Professional Documents
Culture Documents
1. Antyk a Średniowiecze
Nazwa epoki wywodzi się z łacińskiego określenia medius aevus (średni wiek), lub
media tempora (wieki średnie). Została wprowadzona jeszcze w średniowieczu przez
pobożnych chrześcijan, którzy uważali czasy, w których żyli, za interwał między
pierwszym a drugim przyjściem Chrystusa.
Najczęściej za początek epoki przyjmuje się rok 476, koniec istnienia imperium
rzymskiego, w którym został pozbawiony władzy ostatni cesarz zachodniorzymski,
Romulus Augustulus
Za koniec średniowiecza przyjmuje się różne daty: wynalezienie druku przez
Gutenberga (ok. 1450), zdobycie Konstantynopola przez Turków i upadek cesarstwa
bizantyjskiego (rok 1453), koniec wojny stuletniej, dotarcie Krzysztofa Kolumba do
Ameryki (rok 1492), a wreszcie wystąpienie Lutra w 1517 r.
Po upadku starożytnych szkół filozoficznych życie umysłowe wczesnego
średniowiecza skupiało się głównie w klasztorach.
Dworskie capellae (kancelarie) np. Karola Wielkiego – centrum kształcenia i
przygotowywania uzdolnionej młodzieży do pracy dyplomatycznej i pisarskiej.
z upadkiem rzymskich instytucji państwowych Kościół stawał się potęgą nie tylko
religijną, ale również kulturową, ekonomiczną i polityczną, mającą decydujący wpływ
na kształtowanie umysłowości i kultury średniowiecza.
Kultura Średniowiecza
duchowa jedność świata zachodniego i wykrystalizowała się jednolita kultura
(uniwersalizm).
Przetworzono dziedzictwo grecko-rzymskiego, które zespolone z tradycją
chrześcijańską stworzyło nową jakość.
powstanie Państwa Kościelnego w wyniku przekazania przez Pepina Krótkiego
Jedność kultury jest rezultatem wspólnego języka - łaciny. Łacina obowiązywała jako
język szkoły, nauki, religii, dyplomacji i prawa. Była mowa ludzi wykształconych
Powszechność wzorców parenetycznych, mocno powiązanych z chrześcijańską wizją
świata:
ideał świętego (ascety),
rycerza bez skazy
Ideał sprawiedliwego władcy.
2. Sztuka Bizancjum
W starożytności Bizancjum (gr. Byzantion), później Konstantynopol (gr.
Konstantinupolis, łac. Constantinopolis, - miasto Konstantyna) – kolonia grecka
założona w 660 p.n.e. w europejskiej części Bosforu, w 330 n.e. został stolicą
Cesarstwa Wschodniorzymskiego,
324-1930 Konstantynopol,
1453-1930 nazwy Konstantynopol i Stambuł używane zamiennie,
od 18 marca 1930 oficjalna nazwa Stambuł
1. Okres pierwszy od założenia Konstantynopola do upadku ikonoklazmu w 843 r.
nazywany jest często okresem wczesnobizantyjskim
2. Okres drugi (867 - 1204), renesans architektury, ogólniej sztuki bizantyjskiej, kończy
zajęciem Konstantynopola przez krzyżowców w 1204; nazywany jest okresem
średniobizantyjskim
3. Okres trzeci, związany z restauracją cesarstwa 1261 - 1453, kończy zdobycie
Konstantynopola przez Turków, nazywany jest także okresem późnobizantyjskim
IKONOKLAZM
gr. eikōn „obraz"; - klazm z gr. klao "łamać„) - obrazoburstwo
transcendencja sacrum - sprawia, że zajmuje ono miejsce „poza" i „ponad"
widzialnymi sprawami ludzkimi, a zatem nie może być przedstawiane.
„Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko,
ani tego, co jest na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach pod ziemią" (Wj 20,4).
Ikonoklazm, (Kłótnia o Obrazy), ruch wrogi kultowi ikon, świętych obrazów, które
stanowiły przedmiot adoracji we Wschodnim Cesarstwie Rzymskim.
Pojawił się w VIII i IX w. i przejawiał w prowadzonym na szeroką skalę niszczeniem
ikonostasów, fresków, a nawet klasztorów i prześladowaniem osób adorujących ikony
(ikonoduli).
W 730 roku cesarz Leon III Izauryjczyk (717-741), zakazał czczenia ikon Chrystusa,
Dziewicy Maryi i świętych i nakazał zniszczenie istniejących wizerunków.
Sobór Nicejski II w roku 787 zezwolił ponownie na kult obrazów, zakazując surowo
handlowania nimi. Uzasadnienie doktrynalne: skoro Chrystus się wcielił, wolno
przedstawiać fizyczną postać Syna Bożego i malować wizerunki świętych.
Drugi ikonoklazm – kończy Teodora, regentka na rzecz nieletniego syna Michała III,
proklamowała powrót do ikonolatrii w roku 843
3. Uniwersytety
Po upadku starożytnych szkół życie umysłowe skupiało się głównie w klasztorach.
W większych miastach na podobieństwo rzemieślniczych cech — powstawały związki
(korporacje) mistrzów i uczniów, które dały początek szkołom wyższym, które
nazywano początkowo studium generale, a potem universitas.
Uniwersytety posiadały pewną autonomię - wyłączne prawo nadawania stopni
naukowych i nauczania w całym świecie chrześcijańskim.
Dysponowały także niezależnością prawną od władz miejskich.
W XII-XIII wieku powstała większość najsławniejszych uniwersytetów
europejskich:
Uniwersytet Boloński
Uniwersytet Paryski
Uniwersytet Oksfordzki
Uniwersytet w Cambridge
Uniwersytet w Padwie
W XIV wieku:
uniwersytet w Rzymie (1307)
uniwersytet we Florencji (1321)
uniwersytet w Pizie (1343)
uniwersytet w Pradze (Uniwersytet Karola - 1348)
uniwersytet w Krakowie (Uniwersytet Jagielloński - 1364)
Filozofia św. Augustyna
System filozoficzny - konsekwentna próba przystosowanie klasycznego platonizmu do
treści teologicznej doktryny chrześcijańskiej.
jedyną istniejącą z własnej mocy ideą był Bóg.
Wszystkie pozostałe idee stawały się emanacjami Boga, które ten tworzy z sobie
wiadomych powodów.
Bóg stworzył świat wedle liczby, miary i wagi
Dusza jest boską ideą, stworzoną na wzór samego Boga.
do odzyskania kontaktu duszy z Bogiem potrzebny jest akt samego Boga, zwany przez
niego iluminacją
teoria o ciągłym „podtrzymywaniu” istnienia świata materialnego przez wolę Boga
Człowiek nie jest twórcą piękna – dowodzi jego powszechne do niego upodobanie.
Piękno jest więc obiektywną własnością rzeczy a nie tylko stosunkiem do niej
człowieka.
„Coś podoba się dlatego, że jest piękne”
Piękno polega na harmonii, a harmonia na odpowiedniej proporcji, czyli stosunku
części
Piękno dostrzegamy tylko wzrokiem i odbieramy słuchem, bo inne zmysły nie są w
stanie postrzegać stosunków
Zgodność, porządek i jedność stanowią o pięknie. „Bóg urządził wszystko wedle
liczby, miary i wagi”
Przeżycie estetyczne zawiera dwa składniki:
Bezpośrednio pochodzący ze zmysłów – wrażenia i postrzeżenia, barwy i dźwięki
Umysłowy składnik – gdy barwy i dźwięki przedstawiają, wyrażają coś.
Doznajemy piękna na sposób zmysłowy i umysłowy. Dlatego przeżycie piękna zalezy
nie tylko od rzeczy ale i od nas samych: „Nie dość, aby rzeczy były piękne, trzeba
ponadto abysmy mieli upodobanie do piękna, abyśmy go pragnęli dla niego samego”.
Świat jest piękny, bo jest tworem Boga. Nie może więc być niepiękny
Brzydota nie jest dziełem Boga, jest tylko rezultatem braku harmonii. Dlatego zawsze
jest tylko częściowa. Ślady piękna są także w brzydkich rzeczach
Brzydota jest potrzebna, gdyż jest dla piękna tym, czym cień dla światła
Sztuka – mimetyzm – naśladuje przyrodę, dzieło Boga.
Sztuka łudzi, gdy naśladuje zewnętrzny wygląd rzeczy
Sztuka poszukuje piękna – potęguje ślady piękna w rzeczach
Bóg jest pierwszym twórcą i pierwszym artystą
Teoria mimezis – sztuka naśladuje dzieła Boga
Piękno człowieka ma charakter duchowy a nie fizyczny
Piękno to coś, co zwodzi, łudzi (przypowieść o złotym cielcu)
Piękno cielesne zwodzi człowieka z drogi doskonalenia duchowego (kusi do grzechu).
Cielesność to zmysłowość – Ewa skusiła Adama
Ciało przeszkadza człowiekowi w osiągnięciu celu, zatem trzeba je trzymać w ryzach
HIERARCHIA SZTUK (św. Augustyna)
1. Muzyka – sztuka liczb i czystej proporcji
2. Architektura – charakter matematyczny
Malarstwo i rzeźba są niedoskonałą imitacją rzeczywistości zmysłowej, nie operują
liczbą i mają za mało rytmu
Aktor jest oceniany na jednym poziomie z gladiatorem i woźnicą i heterą