięcy.
♦ W polu Liczba wersji na dysku: określamy liczbę wersji na dysku. Jeśli
liczba wersji jest równa jedności, to program przechowuje na dysku
tylko ostatnią wersję kosztorysu. Jeśli liczba wersji jest np. równa 3,
przechowywane są trzy ostatnie wersje. Nowa wersja tworzona jest po
każdym wykonaniu polecenia zachowywania kosztorysu (polecenia
Zachowaj lub Zachowaj jako…). W takim przypadku otwierając
kosztorys będziemy mogli wybrać wersję, z którą chcemy pracować
(patrz rozdział OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTO-
RYSU).
♦ Jeśli program ma automatycznie otwierać ostatnio edytowany kosztorys,
zaznaczamy opcję Wczytywanie ostatniego kosztorysu.
♦ Gdy zdecydujemy, że ostatnia kopia awaryjna ma być zapisywana w
pliku o rozszerzeniu .BAK, zaznaczamy opcję Zachowywanie ostatniej
kopii awaryjnej w pliku *.BAK.
♦ W polu Stawka robocizny: wpisujemy stawkę robocizny domyślną dla
wszystkich nowych kosztorysów tworzonych w Normie Pro (zmiana
stawki nie wpłynie na stawki w kosztorysach już istniejących). Stawka
ta w trakcie pracy nad kosztorysem może zostać zmodyfikowana.
♦ Ci z Państwa, którzy pracują w sieci powinni zaznaczyć opcję Zacho-
waj opcje lokalnie. Oznacza to, że każdy użytkownik może w inny
sposób określić parametry programu i zachować je na swoim lokalnym
komputerze. Jeśli opcja ta nie jest zaznaczona, parametry przechowy-
wane są na serwerze i zmiana wprowadzona przez jednego użytkownika
będzie widziana przez wszystkich.
♦ Wpisując ilość minut w pole Kopia awaryjna co: podajemy częstość
automatycznego zapisu na dysk bieżącego stanu programu. Jeżeli w
trakcie pracy nad kosztorysem „padnie” system lub program, ostatni
stan można odzyskać wczytując kosztorys o nazwie padniętego koszto-
rysu i rozszerzeniu .AWA.
♦ Domyślnie kopia awaryjna jest umieszczana w katalogu, w którym znaj-
dował się oryginalny kosztorys. Jeśli chcemy, aby kopia awaryjna zapi-
sywana była w innym katalogu, wypełniamy pole W katalogu:.
28 NORMA PRO
♦ Opcja Zaokrąglanie liczb zgodnie z PN-70-N-02120 dotyczy sposobu
zaokrąglania liczb, które zawierają cyfrę 5 jako pierwszą odrzuconą.
Opcję tę zaznaczamy, jeśli chcemy, aby taka liczba była zaokrąglana
zgodnie z następującymi zasadami:
1. Jeśli pierwsza (licząc od lewej strony) z odrzuconych cyfr jest
równa 5, lecz następuje po niej co najmniej jeszcze jedna cyfra inna niż
zero, ostatnią pozostawioną cyfrę powiększa się o jednostkę.
2. Jeśli pierwsza (licząc od lewej strony) z odrzuconych cyfr jest
równa 5 i nie następuje po niej żadna cyfra inna niż zero, to ostatnią
pozostawioną cyfrę powiększa się o jednostkę, jeśli jest to cyfra
nieparzysta (zero uważa się za cyfrę parzystą). Inaczej mówiąc ostatnia
pozostawiona cyfra powinna być parzysta.
Przykład: zaokrąglamy do pierwszego miejsca po przecinku
0,05 ~ 0 (zgodnie z zasadą 2)
0,0501 ~ 0, 1 (zgodnie z zasadą 1)
0,15 ~ 0,2 (zgodnie z zasadą 2)
0,25 ~ 0,2 (zgodnie z zasadą 2)
0,450 ~ 0,4 (zgodnie z zasadą 2)
Jeśli opcja Zaokrąglanie liczb zgodnie z PN-70-N-02120 zostanie
wyczyszczona, to gdy pierwsza (licząc od lewej strony) z odrzuconych
cyfr jest równa 5, ostatnia pozostawiona cyfra jest zawsze zwiększana
o 1. Ten sposób zaokrąglania jest przyjęty jako domyślny.
0,05 ~ 0,1
0,0501 ~ 0,1
0,15 ~ 0,2
0,25 ~ 0,3
0,450 ~ 0,5
Ścieżki programu
Ścieżki dostępu do katalogów norm, kosztorysów i obiektów ustawiamy na
karcie ‘Ścieżki programu’ (rys. 3):
Program do kosztorysowania 29
Rys. 3. Karta, na której wprowadzamy ścieżki dostępu do danych.
30 NORMA PRO
♦ W pole Ścieżka kosztorysów: wpisujemy ścieżkę dostępu do folderu, w
którym mają znaleźć się nasze nowo tworzone kosztorysy. Domyślnie
jest to podfolder KOSZTORYSY folderu, w którym zainstalowany zo-
stał program Norma Pro. Ponieważ jednak kosztorysy mogą być
porozrzucane po różnych dyskach i folderach, w polu tym dopuszczalne
jest wpisanie kilku ścieżek dostępu oddzielonych średnikami (rys. 5).
Jeśli nie znamy dokładnych ścieżek dostępu do kosztorysów,
przeszukujemy dyski i foldery po kliknięciu na przycisku Szukaj kosz-
torysów.
Waluty kosztorysów
Na karcie ‘Kursy walut’ (rys. 6) definiujemy używane waluty, jeśli ceny
elementów RMS lub pozycji uproszczonych mogą być podawane w róż-
nych walutach, jak również wtedy, gdy kosztorys przedstawiamy w walucie
innej niż PLN.
Kursy walut użytych w kosztorysie będą razem z nim zapamiętane. Po
zmianie kursów w tabeli pojawi się pytanie o ich zmianę w aktualnie
otwartych kosztorysach.
Program do kosztorysowania 31
Rys. 6. Karta ‘Kursy walut’.
32 NORMA PRO
cisnąć kombinację klawiszy <Alt Gr>+<U> lub włączyć klawiaturę
numeryczną i nacisnąć <Alt>+<0128>).
Aby zmienić dane waluty, a w szczególności jej kurs, powinniśmy
podświetlić ją na karcie ‘Kursy walut’ (rys. 6), kliknąć na przycisku
Zmień i wprowadzić właściwe dane w odpowiednie pola (rys. 7). Przy
pomocy przycisku Usuń usuwamy z listy podświetloną walutę.
Szukanie cen
Sposób szukania cen w cennikach jest istotny z punktu widzenia wstawia-
nej pozycji, gdyż w przypadku niewłaściwego wyboru ceny mogą nie zo-
stać znalezione,
Na karcie ‘Szukanie cen’ (rys. 8), zaznaczając odpowiednie opcje, wybie-
ramy sposób wyszukiwania cen materiałów, sprzętu i robocizny.
Program do kosztorysowania 33
♦ Opcja Wyłączone (baza cen odłączona) oznacza, że cenniki w ogóle nie
będą przeszukiwane.
♦ Zaznaczenie opcji Szukaj we wszystkich typach indeksów ETO umoż-
liwia programowi znalezienie cen materiałów o indeksach ETO, w
przypadku gdy do kosztorysu podłączona jest baza np. z indeksami
KMB. Opcja ta powinna być włączona, gdy kosztorys korzysta z cen-
ników wygenerowanych z internetowej bazy Intercenbud.
♦ W grupie ‘Uszczegóławianie RMS’ określamy sposób, w jaki mają być
dobierane RMS-y i ich ceny w przypadku, gdy w cenniku nie zostanie
znaleziony odpowiedni element. Jeśli zaznaczymy opcję automatycznie,
to przy wstawianiu nowego elementu oraz uaktualnianiu kosztorysu
ceny tych elementów, dla których zostały wcześniej dobierane, zostaną
pobrane automatycznie, bez pytania użytkownika. Jeśli zaznaczymy
opcję wg kartoteki RMS, podczas wstawiania nowej pozycji, w której
występują indeksy o końcówce ‘99’, proponowane RMS-y będą
pobierane z kartoteki RMS.
♦ W grupie ‘Szukanie cen jednostkowych pozycji i obiektów’ zaznaczamy
opcję Ignorowanie wydawnictwa (szukanie rozszezrzone), gdy podczas
szukania cen ma nie być uwzględniane wydawnictwo.
34 NORMA PRO
cenniki. Każda nowoutworzona baza cenowa zostaje wpisana na listę
baz znajdującą się w bazie „ListaBaz.mdb”.
W przypadku gdy bazy zostaną przeniesione czy założone w innym miej-
scu lub chcemy korzystać z baz znajdujących się na serwerze, trzeba
Normie Pro podać ich położenie.
Program do kosztorysowania 35
♦ W dolnej części okna z rys. 9 znajdują się opcje sterujące korzystaniem
z Intercenbudu – internetowej bazy cen materiałów budowlanych.
• Zaznaczając opcję ‘Intercenbud’ – poprzez Internet użytkownik bę-
dzie mógł korzystać z bazy na bieżąco, on line, w miarę potrzeby
wysyłając zapytanie do Intercenbudu. W polu Ścieżka/adres: pojawi
się adres strony dającej dostęp do bazy.
• Zaznaczając opcję ‘Intercenbud’ – lokalnie użytkownik będzie mógł
korzystać z bazy off line, wysyłając zapytanie do Intercenbudu zapi-
sanego w postaci pliku icb.dat dostarczanego na płycie CD. W tym
wypadku w polu Ścieżka/adres: należy wpisać ścieżkę dostępu do
pliku icb.dat lub wybrać ją po kliknięciu na przycisku Szukaj Inter-
cenbudu… (rys. 11).
Jednostki miary
Na karcie ‘Podstawowe jednostki miar’ (rys. 12) możemy wybrać jed-
nostki miar, które najczęściej występują w naszych kosztorysach. Lista tych
jednostek pokazywana jest w oknie edycji danych pozycji i elementu RMS,
ułatwiając nam wybór. Nową jednostkę wprowadzamy na listę po wpisaniu
jej symbolu w polu i kliknięciu na przycisku Dodaj. Zaznaczoną jednostkę
usuwamy kliknięciem na przycisku Usuń. Kolejność jednostek na liście
regulujemy przyciskami W górę i W dół.
36 NORMA PRO
Rys. 12. Karta ’Podstawowe jednostki miar’.
Program do kosztorysowania 37
Schemat tworzenia kosztorysu
1. Otwieramy nowy kosztorys (rozdział OTWIERANIE I ZACHO-
WYWANIE KOSZTORYSU).
2. Określamy opcje kosztorysu (rozdział OPCJE KOSZTORYSU).
3. Wstawiamy pozycje kosztorysu i elementy RMS, dzielimy kosztorys na
działy (rozdziały POZYCJE KOSZTORYSU, ELEMENTY RMS, DZIAŁY
KOSZTORYSU, WARIANTY).
4. Określamy ceny elementów RMS lub ceny jednostkowe pozycji uprosz-
czonych, godząc się na ceny proponowane przez cenniki lub
wprowadzając swoje własne (rozdziały CENY, BAZY CENOWE i
CENNIKI oraz WIDOKI).
5. Określamy obmiary poszczególnych pozycji (rozdział WIDOKI, Widok
Przedmiar oraz rozdział EDYCJA OBMIARU).
6. Określamy narzuty na materiały, działy i cały kosztorys (rozdział NA-
RZUTY).
7. Sprawdzamy poprawność kosztorysu (rozdział OPERACJE NA KOSZ-
TORYSIE).
8. Przeglądamy i ewentualnie drukujemy zestawienia (rozdział ZE-
STAWIENIA).
9. Zachowujemy kosztorys na dysku (rozdział OTWIERANIE I ZACHO-
WYWANIE KOSZTORYSU)
10. Jeśli ta wersja kosztorysu jest ostateczna, drukujemy kosztorys (rozdział
WYDRUK KOSZTORYSU); jeśli w przyszłości będą wprowadzane
jakieś zmiany, zamykamy kosztorys.
38 NORMA PRO
4. KATALOGI NORM I BAZY CEN
JEDNOSTKOWYCH POZYCJI I OBIEKTÓW
Wszystkie zainstalowane w systemie katalogi norm oraz bazy cen jednost-
kowych pozycji i obiektów są dostępne po kliknięciu na przycisku
znajdującym się na głównym pasku narzędzi.
Rys. 14. Okno katalogów norm i baz cen jednostkowych pozycji i obiektów.
Program do kosztorysowania 39
Podświetlenie grupy, katalogu lub podkatalogu w drzewie powoduje wy-
świetlenie w prawym oknie ich opisu lub zawartości. Na przykład dla ka-
talogów pojawia się informacja o wydawnictwie i czasie wydania, a dla
pozycji – jej opis, jednostka miary, i – w przypadku cenników – cena. Jeśli
obok elementu znajduje się znak +, można rozwinąć gałąź drzewa. Program
Norma Pro daje użytkownikowi możliwość tworzenia swoich własnych
katalogów od podstaw, pozwalając na dodawanie nowych katalogów, roz-
działów i pozycji oraz dodawanie do tych pozycji dowolnych nakładów.
40 NORMA PRO
• Przyciskiem Szukaj w... uruchamiamy wyszukiwanie według
numeru katalogu lub fragmentu tekstu wpisanego w
polu Szukany tekst: i opcji wybranej aktualnie z listy
rozwiniętej po kliknięciu na strzałce. Szukaj w bieżą-
cych pozwala przejrzeć bieżący poziom, Szukaj wewnątrz umożliwia
przeszukanie w głąb aktualnie podświetlonej pozycji (katalogu, rozdziału
lub tabeli, bazy cenowej, cennika), a Szukaj w całości daje możliwość
przeszukania wszystkich katalogów lub cenników. Po zmianie sposobu
szukania ikona przycisku zmieni się na odpowiadającą danemu sposobowi (
, lub )
• Przycisk Zapamiętaj pozycję szukania pozwala na zaznaczenie
miejsca, od którego zacznie się ponowne przeszukiwanie.
• Przycisk Konfiguruj wyszukiwanie umożliwia zdefiniowanie
opcji wyszukiwania katalogów.
• Opcja Szukaj w katalogach ustawia szukanie na katalogi
norm
• Opcja Szukaj w cennikach ustawia szukanie na cenniki.
• Przycisk Zapamiętaj poziom umożliwia zapamiętanie po-
ziomu, na którym ma się ustawić wskaźnik po ponownym
wywołaniu okna katalogów. Po kliknięciu na strzałce wyświetlany jest
numer poziomu drzewa, na którym aktualnie się znajdujemy.
• Przycisk Wstaw zaznaczoną pozycję pozwala wstawić do kosz-
torysu wybraną pozycję.
• Przycisk Zamknięcie okna powoduje zamknięcie okna katalogów.
Program do kosztorysowania 41
• Jeśli wyświetliliśmy opis katalogu, to możemy zapisać go do
schowka klikając na przycisku Kopiuj opis do schowka.
• Przycisk Czcionka okna katalogów umożliwia wybór rodzaju,
stylu i rozmiaru czcionki w oknie katalogów norm.
• Przycisk Włącz/Wyłącz edycję katalogów służy do wyświetle-
nia paska narzędzi z ikonami umożliwiającymi dodawanie nowych,
usuwanie i modyfikowanie danych katalogów norm oraz modyfikowanie
danych zawartych w cennikach jednostkowych pozycji (opis paska
znajduje się w następnym podrozdziale).
• Przycisk Skrócone/Pełne nazwy ułatwia wyświetlanie pozycji
skracając jej nazwę. Wciśnięcie przycisku powoduje, że jeśli w
danej tablicy katalogów we wszystkich pozycjach na początku nazwy
występuje ten sam fragment tekstu, to fragment ten pokazywany jest w
kolumnie opisu dla tej tablicy, a w pozycjch wyświetlany jest tekst nie
powtarzający się.
42 NORMA PRO
• Przyciskiem Dodaj nowy katalog do grupy można dodać nowy
katalog.
• Przycisk Dodaj nowy podkatalog umożliwia dodanie do kata-
logu nowego podkatalogu.
• Przycisk Dodaj nową pozycję pozwala na dodanie nowej pozy-
cji do podkatalogu.
• Przycisk Modyfikuj opis pozwala zmienić opis katalogu lub
podkatalogu.
• Przycisk Dodaj nakład do wybranej pozycji służy do wywoła-
nia okna, pozwalającego na zdefiniowanie danych nakładu
i dopisanie go do listy.
• Przycisk Usuń zaznaczony nakład umożliwia usunięcie zazna-
czonego nakładu.
• Przycisk Ustaw wariant umożliwia przyporządkowanie zazna-
czonego nakładu do wybranego wariantu.
• Przycisk Edytuj warianty pozwala na dodawanie, usuwanie i mo-
dyfikacje grup wariantów i wariantów dla zaznaczonej pozycji.
• Przycisk Pokaż zabezpieczenia katalogu wywołuje okno, w
którym można ustawić hasło dostępu do edycji danych katalogów.
Katalogi norm
Katalogi norm znajdują się w grupie „Katalogi norm”. Klikanie na kolej-
nych gałęziach drzewa katalogów powoduje rozwinięcie rozdziału i tabeli,
które w przyjętej konwencji są po prostu podkatalogami katalogu. Jedno-
cześnie z prawej strony okna pokazywane są elementy kolejnego poziomu
wraz z podstawą, opisem i, jeżeli jest to pozycja – jednostką miary.
Program do kosztorysowania 43
Rys. 15. Rozwinięte drzewo katalogów norm.
Program wie, czy dana gałąź drzewa jest katalogiem czy podkatalogiem i
odpowiednio do tego uaktywnia przyciski symbolizujące czynności, które
są w danym momencie możliwe do wykonania. Na przykład:
• nową grupę można utworzyć na najwyższym poziomie lub dodać jako
podgrupę do istniejącej grupy;
• nowy katalog można dodać tylko do istniejącej grupy;
• nowy podkatalog można utworzyć w istniejącym katalogu lub podkata-
logu;
• nową pozycję można dopisać tylko wtedy, gdy znajdujemy się w pod-
katalogu.
Pozycje katalogowe nie mają cen – ceny wyszukiwane są w cennikach
podłączonych do kosztorysu.
Program Norma Pro daje użytkownikowi możliwość tworzenia swoich wła-
snych katalogów od podstaw, pozwalając na dodawanie nowych katalo-
gów, rozdziałów i pozycji oraz dodawania do tych pozycji dowolnych na-
kładów.
Katalogi dostarczane wraz z Normą Pro są zabezpieczone hasłem i niedo-
stępne do edycji. Jeśli użytkownik chce to ograniczenie obejść, może
utworzyć grupę katalogów własnych, a następnie wybrane standardowe
katalogi skopiować do tej grupy (zmieniając np. wydawnictwo). Wtedy
będzie je mógł modyfikować stosownie do swoich potrzeb.
44 NORMA PRO
Tworzenie nowej grupy katalogów
Nową grupę katalogów można utworzyć, gdy przycisk Nowa grupa jest
aktywny, to znaczy tylko wtedy, gdy
podświetlimy pozycję „niekatalo-
gowa”, grupę „Katalogi norm” lub
podgrupę należącą do grupy „Kata-
logi norm”. Jeśli podświetlimy po-
zycję „niekatalogowa” i klikniemy
na przycisku , nowa grupa zostanie
utworzona na najwyższym poziomie
drzewa.
Jeśli podświetlimy gałąź „Katalogi
norm”, nowa grupa zostanie utworzona
jako podgrupa tej grupy.
Jeśli podświetlimy jakąś podgrupę, to nowa grupa zostanie utworzona jako
kolejna podgrupa tej grupy.
Program do kosztorysowania 45
Rys. 16.Wprowadzanie danych nowego katalogu.
Podobnie wstawiane są podkata-
logi. Po kliknięciu na przycisku
wyświetlane jest okno z da-
nymi podkatalogu (rys. 17), i po
wypełnieniu – tworzony jest nowy
podkatalog.
46 NORMA PRO
Edycja opisu katalogów i podkatalogów
Jeśli zaznaczymy katalog lub podkatalog, zostanie uaktywniony przycisk
wywołujący okno edycji opisu katalogu.
Kopiowanie katalogu
Zaznaczony katalog można skopiować, wywołując z menu podręcznego
polecenie Utwórz kopię katalogu. Aby kopiowanie doszło do skutku, w
oknie tworzenia kopii (takim jak na rys. 16) musi być zmieniona co naj-
mniej jedna z trzech podstawowych danych: typ katalogu, jego numer lub
nazwa wydawcy.
Program do kosztorysowania 47
Rys. 19. Okno z listą nakładów występujących w podświetlonym katalogu.
48 NORMA PRO
Rys. 21. Okno zabezpieczenia katalogu z
oknami blokowania edycji
i wprowadzania hasła.
Program do kosztorysowania 49
Rys. 23. Wstawianie nowej pozycji do katalogu.
Modyfikowanie wariantów w danej pozycji
Dla zaznaczonej pozycji katalogu można dodawać, usuwać i modyfikować
grupy wariantów i warianty. Aby to zrobić, należy zaznaczyć daną pozycję,
a następnie kliknąć na przycisku . Po pojawieniu się okna edycji
wariantów wykorzystujemy przyciski Dodaj, Usuń i Zmień do dodawania,
usuwania i modyfikowania grup i wariantów (rys. 24).
Rys. 24. Okno edycji wariantów nakładów występujących w danej pozycji z oknami
edycji danych grupy i wariantu.
50 NORMA PRO
grupa była modyfikowana przy zaznaczonej opcji Alternatywa pojedyncza
– jest/nie ma staje się aktywna opcja Pozostaw nakłady w grupie, co
oznacza, że nakłady należące do ‘starej’ grupy, będą teraz należały do
nowej.
Rys. 25. Okno, w którym określamy sposób traktowania nakładów, gdy grupa wa-
riantów jest usuwana bądź zmieniana.
Program do kosztorysowania 51
Rys. 26. Okno katalogów norm z wyświetlonymi nakładami .
52 NORMA PRO
Rys. 27. Ekran edycji danych nakładu.
Program do kosztorysowania 53
Do ustawienia wariantu można użyć również polecenia Ustaw wariant
z menu podręcznego, które uzyskujemy po kliknięciu prawym przyci-
skiem myszy na danej pozycji w drzewie katalogów.
54 NORMA PRO
Bazy cen jednostkowych pozycji i obiektów
W oknie katalogów norm, w grupie „Bazy cen jednostkowych pozycji i
obiektów” umieszczone zostały cenniki pozycji uproszczonych, robót,
asortymentów robót, elementów obiektów oraz obiektów (rys. 30). W tym
wypadku pozycja zawiera informację o cenie i wraz z nią jest wstawiana do
kosztorysu. Cenniki te mogą zostać oglądane również w inny sposób –
poprzez wywołanie polecenia Pokaż cennik… z menu Ceny, z tym że tam
struktura cennika jest płaska, to znaczy nie jest wyświetlana w postaci
drzewa. Każda baza cen stanowi oddzielną grupę, a cenniki w niej zawarte
są jej podgrupami. Kolejnym poziomem drzewa są katalogi, do których
należą pozycje lub podkatalogi.
Pojawienie się pola wyboru w kolumnie jednostek miar lub cen oznacza, że
daną pozycję można wybrać z inną jednostką miary lub z inną ceną, niż ta,
która jest aktualnie wyświetlona. Oczywiście, jeśli zostanie wybrana nowa
jednostka miary, w kolumnie „Cena” pojawi się nowa cena.
Rys. 31. W niektórych przypadkach cena pozycji jest podawana dla kilku jednostek
miar.
Program do kosztorysowania 55
W prawej części okna, na liście pozycji mogą pojawić się takie pozycje,
które występują w kilku wariantach. Mają one taką samą podstawę, różnią
się tylko numerem wariantu dopisanym na końcu podstawy (rys. 32).
56 NORMA PRO
Po wypełnieniu tych danych i kliknięciu na OK, nowy katalog zostanie
umieszczony w strukturze drzewa. Do nowego katalogu można następnie
wstawiać podkatalogi lub pozycje i obiekty. Dokładny opis obsługi danych
wydawnictwa i danych katalogu znajduje się w rozdziale CENY, BAZY
CENOWE I CENNIKI, Wydawnictwa i katalogi.
Podobnie wstawiane są podkatalogi. Po kliknięciu na przycisku wy-
świetlane jest okno podkatalogu (rys. 34) i po wypełnieniu jego danych –
tworzony jest nowy podkatalog.
Rys. 34. Okno wprowadzania danych podkatalogu dla baz cen jednostkowych
pozycji i obiektów.
Program do kosztorysowania 57
Katalog: Numer znajdą się tylko numery tego katalogu. Jeśli konieczne
jest wprowadzenie nowego katalogu, należy kliknąć na przycisku iw
wyświetlonym oknie wprowadzić jego dane (patrz okno z rys. 79).
58 NORMA PRO
Przeszukiwanie katalogów i cenników według zadanego
fragmentu tekstu
Katalogi norm można również przeszukać według zadanego fragmentu tek-
stu. Poszukiwany fragment tekstu wpisujemy w polu Znajdź:, zaznaczamy
opcję KNR lub Ceny, a następnie klikamy na przycisku Szukaj w... .
Przeszukiwane są tylko te katalogi, które wyświetlane są w drzewie
katalogów, czyli gdy na przykład mamy wyświetlone katalogi ulubione, to
wyszukiwanie będzie przeprowadzone tylko w nich. Przed uruchomieniem
szukania dobrze jest sprawdzić i ustalić opcje szukania, które wywołamy
przyciskiem Konfiguruj wyszukiwanie (rys. 37).
Program do kosztorysowania 59
Jeśli zostaną znalezione jakieś pozycje, ich lista jest wyświetlana w oknie
(rys. 38). Podświetlenie pozycji i kliknięcie nas przycisku OK ustawi nas
na tej pozycji w oknie katalogów.
60 NORMA PRO
Wyświetlanie menu podręcznego
Wiele operacji na elementach katalogów można wykonać korzystając z
menu podręcznego, zawierającego aktualnie dostępne polecenia. Menu
podręczne wywołujemy po kliknięciu na elemencie prawym przyciskiem
myszy (rys. 39).
Program do kosztorysowania 61
Pozycje z tych
katalogów można
wstawić do
kosztorysu
62 NORMA PRO
Ikona oznacza wywołanie katalogu STLB-Bau, którego okno wygląda
tak jak na rys. 42. Przyciskiem wstawiamy zaznaczoną pozycję do
kosztorysu.
Program do kosztorysowania 63
5. KARTOTEKI
Kartoteki jednostek miar, elementów RMS i dostawców znajdują się bazie
Kartoteki.mdb i są wspólne dla wszystkich baz cenowych, a co za tym idzie
cenników, dołączonych do programu.
64 NORMA PRO
Tabela przeliczników jednostek miar
W menu Ceny, po kliknięciu na poleceniu Przeliczanie jednostek miar
pojawia się tablica konwersji jednostek miar (rys. 44).
Kartoteka RMS
Do programu Norma Pro została dołączona duża baza danych zawierająca
informacje o zawodach, materiałach i sprzęcie. Baza ta jest dostępna po
wybraniu polecenia Kartoteka RMS… z menu Kartoteki (w momencie,
gdy jeszcze nie otworzyliśmy żadnego kosztorysu) lub z menu Ceny (gdy
jest otwarty jakiś kosztorys). Okno kartoteki (rys. 45) zawiera grupę
‘Kryteria wyboru wyświetlanych elementów’ służącą do zdefiniowania
Program do kosztorysowania 65
kryteriów wyszukiwania. Poniżej znajduje się lista elementów RMS speł-
niających wybrane kryteria. Domyślnie wyświetlane są wszystkie ele-
menty.
66 NORMA PRO
• Zaznaczenie opcji Fragment nazwy: informuje program, że tekst wpi-
sany w polu Nazwa: jest fragmentem a nie pełną nazwą.
Proces szukania uruchamiamy kliknięciem na przycisku Szukaj.
Jeśli zaś klikniemy na przycisku Wszystkie, zostanie wyświetlona cała
kartoteka, niezależnie od ustawionych innych kryteriów.
Znalezione elementy zostaną wyświetlone w postaci listy i posortowane
według kolumny wybranej w polu Sortuj według:. Listę można również
sortować klikaniem na nagłówkach kolumn, z tym że powtórne kliknięcie
na sortowanej kolumnie powoduje zmianę kierunku sortowania.
Po zaznaczeniu opcji Umożliw edycję program uaktywnia przyciski edy-
cyjne znajdujące się na dole okna, umożliwiające poprawianie danych
elementu RMS, dodawania nowych i usuwania istniejących elementów.
Jeśli w oknie aktywny jest przycisk Wybierz, podświetlony w danej chwili
element może zostać wstawiony do pola, z którego została wywołana
kartoteka.
Program do kosztorysowania 67
Rys. 46. Okno aktualizacji kartoteki RMS.
Kartoteka dostawców
Kartoteka dostawców zawiera dane dostawców materiałów i sprzętu, które
mogą być interesujące dla użytkownika. Aby wywołać kartotekę dostaw-
ców, należy wybrać polecenie Kartoteka dostawców… z menu Karto-
teki.
68 NORMA PRO
przykład dzieje w oknie definiowania parametrów szukania dostawców
w Intercenbudzie. Wyboru dokonujemy przy użyciu przycisku Wybierz
lub dwukrotnie klikając na dostawcy. Dane dostawcy można obejrzeć
korzystając z przycisku Dane dostawcy.
• W trybie edycji przycisk Wybierz nie jest aktywny, a dwukrotne klik-
nięcie na dostawcy ma takie same działanie jak kliknięcie na przycisku
Dane dostawcy.
Lista dostawców może być sortowana według kolumny, którą wybieramy
w polu Sortuj według: lub po kliknięciu na odpowiednim nagłówku. Jeśli
drugi raz klikniemy na sortowanej kolumnie, zmieni się kierunek sortowa-
nia.
Wyszukiwanie dostawców
Kartotekę dostawców można łatwo i szybko przeszukiwać, wypełniając
kryteria wyszukiwania znajdujące się w grupie ‘Kryteria wyboru wyświe-
tlanych dostawców’. Jeśli podamy kod dostawcy, jego nazwę, NIP, miej-
scowość czy województwo i klikniemy na przycisku Szukaj, program
znajdzie i wyświetli listę dostawców spełniających te kryteria. Jeśli klik-
niemy na przycisku Wszyscy, dostaniemy listę wszystkich dostawców.
Program do kosztorysowania 69
kursor w polu E-mail: lub WWW:, to w trybie edycji danych dwukrotnym
kliknięciem, a w trybie przeglądania – pojedynczym – wywołamy program
pocztowy albo przejdziemy do strony WWW dostawcy.
70 NORMA PRO
6. CENY, BAZY CENOWE I CENNIKI
Cenniki zainstalowane w systemie są wykorzystywane przez program do
automatycznego przydzielania cen elementom RMS i pozycjom, dzięki
czemu nie musimy wprowadzać ich z klawiatury. Ponieważ możemy
używać wielu różnego typu cenników, Norma Pro pozwala je pogrupować
w bazy cenowe. W jednej bazie cenowej mogą znaleźć się zarówno cenniki
elementów RMS jak i cenniki pozycji (robót, asortymentów robót, ele-
mentów obiektów i obiektów). Można więc sobie na przykład wyobrazić
podział baz cenowych latami i wtedy mielibyśmy kilka baz cenowych z
cennikami z kolejnych lat (rys. 49) lub wydawcami i wtedy moglibyśmy
mieć bazę cenników Intercenbudu, Athenasoft, Promocji, itd. (rys. 50).
Program do kosztorysowania 71
jak również na serwerze lub na innym komputerze, nawet na tymczasowo
podłączonym do sieci notebooku (rys. 51).
Cenniki Cenniki na
innego serwerze
użytkownika
Intercenbud
Cenniki
komputera
przenośnego
Intercenbud
na CD
Rys. 51. Lokalizacje cenników, z których może korzystać system Norma Pro.
72 NORMA PRO
powinniśmy zaznaczyć, który poziom cen bierzemy pod uwagę (patrz roz-
dział OPCJE KOSZTORYSU). Poziom ten będzie obowiązywał zarówno
dla cenników elementów RMS jak i dla cenników pozycji. Ponieważ w
kosztorysowaniu uproszczonym oprócz cen jednostkowych robót można użyć
cen asortymentów robót oraz cen elementów obiektów i obiektów, program
umożliwia również wczytywanie cenników z Biuletynu Cen Asortymentów i
Biuletynu Cen Obiektów.
Program Norma Pro może współpracować z trzema typami cenników: cen-
nikiem elementów RMS, cennikiem pozycji scalonych dla potrzeb koszto-
rysu zwykłego i cennikiem pozycji scalonych dla kosztorysu inwestor-
skiego.
Cenniki robót, asortymentów robót, elementów obiektów i obiektów wi-
dziane są również w oknie katalogów norm, w gałęzi „Bazy cen jednost-
kowych pozycji i obiektów”. Pozycje z tych cenników mogą być wstawiane
do kosztorysu zarówno z poziomu katalogów norm (patrz rozdział
KATALOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH POZYCJI I
OBIEKTÓW) jak i z poziomu konkretnego cennika (patrz podrozdział
Cenniki pozycji).
Polecenia związane z bazami cenowymi znajdują się w menu Bazy ce-
nowe, które jest dostępne, gdy nie mamy otwartego żadnego kosztorysu
oraz w menu Ceny, gdy otwarty jest chociaż jeden kosztorys.
Program do kosztorysowania 73
♦ Pokaż wydawnictwa i katalogi z bazy… wyświetla okno z listą wy-
dawnictw i katalogów, w którym można dodawać, usuwać i modyfi-
kować ich dane (patrz podrozdział Wydawnictwa i katalogi).
♦ Importuj bazę cenową… umożliwia import bazy cenowej. Import po-
lega na utworzeniu nowej bazy z zawartością bazy importowanej (patrz
podrozdział Bazy cenowe – Importowanie bazy cenowej).
♦ Kopiuj bazę cenową… pozwala utworzyć kopię istniejącej bazy ceno-
wej (patrz podrozdział Bazy cenowe – Kopiowanie bazy cenowej).
♦ Kopiowanie i przenoszenie cenników… umożliwia kopiowanie cenni-
ków w ramach jednej bazy cenowej lub między bazami, a przenoszenie
między bazami (patrz podrozdział Kopiowanie i przenoszenie
cenników).
♦ Utwórz nowy cennik… służy do utworzenia nowego cennika (patrz
podrozdział Cenniki – Tworzenie nowego cennika).
♦ Pokaż cenniki bazy… umożliwia wyświetlenie na ekranie kilku cenni-
ków jednocześnie. Po wybraniu pierwszego cennika, aby wyświetlić
następny, należy ponownie wybrać polecenie Pokaż cenniki bazy… i z
listy cenników wybrać cennik.
♦ Importuj cennik… umożliwia zaimportowanie zewnętrznych cenni-
ków z dyskietek lub plików (patrz podrozdział Import cenników).
♦ Importuj z kartoteki RMS… (patrz podrozdział Importowanie cen z
kartoteki RMS).
♦ Kopiuj cennik… pozwala skopiować cennik z jednej bazy do drugiej
(patrz podrozdział Kopiowanie i przenoszenie cenników).
♦ Szukaj w bazach cenowych… umożliwia przeszukanie baz cenowych
według zdefiniowanych kryteriów szukania (Wyszukiwanie
elementów RMS i pozycji – Wyszukiwanie w bazach cenowych).
♦ Szukaj w cennikach… umożliwia przeszukanie cenników wybranej
bazy cenowej według zdefiniowanych kryteriów szukania (patrz pod-
rozdział Wyszukiwanie elementów RMS i pozycji – Wyszukiwanie
w cennikach).
74 NORMA PRO
♦ Serwisowanie baz cenowych… służy do wykonywania kopii zapaso-
wych oraz okresowego porządkowania baz (patrz podrozdział Bazy
cenowe – Kopie zapasowe i naprawa baz).
Menu Ceny
Menu Ceny zawiera niektóre polecenia istniejące w menu Bazy cenowe i
Kartoteki oraz inne, związane z cenami i pozwalające na wymianę danych
z bieżącym kosztorysem. Nie wszystkie polecenia opisane poniżej znajdują
się w każdym widoku i zestawieniu.
Polecenie:
♦ Uaktualnij ceny… umożliwia przeliczenie cen w kosztorysie według
cen pobranych z aktualnego cennika lub innego kosztorysu (patrz pod-
rozdział Przeliczanie (uaktualnianie) cen w kosztorysie).
♦ Zmień ceny… pozwala przeliczyć ceny (lub współczynniki) według
podanego wyrażenia (patrz podrozdział Przeliczanie cen w
kosztorysie według podanego współczynnika).
♦ Dopasuj cenę… uruchamia proces dopasowywania ceny wybranych
elementów RMS do założonej wartości kosztorysu.
♦ Wybór cennika… służy do wyboru bieżącego cennika, który będzie
wykorzystany w poleceniach Uaktualnij ceny… i Cennik pozycji
strukturalnie (patrz podrozdział Wybór bieżącego cennika) oraz do
dodawania cenników do kosztorysu i usuwania.
♦ Pokaż cennik… wyświetla na ekranie zawartość bieżącego cennika (je-
śli jest tylko jeden) lub tego, który zostanie wybrany w oknie wyboru
(patrz podrozdziały Cenniki elementów RMS i Cenniki pozycji).
♦ Cennik pozycji strukturalnie… umożliwia wyświetlenie cennika po-
zycji w postaci drzewa (patrz rozdział KATALOGI NORM I BAZY
CEN JEDNOSTKOWYCH POZYCJI I OBIEKTÓW, podrozdział
Przenoszenie grup, katalogów i pozycji).
♦ Uaktualnij cennik… służy do uaktualnienia cen w cenniku cenami po-
branymi z kosztorysu (patrz podrozdział Uaktualnienie cennika
danymi z kosztorysu).
♦ Utwórz nowy cennik… i Importuj cennik… działają tak jak te same
polecenia z menu Bazy cenowe.
Program do kosztorysowania 75
♦ Pokaż bazy cenowe… wyświetla listę baz cenowych (tak jak w menu
Bazy cenowe).
♦ Jednostki miary…, Kartoteka RMS… i Kartoteka dostawców… od-
powiadają poleceniom z menu Kartoteki (patrz rozdział
KARTOTEKI).
♦ Ustaw rabaty… pozwala na określenie rabatów dla wybranych lub
wszystkich dostawców (patrz podrozdział Cenniki dostawców –
Ustawianie rabatów dostawcy).
♦ Usuń dane o dostawcach umożliwia usunięcie informacji o dostawcach
z danych elementu RMS patrz podrozdział Cenniki dostawcó –
Usuwanie z kosztorysu informacji o dostawcy ).
♦ Zapisywanie cen obiektów służy do definiowania cennika obiektów,
do którego będą automatycznie wstawiane obiekty – działy, poddziały i
całe kosztorysy (patrz podrozdział Cenniki obiektów).
Bazy cenowe
Jak wcześniej zaznaczono, w Normie Pro można pracować z wieloma ba-
zami cenowymi. Jedna baza, podstawowa, instalowana jest razem z progra-
mem i umożliwia korzystanie z dwóch cenników. Jeśli użytkownik używa
większej ilości cenników, wygodnie jest je w przejrzysty sposób pogru-
pować w bazy cenowe.
Oprócz cenników, w bazach cenowych są zapisane informacje o wydaw-
nictwach i katalogach występujących w cennikach pozycji.
Bazy cenowe mogą mieć różne fizyczne lokalizacje, to znaczy możemy
korzystać nie tylko z baz istniejących na własnym komputerze, ale również
z baz zainstalowanych na serwerze, jak i z baz kolegi, który udostępnił
swoje zasoby innym użytkownikom (rys. 52).
Jeśli chcemy korzystać z obcej bazy, mamy dwie możliwości: możemy
bazę dołączyć lub zaimportować. Dołączanie bazy, to po prostu utworzenie
połączenia do niej. W tym wypadku wszystkie zmiany dokonywane w niej
przez nas lub przez właściciela będą widoczne dla obu stron. Jeśli bazę
importujemy, tworzymy nową, własną bazę, która jest kopią bazy
oryginalnej i wtedy każda z nich jest obsługiwana oddzielnie.
76 NORMA PRO
Rys. 52. Lista baz. Baza ‘Cenniki Pawła’ znajduje się na innym komputerze, który
został zamapowany jako P, zaś baza ‘Serwer_cenniki’ – na serwerze.
Jeśli w systemie istnieje kilka baz cenowych, wszędzie tam, gdzie wybie-
ramy cennik, musimy wpierw wybrać bazę cenową. Jeśli mamy tylko jedną
bazę, od razu wybieramy cennik.
Lista baz cenowych zostanie wyświetlona po wybraniu polecenia Pokaż
bazy cenowe… z menu Bazy cenowe. Z okna listy baz można następnie
przejść do listy cenników danej bazy i dalej – do konkretnego cennika.
Tylko w tym trybie dopuszczalne jest tworzenie, usuwanie, modyfikowa-
nie, dołączanie i odłączanie baz. W innych przypadkach, gdy pokazana
zostanie lista baz, możemy tylko wybrać bazę, tak aby dostać się do jej za-
sobów – cenników, wydawnictw i katalogów.
Pasek przycisków
Pasek przycisków znajduje się na dole okna listy baz. W zależności od
tego, w jakim trybie jest wyświetlane okno, niektóre przyciski mogą się nie
pokazać lub zmienić znaczenie.
• Przyciski te służą do poruszania się po liście.
• Przycisk Utwórz nową bazę pozwala utworzyć nową bazę ce-
nową.
• Przycisk Usuń bazę umożliwia usunięcie bazy cenowej.
• Przycisk Edytuj dane bazy służy do zmiany danych bazy.
• Przycisk Dołącz obcą bazę cenową pozwala dołączyć do listy
baz istniejącą bazę innego użytkownika
Program do kosztorysowania 77
• Przycisk Odłącz obcą bazę cenową umożliwia odłączenie
bazy, czyli usunięcie jej z listy baz.
• Przyciskiem Pokaż cenniki wywołujemy okno z
listą cenników znajdujących się w danej bazie.
Gdy wybierzemy polecenie Pokaż wydawnictwa i katalogi z baz…
przycisk ten zmienia się na Pokaż wydawnictwa, przy pomocy którego
wejdziemy w tryb przeglądania i edycji wydawnictw i katalogów wy-
stępujących w cennikach pozycji i obiektów. Jeśli na przycisku znajdzie
się tekst Wybierz, kliknięcie na nim oznacza przekazanie
podświetlonych danych do następnego okna.
• W polu wyboru Sortuj według:
określamy porządek sortowania.
78 NORMA PRO
Rys. 53. Tworzenie nowej bazy cenowej.
Program do kosztorysowania 79
się po kliknięciu na ikonie , nie można zaś wpisać nazwy z ręki. Nie
można również wyedytować ręcznie ścieżki dostępu do bazy.
Identyfikator bazy może być dowolny i nie musi być identyfikatorem, z
którym baza była tworzona.
Baza obca istnieje na innych prawach niż baza przez nas utworzona. Prawo
do jej usunięcia ma tylko właściciel. Wszystkie operacje na cennikach tej
bazy są zarówno dostępne dla jej właściciela, jak i zewnętrznego
użytkownika.
Bazy ‘obce’ wyróżnione są na liście czerwonym kolorem.
Aby odłączyć obcą bazę, wystarczy ją podświetlić na liście i kliknąć na
przycisku .
80 NORMA PRO
powinna być wykonywana naprawa baz, ponieważ wtedy bazy są kom-
presowane, czyli zmniejszany jest ich rozmiar. Obie te operacje obsługuje
polecenie Serwisowanie baz … z menu Bazy cenowe.
Program do kosztorysowania 81
Rys. 56. Okno tworzenia kopii zapasowej.
82 NORMA PRO
Lista cenników
Każda baza cenowa może zawierać wiele różnych cenników. Lista tych
cenników pokazywana jest w oknie, które wywołujemy z okna listy baz
(rys. 52) klikając na przycisku Pokaż cenniki lub Wybierz.
Każdy cennik opisany jest kilkoma parametrami, które go jednoznacznie
określają. W kolumnie „Identyfikator” znajduje się identyfikator, który
wraz z identyfikatorem bazy cenowej jest pamiętany w kosztorysie, w
kolumnie „Opis” wyświetlany jest krótki opis cennika, czyli najczęściej
informacja o jego zawartości, w kolumnie „Poziom cen z:” tekst określa-
jący czas utworzenia cennika, w kolumnie ‘Data aktualiz.’, data ostatniej
aktualizacji cennika, w kolumnie „Typ” – typ cennika, gdzie P oznacza
ceny pozycji, zaś E – ceny elementów RMS.
Program do kosztorysowania 83
klikając na nagłówkach odpowiednich kolumn. Jeśli powtórnie klikniemy
na kolumnie, lista zostanie posortowana w odwrotnym porządku.
Na dole okna znajdują się przyciski służące do poruszania się po liście cen-
ników oraz umożliwiające utworzenie nowego cennika, usunięcie już
istniejącego i zmianę danych cennika (o funkcji przycisku informują ety-
kietki pojawiające się po ustawieniu nad nimi wskaźnika myszy). Jeśli
podświetlony jest cennik pobierany z Intercenbudu (założony jako typ Za-
pytanie do Intercenbudu), uaktywniają się przyciski Aktualizuj i Zmień
kryteria wyszukiwania, przy pomocy których możemy zmodyfikować
kryteria wyszukiwania i zaktualizować jego zawartość. W zależności od
kontekstu, w jakim lista została wywołana, pojawia się przycisk Pokaż,
przy pomocy którego wyświetlamy cennik na ekranie lub przycisk Wy-
bierz, którym wybieramy cennik do dalszych operacji.
84 NORMA PRO
czamy opcję aktualizacji (Statyczne lub Dynamiczne) i edytujemy kryteria
tego zapytania (patrz podrozdział Cenniki z Intercenbudu).
Program do kosztorysowania 85
W przypadku cennika pozycji możemy zdecydować, czy będzie on poka-
zywany w oknie katalogów norm w postaci drzewa, czy też nie. Do tego
celu służy opcja Pokazuj cennik strukturalnie w oknie katalogów norm.
Usuwanie cennika
Cennik podświetlony na liście możemy usunąć klikając na przycisku .
Po potwierdzeniu operacji usuwania cennik znika z listy cenników.
Import cenników
Okno importu cennika
Okno importu cennika pojawi się, gdy z menu Bazy cenowe wybierzemy
polecenie Importuj cennik (rys. 60). Okno importu zawiera trzy karty:
‘Cennik importowany’, ‘Cennik wynikowy’, z danymi cennika docelo-
wego oraz ‘Opcje importu’, z informacją o sposobie importowania.
Karta ‘Cennik importowany’ zawiera dane cennika lub cenników źró-
dłowych.
86 NORMA PRO
Najczęściej importujemy cenniki z dyskietek lub innych napędów ze-
wnętrznych, dlatego w polu Dysk (ścieżka) plików źródłowych: jako do-
myślna ścieżka plików źródłowych wpisywana jest litera A:, a domyślny
sposób importu, to cały dysk. W grupie ‘Importuj’ określamy, czy impor-
tujemy Cały dysk, Pojedynczy plik, czy źródłem danych jest System (In-
tercenbud lub Capital). Przycisk Przeglądaj… służy do wywołania
standardowego okna Windows umożliwiającego wyszukanie odpowied-
niego pliku lub folderu, zaś przycisk Rozpoznaj format – do uruchomienia
procedury automatycznego rozpoznawania formatu importowanego
cennika. W przypadku gdy importujemy cały dysk, na liście umieszczonej
w dolnej części okna pojawia się lista cenników na nim się znajdujących.
Domyślnie do importu zaznaczone są wszystkie pliki cenników. Jeżeli jed-
nak nie chcemy któregoś z nich importować, odznaczamy go na liście.
Karta ‘Cennik wynikowy’ (rys. 61) służy do ustalenia parametrów cennika
wynikowego.
Jeśli format cennika został rozpoznany przez program, w polu Nazwa
cennika wynikowego: pojawi się nazwa cennika, w polu Typ cennika: –
typ cennika (ceny elementów RMS, ceny pozycji dla koszt. zwykłego lub
ceny pozycji dla kosztorysu inwestorskiego), w polu Pozom cen z: – okres,
którego dotyczy cennik, a w polu Opis: – opis cennika. Jeśli chcemy
zaktualizować już istniejący cennik, wybieramy go klikając na przycisku
Zainstalowane cenniki. Przycisk Szczegóły cennika… umożliwia zmianę
domyślnych nagłówków cen dla wczytywanego cennika (patrz str.85). W
grupie ‘Forma aktualizacji’ umieszczone są opcje sterujące sposobem
aktualizacji cennika. Może to być zwykły import (wybrana opcja Import)
lub, dla cenników systemu Intercenbud i Capital, Zapytanie do:. W tym
wypadku dane do cenników mogą być pobierane i aktualizowane
Statycznie, czyli okresowo lub Dynamicznie, czyli na bieżąco, wtedy gdy
są potrzebne.
Jeśli importujemy dysk z kilkoma cennikami, można dla nich utworzyć
wspólny cennik (zaznaczona opcja Wspólny cennik wynikowy) lub też dla
każdego z nich założyć nowy cennik (opcja Wspólny cennik wynikowy
wyczyszczona). W tym drugim przypadku w polu Cennik wejściowy:
wybieramy cennik źródłowy, a w pozostałych polach określamy jego
cechy.
Program do kosztorysowania 87
Rys. 61. Karta ‘Cennik wynikowy’ po rozpoznaniu cennika importowanego.
88 NORMA PRO
Importowanie dyskietki z cennikami
Przed importem należy wykonać czynności zalecane przez producenta
cennika. Ze względu na coraz większą ilość dostarczanej informacji często
dostajemy cenniki spakowane. W wielu przypadkach Norma Pro rozpozna
taki cennik i wtedy można zaimportować całą dyskietkę, lecz bywa tak, że
dane trzeba rozpakować lub zainstalować i dopiero potem importować
każdy plik oddzielnie. Ponieważ bardzo często użytkownicy używają Se-
kocenbudu, prześledzimy import na przykładzie cennika z III kwartału
2002 r.
1. Wywołujemy polecenie Importuj cennik… z menu Bazy cenowe. W
oknie importu, na karcie ’Cennik importowany’ (rys. 60) zaznaczamy
opcję Cały dysk, wkładamy dyskietkę do napędu i w polu Dysk
(Ścieżka) plików źródłowych wybieramy symbol dyskietki.
2. System powinien automatycznie rozpoznać dyskietkę (jeśli nie rozpozna,
trzeba kliknąć na przycisku Rozpoznaj format…), po czym Norma Pro
wyprowadzi komunikat
proponujący rozpakowanie
dyskietki (rys. 63).
Rys. 63. Komunikat o
rozpakowywaniu dyskietki.
Program do kosztorysowania 89
3. W tym procesie cenniki zostaną rozpakowane do katalogu tymczaso-
wego i automatycznie rozpoznane. Karta ‘Cennik importowany’ wy-
gląda jak na rysunku poniżej.
90 NORMA PRO
Jeśli chcemy, aby cennik jako nowy został zapisany w pliku o nazwie
umieszczonej w polu Nazwa cennika, nie robimy żadnych zmian. Jeśli
jednak chcemy, aby został zaktualizowany jeden z już istniejących
cenników, klikamy na przycisku Zainstalowane cenniki… i wybieramy
ten do aktualizacji (bazę cenową, a potem cennik). Jego dane zostaną
umieszczone w odpowiednich polach karty ‘Cennik wynikowy’.
5. Na karcie ‘Opcje importu’ (rys. 62) ustawiamy opcje aktualizacji cen
i kartoteki RMS. Jeśli życzymy sobie, aby stare dane zostały usunięte,
zaznaczamy opcję Wyczyść stare; jeśli zaś dane mają zostać uzupeł-
nione, bo wybraliśmy do aktualizacji istniejący cennik – zaznaczamy
opcję Dopisz nowe.
W programie Norma Pro można importować różne cenniki. Większość z
nich jest rozpoznawana przez program automatycznie, jednak inne niety-
powe, np. cenniki własne, mogą nie zostać rozpoznane. W takim przypadku
musimy ręcznie wpisać dane na karcie ‘Cennik wynikowy’. Szczególnie
istotne jest wprowadzenie właściwego typu cennika, ponieważ od niego
zależy, czy cennik będzie widziany na przykład
w procesie tworzenia kosztorysu
uproszczonego. Typ cennika wybieramy z listy
rozwiniętej w polu Typ cennika (patrz rysunek
z prawej).
Jeśli wszystkie dane akceptujemy, klikamy na przycisku OK, czym urucha-
miamy proces wczytywania cennika. Na pasku stanu (komunikatów) widać
będzie przebieg tego procesu: informowani jesteśmy na bieżąco o nazwie
cennika oraz o numerze wczytywanego elementu. Przy dużych cennikach
proces przetwarzania ich dla potrzeb programu może trwać dosyć długo.
Program do kosztorysowania 91
Importowanie pliku cennika
Jeśli mamy wiele dyskietek z różnymi wariantami cenników i nie możemy
zaimportować całej dyskietki lub chcemy zaktualizować tylko niektóre
cenniki, musimy to robić ‘ręcznie’ – importując poszczególne pliki cenni-
ków. Aby to zrobić, na karcie ‘Cennik importowany’ zaznaczamy opcję
Pojedynczy plik, klikamy na przycisku Przeglądaj…, w polu Pliki typu:
wybieramy opcję np. Ceny
elementów RMS (*.txt), w
drzewie katalogów znaj-
dujemy potrzebny plik (rys.
67) i klikamy na przycisku
Otwórz. Jeśli jako typ
pliku wybierzemy Ceny
jednostkowe robót (*.dbf),
zostaną wyświetlone pliki
*.dbf zawierające ceny
pozycji.
Rys. 67. Okno wyboru i importowania pliku cennika.
92 NORMA PRO
Cenniki z Intercenbudu
Intercenbud, to ogromna, na bieżąco aktualizowana baza cen materiałów
budowlanych i sprzętu obejmująca terytorium całej Polski. Ci z Państwa,
którzy mają bezpośredni dostęp do Internetu mogą z niej korzystać na trzy
sposoby: importując plik wygenerowany z bazy, okresowo aktualizować
cennik poprzez Internet (korzystanie z bazy off line) lub na bieżąco
wysyłać zapytanie do bazy (praca z bazą on line) Operacje te obsługiwane
są bezpośrednio z Normy Pro. Ci z Państwa, którzy nie mają dostępu do
Internetu mogą nabyć Intercenbud na płycie CD i korzystać z niego w
sposób opisany powyżej lub na przykład pobrać plik z Internetu u osoby
posiadającej taki dostęp, a następnie zaimportować go tak, jak plik każdego
innego cennika (patrz Korzystanie z bazy Intercenbud).
Program do kosztorysowania 93
zostanie zaznaczone Statyczne (off line)), wprowadzamy pozostałe dane
cennika oraz definiujemy kryteria szukania (przycisk Edytuj
kryteria…). Po wykonaniu tych czynności zostanie utworzony cennik,
dla którego zapamiętane będę kryteria szukania i który będzie mógł być
okresowo aktualizowany poprzez Internet. Na liście cenników cennik
tego typu jest wyróżniony kolorem niebieskim.
Aktualizacja cennika Intercenbudu
Jeśli na liście cenników (rys. 57) zaznaczymy cennik, który jest aktu-
alizowany poprzez zapytanie wysyłane do bazy Intercenbud (sposób
aktualizacji cennika wybieramy podczas tworzenia nowego cennika lub
podczas importu), dostępne stają się przyciski Aktualizuj i Zmień kry-
teria szukania umożliwiające tę aktualizację. Jeśli klikniemy na przyci-
sku Aktualizuj, stare dane zostaną z cennika usunięte, a na ich miejsce
zostaną wprowadzone aktualne dane z bazy Intercenbud pobrane
według zapamiętanych kryteriów szukania.
Jeśli klikniemy na przycisku Zmień kryteria szukania, wyświetlone
zostanie okienko kryteriów szukania z kryteriami, które były użyte
podczas ostatniej aktualizacji lub tworzenia nowego cennika (rys. 69).
W przypadku gdy zmienimy te kryteria i zaktualizujemy cennik, stra-
cimy wszystkie poprzednie dane – na ich miejsce zostaną wczytane
nowe, zgodne z nowymi kryteriami. Zmiana i zaakceptowanie kryteriów
szukania bez wykonania aktualizacji spowoduje niespójność informacji,
ponieważ zawartość cennika będzie odpowiadała starym kryteriom, zaś
faktycznie kryteria będą nowe.
94 NORMA PRO
Definiowanie kryteriów szukania
Ponieważ baza Intercenbud zawiera bardzo dużą ilość materiałów, podłą-
czanie jej do kosztorysu w całości może spowolnić działanie programu,
szczególnie w przypadku pracy na starszych i wolniejszych komputerach.
Aby zmniejszyć ilość pobieranych danych, Intercenbud można przeszukać
według z góry narzuconych kryteriów. Kryteria te określa się w oknie,
które pojawia się po kliknięciu Edytuj kryteria… w oknie tworzenia no-
wego cennika i oknie importu lub Zmień kryteria… w oknie listy cenni-
ków (rys. 69).
Program do kosztorysowania 95
¾ Jeśli w polu wpiszemy "cegła dziurawka" lub cegła dziurawka, zo-
staną wyszukane te elementy, które w
nazwie mają ciąg znaków cegła dziu-
rawka.
¾ Jeśli w polu wpiszemy cegła*czerwona, zostaną znalezione wszystkie
elementy, które w nazwie mają
słowo cegła, potem dowolny ciąg
znaków, a następnie słowo czer-
wona (czyli cegła pełna czerwona, cegła klinkierowa czerwona, ce-
gła wapienno-piaskowa czerwona, itd.).
¾ Jeśli w polu wpiszemy tekst (cegła-szara), dostaniemy wszystkie ce-
gły, które nie zawierają w nazwie
słowa szara.
96 NORMA PRO
okresowo aktualizowany oraz cennik pracujący on line. Dla cenników
Capital nie definiujemy kryteriów szukania – pobierane są wszystkie
ceny z zadeklarowanego źródła danych.
Jeśli importujemy cennik Capital, na karcie ‘Cennik importowany’,
zaznaczamy opcję System, a następnie wybieramy Capital, na karcie
cennik wynikowy zaznaczamy odpowiednie opcje aktualizacji i wprowa-
dzamy pozostałe dane.
Jeśli tworzymy cennik on line (poleceniem Utwórz nowy cennik… z menu
Bazy cenowe), na karcie ‘Cennik wynikowy’ w grupie ‘Forma
aktualizacji’ zaznaczamy opcję Zapytanie do: Capital oraz sposób ak-
tualizacji w grupie ‘Dane’ (opcję Dynamiczne (on line)).
Po wybraniu zapytania do Capital w oknach importu i tworzenia nowego
cennika pojawi się karta ‘Capital’ (rys. 70), gdzie wybieramy firmę, z
której zasobów pochodzą ceny (pole wybory Firma:) oraz w grupie ‘Dane
cennika’ w polu Magazyn:
określamy źródło danych
dla cennika (może to być
kartoteka towarów lub jeden
z magazynów) i w polu
Poziom cen:, poziom cen
(np. ceny detaliczne,
hurtowe, magazynowe).
Program do kosztorysowania 97
RMS i klikamy dwukrotnie na cenniku, który chcemy zobaczyć. Pokaże nam
się wtedy w nowym oknie zawartość wybranego cennika (rys. 71).
Cenniki można obejrzeć również wtedy, gdy z menu Bazy cenowe wybie-
rzemy polecenie Pokaż cenniki bazy. W tym wypadku, jeśli mamy w
systemie tylko jedną bazę cenową, od razy dostaniemy listę cenników, z
której wybieramy potrzebny cennik. Jeśli mamy więcej niż jedną bazę ce-
nową, najpierw musimy wybrać bazę, a dopiero potem cennik.
Jeśli otworzyliśmy już kosztorys, a chcemy obejrzeć jakąś bazę cenową, z
menu Ceny wybieramy polecenie Wybór bazy cenowej…, a następnie
Pokaż bazę cenową. W tym wypadku również otrzymamy okno takie, jak
na rys. 71.
Program do kosztorysowania 99
Dane elementu RMS
Dwukrotne kliknięcie na elemencie wywołuje okno jego danych (rys. 72).
Jeśli cennik jest cennikiem dostawcy, na dole okna pojawiają się dane do-
stawcy: jego kod, rabat i symbol towaru.
Obok pola Indeks ETO: znajduje się przycisk , który umożliwia wsta-
wienie nakładu z okna listy materiałów według indeksów KMB (rys. 73)
oraz drugi przycisk – , pozwalający wstawić nakład z kartoteki RMS
(okno z rys. 45).
W oknie wyboru materiału z listy klasyfikacji wg KMB w dolnej części
znajduje się lista grup materiałowych z kolumnami „Indeks”, „Rodzaj
materiału”, „Jm” i „Kod jm”. Dwukrotne kliknięcie na wierszu w kolumnie
„Indeks” powoduje ‘wejście’ do następnego poziomu zagłębienia:
podgrupy, rodzaju materiału, a w końcu do listy konkretnych materiałów.
Symbol wyświetlany z lewej strony indeksu oznacza, że istnieje na-
stępny poziom, zaś ikona , że jest to materiał, który można wstawić do
okna. Wraz ze zmianą poziomu, w polach powyżej listy wyświetlane są
dane zaznaczonego elementu. Strzałki umieszczone z prawej strony listy
( , ) pozwalają na przemieszczanie się między poziomami po przeby-
W górnej części, pod polem Indeks znajduje się opcja Uzupełnij niepełny
kod cyframi 9. Jej zaznaczenie spowoduje dopisanie na końcu indeksu
wybranego materiału takiej ilości cyfr 9, aby miał długość siedmiozna-
kową. Jest to istotne w przypadku wyboru materiału, którego indeks jest na
przykład pięcioznakowy (jak śruby rozprężne na rys. 74).
Usuwanie elementów
Jeśli chcemy usunąć element, klikamy na nim (zostaje podświetlony), a na-
stępnie na przycisku . Program zapyta, czy na pewno usuwać. Po-
twierdzamy usuwanie kliknięciem na Tak, wycofujemy się z usuwania
kliknięciem na Nie.
Wyszukiwanie elementów
W górnej części cennika znajduje się grupa opcji sterująca wyszukiwaniem
elementów. Po sformułowaniu kryteriów wyszukiwania i kliknięciu na
przycisku Szukaj znalezione elementy zostaną wyświetlone w postaci listy.
Kliknięciem na przycisku Wszystkie uzyskamy zawartość całego cennika.
Cenniki pozycji
Zawartość cenników pozycji, tak jak cenników elementów, możemy mody-
fikować dodając i usuwając rekordy oraz zmieniać ich dane.
Zawartość konkretnego cennika zostanie wyświetlona na ekranie, gdy z
menu Bazy cenowe wybierzemy polecenie Pokaż cenniki bazy…(lub
Pokaż bazę cenową…), z listy baz wybierzemy bazę, a następnie kon-
kretny cennik.
W oknie zawartości cennika (rys. 75) znajduje się informacja o wydawnic-
twie („Wydawnictwo”), nazwie i numerze katalogu („Nazwa katalogu”,
„Numer katalogu”), numerze pozycji („Pozycja”), numerze wariantu
(„Wariant”), jednostce miary („J.m.”), nazwie pozycji („Nazwa”), cenach,
Warianty pozycji
Wariant danej pozycji ma wydawnictwo, numer katalogu, nazwę katalogu i
numer pozycji takie same, jak pozycja macierzysta. Resztę danych, czyli
nazwę, jednostkę miary, opis oraz ceny może mieć inne.
Cenniki obiektów
Cennik obiektów, to wyróżniony cennik pozycji, do którego automatycznie
zapisywane są obiekty przez nas tworzone, czyli działy, poddziały i całe
kosztorysy, gdy wywołamy polecenie Wstaw do cennika obiektów… z
menu Kosztorys lub Dział. To, który cennik ma być takim cennikiem
określamy w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Cennik obiektów’ lub
wywołując polecenie Zapisywanie cen obiektów | Wybór cennika…
Cennik obiektów może być również podłączany do kosztorysów jako cen-
nik, z którego pobierane są ceny.
Opis okna wyboru cennika obiektów znajduje się w rozdziale OPCJE
KOSZTORYSU, Cennik obiektów.
Cennik obiektów można obejrzeć i modyfikować w widoku struktury
drzewiastej w oknie katalogów norm (polecenie Zapisywanie cen obiek-
tów | Pokaż cennik strukturalnie… z menu Ceny) lub w oknie cennika
(polecenie Zapisywanie cen obiektów | Pokaż cennik… z menu Ceny).
Cenniki dostawców
Jeśli w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Ogólne’ zaznaczymy Cenniki dostaw-
ców, będziemy mogli ustawiać rabaty dla każdego dostawcy. Poza tym w
danych RMS automatycznie zostaną umieszczone informacje o dostawcy.
Wydawnictwa i katalogi
Każda pozycja w cennikach pozycji zawiera informację o wydawnictwie i
katalogu w postaci takiej jak w katalogach norm. Podczas importu cenni-
ków pozycji dane te są automatycznie dopisywane do kartoteki wydaw-
nictw oraz wstawiane do cennika. Użytkownik może również utworzyć
swoje własne wydawnictwa i katalogi, które potem wykorzysta na przykład
przy wstawianiu obiektów – kosztorysów czy działów do własnego
cennika.
Wydawnictwa i katalogi związane są z konkretną bazą cenową.
Listę wydawnictw i związanych z nimi katalogów obejrzymy, gdy z menu
Bazy cenowe wybierzemy polecenie Pokaż wydawnictwa i katalogi z
bazy… (rys. 77).
W górnej części okna mamy listę wydawnictw danej bazy cenowej, zaś w
dolnej – listę katalogów danego wydawnictwa.
Wydawnictwa usuwamy, dodajemy i edytujemy przy pomocy przycisków
, , umieszczonych pod listą wydawnictw. Dwukrotne kliknię-
cie na wierszu wydawnictwa spowoduje pojawienie się okna z danymi (rys.
78).
Katalogi wyświetlane są dla aktualnie podświetlonego wydawnictwa.
Przyciskami , , umieszczonymi pod listą katalogów usuwamy,
dodajemy i edytujemy dane katalogów. Dwukrotne kliknięcie na katalogu
wyświetli okno z jego danymi (rys. 79).
Zmiany dokonane w nazwach wydawnictw oraz w nazwach i numerach
katalogów uwzględniane są we wszystkich pozycjach, w których wystę-
powały ich pierwotne wersje.
a wstawiona do kosztorysu:
Wyszukiwanie w cennikach
Po wywołaniu polecenia Szukaj w cennikach… pojawia się okno wyboru
bazy cenowej, którą chcemy przeszukać, jeśli jest ich kilka lub od razu
wyświetlane jest okno wyszukiwania (rys. 80).
W górnej części okna, znajduje się lista cenników, które dołączamy do
przeszukiwania. Domyślnie zaznaczone są wszystkie cenniki. Lista cenni-
ków zmienia się wraz ze zmianą kryteriów szukania: jeśli szukamy ele-
mentów RMS, wyświetlane są tylko cenniki RMS, jeśli szukamy pozycji,
wyświetlane są tylko cenniki pozycji.
W dolnej części okna definiujemy kryteria szukania na jednej z dwóch kart
‘Kryteria szukania w cennikach RMS’ lub ‘Kryteria szukania w
cennikach pozycji’.
Przyciskiem Wyczyść kryteria czyścimy wprowadzone kryteria.
Program wykona szukanie, jeśli będzie podane co najmniej jedno kryte-
rium.
Strony kosztorysanta
Kosztorysanci zostają zarejestrowani w systemie po zaakceptowaniu re-
gulaminu i wprowadzeniu swoich danych. Zaraz potem mogą się zalogo-
wać i korzystać z bazy, to znaczy z danych wszystkich producentów i
wszystkich towarów.
Rys. 97. Lista elementów RMS do wyboru – za indeksem i jednostką miary poka-
zany jest numer klasyfikacji. W tym wypadku wszystkie elementy mają klasyfikację
KMB (/2), a ceny pochodzą z cennika Intercenbudu.
Baza Intercenbud jest również dostępna na płycie CD, a pliki z niej wyge-
nerowane importuje się do Normy Pro w ten sam sposób, jak z Intercen-
budu internetowego.
♦ W okienku, które się pojawi (rys. 99), na karcie ‘Opcje nowego koszto-
rysu’ wprowadzamy podstawowe dane o kosztorysie:
• W pole Nazwa koszt.: wpisujemy nazwę kosztorysu. Nazwa ta może
być dłuższa niż osiem znaków, może zawierać polskie litery, nie
może natomiast zawierać znaków ‘*’ i ‘?’.
• W pole Krótki opis kosztorysu: wpisujemy krótką charakterystykę
kosztorysu informującą np. o zakresie prac, czy przewidywanych
terminach ich rozpoczęcia i zakończenia. Opis ten ma znaczenie in-
formacyjne; będzie widoczny podczas szukania kosztorysu na dysku
i może zostać umieszczony na wydrukach.
• W grupie ‘Rodzaj kosztorysu’ deklarujemy w jakiej postaci koszto-
rys będzie wyświetlany na ekranie w czasie tworzenia. Może to być
gdzie:
L – obmiar robót w pozycji,
n*c – koszty bezpośrednie pozycji na jednostkę obmiaru,
N – narzuty pozycji wyliczone na jednostkę obmiaru (np.
Kp+Z),
Nk - narzuty dla całego kosztorysu (np. VAT).
2. Jeśli wybierzemy Narzuty liczone dla całego kosztorysu, to na-
rzuty będą liczone od wartości zsumowanych kosztów w całym
Zaraz po pojawieniu się okna z rys. 102 w polu Szukaj w: otwierany jest
pierwszy folder wpisany w ścieżce dostępu do kosztorysów (patrz roz-
dział EKRAN GŁÓWNY I
OPCJE PROGRAMU).
♦ W polu Pliki typu: zaznaczamy
typ pliku, który chcemy wprowa-
dzić. Jeśli otwieramy kosztorys,
będzie nim typ Kosztorysy(*.kst).
♦ Z listy kosztorysów wyświetlonej
w okienku pod polem Szukaj w: wybieramy (klikając
na jego nazwie) potrzebny kosztorys, zaś z listy wer-
sji rozwiniętej po kliknięciu na strzałce obok pola
Wersja: – wersję kosztorysu. Lista pokazanych wersji
będzie zależała od liczby zapamiętywanych wersji ustawionej w opcjach
134 NORMA PRO
programu i od ilości wykonanych operacji zapisu na dysk danego kosz-
torysu. Wersja kst oznacza ostatnią wersję kosztorysu, poprzednie wer-
sje oznaczane są kolejno 001, 002, itd. od najmłodszej do najstarszej.
♦ W dolnej części okna, w części ‘Opis wybranego kosztorysu’ pojawiają
się podstawowe informacje o kosztorysie: opis, wartość i dane użyt-
kownika.
♦ Po potwierdzeniu kliknięciem na przycisku Otwórz na ekranie zostanie
wyświetlony wybrany kosztorys oraz pojawi się nowe menu i pasek na-
rzędzi.
♦ Jeśli nie znamy nazwy kosztorysu, możemy spróbować go znaleźć we-
dług fragmentu tekstu pochodzącego z opisu lub strony tytułowej. W
tym celu klikamy na przycisku Szukaj, następnie w oknie, które się
ukaże, w polu Szukany tekst: wpisujemy fragment tekstu i klikamy na
przycisku OK.
Zachowywanie kosztorysu
Każdy kosztorys po poprawnej edycji powinien być zapisany (zapamiętany
do późniejszej edycji) na dysku. Jeśli kosztorys zachowujemy pod tą samą
nazwą, z którą został otwarty, klikamy na przycisku lub z menu Plik
wybieramy polecenie Zachowaj. Jeśli zaś chcemy zachować kosztorys pod
inną nazwą, z menu Plik wybieramy polecenie Zachowaj jako…
Wersje kosztorysu
Każdy kosztorys możemy zapamiętać w kilku ostatnich wersjach. Ilość pa-
miętanych wersji wprowadzamy w polu Liczba wersji na dysku: po wy-
wołaniu polecenia Programu… z menu Opcje. Za każdym razem, gdy
zapisujemy kosztorys poleceniami Zachowaj lub Zachowaj jako…, two-
rzona jest kolejna wersja. Wersja kst (plik o rozszerzeniu .KST) oznacza
Opis kosztorysu
W polu Opis kosztorysu: wpisujemy krótki tekst, streszczający charakter
robót.
Strona tytułowa
Po kliknięciu na przycisku Strona tytułowa…, znajdującym się na karcie
‘Opisy’, pojawia się okno służące do definiowania parametrów tytułowej
strony wydruku kosztorysu. Na karcie ‘Dane strony tytułowej’ wypeł-
niamy poszczególne pola wprowadzając tekst z klawiatury.
Nazwę kosztorysu można wpisać z klawiatury lub wprowadzić jako jeden z
typów: kosztorys ofertowy, zamienny i powykonawczy. Wystarczy kliknąć
na strzałce znajdującej się w polu Nazwa kosztorysu:, aby rozwinęła się
lista wyżej wymienionych typów kosztorysów.
Charakterystyka obiektu
Przycisk Charakterystyka… (rys. 107) umożliwia wywołanie okna, w
którym wprowadzamy tekst opisujący szczegółowo kosztorys.
Cenniki kosztorysu
Cenniki RMS
Karta ‘Cenniki RMS’ pozwala wybrać cenniki elementów RMS podłą-
czane do kosztorysu. Opis wyboru cenników znajduje się na str. 131 w roz-
dziale OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU.
Cennik obiektów
Na karcie ‘Cennik obiektów’ określamy cechy cennika obiektów.
Ponieważ w kosztorysie znajdują się obliczone ceny wykonania różnych
robót, wartość takiego kosztorysu, jego działów i poddziałów można za-
chować w cenniku obiektów i wykorzystać w innych kosztorysach. Pod-
czas wywoływania polecenia Wstaw do cennika obiektów… z menu
Kosztorys lub menu Dział zaznaczony dział lub cały kosztorys jest au-
tomatycznie wstawiany do tego właśnie cennika. Cennik obiektów może
być jednocześnie podłączony do kosztorysu jako cennik pozycji, to znaczy
jako cennik, z którego pobierane są ceny.
Zawartość cennika obiektów można obejrzeć i modyfikować w widoku
struktury drzewiastej w oknie katalogów norm (polecenie Zapisywanie cen
obiektów | Pokaż cennik strukturalnie… z menu Ceny) lub w oknie
cennika (polecenie Zapisywanie cen obiektów | Pokaż cennik… z menu
Ceny).
Jeśli do katalogu pozycji wstawiamy własny obiekt, należy określić do ja-
kiego wydawnictwa i katalogu ma należeć. Dane te potrzebne są do zbu-
dowania drzewa właściwego dla danego cennika. Domyślne wydawnictwo,
nazwę, numer, podstawę, a nawet numer wariantu również określamy na
karcie ‘Cennik obiektów’ (rys. 119).
Cennik obiektów wybieramy po kliknięciu na przycisku Wybór cennika…
Jeśli w systemie jest więcej niż jedna baza, najpierw wybieramy bazę, a
potem cennik, jeśli zaś jest jedna baza, od razu wybieramy cennik.
Do wprowadzenia wydawnictwa z listy wydawnictw służy przycisk
umieszczony z prawej strony pola Wydawnictwo. Po kliknięciu na nim
otwiera się okno z danymi wydawnictwa. Nazwę i numer katalogu wpro-
wadzamy bezpośrednio z klawiatury lub klikając na przycisku z prawej
strony pola Katalog: (okna edycji wydawnictw i katalogów opisane są w
rozdziale CENY, BAZY CENOWE I CENNIKI, podrozdział Wydaw-
nictwa i katalogi).
Ceny dostawców
Karta ‘Ceny dostawców’ jest dostępna wtedy, gdy w opcjach kosztorysu,
na karcie ‘Opisy’ została zaznaczona opcja Cenniki dostawców.
♦ Jeśli zaznaczymy opcję Sygnalizowanie rabatów większych niż maksy-
malny, to w oknie zmiany danych RMS, na karcie ‘Dostawca’ po
wypełnieniu rabatów pojawi się ostrzeżenie, gdy rabat zastosowany jest
wyższy od rabatu maksymalnego.
♦ Jeśli zaznaczymy opcję Pytanie o rabat przy wstawianiu cen z bazy, to
po każdym wstawieniu
towaru z cennika do-
stawców zostanie wy-
prowadzone pytanie o
wprowadzenie rabatu.
♦ Jeśli zaznaczymy opcję Edycja cen efektywnych, gdy był zastosowany
rabat, to w oknie Zmień dane RMS w pozycji, mimo ustawionych ra-
batów producenta, mamy możliwość edycji ceny jednostkowej ele-
mentu. W przeciwnym wypadku ceny jednostkowej nie będzie można
zmienić.
Rozliczanie RMS
Na karcie ‘Rozliczanie RMS’ (rys. 124) określamy sposób rozliczania ro-
bocizny, materiałów inwestora oraz definiujemy współczynniki norm dla
całego kosztorysu..
♦ W grupie ‘Rozliczanie robocizny’ zaznaczamy opcję Osobno, jeśli
każdy zawód ma być traktowany oddzielnie. Gdy zaznaczymy opcję
Razem, zawody są sumowane. W przypadku zaznaczenia Warianty
‘osobno’ i ‘razem’, robocizna występuje w dwóch wariantach: osobno i
razem.
Rys. 134. Tabela elementów scalonych. Włączona opcja Pełna, pokazane tylko
działy pierwszego poziomu.
Pokazane ceny
jednostkowe Wydzielenie
nakładów stałych
Rys. 144. Widok pozycji. Zaznaczona opcja Grupy RMS oddzielone wierszem.
Formularz kalkulacji
Formularz kalkulacji zawiera informację o przyjętych założeniach, według
których był liczony kosztorys. Na trzech kartach hasłowo opisane są opcje
kosztorysowania dotyczące metod kalkulacji, cen i normatywów (karta
‘Kosztorys’), narzutów (karta ‘Narzuty’) oraz uwzględniania kosztów
materiałów i sprzętu (karta ‘Materiały, sprzęt’).
Okno formularza kalkulacji wywoływane jest z menu Opcje poleceniem
Formularz kalkulacji.
Menu
Po utworzeniu nowego kosztorysu na ekranie pojawia się menu z polece-
niami, z których część nie będzie aktywna dopóki nie wprowadzimy pierw-
szej pozycji. Poniżej znajduje się krótki opis poszczególnych poleceń dla
172 NORMA PRO
widoku Kosztorys, w przypadku gdy prowadzimy kalkulację pełną. Dla
innych widoków, dla innych typów kosztorysu lub w zależności od
ustawionych opcji kosztorysu niektóre polecenia znikają lub pojawiają się
nowe. Zostaną one opisane w rozdziałach WIDOKI I ZESTAWIENIA,
EDYCJA OBMIARU, KOSZTORYSOWANIE UPROSZCZONE,
HARMONOGRAMOWANIE I ROZLICZANIE ROBÓT.
♦ Menu Plik umożliwia otwarcie następnego nowego kosztorysu polece-
niem Nowy, otwarcie następnego kosztorysu poleceniem Otwórz…, za-
mknięcie bieżącego kosztorysu poleceniem Zamknij, zapisanie na dysk
bieżącego kosztorysu poleceniem Zachowaj, zapisanie bieżącego kosz-
torysu pod inną nazwą lub zapisanie go lub jego widoku w formacie
pliku tekstowego, formacie programu PLANISTA lub formacie GET
Managera poleceniem Zachowaj jako…, wysłanie kosztorysu pocztą
elektroniczną poleceniem Wyślij pocztą…, wydrukowanie kosztorysu
poleceniem Drukuj…, wydrukowanie zestawień poleceniem Drukuj
zestawienia…, wydrukowanie bieżącego widoku poleceniem Drukuj
widok…, obejrzenie wydruku widoku na ekranie poleceniem Podgląd
wydruku widoku, zmianę ustawień drukarki poleceniem Ustawienia
drukarki…, otwarcie jednego z ostatnio edytowanych kosztorysów
kliknięciem na jego nazwie, opuszczenie programu Norma Pro
poleceniem Koniec.
♦ Menu Edycja daje możliwość cofnięcia ostatnio wykonanej operacji
poleceniem Cofnij, przywrócenia stanu sprzed cofnięcia poleceniem
Przywróć, usunięcia zaznaczonego fragmentu kosztorysu z jednocze-
snym załadowaniem go do Schowka poleceniem Wytnij, skopiowania
do Schowka zaznaczonego fragmentu poleceniem Kopiuj, wstawienia
w inne miejsce wcześniej skopiowanego fragmentu poleceniem Wklej,
wstawienie do Schowka wiersza zawierającego zsumowane odwołania
do skopiowanych pozycji lub sum częściowych poleceniem
Wklej specjalnie…, definitywnego usunięcia zaznaczonego fragmentu
poleceniem Usuń, wyszukania tekstu w kosztorysie poleceniem
Znajdź…oraz, w zależności od widoku, zaznaczenia wszystkich pozy-
cji lub działów kosztorysu – poleceniem Zaznacz wszystkie pozycje
lub Zaznacz wszystkie działy.
♦ Menu Widok umożliwia wyświetlenie kosztorysu na ekranie w kilku
różnych układach: jako Kosztorys (widać pozycje oraz należące do nich
elementy robocizny, sprzętu i materiałów), Działy kosztorysu (widać
tylko podział na działy), Wprowadzone pozycje (widać tylko pozycje),
Wyszukiwanie tekstu
W oknie wyszukiwania (rys. 152) zaznaczamy opcję Szukany tekst, a w
polu poniżej wpisujemy cały wyraz lub fragment tekstu. Następnie zazna-
czamy opcję Tylko cały wyraz, gdy szukany tekst ma być wyrazem, a nie
fragmentem tekstu. Jeśli w wyszukiwaniu mają być brane pod uwagę małe
lub duże litery, zaznaczamy opcję Rozróżniaj litery małe/duże. Po
zaznaczeniu opcji Znacznik pozycji będą przeszukiwane tylko nazwy
znaczników pozycji.
Wyszukiwanie uruchamiamy kliknięciem na przycisku Następny. Po
znalezieniu szukanego elementu można szukać następnego lub można
wrócić do poprzedniego (przycisk Poprzedni). Jeśli chcemy zaznaczyć
wszystkie jego wystąpienia klikamy na przycisku Zaznacz. Wyszukiwanie
kończymy kliknięciem na przycisku Zakończ.
Rys. 155. Lista elementów RMS dla pozycji pokazanej na rys. 154.
Na karcie ‘Podstawa’:
♦ W polu Wydawnictwo: umieszczona jest nazwa wydawnictwa, w któ-
rym został wydany katalog norm.
♦ W polach Katalog: znajduje się nazwa i numer katalogu.
♦ W polu Podstawa: wyświetlony jest numer podstawy.
Warianty nakładów
Jeżeli w katalogu norm dla danej pozycji kosztorysowej występują ele-
menty alternatywne, program nie jest w stanie podjąć decyzji, jaki element
zastosować. W takim przypadku na ekranie pojawi się okno Wybór wa-
riantów nakładów z listą elementów alternatywnych (rys. 162), z której
albo wybieramy element właściwy albo przesyłamy do kosztorysu całą
grupę wariantów.
Pola okienka z rys. 172 wypełniamy tak, jak dla zwykłej pozycji: w pole
Podstawa: wpisujemy podstawę wyceny (pole to może być puste), a w pole
Opis pozycji: – opis pozycji.
Na karcie ‘Rusztowania’ w polu Numer grupy rusztowań: wpisujemy nu-
mer nowej grupy rusztowań (kliknięcie na
strzałce obok pola spowoduje wy-
świetlenie numerów grup wcze-
śniej zdefiniowanych). Dodatkowo
wypełniamy pola Współczynnik
wykorzystania rusztowań: i Teore-
tyczny skład zespołu roboczego: odczytane z założeń do rozdziału XIX KNR
2-02.
Czas pracy rusztowania zostanie wyliczony poprzez zsumowanie roboczo-
godzin wziętych z pozycji zaliczonych do danej
grupy i podzielenie jej przez iloczyn
współczynnika wykorzystania i teoretycznego
składu zespołu roboczego. Na ekranie (i na wy-
druku) pojawi się pozycja, w której zamiast obmiaru wyświetlona będzie
lista pozycji, których robocizna ma wpływ na czas pracy tej grupy
rusztowań. W pozycji tej wystąpi tylko jeden element, a mianowicie sprzęt
o nazwie „czas pracy rusztowania”. Element ten jest traktowany jak każdy
inny element, a więc po dwukrotnym kliknięciu na jego nazwie otworzy się
okienko edycji RMS (patrz rozdział ELEMENTY RMS, rys. 202), w któ-
Czas pracy rusztowań jest taką samą pozycją jak każda inna; można więc
do niego zastosować większość poleceń dotyczących pozycji (usuwanie,
poprawianie, przenoszenie).
Jeśli w kosztorysie nie ma pozycji, które przywiązane byłyby do wstawia-
nej grupy pracy rusztowań, po wstawieniu pracy rusztowań nakłady, koszty
jednostkowe i sprzęt będą równe zero (rys. 174)
Pozycje uproszczone
Wstawianie pozycji uproszczonych
Pozycję uproszczoną wstawiamy po wybraniu polecenia Wstaw pozycję
uproszczoną… z menu Pozycja lub po wybraniu tego samego polecenia z
menu podręcznego, które uzyskamy, jeśli klikniemy na jakiejś pozycji
prawym przyciskiem myszy. Podczas wstawiania pozycji uproszczonych
Upraszczanie pozycji
Upraszczanie pozycji możemy stosować wtedy, gdy chcemy ukryć nakłady
na robociznę, sprzęt i materiały lub wtedy, gdy chcemy wpisywać koszty
jednostkowe dla RMS lub całej pozycji. Aby pozycję uprościć, zaznaczamy
ją, a następnie z menu Pozycja wybieramy polecenia Typ | Uproszczona.
Pozycje scalone
Pozycja scalona jest to pozycja skalkulowana na podstawie innych pozycji
w ten sposób, że jej wartość jest równa sumie wartości pozycji składowych.
Przy liczeniu wartości pozycji składowych ich obmiary mogą być mnożone
przez obmiar pozycji scalonej lub nie.
Aby utworzyć pustą pozycję scaloną, z menu Pozycja wybieramy polece-
nie Wstaw pozycję scaloną… Zostaje otwarte okno danych pozycji, takie
jak na rys. 154, do którego wprowadzamy odpowiednie dane. Aby dodać
pozycję składową do pustej pozycji scalonej (lub jako pierwszą składową),
należy w momencie wyboru polecenia z menu (lub wciskania przycisku na
pasku narzędzi) przytrzymać klawisz <Shift>.
Zaznaczenie pozycji i wybranie poleceń Typ pozycji|Scalona z menu Po-
zycja zmienia zwykłą pozycję na pustą scaloną.
Jeśli w kosztorysie mamy pozycje, z których chcemy utworzyć pozycję
scaloną, zaznaczamy je, a następnie wybieramy polecenie Utwórz pozycję
scaloną… z menu Pozycja lub klikamy na przycisku .
Na rys. 179 pokazane są cztery zaznaczone pozycje, z których zostanie
utworzona pozycja scalona.
Pozycja
scalona
Pozycje
składowe
Rys. 181.Obmiar pozycji składowej 69.1 został pomnożony przez obmiar pozycji
scalonej bez dopasowywania do wartości pozycji.
Rys. 182. Obmiar pozycji składowej 69.1 został pomnożony przez obmiar pozycji
scalonej z dopasowywaniem do wartości pozycji.
Przesuwanie pozycji
Aby przesunąć pozycję (lub kilka pozycji) w inne miejsce kosztorysu, na-
leży:
♦ Zaznaczyć tę pozycję (lub pozycje).
♦ Z menu Pozycja wybrać polecenie Przesuń pozycję…
♦ Po pojawieniu się okienka z rys. 189 wpisać w pole za pozycję o nume-
rze: numer pozycji, za którą
przesuwamy wybraną pozycję. Je-
śli chcemy, aby pozycja po prze-
sunięciu była pierwszą pozycją, w
pole za pozycję o numerze: wpro-
wadzamy 0 (zero).
Rys. 189. Okienko przesuwania pozycji.
Kopiowanie pozycji
Jeśli mamy wstawić pozycję podobną do już istniejącej wygodnie jest ją
skopiować i potem zmodyfikować.
Usuwanie pozycji
Aby usunąć pozycję lub grupę pozycji:
♦ Klikamy w obszarze pozycji (lub klikamy prawym przyciskiem wywo-
łując menu podręczne).
♦ Z menu Pozycja wybieramy polecenie Usuń grupę pozycji…
Poprawianie pozycji
Jeśli chcemy poprawić już wprowadzoną pozycję, należy:
♦ Naprowadzić kursor nad jej obszar (nie na element RMS) i dwukrotnie
kliknąć.
lub
♦ Kliknąć w jej obszarze, a następnie z menu Pozycja wybrać polecenie
Zmień pozycję…
lub
♦ Kliknąć na niej prawym przyciskiem myszy i z menu podręcznego wy-
brać polecenie Zmień pozycję…
Łączenie pozycji
Czasami zachodzi konieczność połączenia dwóch pozycji w jedną. W tym
celu należy kliknąć na pozycji, którą chcemy dołączyć do innej i z menu
Pozycja wybrać polecenie Połącz pozycje… W okienku, takim jak na ry-
sunku z prawej, w pole do pozycji o numerze: wpisujemy numer pozycji,
do której dołączamy wybraną i potwierdzamy
kliknięciem na OK. Wybrane pozycje zostaną
połączone w jedną. Nowa pozycja przyjmie
opis pozycji, do której jest dołączana wybrana
pozycja, zaś wszystkie takie same elementy
RMS zostaną zsumowane. Jeśli pozycje mają
inne obmiary i normy, komputer je skoryguje (wcześniej wyświetli ostrze-
gający komunikat).
Możemy również połączyć kilka pozycji w jedną. W tym celu zaznaczamy
je i z menu Pozycja wybieramy Połącz pozycje… Pozycje zostaną dołą-
czone do ostatniej zaznaczonej pozycji.
Rozliczanie pozycji w innych pozycjach
Rozliczanie pozycji w innych pozycjach możemy zastosować wtedy, gdy w
kosztorysie uproszczonym chcemy ukryć szczegółową kalkulację pewnych
kosztów. Ponieważ pozycja może być rozliczona w wielu pozycjach, jej
koszty (dodatnie lub ujemne) można po trochu wliczyć na przykład w
koszty każdej pozycji w danym dziale. Jeżeli ceny pozycji ściągamy z
cennika, jest to jedyny sposób, aby na stałe zapisać w kosztorysie (w spo-
sób niewidoczny dla odbiorcy kosztorysu) własne modyfikacje.
W przypadku gdy daną pozycję chcemy rozliczać w innych pozycjach, na
karcie ‘Współcz.norm’ zaznaczamy opcję Wartość pozycji uwzględnij w
innych pozycjach . W pierwszym momencie pole Pozycja jest rozliczana w
pozycjach: jest puste (rys. 192).
Warianty pozycji
W kosztorysie mogą występować warianty pozycji. W zależności od obra-
nego wariantu pozycji wartość kosztorysu może przyjmować różne wiel-
kości. Jeśli już przyporządkujemy poszczególne nazwy wariantów okre-
ślonym pozycjom, możemy ustawiać aktywny wariant i oceniać wartość
kosztorysu. Sposób definiowania wariantów i przyporządkowywania ich
pozycjom opisany jest w rozdziale WARIANTY.
Dane ogólne
W pole Nazwa: wpisujemy nazwę elementu, w grupie ‘Typ’ zaznaczamy
typ elementu, w grupie ‘Indeks ETO’ wybieramy rodzaj indeksu: ETOB,
KMB lub Własny i w pole wpisujemy numer indeksu.
Deskowania
Opcję Deskowania wykorzystujemy wtedy, gdy w pozycji występuje ele-
ment reprezentujący deskowanie (np. KNR-W 2-02 0245-01). Jeżeli ją za-
znaczymy, stanie się dostępna karta ‘Deskowanie’, gdzie będziemy mogli
określić wielkość kompletu deskowania, uzgodnioną między inwestorem i
wykonawcą (pole komplet wielkości:) przypadającego na określoną wiel-
kość obmiaru (pole na obmiar:), czas pozostawienia deskowania w dniach
(pola Czas pozostawienia deskowania: i dni:), oraz ilość motogodzin pracy
przypadających na każdy dzień (pole każdy po:). Dane wprowadzone do
tych pól posłużą do obliczenia nakładów, kosztów jednostkowych i warto-
ści pracy deskowań. Należy pamiętać, że Cena jednostkowa: i Norma: są
podawane dla deskowań o pewnej powierzchni (zwykle 100 m2), dlatego
też wartość wpisana w polu komplet wielkości: musi odpowiadać tej samej
powierzchni.
Dostawca
Jeśli w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Opisy’ została zaznaczona opcja
Cenniki dostawcy, w oknie danych RMS pojawi się karta ‘Dostawca’, na
której można wprowadzić dane towaru związane z jego dostawcą lub pro-
ducentem.
Rys. 210. Element nr2 po skopiowaniu do tej samej pozycji poleceniem Wklej z
jednoczesnym naciśnięciem klawisza <Shift>.
Usuwanie elementu
Aby usunąć dowolny element (lub grupę
elementów) z pozycji, należy kliknąć na
tej pozycji i z menu Pozycja wybrać pole-
cenie Usuń element RMS…. Po
pokazaniu się okienka usuwania zazna-
czamy opcję Nr RMS oraz wprowadzamy zakres usuwanych pozycji (w
pola od: i do:), jeśli chcemy usunąć określone pozycje, opcję Wszystkie
Robocizny, gdy usuwamy wszystkie robocizny z danej pozycji, Wszystkie
Materiały – gdy materiały, itd.
Materiały inwestora
Aby wprowadzić materiały inwestora, postępujemy tak, jak opisano w po-
przednim podrozdziale (przechodzimy do zestawienia materiałów i dwu-
krotnie klikamy na nazwie wybranego materiału). Po pokazaniu się okna z
rys. 214 zaznaczamy opcję Całość, jeśli cały materiał będzie materiałem in-
westora lub w pole Inwestora: wpisujemy tylko tę część, która będzie in-
westora. Po zatwierdzeniu ustawień wszystkie obliczenia uwzględniające
materiały inwestora zostaną przeprowadzone automatycznie, w podsumo-
waniu pojawi się pozycja ‘Materiały inwestora’, a ich wartość zostanie
odjęta od sumy, od której obliczane są narzuty.
Rys. 217. Okno, w którym widać, jak były dobierane elementy RMS podczas prze-
liczania kosztorysu i wstawiania nowych pozycji.
Na liście znajdują się elementy o indeksie ETO i nazwie, które były za-
mieniane na inne lub dobierana była dla nich cena. W kolumnie „Dobór”
wyświetlany był sposób, w jaki były dobierane ceny z cennika. W dalszych
kolumnach wyświetlany jest indeks, nazwa i dostawca elementu, który
zastąpił element oryginalny. Metodę doboru elementu, czyli zawartość
kolumny „Dobór” można zmienić dwukrotnie klikając na wierszu tego
elementu. Możliwe są trzy metody dobierania:
1. propozycja – użytkownikowi zostanie przedstawiona lista do wyboru.
2. wycenianie – element przyjmie cenę odpowiadającego elementu, (po-
zostałe dane nie zostaną zmienione).
3. wstawianie – zamiast elementu oryginalnego do kosztorysu zostanie w
całości wstawiony element mu odpowiadający.
Na przykład na rysunku poniżej zadeklarowano, że w przyszłości zamiast
„taśmy spoinowej” zostanie wstawiona „Taśma spoinowa papierowa dl
23m” od dostawcy RIGIPS, zamiast „płytki ceramiczne lub terakotowe” –
„płytki terakotowe 150x150,” a „kształowniki stalowe profilowane U...”
będą wyceniane jak „Profil Int. UW 75(4m). Dla reszty pojawi się okno z
propozycją wyboru elementu RMS.
Rys. 227. Definiowanie nowego działu, gdy mamy już wprowadzone pozycje.
Wydawnictwo i katalog
Jeśli mamy zamiar wstawić dział do cennika obiektów, na karcie ‘Pod-
stawa’ można określić dla niego wydawnictwo, nazwę i numer katalogu,
podstawę oraz wariant.
Usuwanie działu
Aby wejść w tryb usuwania działu,
klikamy na jego nazwie i z menu Dział
wybieramy polecenie Usuń (lub
wykorzystujemy menu podręczne dla
tego działu lub też naciskamy klawisze
<Ctrl>+<Del>). Okienko usuwania za-
wiera kilka opcji: jeśli zaznaczymy opcję Działy, możemy wpisać w pola
Przesunięcie działu
Aby przesunąć dział, wystarczy go zaznaczyć, z menu Dział wybrać pole-
cenie Przesuń i w okienku wpisać
liczbę przesuwanych działów i numer
działu, za którym chcemy je umieścić.
Dział można łatwo przesunąć korzy-
stając z metody przeciągnij-i-upuść.
Kopiowanie działu
Aby skopiować dział wraz z całą jego zawartością, przechodzimy do wi-
doku działów (menu Widok, polecenie Działy kosztorysu), tam zazna-
czamy dział do skopiowania, z menu Edycja wybieramy polecenie Kopiuj
(lub klikamy na odpowiadającym mu przycisku), następnie klikamy na
nazwie tego działu, za którym ma być wstawiona kopia i z menu Edycja
wywołujemy polecenie Wklej.
Kosztorys złożony
Kosztorys złożony powstaje przez wstawienie kosztorysu jako działu.
Klucz planu
Jeśli wcześniej w opcjach kosztorysu zaznaczyliśmy opcję Harmonogra-
mowanie robót, to w menu Dział pojawi się polecenie Klucz planu…,
przy pomocy którego będzie można danemu działowi przyporządkować
określony klucz. Sposób definiowania kluczy opisany jest w rozdziale
HARMONOGRAMOWANIE I ROZLICZANIE WYKONANYCH RO-
BÓT.
Narzuty w działach
Każdy dział może mieć swoje ‘prywatne narzuty’. Narzuty te określamy po
kliknięciu na danym dziale i wybraniu z menu Dział polecenia Narzuty…
Definiowanie narzutów indywidualnych zostało dokładnie opisane w pod-
rozdziale Definiowanie narzutów indywidualnych w działach rozdziału
NARZUTY.
Jeśli w oknie parametrów kosztorysu, na karcie ‘Liczenie narzutów’, nie
została zaznaczona opcja Z narzutami działów i pozycji, a my mimo to
Warianty działów
W zależności od potrzeb możemy definiować działy alternatywne, postę-
pując tak jak w przypadku elementów i pozycji.
Rys. 234. Ten sam cennik obiektów w oknie katalogów norm i baz cenowych jed-
nostkowych pozycji i obiektów.
Wstawianie wyrażenia
Podstawowym rodzajem wiersza dla pozycji obmiaru jest wyrażenie. Wy-
rażeniem może być pojedyncza liczba, jak również wyrażenie matema-
tyczne zawierające liczby, podstawowe operatory matematyczne („+” –
dodawania, „–” – odejmowania, „*” – mnożenia, „/” – dzielenia, „^” –
potęgowania), procenty (np. 12%), nawiasy (dowolna ilość poziomów),
funkcje, stałe i komentarze. Po wstawieniu pustego wiersza wyrażenie
wpisujemy z klawiatury bezpośrednio w wierszu zaś kończymy wpisywa-
nie naciśnięciem klawisza <Enter>. Jeśli wyrażenie jest poprawne, pro-
gram je zaakceptuje, jeśli nie – zaproponuje jego zamianę na komentarz. W
pole Opis wiersza obmiaru możemy wpisać krótki opis wprowadzanego
wiersza.
Komentarz umieszczony
w wyrażeniu, ujęty w
Liczba znaki ’ <’ , ‘ >’
Wstawianie komentarza
Jeśli chcemy w wierszu umieścić opis np. sposobu obliczania obmiaru lub
wykonywanej czynności, wpisujemy go w polu edycyjnym obmiaru bez-
pośrednio z klawiatury.
Wiersz komentarza
Wiersz wyrażenia
Rys. 239. Wiersz komentarza i wiersz wyrażenia w obmiarze.
Stałe globalne
Definiowanie stałych globalnych
Jeśli w wyrażeniu, obliczeniach pomocniczych lub sumach częściowych
obmiarów różnych pozycji wiele razy będzie występowała ta sama wiel-
kość, to zamiast za każdym razem wpisywać jej wartość, można nadać jej
nazwę i w tej formie wstawiać do obmiaru. Na przykład na rys. 245 widać,
że prawie w każdym wierszu znajduje się liczba 0.40, dlatego też nadamy
jej nazwę np. SzerOtw i wstawimy wszędzie tam, gdzie występuje.
Aby zdefiniować stałą, z menu Obmiar wybieramy polecenie Definicje
stałych…, a następnie w wy-
świetlonym oknie klikamy na
przycisku Dodaj, w wyniku
czego dostaniemy okienko de-
finiowania stałej (rys. 241).
Rys. 241. Okienko definiowania stałej.
Usuwanie stałej
Jeśli chcemy usunąć stałą, podświetlamy ją na liście i klikamy na przycisku
Usuń.
Odwołania do stałej
lokalnej ‘Grubość’
Suma częściowa
Jeżeli chcemy podzielić obliczenia obmiaru na pewne grupy logiczne, mo-
żemy zastosować tzw. sumy częściowe, deklarowane kliknięciem na przy-
cisku . Wprowadzenie sumy częściowej spowoduje pojawienie się w
kolumnie „Poszcz” przerywanej kreski i umieszczonej pod nią sumy do-
tychczas przeprowadzonych obliczeń. Każda suma częściowa jest w ra-
mach pozycji oznaczona kolejną literą alfabetu. Do tak oznaczonych sum
częściowych można odwołać się podczas definiowania innych obmiarów
(patrz podrozdział Odwołania do sum częściowych i obliczeń pomoc-
niczych).
Wartości sum częściowych są sumowane razem z innymi składnikami
obmiaru, a końcowa suma umieszczana jest w kolumnie „Razem”.
Poniżej, na rys. 245 pokazany jest fragment obmiaru z sumami częściowymi.
Obliczenia pomocnicze
Obliczenia pomocnicze są to pewne fragmenty obmiaru obejmujące jeden
lub kilka wierszy, których wartości zostaną zsumowane, lecz nie zostaną
bezpośrednio uwzględnione w obmiarze.
Aby ciąg wierszy oznaczyć jako obliczenia pomocnicze, należy zakończyć je
wierszem końca obliczeń pomocniczych wprowadzanym kliknięciem na
przycisku . Wartości poprzednich wierszy zostaną zsumowane i ozna-
czone kolejną literą (jak w przypadku definiowania sum częściowych), a
wartość w kolumnie „Razem” – wyzerowana (rys. 246).
„A”
Obliczenia
pomocnicze
„B”
Jeśli chcemy, aby wybrany wzór podstawił się jako funkcja, powinna zo-
stać zaznaczona opcja Funkcja. Wtedy po kliknięciu na przycisku OK w
wyrażeniu pojawi się nazwa funkcji z otwartymi nawiasami, między które
wpisujemy wartości parametrów oddzielone
średnikami (patrz rysunek z prawej). Po wpisaniu
H H
X Y X
Rys. 253. Figura, której powierzchnię mamy obliczyć (na górze) i wyrażenie
obmiaru z wstawionymi funkcjami (na dole).
Warianty obmiarów
Obmiary, tak jak elementy RMS, pozycje i działy mogą być przedstawiane
alternatywnie. Na przykład możemy przedstawić inwestorowi propozycję
wyłożenia glazurą wszystkich ścian w kuchni do wysokości dwóch metrów
Import obmiarów
Do programu Norma Pro można wczytać obmiary z plików utworzonych
przez programy AllPlan, ArCon oraz innych programów CAD, jak również
obmiary zapisane w plikach tekstowych o strukturze zrozumiałej dla
programu Norma Pro. Informacja o tym, jakie kolumny wczytywać do ob-
miaru i w jakiej kolejności, zapisana jest w specjalnych plikach konfigura-
cyjnych: imptxtob.cfg – dla plików tekstowych i impallpl.cfg – dla plików
AllPlan. Dla plików wygenerowanych z programu ArCon nie jest po-
trzebny plik konfiguracyjny, ponieważ ich struktura jest z góry znana.
Obmiary wyeksportowane z programu Rysunek wczytuje się jako pliki
tekstowe.
Pliki konfiguracyjne impallpl.cfg i imptxtob.cfg, znajdują się w folderze, w
którym zainstalowano Normę Pro. Zawartość każdego pliku może być
przez nas zmodyfikowana po wczytaniu go do dowolnego edytora teksto-
wego, np. do Notatnika.
Klucze lokalizacji
Przyporządkowanie obmiaru, sumy częściowej lub wiersza obmiaru do
określonej lokalizacji będzie możliwe wtedy, gdy zaznaczymy opcję
Harmonogramowanie robót na karcie ‘Opisy’ w oknie opcji kosztorysu.
Aby przyporządkować obmiar lub jego część do danej lokalizacji, należy
zaznaczyć odpowiadający mu wiersz i z menu Obmiar wybrać polecenie
Klucz lokalizacji… W oknie, które się ukaże zostanie wyświetlona lista do
tej pory zdefiniowanych kluczy. Z listy tej wybieramy właściwą lokalizację
i klikamy na przycisku OK.
Na rysunku poniżej widać pozycję 81, działu ROBOTY WKOŃCZE-
NIOWE, której kolejne wiersze obmiaru zostały przyporządkowane klu-
czom lokalizacji.
2. obliczamy cenę brutto produktu jako sumę ceny netto i VAT-u obliczo-
nego od tej ceny (cena brutto = cena netto + cena netto*StVat) i za-
okrąglamy do 2 miejsc po przecinku, następnie obliczamy wartość
brutto, którą również zaokrąglamy do 2 miejsc po przecinku.
Nazwa Ilość Cena netto St.Vat Cena brutto Wart. brutto
towaru (2) (3) (4) (5) (6)
(1)
PRODUKT1 465.00 1.71 7% (1.8297) 1.83 850,95
Jak widać wartość brutto wyliczona w ten sposób różni się od wartości
brutto wyliczonej pierwszym sposobem. Różnica ta wynika z zaokrą-
glenia w górę ceny brutto do dwóch miejsc po przecinku.
Na poniższym przykładzie również widać wpływ zaokrągleń na końcowy
wynik obliczeń.
Przykład 2
Kupiliśmy 583 szt. towaru za 23567,80 zł z uwzględnieniem wszystkich
kosztów. Obliczyliśmy, że cena jednej sztuki to 23567,80/583 =
40,42509288... Wartość tę zaokrągliliśmy do dwóch miejsc po przecinku
otrzymując 40,43 zł. Jeśli pomnożymy tę wartość przez zakupioną ilość, to
otrzymamy liczbę różną od pierwotnej (40.43*583 = 23570.69 zł).
Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku Normy Pro. Nie dość, że użyt-
kownik ma możliwość określenia różnych sposobów obliczania narzutów,
to również może wydrukować je w różnej postaci
Należy też zaznaczyć, że sposób obliczania narzutów powinniśmy wybie-
rać w zależności od tego, w jakiej postaci kosztorys ma być przedstawiony
klientowi.
Weźmy przykładowy kosztorys, składający się tylko z dwóch działów, z
dwiema pozycjami w pierwszym dziale i jedną pozycją w drugim dziale.
Dla uproszczenia dla kosztorysu zdefiniowany jest tylko jeden narzut, a
mianowicie zysk, w wysokości 20%. Zysk jest liczony od robocizny, ma-
teriałów i sprzętu.
Opcje obliczania narzutów wybieramy na karcie ‘Liczenie narzutów’ po
wybraniu polecenia Opcje | Kosztorysu.
Rys. 270. Kosztorys ofertowy. Widać, że ( ilość * cena) nie jest równa wartości pozycji,
a suma wartości wszystkich pozycji nie jest równa wartości kosztorysu.
Rys. 271. Kosztorys ofertowy, gdy zaznaczono opcję liczenia narzutów dla całości
kosztorysu. Przypadkowo wartość kosztorysu i wartość działów jest taka sama jak
na rys. 270.
Rys. 272. Kosztorys ofertowy, gdy zaznaczono opcję liczenia narzutów pozycjami i
wyczyszczono opcję dla kosztów jednostkowych.
Rys. 274. Kosztorys ofertowy, gdy zaznaczono opcję liczenia narzutów pozycjami dla
kosztów jednostkowych. Widać, że ilość * cena równe są wartości pozycji, suma wartości
pozycji w dziale równa jest wartości działu, a suma wartości wszystkich pozycji równa jest
wartości kosztorysu.
♦ Jeśli zaznaczymy opcję Liczony dla sumy wartości RMS, to wygląd okna
nieco się zmieni – zamiast
możliwości definiowania na-
rzutów od poszczególnych na-
kładów, pojawia się pole Dla sumy
RMS liczony od:. W polu tym, po kliknięciu na strzałce, wybieramy od
jakiego rodzaju kosztów będzie naliczany definiowany narzut.
♦ W polach Dla robocizny liczony od, Dla materiałów liczony od i Dla
sprzętu liczony od wprowadzamy informację, czy dla danego typu na-
kładu będzie liczony narzut i od jakich kosztów. Na przykład koszty
pośrednie mogą być obliczane od robocizny i sprzętu, zaś koszty zakupu
– tylko od materiałów. Jeśli pole odpowiadające danemu typowi
nakładu pozostawimy puste, nie będzie on uwzględniany w oblicze-
niach. Jeśli zaś po kliknięciu na strzałce znajdującej się obok pola
określimy, jakiej kwoty dotyczy definiowany narzut, to narzuty zostaną
policzone dla wszystkich nakładów tego typu, a podstawą obliczeń będą
wybrane koszty. I tak, gdy wybierzemy opcję wszystkie – definiowany
narzut będzie liczony z uwzględnieniem wszystkich poprzednio
obliczonych narzutów; jeśli bezpośrednie – tylko od kosztów bez-
pośrednich.
Listy kosztów, od jakich można liczyć narzuty będą różne dla różnych
typów nakładów.
Poniżej opisane są rodzaje kosztów, które mogą się pojawić na liście, a
od których mogą być naliczane narzuty.
• wszystkie – są to koszty bezpośrednie, do których zostały dodane
wartości narzutów wyliczonych wcześniej.
Rys. 290. Przykładowe narzuty „Z” i „Ds” zdefiniowane indywidualnie dla działu
ELEWACJA, wyzerowany narzut „Du”
Zaznaczanie narzutu
Narzut zaznaczamy poprzez kliknięcie na jego nazwie. Wiersz zaznaczo-
nego narzutu otoczony jest czerwoną przerywaną ramką.
Poprawianie danych narzutu
Aby poprawić dany narzut, należy przejść do widoku narzutów (polecenie
Narzuty kosztorysu z menu Widok), w polu Wybór działów kosztorysu
wybrać odpowiedni typ narzutów (cały kosztorys, nazwę działu lub pozy-
cję) i dwukrotnie kliknąć na wybranym narzucie, a następnie w oknie rys.
275 wprowadzić konieczne zmiany.
Możemy też zaznaczyć narzut i z menu Narzuty wybrać polecenie Zmień
narzut… lub też kliknąć na nim prawym przyciskiem myszy i z menu
podręcznego wybrać to samo polecenie.
Usuwanie narzutu
Aby usunąć dany narzut, należy przejść do widoku narzutów (polecenie
Narzuty kosztorysu z menu Widok), w polu Wybór działów kosztorysu
wybrać odpowiedni typ narzutów (cały kosztorys, nazwę działu lub pozy-
cję), kliknąć na wybranym narzucie i z menu Narzuty wybrać polecenie
Usuń, lub kliknąć na przycisku .
Definiowanie wariantów
Warianty dla elementów RMS, pozycji, obmiarów i działów definiujemy w
oknie, które wywoływane jest poleceniem Ustaw wariant… z menu RMS,
Pozycja, Obmiar lub Dział (lub kliknięciem na przycisku ). Również
w tym oknie przyporządkowujemy wariant do danego elementu RMS,
pozycji lub działu.
Na liście grup wariantów widzimy grupy zadeklarowane jako globalne
(zaznaczona opcja Globalne) i/lub lokalne (zaznaczona opcja Lokalne).
Grupy globalne, to takie, które są widoczne w całym kosztorysie, a grupy
lokalne są widoczne tylko w pozycji lub dziale, w którym zostały zadekla-
rowane.
Tak wstawione warianty mogą być łatwo aktywowane przy użyciu przyci-
sku .
Jeśli chcemy wstawić wszystkie lub zaznaczone elementy występujące w
wariantach, ale bez przyporządkowania ich do wariantów, zaznaczamy je,
czyścimy opcję Prześlij z grupą wariantów i klikamy na OK.
Rys. 303. Zostały utworzone trzy warianty: Parkiet bukowy, Parkiet dębowy i
Parkiet jesionowy; w kosztorysie wybrano wariant: Parkiet dębowy.
Warianty pozycji
Jeśli chcemy przedstawić kilka wariantów pozycji, wstawiamy je wszystkie
do kosztorysu. W kolejnym kroku zaznaczamy poszczególne pozycje,
definiujemy grupę wariantów i warianty i przyporządkowujemy je pozy-
cjom (polecenie Ustaw wariant… z menu Pozycja).
Aby ustawić aktywny wariant pozycji, klikamy na jednej z nich, tak aby
uaktywnił się przycisk , a następnie z listy wariantów wybieramy ten
właściwy.
Warianty działów
Warianty działów definiujemy podobnie jak warianty pozycji. Tworzymy
alternatywny dział lub działy, definiujemy dla nich grupę wariantów i po-
szczególne warianty i przyporządkowujemy je działom. Aktywny wariant
wybieramy tak jak opisano w podrozdziale Wybór aktywnego wariantu.
Jeśli dezaktywujemy dział, to wszystkie warianty w nim występujące są
również dezaktywowane.
Warianty obmiarów
Warianty obmiarów definiujemy podobnie jak warianty pozycji. Tworzymy
alternatywny obmiar lub obmiary, definiujemy dla nich grupę wariantów i
poszczególne warianty i przyporządkowujemy je obmiarom. Aktywny
wariant wybieramy tak jak opisano w podrozdziale Wybór aktywnego
wariantu.
Harmonogramowanie robót
Opcję Harmonogramowanie robót włączamy wtedy, gdy chcemy dane z
kosztorysu przesłać do programów służących do planowania robót lub
wtedy, gdy chcemy skorzystać z kluczy wykonawczych i lokalizacyjnych
do rozliczania wykonanych robót.
Po włączeniu opcji harmonogramowania w niektórych widokach i zesta-
wieniach pojawią się kolumny odpowiadające kluczom – w widoku
Przedmiar kolumna „Klucz wykonawczy” i „Lokalizacja”’, a w widoku
Kosztorys i Wprowadzone pozycje – kolumna „Klucz wykonawczy”.
Klucze wykonawcze
Klucze wykonawcze również definiujemy wykorzystując polecenie Pa-
rametry kosztorysu… z menu Kosztorys. W oknie parametrów wybie-
ramy kartę ‘Klucze wykonawcze’ i tam dodajemy nowe, poprawiamy i
usuwamy stare klucze.
Rozliczanie
wykonanych robót
Możliwość rozliczania wykonanych robót zostaje udostępniona po włącze-
niu opcji Rozliczanie wykonanych robót na karcie ‘Ogólne’ w oknie
ustawiania opcji kosztorysu. Jednocześnie w oknie parametrów kosztorysu
pojawia się dodatkowa karta., na której definiujemy okresy rozliczeniowe.
Okresy rozliczeniowe
Podział na okresy rozliczeniowe wprowadzamy na karcie ‘Okresy rozra-
chunkowe’ po wybraniu polecenia Parametry kosztorysu… z menu
Kosztorys.
W wyświetlonym oknie (rys. 313) pokazana jest lista wcześniej zdefinio-
wanych okresów wraz z terminami ich zakończenia oraz znajdują się
przyciski, które wykorzystujemy do dodawania nowych, poprawiania i usu-
wania starych okresów rozliczeniowych.
Rys. 316. Pierwszy kwartał 2002 roku został wprowadzony bez miesięcy, a drugi –
z miesiącami.
Rys. 319. Częściowe wykonanie robót. W I kwartale wykonano 25% robót w zazna-
czonych pozycjach, czyli w pozycjach 78,79 i 80.
Rys. 330. Obmiar wykonanych robót w pozycji 81 (146.12) jest większy niż obmiar
zaplanowany(144.77).
Rys. 332. Jako obmiar pozycji został przyjęty obmiar wykonany w I kwartale.
W oknie z rys. 329 zaznaczono I kwartał 2002.
Rys. 333. Jako obmiar pozycji został przyjęty obmiar wykonany w I i II kwartale.
W oknie z rys. 329 zaznaczono I kwartał 2002 i II kwartał 2002. Zaznaczona opcja
Wstawiane tylko sumy. Na górze widok wykonanych robót, na dole widok
przedmiar.
Rys. 334. Widok wykonanych robót. Pozycja 81, gdy zaznaczono opcję Usunąć
wszystkie na górze w widoku wykonanych robót, na dole w widoku Przedmiar,
gdzie zniknęły szczegóły wyliczeń obmiaru.
Rys. 335. Widok wykonanych robót. wyczyszczona opcja Wstawiane tylko sumy
Widok Kosztorys
Widok Kosztorys dla kosztorysu zwykłego jest podstawowym widokiem,
w którym najczęściej pracujemy i został opisany w rozdziale EKRAN
GŁÓWNY I OPCJE KOSZTORYSU. Jeśli jednak pracujemy w innym
typie kosztorysu, w kosztorysie inwestorskim, widok Kosztorys będzie
różny od wcześniej opisanego (rys. 337).
Widok Przedmiar
Widok Przedmiar służy do oglądania i szczegółowej edycji obmiarów de-
klarowanych w kosztorysie, umożliwiając rozpisanie wszystkich składni-
ków wpływających na ich wartość oraz wprowadzenie komentarzy okre-
ślających, z czego dane wyliczenie wynika. Aby go wywołać, należy z
menu Widok wybrać polecenie Przedmiar lub kliknąć na przycisku
znajdującym się na głównym pasku narzędzi.
Na ekranie widoku Przedmiar (rys. 341) widzimy wyszczególnione pozy-
cje z numerem, podstawą wyceny, opisem, jednostką miary obmiaru i wy-
rażeniem, przy pomocy którego jest wyliczany obmiar. Dodatkowo mamy
kolumnę „Poszcz”, w której umieszczane są wartości wyrażeń i sum czę-
ściowych. Na końcu, w kolumnie „Razem”, wyświetlany jest obmiar su-
maryczny. Na pasku narzędzi znajdują się przyciski umożliwiające wsta-
wienie nowej pozycji oraz przyciski obsługujące edycję obmiarów.
Widok skrócony
Widok skrócony jest bardzo wygodną, poprawiającą czytelność i ułatwiającą
manipulowanie jego elementami, formą przedstawienia kosztorysu.
Aktywacja wariantów
Dany wariant aktywujemy kliknięciem na jego nazwie. Jeśli na przykład
wybierzemy parkiet jesionowy, to z lewej strony nazwy jesionowy pojawi
się znak , a z prawej w nawiasach – wartość kosztorysu dla tego wa-
riantu. Jak widać na rys. 349, wtedy dla innych wariantów pojawią się
znaki lub w różnych kolorach (wariant bukowy jest tańszy o 0,7
%).
Oznaczenie wariantów
Symbole umieszczone z lewej strony nazw wariantów informują, czy i w
jakim zakresie wartość kosztorysu dla aktualnie wybranego wariantu różni
się od założonej wartości kosztorysu. Znak minus pokazuje, że wartość
kosztorysu jest mniejsza od założonej, znak plus , że jest większa a znak
– że jest równa tej wartości, zaś kolor symbolu – w jakim zakresie
procentowym się mieści. Domyślnie, jako wartość, do której wykonuje się
porównanie jest wartość kosztorysu, co oznacza, że z lewej strony wszyst-
kich aktywnych wariantów pojawi się symbol . Kolor znaków plus i mi-
nus zależy od tego, w jakim zakresie plasuje się obliczona różnica.
Rys. 352. Lista pozycji, w których była użyta grupa wariantów ‘Okładziny’.
Łączenie wariantów
Jeśli w kosztorysie wystąpią grupy wariantów, które się wzajemnie uzu-
pełniają, można je połączyć w jedną grupę. Jeśli na przykład mamy wa-
rianty parkietów: „jesionowy”, „dębowy” i „bukowy” w grupie „Parkiet” i
klepkę „Klon” i ”Buk” w grupie „Klepka”, to do grupy „Parkiet” można
dołączyć wariant „Klon” z grupy „Klepka”.
Program do kosztorysowania 363
Aby połączyć warianty, należy wybrać polecenie Połącz grupy warian-
tów… z menu Warianty ((lub w oknie Ustawienie wariantu kliknąć na
przycisku Dołącz inne).
Rys. 353. Łączenie wariantów. Do grupy Parkiet zostanie dołączona grupa Klepka.
Na rysunku z prawej do grupy Parkiet dołączono wariant klon, a wariant Buk
powiązano z wariantem bukowy. Po takim połączeniu zniknie grupa Klepka, a w
grupie Parkiet znajdzie się dodatkowo wariant Klon.
Zestawienie materiałów
Okno zestawienia materiałów otrzymamy po wybraniu poleceń Zestawie-
nia RMS | Materiały z menu Widok lub kliknięciu na przycisku znaj-
dującym się na głównym pasku narzędzi.
Materiały inwestora
Jeśli w oknie zestawienia materiałów klikniemy na przycisku lub z
menu Widok wybierzemy polecenia Zestawienia RMS| Materiały inwe-
stora, pokaże nam się okienko, w którym wyszczególnione będą materiały
inwestora wraz z informacją o ich ilości, cenach i wartości. Przyciski paska
narzędzi i polecenia menu RMS są takie same, jak dla zwykłego ze-
stawienia.
Zestawienie robocizny
Zestawienie robocizny możemy uzyskać po wybraniu polecenia Zestawie-
nia RMS | Robocizna z menu Widok lub kliknięciu na przycisku znaj-
dującym się na głównym pasku narzędzi (rys. 358).
Zestawienie sprzętu
Zestawienie sprzętu możemy uzyskać po wybraniu polecenia Zestawienia
RMS | Sprzęt z menu Widok lub kliknięciu na przycisku znajdującym
się na pasku narzędzi. Okno zestawienia wygląda tak samo jak okno zesta-
wienia robocizny.
Zestawienie sprzętu można uzyskać dla całego kosztorysu lub dla kon-
kretnego działu, wystarczy tylko w polu Wybór działu kosztorysu wybrać z
listy Cały kosztorys lub nazwę działu (poddziału).
Jeśli w zestawieniu dwukrotnie klikniemy na wybranym wierszu, przej-
dziemy do okna edycji danych odpowiadającego mu sprzętu.
Rys. 366. Okno opcji wyświetlania kolumn w trybie definiowania nowego widoku
zestawienia pozycji.
Statystyka
Do tabeli statystyki przechodzimy po wybraniu polecenia Zestawienia |
Statystyka z menu Widok (rys. 368). W tabeli zostaje wyświetlona infor-
macja o procentowym udziale poszczególnych elementów w stosunku do
wartości w dziale i całkowitej wartości kosztorysu.
W informacji o wybranym dziale, w pierwszym wierszu w kolumnach
„Rob”, „Mat”, „Sprz” znajduje się procent danego nakładu w stosunku do
wartości całego kosztorysu, zaś w wierszu drugim procent tego samego
4. Pozycja KNNR nie istnieje w cenniku, jak również nie istnieje tabela,
której mogłaby być częścią (np. KNNR 4 2003-01). Wtedy pozycja taka
zostanie wprowadzona z ceną zerową, którą potem musimy wprowadzić
„z ręki” w okienku edycji danych pozycji.
Jeśli pozycja ma warianty, mają one wspólną podstawę, a różnią się tylko
numerem wariantu. Na liście każdy wariant występuje jako osobna pozycja,
a więc klikając na niej dwukrotnie można ją wstawić do kosztorysu.
Rys. 373. W cenniku pozycji nie ma KNNR 1 0104-01, lecz w zamian możemy
wybrać pozycję zbliżoną do niej, na przykład, KNNR 1 0104-02.
Ustawienia drukarki
Rodzaj drukarki, orientację wydruku, rozmiar papieru i inne szczegółowe
dane druku ustawiamy w oknie pojawiającym się po wybraniu polecenia
Ustawienia drukarki… z menu Plik (rys. 374).
♦ W grupie ‘Drukarka’ wybieramy drukarkę, na którą zostanie skiero-
wany wydruk. Jeśli chcemy obejrzeć lub zmienić jej ustawienia, kli-
kamy na przycisku Właściwości.
Podgląd wydruku
Każdy widok kosztorysu i każde zestawienie możemy wydrukować. Przed
wydrukiem dobrze jest jednak sprawdzić na ekranie, jak będzie on wyglą-
dał na kartce papieru. Do tego celu służy polecenie Podgląd wydruku… z
menu Plik.
W oknie podglądu znajdują się przyciski służące do poruszania się po
ekranie (Następna strona, Poprzednia strona), zamiany widoku z jednej na
dwie strony (Jedna str. i Dwie str.) i odwrotnie, powiększania i zmniej-
szania obrazu (Powiększ i Zmniejsz) oraz drukowania tego, co znajduje się
na ekranie (Drukuj…). Podgląd wydruku opuszczamy kliknięciem na
przycisku Zamknij.
Opcje wydruku
Przed wydrukiem dobrze jest obejrzeć i ewentualnie zmienić opcje wydru-
ków, do których uzyskamy dojście po wybraniu polecenia Wydruków z
menu Opcje. Z następnego menu, które się ukaże, wybieramy polecenie
386 NORMA PRO
Style… umożliwiające wybranie stylu wydruku, Zestawy…– umożliwia-
jące określenie, który zestaw drukujemy, Szablony…, umożliwiające wy-
bór szablonów tabel, strony tytułowej i numeracji formularzy, Układ
strony…, pozwalające określić parametry strony dla wybranego stylu oraz
Opcje… służące do ustawienia parametrów różnych wydruków (koszto-
rysu i zestawień).
Styl wydruku
Styl wydruku jest zbiorem informacji o tym, jak powinien wyglądać wy-
druk, to znaczy, które informacje mają być drukowane i jak ma wyglądać
strona (rozmiary, nagłówki, stopki itd.).
Po kliknięciu na poleceniu Style… ukaże się okienko, w którym wybie-
ramy styl wydruku (rys. 375). Jeśli chcemy, aby wydruki były wykony-
wane w stylu programu Norma Pro, na liście umieszczonej w polu ‘Zde-
finiowane style:’ klikamy na Norma, jeśli zaś chcemy drukować kosztorys
w formie zadeklarowanej dla widoków, klikamy na WYDRUKI WI-
DOKÓW. Jeśli wybrany styl chcemy uczynić stylem domyślnym, wyko-
rzystujemy przycisk Ustaw domyślny.
W oknie z rys. 378, w polu Zdefiniowane zestawy znajduje się lista dotych-
czas zdefiniowanych zestawów wydruków. Zawartość aktualnie podświe-
tlonego zestawu widać w polu Zawartość wybranego zestawu. Jeśli
chcemy zmienić zawartość zestawu, klikamy na przycisku Edytuj… Po
wyświetleniu się okienka takiego jak na rys. 379, modyfikujemy zawartość
pól Nazwa: i Opis: oraz ewentualnie zmieniamy styl przypisany do ze-
stawu (pole Użyj stylu:). Na kartach ‘Kosztorys’, ‘Zestawienia’, ‘Cen-
niki’, ‘Harmonogramowanie’ i ‘Rozliczenia’ wyświetlone są listy tych
elementów, które są dostępne, a jeszcze nie znalazły się w danym zestawie,
zaś w polu Wydruki w zestawie, te elementy, które będą drukowane.
Zaznaczając poszczególne pozycje i używając przycisków , oraz
Formatowanie tabel
Formatowanie tabel, to po prostu określenie rodzaju, koloru i grubości ra-
mek zewnętrznych i wewnętrznych oraz kolorów wyróżnianych wierszy i
kolumn. W Normie Pro można zdefiniować wiele różnych formatowań,
które jako szablony przypisuje się różnym stylom. (patrz str. 398). Aby
wprowadzić, usunąć, bądź zmodyfikować szablony formatów tabel, z menu
Opcje wybieramy sekwencję poleceń Wydruków | Szablony | Tabel…. W
okienku, które się pojawi (rys. 380) w polu wyboru Nazwa szablonu
wybieramy szablon, który zastosujemy w danym stylu. Wraz z szablonem,
Dla nowego szablonu domyślnie ustawiany jest tylko szablon ramki, reszta
parametrów jest pusta (rys. 382).
Jeśli chcemy mieć inny szablon ramki, wybieramy go z listy, a jeśli chcemy
zmienić lub utworzyć nowy, klikamy na przycisku Edytuj… i w oknie
Wyróżnianie kolumn
Jeśli jakieś kolumny tabeli mają być wyróżnione, trzeba dla nich zdefiniować
szablon, a w nim specjalne ramki oraz kolory tekstów i tła. Modyfikację już
istniejących szablonów wykonujemy po kliknięciu na przycisku Zmień, a
nowy szablon definiujemy po kliknięciu na przycisku Dodaj.
Linią kropkowaną
Margines górny oznaczone są
marginesy drukarki.
Nagłówek
Rys. 403. Słownik Kluczy wykonawczych wydrukowany przy zaznaczonej opcji Na-
zwy uzupełniaj kropkami do szerokości kolumny.
Drukowanie kosztorysu
Po określeniu ustawień drukarki i opcji kosztorysu możemy przystąpić do
drukowania. W tym celu z menu Plik wybieramy polecenie Drukuj…
W oknie, które się ukaże (rys. 413) zaznaczamy konieczne opcje drukowa-
nia.
♦ W grupie ‘Zakres’ określamy zakres wydruku. Jeśli zaznaczymy
Wszystko, będzie drukowany cały zestaw (wszystkie elementy z listy
umieszczonej w polu Lista wybranych wydruków:), jeśli zaś wpisując w
pola Od: i Do: podamy zakres stron, zostaną wydrukowane tylko strony
mieszczące się w zakresie.
♦ Przycisk Ustawienie… dotyczy ustawień drukarki (rys. 374).
Narzuty na kosztorys
Narzuty na cały kosztorys możemy obejrzeć i zdefiniować po wybraniu po-
lecenia Narzuty kosztorysu… z menu Kosztorys, jak również w widoku
Narzuty kosztorysu z menu Widok, wybierając z listy wyświetlanej w
polu Wybór działu kosztorysu pozycję Cały kosztorys.
Parametry kosztorysu
Parametry, które występują zawsze, niezależnie od typu kosztorysu, to pa-
rametry ekonomiczno-techniczne, stałe globalne występujące w obmiarach
i grupy wariantów danych.. Jeśli jednak w opcjach kosztorysu włączymy
harmonogramowanie i rozliczanie robót, to pojawią się dodatkowe para-
metry: klucze wykonawcze, klucze lokalizacji, okresy rozrachunkowe i
plan działów. Parametry kosztorysu są dostępne po wywołaniu polecenia
Parametry kosztorysu… z menu Kosztorys.
Zdefiniowane stałe
Na karcie ‘Zdefiniowane stałe’ wyświetlana jest lista stałych globalnych,
które zostały zdefiniowane dla ułatwienia obliczeń obmiarów. Dodawanie i
edycja stałych opisane są rozdziale EDYCJA OBMIARU, Stałe globalne.
Grupy wariantów
Karta ‘Grupy wariantów’ pokazuje listę grup wariantów wraz z warian-
tami im przyporządkowanymi. Wprowadzanie i modyfikacje grup wa-
riantów opisane są w rozdziale WARIANTY, Definiowanie wariantów.
Klucze wykonawcze
Klucze wykonawcze, używane do celów planowania i rozliczania robót
wprowadzamy na karcie ‘Klucze wykonawcze’. Definiowanie kluczy
wykonawczych zostało opisane w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE
i ROZLICZANIE ROBÓT, Klucze wykonawcze.
Klucze lokalizacji
Klucze lokalizacji, służące do celów harmonogramowania i rozliczania ro-
bót dla kosztorysu wprowadzamy na karcie ‘Słownik lokalizacji’. Defi-
niowanie kluczy zostało opisane w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE
i ROZLICZANIE ROBÓT, Klucze lokalizacji.
Plan działów
Klucze planu działów służące do celów harmonogramowania i rozliczania
robót wprowadzamy na karcie ‘Plany działów’. Definiowanie kluczy zo-
stało opisane w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE i ROZLICZANIE
ROBÓT, Klucze planów działów.
Zastępowanie robocizny
Jeśli chcemy zastąpić robociznę inną w całym kosztorysie, dziale czy zazna-
czonych pozycjach, z menu Kosztorys wy-
bieramy polecenie Zastąp robociznę. W
oknie takim jak na rysunku z lewej zazna-
czamy, jaką część kosztorysu poddajemy
zmianom i klikamy na OK. W następnym
oknie, zawierającym listę zawodów wystę-
pujących w kosztorysie, zaznaczamy ten za-
wód, którym chcemy zastąpić robociznę i
klikamy na OK (patrz ELEMENTY RMS,
Zastępowanie robocizny).
Upraszczanie pozycji
Jeśli chcemy uprościć pozycje w całym kosztorysie, wybranych działach
czy pozycjach, z menu Kosztorys wybieramy polecenie Uprość pozy-
cje…, a następnie w wyświetlonym oknie zaznaczamy, jaka część pozycji
zostanie poddana uproszczeniu. Upraszczanie pozycji opisane jest w roz-
dziale POZYCJE KOSZTORYSU, Upraszczanie pozycji.
Łączenie kosztorysów
Czasami może się zdarzyć potrzeba połączenia dwóch lub więcej kosztory-
sów w jeden. W tym celu otwieramy dowolny z kosztorysów, następnie z
menu Kosztorys wybieramy polecenie Dołącz kosztorys… W oknie, które
się pojawi, wybieramy dołączany kosztorys i klikamy na przycisku OK
Kosztorysy złożone
Kosztorys może zawierać inne kosztorysy, które nazywamy kosztorysami
składowymi. Kosztorys składowy można wstawiać na dwa sposoby:
1. Jako włączony i wtedy cała zawartość kosztorysu składowego jest
wczytana do kosztorysu złożonego. Ponieważ pamiętana jest ścieżka
dostępu do kosztorysu składowego, można go zaktualizować w razie
potrzeby.
2. Jako zewnętrzny i wtedy zawartość kosztorysu składowego jest wczy-
tywana przy wczytywaniu kosztorysu złożonego. W przypadku zmian
dokonanych w kosztorysie składowym można je zapisać do pliku na
dysku poleceniem Dział | Zapisz jako kosztorys.
Kosztorysy składowe są umieszczane w kosztorysie złożonym jako działy.
Sposób połączenia kosztorysu składowego można zmienić w oknie wy-
wołanym poleceniem Kosztorys składowy... z menu Dział.
Opis wstawiania kosztorysów składowych jest umieszczony w rozdziale
DZIAŁY KOSZTORYSU, Kosztorys złożony.
Rys. 432. W prawym oknie znajduje się lista pozycji wraz z cenami, które są
działami kosztorysu.
Na karcie ‘Opcje kolumn’ (rys. 448) dla każdej kolumny określamy jej
szerokość oraz sposób wyrównywania. Z lewej strony okna, w grupie ko-
lumny, klikamy na wybranej nazwie, zaś w grupie ‘Wybrana kolumna’
definiujemy jej szerokość i wyrównywanie. Jeśli chcemy, aby sam program
automatycznie zmieniał szerokości kolumn proporcjonalnie do zmian sze-
rokości widoku, zaznaczamy opcję Dopasuj kolumny automatycznie. Wy-
brane ustawienia możemy zapisać jako domyślne (np. dla przyszłych kosz-
torysów) używając przycisku Zapisz domyślne, możemy też wczytać war-
tości domyślne przy pomocy przycisku Wczytaj domyślne.
Kolory ekranu
Na karcie ‘Kolory ekranu’ stosownie do naszych upodobań zmieniamy
kolory różnych elementów ekranu. W grupie ‘Element dokumentu’ za-
znaczamy element, zaś z prawej wybieramy dla niego kolor tła i kolor tek-
stu. W grupie ‘Nieaktywne warianty’ decydujemy, jak będą oznaczane
warianty nieaktywne, zaś w grupach ‘Dodane elementy’ i ‘Usunięte ele-
menty’ – jak będą oznaczane zmieniane elementy w czasie rejestracji
zmian i tworzenia kosztorysów różnicowych.
Narzędzia
Użytkownik może samodzielnie rozbudować menu Narzędzia wykorzystu-
jąc polecenie Narzędzi… z menu Opcje. W programie Norma Pro standar-
dowo w menu Narzędzia wpisany jest Kalkulator, połączenie z in-
ternetową bazą cen Intercenbud (Połącz z Intercenbudem) oraz Masy
jednostkowe materiałów budowlanych.
Jeśli chcemy wzbogacić menu o programy, które lubimy (na przykład grę
Saper) lub które są nam potrzebne, tak aby można było je wywołać wprost
z Normy Pro, dodajemy je klikając na przycisku Dodaj. Po ukazaniu się
okna (rys. 450), wybieramy dysk i katalog, w którym znajduje się program
oraz jego nazwę. Po potwierdzeniu kliknięciem na przycisku OK, nazwa
pliku wraz z ścieżką dostępu zostanie wprowadzona w odpowiednie pola
(rys. 451).
Rys. 451. Okno tworzenia menu Narzędzia. Gra Saper umieszczona w menu
♦ W polu Typ pliku roboczego: wybieramy typ pliku, który ma być zostać
wygenerowany przez Normę Pro i następnie automatycznie wczytany
do aplikacji. W naszym przykładzie jest to typ Faktura FORTUNA. Po
wybraniu typu pliku w polach Polecenie: i Nazwa w menu: zostaną
umieszczone odpowiednie dane: domyślna ścieżka dostępu do aplikacji
(programu Fortuna) oraz nazwa polecenia uruchamiającego program.
♦ Gdyby zawartość pola Polecenie: została wyczyszczona, to znając typ
pliku, program spróbowałby znaleźć i uruchomić aplikację skojarzoną z
tym typem.
♦ Po kliknięciu na OK polecenie znajdzie się w menu Narzędzia.
W ten sam sposób można do menu wprowadzić inne programy, dla których
argumentem jest plik kosztorysu. Zatem mogą to być wszystkie programy,
do których można wyeksportować kosztorys.
—E— —H—
Edycja danych w kosztorysie, Harmonogramowanie robót, 232,
188 327
Ekran główny
widoku Kosztorys, 172 —I—
Eksport Import
kosztorysu, 447 kosztorysów, 451
Eksport kosztorysu obmiarów, 286
do programów Planista i Get Instalacja programu, 23
Manager, 450 Intercenbud
format ATH, 450 korzystanie z bazy internetowej,
format tekstowy, 447 118
formtat XML, 450 opcje cenników, 36
Elementy RMS
dobieranie z cennika, 250 —K—
dodawanie do cennika, 250 Kartoteka
dodawanie do kartoteki RMS, 250 dostawców, 21, 68
dodawanie do pozycji, 237 jednostek miar, 21, 64
edycja, 246 przeliczników jednostek miar, 21
Kartoteka, 65 RMS, 21, 65
koszty transportu, 256 aktualizacja, 67
materiały inwestora, 239 Kartoteki, 21, 64
nakłady pomocnicze, 239 baza kartotek, 20
przesuwanie, 245
Katalogi