Podyplomowe Studium Prawa Europejskiego Wydzia Prawa i Administracji Uniwersytet Warszawski 2010

Instytucje Unii Europejskiej

Prowadzcy: dr Robert Grzeszczak Katedra Prawa Europejskiego Instytut Prawa Midzynarodowego

Materiay pomocnicze dla suchaczy Studium Podyplomowego Prawa Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego

Spis treci:
I. Konspekt: 4.10.2010: Kategorie i dziedziny kompetencji Unii Europejskiej s. 2 II. Konspekt: 07.2010: System instytucjonalny Unii Europejskiej . s. 3 III. Wykaz literatury przedmiotu s. 4 IV. Materiay do zaj s. 5-19

Uwaga: Zajcia z prezentacj Power Point. Na zajciach potrzebne bd teksty Traktatu o Unii Europejskiej oraz Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

Konspekt: 4 padziernika 2010, zajcia prowadzi dr Robert Grzeszczak V. Unia Europejska i europejskie procesy integracyjne wprowadzenie VI. Kategorie i dziedziny kompetencji Unii Europejskiej 6.1. 6.2. 6.3. 6.4. Katalog i charakter prawny kompetencji wycznych Katalog i charakter prawny kompetencji dzielonych Katalog i charakter prawny kompetencji uzupeniajcych Zasady wykonywania kompetencji 6.4.1. Zasada przyznania 6.4.2. Zasada pomocniczoci 6.4.3. Zasada proporcjonalnoci 6.4.4. Orzecznictwo ETS a. C-186/01 Alexander Dory przeciwko Niemcy b. orzeczenie C-300/01 Salzmann p. Austrii c. Wpyw swobd podstawowych na dziedziny pozostajce w kompetencjach pastw czonkowskich: sprawa C-353/06, Stefan Grunkin i in.

VII.

System instytucjonalny Unii Europejskiej 7.1. Traktat o Unii Europejskiej formuuje jednolity katalog instytucji Unii, s to: a. Parlament Europejski b. Rada Europejska c. Rada d. Komisja Europejska e. Trybuna Sprawiedliwoci Unii Europejskiej f. Europejski Bank Centralny g. Trybuna Obrachunkowy 7.2. 7.3.

Pojecie instytucji i organu Zasady systemu instytucjonalnego UE 7.3.1. zasada jednolitych ram instytucjonalnych 7.3.2. zasada rwnowagi instytucjonalnej 7.3.3. zasada lojalnej wsppracy por. orzeczenia ETS: w sprawie 9/56, Meroni&Co; sprawa 138/79, SA Roquette Freres p. KE; sprawa C-70/88, PE vs KE (tzw. sprawa Chernobyl)

7 padziernika 2010 System instytucjonalny UE, konspekt zaj: I. Rada Europejska przywdztwo polityczne UE, art. 15 TUE 1.1. Charakter prawny, zasady funkcjonowania, kompetencje 1.2. Urzd staego Przewodniczcego Rady Europejskiej II. Rada 2.1. 2.2. 2.3. 2.4.

Charakter prawny, skad, kompetencje i funkcje (art. 16 TUE) Podejmowanie decyzji w Radzie, kompromis z Joaniny COREPER Prezydencja w Radzie 2.4.1. Prezydencja: funkcje i charakter prawny 2.4.2. Charakter prawny Prezydencji w Radzie 2.4.3. Modele Prezydencji (zdecentralizowany, zdecentralizowany, wewntrzny i zewntrzny) 2.4.4. Uwarunkowania prawne i polityczne polskiej Prezydencji w Radzie 2.4.5. Wymiar parlamentarny prezydencji, na przykadzie roli Sejmu i Senatu 2.4.6. Wnioski de lata i de ferenda

III. Parlament Europejski 3.1. Siedziby, organizacja, funkcje i kompetencje PE 3.1.1. PE jako wadza ustawodawcza UE 3.1.2. Organizacja wewntrzna PE, regulamin 3.1.3. Wybory do Parlamentu Europejskiego 3.2. Omudsman Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich 3.2.1. Skargi do Omudsmana 3.2.2. Przykady z praktyki IV. Komisja Europejska 4.1. Charakter prawny, funkcje i kompetencje 4.1.1. Wybr Komisji i status komisarzy 4.1.2. Komisja jako straniczka traktatw 4.1.3. Uprawnienia wykonawcze, zarzdzajce, inicjujce prawo, planistyczne i inne 4.1.4. Procedury komitetowe (Komitologia zmiany po Traktacie z Lizbony) 4.2. Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczestwa 4.3. Europejska Suba Dziaa Zewntrznych 4.4. Inicjatywa obywatelska V. Europejski Bank Centralny oraz Trybuna Obrachunkowy VI. Trybuna Sprawiedliwoci Unii Europejskiej (ETS)

Wykaz literatury podstawowej: J. Barcz (red.) Ustrj Unii Europejskiej, Instytut Wydawniczy EuroPrawo, Warszawa 2010, www.iwep.pl (tom I) lub dwa tomy z ww wydawnictwa poszczeglne tomy, tj.: 1. J. Barcz i M. Grka, System instytucjonalny UE t. III, Warszawa 2010 2. J. Barcz (red.) rda prawa Unii Europejskiej, tom IV; Warszawa 2010 Ksiki do nabycia m.in. na www.iwpe.pl Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, A. Wrbel (red), Tom III w red. D. Kornobis Romanowska, J. acny, Warszawa 2011 (w druku) Wykaz literatury uzupeniajcej: J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, tom I, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Wydanie 3, Warszawa 2006 J. Barcik, A. Wentkowska, Prawo Unii Europejskiej z uwzgldnieniem Traktatu z Lizbony, Warszawa 2008 M. Kenig-Witkowska /red/, Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, Warszawa 2007 M. Herdegen, Prawo europejskie, Warszawa 2006

Materiay pomocnicze do nauki przedmiotu z zakresu podziau kompetencji oraz systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej. Podzia kompetencji pomidzy UE a Pastwa Czonkowskie
Ju od zainaugurowania procesw integracyjnych postanowienia traktatw zaoycielskich dotyczce podziau kompetencji miay charakter oglny i czsto nieprecyzyjny. Raczej oglnikowo charakteryzoway one relacj i zalenoci kompetencji przyznanych w danej dziedzinie Wsplnotom (Unii) i kompetencji, ktre pozostay w gestii pastw lub te byy przez nie dzielone. Dlatego podzia kompetencji na szczeblu unijnym, a do wejcia w ycie TL, charakteryzowa si pewn pynnoci1. Uznanie danego obszaru za kompetencj Wsplnot/Unii czstokro wynikao bardziej z podjcia przez instytucje inicjatyw i dziaa, ni z expressis verbis wyraonej w traktatach podstawy prawnej. Podejmowane w takich wypadkach dziaania mona byo kwestionowa czy to w ramach procesw politycznych czy te ostatecznie przed ETS. Co ciekawe, Trybuna Sprawiedliwoci interweniowa jednak raczej okazjonalnie, co tylko po czci mona wytumaczy tym, e okazji do tych interwencji nie byo zbyt wiele2. Trybuna, jak stwierdza G. de Burca i B. de Witte, nigdy nie zmierza do okrelenia kompletnej doktryny rozdziau uprawnie midzy Wsplnotami (UE) a pastwami czonkowskimi. Zdarzao si jednak, e sd luksemburski wyraa zdecydowane i zoone pogldy doktrynalne zwizane z prawem konstytucyjnym UE, dotyczce na przykad roli i obowizkw sdw krajowych w egzekwowaniu przestrzegania prawa unijnego lub ochrony praw podstawowych3. Rzeczywicie, gdy spojrze na statystyki, to na przeomie stuleci ETS wyda zaledwie kilka wyrokw odnoszcych si do rozdziau kompetencji. Systemy zoone, federalne, do ktrych naley rwnie Unia Europejska, charakteryzuj si podziaem kompetencji na rnych poziomach. Konkretny ju podzia kompetencji jest miarodajny dla podziau wadz. Po prawnym uregulowaniu tej kwestii, problemw dotyczce kompetencji nie rozstrzyga si na zasadzie uznania, lecz w literze prawa4. W tym miejscu naley podkreli, e federalna Unia Europejska nie oznacza jednak pastwowoci federalnej, wrcz przeciwnie. W wyroku dotyczcym Traktatu z Lizbony niemiecki FTK wyranie podkreli t rnic. Zgodnie z duchem demokracji przedstawicielskiej demokracja Unii Europejskiej, ktra jest zbliona do sfederalizowanego modelu pastwa, byaby znaczco przefederalizowana, szczeglnie przez brak rwnoci wyborw. Jest to tylko dlatego do zaakceptowania, poniewa tak dugo jak Unia Europejska nie posiada kompetencji do przyznawania sobie nowych kompetencji (KompetenzKompetenz), a suwerenno pastw czonkowskich jako podmiotw prawa midzynarodowego jest nadal zachowana przez utrzymanie wadzy pastwowej. Gdy spojrze na lizboskie reguy dotyczce podziau i rozgraniczenia kompetencji, Unia nie moe sta si pastwem, w tym rwnie nie moe sta si pastwem federalnym5.
Inn kwesti jest to, e TL owej pynnoci nie wyeliminowa cakowicie, nada jednake zdecydowanie wikszej wyrazistoci podziaowi kompetencji. 2 W ostatnich latach najgoniej byo o wyroku dotyczcym reklamy wyrobw tytoniowych: sprawa C-376/98, Niemcy p. Parlament Europejski i Rada UE, ECR 2000, 1-8419 3 G. de Burca, B. de Witte, The Delimitation of powers between the European Union and its Member States (w:) A. Arnull, D. Wincott (eds.), Accountability and Legitimacy op. cit., s. 192. 4 D. Merten, Subsidiaritt als Verfassungsprinzip (w:) D. Merten. (red.), Die Subsidiaritt Europas, BadenBaden 1993, s. 77 i n. 5 Takie stanowisko zaj niemiecki Federalny Trybuna Konstytucyjny, por. BVerfG, 2 BvE 2/08, Nb. 275 i n., Neue Juristische Wochenschrift 2009, 2267 Lissabon.
1

Rnorodno form federalizmu nie ogranicza si tylko do pastwa federalnego, lecz przejawia si na poziomie zwizku pastw, jakim jest Unia Europejska, w zobowizaniu Unii do poszanowania narodowych tosamoci pastw czonkowskich, cznie z ich pastwowoci i wewntrzn autonomi konstytucyjn6 (art. 6 ust. 3 TUE; precyzyjniej w art. 4 ust. 2 TUE w wersji Traktatu z Lizbony, dalej jako: nowy TUE). Tote adnemu pastwu czonkowskiemu nie moe by narzucona jakakolwiek federalna struktura wewntrzpastwowa7. Zasada kompetencji powierzonych (art. 5 TUE, art. 3 TUE) Pastwa powierzyy UE okrelone kompetencje. UE dziaa tylko w ramach uprawnie przyznanych Traktatem (art. Doktryna kompetencji domniemanych: - now kompetencj mona domniema tylko wtedy, gdy wynika ona z przyznanej ju kompetencji w Traktacie - domniemywa si ja tylko wwczas, gdy jest ona niezbdna do realizacji celw organizacji Kompetencje wyczne UE s to obszary, w ktrych UE moe dziaa i regulowa (czyli pastwa czonkowskie ju nie mog stanowi prawa w tej dziedzinie). Strefa kompetencji wycznych to (art. 3 TFUE): a) unia celna; b) ustanawianie regu konkurencji niezbdnych do funkcjonowania rynku wewntrznego; c) polityka pienina w odniesieniu do Pastw Czonkowskich, ktrych walut jest euro; d) zachowanie morskich zasobw biologicznych w ramach wsplnej polityki rybowstwa; e) wsplna polityka handlowa Kompetencje dzielone gdy kompetencja zostaa przyznana wsplnotom, ale tak dugo jak Unia nie korzysta z tych kompetencji, kompetencje te przysuguj nadal pastwom czonkowskim. Z chwila, gdy UE wyda okrelony akt prawny, pastwo ju nie moe w tej dziedzinie tworzy regulacji (to pole zastrzeone occupied field), jednake gdy UE odstpi od ich wykonywania, to wracaj do pastw czonkowskich (nowo z TL). Kompetencje dzielone midzy Uni a Pastwami Czonkowskimi stosuj si do nastpujcych gwnych dziedzin: a) rynek wewntrzny; b) polityka spoeczna w odniesieniu do aspektw okrelonych w niniejszym Traktacie; c) spjno gospodarcza, spoeczna i terytorialna; d) rolnictwo i rybowstwo, z wyczeniem zachowania morskich zasobw biologicznych; e) rodowisko naturalne; f) ochrona konsumentw; g) transport; h) sieci transeuropejskie; i) energia; j) przestrze wolnoci, bezpieczestwa i sprawiedliwoci; k) wsplne problemy bezpieczestwa w zakresie zdrowia publicznego w odniesieniu do aspektw okrelonych w niniejszym Traktacie. Dodatkowo Unia posiada kompetencje do prowadzenia dziaa majcych na celu wspieranie, koordynowanie lub uzupenianie dziaa Pastw Czonkowskich (art. 6 TFUE). Do dziedzin takich dziaa o wymiarze europejskim nale: a) ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego; b) przemys; c) kultura;
6

Por. R. Badura, Die Kunst der fderalen Form der Bundesstaat in Europa und der europische Fderalismus (w:) Festschrift fr Lerche, Berlin 1993, s. 369 i n. 7 R. Streinz (w:) M. Sachs (Hrsg.), Grundgesetz-Kommentar, C.H. Beck, Mnchen 2009, Art. 23, Nb. 10 i n.

d) turystyka; e) edukacja, ksztacenie zawodowe, modzie i sport; f) ochrona ludnoci; g) wsppraca administracyjna.
Zasada pomocniczoci (subsydiarnoci) i proporcjonalnoci (art. 5 TUE): Artyku 5 TUE (dawny artyku 5 TWE) 1. Granice kompetencji Unii wyznacza zasada przyznania. Wykonywanie tych kompetencji podlega zasadom pomocniczoci i proporcjonalnoci. 2. Zgodnie z zasad przyznania Unia dziaa wycznie w granicach kompetencji przyznanych jej przez Pastwa Czonkowskie w Traktatach do osignicia okrelonych w nich celw. Wszelkie kompetencje nieprzyznane Unii w Traktatach nale do Pastw Czonkowskich. 3. Zgodnie z zasad pomocniczoci, w dziedzinach, ktre nie nale do jej wycznej kompetencji, Unia podejmuje dziaania tylko wwczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego dziaania nie mog zosta osignite w sposb wystarczajcy przez Pastwa Czonkowskie, zarwno na poziomie centralnym, jak i regionalnym oraz lokalnym, i jeli ze wzgldu na rozmiary lub skutki proponowanego dziaania moliwe jest lepsze ich osignicie na poziomie Unii. Instytucje Unii stosuj zasad pomocniczoci zgodnie z Protokoem w sprawie stosowania zasad pomocniczoci i proporcjonalnoci. Parlamenty narodowe czuwaj nad przestrzeganiem zasady pomocniczoci zgodnie z procedur przewidzian w tym Protokole. 4. Zgodnie z zasad proporcjonalnoci zakres i forma dziaania Unii nie wykraczaj poza to, co jest konieczne do osignicia celw Traktatw. Instytucje Unii stosuj zasad proporcjonalnoci zgodnie z Protokoem w sprawie stosowania zasad pomocniczoci i proporcjonalnoci.

Traktat z Lizbony potwierdzi i doprecyzowa stosowanie zasady kompetencji przyznanych (inaczej zasada powierzenia czy te ograniczonej kompetencji szczegowej). Wedug art. 1 ust. 1 nowego TUE pastwa czonkowskie przyznaj Unii Europejskiej (Unii) kompetencje do osignicia ich wsplnych celw. Natomiast Unia dy do osignicia swoich celw waciwymi rodkami odpowiednio do zakresu kompetencji przyznanych jej na mocy Traktatw (art. 3 ust. 6 TUE). Art. 4 ust. 1 oraz art. 5 ust. 2 zd. 2 TUE stwierdzaj, cho czyni to jedynie deklaratywnie i potwierdzaj oczywisto, e wszelkie kompetencje nieprzyznane Unii w Traktatach nale do pastw czonkowskich. Dziki tym zabiegom zasada kompetencji przyznanych (art. 5 ust. 1 zd. 1 TUE) zostaa zdecydowanie wzmocniona. Zgodnie z ni, jak bya o tym mowa, Unia dziaa wycznie w granicach kompetencji przyznanych jej przez pastwa czonkowskie w Traktatach do osignicia okrelonych w nich celw (art. 5 ust. 2 zd. 2 TUE). To ograniczenie kompetencji Unii jest wzmocnione dodatkowo przez postanowienia, zgodnie z ktrymi regulacje i powzite rodki nie mog prowadzi do rozszerzenia zakresu kompetencji8. Federalny Trybuna Konstytucyjny (dalej: FTK) w wyroku w sprawie ratyfikacji Traktatu z Lizbony uzna, e do przestrzegania zasad demokratycznych jest wskazane, by wyranie podkreli zasad kompetencji powierzonych w Traktatach oraz w trakcie jej stosowania i wykadni, w celu otrzymania rwnowagi si politycznych Europy pomidzy pastwami
Por. art. 51 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz. Urz. WE 2000 C 364/1; aktualna wersja Dz. Urz. UE 2007 C 303/1), Karta wedug art. 6 ust. 1 nowego TUE ma tak sam moc prawn, jak Traktaty; art. 6 ust. 2 zd. 2 nowego TUE na temat skutkw przystpienia Unii do EKPCz. Por. rwnie deklaracj nr 18 dotyczca rozgraniczenia kompetencji (Dz. Urz. UE 2008 nr C 115/344).
8

czonkowskimi i Uni, jako przesanki podziau praw zwierzchnich w zwizku pastw (podkrel. aut.)9. Specjalne natomiast znaczenie, jako podstawa prawna aktu, ma art. 352 TFUE (dawny 308 TWE) oraz zwizana z nim doktryna kompetencji domniemanych (ang.: implied power), ktre wynikaj, najoglniej rzecz ujmujc, z funkcji lub celw organizacji. Wraz z zasad effet utile i zasad efektywnoci tworzy reguy pozwalajce na interpretowanie podstaw prawnych UE w kierunku zapewnienia im najwikszej, moliwej w danych warunkach, skutecznoci10. W zwizku z regulacj z art. 352 TFUE w pimiennictwie przyjto, e doktryna implied powers obejmuje dwa rodzaje niepisanych kompetencji UE. S to kompetencje wywiedzione z ju posiadanej kompetencji, jednak w niewystarczajcym stopniu do uzyskania celu traktatowego. W zwizku z tym moliwe jest rozszerzenie istniejcych kompetencji na obszary ssiadujce (tzw. teoria spill over). Jednak to druga grupa wydaje si szczeglnie interesujca ze wzgldu na omawiane tu funkcje wykonawcze. S to kompetencje dodatkowe, ktre rozcigaj istniejce kompetencje na rodki przygotowawcze lub wykonawcze11.

Zasada pomocniczoci
Konstytucjonalizacja zasady pomocniczoci w systemie UE, do ktrej doszo ju w 1992 r., nadaa szczeglnej dynamiki procesom decentralizacyjnym. Z pewnoci przyczynia si do powstania procesu odwrotnego do tego, ktry znany jest z rozdziau kompetencji, czyli ich odpywu z dou w gr (z poziomu pastw na poziom UE). W efekcie mamy do czynienia z procesem odwrotnym przenoszeniem kompetencji z organw UE na rnego rodzaju instytucje regionalne, sieci i inne jednostki organizacyjne. Traktaty naoyy obowizek podejmowania wszelkich decyzji na szczeblu moliwie bliskim obywatelowi. Polityczne i filozoficzne korzenie ideologii pomocniczoci mona znale u Proudhona i Milla. Uzasadnione s take odwoania w tym zakresie do witego Tomasza z Akwinu czy Arystotelesa12. Zasad pomocniczoci odnajdujemy take w spoecznej doktrynie katolickiej. Encyklika Piusa XI Quadragesimo Anno z 1931 r. wypowiadaa si m.in. o dezintegracji ycia spoecznego spowodowanej uzurpowaniem sobie przez pastwa funkcji maych grup spoecznych, takich jak rodzina13. Unia Europejska jest zwizana zasad pomocniczoci w obszarach, ktre nie nale do jej wycznych kompetencji. Wyrane przyporzdkowanie danej materii do kategorii kompetencji wycznych w art. 3 TFUE, gwnie na podstawie doktryny i orzecznictwa ETS, zyskuje w tym wzgldzie na znaczeniu prawnym. Zasada pomocniczoci jest prawnie wica i zostaa sprecyzowana przez rwnie prawnie wicy (wedug art. 311 TUE) protok, dotyczcy stosowania zasady pomocniczoci i proporcjonalnoci, doczony do Traktatu z

BVerfG, 2 BvE 2/08, Nb. 265 = NJW 2009, 2267 Lissabon. A. Wrbel, Komentarz do art. 249 TWE (w:) A. Wrbel (red.) Komentarz do Traktatu ustanawiajcego wsplnot Europejsk, Warszawa 2009, s. 584. 11 D. Knig (w:) R. Schulze, M. Zuleeg (Hrsg.), Europarecht. Handbuch fr die deutsche Rechtspraxis, BadenBaden 2006, s. 86. 12 A. Balicki, Czy Unia Europejska jest federacj?, Rubikon, 2000, nr 3(10), s. 2 i n., a take C. Maldonado, Human rights, solidarity and subsidiarity: essays toward a social ontology, Council for research in values and philosophy, Washington 1997, s. 73. 13 J. Peterson, Subsidiarity: a Definition to suit Any Vision, Parliamentary Affairs, Volume 47, Issue 1, s. 117.
10

Lizbony14. Tre zasady pomocniczoci jest niejasna i wzbudza powane wtpliwoci. Rada Europejska od pocztku zdawaa sobie z tego spraw. Na sesji w Edynburgu w grudniu 1992 r. przyja ona wytyczne dotyczce wykadni tej zasady, ktre nastpnie zostay powtrzone w protokole dotyczcym subsydiarnoci, doczonym do TA. Subsydiarno ma charakter dynamiczny i powinna by interpretowana w wietle celw wyznaczanych przez traktaty stanowice UE. Na KE spoczywa kwalifikowany obowizek uzasadnienia (dawny art. 253 TWE, obecnie 296 TFUE), dlaczego (czy) dane dziaania s konieczne na paszczynie unijnej15.

Zasada lojalnej wsppracy

W zakresie wykonywania prawa UE krajowe wadze wykonawcze s zwizane unijnymi prawami podstawowymi, zasad ekwiwalentnoci i skutecznoci, a obecnie rwnie zasadami opracowywanymi dla wasnej administracji UE (KE i np. zasada dobrej administracji). Obowizuje take, w zakresie stosowania prawa UE, zasada spjnoci w ochronie prawnej wobec wszelkiej wadzy publicznej16. Z kolei zasada lojalnoci peni w unijnym systemie prawnym szczegln rol w organizowaniu wielorakich kontaktw midzy wadzami publicznymi. A. von Bogadandy stwierdza, e mimo wystpujcego czasami zbioru szczegowych regu wsppracy w ramach UE (zwizku jakim jest Unia, niem.: Verbund), relacje wadz musz by wpisane w obowizki uzupeniajce, zapewniajce skuteczno prawa i rozwizujce ew. konflikty. Zasada lojalnoci, ktr ETS okrela jako zasad lojalnej wsppracy, generuje takie obowizki17. Wyroki, w ktrych Trybuna odwouje si do zasady lojalnoci opieray si gwnie na dawnym art. 10 TWE. Z czasem jednak zasada ta zostaa rozszerzona na wszystkie dziaania UE, co obecnie potwierdza art. 4 ust. 3 TUE18. Zasada lojalnoci nadaje ksztat rnorodnym interakcjom midzy organami UE i narodowymi, co dziaa zarwno na korzy budowania jednolitoci, jak rwnie prowadzi do ochrony rnorodnoci systemu UE. Zasada lojalnoci zwizana jest rwnie z wieloma innymi zasadami i reguami, unifikujc w efekcie system, , jak np. wymogi wsppracy sdw, organw cigania przestpstw czy te administracji19. Co wane dla granic wadzy wykonawczej UE, zasada lojalnoci oddziaywuje w dwie strony, unijn i wewntrzn - krajow. Nakada take obowizki na instytucje UE wzgldem pastw czonkowskich, co potwierdza art. 4 ust 3 TUE, ktry przenis na grunt traktatu dorobek orzeczniczy ETS20. Art. 4 ust 3 TUE wskazuje na jej dwa aspekty. Pozytywny polega na tym, e pastwa czonkowskie wzajemnie si szanuj i udzielaj sobie wzajemnego wsparcia w wykonywaniu
Protok dotyczcy stosowania zasady pomocniczoci i proporcjonalnoci, wpierw doczony zosta do Traktatu z Amsterdamu, Dz. Urz. 1997 nr C 340/105, a nastpnie zmieniony i doczony do Traktatu z Lizbony, Dz. Urz. UE 2007 nr C 303/1. 15 Por. na temat znaczenia obowizku uzasadnienia M. Langguth (w:) S. Lenz, K. D. Borchardt (Hrgs.), EU- und EG-Vertrag Kommentar, Munchen 2006, Art. 5 TWE, Nb. 44. 16 Por. orzeczenia ETS w sprawie C-44/93 i C48093 Brasserie du pecheur, ECR 1996, I-1029, ust. 42. 17 Por. orzeczenia ETS w sprawach 230/81 Luksemburg p. Parlamentowi Europejskiemu, ECR 1983, s. 255 ust. 37, w sprawie 2/88 postpowanie karne p. Zwartveld i inni, ECR 1990, I-3365, ust. 17 czy w sprawie C-215/06 Komisja p. Irlandii Zb.Orz. 20078, I-0000, ust. 37. 18 Por. orzeczenie ETS w sprawie C-105/03, Marii Pupino, Zb. Orz. 2005, I-5285, ust. 39. 19 A. von Bogdandy, Podstawowe zasady prawa UE teoria i praktyka, cz. III, EPS nr 10/2009, s. 6. 20 Por. orzeczenie ETS w sprawie 230/81, Luksemburg p. Parlament Europejski, ECR 1983, 255, ust. 37 czy w sprawie Belgia p. Komisji, ECR 2001, I-6076, ust. 94.
14

zada wynikajcych z Traktatw, podejmuj wszelkie rodki oglne lub szczeglne waciwe dla zapewnienia wykonania zobowiza wynikajcych z Traktatw lub aktw instytucji Unii. Negatywny natomiast oznacza, e pastwa powstrzymuj si od podejmowania wszelkich rodkw, ktre mogyby zagraa urzeczywistnieniu celw Unii. Taka formua traktatu wskazuje, e to wanie na organach pastw czonkowskich spoczywa gwny ciar stosowania prawa UE. Maj one obowizek dziaa rwnie wtedy, gdy powinna dziaa UE, lecz z rnych wzgldw jest to niemoliwe. Jednoczenie jednak w orzecznictwie Trybunau wskazano, e lojalno dotyczy take instytucji UE w stosunkach z pastwami czonkowskimi (powinny one zwaszcza respektowa struktury instytucjonalne pastw oraz informowa je odpowiednio wczenie o zamierzonych dziaaniach) oraz instytucji we wzajemnych stosunkach. Zasada lojalnoci nie bya nigdy uznana za bezporednio skuteczn. 21 ETS uznawa moliwo jej bezporedniego stosowania w poczeniu z innymi przepisami traktatowymi.22

Zasada proporcjonalnoci
Zasada proporcjonalnoci jest zasad traktatow (art. 5 TUE) i zasad orzecznicz. Znaczenie zasady proporcjonalnoci jako pierwszy dostrzeg Trybuna Sprawiedliwoci23, ktry uzna j za zasad ogln prawa wsplnotowego ju w latach 80.24. Status traktatowy uzyskaa w Traktacie z Maastricht (art. 3b, ust. 3), a Traktat z Amsterdamu uregulowa dodatkowo kwestie proceduralne zwizane ze stosowaniem tej zasady przez instytucje. Przyjy one posta Protokou w sprawie stosowania zasad subsydiarnoci i proporcjonalnoci, stanowicego zacznik do TWE25. Obecnie jest to nowy protok lizboski doczony do TUE. Jako zasada traktatowa rzdzi ona wykonywaniem kompetencji przyznanych w traktacie przez instytucje UE i jest punktem odniesienia w kontroli sposobu wykonywania tych kompetencji przez instytucje UE. Zasad proporcjonalnoci stosuje si do wszystkich sfer kompetencji unijnej i nie tyle odnosi si j do rozgraniczenia kompetencji UE i pastw czonkowskich, ile raczej do konkretnego rodka. Wymaga si te, aby rodek unijny nie nakada niepotrzebnych ciarw na pastwo czonkowskie lub jednostki26. Zasada ta zakada, e jeli istnieje wybr midzy rodkami, ktre nadaj si do osignicia danego celu, naley wybiera rodki najmniej restrykcyjne. Niedogodnoci wynikajce z ich zastosowania powinny pozostawa w odpowiedniej relacji do urzeczywistnianego celu27. Naley podkreli, e zasada proporcjonalnoci w doktrynie konstytucyjnoprawnej, jest elementem zasady demokratycznego pastwa prawa. Zasada proporcjonalnoci jest zasad jurydyczn,
Zasada lojalnoci w literaturze por. w literaturze m.in. W. Czapliski, Komentarz do art. 10 TWE [w:] A. Wrbel (red.) Traktat ustanawiajcy Wsplnot Europejsk. Komentarz, t. I w red. D. Misik, N. Ptorak, s. 298 i n.; A. Wrbel (red.) Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sdy, Krakw 2005 22 Por. orzeczenia ETS odnoszce si do zasady lojalnoci: 141/78 Francja p. Wielka Brytania, 68/79 Hans Just; 14/83 Von Colson; C-106/89 Marleasing; C-213/ 89 Krlowa p. Sekretarz Stanu ds. Transportu, ex parte Factortame. 23 ETS dokona tego w orzeczeniu z 29 listopada 1956 r. w sprawie Fdration Charbonnire de Belgique p. High Authority, C-8/55, ECR 1954-56, s. 292; jednake przeomow rol w uznaniu proporcjonalnoci jako podstawy do oglnej oceny dziaa Wsplnoty, odegrao orzeczenie ETS z 17 grudnia 1970 r. w sprawie Internationale Handelsgesellschaft GmbH p. Einfuhr- und Vorratstelle fr Getriede und Futtermittel, C-11/70, ECR 1970, s. 1125. 24 T. Tridimas, The General Principles of EC Law, Oxford 1999, s. 94. 25 J. Maliszewska-Nienartowicz, Rozwj zasady proporcjonalnoci w europejskim prawie wsplnotowym, Studia Europejskie 2006, nr 1, s. 5960. 26 Por. szerzej M. Poto, The Principle of Proportionality in Comparative Perspective ,German Law Journal 2008, Nr 9, s. 35 i n., www.germanlawjournal.com/pdfs/Vol08No09/PDF_Vol_08_No_09_835-870.pdf 27 D. Misik, Temporalne skutki orzecze Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci (w:) A. Wrbel (red.) Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sdy, Krakw 2005, s. 206.
21

tzn. moe by powoywana przez jednostk przed sdem, stanowi wzorzec kontroli legalnoci aktw 28.

Cz II: System instytucjonalny Unii Europejskiej

TUE formuuje jednolity katalog instytucji Unii, s to: Parlament Europejski Rada Europejska Rada Komisja Europejska Trybuna Sprawiedliwoci Unii Europejskiej Europejski Bank Centralny Trybuna Obrachunkowy Zasady ustrojowe systemu instytucjonalnego UE: 1. zasada jednolitych ram instytucjonalnych: zostaa rozwinita; w art. 13 ust. 1 TUE stwierdza si, e zasada ta ma na celu propagowanie wartoci Unii, realizacj jej celw, suenie interesom jej i jej obywateli oraz interesom pastw czonkowskich, jak rwnie zapewnienie spjnoci, skutecznoci i cigoci polityk Unii oraz jej dziaa, 2. zasada rwnowagi instytucjonalnej: w myl ktrej kada z instytucji dziaa w granicach uprawnie przyznanych jej na mocy Traktatw, zgodnie z procedurami, na warunkach i w celach w nich okrelonych; art. 13 ust. 2 TUE. Instytucje dziaaj w granicach rwnie warunkw i celw okrelonych w traktatach 3. zasada lojalnej wsppracy midzy instytucjami: wywodzona pierwotnie z orzecznictwa Trybunau Sprawiedliwoci z traktatowej zasady lojalnoci odnoszcej si do pastw czonkowskich, zostaa wyranie sformuowana w art. 13 ust. 2 TUE w zdaniu ostatnim Instytucje lojalnie ze sob wsppracuj

RWNOWAGA INSTYTUCJONALNA Kada instytucja wymieniona w TUE dziaa w zakresie uprawnie w nich przewidzianych zachowanie rwnowagi instytucjonalnej oparte na podziale uprawnie ETS przyczyni si do doprecyzowania tego pojcia charakterystyczne elementy to: GENERALNY ZAKAZ PRZEKAZYWANIA WASNYCH UPRAWNIE INNEJ INSTYTUCJI ETS w sprawie 9/56, Meroni&Co., ZB. Orz. 1958, s. 11 w tym wyroku po raz pierwszy uy terminu rwnowaga wadz, jako cech charakterystyczn struktury W, a potem konsekwentnie uywa pojcia rwnowaga instytucjonalna. W tym
28

J. Maliszewska-Nienartowicz, Zasada proporcjonalnoci w prawie Wsplnot Europejskich, Toru 2007; A. Frckowiak-Adamska, Zasada proporcjonalnoci jako gwarancja swobd rynku wewntrznego Wsplnoty Europejskiej, Warszawa 2009.

wyroku przyj regu zakazu przekazywania wasnych uprawnie innej instytucji;

KONIECZNO BRANIA POD UWAG UPRAWNIE INNYCH INSTYTUCJI W PROCESIE PODEJMOWANIA WASNYCH ZADA

dziaania jednej instytucji nie mog by zagroeniem dla uprawnie innej, szczeglnie dot. to roli PE w ksztatowaniu prawa; sprawa 138/79, SA Roquette Freres v. KE, Zb. Orz. 1980, s. 3333 fakty: R przedstawia projekt rozp. PE do opinii, ale opinii do koca kadencji nie byo i R przyja rozp. z klauzul, e konsultacje byy ETS uzna, e konsultacje to wany czynnik dla rwnowagi instytucjonalnej zamierzonej przez TWE i stanowi rodek dla PE do uczestnictwa w procesie prawotwrczym (odwoywa si te do zasady demokratycznej, e spoeczestwa powinny mie udzia w sprawowaniu wadzy za porednictwem zgromadze przedstawicielskich). Uzna, e pominicie tych konsultacji powoduje niewano aktu oraz e wymg nie zosta speniony tylko poprzez zwrcenie si po opinii, jeli adna opinia przez PE nie zostaa wydana; * sprawa C-70/88, PE vs KE (tzw. sprawa Chernobyl), Zb. Orz. 1990, s. 2042 fakty: przed Maastricht nie byo przepisw uwzgldniajcych PE w procedurze o uniewanienie aktu, a PE wystpi z takim powdztwem o uniewanienie rozp. R wydanego w zwizku z katastrof w elektrowni w Czarnobylu (ustalenie dopuszczalnej dawki napromieniowania ywnoci i paszy) ETS znw powoa si na pojcie rwnowagi instytucjonalnej, ktre oznacza, e kada instytucja musi wykonywa swoje prawa z naleytym uwzgldnieniem praw innych instytucji, co wie si z moliwoci penalizowania ew. narusze. ETS uzna, e cho T nie daj PE tego rodka prawnego, to dopuci tak moliwo w przypadku naruszenia kompetencji PE ze wzgldu na wymg interesu W polegajcy na utrzymaniu rwnowagi instytucjonalnej; nad zachowaniem tej rwnowagi czuwa system ochrony prawa, g. ETS (zadanie: zapewnienie poszanowania prawa w interpretacji prawa W. i stosowaniu jego postanowie w praktyce); Instytucje UE:

1. Rada Europejska (art. 15 TUE oraz 235 i n. TFUE) spotkania na szczycie

Rada Europejska (RE) z praktyki konferencji szefw pastw/rzdw lub rzdw; pierwsze spotkanie Pary, luty 1961 r. Pary 1974 r. prezydent Francji, Valery Giscard d'Estaing zaproponowa utworzenie Rady Europejskiej (3razy do roku) + wczenie do struktury W dopiero w JAE sformalizowane;

Skad i organizacja niekadencyjna instytucja midzyrzdowa Rada Europejska nie jest organem prawodawczym, co nie oznacza, e nie podejmuje wicych decyzji (zwizane jest to z podziaem aktw prawa UE na prawodawcze i nieprawodawcze). RE nadaje UE impuls niezbdny do jej rozwoju i okrela gwne wytyczne jej polityki UE; funkcje o charakterze politycznym; a w traktatach rzeczowy podzia kompetencji midzy Rad a RE

Gdy Rada Europejska wypowiada si w drodze gosowania, to jej przewodniczcy oraz przewodniczcy Komisji nie bior udziau w gosowaniu (art. 235 TFUE). Jednak co do zasady podejmuje si decyzje w oparciu o KONSENSUS W przypadku gosowania kady czonek Rady Europejskiej moe otrzyma penomocnictwo tylko od jednego z pozostaych czonkw. W Traktacie z Lizbony ustanowiono urzd Przewodniczcego Rady Europejskiej, wybieranego na 2,5-ni kadencj. Pocztek 1. kadencji 1.12.2009 r. Kompetencje przewodniczcego Rady Europejskiej obejmuj (art. 16 ust. 6 TUE): przewodniczenie Radzie Europejskiej i prowadzenie jej prac, zapewnienie przygotowania i cigoci prac Rady Europejskiej, we wsppracy przewodniczcym Komisji i na podstawie prac Rady do Spraw Oglnych, wspomaganie osigania spjnoci i konsensusu w Radzie Europejskiej i przedstawianie PE sprawozdania z kadego posiedzenia Rady Europejskiej. Przewodniczcy Rady Europejskiej ma rwnie pewne kompetencje w dziedzinie stosunkw zewntrznych Unii, ma bowiem zapewnia na swoim poziomie oraz w zakresie swojej waciwoci reprezentacj Unii na zewntrz w sprawach WPZiB, przy czym wyranie zastrzeono, e nie moe si to odbywa z uszczerbkiem dla uprawnie wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczestwa.

2. Rada (poprzednio Rada Unii Europejskiej), art.: 16 TUE i art. 237 i n. TFUE
Funkcja koordynacyjna Funkcja prawodawcza Delegacja kompetencji prawodawczych na Komisj Skad Rady Konfiguracje Rady traktat o fuzji z 1965 r. (zastpia Specjaln Rad Ministrw EWWiS, Rad EWG i Rad Euratomu); instytucja prawotwrcza (czasem wraz z PE i KE), ale te kompetencje wykonawcze (ktre moe delegowa KE);

Najistotniejsze reformy z TL dotycz formuy podejmowania decyzji w Radzie wikszoci kwalifikowan (art. 16 ust. 4 i art. 238 ust. 2 TUE) oraz zwikszenia liczby obszarw, w ktrych Rada decyduje wikszoci kwalifikowan. Art. 16 TUE przewiduje, e Rada peni, wsplnie z Parlamentem Europejskim, funkcje prawodawcz i budetow. Peni funkcje okrelania polityki i koordynacji zgodnie z warunkami przewidzianymi w Traktatach. W skad Rady wchodzi jeden przedstawiciel szczebla ministerialnego z kadego Pastwa Czonkowskiego, upowaniony do zacigania zobowiza w imieniu rzdu Pastwa Czonkowskiego, ktre reprezentuje, oraz do wykonywania prawa gosu. O ile Traktaty nie stanowi inaczej, Rada stanowi wikszoci kwalifikowan. Od 1 listopada 2014 roku wikszo kwalifikowan stanowi bdzie co najmniej 55 % czonkw Rady, jednak nie mniej ni pitnastu z nich, reprezentujcych Pastwa Czonkowskie, ktrych czna liczba ludnoci stanowi co najmniej 65 % ludnoci Unii. Mniejszo blokujca musi obejmowa co najmniej czterech czonkw Rady, w przeciwnym razie uznaje si, e wikszo kwalifikowana zostaa osignita.

Postanowienia przejciowe dotyczce definicji wikszoci kwalifikowanej, ktre obowizuj do 31 padziernika 2014 roku, jak rwnie postanowienia, ktre bd obowizywa midzy 1 listopada 2014 roku a 31 marca 2017 roku, okrelone s w Protokole w sprawie postanowie przejciowych. Rada zbiera si na posiedzenia w rnych skadach. Rada do Spraw Oglnych zapewnia spjno prac rnych skadw Rady. Przygotowuje posiedzenia Rady Europejskiej i zapewnia ich cigo, w powizaniu z przewodniczcym Rady Europejskiej i Komisj.
Wszystkie prace Rady s przygotowywane i koordynowane przez Komitet Staych Przedstawicieli (inaczej COREPER nazwa pochodzi od skrtu w jzyku francuskim).

przygotowanie prac Komitet staych przedstawicieli pastw czonkowskich (COREPER) KE ma swoich przedstawicieli w COREPER i grupach roboczych moe wnosi poprawki, ma wpyw na ten etap procesu legislacyjnego (dopki Rada nie podejmie dziaa, KE moe zmieni swj wniosek legislacyjny
W istocie dziaaj dwa komitety COREPER II, zoony ze staych przedstawicieli pastw czonkowskich pracujcych w Brukseli i zajmujcy si sprawami oglnymi, oraz COREPER I, zoony z ich zastpcw, ktry koncentruje si na kwestiach technicznych. Posiedzeniom obu komitetw przewodniczy przedstawiciel tego pastwa czonkowskiego, ktre aktualnie sprawuje przewodnictwo (prezydencj) w Radzie. Prac samego Komitetu przygotowuje okoo 250 komitetw i grup roboczych utworzonych z delegatw pastw czonkowskich. Niektre komitety peni szczegln rol w koordynowaniu i opracowywaniu ekspertyz w danym obszarze tematycznym, jak na przykad Komitet EkonomicznoFinansowy, ktry jest organem doradczym w ramach Unii Gospodarczo-Walutowej, Komitet Polityczny i Bezpieczestwa, ktrego zadaniem jest monitorowanie sytuacji midzynarodowej w zakresie wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa oraz, w ramach zada Rady, sprawowanie politycznej kontroli i wytyczanie kierunkw strategicznych w zakresie zarzdzania kryzysami, czy Komitet Koordynacyjny odpowiedzialny za przygotowanie prac w zakresie wsppracy policyjnej i sdowej w sprawach karnych. Poza funkcjami wskazanymi w TWE, to jest przygotowywaniem prac Rady, w tym projektw przyjmowanych przez ni aktw prawnych, oraz wykonywaniem innych powierzonych przez ni zada, COREPER podejmuje decyzje o charakterze proceduralnym dotyczce midzy innymi odbycia posiedzenia Rady w innym miejscu ni Bruksela czy Luksemburg, upublicznienia obrad Rady, wyboru pisemnej procedury gosowania czy podjcia konsultacji z instytucj lub organem.

Przewodnictwo w Radzie: TL likwiduje rotacyjne, proczne przewodnictwo w Radzie

UE pastw UE. Zmienia sposb przewodniczenia w Radzie UE, ktre wraz z wejciem w ycie Traktatu ma trwa 18 miesicy i by sprawowane wsplnie przez 3 pastwa Hybrydowa posta prezydencji wg TL: podzia rl pomidzy Wysokiego przedstawiciela, przewodniczcego rady Europejskiej i pastw (tercet pastw)

Parlament Europejski (PE): art. 14 TUE oraz 223 i n TFUE

wczeniej: Zgromadzenie Oglne EWWiS, EWG i EWEA 1965 r. poczone w jedno Zgromadzenie; od pocztku samo siebie nazywao Parlamentem Europejskim oficjalnie dopiero w JAE; pocztkowo rola kontroli Wysokiej Wadzy, a od wejcia TWE i TEWEA stopniowo

zwikszay si jego kompetencje, skad i procedury; Siedziby Parlamentu Europejskiego * ponadnarodowy charakter reprezentuj spoeczestwo, a nie parlamenty pastw oraz nawet gdy jakie pastwo wyczone z poszczeglnych dziaa, oni bior udzia w obradach; Funkcje Parlamentu Europejskiego wewntrzorganizacyjna prawodawcza kontrolna budetowa kreacyjna oddziaywania na stosunki zewntrzne Unii Europejskiej wsppracy z parlamentami narodowymi Wybory i liczba posw do Parlamentu Europejskiego, zasady prawa wyborczego do PE: wybory proporcjonalne, powszechne i tajne , okrgi wyborcze i progi wyborcze , dyrektywa o wyborach nr 93/109 , uprawnieni do gosowania. Polska ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego podstawa prawna wyborw akt wyborach bezporednich z 20.9.1976 r.; Status posw do Parlamentu Europejskiego Immunitety posw do Parlamentu Europejskiego i niepoczalno mandatu posa z innymi funkcjami Zasady finansowania partii politycznych na poziomie europejskim. Fundacje polityczne na poziomie europejskim i zasady ich finansowania. Grupy polityczne w PE. Udzia Parlamentu Europejskiego w procedurach stanowienia prawa Najwaniejsze uprawnienia Parlamentu Europejskiego obejmuj: wspudzia w tworzeniu prawa, od TL w tzw. zwykej procedurze prawodawczej. Uprawnienie to dotyczy niektrych dziedzin polityki UE, w wielu pozostaych dziedzin wyczne kompetencje prawodawcze ma Rada uprawnienia budetowe - Parlament zatwierdza corocznie budet i udziela Komisji absolutorium z jego wykonania, razem z Rad uchwala budet. uprawnienia kontrolne - zatwierdzanie skadu Komisji i jej Przewodniczcego, prawo uchwalenia wotum nieufnoci wobec Komisji (wikszoci 2/3 gosw) prawo zadawania pyta Komisarzom , zwyczajowa moliwo zadawania pyta Radzie Wybory do PE (od 1979 roku): Posw do PE wybiera si w pastwach czonkowskich w tajnym, powszechnym i bezporednim gosowaniu. Wymagane jest oparcie systemu wyborczego na zasadzie proporcjonalnoci i takie ksztatowanie okrgw wyborczych, ktre nie naruszy zasady reprezentacji proporcjonalnej. Dopuszczalne jest wprowadzenie klauzuli zaporowej (nie wyszej ni 5% (w Zjednoczonym Krlestwie nie ma progu zaporowego, w Szwecji wynosi on 4%, a w Polsce - 5%) W skad Parlamentu Europejskiego wchodz przedstawiciele obywateli Unii.

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich, art. 228 TFUE

Jest wybierany przez Parlament Europejski, jest uprawniony do przyjmowania od kadego obywatela Unii lub kadej osoby fizycznej bd prawnej majcej miejsce zamieszkania lub

statutow siedzib w Pastwie Czonkowskim skarg, ktre dotycz przypadkw niewaciwego administrowania w dziaaniach instytucji, organw lub jednostek organizacyjnych Unii, z wyczeniem Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej wykonujcego swoje funkcje sdowe. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich bada te skargi i sporzdza sprawozdanie na ich temat. Zgodnie ze swoimi zadaniami Rzecznik Praw Obywatelskich przeprowadza dochodzenia, ktre uwaa za uzasadnione, bd z inicjatywy wasnej, bd na podstawie skarg przedstawionych mu bezporednio lub za porednictwem czonka Parlamentu Europejskiego, chyba e podnoszone fakty s lub byy przedmiotem postpowania sdowego. Gdy Rzecznik Praw Obywatelskich stwierdzi przypadek niewaciwego administrowania, przekazuje spraw do danej instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej, ktra ma trzy miesice, aby poinformowa go o swoim stanowisku.

Komisja Europejska:
to instytucja ponadnarodowa, o charakterze adm., skupiajca kompetencje wykonawcze, ale te ograniczone prawodawcze i quasi-sdownicze (stwierdza naruszenie prawa przez osoby w zakresie prawa konkurencji i ma szeroki wachlarz uprawnie); geneza: z Wysokiej Wadzy EWWiS (wtedy funkcje decyzyjne) EWG i EWEA jako K (wykonawczo-zarzdzajca) traktat o fuzji z 1965 r. wsplna instytucja dla UE; Czuwanie nad stosowaniem postanowie TFUE i TUE , formuowanie zalece i opinii wasne uprawnienia decyzyjne ; uczestniczenie w formuowaniu aktw prawnych Rady i Parlamentu Europejskiego ; wykonywanie uprawnie przyznanych przez Rad Skad i organizacja: 31.10.2004 r. po 1 komisarzu, ale Niemcy, Francja, Wochy, Hiszpania oraz GB po 2, a nowe pastwa po 1 do koca tej kadencji od 1.11.2004 r. po 1 komisarzu TUE z N gdy UE>27 pastw, wtedy liczba powinna by mniejsza ni liczba pastw, co ustali jednomylnie Rada (w drodze rotacji na zasadzie rwnoci, od momentu pierwszej kadencji po rozszerzeniu); Ale Traktat z Lizbony nie realizuje post. Nicei. (wieloetapowy) od 1.11.2004r. (TFUE) Rada w skadzie szefw pastw/rzdw kwalifikowan wikszoci wyznacza przewodniczcego zatwierdzenie przez PE Rada kwalif. wikszoci w porozumieniu z kandydatem przyjmuje list kandydatw na komisarzy (zgodnie z propozycjami pastw) zatwierdzenie przez PE jako cay skad KE nominacja przez Rad (kwalif.);
TRYB POWOANIA

Artyku 17 TUE stanowi, e Komisja wspiera oglny interes Unii i podejmuje w tym celu odpowiednie inicjatywy. Czuwa ona nad stosowaniem Traktatw i rodkw przyjmowanych przez instytucje na ich podstawie. Nadzoruje stosowanie prawa Unii pod kontrol Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej. Wykonuje budet i zarzdza programami. Peni funkcje koordynacyjne, wykonawcze i zarzdzajce, zgodnie z warunkami przewidzianymi w Traktatach. Z wyjtkiem wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa oraz innych przypadkw przewidzianych w Traktatach, zapewnia reprezentacj Unii na zewntrz. Podejmuje inicjatywy w zakresie rocznego i wieloletniego programowania Unii w celu osignicia porozumie midzyinstytucjonalnych. Kadencja Komisji wynosi pi lat.

Czonkowie Komisji s wybierani ze wzgldu na swe oglne kwalifikacje i zaangaowanie w sprawy europejskie spord osb, ktrych niezaleno jest niekwestionowana. Komisja jest cakowicie niezalena w wykonywaniu swoich zada, czonkowie Komisji nie zwracaj si o instrukcje ani ich nie przyjmuj od adnego rzdu, instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej. 4 zasadnicze grupy funkcji: kontrolne; decyzyjne; wykonawcze; w zakresie stosunkw zewntrznych;

Trybuna Sprawiedliwoci Unii Europejskiej (potocznie: Europejski Trybuna

Sprawiedliwoci ETS).
Rola Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci (sdw wsplnotowych) Sd midzynarodowy - sd konstytucyjny - sd administracyjny - sd pracy Rola Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci w ksztatowaniu porzdku prawnego UE Zadania Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci (sdw UE) Wykadnia prawa wsplnotowego Metody wykadni prawa wsplnotowego Kontrola legalnoci dziaa w wietle prawa wsplnotowego Dziaania instytucji UE i dziaania pastw czonkowskich Skady sdziowskie w ETS Status rzecznikw generalnych pierwszy rzecznik generalny Status sdziw Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci i rzecznikw generalnych Utworzenie Sdu Pierwszej Instancji Liczba sdziw i ich status *TS i Sdu) Waciwo Sdu Pierwszej Instancji w I instancji Relacje midzy Sdem Pierwszej Instancji a Trybunaem Sprawiedliwoci UE Utworzenie Sdu do spraw Suby Publicznej Unii Europejskiej

Skad TS W skad Trybunau Sprawiedliwoci wchodzi 27 sdziw i 8 rzecznikw generalnych. Sdziowie i rzecznicy generalni s mianowani za wsplnym porozumieniem przez rzdy Pastw Czonkowskich na okres szeciu lat, a ich mandat jest odnawialny. S oni wybierani spord osb o niekwestionowanej niezalenoci i majcych wymagane w ich pastwach kwalifikacje do zajmowania najwyszych stanowisk sdowych, lub s prawnikami o uznanych kompetencjach. Sdziowie Trybunau wybieraj spord siebie prezesa Trybunau na okres trzech lat. Jego mandat jest odnawialny. Prezes kieruje pracami i administracj Trybunau, a take przewodniczy posiedzeniom i obradom w najwikszych skadach orzekajcych. Rzecznicy generalni wspomagaj Trybuna. Ich zadaniem jest przedstawianie, w sposb cakowicie bezstronny i niezaleny, opinii prawnej, okrelanej jako opinia rzecznika generalnego w sprawach, ktre zostan im przydzielone. Sd: skad Sdu (dawniej: Sdu Pierwszej Instancji) W skad Sdu wchodzi co najmniej jeden sdzia z kadego pastwa czonkowskiego (od 2007 r. 27 sdziw). Sdziowie mianowani s za wsplnym porozumieniem przez rzdy pastw czonkowskich na okres szeciu lat, a ich mandat jest odnawialny. Sdziowie wybieraj

spord siebie na okres trzech lat prezesa. Mianuj take sekretarza na szecioletni kadencj. Sdziowie peni swoje funkcje przy zachowaniu cakowitej bezstronnoci i niezalenoci. W przeciwiestwie do Trybunau Sprawiedliwoci w Sdzie nie ma staych rzecznikw generalnych. Rol t moe w wyjtkowych przypadkach peni jeden z sdziw. Kompetencje TS: orzeka o legalnoci aktw prawnych wydawanych przez inne organy UE oraz ich zgodnoci z Traktatami, akty prawne wydane przez organy UE mog by zaskarane, jeli zostay wydane mimo braku kompetencji do ich wydania, naruszaj istotne wymogi proceduralne, a take w przypadku bezczynnoci organu (braku decyzji) naruszajcej postanowienia Traktatu, naduycia prawa swobodnej oceny. Trybuna ponadto rozstrzyga spory kompetencyjne midzy organami UE. dokonuje obowizujcej wykadni aktw prawnych, Trybuna Sprawiedliwoci zapewnia jednolit wykadni prawa wsplnotowego przez wydawanie na wniosek sdu pastwa czonkowskiego orzecze wstpnych. W przypadku wtpliwoci interpretacyjnych sd krajowy moe zwrci si do Trybunau Sprawiedliwoci z wnioskiem o dokonanie interpretacji prawa wsplnotowego. Jeeli problem interpretacyjny pojawia si w sprawie toczcej si przed sdem krajowym, od rozstrzygnicia ktrego nie przewidziano odwoania w prawie krajowym, organ ten ma obowizek wystpi do Trybunau o wydanie orzeczenia wstpnego (szerzej por. dalszy cig rozwaa).

Kompetencje Sdu (ex SPI) Sd jest waciwy do rozpoznawania: * skarg bezporednich wniesionych przez osoby fizyczne lub prawne przeciwko aktom prawnym instytucji UE (ktrych s one adresatami lub ktre dotycz ich bezporednio i indywidualnie) lub przeciwko zaniechaniu dziaania przez te instytucje. Moe to by na przykad skarga przedsibiorstwa na decyzj Komisji nakadajc na nie grzywn (prawo konkurencji); * skarg wniesionych przez pastwa czonkowskie przeciwko Komisji; * skarg wniesionych przez pastwa czonkowskie przeciwko Radzie, dotyczcych aktw z dziedziny pomocy pastwa, handlowych rodkw ochronnych (dumping) oraz aktw, za pomoc ktrych korzysta ona z uprawnie wykonawczych; * skarg o odszkodowanie za szkody wyrzdzone przez instytucje UE lub ich pracownikw; * skarg dotyczcych umw zawartych przez UE, w ktrych waciwo Sdu zostaa wyranie okrelona; * skarg z zakresu wsplnotowych znakw towarowych. Od orzecze wydanych przez Sd przysuguje ograniczone do kwestii prawnych odwoanie do Trybunau Sprawiedliwoci w terminie 2 miesicy. Sd do spraw Suby Publicznej: skada si z 7 sdziw, mianowanych przez Rad na
okres szeciu lat (z moliwoci ponownego mianowania) po wezwaniu do przedstawiania kandydatur i zasigniciu opinii siedmiu osobistoci wybranych spord byych czonkw TS i S oraz prawnikw o uznanej kompetencji. Przy mianowaniu sdziw Rada czuwa nad zapewnieniem zrwnowaonego skadu Sdu w odniesieniu do obywateli pastw czonkowskich pochodzcych z moliwie najszerszego obszaru geograficznego oraz w odniesieniu do reprezentowanych krajowych systemw sdowniczych.