Budowa skry

Dr n. med. Joanna Czuwara Specjalista dermatolog

NASKREK

Bona podstawna

warstwa rogowa zawiera keratyn, NMF, paszcz lipidowy chroni przed utrat wody warstwa ziarnista warstwa kolczysta warstwa podstawna

SKRA WACIWA

tkanka czna (kolagen, wkna spryste, GAG, fibroblasty) naczynia krwionone i chonne nerwy przydatki

Funkcje skry
Najwikszy narzd organizmu (powierzchnia 1,5-2,2 m2)
1. 2.

3. 4. 5.

6. 7. 8. 9. 10.

Zapewnienie integralnoci organizmu Ochronna (czynniki mechaniczne, chemiczne, fizyczne, bakteryjne) Termoregulacyjna Regulacja wodno-elektrolitowa Resorpcja przez skr (kremy, leki: nitrogliceryna, estrogeny, nikotyna etc.) Czuciowa Metabolizm biaek, lipidw, wglowodanw, lipidw, witamin Odpornociowa Synteza witaminy D3 Estetyczna

Skra

Way 3-3,5 kg (dwa razy tyle co way mzg) rednia grubo 1,5mm (najciesza na powiekach <1mm, donie i podeszwy najgrubsza >3mm Skra kobiety jest ciesza Podczas caego ycia zrzucamy rednio 18kg skry w postaci naskrka

Naskrek
1. 2. 3. 4.

Komrki Keratynocyty Melanocyty Kom. Langerhansa Kom. Merckela

1. 2. 3. 4.

Warstwy podstawna kolczysta ziarnista rogowa

Desmosomy

Mostki midzykomrkowe zbudowane z biaek (desmogleiny, desmokoliny) poczonych z filamentami w keratynocytach (desmoplakiny, cytokeratyny)

Powierzchnia skry

Nie jest gadka, poletkowana Linie papilarne (donie i stopy), najgrubsza warstwa rogowa rednia grubo naskrka 0.12-0,17 mm, donie i stopy 0,8-1,4 mm

Skra chroni organizm przed wyparowaniem wody

Otoczenie > 1% H20

Warstwa rogowa 10% H2O Naskrek 30% H2O

Skra waciwa 50% H2O

Denie do wyrwnania ste powoduje, e woda w skrze podatna jest na wyparowanie z organizmu (TEWL). Skra, zwaszcza naskrek chroni organizm przed nadmiernym parowaniem wody.

Ciao 70% H2O

Warstwa rogowa odgrywa najwaniejsz rol w tworzeniu bariery naskrkowej.

Teoria muru i zaprawy murarskiej

Skad warstwy rogowej

KERATYNA - 58% NMF - 30% LIPIDY - 11%

Paszcz lipidowy ma kwane pH Lipidy pochodzenia naskrkowego

fosfolipidy sfingomielina cholesterol glukozyloceramidy

Lipidy z gruczow ojowych trjglicerydy kwasy tuszczowe glicerol woski sterole cholesterol i jego estry

Lamelarny ukad lipidw naskrkowych

Lipidy naskrkowe

Skra jest tkank aktywnie syntetyzujc lipidy, rednia ich ilo wynosi 100 mg/dzie In vitro keratynocyty syntetyzuj wszystkie lipidy poza NNKT, podobnie jak in vivo Naskrkowa lipogeneza moe by badana eksperymentalnie po dostarczeniu NNKT, podobnie jak w ukadzie in vivo

Stabilizacja bon lipidowych

Zachodzi w obecnoci ceramidw i omegahydroksykwasw, pochodnych kwasu linolowego

Ciako lamelarne
FOSFOLIPIDY
SFINGOMIELINA CHOLESTEROL GLICEROLIPIDY GLUKOZYLOCERAMIDY FFA CERAMIDY FFA CERAMIDY CHOLESTEROL

HYDROLAZY

Funkcje lipidw naskrka

CERAMIDY tworz midzykomrkowe bony lipidowe, zewntrzn barier lipidow KORNEOCYTW Kwas linolowy i linolenowy (omega-6) reguluj procesy zapalne, tworzenie lamelarnych struktur lipidowych, rogowacenie naskrka (deficyt kwasu linolenowego w AZS, rybiej usce, trdziku i suchej skrze) Przetrwanie ciaek Odlanda w grnych warstwach rogowych i nieprawidowe tworzenie dwubonowych struktur lipidowych w przestrzeniach midzykomrkowych w uszczycy (upoledzone dojrzewanie i uwalnianie zawartoci ciaek lamelarnych)

Funkcje lipidw naskrka cd.

CHOLESTEROL hydroliza siarczanu zuszczanie korneocytw

Sulfataza steroidowa

(upoledzony szlak w recesywnej X-linked ichtyosis, upoledzone zuszczanie i uska a dua zawarto siarczanu cholesterolu w warstwie rogowej) SFINGOZYNA formowanie ziarnistoci bonowych, wzrost/rnicowanie korneocytw, hamowanie wzrostu bakterii i drody

Pielgnacja skry
Skra do penego wyleczenia potrzebuje: ceramidw cholesterolu NNKT (kwas linolowy, linolenowy)

Zwikszenie uwodnienia hydrolipidw

Humektanty Omega-6, Omega-3 Ceramidy Lipidy, fosfolipidy (DMS

NMF = Natural Moisturizing Factor

AMINOKWASY 40% KWAS PIROGLUTAMINOWY 12% MLECZANY 12% MOCZNIK 7% Na,K,Ca,Mg,PO4,Cl 18.5% NH3,KWAS MOCZOWY, GLIKOZAMINA, KREATYNINA 1.5% ?? 9%

Powstawanie NMF
Degradacja filagryny do NMF zaley od wilgotnoci skry Przy wysokim nawileniu, degradacja enzymatyczna filagryny jest zahamowana

Filagryna (filament aggregating protein)

Kationowe biako Unikalny skad aminokwasw (bogata w arginin, glutamin, glicyn, seryn i histydyn) Proteolityczny rozkad filagryny uwalnia wolne aminokwasy tworzce NMF w warstwie rogowej o zdolnoci wizania wody

Choroby z nieprawidow filagryn

Sucho skry, rogowacenie i zwikszona utrata wody (TEWL) Upoledzone wytwarzanie: porokeratoza, uszczyca, rybia uska zwyka zmutowana, niepenowartociowa: AZS, zesp Nethertona, rybie uski (ichthyosis linearis circumflexa), rybia uska zwyka

1.

2.

Komrki Langerhansa

Komrki dendrytyczne pochodzce ze szpiku, makrofagi Zdolno prezentacji antygenu na czsteczkach MHC-I i MHC-II Aktywuj limfocyty T i stymuluj swoist reakcj immunologiczn UV zmniejsza liczb i aktywno LC

Komrki Langerhansa

Nadzr immunologiczny: chroni przed rozwojem infekcji wirusowych HPV i rakiem Wykorzystywane w naturalnej immunoterapii skry i niszczeniu zmian przedrakowych

Nadmierna aktywno w atopowym zapaleniu skry, wyprysku alergicznym kontaktowym

Komrki barwnikowe melanocyty

produkuj i wydzielaj barwnik (melanina z tyrozyny) komrki dendrytyczne, pochodzenia ektodermalnego z grzebienia nerwowego 1 MC na 36 KC komrka jasna pozbawione pocze midzykomrkowych

Melanosomy

Barwienie L-dopa (aktywno tyrozynazy), barwienie srebrem (melanina), S-100 (komrki)

Ochronna rola melaniny

Synteza melaniny
TYROZYNA Tyrozynaza (Cu) Oksydacja
Formuy zoone

DIHYDROFENYLOAMINA DOPA Tyrozynaza (Cu) Oksydacja

Formuy zoone

DOPACHINON Oksydacja-cyklizacja
FEOMELANINA czerwona lub ta, rozpuszczalna w r. zasadowym EUMELANINA czarna lub brzowa, nierozpuszczalna w r. zasadowym

Przebarwienia

Prawidowa skra

Melanocytoza wzrost liczby MC

Zwikszona ilo melaniny w skrze waciwej

Przebarwienie naskrkowe akumulacja barwnika

Czynniki nasilajce przebarwienia

ekspozycje soneczne samouszkodzenia terapia antykoncepcyjna (estrogeny, progesteron) zaburzenia hormonalne leki (np. minocyklina), leki fotouczulajce i reakcje fototoksyczne substancje zapachowe i alkohole cia stany zapalne skry

Bona podstawna

Zoona struktura odpowiadajca za cise przyleganie naskrka do skry waciwej Budowa warstwowa (lamina lucida, lamina densa, sublamina densa) Zoona budowa: biaka i proteoglikany

Bona podstawna

Nieprawidowa budowa mutacje biaek odpowiadaj za choroby pcherzowe wrodzone do postaci dystroficznych lub letalnych wcznie Zniszczenie biaek hemidesmosomw lub BMZ prowadzi do podnaskrkowych pcherzy

Skadowe skry waciwej

1. PODPOROWE (macierz zewntrzkomrkowa) Kolagen 70-80% (twardo, sprysto), kolagen typu I i III kolagen typu I stanowi podstawowe rusztowanie biakowe skry waciwej i stanowi 90% jej suchej masy 1 gram kolagenu vs 1 gram stali wykazuje wiksz oporno na rozciganie Elastyna 1-3% (elastyczno) Proteoglikany (utrzymanie wody w skrze, najliczniej reprezentowane przez kwas hialuronowy) 2. MORFOTYCZNE fibroblasty, naczynia krwionone, limfatyczne, nerwy

Budowa wkien kolagenowych

Trzyniciowa, prawoskrtna struktura helisy Biako gruboci 1,5 nm, dugoci 300 nm Nici poczone wizaniami chemicznymi i krzyowymi Bardzo wytrzymae na rozciganie Okres biologicznego ptrwania wynosi 15 lat 3 podstawowe aminokwasy: glicyna, prolina i hydroksyprolina, hydroksylizyna Witamina C jest kofaktorem procesw hydroksylacji Wytrzymae na rozciganie porwnywalne do stali

Proces syntezy wkien kolagenowych

Wkna kolagenu z charakterystycznym prkowaniem

Podstawowa jednostka strukturalna potrjna helisa

gen

mRNA

prokolagen

tropokolagen

wkna kolagenowe

Elastoza soneczna - soneczne zwyrodnienie tkanki sprystej

Kwas hialuronowy - HA

Naley do mukopolisacharydw (proteoglikanw) Substancja naturalna, fizjologicznie wystpujca w skrze W starzejcej si skrze jego ilo znaczco si zmniejsza, co prowadzi do nasilenia zmarszczek, utraty sprystoci i wiotkoci skry Silne waciwoci nawilajce Higroskopijny (kwas hialuronowy moe wiza wod w iloci 1000-4000 przekraczajcej jego mas) Zastosowany w mezoterapii istotnie wygadza skr, zwiksza uwodnienie i napicie, wypenia drobne zmarszczki i normalizuje mikrozagbienia

Kwas hialuronowy

Obecnie stosowany nie pochodzi od zwierzt Otrzymywany z biofermentacji bakterii Niestabilizowany lub stabilizowany, usieciowany, o okrelonym pH i osmolarnoci Ulega naturalnej biodegradacji Powikania (0.8%): reakcje miejscowej nadwraliwoci

Proteoglikan

Przydatki skry

Wosy Gruczoy ojowe Gruczoy potowe (ekrynowe, apokrynowe) Paznokcie

Wosy

Wosy s atrybutem urody Wypadanie wosw, choroby owosionej skry gowy rodz zaburzenia natury psychicznej Wosy yj w fazach
Anagen Katagen Telogen

Brodawka wosa

Owosienie

rednio 5 mln wosw na caej powierzchni skry Bez wosw s podeszwy i donie

Jak powstaje wos?

Wos powstaje w wyniku intensywnego podziau komrek w najgbiej pooonej w skrze partii mieszka wosowego opuszce wosa i macierzy wosa Tworz go ywe, bardzo aktywnie dzielce si komrki Wos jest jedn z najszybciej dzielcych si tkanek w organizmie Jest bardzo wraliwy na niedobory substancji, ktre stymuluj podziay Dua zdolno do regeneracji

Typy wosw

Meszkowe cienkie i krtkie, pokrywajce prawie ca skr Terminalne brwi i rzsy wosy okolic pciowych owosionej skry gowy

Gruczo ojowy

gruczoy holokrynowe wytwarzaj nieprzerwanie j sebocyty dojrzewaj przez 14-30 dni j odpowiada za natuszczanie skry, chroni przed utrat wody, ma waciwoci grzybostatyczne nasilenie trdziku koreluje z produkcj skwalenu i obnionym steniem kwasu linolenowego w oju

Ilociowe oznaczanie produkcji oju

1.

2. 3.

Metoda grawimetryczna Absorpcja na glince i waenie Metoda kolorymetryczna (analogicznie do papierka lakmusowego) z wykorzystaniem krysztaw fotoelektrycznych lub tamy celofanowej Ilo oju: Zdrowi w 3 godz. wydzielaj 1 mg oju/10 cm2 Sucha skra poniej 0,5 mg /10 cm2 Tusta skra powyej 1,5-4 mg /10 cm2

Aparat wosowo ojowy = mieszek ojowy

Samodzielnie na: - Brzegu powiek (gruczoy Meiboma) - Brzegu czerwieni wargowej

Hormonalna regulacja gruczow ojowych

-

Androgeny stymuluj siarczan dehydroepiandrosteronu testosteron 5-alfa dihydrotestosteron (konwersja testosteronu przez 5 alfa-reduktaz I w receptorach androgenowych w gruczoach ojowych lup przez 17-beta dehydrogenaz hydroksysteroidow) obnione stenie globulin wicych hormony pciowe Estrogeny zmniejszaj rozmiary gruczow ojowych Tyroksyna stymuluje gruczoy ojowe Progesteron zatrzymuje wod, obrzk naskrka i ucinicie przewodu wyprowadzajcego

Gruczoy potowe
Ekrynowe

Reguluj temperatur organizmu Uchodz bezporednio na skr Wydzielaj wod i elektrolity Obecne na caej powierzchni skry z maymi wyjtkami Wystpuj u wyszych naczelnych i koni Czynno regulowana przez ukad nerwowy (ACTH +, atropina -)

Gruczoy potowe
Apokrynowe Produkcja zapachu (feromonw) Zlokalizowane w pachach, pachwinach, kroczu Oprniaj zawarto do mieszka wosowego Ich aktywno regulowana hormonami pciowymi Zapach ciaa powstaje w wyniku dziaania bakterii, ktre bytuj w tych miejscach. Produkuj one zapach w wyniku rozkadu potu i oju i s najbardziej aktywne przy odpowiedniej wilgotnoci

Struktura zoona, skeratynizowana Obrbek naskrkowy tzw. skrka pokrywa wraz ze skr macierz paznokcia Rola w chwytaniu drobnych, paskich przedmiotw Wzrost 2 mm na miesic Paznokie wydala znaczne iloci wody i atwo wysycha Zmiany pytki paznokciowej charakterystyczne dla wielu chorb dermatologicznych i oglnych

Paznokcie

amliwe, kruche paznokcie

Unikanie wysuszajcych procedur (zmywacze acetonowe, mycie silnymi detergentami)

Unikanie wycinania obrbka naskrkowego Natuszczanie pytki Wykluczenie niedokrwistoci mikrocytarnej Suplementacja biotyny, cystyny, witamin z grupy B, krzemu

Tkanka podskrna

Produkcja ciepa Akumulacja energii Rola izolacyjna Wytrzymao mechaniczna