Faluche francuska czapka studencka jej historia, rozszyfrowanie i analiza fenomenu Guy Daniel, przyczynek do Doktoratu z Medycyny, Lille,

le, 1990

Czapka Wielkiego Mistrza Faluche na Wydziale Lekarskim w Caen zrdo faluche.caen.fr

Tumaczenie: Tadeusz Hessel 28.06.2011

www.czapkastudencka.pl

W dawnych czasach bya noszona z dum przez wszystkich studentw medycyny (nazywanych we Francji Karabinami przyp. Tum.) jak i powszechnie przez innych akw. Przez ten prosty symbol manifestowano fakt uczestnictwa w pewnym okresie ycia. Jednake wraz z upywem czasu, faluche, pochodzca od beretu studenckiego z Bolonii, bya coraz mniej popularna. Ten upadek by zwizany z liberalizacj obyczajw i zanikiem tradycyjnych wartoci. Jednake pomimo tego chwilowego kryzysu kult Faluche by utrzymywany przez garstk studentw przypominajcy momentami wrcz sekt. To wanie studenci medycyny, farmacji i prawa przechowali t tradycj w latach dla niej trudnych. dzi, Faluche, niczym feniks z popiow odrodzia si i znw goci na gowach wielu akw. Moja praca bdzie prbowa przypomnie histori tej czapki studenckiej, znaczenia jej wielu przypinek i tasiemek (rnokolorowe tasiemki naszywa si na czapk, jak i dlaczego zostanie dalej wytumaczone w pracy przyp. Tum.). PREAMBUA Po wielu latach spdzonych na Wydziale Lekarskim w Lille, oto nadszed czas napisania pracy doktorskiej potrzebnej do otrzymania pastwowego tytuu Doktora Medycyny. Pisz j jako byy czonek Rady Wydziau Lekarskiego Uniwersytetu Lille 2, Rady PrawoMedycyna Lille 2, administracji CROUS w Lille (organu pastwowego zarzdzajcego stypendiami socjalnymi, akademikami i dotowanymi stowkami studenckimi we Francji tzw Rady Regionalne na Rzecz Szkolnictwa i Uniwersytetw przyp. Tum.), Wiceprzewodniczcy w 1977 i w 1978 Wydziaowej Rady Samorzdu Studentw. W 1980 i w 1981 ju przewodniczcy. W 1981 Gwny Sekretarz Narodowego Zwizku Francuskich Studentw Medycyny ANEMF. Ta oto osoba chciaaby obroni temat pracy doktorskiej dotyczcej ycia studenckiego na medycynie. Po odbyciu dwch lat suby temu folklorowi zostaem zachcony do rozszerzenia i udoskonalenia tego tematu. Nasz Dziekan Honoris Causa Profesor Fourrier, spontanicznie zgodzi si przewodniczy Jury. Podzikowania: Moim DziadkomNie byo dane Wam zobaczy mojej pracy, ale na pewno bylibycie z niej dumni... Dla moich rodzicw: Zawsze wspieralicie mnie w trakcie moich studiw. Ta oto praca wyraa moje gbokie przywizanie do Was i moj synowsk wdziczno. Dla mojej siostry, dla mojego szwagra. Dla mojej chrzenicy w dowd wdzicznoci. Dla Alana, Jana Marka i Marka. Bylicie moimi poprzednikami w Samorzdzie Studentw. Dla Henryka-Jakuba, Piotra i Filipa. Poznalimy si dziaajc na poziomie narodowym. Dla Patryka moje wsplnika w czapkowej przygodzie. Dla Eryka

Dla wszystkich samorzdowcw studenckich jakich spotkaem na poziomie lokalnym i narodowym. Samorzd Studencki sta si dla mnie czym w rodzaju drugiej rodziny. Dla wszystkich przeszych, obecnych i przyszych faluszardw (tzn francuskich studentw noszcych czapk mona to ze swad przetumaczy na nasze polskie okrelenie czapkowcy - przyp. Tum.). Dla caego personelu pracujcego w Samorzdzie Studenckim nikogo nie wyrniam przed szereg, eby podzikowa Wam wszystkim naraz (od tumacza dlaczego personelu? C, Samorzdy Studenckie we Francji prowadz bary, sprzedaj skrypty, gadety, czapki studenckie, zbiory egzaminw z poprzednich latach, prowadz punkty ksero, etc z tych zyskw finansuj potem zawody sportowe, weekendy integracyjne, wyjazdy na narty, imprezy...to ogromna machina z przeogromnym wpywem na ycie studentw, przynajmniej na medycynie przyp. Tum.). Wytrzymalicie wszystkie moje humory. Znalazem w Was wspaniaych i powiconych sprawie wsppracownikw. Mojemu mistrzowi i recenzentowi pracy: Panu Profesorowi Andrzejowi Fourrierowi: profesor chorb zakanych dawnemu Ordynator Oddziau Chorb Zakanych i Pasoytniczych Wieku Dorosego Centrum Szpitalne Tourcoing Szpitala Uniwersyteckiego w Lille Dziekanowi Honoris Causa Wydziau Lekarskiego w Lille Posiadaczowi nastpujcych orderw: Croix de Guerre (Krzy Wojny - 1939-1945) Medal militarny Krzy Kombatanta Przewodniczcy Orderu Palm Akademickich (Order ustanowiony jeszcze przez Napoleona przyp. Tum.) Przewodniczcy regionalnego francuskiego SANEPIDU w Lille Nasze relacje czsto byy oficjalne bo nastpoway pomidzy mn jako Przewodniczcym Samorzdu reprezentujcym studentw wobec Wydziau jako takiego. Profesor Fourriera zawsze mia czas wysucha problemw studentw i szuka sprawiedliwych rozwiza tyche spraw. Std moja ogromna wdziczno. CZONKOM JURY Profesorowi Bernadowi DEVULDEROWI Dziekanowi Wydziau Lekarskiego w LILLE Ordynatorowi Oddziau Chorb Wewntrznych w Szpitalu Uniwersyteckim w Lille czonkowi francuskiej PAN (Akademii Medycyny we Francji przyp. Tum.) czonkowi Komitetu Orderu Palm Akademickich Studenci widzieli w Panu pioniera, bdcego zawsze 10 lat przed istniejcymi przepisami. Lata pracy lekarza praktyka uczyniy z Pana osob bronic dziedzictwo i folklor studencki. Prosz potraktowa t prac jako rodzaj mojej wdzicznoci.

ROZDZIA 1: STUDENCI WYMYLAJ SOBIE SWOJ WASN CZAPK

Powszechny Zwizek Studentw w Montpellier w 1890, pracujcy nad organizacj uroczystoci z okazji 600lecie tego Uniwersytetu. Obraz pochodzi z 1891-1892, zrdo: faluche.net

Historia faluche jest bardzo prosta, jeeli umiecimy j we waciwym kontekcie. W przeciwiestwie do obiegowych opinii, faluche nie powstaa na pocztku XX wieku ani nie zostaa przywieziona z Wenecji. W 1884 powstao we Francji prawo kodyfikujce zwizki zawodowe i stowarzyszenia. wiat studencki zacz myle nad formami zrzeszenia si w majestacie prawa. Po artykule gazety Le Cri du Peuple stwierdzajcym, e student spenia si jedynie w nieprzyzwoitoci pawiana, przytwierdzonej na gupocie nosoroca wybuchy gwatowne demonstracje przed siedzib teje gazety. Uwidocznia si wtedy potrzeba stworzenia organizacji ktra chroniaby dobre imi studentw i bronia ich na forum publicznym. Tak powstaje lAssociation Gnrale des Etudiants - AGE (tzn Powszechny Zwizek Studentw przyp. Tum.). Paru studentw medycyny tworzy zalek teje organizacji. Przewodniczy im najpierw BOUREAU medyk, potem DELCAMBRE student nauk cisych. W momencie tworzenia si tak wielkiego przedsiwzicia czcego wszystkich studentw francuskich przypominaj sobie oni o solidarnoci akw w redniowieczu. AGE w tym czasie dostaje patronat rektora Gerarda. Profesor Lavsisse zostaje honorowym przewodniczcym. Od samego pocztku nawizuj si kontakty midzynarodowe. 12 czerwca 1888, francuscy studenci udaj si na uroczystoci z okazji 800lecia Uniwersytetu w Bolonii. Byo to najwiksze spotkanie strojw i czapek studenckich na wiecie. Francuzi sprawiali wraenie ubogich kuzynw Europy akw - ubrani jedynie w szare odzienia, do ktrych doczepiano tylko kokard z guziczkiem i tasiemk w kolorach miasta. Delegacja francuska oczywicie wyczua brak polotu w swoich strojach, dlatego je porzucili i zaadoptowali beret studencki z Bolonii jako swoj czapk studenck i przywieli j ze sob do Parya (dla mnie bd autora acy we Woszech nosz goliardy, a Francuzi po prostu uyli tradycyjny beret noszony w okolicach Bolonii, nie ichniejsz czapk studenck przyp. Tum). 25 czerwca owa delegacja wraca do Parya na Gare de Lyon. Jest tam obecny komitet powitalny, przed ktrym medyk E. Corbin wygasza tyrad na temat owocw owej podry. Tak oto powstaa Faluche. Studenci masywnie uczestniczyli w oficjalnym yciu uniwersytetu we Francji jak i reprezentujc go zagranic. Maszerowali pod sztandarem AGE. W sierpniu 1889 uczestnicz w inauguracji nowej Sorbony. Paryanie udaj si na zaproszenie kolegw z Montpellier na obchody 600lecia tamtejszej uczelni. Te uroczystoci odbywaj si od 22 do 25 maja 1890, pod patronatem M. Carnot, prezydenta Republiki Francuskiej. Ofiarowywuje on Przewodniczcemu AGE w Montpellier, Guyowi sztandar organizacji. Tene przekazuje go nastpnie pocztowi sztandarowemu AGEM na czele ktrego stoi Plancard. 26 maja, studenci z Montpellier zapraszaj akw z caej Francji i Europy na bankiet na play w Palavas a potem na wycieczk do Aigues-Mortes .

Podczas odcumowywania statkw, student medycyny M. Zalesky uwiecznia scen na ktrej wida akw z Montpellier noszcych faluche. Ta faluche ma zaszewki w poprzek w przeciwiestwie do innych faluche, ktre tradycjnie s ich pozbawione.

Odpynicie statkw z Palavas do Aigues Mortes spontaniczne zdjcie M. Zalesky'iego studenta medycyny. Zdjcie wydane w ksice okolicznociowej z okazji 600lecia Uniwersytetu w Montpellier H. Ronzaud str. - Bibliothque Nationale. Wydaj si wic, e studenci z Montpellier bardzo szybko przyjli zwyczaj noszenia faluche tak jaka znamy dzisiaj. Wszyscy studenci w tamtych czasach nosz ogromne faluche, ktrych gra jest pozbawiona przypinek i tasiemek.

Rozdzia II: Faluche i jej przypinki.

Zdjcie u gry: rne przypinki. Zdjcie dolne: forma do odlewania tyche przypinek.

Faluche to oczywicie czapka studencka we Francji, ale istniej tak naprawd dwie faluche jedna, bezaszewkowa, wsplna dla wszystkich (tzw. Faluche, model z Lille przyp. Tum) i druga ktra ma zaszewki unikatowa dla Montpellier (tu autor si myli istnieje jeszcze faluche z Marsylii, przypominajca ogromny nalenik na wymarciu jak i faluche ze Strasburga, ktra ma szlufki na otoku przyp. Tum.). Wielu czapkarzy wyrabia to oto nakrycie gowy, ale faluche z Montpellier ma tylko jednego producenta Zakad Groffa. Przestudiujemy sposoby wytwarzania faluche przez rnych rzemielnikw, aeby znale faluche najbardziej dostosowan do statutu jak i budetu studenta. Tak wic Zakad Groffa dostarcza faluche studentom w Montpellier. Taka czapka posiada dwie, podwjne, prostopade tasiemko-zaszewki. S one w kolorze wydziaowym. Dlatego ta faluche jest droga, bo produkcja wymaga duo pracy ze strony rzemielnika jak i solidnego zapasu materiaw. Zakad Legrand, krawca w Tours, zaopatruje przede wszystkim medykw i farmaceutw z Tours jak i medykw z Reims. Studenci z Clermont, Limoges i Tuluzy korzystaj z usug miejscowych szwaczek. Charakterystyka wszystkich wymienionych tutaj produktw jest podobna. Maj one podobne wady, tzn faluche nie jest wykonana z podwjnego materiau, co utrudnia zaoenie ogrdka, kolorowy otok nie jest wzmocniony paskiem ani skr. Zakad Balla w Strasburgu wykonuje wikszo faluche dla tamtejszych akw. Jest ona podwjna, a otok jest czarny i wzmocniony paskiem z juty. Dla podtrzymania kolorowej tamy w kolorze wydziaowym dookoa otoku zostao umieszczonych kilka szlufek. Zakad paryskiego krawca Texiera wykonuje najwiksze faluche. Kapelusznik Jan w Roubaix take produkuje faluche maj one 50 cm szerokoci, podwjny materia, a otok od dwch lat jest wzmacniany plastikiem. Otok jest take pokryty od wewntrz skr, syntetyczn lub naturaln. Tene zakad ma najciekawsza ofert dziki zmechanizowanej produkcji cena jest bardzo atrakcyjna. Nie ma problemw ze stworzeniem ogrdka, a do otoku atwo przytwierdza si tam wydziaow. Skra wewntrz idealnie chroni przed potem i szybkim zniszczeniem przypinek na otoku. Ostatni punkt ktre porusz to wysoko otoku wzrosa ona na przestrzeni czasu z 22 do 32 mm. Rnie potem wyglda na nim tasiemka wydziaowa, bo dostpne s tylko szerokoci 22 lub 36 mm. Idealna faluche powinna mie podwjne dno, 50 cm szerokoci, otok 37 cm wysokoci, wzmocniony tam z celulozy obity prawdziw skr. Daje to takiej czapce pikny wygld na oficjalne wystpienia uniwersyteckie jak i gwarantuje dugi czas uywania.

Faluche z Montpellier zakad czapkarski Groffa. Pochodzenie przypinek na faluche jest trudne do ustalenia. Pomimo tego, e pytano o to samych ich producentw, to nie znali oni odpowiedzi. Sami nie wiedzieli te, skd si wziy okrelone symbole i kto o nich tak zadecydowa. Czy kto kiedy wybiera jak adn przypink i zamawia j hurtem? Moe dlatego, e w tamtym czasach wyrb matrycy by tani bo istnia duy popyt na tego typu akcesoria (jedn z hipotez pochodzenia przypinek, najbardziej prawdopodobn, jest napyw studentw-onierzy na uniwersytety po I wojnie wiatowej przynieli oni ze sob oznaczania na czapce iloci lat studiw, wydziaw ... - przyp. Tum). Wiele rnych zakadw rzemielniczych wykonywao te pinsy w przeszoci. W tej chwili istniej dwa typy produkcji jeden to zwyke plastikowe przypinki, inni produkuj wzory z matryc. Zakad Delande na bulwarze St-Michel w Paryu wyprodukowa znaki wydziaowe dla klienta z Bordeaux w latach 40tych. Byy to znaki emaliowane na pinie. Znaleziono 4

rne znaczki: trupi czaszk medykw, palm farmaceutw, retort i balon dla kierunkw cisych, wag dla prawnikw. S one przedstawione na zaczonej ilustracji.

Zakad Mourgeon w Paryu wytwarza przypinki dla francuskiej czapki studenckiej od 1925. W tej chwili jest to jedyna firma specjalizujca si w tyche wyrobach (w tym momencie wydaje mi si to nieprawd, Mourgeon chyba ju nie istnieje, za to w Paryu jest tzw. babcia Mouremble ktra podobno ma najlepszej jakoci wyroby za tym idzie ich cena, wikszo czapek dokonuje zakupw w Lyoskiej firmie Folygraphie - przyp. Tum.). Te przypinki s wykonywane przez estampa (odlew w otwartych formach przyp. Tum.). Produkcja zaczyna si poprzez wygrawerowanie matrycy stworzonej przez zagbienie nazywane ktem . Otrzymany produkt jest utwardzany przez moczenie. Tworzone jest nastpnie narzdzie do usuwania niepotrzebnych fragmentw z odlewu. Trzeba po prostu usun niepotrzebne brzegi. Wsy s dodawane przez lutowanie, nastpnie dziki kpieli w kwasie nadaje si przypince jej byszczcy aspekt. Niektre przypinki s srebrzone przez elektroliz. Nabieraj patyny poprzez upyw czasu.

Rozdzia III: Statut faluche

Rozkad tasiemek, herbw na faluche i pinsw na otoku na faluche farmaceutycznej z Marsylii.

Statut faluche jest dzi najwaniejszym dokumentem okrelajcym cay francuski ruch czapkowy, aktualizowanym co roku. Wedug encyklopedii Larousse statut jest zbiorem praw i regulaminw ktre okrelaj specyficzny temat. Na pocztku przekazywano ten zbir tradycji ustnie, dopiero pzniej go spisano. Podobnie w zamierzchych czasach nic takiego nie istniao tak twierdz nasi Nauczyciele Akademiccy i Absolwenci. Z ich relacji wyania si tylko par gwnych zasad takich jak kolor otoku w zalenoci od wydziau, istnienie znakw oznaczajcych uniwersytet pochodzenia jak i uywanie gwiazdek okrelajcych rok studiw. Jeli chodzi o reszt, Prof Depreux precyzuje student stara si zapeni powierzchni aksamitu na czapce bez przestrzegania jakiego specjalnego statutu. Pierwsze wzmianki o statucie pojawiaj si w latach 60tych. Chodzi tu o zasady spisane w Lille i Tuluzie. Od razu nastpuje zderzenie ze stronnictwem ktre chce dalej przekazywa ustnie cao tradycji i zwyczajw dotyczcych faluche.

Faluche francuskiej Wyszej Szkoy Handlowej.

Mno si take inne statuty Lyoski, Strasburski. adne zapiski z Montpellier nie przetrway do naszych czasw, najprawdopodobniej przez to, e faluche z Montpellier jest tak wyjtkowa i bya produkowana tylko przez jeden zakad. Wyej wspomniane statuty s zaopatrzone w aneksy ktre gwarantuj dobre zrozumienie zawartych w nich praw i prawidowe ich przestrzeganie. Statut z Tuluzy pojawi si w formie artykuu w Midi Etudiant 03/1966, organie informacji i integracji Zwizku Studenckiego z Tuluzy. Tene statut jest mocno zainspirowany form prawa francuskiego zawiera zalecenia oglne i szczegowe, jest zorganizowany w przepisy. Statut z Lille jest niekompletnym dokumentem, stworzonym na podstawie danych zebranych u Pana Mirou, tamtejszego sprzedawcy faluche. Na teje podstawie pojawi si artyku w Medecine information Lille - czasopimie Samorzdu Studentw Wydziau Lekarskiego w Lille wydanym z okazji inauguracji roku akademickiego 1975-1976. Nie ma on charakteru prawnego, jego struktura wci kadzie nacisk na ustny przekaz tradycji studenckich bez precyzyjnych zasad. Bardzo wana uwaga aden z obydwch statutw nie okrela dokadnie pooenia przypinek na czapce ani na jej otoku. Nie ma do niego doczonego adnego schematu rozmieszczania tyche. Co do rnic midzy tymi dwoma statutami: Statut z Tuluzy podaje list rnych szk wyszych albo wydziaw gdzie faluche powinna by noszona. Okrela zatem kolory otoku wydziaowego, kademu wydziaowi wyznacza osoby lub prawie osobny symbol. Wyranie wyodrbnia sektor studentw sektora zdrowotnego przyznajc mu otok z aksamitu, za pozostaym otok z satyny. W Lille nie ma takiego zapisu, do lat 80tych u medykw otok z satyny i aksamitu wspistniej obok siebie. W Lille pojawia si pewna specyfika specjalna dodatkowa tasiemka do odrniania studentw uniwersytetw pastwowych od Uniwersytetu Katolickiego w Lille. Dla Wydziaw Pastwowych jest amarantowa, dla Katolickiego jest biaa. Ten podzia przyj si pniej na terenie caego kraju. Ciekawy szczeg Uniwersytet Katolicki w Lille to jedyny katolicki orodek we Francji ktry posiada Wydzia Lekarski. W Tuluzie jest przyjte uywanie herbu miasta uniwersyteckiego z materiau. W Lille za to preferuje si metalowe przypinki. Najwiksza rnica midzy dwoma statutami to to, e w Lille tylko wybrani w walnych wyborach czonkowie Samorzdw maj prawo do dodatkowej tasiemki. Tuluzanie przyznaj takie prawo wszystkim osobom wsppracujcym stale z samorzdem. Tutaj maa ciekawostka organizatorzy Balu Medycyny w Lille co roku wybieraj sobie co roku tasiemki w rnych kolorach by okreli swoj przynaleno do rnych struktur organizujcych t imprez. Przed dalszym kontynuowaniem niniejszego referatu musimy zwrci uwag na par osobliwoci. Montpellier i Wydzia Lekarski UK w Lille daje uywaj satynowego otoku dla dyscyplin medycznych.

Statut faluche z Parya z 1966 okrela symbol wydziaw nauk cisych jako retort z balonem. Najciekawszym artykuem o faluche ktre pojawiy w Santardzie (czasopimie studentw Wojskowej Akademii Medycznej w Lyonie) jest artyku w numerze 16 z 1981. Zawiera on schematyczny rysunek czapki studenckiej. Zauwamy dwa istotne elementy nie precyzuje on dokadnych miejsc na przypinki na otoku. Istnieje za to niebieskoczerwona tasiemka umieszczona z tyu czapki. S to kolory Lyonu, noszone przez dugi czas w ten sposb przez studentw w Lyonie.

Schemat rozmieszczenia rzeczy na faluche. W 1976 nastpuje zwrot w historii Statutw faluche. Synteza nastpia 8 marca 1976. Dlaczego powstaa potrzeba stworzenia syntezy tyche? Podczas jakiego zebrania? Ktrzy acy to zrobili? C, na wikszo z tych pyta nie ma dokadniej odpowiedzi. Tene statut rozprzestrzeni si na ca Francj i zaadoptowano go praktycznie wszdzie. Dlaczego? Bo osoby zwizane z faluche, czy to z medycyny, farmacji albo stomatologii byy osobami dziaajcymi w oglnonarodowych zrzeszaniach studentw. Tene synny statut jest mocno zainspirowany modelem tuluskim i omija temat faluche z Montpellier. Nastpuje tutaj ju rozrnienie midzy otokami medykw i nie medykw. Dodatkowa tasiemka dla pierwszego roku traci kolor amarantowy i staje si niebieska.

Uniwersytet Katolicki w Lille otrzymuje tasiemk czerwono-bia tak jak uywa si w Tuluzie, ale te odgrne zalecenia nigdy nie zostaj wcielone w ycie. Studenci medycyny przyjmuj kaduceusza za swj symbol. Trupia czaszka staje si symbolem pierwszego roku wsplnego dla przyszych medykw i lekarzy-dentystw. Rewolucja w przypadku tego statutu to przyjcie rnych tasiemek. Tene statut okrela rne strony czapki stron oficjaln i osobist. Strona osobista otrzymuje tasiemki prowincji i miasta pochodzenia. Strona oficjalna otrzymuje tasiemk lokalnego samorzdu, tasiemk trjkolorow kiedy student dziaa na poziomie krajowym (tzn w kolorze francuskiej flagi narodowej przyp. Tum.) i t tasiemk dla czonkw Samorzdowych Rad Wydziaowych i Uniwersyteckich. Ta ostania tasiemka bya bezporednio zwizana z reformami edukacji po niedawnych wydarzeniach 1968 roku. Tene statut nie precyzuje daty powstania faluche, odwoujc si do mglistego okrelenia 60 lat teamu. Powtarza zatem te same bedne dane ze statutw wydrukowanych zaledwie dziesi lat temu.

Przypinki wydziaowe wraz z fragmentami tasiemek z otokw. Nadcodzi rok 1986 i w Tuluzie rodzi si kolejna, ulepszona wersja statutu. Tame w ostatecznie zostaje sprecyzowana data powstania faluche. Pojawia si take w statucie pojcie Wielkiego Mistrza francuskiej czapki studenckiej, ktry ma by gwarantem utrzymania tradycji na swoim wydziale jak i ma prawo przyznawania pewnych przypinek. Po raz pierwszy statut od razu chce by uznawany z oglnonarodowy i bierze pod uwag

specyfik faluche z Montpellier. W 1988, odbywaj si obchody 100lecia faluche zainicjowane przez akw z Lille. Statut z 1986 jest zbyt nowy i nie do koca si przyjmuje nie trafia do wszystkich miast w tym do samego Lille...std redakcja nowego statutu miaa zawiera ju wicej elementw zasad z rnych orodkw akademickich. Zbiera on razem rne zarzdzenia z Tuluzy dotyczce tasiemek wydziaowych i adoptuje rozporzdzenie z Lille dotyczce Uniwersytetw Katolickich. Daje kademu czonkowi Samorzdu specjaln tasiemk. Z powodu prostoty odczytywania znacze na czapkach, przyj si on dzi jako model obowizujcy. Od 1988 faluche zaczyna odywa. Wiele instytucji ktre do tej pory jej nie miay, zaczynaj si upomina o prawo do jej noszenia dotyczy to np. Uniwersyteckich Instytutw Technologicznych moe to sta si w Lille 23 czerwca 1990 podczas Narodowego Konwentu Faluche w Lille. Przeanalizujemy take wiele symbolw uywanych na faluche. Bd porusza nie tylko te, ktrych maj rne znaczenia w zalenoci od statutu. Matura jest symbolizowana przez literk. Matury tradycyjne s symbolizowane przez litery phi i epsilon, odpowiednio matura filozoficzna (A) i matematyczna podstawowa (C). Matura z nauk dowiadczalnych (D) to obydwie literki wspomniane wczeniej. Inne matury s oznaczane przez majusku o wysokoci 18 mm. Od tego roku, po maturze B przypina si liter Beta. Symbole wydziaowe przeszy ma ewolucj. Farmacja zawsze miaa jako swj znak kielich Higiei, a stomatologia zb trzonowy. Medycyna miaa za to trupi czaszk z dwoma skrzyowanymi komi (czyli taki sam jak znak, jaki miaa w midzywojniu np medycyna w Brukseli...i w Krakowie na UJ przyp. Tum). Dopiero w 1976 zaadaptowano kaduceusza jako symbol dyscyplin sub zdrowotnych. Nauki cise miay skrzyowane palmy przekrelone liciem laurowym albo retort poczon z balonem. W kocowym rozrachunku wygray palmy. Nasi belgijscy ssiedzi uywaj podobnych symboli na swoich czapkach studenckich. Kaduceusz medykw jest podobny, ale zawiera inne licie laurowe. Farmacja take uywa kielicha Higiei. cisowcy uywaj palmy, chemicy retorty i balonu. Belgowie posiadaj wicej symboli ni studenci francuscy. Wanym elementem oznacze na czapce jest liczba lat ukoczonych (lub nie) studiw. Gwiazda jest zota w wypadku zdanego roku, jeeli go powtarzamy umieszczamy gwiazdk srebrn. Istnieje ogromna polemika, czy gwiazdka powinna by umieszczona na kocu czy pocztku roku akademickiego. Cz statutw wspomina tutaj o tak zwanym roku do kwadratu czyli w slangu studenckim roku powtarzanym (autorowi pewnie chodzio o to, e na pocztku kadego roku nie wiemy, czy na naszej czapce moe figurowa zota czy srebrna gwiazdka przyp. Tum.). Gowa krowy symbolizuje niezdanie egzaminw w czerwcu. Najpierw umieszczono j na otoku, teraz przesza na tasiemk wydziaow.

Trupia czaszka (bez koci pod spodem) zmienia miejsce take z otoku przesza na tasiemk wydziaow. Dla co po niektrych symbolizuje niezdanie egzaminw nawet we wrzeniu. To samo znaczenie ma wisielec. Pins poraki ma rne formy w zalenoci od wydziau. By zakoczy panujcy baagan w 1988 statut faluche okreli jednak, e to trupia czaszka powinna symbolizowa to wydarzenie w yciu aka. Tasiemka wydziaowa oznacza otrzymane dyplomy. Na medycynie podzia kursu akademickiego na trzy cykle (2 lata teoretyczne 4 lata kliniczne specjalizacja przy. Tum.) spowodowao rozmnoenie si palm figurujcych na kocu kadego cyklu nauki. W 1989 zadecydowano o uywaniu 4 typw palm, takich jakie uywa si w Montpellier. Pierwsze to palmy tradycyjne uywane do oznaczenia zdania magisterki, licencjatu tzn dyplomw pastwowych albo dyplomy uznawane przez rynek pracy. Palmy 18mm i 36 mm s uywane do symbolizowania koca cyklu lub uhonorowania najlepszej osoby na roku. Maa palma 9mm jest uywana do dodatkowych certyfikatw np studentw medycyny zdajcych egzaminy na biologii. Na tasiemce wydziaowej student doczepia take swoje inicjay, imi piwne i rok zdania matury. Ostatnio pojawi si nowy symbol jest to abka. Srebrna oznacza wybr studenta do rady wydziaowej samorzdy studentw. Zota do uczelnianej rady samorzdu studentw. Umieszcza si j na tej tasiemce ktra przebiega od czoa do potylicy. abka istnieje od 1976 w statucie, ale studenci mieli swj pins dopiero od 1982. W 1982 jeden ze studentw w Lille zarzdza tego pinsa u producenta, ale bez dostarczenia wzoru (albo to studenci z Lille cignli ten zwyczaj z ssiednej Belgii? Przyp. Tum.).

Take inne symbole znajduj si na otoku (patrz zdjcia). Par z nich przeanalizujemy i przedstawimy pewne ciekawe anegdoty. Trzeba nadmieni, e zawsze istniaa swoista inflacja jeli chodzi o ilo uywanych pinsw. winka oznacza przebycie otrzsin, czasami jest zastpowana przez dzika. Poprzez ma rnic we wzornictwie i wygldzie, wielu producentw myli jedno z drugim. W tej

chwili symbol dzika powinien by noszony tylko przez studenta urodzonego w Ardenach. Dwugarbny wielbd jest uywany do pokazywania, czy studentem w zwizku czy te jest wolny/a. Normalnie przypity wielbd oznacza wolno, odwrcony stan niewoli miosnej. Wisielec w tej chwili oznacza kogo kto jest w zwizku maeskim. Kwiat lilii dawniej znaczy to, e student by harcerzem. Od 1986 oznacza to, e student jest monarchist (3 kwiaty lilii na niebieskim tle to symbol krlewskiej Francji przyp. Tum.). Butelka wina z Bordeaux (kady duy region winny we Francji ma inny ksztat produkowanych butelek wikszo win ktre kupujecie ma ksztat wanie bordoski, bo Bordeaux produkuje i produkowao chyba najwicej wina we Francji std caa reszta wiata winnego powszechnie go zaadaptowaa przyp. Tum.). W niektrych orodkach daje si j po 5 zgonach. W Strasburgu daje si tylko jedn butelk, niezalenie od iloci mierci imprezowych by unikn zamiany czapki w winn piwniczk. Jeden z pinsw w tej chwili wymiera. Chodzi o kos zboa ktry oznacza szczcie na egzaminach. Po prostu znikn jego producent wraz ze swoj matryc. Std due ryzyko zaginicia symbolu. Poruszymy teraz inn kwesti wntrza faluche na dodatkowym, podwjnym materiale wntrza czapki znajduje si tajemniczy ogrdek studenta, inaczej zwany warzywniakiem. Jest on opisywany ju w statucie z 1976, ktry precyzuje Kady student/tka ktremu/ej podczas bankietu lub wieczoru towarzyskiego udao si zaliczy okazj otrzymuje do wntrza swojej faluche marchewk na znak tego szlachetnego dziea i dzielnoci w mioci kowej. Za seks oralny pora, za analny rzep. Za swj pierwszy raz, krzyuje si dwa warzywa w form X. I tak mamy nadziej, e wraz z upywem lat wntrza faluche zamieni si w prawdziwe warzywniaki.... Powyszy podpunkt statutu dotyczy maej iloci studentw.

Poza tym, statut precyzuje sankcje w stosunku do kradzieo-poyczania faluche, zmylania jeli chodzi o prawo do noszenia pinsw... W zakoczeniu tego rozdziau chciabym zaznaczy, e ilo wiedzy przekazywanej ustnie znacznie wzrosa wraz z pojawieniem si nowych statutw.

Rozdzia IV: Historia i heraldyka w subie u Faluszarda - studenta noszcego czapk

(Pozwoliem zmieni/pomin par ustpw w tym rozdziale, bo na heraldyce zwyczajnie si nie znam, a tym bardziej na heraldyce francuskiej. Przy uyciu najprostszej encyklopedii specjalistycznej Wikipedii udao mi si przetumaczy w miar moliwoci wikszo tekstu, ale mog w nim by race bdy. Polska heraldyka jest inna od zachodnioeuropejskiej przede wszystkim przez fakt uywania jednego herbu przez wiele rodzin ten zwyczaj spowodowa, e mamy duo mniej herbw, chyba ok 160, a w samej Francji 6000 rodzin uywao w herbach kwiatw Lilii przyp. Tum.)

Herb Miasta Besancon we Francji (to tutaj tumacz tekstu spotka sie po raz pierwszy z faluche przyp. Tum.)

Student ma zawsze trudnoci z okreleniem kolorw i herbu swojej rodzinnej prowincji. W 1790 Konstytuanta obala podzia terytorialny pochodzcy z czasw feudalnych. Granice kraju praktycznie pokrywaj si z tymi z 1789. Sawoja i Nicea nale do Krlestwa Sardynii. Hrabstwo Venaiss wraz z Awinionem naley do Pastwa Kocielnego. Nowe podziay terytorialne nie nachodz na siebie, ale to dawno ju nieistniejca administracyjnie prowincja pozostaa w sercu i umyle ludzi. W czasach Krlestwa Francji kada prowincja ma swoje prawa, tradycje, gwar a nawet czasami swj sejmik. Nadchodzi Republika i najwaniejszym podziaem terytorialnym staje si wojewdztwo. Czasami wojewdztwo i prowincja nakadaj si na siebie, czasami prowincja jest podzielona midzy wiele wojewdztw, albo kilka prowincji tworzy jedno wojewdztwo. Wikszo map z 1789 ktre przedstawiaj podzia terytorialny Francji to de facto mapy wojskowe, na ktrych rzdy wojskowe najczciej zarzdzaj prowincjami. To dlatego studenci z miast granicznych maj najwicej problemw ze identyfikacj swojego waciwego herbu. Beznadziejnym przedsiwziciem byoby omawianie tematu heraldyki w paru liniach. Czytelnik moe odnie si do dzie umieszczonych w bibliografii. Herb i heraldyka nabieraj znaczenia wraz z narodzinami udoskonalonych broni obronnych w redniowieczu. Okazao si bowiem, e hem, na pocztku chronicy jedynie nos, zacz zakrywa ca twarz walczcego i uczyni go nierozpoznawalnym dla wsptowarzyszy broni. Twarz zostaa zastpiona tarcz z symbolami tzn herbami. Tarcza uzupeniaa strj walczcego, najczciej bdc ksztatu trjktnego co tumaczy ich form. Turnieje rycerskie popularyzuj uywanie tyche blazonw, ale tak naprawd to uycie herbw dotkno cae spoeczestwo redniowieczne, od chopa do dostojnika kocielnego. Miasta zaczy uywa herbw bardzo wczenie bo ju w 12 wieku, np Lille w 1199. Znaki heraldyczne skadaj si z figur, kolorw oraz mobiliw herbowych. Istniej herby bez figur, jak np herb Douai, ale nie ma herbu bez kolorw. Caa specyfika systemu heraldycznego to uycie maej iloci kolorw. Maj one w dodatku znaczenie cakowicie intelektualne tzn taki znak nie oddaje niuansw ani rnic tonacji. Przykadem jest kolor czerwony tzw gules/gueles ktry moe by karminowy po krwisty artysta ma woln rk w wyborze. Od XV wieku kolory w heraldyce nosz nazwy tynktur. S one podzielone na dwie grupy: metale (zoto i srebro) oraz waciwe kolory: bkit, czerwie, ziele, czer. Istniej take futra tzn gronostaje i wiewirki. Metale to zoto i srebro symbolizowane przez kolor ty i biay. Vair to np. futro wiewirki yjcej w tamtych czasach w lasach Europy. Zasady uycia kolorw s surowe nie wolno nakada lub ustawia obok siebie dwch kolorw nalecych do tej samej grupy. Istnieje par wyjtkw od tej reguy czyli tzw zasady alternacji (najsynniejszy wyjtek to herb Krlestwa Jerozolimskiego zote krzye na srebnym tle przyp. Tum.). Przede wszystkim wiele herbw jest podzielonych na rne pola. Kade takie pole uznajemy za obszar z osobn heraldyk. Dochodz do tego bryzury (dodatki do herbu przyp. Tum) oraz detale np jzyk, szpony czy korony zwierzt ktre s uoone metal na metalu i tynktura na tynkturze. Na drugim planie znajduje si wiele elementw ktre maj cile okrelone pooenie i znaczenie. Figury heraldyczne to figury geometryczne ktre wygldaj jak doklejone do tarczy. Pola wynikaj z podziau tarczy na wiele pl lub pasw o rwnej wielkoci. Mobilia

herbowe to wiele elementw np zwierzta lub roliny prawdziwe lub fikcyjne np Lew, orze oraz merleta (ptaki wzorowane na jaskkach, najprawdopodobniej z powodu ich gniazdowania si w basztach zamkw przyp. Tum.). Herby zawierajce ora to herby zwolennikw cesarza (witego Narodu Niemieckiego? - przyp. Tum.) a lwa to herby jego przeciwnikw. Wana osobliwo heraldyki to fakt, e orze heraldyczny jest pci eskiej, czyli jest orlic. Leopard jest dodany w posiadociach Plantagenetw czyli Gujenny, Normandii i angielskiej rodzinie krlewskiej. Ryby s rzadko uywane z wyjtkiem labraksa i delfina. Delfin jest dodany w posiadociach najstarszego syna rzdzcej rodziny krlewskiej. Jeli chodzi o roliny, uywa si kwiatu lilii, ry i oraz piciolicia (fr. - quintefeuille). Kwiat lilii to emblemat uywany przez Krlw Francji, ktrych to herb zwiera trzy kwiaty lilii na niebieskim tle i symbolizowa czno ze wit Trjc. Uoenie figur nie jest przypadkowe. Figury heraldyczne i podzia herbu jest cile ustalony. Tylko jedno mobilium herbowe jest uywane jako gwna figura i jest umieszczane w centrum i zajmuje jak najwiksz powierzchni. Dwa identyczne mobilia herbowe ustawia si obok siebie, albo jedno nad drugim. Walczce lwy ustawia si plecami do siebie albo naprzeciwko. Leopardy ustawia si natomiast jeden za drugim. Trzy identyczne mobilia herbowe ustawia si w zalenoci od ich formy tzn najczciej 2 u gry i 1 jedno u doy, albo jedno za drugim jak leopardy. 4 mobilia ustawia si 2:2 ; 5 2,1, 2 ; 6 ustawia si 3, 2, 1. To nie s cise reguy, ale oglnie zarysowane schematy postpowania rozmieszczenia graficznego spowodowane trjktn form herbu. W przypadku okrgego, owalnego lub romboidalnego ksztatu herby, klasyczne rozmieszczanie wzorw moe by zaadaptowane do dostpnego kadru. Wany element heraldyki bryzura. Dwie osoby nie mogy nosi takiego samego herbu (w Polsce tak przyp. Tum.). W redniowieczu tylko najstarszy syn z najstarszej linii mia prawo nosi pene barwy rodziny tzn nienaruszone. Reszta musiaa sobie doda jak modyfikacj, aby pokaza innym, e nie s dowdcami druyny. Modsi synowie musieli zatem dodawa te tak zwane bryzury jeszcze za ycia ojca w razie mierci ojca,

najmodsi synowie najstarszego te ju musieli takie sobie wprowadzi. Istnieje wiele sposb bryzowania. Poza zmian kolorw czasami dodaje si nowe elementy do herbu. Takim czsto uywanym elementem jest konierz turniejowy, ustawiany horyzontalnie na rodku tarczy wraz z rn liczb podstaw. Take inne czci herbu s modyfikowane - dodanie bandy, zmiana brzegu tarczy...W nastpnej generacji na stare znaki nakada si nowe. Nauka o bryzurach pozwala zrozumie, dlaczego wiele prowincji jest symbolizowanych przez te same kolory. Przed krlem Francji Karolem V, krl Francji nosi niebieski herb usiany kwiatami lilii. Posiadociami najstarszego syna krla byy Artois, Burgundia, Manche, Touraine, Maine i Bourbonnais. Na pocztku bryzura bya cile osobista, nastpnie zmienia si w sta cech tyche apanaw tzn herbw danego terytorium. Srebrny konierz turniejowy na niebieskim tle i 3 kwiaty lilii to herb Ksit Orleaskich. Czerwony obrys tarczy to znak ksit Andegaweskich. Ile de France, osobista wasno krlw Francuskich, posiada tak jak oni 3 kwiaty lilii. Przed 1349 Delfinat (region nie zbir ziem - przyp. Tum.) by wasnoci rodziny Viennois. Nalea go Gulgnes VII, delfina pierwszego domu burgundzkiego, kiedy Jan II Dobry kupuje go dla swojego syna, przyszego Karola V, co oddala t prowincj od Francji i od rodu Viennois. To tumaczy dlaczego Artois i Berry ma te same herby.

Herb ksit Orleaskich.

Rozdzia V La Faluche w paru cyfrach.

Spotkanie Faluszardw.

Faluche z 1930 roku.

Oszacowanie populacji faluszardw (czyli studentw noszcych czapk przyp. tum.) w danej epoce est niemoliwe. Wiele zakadw sprzedawao faluche, wiele z nich upado std niemoliwe jest oszacowanie wielkoci produkcji. Moemy tylko odnosi si do przekazw ustnych. Nasi Mistrzowie w Lille twierdz, e w latach 40tych faluche krlowaa na gowach studentw medycyny. Medyk po przejciu roku przygotowawczego w naukach cisych dostawa si na swoje wymarzone studia i od razu kupowa czapk. Niemcy podczas drugiej wojny wiatowej chcieli, eby studenci nosili faluche tylko w trakcie otrzsin i witowania Mikoajek. Faluche znikna z sal wykadowych prawie cakowicie po 1968. Utrzymaa si tylko na gowach samorzdowcw z Lille, Montpellier, Tuluzy, Bordeaux, Strasbourga i Lyonu. Pozostali nosili j okazjonalnie. Zakad czapkarski Jana w Roubaix przekaza nam dane sprzeday swoich faluche - dane te s umieszczone w pierwszej tabeli. Dziki pomocy technik informatycznych, zakad Mourgeon produkujcy pinsy opublikowa wielko sprzeday przypinek wydziaowych. W pierwszej tabelce, pokaemy ewolucje sprzeday tyche przypinek przez ostatnie 3 lata. Dla wygody teje pracy, faluszardzi zostali podzieleni na trzy grupy: studiw zdrowotnych, prawniczych i nauk cisych. Odniesiemy si przy tym take do cakowitej liczby studentw przyjtych na drugi rok studiw medycznych, farmaceutycznych i lekarsko-dentystycznych (czyli waciwie zdanie egzaminw na studia po pierwszym roku otwartym dla wszystkich - przyp. Tum.). Dane tu przedstawione pochodz z dekretu z 25 listopada 1987 jeli chodzi o studentw przyjtych w czerwcu 1988, za dekret z 1988 okrela limit przyj z czerwca 1989. Porwnujemy je do iloci sprzedanych pinsw wydziaowych. Druga tabelka przedstawia liczby oglnonarodowe, trzecia liczby z Lille. TABELA 1: Sprzeda faluche z zakadu czapkarskiego pana Jana w Roubaix
87/88 88/89 1195 = 67,33 % 335 = 18,87 % 245 = 13,80 % 89/90 1800 = 55,82 % 775 = 24,03 % 650 = 20, 15 %

Studia Medyczne Studia Prawnicze Nauki cise/Humanistyczne SUMA

875 = 66,79 % 250 = 19,08 % 185 = 14,13 %

1310 = 100 %

1775 = 100 %

3225 = 100 %

TABELA 2: Sprzeda przypinek oglnonarodowa procent studentw danego wydziau kupujcy pins wydziaowy 1987 1988 1989 Medycyna Lek-dent Farma SUMA 4460 950 2250 7660 430=9.64% 95=10% 4100 900 685=16.71% 4100 140=15.55% 900 370=16.82% 2200 1195=16.60 7200 % 900=21.95% 300%=33.33 % 600=22.27% 1800=25%

350=15.55% 2200 875=11.42% 7200

TABELA 3: Ta sama tabela co tabela 3, tylko dotyczca samego Lille. 1987 1988 1989 Medycyna Lek-dent Farma SUMA 288 68 148 504 93=32.29% ? ? ? 246 65 145 456 208=84.55% 246 1 87=60% 61 145 223=90.65% 26=42.62% 80=55.17% 329=72.79%

296=64.91% 452

Legenda: (1) stulecie faluche w Reims, 25-26 czerwca 1988 (2) Stany Generalne faluche, Dijon, 23-25 czerwca 1989 Wielko sprzeday w sektorze medycznym jest zawyona, bo nie kada osoba ktra przystpuje do egzaminw wejciowych na drugi rok tam si dostaje, wic te cyfry mog nie odzwierciedla rzeczywistoci. Wyrwnuj si one z roku na rok. Faluche bya bliska upadku Mourgeon wyprodukowa 2 000 znaczkw epsilon pomidzy 1978 i 1981, tzn 500 rocznie. Epsilon to znak matury typu C a wic nie korzysta z niej tylko faluche, ale take acy uczszczajcy do francuskich Grandes Ecoles i noszcych tzw calot (Grandes Ecoles przygotowuj studentw 1-2 lata do zdania egzaminw wstpnych z przedmiotw teoretycznych na studia inynierskie, handlowe, etc czsto mieszcz si w tych samych budynkach co licea, bo idzie si do nich najczciej od razu po maturze przyp. Tum.). Obecnie 500 epsilonw to samo roczne zapotrzebowanie Lille w 1990 w tej materii. Jednym z pierwszych wnioskw jaki nasuwa sie po lekturze tych tablic jest fakt, e faluche jest bardzo mocno zaimplementowana w sektorze medycznym, drugi, e studenci w Lille s bardzo przywizani do folkloru studenckiego jako takiego. Ogromny postp jaki dokona si w faluche po obchodach 100lecia faluche w Reims w 1988 tylko si zwikszy po zwoaniu stanw generalnych w Dijon. Samo witowanie 100lecia faluche i par wyjtkowych wydarze nie tumaczy reaktywacji a wrcz powrotu do ycia francuskiej czapki studenckiej. Faluche jest po prostu jest krzywk wielu fenomenw. To przede wszystkim ywa pk na ktrej umieszcza si przypinki wszystkich rodzajw. Tworz one po pewnym czasie sodki chaos przypominajcy kramik handlarza. Sprzedawcy pinsw wyczuli nadchodzc mod i obecnie ich zyski cigle si zwikszaj.

Sukces faluche moe by te tumaczony obecnym odejciem i dystansem akw do wszelkich upolitycznionych zwizkw studenckich - w ostatnich wyborach do Rady Szkolnictwa Wyszego i Bada Naukowych we Francji takie zwizki otrzymay tylko dwa miejsca (jedno w poprzednim zarzdzie). Poza tym, faluche przedstawia irracjonalno kadego studenta. Czy to tylko zbieg okolicznoci?

(Czapka studencka medyka rzecz jasna na ksice przyp. Tum.) WNIOSEK Byo dla mnie wielk przyjemnoci napisa powysz prac. To tylko mj skromny wkad w systematyzowanie wiedzy o folklorze studenckim. To teza inauguracyjna do Doktoratu w Medycynie ktra zostaa stworzona po to, eby by rozwiniciu i rozszerzeniu jeszcze obszerniejsza i lepsza. Stojc przed trudnociami podczas jej realizacji, zauwayem, e lepiej byoby gdyby archiwa muzeum Szpitala Regionalnego w Lille mogo przej co niektre zbiory studenckie. Chodzi tu przede wszystkim o czapki i przypinki synnych faluszardw niewane, czy chodzi o czapk obecnego dyrektora czy te lekarza rodzinnego na wsi. Takich rzeczy nie powinnimy traci, bo ginie wraz z nimi cay studencki wiat wraz z przypinkami, tasiemkami i znaczkami ktre o nim opowiaday.

Faluche autora powyszego elaboratu przyp.tum.