PROJEKTY CZYTELNIKW

Dzia "Projekty Czytelnikw" zawiera opisy projektw nadesanych do redakcji EP przez Czytelnikw. Redakcja nie bierze odpowiedzialnoci za prawidowe dziaanie opisywanych ukadw, gdy nie testujemy ich laboratoryjnie, chocia sprawdzamy poprawno konstrukcji. Prosimy o nadsyanie wasnych projektw z modelami (do zwrotu). Do artykuu naley doczy podpisane owiadczenie, e artyku jest wasnym opracowaniem autora i nie by dotychczas nigdzie publikowany. Honorarium za publikacj w tym dziale wynosi 250, z (brutto) za 1 stron w EP. Przysyanych tekstw nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrtw.

Przetwornica napicia 12/220V o mocy 150W, cz 1

Przedstawiony ukad przetwornicy DC/AC przetwarza napicie stae 12V na zmienne 220V. Ukad moe znale zastosowanie wsytuacjach, gdy do dyspozycji mamy tylko napicie 12V (akumulator), achcemy zasila urzdzenia przystosowane do zasilania tylko zsieci energetycznej. Przetwornic zpowodzeniem moemy wykorzysta take do zasilania odbiornika telewizyjnego lub wiey stereo wprzypadku awarii zasilania sieciowego.

Projekt

083
ukadw rniczkujcych trafia sygna prostoktny za porednictwem T1. Na wejciu US2 napicie jest odwrcone o180 o wstosunku do wejcia US3. Dzieje si tak za spraw tranzystora T2. Ukady rniczkujce, poprzez T3 iT4, wyznaczaj czas przewodzenia tranzystorw mocy T9 iT10. Obcieniem kadego ztranzystorw mocy jest poowa uzwojenia wtrnego transformatora toriodalnego, za rodek uzwojenia (poprzez przekanik) poczony jest zbiegunem dodatnim akumulatora. Sterowane naprzemiennie T9 iT10 wytwarzaj wdwch powkach uzwojenia transformatora napicie zmienne, ktrego warto zalena jest od czasu przewodzenia T9 iT10 oraz napicia zasilajcego. Wten sposb wuzwojeniu pierwotnym transformatora uzyskujemy napicie owikszej wartoci. Co prawda napicie na wyjciu transformatora nie jest sinusoidalne, lecz prostoktne, jednak nie stanowi to problemu dla zasilanych urzdze. T9 iT10 to tranzystory MOS zkanaem N. Ich wybr nie jest przypadkowy, gdy elementy te doskonale nadaj si do pracy jako przeczniki. Elementy C6, D5 oraz odpowiednio C7, D6 zabezpieczaj tranzystory mocy przed przepiciami, jakie powstaj wmomencie wyczania tranzystorw obcionych indukcyjnoci. Tranzystory kocowe pozbawione tego zabezpieczenia bardzo atwo ulegaj uszkodzeniu. Ukad US4 pracuje jako wzmacniacz rnicowy, ktrego sygnaami wejciowymi s spadki napicia na PR5 oraz R21. Napicie na PR5

Budowa przetwornicy
Schemat blokowy przetwornicy napicia przedstawiono na rys. 1. Skada si ona znastpujcych blokw: - generatora sygnau oczstotliwoci 50Hz oraz ukadw rniczkujcych, - stabilizatora napicia 220V, - stopnia kocowego sterujcego transformatorem, - bloku zabezpieczajcego akumulator przed rozadowaniem, - bloku zabezpieczenia przetwornicy przed przecieniem lub zwarciem, - transformatora toroidalnego. Przetwornica jest zasilana z12-woltowego akumulatora opojemnoci 55Ah. Schemat elektryczny przetwornicy przedstawiono na rys. 2. Wyposaono j wkilka sygnalizatorw optycznych:

- dioda LED D11 (ta) sygnalizuje prac ukadu, - dioda LED D12 (czerwona) sygnalizuje zwarcie lub przecienie, - dioda LED D13 (czerwona) sygnalizuje odwrotne doczenie zaciskw akumulatora, - dioda LED D14 (czerwona) wskazuje i akumulator zasilajcy przetwornic jest rozadowany.

Dziaanie przetwornicy
Ukad scalony US1 (555) pracuje jako generator astabilny, wytwarzajc przebieg prostoktny oczstotliwoci 50Hz iwspczynniku wypenienia 50%. O czstotliwoci generowanego przebiegu decyduj elementy R1, C2 oraz PR1, ktry suy do precyzyjnego ustawienia czstotliwoci sygnau wyjciowego 50Hz. Kondensatory C1 oraz C3 filtruj napicie zasilania, aby zapewni stabiln prac generatora. Zwyjcia 3 US1 przebieg prostoktny trafia poprzez R2 na baz T1 izostaje odwrcony o180 o. Tranzystor T1 peni tutaj rol ukadu separujcego midzy generatorem aukadami rniczkujcymi. Na wejcia

Rys. 1.

Elektronika Praktyczna 3/2001

91

PROJEKTY CZYTELNIKW

Rys. 2.

to napicie odniesienia, ktrego warto si nie zmienia. Natomiast napicie na R21 moe si zmienia wzalenoci od obcienia przetwornicy. Dlatego US4 wzmacnia rnic spadkw napicia na PR5 iR21. Zwyjcia 6US4 sygna trafia na bramk T11, ktry wczony wobwd sprzenia zwrotnego ukadw rniczkujcych, pracuje jako zmienna rezystancja. Zmiana rezystancji wukadzie rniczkujcym powoduje zmian szerokoci impulsw wychodzcych zukadw US2 iUS3. Zmieniajc szeroko impulsw wyznaczamy czas przewodzenia T9 iT10, atym samym zmieniamy napicie na uzwojeniach transformatora. Oczywicie impuls omaksymalnej szerokoci 10ms dla kadej powki napicia bdzie wtedy, gdy przetwornica bdzie obciona maksymalnie tj. 150W. Jeli obcienie bdzie mniejsze, mniejsza bdzie take szeroko impulsw na emiterach T3 iT4. Wten sposb prze-

twornica realizuje stabilizacj napicia na poziomie 220V, niezalenie od obcienia. Zastosowana metoda stabilizacji powoduje, e zmiana napicia zasilajcego przetwornic wprzedziale 11,1V do 12,5V nie wpywa na jej napicie wyjciowe 220V. Wcelu ochrony akumulatora przed nadmiernym rozadowaniem, wprzetwornicy znalaz si ukad, ktry chroni akumulator. Gdy napicie zasilajce spadnie poniej wartoci 11,1V, zacznie przewodzi tranzystor T6, ktry podajc dodatni potencja na baz T7 zablokuje jego prac. Wkonsekwencji przekanik odczy dodatni biegun akumulatora od odczepu transformatora, uniemoliwiajc dalsz prac przetwornicy. Jednoczenie przewodzcy T6 powoduje, i zawieci si dioda LED D14 sygnalizujc rozadowanie akumulatora. Dioda D10 ma za zadanie zabezpieczy T7 przed przepiciami wynikajcymi zindukcyjnoci cewki przekanika. Micha Cembrzyski

WYKAZ ELEMENTW
Rezystory R1, R3, R5, R28: 3k R2, R4, R9, R13, R24: 47k R6: 430 R7, R11: 22k R8, R12, R36, R41: 1M R10, R14, R22, R23, R25, R33, R39: 10k R15..R17: 1,5k R16, R18, R21: 4,7k R19: 47k/1W R20: 100k/1W R26: 1,2M R27: 150k R29: 120 R30, R32, R34, R43: 1k R32: 33k R35, R37: 200 R38: 12k R40, R42: 100k Rb bocznik wykonany wg opisu PR1: 470k PR2, PR3, PR4, PR5, PR6: 22k Kondensatory C1: 47F/16V C2: 100nF C3: 10nF C4, C5: 220nF C6, C7: 47nF C8: 47nF/400V C9: 470F/25V C10, C14: 100F/16V C11, C12: 470F/16V C13: 22nF C15: 47F/16V Pprzewodniki US1: TLC555 US2, US3, US4, US5: LM741 US6: 4013 US7: 7809 T1..T5: BC237 T6..T8: BC308 T9, T10: IRF540 T11: BS107 D1..D4: 1N4148 D5..D10: 1N4007 D11: ta dioda LED D12..D14: czerwona dioda LED DZ: dioda Zenera 10V Rne B1: bezpiecznik 25AT B2: bezpiecznik 1,5AT PK: przekanik RM83P/12V V1: warystor 250V W: wycznik 20A Tr: transformator toroidalny 150W/2x12V

92

Elektronika Praktyczna 3/2001 Elektronika Praktyczna 2/98