You are on page 1of 3

Estetyka i historia sztuki średniowiecznej

1. Antyk a Średniowiecze
 Nazwa epoki wywodzi się z łacińskiego określenia medius aevus (średni wiek), lub
media tempora (wieki średnie). Została wprowadzona jeszcze w średniowieczu przez
pobożnych chrześcijan, którzy uważali czasy, w których żyli, za interwał między
pierwszym a drugim przyjściem Chrystusa.
 Najczęściej za początek epoki przyjmuje się rok 476, koniec istnienia imperium
rzymskiego, w którym został pozbawiony władzy ostatni cesarz zachodniorzymski,
Romulus Augustulus
 Za koniec średniowiecza przyjmuje się różne daty: wynalezienie druku przez
Gutenberga (ok. 1450), zdobycie Konstantynopola przez Turków i upadek cesarstwa
bizantyjskiego (rok 1453), koniec wojny stuletniej, dotarcie Krzysztofa Kolumba do
Ameryki (rok 1492), a wreszcie wystąpienie Lutra w 1517 r.
 Po upadku starożytnych szkół filozoficznych życie umysłowe wczesnego
średniowiecza skupiało się głównie w klasztorach.
 Dworskie capellae (kancelarie) np. Karola Wielkiego – centrum kształcenia i
przygotowywania uzdolnionej młodzieży do pracy dyplomatycznej i pisarskiej.
 z upadkiem rzymskich instytucji państwowych Kościół stawał się potęgą nie tylko
religijną, ale również kulturową, ekonomiczną i polityczną, mającą decydujący wpływ
na kształtowanie umysłowości i kultury średniowiecza.
Kultura Średniowiecza
 duchowa jedność świata zachodniego i wykrystalizowała się jednolita kultura
(uniwersalizm).
 Przetworzono dziedzictwo grecko-rzymskiego, które zespolone z tradycją
chrześcijańską stworzyło nową jakość.
 powstanie Państwa Kościelnego w wyniku przekazania przez Pepina Krótkiego
 Jedność kultury jest rezultatem wspólnego języka - łaciny. Łacina obowiązywała jako
język szkoły, nauki, religii, dyplomacji i prawa. Była mowa ludzi wykształconych
 Powszechność wzorców parenetycznych, mocno powiązanych z chrześcijańską wizją
świata:
 ideał świętego (ascety),
 rycerza bez skazy
 Ideał sprawiedliwego władcy.
2. Sztuka Bizancjum
 W starożytności Bizancjum (gr. Byzantion), później Konstantynopol (gr.
Konstantinupolis, łac. Constantinopolis, - miasto Konstantyna) – kolonia grecka
założona w 660 p.n.e. w europejskiej części Bosforu, w 330 n.e. został stolicą
Cesarstwa Wschodniorzymskiego,
 324-1930 Konstantynopol,
 1453-1930 nazwy Konstantynopol i Stambuł używane zamiennie,
 od 18 marca 1930 oficjalna nazwa Stambuł
1. Okres pierwszy od założenia Konstantynopola do upadku ikonoklazmu w 843 r.
nazywany jest często okresem wczesnobizantyjskim
2. Okres drugi (867 - 1204), renesans architektury, ogólniej sztuki bizantyjskiej, kończy
zajęciem Konstantynopola przez krzyżowców w 1204; nazywany jest okresem
średniobizantyjskim
3. Okres trzeci, związany z restauracją cesarstwa 1261 - 1453, kończy zdobycie
Konstantynopola przez Turków, nazywany jest także okresem późnobizantyjskim
IKONOKLAZM
 gr. eikōn „obraz"; - klazm z gr. klao "łamać„) - obrazoburstwo
 transcendencja sacrum - sprawia, że zajmuje ono miejsce „poza" i „ponad"
widzialnymi sprawami ludzkimi, a zatem nie może być przedstawiane.
 „Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko,
ani tego, co jest na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach pod ziemią" (Wj 20,4).
 Ikonoklazm, (Kłótnia o Obrazy), ruch wrogi kultowi ikon, świętych obrazów, które
stanowiły przedmiot adoracji we Wschodnim Cesarstwie Rzymskim.
 Pojawił się w VIII i IX w. i przejawiał w prowadzonym na szeroką skalę niszczeniem
ikonostasów, fresków, a nawet klasztorów i prześladowaniem osób adorujących ikony
(ikonoduli).
 W 730 roku cesarz Leon III Izauryjczyk (717-741), zakazał czczenia ikon Chrystusa,
Dziewicy Maryi i świętych i nakazał zniszczenie istniejących wizerunków.
 Sobór Nicejski II w roku 787 zezwolił ponownie na kult obrazów, zakazując surowo
handlowania nimi. Uzasadnienie doktrynalne: skoro Chrystus się wcielił, wolno
przedstawiać fizyczną postać Syna Bożego i malować wizerunki świętych.
 Drugi ikonoklazm – kończy Teodora, regentka na rzecz nieletniego syna Michała III,
proklamowała powrót do ikonolatrii w roku 843
3. Uniwersytety
 Po upadku starożytnych szkół życie umysłowe skupiało się głównie w klasztorach.
 W większych miastach na podobieństwo rzemieślniczych cech — powstawały związki
(korporacje) mistrzów i uczniów, które dały początek szkołom wyższym, które
nazywano początkowo studium generale, a potem universitas.
 Uniwersytety posiadały pewną autonomię - wyłączne prawo nadawania stopni
naukowych i nauczania w całym świecie chrześcijańskim.
 Dysponowały także niezależnością prawną od władz miejskich.
 W XII-XIII wieku powstała większość najsławniejszych uniwersytetów
europejskich:
 Uniwersytet Boloński
 Uniwersytet Paryski
 Uniwersytet Oksfordzki
 Uniwersytet w Cambridge
 Uniwersytet w Padwie
 W XIV wieku:
 uniwersytet w Rzymie (1307)
 uniwersytet we Florencji (1321)
 uniwersytet w Pizie (1343)
 uniwersytet w Pradze (Uniwersytet Karola - 1348)
 uniwersytet w Krakowie (Uniwersytet Jagielloński - 1364)
Filozofia św. Augustyna
 System filozoficzny - konsekwentna próba przystosowanie klasycznego platonizmu do
treści teologicznej doktryny chrześcijańskiej.
 jedyną istniejącą z własnej mocy ideą był Bóg.
 Wszystkie pozostałe idee stawały się emanacjami Boga, które ten tworzy z sobie
wiadomych powodów.
 Bóg stworzył świat wedle liczby, miary i wagi
 Dusza jest boską ideą, stworzoną na wzór samego Boga.
 do odzyskania kontaktu duszy z Bogiem potrzebny jest akt samego Boga, zwany przez
niego iluminacją
 teoria o ciągłym „podtrzymywaniu” istnienia świata materialnego przez wolę Boga
 Człowiek nie jest twórcą piękna – dowodzi jego powszechne do niego upodobanie.
Piękno jest więc obiektywną własnością rzeczy a nie tylko stosunkiem do niej
człowieka.
 „Coś podoba się dlatego, że jest piękne”
 Piękno polega na harmonii, a harmonia na odpowiedniej proporcji, czyli stosunku
części
 Piękno dostrzegamy tylko wzrokiem i odbieramy słuchem, bo inne zmysły nie są w
stanie postrzegać stosunków
 Zgodność, porządek i jedność stanowią o pięknie. „Bóg urządził wszystko wedle
liczby, miary i wagi”
 Przeżycie estetyczne zawiera dwa składniki:
 Bezpośrednio pochodzący ze zmysłów – wrażenia i postrzeżenia, barwy i dźwięki
 Umysłowy składnik – gdy barwy i dźwięki przedstawiają, wyrażają coś.
 Doznajemy piękna na sposób zmysłowy i umysłowy. Dlatego przeżycie piękna zalezy
nie tylko od rzeczy ale i od nas samych: „Nie dość, aby rzeczy były piękne, trzeba
ponadto abysmy mieli upodobanie do piękna, abyśmy go pragnęli dla niego samego”.
 Świat jest piękny, bo jest tworem Boga. Nie może więc być niepiękny
 Brzydota nie jest dziełem Boga, jest tylko rezultatem braku harmonii. Dlatego zawsze
jest tylko częściowa. Ślady piękna są także w brzydkich rzeczach
 Brzydota jest potrzebna, gdyż jest dla piękna tym, czym cień dla światła
 Sztuka – mimetyzm – naśladuje przyrodę, dzieło Boga.
 Sztuka łudzi, gdy naśladuje zewnętrzny wygląd rzeczy
 Sztuka poszukuje piękna – potęguje ślady piękna w rzeczach
 Bóg jest pierwszym twórcą i pierwszym artystą
 Teoria mimezis – sztuka naśladuje dzieła Boga
 Piękno człowieka ma charakter duchowy a nie fizyczny
 Piękno to coś, co zwodzi, łudzi (przypowieść o złotym cielcu)
 Piękno cielesne zwodzi człowieka z drogi doskonalenia duchowego (kusi do grzechu).
Cielesność to zmysłowość – Ewa skusiła Adama
 Ciało przeszkadza człowiekowi w osiągnięciu celu, zatem trzeba je trzymać w ryzach
HIERARCHIA SZTUK (św. Augustyna)
1. Muzyka – sztuka liczb i czystej proporcji
2. Architektura – charakter matematyczny
 Malarstwo i rzeźba są niedoskonałą imitacją rzeczywistości zmysłowej, nie operują
liczbą i mają za mało rytmu
 Aktor jest oceniany na jednym poziomie z gladiatorem i woźnicą i heterą

You might also like