Wydzia Lekarski Krlewskiego Uniwersytetu Warszawskiego

18. Karta immatrykulacyjna studenta Ludwika Dembskiego wydana w 1821 r. z powiadczeniem uczszczania i zoonych egzaminw

19. Pismo Komisji Rzdowej Wojny z 6 lutego 1831 r. do Komisji Rzdowej Wyzna Religijnych i Owiecenia Publicznego w sprawie przyznania urlopu na czas nieograniczony prof. Karolowi Kaczkowskiemu, mianowanemu wwczas generaem sztabu i lekarzem armii

51

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

20. Karol Kaczkowski (17971867) w mundurze Naczelnego Lekarza Wojsk Polskich w powstaniu listopadowym, profesor Wydziau Lekarskiego Krlewskiego Uniwersytetu Warszawskiego w latach 18301831

52

AKADEMIA MEDYKO-CHIRURGICZNA

21. Akt uroczystego otwarcia Cesarsko-Krlewskiej Warszawskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej, 1 padziernika 1857 r.

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

22. Medal Akademii Medyko-Chirurgicznej (awers i rewers) reprint. Fot. Zdzisaw Szczerbaczuk

23. Gmach Akademii Medyko-Chirurgicznej Paac Staszica

54

SZPITAL W. DUCHA
30 IV 1444 r. papie Eugeniusz IV potwierdzi w bulli kupno placu przez ksin Ann Mazowieck od zakonu augustianw osiadych przy kociele w. Marcina z przeznaczeniem na szpital pod wezwaniem w. Ducha. Szpital dla 12 chorych by w zasadzie przytukiem dla opuszczonych i biednych. Mieci si przy ul. Piwnej obok kocioa w. Marcina, dlatego te czsto nazywany by Szpitalem w. Marcina. W 1527 r. szpital wzi pod opiek krl Zygmunt I. W 1682 r. prac przy chorych powierzono Siostrom Miosierdzia. W 1825 r. orodek przeniesiono na ul. Przyrynek. Wkrtce jednak wadza rosyjska podja decyzj o rozszerzeniu terenu Cytadeli i postanowia zburzy szpital. Po raz kolejny przeniesiono wic orodek do koszar sierakowskich przy ul. Konwiktorskiej (1853). W latach 18591861 rozpoczto budow nowego szpitala przy ul. Elektoralnej 12, wedug projektu budowniczego rzdowego radcy Jzefa Orowskiego. Budynek w stylu neorenesansowym jako pierwszy w Warszawie mia wolno stojce pawilony poczone galeriami. Dach wieczya rzeba anioa miosierdzia z rozpostartymi skrzydami, otaczajcego gestem opiekuczym kobiet i mczyzn (dzi dach zdobi inna figura). Od 1864 r. dziaay w szpitalu kliniki Szkoy Gwnej: terapeutyczna, chirurgiczna, oftalmologiczna i ginekologiczna z czterema kami. W 1873 r. zarzd szpitala zamkn Klinik Oftalmologiczn i przez kilka lat nie zgadza si na jej otwarcie. Odmawiano nawet studentom ambulatoryjnego leczenia chorb oczu. W pocztkach XX wieku szpital mia 300 ek. W 1918 r. zorganizowano w szpitalu kliniki odrodzonego Uniwersytetu Warszawskiego: chirurgiczn prof. Franciszka Kijewskiego i wewntrzn prof. Kazimierza Rztkowskiego. W 1921 r. utworzono Klinik Chorb Oczu Kazimierza Noiszewskiego (w 1932 r. przeniesion do Szpitala Dziecitka Jezus). 25 IX 1939 r. gwny gmach szpitala spon, a nastpnie zosta doszcztnie zburzony podczas bombardowa. Pocztkowo szpital umieszczono w zastpczym budynku, w gmachu przy ul. Ogrodowej i Leszno. W lutym 1941 r. personel i pacjenci przeniesieni zostali do budynkw Szpitala Starozakonnych. W czerwcu tego roku, przed atakiem na ZSRR, Niemcy zarzdzili kolejn przeprowadzk do budynkw Gminy ydowskiej na Pradze przy ul. Jagielloskiej 28 oraz do pomieszcze Szpitala Przemienienia Paskiego. Nastpnie udao si wygospodarowa trzy pawilony w Szpitalu Ujazdowskim. 6 VIII 1944 r. szpital przeniesiono na Czerniakw, skd 8 VIII 1944 r. ewakuowano chorych do Powsina. Po wojnie budynki przy ul. Elektoralnej odbudowano z przeznaczeniem na dom kultury i szko. Jesieni 1946 r. Szpital w. Ducha przej ocalae zabudowania Szpitala Starozakonnych. W 1957 r. zmieniono nazw placwki na Szpital Miejski nr 1. Przez wiele lat orodek stanowi baz dla klinik Akademii Medycznej, ktre po 1975 r. stopniowo przenosiy si do szpitala przy ul. Banacha.

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

24. Szpital w. Ducha. Rycina Aleksander Dymitrowicz, rytowa Edward Gorazdowski

56

Szpital w. Ducha

57

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

25. Skad Rady Szczegowej Szpitala w. Ducha. Na szczycie dr Jzef Wieczorkowski przewodniczcy, 19 marca 1869 r. Fot. Konrad Brandel

58

Szpital w. Ducha

59

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

26. Tableau lekarzy Szpitala w. Ducha, 1872 r. Na szczycie: dr Jzef Rose (18261893), prof. Tytus Chaubiski (18201889), prof. Wiktor Szokalski (18111891). Fot. Kloch & Dutkiewicz

60

Szpital w. Ducha

61

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

27. Tableau lekarzy Szpitala w. Ducha, 1884 r. Fot. Karoli & Pusch.

28. Pierwsza w Warszawie pracownia rentgenograficzna dra Mikoaja Brunnera (18401914) w Szpitalu w. Ducha, zaoona w 1898 r. Fot. Aleksander Karoli

62

Szpital w. Ducha

29. Szpital w. Ducha, ul. Elektoralna (pocztwka), pocztek XX w.

30. Szpital w. Ducha, ul. Elektoralna (pocztwka), pocztek XX w.

63

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

31. Szpital w. Ducha, wrzesie 1939 r.

32. Siostra Bronisawa Wgliska w Szpitalu w. Ducha przy ul. Elektoralnej w czasie okupacji

64

Szpital w. Ducha

33. Zniszczony w czasie wojny Szpital w. Ducha

34. Tympanon zniszczonego w czasie wojny Szpitala w. Ducha

65

SZPITAL W. AZARZA
W 1591 r. ks. Piotr Skarga i Bractwo w. azarza zaoyli szpital dla ubogiej ludnoci. Od fundatora placwka otrzymaa miano szpitala gnojownikw, pewne choroby bowiem leczono, umieszczajc pacjentw w odpadach stajennych. Cztery lata pniej orodek przeniesiono na ul. Mostow, gdzie wybudowano nowy dom zwany lazaretem. W poowie XVIII w. szpital stopniowo przeksztaca si w orodek dla pacjentw cierpicych na choroby weneryczne. Od 1818 r. studenci VI kursu Wydziau AkademickoLekarskiego uczszczali tam na zajcia z chirurgii i chorb wenerycznych. W 1832 r. szpital zmieni lokalizacj, przeniesiony zosta na plac Trzech Krzyy. Wkrtce zakupiono jednak rozlegy teren dawnego Ogrodu na Ksicem, zaoonego w XVIII w. przez ks. Kazimierza Poniatowskiego. Oprcz wzniesienia nowego pawilonu gwnego, przebudowano na pawilon dla wierzbowatych dawn ogrodow altan. W 1841 r. przeniesiono do zabudowa chorych. W nowym orodku dziaay Kliniki Chorb Skrnych i Wenerycznych. W pocztkach XX wieku w szpitalu byo miejsce dla 300 ek. W VI 1941 r., przed inwazj na ZSRR, budynek przy ul. Ksicej przejli Niemcy i ulokowali w nim szpital wojskowy. Personel i pacjentw Szpitala w. azarza przeniesiono do zabudowa Domu Starcw i Sierot gminy ydowskiej przy ul. Leszno 15. Dnia 5 VIII 1944 r. Niemcy dopucili si masowego mordu przebywajcej tam ludnoci, budynek natomiast zrwnano z ziemi. Z powodu kompletnego zniszczenia budynkw przy ul. Ksicej, Szpital w. azarza wznowi po wojnie (w 1947 r.) dziaalno przy ul. Leszno. W 1963 r. szpital przemianowano na Stoeczny Szpital Dermatologiczny.

Szpital w. azarza

35. Szpital w. azarza, widok wiey Marszakowskiej i pozostaych murw dawnej Warszawy. Akwarela Zygmunt Vogel, 1785 r.

36. Szpital w. azarza przy ul. Mostowej

67

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

37. Budynek gwny Szpitala w. azarza, przy ul. Ksicej. Fot. Aleksander Karoli

38. Szpital w. azarza, wrzesie 1939 r.

68

SZPITAL W. JANA BOEGO PRZY UL. BONIFRATERSKIEJ

W 1650 r. na terenie jurydyki Leszno bonifratrzy otworzyli 8-kowy szpitalik. W 1664 r. dziki fundacji Morsztyna zakupiono posiado na terenie obecnego Ogrodu Saskiego, gdzie mia powsta szpital. Pocztkowo przeznaczony tylko dla mczyzn, z wyjtkiem osb cierpicych na choroby weneryczne. Od 1798 r. za czasw okupacji pruskiej zosta przeznaczony dla mczyzn obkanych, epileptykw oraz poksanych przez wcieke zwierzta. W pocztkach XVIII w. dziki datkom Czartoryskiego i Fontany bonifratrzy kupili plac przy ul. Konwiktorskiej i Bonifraterskiej, na ktrym stany nowy klasztor, koci i szpital, wedug projektu architekta Jzefa Fontana i Antoniego Solariego. W poowie wieku placwka zacza przyjmowa chorych. W 1832 r. zakonnikom odebrano prawo do opieki nad chorymi, mogli peni jedynie czynnoci pomocnicze. W latach szedziesitych XIX w. w szpitalu zorganizowano Klinik Psychiatryczn prof. Romualda Plskowskiego. W 1867 r. wadze rosyjskie skasoway zakon. W pocztkach XX w. w orodku znajdowao si 250 ek. Po 1918 r. w szpitalu znalaza miejsce Klinika i Katedra Chorb Umysowych prof. Jana Mazurkiewicza. W pocztkach wrzenia 1939 r. placwka penia funkcj szpitala zapasowego dla rannych. Po zakoczeniu dziaa dwa oddziay szpitala przeznaczono dla psychicznie chorych, w pozostaych umieszczono pacjentw chorych na dur brzuszny, nastpnie prostytutki cierpice na choroby weneryczne. Ostatecznie pomieszczenia przeznaczono na oddzia szpitala wiziennego. Od 1 do 23 VIII 1944 r. w orodku zorganizowano szpital powstaczy. Podczas likwidacji Niemcy wymordowali okoo 200 rannych i chorych przebywajcych w orodku. Po wojnie szpital nie zosta odbudowany. Dopiero w latach 19861991 przy ul. Sapieyskiej zbudowano nowy budynek klasztoru, gdzie umieszczono przychodni zioolecznicz i aptek.

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

39. Koci pod wezwaniem w. Jana Boego w Warszawie

70

Szpital w. Jana Boego przy ul. Bonifraterskiej

71

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

40. Sala oglna w Szpitalu w. Jana Boego. Rycina Jan Dymitrowicz

72

Szpital w. Jana Boego przy ul. Bonifraterskiej

73

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

41. Koci pod wezwaniem w. Jana Boego i Szpital oo. Bonifratrw. Reprodukcja obrazu Zygmunta Vogla

74

SZPITAL W. ROCHA
W 1707 r. bractwo w. Rocha podjo decyzj otwarcia na terenie jurydyki Boydar szpitala dla ubogich chorych. Pocztkowo w budynku przy ul. Nowy wiat znajdoway si pomieszczenia dla trojga pacjentw. Opiek nad chorymi sprawoway Siostry Miosierdzia. W 1709 r. bractwo otrzymao tereny przy ul. Krakowskie Przedmiecie obok Paacu Kazimierzowskiego. Dziki fundacji Czartoryskich w latach 17451749 wybudowano nowy budynek, w ktrym znajdoway si dwie sale: mska i eska, kada dla okoo 30 chorych. W 1811 r. w szpitalu zorganizowano pierwsze w Warszawie kliniki dla studentw Wydziau Akademicko-Lekarskiego: wewntrzn i chirurgiczn. Istniay do 1818 r., kiedy to zostay przeniesione do budynku przy ul. Jezuickiej 72. W 1918 r. orodek sta si szpitalem miejskim. 18 IX 1944 r. Niemcy ewakuowali personel i pacjentw, a budynek zosta cakowicie zniszczony. Po wojnie odbudowany, naley obecnie do Uniwersytetu Warszawskiego. Personel placwki zatrudniony zosta w szpitalu przy ul. Chocimskiej 5 (placwka otwarta w XI 1939).

42. Zabudowania Szpitala w. Rocha, 1939 r.

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

43. Rada Szczegowa i Zarzd Szpitala w. Rocha w Warszawie, 1870 r.

76

Szpital w. Rocha

77

SZKOA GWNA

44. Gmach Szkoy Gwnej Warszawskiej. Rycina Ksawery Pillati

Szkoa Gwna

45. Rektor i dziekani Szkoy Gwnej Warszawskiej. Od gry: rektor prof. Jzef Mianowski (18041879), prof. Jzef Kowalski (17851861) dziekan Wydziau Filologiczno-Historycznego, prof. Jan Baranowski (18001879) dziekan Wydziau Matematyczno-Fizycznego, prof. Walenty Dutkiewicz (17981882) dziekan Wydziau Prawa i Administracji, prof. Aleksander Le Brun (18031868) dziekan Wydziau Lekarskiego. Rycina Franciszek Tegazzo, fot. Micha Trzebiecki

79

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

46. Profesorowie Wydziau Lekarskiego Szkoy Gwnej Warszawskiej. Rycina Franciszek Tegazzo
1. prof. Jzef Mianowski rektor Szkoy Gwnej, 2. prof. Aleksander Le Brun b. dziekan wydziau (klinika chirurgiczna), 3. prof. Wadysaw Tyrchowski dziekan wydziau (klinika poonicza i pediatria), 4. prof. Polikarp Girsztowt (chirurgia teoretyczna) 5. prof. Antoni Kryszka (materia lekarska i receptura), 6. prof. Tytus Chaubiski (klinika terapeutyczna), 7. prof. Wiktor Szokalski (oftalmologia i otologia) 8. prof. Teofil Wisocki (medycyna sdowa i policja lekarska) 9. prof. Adam Gliszczyski (ginekologia) 10. prof. Ludwik Neugebauer (ginekologia) 11. prof. Hipolit Korzeniowski (chirurgia operacyjna) 12. prof. Romuald Plskowski (psychiatria i higiena) 13. prof. Henryk Hoyer (fizjologia i histologia) 14. prof. Micha Pilcicki (anatomia praktyczna) 15. prof. Henryk uczkiewicz (patologia oglna) 16. prof. Ludwik Hirszfeld (anatomia opisowa) 17. prof. Wodzimierz Brodowski (anatomia patologiczna) 18. prof. Witold Narkiewicz-Jodko (operacje oczne) 19. prof. Ferdynand Werner (farmacja i farmakognozja) 20. prof. Jzef Rose (patologia szczegowa) 21. dr Ignacy Baranowski (semiotyka) 22. mgr Piotr Seifman, tymczasowy wykadowca (epizoocytologia) 23. dr Nawrocki (historia medycyny) 24. dr Herman Fudakowski sekretarz wydziau (chemia fizjologiczno-patologiczna), 25. dr Bronisaw Choynowski (dermatologia)

80

Szkoa Gwna

47. Biblioteka Szkoy Gwnej w Paacu Kazimierzowskim. Rycina Wojciech Gerson

48. Czytelnia w Bibliotece Szkoy Gwnej

81

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

49. Strona tytuowa tygodnika Kosy z 1866, zawierajca yciorys i portret Rektora Szkoy Gwnej prof. Jzefa Mianowskiego (18041879). Rycina Franciszek Tegazzo, drzeworyt Aleksander Regulski

82

Szkoa Gwna

50. Strona tytuowa Tygodnika Ilustrowanego z 1868, zawierajca yciorys i portret prof. Aleksandra Le Bruna (18031868). Drzeworyt Aleksander Regulski, fot. Karol Beyer

83

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

51. Strona tytuowa Tygodnika Ilustrowanego z 1876, zawierajca yciorys i portret prof. Ludwika Maurycego Hirszfelda (18171876). Drzeworyt Aleksander Regulski, fot. Jan Mieczkowski

84

Szkoa Gwna

52. Strona tytuowa Tygodnika Ilustrowanego z 1883 r., zawierajca yciorys i portret prof. Wodzimierza Dybka (18241883)

85

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

53. Profesorowie: Henryk Hoyer (18341907), Wiktor Szokalski (18111891) oraz Wadysaw Tyrchowski (18201901)

86

Szkoa Gwna

54. Strona tytuowa Tygodnika Ilustrowanego z 1887, zawierajca wspomnienie o zlikwidowanej w 1868 r. Szkole Gwnej oraz rysunek Mieczysawa Kotarbiskiego

87

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

55. Rektor Szkoy Gwnej prof. Jzef Mianowski i profesorowie wszystkich jej wydziaw

56. Ostatni profesorowie Szkoy Gwnej: prof. Julian Kosiski, prof. Teodor Dydyski, prof. Ignacy Baranowski, prof. Wadysaw Holewiski, prof. Walenty Miklaszewski. Reprodukcja obrazu Stanisawa Lentza

88

SZPITAL DZIECITKA JEZUS

W 1732 r. powsta w Warszawie Dom Opieki nad Porzuconymi Dziemi z inicjatywy francuskiego misjonarza, ksidza Gabriela Piotra Baudouina, zlokalizowany pierwotnie u zbiegu ulic Kopernika i Obonej, od 1736 r. w nowej lokalizacji w miejscu obecnego Paacu Staszica, przy ul. Nowy wiat w Warszawie. Od 1748 r. rwnoczenie z nazw Dom Podrzutkw Ksidza Baudouina pojawio si okrelenie Fundusz Dziecitka Jezus. Potrzeby przerastay wielokrotnie moliwoci dziaajcej instytucji, wobec czego ze zgromadzonych funduszy ks. zaoyciel zakupi od Ksiy Misjonarzy plac pod budow nowego domu, pomidzy dzisiejszymi ulicami Mazowieck, Szpitaln i Zgoda. 24 czerwca 1754 r. na wczesnym placu Wareckim (wspczenie plac Powstacw Warszawy) pooono kamie wgielny pod budow nowego domu dla porzuconych dzieci, kalek, psychicznie chorych i biedoty miejskiej. Projekt obiektu wykona architekt Jan Fontana (17101733). Na fasadzie budynku szpitala-przytuku umieszczono sentencj z Ksigi Psalmw: Oyciec moy y matka moia opucili mi, a Pan przyj mi. Fasad wjazdow zdobi ryzalit ozdobiony pilastrami z trjktnym tympanonem. 24 czerwca 1757 r. przeniesiono w sposb uroczysty dzieci wraz z personelem z ul. Krakowskie Przedmiecie do nowo wybudowanego gmachu. W 1858 r. dobudowano w skrzydle poudniowym now cz szpitala. Rwnie w tym samym roku krl Polski August III wyda akt erekcyjny, na mocy ktrego Szpital Dziecitka Jezus peni funkcj Szpitala Generalnego i podlegay mu wszystkie szpitale warszawskie. Szpital oddany zosta pod dozr Magistratu Miejskiego, powoano take Opiekucz Rad Szpitaln. Pierwszych chorych przyjmowano od grudnia 1762 r. po ogoszeniu edyktu krlewskiego, wydanego 21 maja 1761 r., w ktrym krl potwierdza zobowizanie do utrzymywania szpitala z funduszy publicznych, w tym m.in. z dochodw kopal krlewskich w Bochni i Wieliczce. Niedugo pniej, bo w 1768 r., zmar zaoyciel Domu, a pniej Szpitala Dziecitka Jezus, ks. G.P. Baudouin, zosta pochowany w kociele w. Krzya w Warszawie. W 1775 r. krl Stanisaw August Poniatowski w akcie ustanowienia Orderu w. Stanisawa zobowizywa kawalerw orderu do dobrowolnego opodatkowania si na rzecz Szpitala Dziecitka Jezus, w roku nastpnym Sejm Rzeczypospolitej ustanowi sta subwencj dla Szpitala w wysokoci 25 000 zotych polskich. Mimo to potrzeby instytucji znacznie przerastay otrzymywane fundusze. Chorymi i ubogimi w owym czasie opiekowali si ksia, Siostry Miosierdzia oraz lekarz szpitalny i felczer. Po rozbiorach Rzeczypospolitej krl pruski Fryderyk Wilhelm ustanowi nowe zasady finansowania szpitala, oddajc go cakowicie pod opiek miasta i kasy miejskiej. W 1802 r. w ssiedztwie obiektu powsta 8-kowy pooniczy Instytut Babienia.

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

57. Strona tytuowa Tygodnika Ilustrowanego z 1860 r., yciorys i portret ks. Piotra Baudouina (16891768) oraz historia Szpitala Dziecitka Jezus

90

Szpital Dziecitka Jezus

58. Portret ks. Piotra Baudouina i Szpital Dziecitka Jezus. Reprodukcja wg fotografii Leonarda Kowalskiego

Od 1804 r. zatrudniano w instytucji staego lekarza: najpierw dra Boettchera, a od 1806 r. dra Franciszka Brandta (jednego z zaoycieli Wydziau Akademicko-Lekarskiego). Kierowanie szpitalem naleao do ksiy rektorw, lecz pierwszym ordynatorem zosta dr Ignacy Fijakowski. W czasach Ksistwa Warszawskiego Rada Oglno-Lekarska Ksistwa opracowaa projekt poprawy warunkw bytowania chorych, ktry zakada m.in. likwidacj Domu Podrzutkw. Wedug tego planu niezamne kobiety po porodzie miay pozostawa w Instytucie Babienia przez 6 miesicy, w zamian za karmienie prcz wasnego niemowlcia obcych dzieci. Planowano rwnie powoa Instytut Szczepienia Ospy, ktry ostatecznie umieszczono w 1810 r. przy Instytucie Babienia, a nie zlikwidowano Domu Podrzutkw. W Krlestwie Polskim od 1820 r. w myl Instrukcji dla Szpitala Dziecitka Jezus ograniczano przyjcia dzieci do szpitala, a matki penice funkcj mamek szpitalnych zwalniano od opat za utrzymanie dziecka przez okres dziesiciu lat. W latach 18241826 wybudowano nowe skrzyda szpitala zwrcone frontem w kierunku ul. witokrzyskiej w znacznej czci sfinansowane przez S. Staszica. Od 29 maja 1829 r. ordynatorem zosta pniejszy profesor Akademii Medyko-Chirurgicznej Aleksander Le Brun. Midzy innymi z jego inicjatywy dokonaa si reforma szpitala. W 1832 wadze Krlestwa powoay Rad Gwn Instytucji Dobroczynnych, ktra nadzorowaa m.in. szpitale. Szpital Dziecitka Jezus otrzyma wwczas wieckiego opiekuna hr. Jzefa Kwileckiego, wreszcie w latach 18381839 odebrano Ksiom Misjonarzom sprawowanie zarzdu nad instytucj. Ustanowiono wiecki komitet dziaalnoci organizacyjnej szpitala, ktry w caoci przej zarzd. Od 1840 r. A. Le Brun piastowa obowizki naczelnego lekarza. W czasie jego zarzdu dokonano klasyfikacji chorych, dzielc ich na gorczkowych, chirurgicznych,

91

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

chronicznych i obkanych, i umieszczono ich w czterech osobnych oddziaach. Cierpicych na choroby weneryczne przeniesiono do Szpitala w. azarza. Dokonano rwnie przebudowy, zwikszajc liczb sal dla chorych, urzdzajc osobne obiekty gospodarcze i sanitarne oraz ogrd. Le Brun zarzdzi take wietrzenie sal szpitalnych, diety dla chorych dostosowane do potrzeb i choroby. Wprowadzi codzienne obchody lekarskie, karty obserwacji chorych, nocne dyury pielgniarskie, ktre peniy Siostry Szarytki. W 1860 r. prezesem Rady Szczegowej Szpitala Dziecitka Jezus zosta Jzef Mianowski pniejszy rektor Szkoy Gwnej. W 1870 r. zarzd przeja Rada Miejska Dobroczynnoci Publicznej zdominowana przez carskich dysydentw, a nieruchomoci nalece do szpitala decyzj wadz oddano na licytacj, przez co uszczuplono dochd instytucji. Okoo 1860 w Szpitalu Dziecitka Jezus dziaaa m.in. Klinika Chirurgiczna A. Le Bruna i Klinika Terapeutyczna T. Chaubiskiego, po 1870 r. miecia si tu rwnie II Klinika Terapeutyczna i Klinika Ginekologiczna A. Gliszczyskiego i W. Tyrchowskiego. W 1873 r. Dom Podrzutkw ks. Baudouina 59. Pomnik na upamitnienie 30 000 choprzemianowano na Dom Wychowawczy, wyrych zmarych w Szpitalu Dziecitka czony ze struktur kocielnych. Ponadto Rada Jezus w latach 17571799 Miejska Dobroczynnoci Publicznej postanowia sprzeda miastu tereny szpitala z zabudowaniami, by za uzyskane rodki zakupi now nieruchomo, na ktrej terenie powsta miay nowoczesne zabudowania szpitalne. Za uzyskane fundusze kupiono od miasta tereny tzw. folwarku witokrzyskiego. 5 sierpnia 1897 r. uroczycie powicono fundamenty pod nowy Szpital Dziecitka Jezus. Projekt budowlany opracowa Jzef Dziekoski, a budowa trwaa od wiosny 1897 r. do 1901 r. 14 lipca 1901 r. oficjalnie przeniesiono do nowej lokalizacji szpital wraz z Domem Podrzutkw. cznie wybudowano 22 budynki, wrd ktrych znalazo si sze pawilonw przeznaczonych na szpital miejski, kociek, kaplic prawosawn, gmach Instytutu Pooniczego, budynki dla porzuconych dzieci, budynek dla dzieci chorych zakanie, zabudowania gospodarcze i techniczne, budynek administracyjny. Nowoci techniczn jak na owe czasu byo zamontowanie w pawilonach wind oraz wyposaenie Instytutu Pooniczego w pierwsze w Warszawie inkubatory. Szpital posiada jednolity system wentylacji i ogrzewania, kanalizacj i wodocig, kuchnie parowe, piekarni, pralni i komor dezynfekcyjn. Zaoono sie elektryczn i owietlenie zasilane ze szpitalnej elektrowni energia wytwarzana bya przez maszyn parow. Wydzia Lekarski Cesarsko-Krlewskiego Uniwersytetu Warszawskiego otrzyma na potrzeby klinik uniwersyteckich zabudowania zlokalizowane przy ul. Teodory (obec-

92

Szpital Dziecitka Jezus

nie ul. Chaubiskiego) oraz u zbiegu ulic Teodory i Nowowsplnej gmach przeznaczony na teatr anatomiczny, prosektoria oraz muzeum anatomiczne. Jesieni 1915 r. wybuchy w Warszawie epidemie chorb zakanych. Wadze okupacyjne niemieckie przeznaczyy wwczas na potrzeby chorych na dur brzuszny i czerwonk, budynek klinik byego Wydziau Lekarskiego Cesarskiego Uniwersytetu. W II Rzeczypospolitej w szpitalu nalecym do miasta Warszawy miecia si rwnie wikszo Klinik Wydziau Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, m.in. powstaa w 1918 r. I Katedra Chirurgiczna, ktrej szefem by prof. Leon Kryski, i II Katedra i Klinika Chorb Wewntrznych kierowana przez prof. Antoniego Gluziskiego, a od 1921 r. Katedra i Klinika Pooniczo-Ginekologiczna prof. Adama Czyewicza. W 1920 r. powoano Katedr i Klinik Chorb Nerwowych prof. Kazimierza Orzechowskiego, w ktrej w 1935 r. dr Jerzy Chorbski zorganizowa pierwszy w Polsce oddzia neurochirurgiczny. W dwudziestoleciu midzywojennym powikszono kompleks budowli wok Szpitala Dziecitka Jezus, przeznaczonych na dziaalno akademick. W latach 19191920 wyremontowano i przeznaczono na potrzeby Kliniki Chorb Skrnych i Wenerycznych budynek koszar rosyjskich przy ul. Koszykowej, przekazany przez wadze wojskowe, pozyskany dla Uniwersytetu przez Naczelnika Pastwa J. Pisudskiego. W latach 19211929 powsta budynek Katedry i Zakadu Medycyny Sdowej przy ul. Oczki 1 oraz na potrzeby Wydziau Farmaceutycznego wyremontowano obiekt przy ul. Oczki 3. W 1931 r. Rada Miejska wystpia z projektem zebrania wszystkich klinik Wydziau Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego w Szpitalu Dziecitka Jezus. Pierwszym i jedynym posuniciem realizujcym ten plan byo przeniesienie Kliniki Ocznej ze Szpitala w. Ducha do Szpitala Dziecitka Jezus. W 1932 r. otwarto w wyremontowanym V pawilonie Klinik Oczn, staraniem jej nowego kierownika, prof. Jana (Hansa) Laubera. W okresie midzywojennym w myl tendencji likwidowania pozostaoci po zaborcy rozebrano zbudowan dla Rosjan Cerkiew Matki Boej Nieustajcej Pomocy. Wybuch wojny we wrzeniu 1939 radykalnie odmieni losy szpitala. Podczas oblenia Warszawy przez Niemcw budynki szpitala zbombardowano. Najbardziej ucierpia budynek administracyjny, ktry zosta powanie zniszczony. Mimo e szpital by przejty w czasie okupacji przez wadze niemieckie, odbywao si w nim tajne nauczanie

60. Budynek Szpitala Dziecitka Jezus w Warszawie przy placu Wareckim. Rycina Ernest Piechaczek

93

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

medycyny i personelu sanitarnego, m.in. uczniw szkoy dra Zaorskiego. Kliniki wsppracoway rwnie z Polskim Pastwem Podziemnym, dajc schronienie czy opatrujc rannych onierzy AK. W planach mia by rwnie zapleczem sanitarnym akcji powstaczej. W dniach 1213 sierpnia 1944 r. w czasie powstania warszawskiego szpital zaja brygada szturmowa SS RONA (Rosyjska Wyzwolecza Armia Ludowa RONA, wcielona do Waffen SS), ktrej czonkowie terroryzowali, mordowali i gwacili personel i pacjentw. Dnia 15 sierpnia zarzdzono pierwsz ewakuacj szpitala do Pruszkowa. 25 sierpnia 1944 r. ewakuowano kolejne oddziay szpitalne do Milanwka i Grodziska Mazowieckiego, a w padzierniku 1944 r. pozostae oddziay do Piastowa. Po wojnie zrujnowany doszcztnie szpital mg pa ofiar planistw z Biura Odbudowy Stolicy, ktrzy projektowali zlikwidowanie zburzonych warszawskich szpitali i przeniesienie ich na peryferie miasta. Ocalae pawilony miay by w caoci rozebrane. Ostatecznie jednak budynki ocalay od rozbirki, reewakuowano pacjentw i personel z Piastowa, Milanwka i Grodziska Mazowieckiego. Na pocztku kwietnia 1945 roku udao si pocztkowo otworzy VI pawilon, w lipcu szpital mieci 300 ek, a w roku nastpnym ju ponad 1000 ek. W pierwszych latach po wojnie w szpitalu odbyway si rwnie zajcia dydaktyczne Wydziau Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. 1 listopada 1949 r. zmieniono nazw szpitala na Szpital Miejski nr 3 usuwajc czon Dziecitka Jezus. W 1950 r. wyrzucono mieszkajce na terenie szpitala i opiekujce si do tej pory chorymi Siostry Szarytki. Byo to zaplanowane dziaanie komunistycznej wadzy, cz akcji tzw. laicyzacji suby zdrowia. W 1950 r. szpital sta si jednostk Akademii Medycznej w Warszawie, organizacyjnie przeszed z administracji wadz miejskich pod zarzd ministra zdrowia. Nadano mu wwczas nazw Pastwowy Szpital Kliniczny Akademii Medycznej, a od 1 stycznia 1955 r. Pastwowy Szpital Kliniczny nr 1.

61. Szpital Dziecitka Jezus przy placu Wareckim. Akwarela Zygmunta Vogla, 1786 r.

94

Szpital Dziecitka Jezus

Od pierwszych lat po wojnie trwaa odbudowa szpitala, remontowano jego poszczeglne budynki. Niektre z nich pozbawiono pierwotnego wygldu architektonicznego. Szczeglnie ucierpia pod tym wzgldem budynek Anatomicum, ktry odbudowano bez przedwojennego piknego zdobienia fasady, wykadajc front budynku prostoktnymi pytami, co wpisywao si w regu architektoniczn czasw realnego socjalizmu. W 1953 r. staraniem m.in. prof. Adama Grucy rozpoczto budow nowego, potnego gmachu przy ul. Lindleya, dla potrzeb Kliniki Ortopedycznej, w miejscu zniszczonego w 1939 r. gmachu administracji szpitalnej. Masywny budynek, przytaczajcy architektonicznym, socjalistycznym stylem inne pawilony, oddano do uytku w maju 1957 r. Szpital podlegajcy akademii rozwija si mimo trudnoci, ktre pitrzyy si w zwizku z planow gospodark i polityk wadz PRL. Prowadzono mimo to dziaalno kliniczn, naukow i dydaktyczn. Rozwijay si takie dziedziny medycyny, jak: interna, chirurgia, kardiologia, ortopedia, urologia, okulistyka, ginekologia i poonictwo, neurologia i neurochirurgia, dermatologia, chirurgia szczkowo-twarzowa, laryngologia, anestezjologia. Prof. Jan Nielubowicz przeprowadzi w pierwsz w Polsce transplantacj nerki w 1966 r. W latach 19751982 dokonano reorganizacji szpitala w zwizku z przenosinami czci klinik i zakadw do nowo wybudowanego Centralnego Szpitala Klinicznego przy ul. Banacha. W 1992 r. w niepodlegej Rzeczypospolitej przywrcono historyczn nazw Szpital Dziecitka Jezus, a w 1998 r. uznano placwk za Centrum Leczenia Obrae, oferujce kompleksowe usugi w dziedzinie leczenia urazw i innych stanw zagroenia ycia. Rwnoczenie ze szpitalem, cho ju z nim niezwizany, funkcjonuje obecnie Dom Maego Dziecka pielgnujcy tradycje Domu dla Podrzutkw ks. G. P. Baudouina.

62. Szpital Dziecitka Jezus. Litografia Leonard Szmidtner

95

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

63. Nowy Teatr Anatomiczny Uniwersytetu Warszawskiego przy Szpitalu Dziecitka Jezus. Rycina Ksawery Pillati

64. Szpital Dziecitka Jezus w Warszawie, widok oglny od placu Wareckiego. Fot. Leonard Kowalski

96

Szpital Dziecitka Jezus

65. Sala niemowlca w Szpitalu Dziecitka Jezus. Fot. Leonard Kowalski

66. Barak oddziau dra Wadysawa Krajewskiego (18391891). Fot. Leonard Kowalski

67. Oddzia opatrunkowy dra Wadysawa Krajewskiego. Fot. Leonard Kowalski

97

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

68. Sala operacyjna w Szpitalu Dziecitka Jezus. Fot. Leonard Kowalski

69. Gabinet Medycyny Sdowej w Szpitalu Dziecitka Jezus. Fot. Leonard Kowalski

98

Szpital Dziecitka Jezus

70. Wntrze kaplicy w Szpitalu Dziecitka Jezus. Fot. Leonard Kowalski

71. Widok oglny Szpitala Dziecitka Jezus z czci placu Wareckiego. Fot. Leonard Kowalski

99

Warszawska uczelnia medyczna w ikonografii i fotografii

72. Szpital Dziecitka Jezus, budowa pawilonw na byym folwarku witokrzyskim

73. Powicenie fundamentw nowego Szpitala Dziecitka Jezus. Fot. Aleksander Karoli

100