1.

Na czym polega specyfika wyjanie psychologicznych? (slajdy z 1 sem. i ksika str. 143147)

WYJANIENIE procedura powszechna, nie ograniczajca si tylko do nauki. Reguluje entropi (nieokrelono) zbioru danych, nadaje im sens, ujednolica. Potocznie wyjanienie- psychologiczne oznacza: wtedy gdy ulegamy wpywowi silnych emocji, przeywamy gwatowny wstrzs (te pozytywnych motywacji) odwoanie si do wszystkiego tego, co zachodzi w ludzkim umyle (w tym: pamici, ale take uudy) nieposiadajcy fizycznego (biologicznego) podoa; te: dolegliwoci somatyczne o nieokrelonym podou jeli co ma psychologiczne wyjanienie, to znaczy, e jest chorob, czym podejrzanym W psychologii: oznacza odwoanie si do indywidualnych cech podmiotowych.

Specyficzn form wyjaniania psychologicznego stanowi interpretacja. Jej uprawomocnieniem jest przyjcie ZAOENIA o ukrytym znaczeniu kompleksu danych. Nie znaczy to jednak, e maj one dwa rodzaje sensw jawny (powierzchniowy) i utajony; ani, e s one wskanikami (w sensie metodologicznym). Przedmiotem wyjaniania nie s dane widziane oddzielnie, ale wizane w jakie sensowne caoci, systemy. Te caoci ulegaj weryfikacji (to, czy udao si tak cao znale) i poszerzeniu. Istot interpretacji jest wic wizanie rejestrowanych pierwotnie jako niezalene informacji charakteryzujcych jednostk i zorganizowaniu ich w sensown cao. Interpretacja (wyjanianie) w psychologicznym rozumieniu polega na wskazywaniu racji uzasadniajcych tak a nie inn organizacje (struktur) informacji o osobie badanej, poprzez: - nadanie sensu zachowaniom jednostki poprzez wydobycie ich zwizku z dotychczasowymi dowiadczeniami - okrelaniu przyczyn wywoujcych i stabilizujcych to zachowanie - ukazywaniu przyszych konsekwencji tej organizacji Przedmiotem wyjaniania s zachowania obserwowane podczas badania i w sytuacjach rzeczywistych, a take stosunek OB do tych zachowa. Przedmiotem wyjaniania jest jednostka, nie zbiorowo. Psycholog, analizujc wypowied OB (nawet bdce sprawozdaniem z jej ycia) nie odwouje si do tego, co ona mwi wprost (szukajc tam racji), gdy racj mona atwo zastpi przez racjonalizacj. Wyjanienia psychologiczne powinny wskazywa na rdo zbioru obserwacji, ich przesz przyczyn wyznaczajc tor obserwowanych zmian, na ich wzajemne funkcje, znaczenie i implikacj oraz objania luk midzy oglnymi przewidywaniami a konkretnymi zdarzeniami. Wyjanienie to odkrywanie logiki ycia konkretnej jednostki (nie polega na bezporednim zastosowaniu ju posiadanej wiedzy), jest to rekonstrukcja indywidualnej historii pozwalajca zrozumie taki, a nie inny jej przebieg, natomiast wyjanianie tej czci historii, ktra wie si przyczynowo z jej problemami, mona nazwa wyjanianiem przez podanie mechanizmu.

To, co podobne dla wszystkich wyjanie: te same zasady oglne, co w naukach przyrodniczych interpretacja weryfikowana empirycznie, bo bez tego wszystko jest tylko hipotez. Dopiero weryfikacja empiryczna zmienia status interpretacji. To, co rni psychologiczne od pozostaych: tu diagnosta nie dedukuje opisw zachowa z oglnych, teoretycznych przesanek (teoria ukierunkowuje rekonstrukcj indywidualnej historii zachowa, wskazujc istotne dla wyjanienia obszary poszukiwa itd.), ale rekonstruuje poszukujc podstawowego i kompletnego wzroca. Diagnosta jest profesjonalist, wyjaniajc odwouje si do teorii i bada naukowych, obowizuje go przestrzeganie zasad etyki zawodowej. Nie dopuszcza si w wyjanieniu psychologicznym odwoa do wiedzy potocznej. 2. Problem klienta a przebieg diagnozy. Problem psychologiczny a proces diagnozowania:

Problem jednostki i jego dookrelenie s istot (sercem procesu diagnozowania). Badanie rozpoczynamy od analizy problemu w takiej postaci, w jakiej przedstawiony jest przez jednostk i za pomoc kolejnych pyta (hipotez) przeformuowujemy go do postaci problemu psychologicznego, a wic problemu wyraonego za pomoc terminologii psychologicznej i w jej spjnej postaci. W dalszym cigu postpowania diagnostycznego robocze hipotezy co do przyczyn psychologicznego problemu jednostki weryfikujemy (najczciej za pomoc testw), a uzyskane tam dane wykorzystujemy w wyjanianiu (interpretacji). Problem psychologiczny jednostki polega na tym, e nie potrafi ona w sposb zadowalajcy sprosta stawianym jej wymaganiom spoecznym tylko przez odwoanie si do wasnych si lub wycznie na podstawie istniejcych moliwoci i ma poczucie dyskomfortu z tego powodu; albo na tym, e dostrzega ona nieskuteczno wasnego dziaania w obliczu wymaga spoecznych lub wasnych oczekiwa wobec siebie i ma poczucie dyskomfortu z tego powodu. Pierwotne, wyjciowe sformuowanie problemu przez jednostk odzwierciedla ich sposb rozumienia tego problemu, formuujc swj problem klienci posuguj si zdroworozsdkowymi etykietami czy pseudonaukowymi wyjanieniami, ktrych celem jest poznawcza kontrola nad zdarzeniami. Definiowanie problemu klienta Praktycznie aden problem nie ujawnia si w sposb pozwalajcy podj decyzje. To, co na pierwszy rzut oka wyglda na istotne elementy problemu, rzadko bywa naprawd wane lub znaczce. S to w najlepszym razie symptomy. A czsto symptomy najbardziej widoczne odsaniaj najmniej. Psycholog musi dysponowa narzdziami poznawczymi, pozwalajcymi okreli, co jest normalne czy typowe, a co chore czy nietypowe. Etapy definiowania problemu klienta: 1. analiza skarg i symptomw (co jest ze mn nie tak) 2. analiza sytuacji (okolicznoci, uwarunkowa) 3. zdefiniowanie problemu (w razie czego powrt do etapu 1) (w formie: Dlaczego...?) 4. okrelenie roboczych hipotez co do czynnika krytycznego wstpne odpowiedzi na pytania: Dlatego, e...? Model procesu weryfikacji hipotez i wyboru testu:

Okrelenie roboczych hipotez co do czynnika krytycznego Elementy odpowiedzi na pytania:

Dlatego, e...

Wybr metody testowej (procedury diagnostycznej) wg modelu Bartona Weryfikacja roboczych hipotez (w razie czego powrt do 1 fazy okrelania hipotez; obrazuje to
wanie cykliczno weryfikacji hipotez o czy napisaam poniej) Kategoryzacja (opis) oraz sformuowanie hipotetycznych wyjanie dynamiki analizowanego problemu klienta Badanie jest komunikowaniem i to komunikowaniem wzajemnym badany informuje, jakie s jego problemy, a badajcy obserwuje i rejestruje jego zachowania, interpretuje je zgodnie z podzielan orientacj teoretyczn i zwrotnie komunikuje o efektach tego procesu. Inaczej mwic, w tej interakcji badany i badajcy wsplnie definiuj, jakie s kopoty tego pierwszego oraz ustalaj wsplny sposb widzenia tych problemw. Implikuje to zaufanie do informacji pochodzcych od osoby badanej. Wsppraca osoby badanej, wewntrznie motywowana, zaoenie, i informacje przekazywane s w dobrej wierze wszystko to tworzy ramy postpowania diagnostycznego. Podczas badania jednostka odwouje si do co najmniej dwch instancji swego specyficznego dowiadczenia, ujtego w koncepcj (obraz) wiata i siebie oraz celu , jaki chce zrealizowa przez uczestniczenie w badaniu. Okrelenie celu badania moliwe jest zarwno we wstpnej rozmowie, jak i na podstawie badania testowego w kadym jednak przypadku jest konieczne.

Etapy diagnozy interakcyjnej: 1. Okrelenie wasnego problemu przez pacjenta Pacjent czsto pozostaje pod wpywem opinii otoczenia spoecznego na temat tego, co mu dolega. T opini nazywa si protodiagnoz. Mona take uy tu poj: etykietowanie, stygmatyzacja naznaczenie (np.: niedorozwinity le, agresywny, alkoholik itd.) 2. Badanie psychologiczne Czsto gwny problem pacjenta psycholog zaczyna spostrzega inaczej, ni okreli go sam pacjent. 3. Negocjowanie diagnozy Psycholog w kontakcie z pacjentem lub osobami z jego otoczenia stara si tak sformuowa problem pacjenta, aby jego okrelenie byo dla nich do przyjcia. Cel negocjowania diagnozy uzgodnienie diagnozy moe zapocztkowa u pacjenta bardziej aktywny stosunek do problemu (lepsze rozumienie go, nastawienie na zmian) proces uzgadniania diagnozy podkrela bardziej partnerskie podejcie psychologa do pacjenta i jego rodziny (rola konsultanta, doradcy), podmiotowe traktowanie jest realizacj ideaw etycznych udzia pacjenta i jego rodziny w procesie diagnozy zwiksza szanse na ich wspdziaanie w procesie zmian. [KWESTIA UYTECZNOCI (umieciam to tu dlatego, e zwraca ona uwag na to, i w procesie diagnozy rne informacje maj rn warto dla diagnozy i w kadym przypadku bd to inne informacje, cho nie upieram si, e rzeczywicie poruszenie kwestii uytecznoci diagnostycznej jest koniecznym elementem odpowiedzi na to pytanie). A wic: Kryterium wyboru spord wszystkich zachowa badanego tych zachowa, ktre dalej zostan poddane analizie a take spord innych danych, jest ich diagnostyczna uyteczno. Jest ona oceniania w dwufazowym procesie decyzyjnym najpierw ocenia si kliniczn wano pojedynczych danych, a potem ich warto dla wyjaniania diagnostycznego. Wano kliniczna: z wszystkich zachowa podczas testowania wyodrbnia si zachowania testowe o okrelonym statusie epistemologicznym, ktre potem bd rejestrowane, a nastpnie interpretowane. (czy to zachowanie warto rejestrowa?) Uyteczno informacyjna: Prbka danych o osobie badanej jest przedmiotem nastpnej decyzji: czy mona zakoczy ju zbieranie danych i przystpi do ich interpretacji, czy tez jeszcze nie? Pojawia si wic pytanie o reprezentatywno prbki dla oceny osoby badanej i jej otoczenia pytanie o uyteczno informacyjn, kompletno danych. Stanowi ona przedmiot nastpnej decyzji czy mona ju zakoczy zbieranie danych i przej do ich interpretacji, czy jeszcze nie? Pytanie dotyczy wic tego, na ile mona mie zaufanie do prbki danych opisujcych OB] 2. Problem klienta a przebieg diagnozy. [ W pytanie wloylam rne informacje, ktre wydawaly mi si zwizane z tematem to dlatego, e temat jest niedookrelony i w materialach ciko jest znale na nie jednoznaczn odpowied] Definiowanie problemu klienta analiza skarg i symptomw (co jest ze mn nie tak) analiza sytuacji (okolicznoci, uwarunkowa) zdefiniowanie problemu (w formie: Dlaczego...?) okrelenie roboczych hipotez co do czynnika krytycznego wstpne odpowiedzi na pytania: Dlatego, e...? Model procesu weryfikacji hipotez i wyboru testu: 1. Okrelenie roboczych hipotez co do czynnika krytycznego Elementy odpowiedzi na pytania: Dlatego, e...

2. Wybr metody testowej (procedury diagnostycznej) wg modelu Bartona 3. Weryfikacja roboczych hipotez (w razie czego powrt do 1 fazy okrelania hipotez; obrazuje to wanie cykliczno weryfikacji hipotez o czy napisaam poniej) 4. Kategoryzacja (opis) oraz sformuowanie hipotetycznych wyjanie dynamiki analizowanego problemu klienta Praktycznie aden problem nie ujawnia si w sposb pozwalajcy podj decyzje. To, co na pierwszy rzut oka wyglda na istotne elementy problemu, rzadko bywa naprawd wane lub znaczce. S to w najlepszym razie symptomy. A czsto symptomy najbardziej widoczne odsaniaj najmniej. Psycholog musi dysponowa narzdziami poznawczymi, pozwalajcymi okreli, co jest normalne czy typowe, a co chore czy nietypowe. Badanie jest komunikowaniem i to komunikowaniem wzajemnym badany informuje, jakie s jego problemy, a badajcy obserwuje i rejestruje jego zachowania, interpretuje je zgodnie z podzielan orientacj teoretyczn i zwrotnie komunikuje o efektach tego procesu. Inaczej mwic, w tej interakcji badany i badajcy wsplnie definiuj, jakie s kopoty tego pierwszego oraz ustalaj wsplny sposb widzenia tych problemw. Implikuje to zaufanie do informacji pochodzcych od osoby badanej. Wsppraca osoby badanej, wewntrznie motywowana, zaoenie, i informacje przekazywane s w dobrej wierze wszystko to tworzy ramy postpowania diagnostycznego. Podczas badania jednostka odwouje si do co najmniej dwch instancji swego specyficznego dowiadczenia, ujtego w koncepcj (obraz) wiata i siebie oraz celu , jaki chce zrealizowa przez uczestniczenie w badaniu. Okrelenie celu badania moliwe jest zarwno we wstpnej rozmowie, jak i na podstawie badania testowego w kadym jednak przypadku jest konieczne. Etapy diagnozy interakcyjnej 1. Okrelenie wasnego problemu przez pacjenta Pacjent czsto pozostaje pod wpywem opinii otoczenia spoecznego na temat tego, co mu dolega. T opini nazywa si protodiagnoz. Mona take uy tu poj: etykietowanie, stygmatyzacja naznaczenie (np.: niedorozwinity le, agresywny, alkoholik itd.) 2. Badanie psychologiczne Czsto gwny problem pacjenta psycholog zaczyna spostrzega inaczej, ni okreli go sam pacjent. 3. Negocjowanie diagnozy Psycholog w kontakcie z pacjentem lub osobami z jego otoczenia stara si tak sformuowa problem pacjenta, aby jego okrelenie byo dla nich do przyjcia. Cel negocjowania diagnozy uzgodnienie diagnozy moe zapocztkowa u pacjenta bardziej aktywny stosunek do problemu (lepsze rozumienie go, nastawienie na zmian) proces uzgadniania diagnozy podkrela bardziej partnerskie podejcie psychologa do pacjenta i jego rodziny (rola konsultanta, doradcy), podmiotowe traktowanie jest realizacj ideaw etycznych udzia pacjenta i jego rodziny w procesie diagnozy zwiksza szanse na ich wspdziaanie w procesie zmian Interakcyjny charakter diagnozy oznacza to powtarzanie pewnych faz, gdzie poprzednia faza dostarcza informacji wyjciowych dla nastpnej fazy. Hipotez bowiem nie weryfikuje si kolejno po sobie, ale cyklicznie, w ptlach optymalizujcego sprzenia zwrotnego. W procesie diagnozy badajcy musi odpowiedzie sobie na pytanie, czy posiada dostatecznie duo informacji, by obra okrelony kierunek dziaania jeeli tak nie jest, wwczas powinnimy rozway powrt do poprzednich faz procesu diagnozowania, ale musimy tu rozway czy zysk wynikajcy z powrotu do ktrej z faz bdzie wikszy od kosztu naley wzi take pod uwag opini OB. [KWESTIA UYTECZNOCI (umieciam to tu dlatego, e zwraca ona uwag na to, i w procesie diagnozy rne informacje maj rn warto dla diagnozy i w kadym przypadku bd to inne informacje, cho nie upieram si, e rzeczywicie poruszenie kwestii uytecznoci diagnostycznej jest koniecznym elementem odpowiedzi na to pytanie). A wic: Kryterium wyboru spord wszystkich zachowa badanego tych zachowa, ktre dalej zostan poddane analizie a take spord innych danych, jest ich diagnostyczna uyteczno. Jest ona oceniania w

dwufazowym procesie decyzyjnym najpierw ocenia si kliniczn wano pojedynczych danych, a potem ich warto dla wyjaniania diagnostycznego. Wano kliniczna: z wszystkich zachowa podczas testowania wyodrbnia si zachowania testowe o okrelonym statusie epistemologicznym, ktre potem bd rejestrowane, a nastpnie interpretowane. (czy to zachowanie warto rejestrowa?) Uyteczno informacyjna: Prbka danych o osobie badanej jest przedmiotem nastpnej decyzji: czy mona zakoczy ju zbieranie danych i przystpi do ich interpretacji, czy te jeszcze nie? Pojawia si wic pytanie o reprezentatywno prbki dla oceny osoby badanej i jej otoczenia pytanie o uyteczno informacyjn, kompletno danych. Stanowi ona przedmiot nastpnej decyzji czy mona ju zakoczy zbieranie danych i przej do ich interpretacji, czy jeszcze nie? Pytanie dotyczy wic tego, na ile mona mie zaufanie do prbki danych opisujcych OB. I ] 3. Jaka cecha zawodu psychologa budzi Twoim zdaniem u ludzi najwikszy lk?

Przekonanie, e psycholog posiada tajemnicza moc i tajemnicze testy, umoliwiajce poznanie czowieka na pierwszy rzut oka. Przypisywanie psychologom roli osb kontrolujcych i determinujcych losy innych. Spoeczna rola diagnosty obejmuje - podobnie jak rola adwokata czy lekarza - przyzwolenie na szereg zachowa, jakie w codziennych sytuacjach nie byyby tolerowane: przyzwala si na swoisty voyeryzm, przygldanie si zza szyby profesjonalizmu ludziom w sytuacjach, w ktrych nie chcieli by by ogldani i ktre normalnie wywoywa mog zaenowanie przyzwala si na osdzanie osobistych myli, pragnie i ukrywanych zachowa z pozycji obiektywnego sdziego, wyroczni przypuszcza si, e psycholog posiada jak tajemnicz moc lub tajemnicze testy umoliwiajce mu poznanie caego czowieka na 1 rzut oka, moc, ktra nie pozwala psychologa oszuka, nie kady pacjent dobrze sobie radzi z otaczajc czsto psychologa aur strachu i autorytetu. Niektrzy lubi to poczucie omnipotencji zwaszcza studenci psychologii 4. Dlaczego osoby uczestniczce w badaniu diagnostycznym traktuj je jako instrument realizacji swoich celw? Jakie s tego skutki? Co moe w tej sytuacji robi psycholog? (s. 73, 85-87)

Mona wyrni dwa przypadki poddawania si ocenie selekcje i bycie pacjentem (modyfikacj). Celem OB. Nie jest uczestniczenie w selekcji, ale w sytuacji, do ktrej ona prowadzi. Badanie selekcyjne to bowiem pierwszy etap takiej syt. spoecznej, ktra albo zaspokoi potrzeby OB., albo stanowi bdzie dla niej zagroenie, uniemoliwiajc realizacje stawianych sobie celw. Rny jest te stosunek do bada, ale w kadym wypadku OB traktowa bdzie badanie jako pozostajcy w jej zasigu instrument oddziaywania na sytuacj postselekcyjn. Przyjmuje si tu zaoenie o kooperacyjnej postawie badanych OB. stara si wsppracowa z diagnost po to, by zrealizowa swoje cele. Cele te mog by zupenie inne ni te, ktre zakada diagnosta, ale i w jednym, i w drugim przypadku, dobrowolno jest rwnoznaczna z akceptacj oceniania. Jednostka podczas badania odwouje si do co najmniej dwch instancji swego specyficznego dowiadczenia, ujtego w koncepcj (obraz) wiata i siebie oraz celu, jaki chce zrealizowa uczestniczc w badaniu. Jednostka, uczestniczc w badaniu, nie traktuje go jako okazji do zakomunikowania osobie badajcej swego obrazu w ogle, bowiem nie chodzi tu o samo badanie stanowi ono tylko jeden z elementw sytuacji o szerszym zakresie czasowym i wykorzystywane jest do realizacji celw sensownych dopiero w kontekcie caej tej sytuacji. Prezentowany podczas badania obraz wiata i siebie peni wic funkcje instrumentalne wzgldem celw OB. Majc to na uwadze jednostka dokonuje w sytuacji badania wyboru dziaa ze zbioru dziaa psychologicznie dopuszczalnych. Jednym ze skutkw moe by symulacja (wiadome pozorowanie objaww psychologicznych przez osob zdrow), cho zdarza si ona rzadko, gdy jedn z profesjonalnych umiejtnoci psychologa jest uaktywnienie u OB. przez niego postawy kooperacyjnej. Poszukiwanie przez diagnost symulacji moe dawa efekt samosprawdzajcej si hipotezy OB, ktrej si nie wierzy, moe agrawowa (wyolbrzymia) objawy. Komplikuje to te proces diagnozowania, bowiem diagnoza jest nie tylko faktyczn ocena stanu

funkcjonowania OB, lecz take porednio ocen wiedzy diagnozujcego. Poczucie zagroenia dla obrazu siebie, szczeglnie zawodowego ja, wynikajce z podejrzenia, e jest si oszukiwanym przez osob badan, moe znaczco znieksztaci proces diagnozowania. Warto te zauway, e dla pewnych osb nawet krtkotrwaa symulacja jest nie do zniesienia, wywouje nieprzyjemne uczucia i przekracza ich moliwoci, innym za sprawia przyjemno i daje satysfakcj. Psycholog, stajc wobec problemu, co zrobi z wynikami badania o ktrym wiadomo, e byo obiektem intencjonalnej manipulacji ze strony OB, moe potraktowa wyniki jako autoprezentacj, tworzon na uytek badania. Przyj mona bowiem, e kady obraz prezentowany przez OB jest subiektywnie prawdziwy i e ponadto jest on adekwatnym do danej sytuacji obrazem nowej organizacji jej dowiadczenia. Reorganizacja dowiadczenia bdzie tym wiksza, im silniejszy jest zwizek badania z rzeczywistymi, yciowymi celami OB i oczywicie im wiksze moliwoci stwarza medium komunikacji obrazu. Z uwagi na to, i OB nastawiona jest na komunikowanie, badajcy musi wstpnie orientowa si w problemach pacjenta, tylko wtedy bowiem mona ten komunikat odczyta. 6. Na czym polega zagroenie wywoane tzw. efektem Rumpelstilzchena? Zasada Rumpelstilzchena Ilustruje magi znalezienia waciwego sowa i nazywania. Zjawisko magicznej wiary w warto sowa uytego w sformuowaniu diagnozy. Komunikowanie jest take podstaw diagnozowania, nawet za pomoc testw. Nazywanie pozwala na odzyskanie przez pacjenta poznawczej kontroli nad mylami, fantazjami, snami itp. Schematy poznawcze(struktury wyszego rzdu) dostarczaj znacze, interpretacji sytuacyjnego kontekstu w odniesieniu do Ja i pozwalaj na kontrol zachowania, zmniejszajc lub niwelujc opr przed zmian. Np. wiele matek uspokaja si, gdy trudnoci szkolne ich dzieci zostan okrelone jako spowodowane dysleksj, chocia dysleksja jest to po prostu wyraz (agregat) zbiorczo okrelajcy objawy w postaci trudnoci w czytaniu mimo znajomoci liter. Objawy te s matce doskonale znane, wic okrelenie tych objaww jednym sowem nic nowego nie wnosi. Jednake osoba, ktra syszy uczon nazw, uspokaja si prawdopodobnie dlatego, i sdzi, e diagnosta teraz ju wie wszystko, co trzeba, domyla si przyczyn zaburzenia, zna sposb leczenia itd., co j zwalnia ze wspdziaania. Nazwa zjawiska pochodzi z jednej z bajek braci Grimm. Wystpuje w niej karze, ktry nazywa si Rumpelstilzchen (Rumplestelt, Rumpelstiltzkin, Titelitury). Dziecko krlowej ma zosta porwane przez kara. Moe do tego nie doj, jeli krlowa odgadnie imi kara. Krlowa po kilku dniach niepowodze w zgadywaniu podaje imi kara. Karze ze zoci krzyczy: Diabe ci podpowiedzia. Zagroenie to stygmatyzacja (pozorne wyjanienie poprzez nazwanie, zastpuje (utrudnia) zrozumienie osoby i jej problemw) oraz zwalnianie ze wspdzialania. 7. Jaka jest rola i miejsce testw psychologicznych w procesie diagnozowania nastawionym na modyfikacj, a jaka, gdy celem jest selekcja? Diagnozowanie vs testowanie Testowanie jest elementem diagnozowania. Diagnozowanie to zoony proces rozwizywania problemw (odpowiadania na pytania), w ktrym wykorzystuje si testy jako jedna z metod zbierania danych. Testowanie to obiektywny i wystandaryzowany pomiar prbki zachowania. Obejmuje przeprowadzanie badania oraz interpretacje jego wynikw. Tak jak diagnozowanie skoncentrowane jest na problemie, tak testowanie zorientowane jest na pomiar. W procesie diagnozowania wykorzystujemy wielorakie rda informacji i procedury diagnostyczne; poszukujemy zoonych zwizkw przyczynowoskutkowych; wycigamy wnioski i interpretujemy dane oraz poszukujemy penego zrozumienia. Selekcja a modyfikacja Kryterium podziau na selekcj i modyfikacj jest postdiagnostyczn aktywno diagnosty: albo zamierza on zmienia przedmiot swych diagnoz (osob lub warunki), albo te zamierza tak dobra osob do warunkw (lub odwrotnie), by zmaksymalizowa wartoci przyjtego przez siebie celu dziaania. Dziaania te maj wic optymalizowa relacj jednostka- warunki. Innymi sowy, jeli przyjmiemy, e realizacja podanego celu osiga moe rne wartoci, to w przypadku selekcji poszukujemy takiej kombinacji osb i warunkw, dla ktrych cel osiga wartoci najwysze z faktycznie osigalnych, natomiast w przypadku modyfikacji okrelamy a priori jak warto celu oraz rodki, ktre pozwol zmieni charakterystyki osb i warunkw. Mwic najprociej w przypadku selekcji przyjmujemy (z takich czy innych powodw) niezmienno osb i warunkw, w

przypadku modyfikacji natomiast uznajemy nadrzdno celu; selekcja zorientowana jest na normy, a modyfikacja na standardy. Selekcja i jej specyfika Z selekcj mamy do czynienia wwczas, kiedy psycholog dokonuje wyboru z jakiej grupy ludzi niereprezentatywnej jej podgrupy lub gdy dobiera ludzi do warunkw (nikogo nie odrzucajc). Dokonujc selekcji psycholog - przyjmujc dane warunki zewntrzne (lub waciwoci podmiotowe) za niezmienialne - wybiera i/lub dobiera osoby o takich waciwociach podmiotowych (lub takie warunki zewntrzne), ktre pozwol uzyska oczekiwane efekty. Celem jest tu optymalny - z moliwie najmniejszym ryzykiem odstpstw od przewidywanego i podanego przebiegu zdarze - dobr jednostki lub grupy osb do okrelonych zada przy oczywistym zaoeniu, i waciwoci osoby (warunkw) nie ulegn zmianie. W zalenoci od kierunku poszukiwa i moliwoci mona rozrnia strategi selekcji osobowej i strategi selekcji warunkw. Modyfikacja i jej specyfika Gdy psycholog przyjmie, e istnieje moliwo i/lub potrzeba skutecznej zmiany warunkw zewntrznych (lub waciwoci podmiotowych), to poszukuje techniki umoliwiajcej zmian (modyfikacj) ich na takie, ktre pozwol osobom o wyjciowych waciwociach podmiotowych (lub w wyjciowych warunkach zewntrznych) uzyska podane efekty. Strategia modyfikacji moe przyj form strategii modyfikacji warunkw albo modyfikacji osb. Przykadem realizacji strategii modyfikacji osb jest terapia lub ksztacenie, przykadem strategii modyfikacji warunkw moe by zmiana organizacji czy programw ksztacenia. Testy wykorzystywane do selekcji osb tu przyjmuje si warunki jako dane (czyli nie prbuje si ich zmienia), akceptuje si warunki a do nich dobiera si za pomoc testw odpowiednie osoby (ktre najlepiej odpowiadaj wymogom). Stosuje si je np. w przy rekrutacji. Mona to przyj strategie dwojakiego rodzaju: strategie niekompensacyjne, gdzie nieosignicie zakadanej wartoci jednego z kryteriw dyskwalifikuje dan osob, mona tu wyrni kilka rodzajw: strategie oparte na regule leksykograficznej psycholog porwnuje wszystkie osoby ze wzgldu na dan cech, ktrej przypisuje najwysz wag, jeli osoba uzyskuje najwyszy wynik w zakresie tej cechy, jest wybierana, jeli tych osb jest wicej, odwouje si do nastpnej najbardziej istotnej cechy strategie oparte na regule eliminacji odrzuca si tu osoby po przyjciu odpowiedniej granicy (progu). Jest ona zbliona do reguly leksykograficznej, ale koncentruje si nie na wybieraniu, lecz na eliminacji. Negatywne informacje maj tu wiksz warto ni pozytywne. strategie oparte na regule koniunkcyjnej take wykorzystuje granice (progi). Ustala si tu przedziay (grn i doln granic) dla kadej cechy. Nastpnie analizuje si jednorazowo jedn osob ze wzgldu na wszystkie cechy i sprawdza, czy osigaj one zaoone przedziay. strategie kompensacyjne, gdzie sabo w zakresie jednego kryterium moe by wyrwnana zalet w zakresie innego kryterium, s tu dwie strategie: regula kompensacji liniowej (prosta) psycholog wprost odnosi si do wyniku badanej osoby, gdy ma do czynienia z jednym testem, albo przedstawia wynik wszystkich testw w postaci ich algebraicznej sumy regula kompensacji waonej przypisuje si tu poszczeglnym testom wagi, sumaryczny wynik bierze si z wymnoenia wyniku wyraonego w jednej skali standardowej i wagi przypisywanej testowi Psychologowie mog posugiwa si nie jedn regula, ale kilkoma. Strategia modyfikacji odnosi si moe albo do warunkw, albo do osb. Psycholog poszukuje takiej techniki, dziki ktrym osoby o wyjciowych waciwociach podmiotowych (lub wyjciowych warunkach zewntrznych) uzyskaj podane efekty. Przykad modyfikacji osb terapia lub ksztacenie, warunkw zmiana organizacji czy programw ksztalcenia. 8. Czym naley si kierowa przy wyborze testw wwczas, gdy zamierzamy bada chopca, skierowanego przez szko w zwizku z trwajcymi od pierwszej klasy, ale ostatnio nasilajcymi si trudnociami w nauce, a gdy chcemy monitorowa postpy rehabilitacji dorosej osoby po wylewie? Jak w podejmowaniu takich decyzji pomc nam moe model Bartona? (model Bartona - s. 78) Model Bartona jest modelem diagnozowania, pozwalajcym na zdyscyplinowanie decyzji wyboru narzdzia (testu). Decyzje takie badajcy podejmuje w trakcie badania wielokrotnie, w rnych jego fazach. Model porzdkuje wszystkie wymiary wedle 3 kategorii: - kto i co jest przedmiotem pomiaru?

Jakich uywa si miar? Jak dokonuje si pomiaru? Parametry modelu i pytania, na ktre badajcy powinien sobie odpowiedzie, wybierajc test: 1. poziom rozwoju inaczej wpywa on na wykonanie w przypadku testu inteligencji a inaczej osobowoci, bo inna jest mentalna dostpno testu jako komunikatu, nie zawsze te poziom trudnoci instrukcji odpowiada poziomowi trudnoci zada: czy instrukcja i zadania testu odpowiadaj poziomowi rozwoju (intelektualnego, kulturowego) osoby badanej? czy i jakie aspekty poziomu rozwoju naley wzi uwag przy wyborze narzdzia? 2. stan lub cecha jest to istotne rozrnienie przedmiotu badania na nabyt dyspozycj behawioraln lub subiektywnie, wiadomie postrzegany stan wewntrzny, reakcja na konkretny bodziec: czy wykorzystane testy powinny odzwierciedla waciwoci, ktre trwale charakteryzuj jednostk niezalenie od sytuacji (wymiar osobowoci, cecha), czy te raczej zamierzamy bada zachowania czy uczucia, zmieniajce si od okazji do okazji, pojawiajce si w konkretnej sytuacji (stan)? 3. norma lub ekstremum inaczej mwic pytamy o to, czy uczestniczca w badaniu osoba jest zdrowa czy chora, typowa czy nieprzecitna, co jest dla niej ukadem odniesienia w zakresie badanej wasnoci: czy oczekujemy e jednostka podobna jest do innych czy te rni si od nich? czy poszukiwane narzdzie jest wystarczajco trafne i rzetelne w zakresie spodziewanych wynikw? 4. obszar dotyczy trafnoci narzdzia, zdefiniowanie obszaru jest szczeglnie istotne przy prognozie (selekcji): jaki obszar ycia psychicznego (np. osobowo, motywacja, procesy poznawcze) zamierzamy bada? Jakie wymiary s niezbdne do penego zdefiniowania tego obszaru? 5. media (metody) wybr zaley od takich czynnikw, jak odporno metody na celowe manipulacje wynikami, istnienie sposobu wykrywania i korygowania zarwno takich manipulacji jak i przypadkowego odpowiadania, stopnia wpywu zmiennej aprobaty spoecznej, trafnoci, rzetelnoci, zakresu koniecznych praktycznych umiejtnoci testujcego, trafnoci fasadowej, itd.: czy i jakie s rne drogi i sposoby badania tego, co zamierzamy bada? W jakim stopniu diagnosta jest przygotowany do badania? jakimi metodami uzupenia dane uzyskane innymi metodami (incremental validity)? 6. generalny cel badania badanie nomotetyczne czy idiograficzne, badania zorientowane na normy czy na jednostk: czy chcemy rozumie wzajemne zalenoci wewntrz jednostki czy te mc je generalizowa na wiksze grupy lub j z nimi porwnywa? czy celem badania jest poszerzenie wiedzy oglnej czy rozumienie konkretnej jednostki? Rozmowa, L-data, t. projekcyjne, testy, motywacja osobowo, procesy poznawcze, grupa jednostka, kwestionariusze 7. badanie jakociowe czy ilociowe, typ skali pomiarowej zbyt czsto to pytanie zadajemy sobie po zebraniu danych, a nie przed ich zbieraniem : w jakim stopniu nasze miary odzwierciedlaj jakociowe, a w jakim ilociowe aspekty mierzonej waciwoci? w jakim powinny go odzwierciedla? Jaki poziom dokadnoci pomiaru jest nam potrzebny? 8. triangulacja rde i metod, dajcych rne wyniki czy stosujemy jedn czy wiele miar tej samej waciwoci? co kada z tych miar wnosi nowego (kontekst)? czy s to miary wewntrz tego samego medium lub rne media (tzw. T-data, Q-data, L-data)? 9. czstotliwo badania stabilno (rzetelno) stosowanych procedur, tak wana przy monitorowaniu zmiany czy w badaniu longitudinalnym oraz odporno narzdzia na wyuczenie si odpowiedzi: ile razy zamierzamy bada dan waciwo? czy jestemy zainteresowani wielokrotnymi badaniami w celu obserwowania zmian, czy te zadawalamy si jednym badaniem? dua wyuczalno maa wyuczalno Zatem w przypadku chopca, by waciwie dobra test, naley rozway, czy instrukcja jest dopasowana do poziomu jego rozwoju (parametr nr 1), zdefiniowa obszar, ktry zamierzamy bada (parametr nr 4), zastanowi si, czy chcemy bada stan, czy cech (poniewa trudnoci chopca si nasiliy, moe to by stan). Trzeba nastawi si (chyba ) na badanie ekstremum, jako, e chopiec rni si od innych w zakresie trudnoci w nauce. W zakresie parametru 5 nie ma raczej ryzyka manipulacji przez OB. Generalny cel badania nastawiony byby tu na jednostk, chcemy zrozumie tu wzajemne zalenoci wewntrz niej. Powinnimy si nastawi raczej na dane ilociowe (chyba ), no i badanie nie musi by odporne na wyuczenie si, bo zakadamy, e badamy chlopca 1 raz (parametr 9). W przypadku osoby po wylewie powinnimy (w odniesieniu do parametru 1) wzi pod uwag przy wyborze testu, e jest ona po wylewie, zatem jej zdolno uruchamiania zachowa testowych moe ulec zmianie. Rozwaamy tutaj badanie raczej stanu, ni cechy (bo przecie monitorujemy jej postpy, ktre z

zaoenia maj ulega zmianie), bierzemy pod uwag to, e OB rni si od innych, czyli skupiamy si na ekstremum [chyba ] (bo jednostka jest chora), rwnie definiujemy obszar badania (np. poznawczy, psychomotoryczny). Tu take nie ma zagroenia manipulacj testu ani przypadkowego odpowiadania. Generalny cel badania rwnie jest zorientowany na jednostk, chcemy rozumie zalenoci w niej (chyba ). Parametr czstotliwoci badania zdecydowanie testy powinny odporne na wyuczenie, jeli pomiar ma by wiarygodny! (bo chcemy bada wielokrotnie). Trafno decyzji wyboru testu jest wyznaczona nie tylko trafnoci naszej wiedzy o problemach osoby badanej, ale take wiedzy o narzdziach, ktre mamy Poprawiona interpretacja do pyt. 8 Zatem w przypadku chopca, by waciwie dobra test, naley rozway, czy instrukcja jest dopasowana do poziomu jego rozwoju (parametr nr 1), zdefiniowa obszar, ktry zamierzamy bada (parametr nr 4), zastanowi si, czy chcemy bada stan, czy cech (poniewa trudnoci chopca si nasiliy, moe to by stan, ale rwnie cecha, jako, e chopiec wczeniej mia problemy z nauk moe by to i to). Trzeba nastawi si na badanie ekstremum, jako, e chopiec rni si od innych w zakresie trudnoci w nauce. W zakresie parametru 5 nie ma raczej ryzyka manipulacji przez OB. Generalny cel badania nastawiony byby tu na jednostk, chcemy zrozumie tu wzajemne zalenoci wewntrz niej. Powinnimy si nastawi raczej na dane jakociowe, no i badanie nie musi by odporne na wyuczenie si, bo zakadamy, e badamy chopca 1 raz (parametr 9). W przypadku osoby po wylewie powinnimy (w odniesieniu do parametru 1) wzi pod uwag przy wyborze testu, e jest ona po wylewie, zatem jej zdolno uruchamiania zachowa testowych prawdopodobnie ulega zmianie. Rozwaamy tutaj badanie raczej stanu, ni cechy (bo przecie monitorujemy jej postpy, ktre z zaoenia maj ulega zmianie), bierzemy pod uwag to, e OB rni si od innych, czyli skupiamy si na ekstremum [chyba ] (bo jednostka jest chora), rwnie definiujemy obszar badania (np. poznawczy, psychomotoryczny). Tu take nie ma zagroenia manipulacj testu ani przypadkowego odpowiadania. Generalny cel badania rwnie jest zorientowany na jednostk, ale moe by take na grup, gdy chcemy zobaczy, na ile od niej odstaje. Parametr czstotliwoci badania zdecydowanie testy powinny odporne na wyuczenie, jeli pomiar ma by wiarygodny! (bo chcemy bada wielokrotnie). Nie wiem, czy mona stwierdzi, ktry z tych parametrw jest najwaniejszy, ale to, w czym rni si badanie jednej i drugiej osoby to gwnie parametr ostatni czstotliwo badania i zwizana z nim wyuczalno. 9. Dlaczego do badania za pomoc techniki Rorschacha nie wystarczy nawet najlepsza znajomo instrukcji do testu? (slajdy 2 sem. i ksizka str. 91 i 105) O technice: Technika Rorschacha to projekcyjny test do badania osobowoci powyej 14 r.. Stanowi go 10 symetrycznych tablic, na ktrych znajduj si czarno-biae, czarno-biao-czerwone i wielobarwne kleksy. Osoba badana jest proszona o opowiedzenie, co na tych tablicach widzi. Psycholog w trakcie badania nie dyskutuje z OB. I dokadnie zapisuje jej odpowiedzi. Kiedy OB Skoczy spontaniczne opisy tablic, prosi si j o dokadne wskazanie, jakiej czci tablicy dotyczyy wczeniejsze opisy. Celem jest tu uniknicie niedokadnego zrozumienia przez psychologa tego, co OB opisywaa. Niekiedy wystpuje 3 faza badania, w ktrej psycholog pyta wprost OB, czy widzi w tablicach co, co widz tam inni. Przed badaniem zawsze przeprowadza si wywiad lub rozmow psychologiczn. Badani dokonuj jednoczenie dwch czynnoci wybieraj spord potencjalnie rwnowanych, alternatywnych elementw plamy jeden z nich oraz wybieraj spord znanych im znacze odpowiadajcych temu elementowi take tylko jeden. W technice Rorschacha OB moe dobrze spostrzega ksztat nie bdc zdolna do przypisania mu jakiegokolwiek znaczenia. Do arkusza odpowiedzi wpisujemy tylko te spostrzeenia OB, ktre pocigaj za sob znaczenia, podczas gdy spostrzeenia bez przypisanych im znacze nie znajduj si w protokole. Zatem analiza wypowiedzi nie jest badaniem czystych procesw poznawczych, ale tylko takich, w ktrych

efektom tych procesw osoby badane potrafi nada znaczenia (przypisa treci). Std w technice tej jedn z rzeczy o podstawowym dla dalszego postpowania znaczeniu jest znajomo kryteriw wyrniania wrd zachowa w sytuacji testowej kadej odrbnej reakcji (wypowiedzi, czyli zachowania testowego), poniewa to wanie ta reakcja stanowi podstawow jednostk zarwno sygnowania, jak i analizy (interpretacji). Wyrnia si TRECIOWE (cile zwizane z werbalizacj) I FORMALNE (dotyczce cech bodca wzrokowego) aspekty wypowiedzi. Analiz wynikw badania traktowa mona jako prb udzielenia odpowiedzi na pytania co i gdzie (wrd czego) w plamie oraz jaka tego waciwo spowodoway, e tak to zostao nazwane (sygnowanie). Interpretacja okrela, jakie to pociga konsekwencje dla innych pozatestowych zachowa badanej osoby. ODP na pytanie: Ogromnie zoonym problemem jest w tym przypadku uyteczno diagnostyczna danych. Uyteczno diagnostyczna, przypominajc krtko, dotyczy kryterium wyboru spord wszystkich zachowa badanego tych zachowa, ktre dalej zostan poddane analizie, a take spord innych danych. Jest ona oceniana w dwufazowym procesie decyzyjnym: najpierw ocenia si kliniczn wano pojedynczych danych (zachowania testowe o okrelonym statusie epistemologicznym, ktre bd potem rejestrowane, a nastpnie interpretowane), a potem ich warto dla wyjaniania diagnostycznego (typ relacji pomidzy danymi uzyskanymi podczas badania a elementami interesujcego nas zdarzenia. W efekcie tego procesu kadej informacji nadawane jest znaczenie diagnostyczno-eksplanacyjne, wskutek czego cz danych zostaje uznana za wane, a cze za nieistotne. Z tym wanie zwizana jest trudno techniki Rorschacha. Technika ta, oprcz niezaprzeczalnych zalet, ma istotne ograniczenie powodujce, e stosowana bez bardzo dobrej znajomoci zasad badania, wyodrbniania okrelonych zachowa testowych (wypowiedzi) i sygnowania wypowiedzi (przyporzdkowanie do klas abstrakcji) staje si niczym brzytwa w rkach szaleca. Tu bowiem wyraniej ni w innych technikach projekcyjnych - badacz moe w tak duym stopniu wpywa na zachowania OB podczas testowania, e uzyskany materia wicej mwi o nim samym, ni o OB! Najlepszy nawet system sygnowania nie uratuje materiau zebranego w niewaciwy i niefachowy sposb (czyli instrukcja nie wystarczy). Std konieczne jest cise przestrzeganie zasad prowadzenia badania, wbrew bowiem potocznej opinii technika Rorschacha jest metod standaryzowan i wymagajca od badajcego duego zdyscyplinowania. Przewaga zachowa inicjowanych przez badajcego nad tymi inicjowanymi przez osob badan bya i jest gwnym zarzutem przeciwko psychoanalizie i wanie technikom projekcyjnym. Stosowanie techniki Rorschacha wymaga od diagnosty duych umiejtnoci i dowiadczenia. 10. Jaka jest rola teorii psychologicznych w procesie diagnozowania? Czym rni si ona od roli w procesie badawczym? Proces diagnozowanie jest elementem projektowania, teoria stanowi punkt odniesienia dla stosowanych bada, wyciganych wnioskw, w procesie badawczym poszukuje si oglnych hipotez i potwierdzajc lub odrzucajc je i buduje teorie. Istota rnicy midzy badaniem dla celw naukowych a badaniem dla celw praktycznych ley w rodzaju zmiennych uznawanych za wane dla danego zjawiska. W badaniach naukowych badacz koncentruje si na poszukiwaniu prawidowoci oglnych, hipotez i teorii, a ich praktycznym (stosowanym) aspektem jest mniej zainteresowany. W badaniu stosowanym kryterium wyboru przedmiotu badania jest znajomo sposobu modyfikacji (zmiany) danej zmiennej. Wybr metody na podstawie teorii Kryteria wyboru teorii psychologicznej albo psycholog z gry okrela, e konkretny klient jest modelowym czowiekiem danej teorii psychologicznej, albo wynika on z paradygmatycznych preferencji psychologa (a co za tym idzie z dowiadczenia lub uprzedzenia)
11.

Czym rni si opis zachowa testowych od ich interpretacji? Jakie maj one podobne

cechy?

Interpretacja:

- specyficzny dla psychologii sposb wyjanienia - cel dziaania psychologw (celem nie jest opis!) - wyjanienie w psychologicznym rozumieniu polega na wskazywaniu racji uzasadniajcych tak a nie inn organizacj informacji o osobie badanej - Istot interpretacji psychologicznej jest powizanie charakteryzujcych jednostk epizodw jej ycia i zorganizowanie ich w sensown cao, ktra pozwala zrozumie fakty (dziaania, itd) rejestrowane pierwotnie jako niezalene. - nadawanie sensu zachowaniom jednostki przez: * wydobycie ich zwizku z dotychczasowymi dowiadczeniami * okrelenie przyczyn wywoujcych i stabilizujcych zachowanie * ukazywanie przyszych konsekwencji takiej organizacji - kade udane wyjanienie wzbogaca wiedz diagnosty (nie polega na bezporednim zastosowaniu ju posiadanej wiedzy) jest odkrywaniem logiki ycia konkretnej jednostki przedmiot interpretacji: zachowania obserwowane podczas badania + zachowania w sytuacjach rzeczywistych=indywidualna historia jednostki ludzkiej Opis i interpretacja opis i interpretacja to efekt mylenia i wychodzenie poza dostarczone informacje jego wynik stanowi pewne novum w stosunku do tego, co diagnosta wiedzia wczeniej; na tym etapie postpowania mamy do czynienia z procesem odwoania si do poj abstrakcyjnych (w szczeglnoci: do teorii psychologicznej) w celu nadania organizacji zebranym wczeniej oddzielnie danym, caociowego zrozumienia jednostki oraz sformuowania hipotetycznych wyjanie dynamiki analizowanego problemu aby nakreli plan interwencji (tzw. opracowanie przypadku; case conceptualization) dziaania diagnosty podczas tego etapu procesu diagnozowania polegaj oglnie mwic na scalaniu kolejno uzyskiwanych danych w abstrakcyjne kategorie opisowe (klasy), a nastpnie poszukiwaniu mechanizmu, wyjaniajcego problem klienta Opis Opis zachowa testowych to: 1) kolekcja zda, odnoszcych si do konkretnego (jednostkowego) zbioru niepowizanych wynikw testowych, ktre wprost odpowiadaj na pytanie: Jakie wyniki uzyska badany B?. Odniesienie wyniku do norm oparte jest na analizie podobiestwa osoby badanej do grupy odniesienia (norm) W aden sposb klasyfikacja taka nie rozstrzyga powodw podobiestwa osoby badanej do tej grupy! 2) zbir korelatw behawioralnych (mechaniczne zestawienie znacze interpretacyjnych skupionych wok poszczeglnych skal czy wskanikw) taki zbir jest typowy dla konkretnej skali testu, np.: 7 sten w E EPQ-E => ekstrawersja. 3)wskazywanie jako przyczyny obserwowanych zachowa nieobserwowanej cechy (opis zagregowany) Ostatecznym celem dziaania psychologw (diagnostw) jest wyjanienie, a cilej jego charakterystyczna dla psychologii posta: interpretacja. Uprawomocnieniem interpretacji jest przyjcie zaoenia o ukrytym znaczeniu kompleksu danych. Przedmiotem psychologicznego wyjanienia nie s dane, widziane oddzielnie ale wizane w jakie sensowne caoci, systemy. To, czy udao si tak sensown cao znale podlega weryfikacji na przykad czy pozostajce poza systemem dane daj si we wczy. Gdy tak nie jest, wwczas hipotetyczna regua nie ma zastosowania; gdy tak si stanie interpretacj mona poszerza. Istot interpretacji psychologicznej jest wic wizanie rejestrowanych pierwotnie jako niezalene informacji charakteryzujcych jednostk i zorganizowanie ich w sensown cao. Wyjanienia psychologiczne powinny wskazywa na rdo zbioru obserwacji, ich przesz przyczyn wyznaczajc tor obserwowanych zmian, wskazywa ich wzajemne funkcje, znaczenie (sens) i implikacje. 12. Jak naley rozumie tez, e zachowania faktyczne maj prymat nad zachowaniami w gabinecie psychologa? Jaka jest relacja midzy wyjanianiem zachowa podczas diagnozowania, a wyjanianiem zachowa w realnym yciu? (na pytanie o prymat bezporedniego cytatu nie ma wydaje mi si, e mona tutaj mwi o tym, e na

zachowania w gabinecie psychologa ma wpyw wiele czynnikw, jak np. kwestia autoprezentacji, lk przed ocen. Ponadto moe istnie rnica pomidzy samopisem i deklaracj a faktycznym zachowaniem. Np. w selekcji najbardziej trafn metod jest assessment centra stawiamy przed kandydatami faktyczne zadania, a nie tylko prosimy ich o wyobraenie sobie, jak postpiliby w danej sytuacji. A jeszcze lepiej zatrudni na prb) Celem dziaania psychodiagnostycznego jest diagnoza dynamiczna i caociowa, czyli wyjanienie wystpujcych w opisie osobowoci faktw psychologicznych (a wic jakby rekonstrukcja modelu osobowoci jednostki), jak te wyjanienie wspwystpowania okrelonych dziaa jednostki i wreszcie stopnia i sposobu ich determinowania przez jej waciwoci podmiotowe. Czy zachowania s komunikatem (znakiem) w stosunkach jednostki z jej otoczeniem? Mona odwoa si do analogii z technik TAT kiedy osoba badana proszona jest o oderwanie si od realiw codziennego ycia i uoenie jakiej historii na temat pokazywanego jej obrazka, to psycholog poszukuje zwizku midzy opowiadaniem a rnymi aspektami rzeczywistego funkcjonowania poddanej badaniu jednostki. Opowiadanie staje si znakiem sposobu realnego organizowania przez ni procesw poznawczych i dziaania, gdy jak kady znak ma ono odniesienie do obiektw spoza tekstu. Jaki jest stosunek otrzymanych na tej drodze wynikw do rzeczywistych zachowa osoby badanej? Jeli z innych rde wiemy, e faktyczne, pozatestowe zachowania osoby badanej nie daj podstaw do naszej interpretacji czy powinnimy sfalsyfikowa hipotez? Nie! Nie jest tak, e interpretacje wynikw testowych mona weryfikowa na podstawie informacji o rzeczywistych zachowaniach. (prosz przeczyta o kwestii podmiotowoci zachowania w pyt. 13) Interpretacja zachowa testowych w odniesieniu do koncepcji osobowoci a zachowa rzeczywistych do koncepcji dziaania wydaje si podziaem sztucznym. Tylko cznie koncepcje te pozwalaj wyjania ludzkie dziaania. warto te odnie si do kwestii prbek, korelatw i znakw 12. Jak naley rozumie tez, e zachowania faktyczne maj prymat nad zachowaniami w gabinecie psychologa? Jaka jest relacja midzy wyjanianiem zachowa podczas diagnozowania, a wyjanianiem zachowa w realnym yciu? 13. Co oznacza pojcie podmiotowoci zachowania? (str. 141-142) Zachowania determinowane podmiotowo wtedy, gdy wynikaj z posiadania przez jednostk jakiej cechy, waciwoci. Sytuacje testowe s tak skonstruowane, by jeeli jednostk dana waciwo cechuje w wystarczajcym stopniu zachowania byy determinowane t waciwoci. Jeli na podstawie zachowa testowych chcemy estymowa zachowania pozatestowe, naley pamita, e zakadamy wwczas wycznie ich podmiotow determinacj. weryfikacja hipotez o podmiotowoci zachowania w badaniu (tecie) 1 jest 0 nie ma w yciu 1 jest 1,1 czynniki sytuacyjne nie maj istotnego wpywu na zachowanie 0, 1czynniki sytuacyjne wyzwalaj zachowanie 0 nie ma 1, 0 czynniki sytuacyjne blokuj zachowanie

1, 1 osoba badana tak konstruuje sytuacje yciowe, e podmiotowa waciwo si ujawnia 1, 0 o ile test jest trafny i rzetelny osoba badana tak konstruuje swoje sytuacje yciowe, eby podmiotowa waciwo si nie pojawia 0, 1 test nie stworzy sytuacji, w ktrej potencjalna cecha mogaby si ujawni lub te jest determinowana sytuacyjnie Weryfikacja hipotez o podmiotowoci zachowania; w tym rozumieniu stopie podmiotowoci odzwierciedla swoisty opr jednostki wobec sytuacyjnych naciskw, stosunek jej tendencji akomodacyjnych do asymilacyjnych, niezalenoci do konformizmu. Mona opisa sposb, w jaki wchodz ze sob w interakcj czynniki podmiotowe i przedmiotowe, odtwarzajc specyficzn dla jednostki histori tych interakcji.

W patologii czciej stabilizujco na dziaania jednostki oddziauj czynniki podmiotowe a w normie sytuacyjne. 14. Dlaczego wykorzystywanie przez psychologa pojcia mechanizmw obronnych jest niebezpieczne dla okrelenia granic interpretacji psychologicznej? Dlaczego takie pojcia jak wyparcie i zaprzeczanie mog uatwia przekraczanie tych granic? Dlaczego racjonalizacja utrudnia moe wyjanianie? Mechanizmy obronne: Procesy dziaajce poza wiadomoci jednostki (jednostka nie zdaje sobie z nich sprawy); Sensem ich istnienia jest likwidacja konfliktw wewntrznych (emocjonalnych), zmniejszenie lku, rozadowywanie napicia, rozwizywanie sytuacji, ktrej uwiadomienie jest dla jednostki nie do zniesienia (jednostka nie chce jej sobie uwiadomi). Jest to dziaanie automatyczne, wczeniej wyuczone w sposb nie do koca uwiadomiony lub cakowicie niewiadomy polegajce na znieksztaceniu, przemieszczaniu i otamowaniu zabronionych tendencji wywoujcych lk. W pewnym nasileniu wystpuj u praktycznie kadego czowieka i peni rol przystosowawcz. Mechanizmy obronne s jednak zawsze znieksztaceniem zachowania lub ogldu rzeczywistoci, w duszym okresie czasu zatem mog uniemoliwi przystosowanie, a zawsze nieco zuboaj ycie. Mechanizmy obronne a diagnoza w sytuacji diagnostycznej mechanizmy obronne sprzyjaj symbolicznej komunikacji mwic, e czyje dziaanie determinowane jest treciami wypartymi mamy w istocie na myli to, e owe treci wyznaczayby dziaania jednostki w taki sam sposb, jakby byy przez ni uwiadamiane. Przymiotnik "niewiadomy" nie oznacza przyczyny specjalnego rodzaju; oznacza jedynie, i ta jednostka w tym momencie nie moe sobie uwiadomi tego, co dla innych jednostek jest treci ich wiadomoci, a dla niej stanie si wiadome w efekcie profesjonalnej interwencji. Analizujc wypowiedzi osoby badanej, nawet bdce sprawozdaniem z jej ycia, psycholog-diagnosta nie odwouje si do nich wprost, gdy mog one by efektem racjonalizacji. Racjonalizacja moe posiada logiczny ksztat i warto racji: deklarowany powd dziaania nie dlatego bowiem oceniany jest jako racjonalizacja, e jest w sposb oczywisty faszywy. On jest jedynie prawdziwy w ogle, ale nie jest rzeczywist przyczyn w tym konkretnym przypadku. Jest to pozornie racjonalne uzasadnianie swoich dziaa, postaw czy decyzji, ktre stoi w oczywistej sprzecznoci z deklarowanymi przyczynami innych wasnych zachowa. 15. Na czym polega sprzeczno midzy uytecznoci a wiedz na przykadzie danych symptomatologicznych i etiologicznych? Na czym polega ich komplementarno? Ze wzgldu na co wyjanianie diagnostyczne i prognozowanie s do siebie bardzo podobne? Zbierane podczas badania dane mona uj w dwie grupy: 1) dane symptomatologiczne, oparte na zaoeniu, e okrelone waciwoci zachowania, ujawnione podczas badania, charakteryzuj zachowania jednostki take w innych, pozatestowych sytuacjach; w tym ujciu zachowania testowe podobne s do pozatestowych 2) dane etiologiczne, oparte na zaoeniu i dane dostarczone przez badanie dane daj si wykorzysta jako materia do wnioskowania o przyczynach zachowa pozatestowych; tu akceptujemy rnic zachowa testowych i pozatestowych oraz moliwo poredniego o nich wnioskowania. Dane symptomatologiczne i etiologiczne dane symptomatologiczne pozwalaj na bezporedni prognoz zachowa jednostki we wszystkich tych sytuacjach, ktrych modelem jest sytuacja testowa; moe ona mie posta analogiczn z jak sytuacj rzeczywist (jak w symulowanych sytuacjach pracy, stosowanych przy rekrutacji) albo modelowa tylko jedn charakterystyk takiej sytuacji (np. sytuacja stresowa, trudna do zniesienia), obserwowan niejako przy okazji. Koncentrujemy si na tym, co tu i teraz moemy przeledzi lub czego moemy si dowiedzie pytajc osob badan o jej zachowania w jakiej przeszej sytuacji i na tej podstawie zamierzamy orzeka o zachowaniach w przyszoci. kiedy natomiast dziaania testowe oczekiwane od osoby badanej odbiegaj od tych, ktre prognozujemy, wwczas badanie dostarcza informacji etiologicznych; na ich podstawie prognozowa moemy pozatestowe zachowania jednostki, nawet nie majce nic wsplnego z zachowaniami podczas badania, bo odwoujemy si do jakiego wsplnego ogniwa, czcego zachowania testowe i pozatestowe, jakiej oglniejszej, wsplnej ich przyczyny.

Dane symptomatologiczne i etiologiczne Podzia ten nie jest podziaem metod badania, ale podziaem sposobu ujmowania wynikw tych metod. Obie grupy informacji posiadaj podobn uyteczno prognostyczn, gdy idzie o przewidywanie zachowa pozatestowych na podstawie zachowa testowych. Mona przypuszcza nawet, e warto predykcyjna danych symptomatologicznych jest wiksza. Ich uyteczno eksplanacyjna jest jednak rna tylko bowiem informacje etiologiczne pozwalaj na wyjanianie przyczynowo-skutkowe. Zbieno symptomw testowych i pozatestowych pozwala jedynie wnioskujc przez analogi - trafnie przewidywa, lecz niczego nie mwi o przyczynach podobnych zachowa Wnioskowanie przez analogi nie pozwala na przewidywanie, co stanie si w warunkach o innym ksztacie ale tej samej istocie. 16. Jaka jest rola prognozy podstawowej w tworzeniu planu interwencji? Rodzaje wyjaniania: orzekanie diagnostyczne przewidywanie Orzekanie klasyfikacja, zdaje spraw z aktualnego pooenia jednostki i stanu jej otoczenia spoecznego. (co i czemu jest nie tak?) Klasyfikacja moe by podstaw decyzji o wyborze rodzaju interwencji, cho praktyka dowodzi, e zwizek klasyfikacji nozologicznej z terapi nie jest jednoznaczny i nie da si szczegowo zaplanowa terapii bazujc jedynie na klasyfikacji. Projektowanie interwencji to formuowanie propozycji dziaa, ktrych celem jest zmiana okrelonego wstpnie stanu. Prognoza (przewidywanie) specyficzny stan w przyszoci bdzie bardziej prawdopodobny, ni jakikolwiek inny. W prognozie podstawowej opisuje si - z okrelon pewnoci - przysz drog jednostki i jej spoecznego otoczenia od stanu bdcego przedmiotem orzekania diagnostycznego do koniecznego (o ile nic si nie zmieni w ukadzie jednostka-otoczenie) stanu w przyszoci przy powstrzymaniu si od interwencji. Ma ona charakter ekstrapolacji, albo tzw. prognozy inercjalnej czyli jutro bdzie to, co dzi. Prognoza podstawowa wynika z interpretacji zachowa testowych i pozatestowych i pokazuje ona konieczn cigo zdarze przeszych i aktualnych. Na tej podstawie diagnosta dokonuje ekstrapolacji: biorc pod uwag aktualny stan jednostki oraz oglne przesanki interpretacji okrela, e z okrelon pewnoci stanie si z ni to a to. Milczcym zaoeniem tej (i kadej innej) ekstrapolacji jest przyjcie warunku, e w podobny sposb jak w przeszoci dziaa bd dotychczasowe czynniki. Trzy rodzaje prognoz: przewidywanie wyprowadzane z wiedzy operacyjnej prognoza podstawowa (wyjciowa) zalecenia wyprowadzane z wiedzy prakseologicznej

Przewidywanie w formie wyjciowej ekstrapolacji stanowi podstaw wraz z wiedz operacyjn i wiedz prakseologiczn formuowania przewidywa prowadzcych do planu interwencji psychologicznej. Natomiast to przewidywania wyprowadzane z wiedzy operacyjnej (projekt przyszoci pod warunkiem podjcia pewnych dziaa) s intelektualn podstaw interwencji psychologicznej. Maj charakter dyrektyw, zbiorw moliwoci. Dopiero jednak uwzgldnienie oceny wartoci przyszych stanw i faktycznych, kontekstowych okolicznoci pozwala na sformuowanie planw zmiany rzeczywistoci Przyjmujc strategi interwencji w postaci selekcji, psycholog najczciej koczy swoje zadanie na etapie

prognozy podstawowej. (plus ocena skutecznoci selekcji z punktu widzenia kosztw i uytecznoci) Zestawienie strat (jednostkowych, spoecznych) wynikajcych z powstrzymywania si od dziaania i pozostawienia stanu wskazanego w orzeczeniu diagnostycznym (tak jest) lub przewidywanego w prognozie podstawowej (tak bdzie) z kosztami osigania podanego stanu stanowi podstaw podjcia decyzji o wyborze rodzaju interwencji i planie jej realizacji.
17.

Dlaczego wydawanie orzeczenia psychologicznego jest form interwencji?

Interwencja: Celowe przedsiwzicie, planowane przez osob wyksztacon do takich zada, na podstawie wiedzy operacyjnej i pragmatycznej, ktrego celem jest zmiana poloenia jednostki przez usunicie ograniczne uczestniczenia w subiektywnie sensownym oraz dajcym satysfakcj yciu, podejmowana na jej (ich) prob; zmiana umoliwiajca zrealizowanie zachowa nie znajdujcych si dotychczas wrd faktycznych zachowa jednostki, a ktrych nie jest ona zdolna osign tylko wasnymi siami lub wycznie na podstawie istniejcych moliwoci Formy interwencji: selekcja (osb, warunkw) modyfikacja (osb, warunkw) komunikowanie wynikw dziaa diagnostycznych (formalne, nieformalne) orzecze prognoz wyjanie Interwencje psychologiczne maj charakter multidyscyplinarny, efekty postpowania dgn musz by przedmiotem komunikacji. Niezalenie od adresata informacji dgn, zawsze efektem ich przekazania jest zamiana poloenia jednostki. Komunikowanie ma wic cechy interwencji, wspwystpujc z innymi jej formami, bd te wystpujc samodzielnie. Komunikowanie orzecze peni wiele funkcji: wyjaniajc Uczestnikami procesu diagnostycznego s - obok osoby badanej i jej spoecznego otoczenia - czonkowie zespou diagnostycznego, terapeuci, lekarze, itp.. Realizujc wyjaniajc funkcj komunikowania orzecze psycholog informuje wszystkich uczestnikw procesu diagnostycznego: o podstawach wyprowadzanych wnioskw o efektach swojej pracy, konsekwencjach proponowanych decyzji i dokonywanych wyborw. legitymizujc upowanienie do dziaania, uprawomocnienie dziaania instytucji, przyczynianie si do legalnoci decyzji, jej normatywne uzasadnienie. perswazyjna Komunikaty maj przekonywa wszystkich uczestnikw procesu diagnostycznego oraz podawa ich uzasadnienia, pozwalajce na wzbudzenie motywacji do wsppracy. Przekonywanie nie jest dyskusj, ktrej celem jest dotarcie do prawdy, perswazja jest postpowaniem wartociujcym, deniem do wytworzenia u odbiorcy stanu wewntrznego zwanego przekonaniem bd to ze wzgldu na cechy utylitarne (nadaje si, poyteczne vs szkodliwe, potrzebne vs niepotrzebne) bd ze wzgldu na cechy moralne (etyczne vs nieetyczne). rozwijajca Przekazywanie komunikatw pozwala psychologowi (nadawcy) lepiej zrozumie tre przekazu (problem merytoryczny), zmusza go bowiem do poszukiwania uzasadnie rzeczy wydawao by si oczywistych, dyscyplinuje struktur i tok wywodu, skania do poszukiwania formy przekazu waciwej dla odbiorcy i zakadanego celu. W efekcie napotkane na tej drodze trudnoci umoliwiaj wzbogacenie i udoskonalenie lub korekt dotychczasowej wiedzy i umiejtnoci zawodowych 18. Dlaczego tzw. Efekt Barnuma upoledza rozwijajc funkcj komunikowania? Efekt Barnuma - nazw sw wzi od XIX-wiecznego waciciela cyrku Barnum and Bailey's Show Circus Phineasa Taylora Barnuma. Jest on autorem tezy, e sukces widowiska zapewnia dostarczenie

kademu tego, co go zainteresuje (a little something for everybody) nazw t wprowadzili do psychologii Meehl, Forer oraz Marks i Seeman. W psychologii efekt Barnuma (Forera) oznacza opis wynikw badania jednostki udajcy unikalny, a faktycznie pasujcy do kadego ze wzgldu na swoj trywialno, niejasno i oglno. Rozwijajca funcka komunikowania: Przekazywanie komunikatw pozwala psychologowi (nadawcy) lepiej zrozumie tre przekazu (problem merytoryczny), zmusza go bowiem do poszukiwania uzasadnie rzeczy wydawao by si oczywistych, dyscyplinuje struktur i tok wywodu, skania do poszukiwania formy przekazu waciwej dla odbiorcy i zakadanego celu. W efekcie napotkane na tej drodze trudnoci umoliwiaj wzbogacenie i udoskonalenie lub korekt dotychczasowej wiedzy i umiejtnoci zawodowych. wiadomo koniecznoci pniejszego komunikowania powoduje, e psycholog kontroluje i monitoruje swe dziaania. Formuowanie orzecze jest form refleksji nad wasn prac, a znajomo przyczyn decydujcych o odnoszcych sukcesach bd ponoszonych porakach pozwala w duym stopniu na samodoskonalenie 19. Jakie zagroenia dla funkcji komunikowania ma prowadzenie rozmowy psychologicznej zgodnie z technik czytania umyslu? Moim zdaniem chodzi o to, e technika czytania umysu jest technik, ktra polega na byciu zdolnym do odganicia, przewidzenia co druga osoba myli pod warunkiem, e si ja dobrze zna i ma si wystarczajco duo info. Wic jeeli psycholog j stosuje to moe wlanie doj do naruszenia tej zasady, bo psycholog bdzie sdzil, e "ju wszystko" wie o pacjencie, tymczasem co moe wiedzie po 10 minutach rozmowy, reszta by byla zgodna z tym co w opracowaniu mam tak plus/minus.

Mind reading has several meanings:

Telepathy, a claimed paranormal ability. Mentalism, a form of stage magic in which the practitioner creates the appearance of possessing a paranormal ability An emerging field in neuroscience where thought processes are monitored using neuroimaging. In interpersonal communication, when one person knows another well enough to be able to suggest what the other is thinking. Mind-reading violation (pogwalcenie, naruszenie), occurs (wystpuje) when someone thinks they know what what another is thinking without sufficient evidence.

"Mind-reading" violation occurs when someone claims to think they know what another is thinking without verification.

Example:"If he doesn't start paying his share of the bills, she is going to leave him." Challenge: "Has she told you that she intends to leave him if he doesn't?" Rozmowa (psychologiczna) jest procesem komunikacji jzykowej ( i ewentualnie pozajzykowej) midzy psychologiem a osob badan, gdzie ten pierwszy swoimi celowo formuowanymi wypowiedziami przyczynia si do uzyskania informacjo o faktach z ycia osoby badanej, o jej dawnych lub aktualnych przeyciach (ustosunkowaniu si) zwizanych z tymi faktami oraz o sposobach organizowania przez ni wiedzy. Odpowiedzi osoby badanej na pytania maj 3 funkcje 1. Reprezentatywna info o obiektywnych faktach (np. wiek, wyniki w nauce, osignicia zawodowe) 2. Ekspresywn ustosunkowanie si osoby badanej do tych faktw (ocena rodzicw, ocena osigni czy wynikw w nauce etc.) 3. Impresywna prby celowego kreowania wasnej osoby przed psychologiem

Psycholog musi sobie zdawa spraw z tego, e w zalenoci od nasilenia funkcji impresywnej w wypowiedziach, dwie pozostae mog ulec znieksztaceniu. Aby tego unikn 5. Nawizanie dobrego kontaktu we wstpnej fazie rozmowy 6. Jasne i szczeg 7. owe pytania 8. Powracanie do ju poruszanych tematw 9. Obserwowanie reakcji niewerbalnych Jeeli psycholog prowadzi rozmow zgodnie z technik czytania umysu, czyli 10. Wierzy, e kade zachowanie/wypowied da si interpretowa, e nie ma sfery ludzkiego ycia, ktrej nie mona zbada (poczucie omnipotencji). 11. Jest przekonany, e zna ca prawd o pacjencie, bez wzgldu na to, co on mwi, robi [jak wiemy z zaj z dn., jeeli OB. wczy silny opr to i tak si nic nie dowiemy, chocia bymy na gowie stawali ;P] Zatem: Przekonanie psychologa, e jest w stanie pozna ca rad o pacjencie, e poznaje j po jego pierwszych (by moe wcale nie dgn. Zachowaniach) zaburza proces komunikacji,, nie uwzgldni faktu, e u osoby badanej moe wystpowa lk przed ocen, autorytetem etc. Nie sucha tak naprawd osoby badanej, moe tak prowadzi rozmow, aby potwierdziy si jego wasne hipotezy, pomija pewne fakty uzna a zbdne, le interpretowa zachowania niewerbalne klienta, etc. etc. Poza tym silne zagroenie projekcj psychologa.

20. Na czym polega istota rnicy midzy badaniem w celach naukowych a badaniem w celach praktycznych (diagnozowaniem)? Istota rnicy midzy badaniem dla celw naukowych a badaniem dla celw praktycznych ley w rodzaju zmiennych uznawanych za wane dla danego zjawiska. W badaniach naukowych badacz koncentruje si na poszukiwaniu prawidowoci oglnych, hipotez i teorii, a ich praktycznym (stosowanym) aspektem jest mniej zainteresowany. W naukach podstawowych bowiem staramy si pozna oglne przyczyny zajmujcych nas zjawisk, podczas gdy w naukach praktycznych interesuje nas poznanie rodkw i drg, prowadzcych nas do obranego celu, a wic wiedza pozwalajca na projektowanie zdarze. W badaniu stosowanym kryterium wyboru przedmiotu badania jest znajomo sposobu modyfikacji (zmiany) danej zmiennej.=> Trudno w asymilacji przez praktyk dokona teorii wiedza o faktycznych przyczynach aktualnie obserwowanych zaburze najczciej nie moe zosta wykorzystana w projekcie ich zmiany (usunicia) i/lub nie zwiksza skutecznoci praktycznych dokona. Dla praktyka waniejsza od wiedzy o przyczynach, a czasem nawet od wiedzy o stanie aktualnym, jest wiedza pozwalajca wybra optymalny rodzaj interwencji psychologicznej,waniejsze jest bowiem podjcie waciwej decyzji o interwencji, ni postawienie prawidowej diagnozy. Psychologa-praktyka interesuj informacje dostpne w tym momencie, a nie takie, ktre - gdyby zachowa bierno - mgby pozna ex post facto. 21. W czym wyraa si asymetria relacji badania naukowe vs. praktyka psychologiczna? Podrcznik str32. Asymetria relacji badania naukowe vs. praktyka psychologiczna niesie niebezpieczestwo dla poprawnego wykorzystania wynikw bada nad trafnoci. Badanie trafnoci (np. testu) jest poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie: jaka jest uyteczno danych predykcyjnych (testowych) w przewidywaniu wartoci danych kryterialnych (yciowych)?. => chcemy wiedzie jaka jest nadwyka trafnoci przewidywania przynalenoci do grupy kryterialnej, wwczas gdy znamy dane predykcyjne wobec sytuacji, gdy danych tych nie znamy. W istocie pytanie to dotyczy tego, czy dane predykcyjne i kryterialne s jako ze sob powizane, czy s od siebie niezalene. Problem psychologa praktyka polega na tym, e zna on odpowiedzi testowe i na tej podstawie chce

okreli kategori, do jakiej osoba badana naley. Inaczej mwic psycholog diagnosta wie, e ma do czynienia z pacjentem, zna wyniki jego badania i zastanawia si, czy jest to pacjent-psychotyk, czy nie. W badaniach trafnoci sytuacja jest w pewnym sensie odwrotna znamy kategori (pacjentpsychotyk) i pytamy, jakie odpowiedzi testowe daj osoby do niej nalece. Niestety - czsto ulega si zudzeniu, e prawdopodobiestwa te s symetryczne, co prowadzi do bdw diagnostycznych. 22. Co oznacza termin dane subiektywne i jakie moe on rodzi nieporozumienia? Jak mona rozumie termin obiektywno?(ksika str: 20-21; 27; 114-118) Wg. taksonomii procesu diagnostycznego Kamiskiego mona rozrni min. dane o charakterze obiektywnym i subiektywnym. Charakter obiektywny danych oznacza, e udzia osoby badajcej jest aden lub niewielki, bo proces tworzenia danych i/lub uzyskiwania informacji w pewnym stopniu uleg zautomatyzowaniu. Tego rodzaju dane to np. testy. Charakter subiektywny jest, gdy udzia osoby badajcej jest relatywnie duy. Do tych danych mona zaliczy dane z rozmowy. Teraz nastepuje may klops, jako e nie jestem pewna tego co pisz i kry bd wok tematu:( Jak mi si wydaje:D moe to si czy z metodami jakociowymi i ilociowymi w badaniu. Mianowicie metody jakociowe dawayby dane subiektywne, a ilociowe obiektywne, poniewa w metodach ilociowych istnieje obiektywno w podejciu do przedmiotu badania, a w jakociowych uwzgldnia si subiektywne motywy z obawy przed pominiciem istoty ycia spoecznego. Niestety nie wiem jakie nieporozumienia moe rodzi ten termin. Obiektywno rozumiana jest jako niezaleno wynikw pomiaru od osoby go dokonujcej, wynika z istnienia wzorca, bdcego jednostk pomiaru. O ile w naukach przyrodniczych takim wzorcem sa metry,kilometry, litry itd, to w psychologii zaistnia pewien problem. Rozwizano go poprzez wymg rwnej wartoci pomiarowej w tecie (poziom badanej w tecie waciwoci odpowiada sumie zada/pyta poprawnie rozwizanych przez badanego, przy czym akceptuje si arbitralno przyjtych jednostek). Jednak aby zastosowa t miar do potrzeb psychlogicznych (prognozy i opisu), naley j odnie do prby normalizacyjnej (skale standardowe), a wic zmieni podejcie jednostkowe na czstociowe. Testowanie jest wic zbieraniem danych potrzebnych do zakwalifikowania osoby do grupy odniesienia, aby opisa j i sformuowa prognoz. Ta prognoza rni si od prognozy np. w fizyce, poniewa dotyczy prognozowania klasyfikacji, a nie wynikw wyraonych liczb. A wic ta obiektywno nie jest taka sama jak w naukach przyrodniczych (?) Obiektywne dane uzyskujemy za pomoc pomiaru ilociowego (paradygmat pozytywistyczny). Badacze wykorzystujcy metod ilociow zakadaj, e badana rzeczywisto jest zewntrznym i niezalenym od obserwatora ukadem odniesienia. Istotna jest obiektywno w podejciu do przedmiotu bada, uywanie neutralnego jzyka naukowego, poszukiwanie zalenoci przyczynowo-skutkowych, wyjanianie za pomoc praw oglnych, weryfikacja hipotez oraz wykorzystywanie pomiaru i statystycznych metod wnioskowania (przejawy tego obiektywnego podejcia). Subiektywne dane otrzymujemy przez zastosowanie metody jakociowej (postpozytywizm/interpretywizm). Zgodnie z tym podejciem badana rzeczywisto jest tworzona psychologicznie (subiektywnie) i spoecznie. Zastosowanie opisowej analizy rzeczywistoci pozwala na lepsze rozumienie i interpretowanie zjawisk spoecznych (a interpretacja zakada w pewien sposb subiektywizm). Zakada si, e badanie rzeczywistoci to jednoczenie wpywanie na ni i nie da si cakowicie oddzieli badanego od badajcych (odrzucenie zaoenia o rzeczywistoci jako niezalenym od obserwatora ukadzie odniesienia). Jednak kade badanie naukowe (empiryczne) powinno by obiektywne w znaczeniu wolne od stronniczoci. By moe nieporozumienia zwizane z terminem dane subiektywne wi z moliwoci traktowania ich jako dowolnie stworzonych przez badacza, nie popartych wiedz ani dowiadczeniem, ani nie wywodzcych si z badania naukowego? 23. Na czym polega respektowanie zasady triangulacji? Zasada triangulacji: Wyrnia si cztery rodzaje triangulacji: rde danych (kiedy badacz poszukuje danych na ten sam temat, co zapewnia trafno treciow - regua kompensacji) badaczy (te: wywiady weryfikujce rozumienie przez badacza obserwacji w trakcie bada) teorii (kiedy badacz podejmuje prb interpretacji danych z rnych punktw widzenia) metodologii.

Zasada ta polega na spojrzeniu na badany problem z kilku, przynajmniej 2 punktw widzenia. 24. Dlaczego wiedza potoczna jest zagroeniem dla zawodu psychologa (diagnosty)? Rodzaje wiedzy ze wzgldu na rdlo: wiedza potoczna (praktyczno zdrowego rozsdku) mdro (autorytet: kto?) wiara (sposb kontaktu z ponadnaturalnym autorytetem) nauka (jak? Metodologicznie!) Zdrowy rozsdek termin zdrowy rozsdek opisuje wierzenia i zaoenia, ktre dla wikszoci ludzi wydaj si oczywiste, suszne i waciwe. wiedz potoczn naley odrni od mdroci ludowych (np.przysw), w przeciwiestwie do mdroci ludowych przekonania zdroworozsdkowe nie musz by przekazywane z pokolenia na pokolenie. wiedza potoczna jest zbiorem przypadkowych i osobistych spostrzee, gdy kady z nas ma inny punkt odniesienia, inne dowiadczenia yciowe, jednoczenie cechuje nas skonno do generalizowania i traktowania pewnych zdarze jako typowych wiedza potoczna pena jest niespjnoci i fragmentarycznoci, nawet wtedy, gdy ujawnia si w przysowiach ludowych, porzekadach, mitach, jest pochopna i pozbawiona konkluzji, zadowalajc si pozorem czy nawet zudzeniem faktycznoci, wiedza ta z atwoci stawia oceny i wartociuje, popadajc nierzadko w puste moralizatorstwo.

Zarwno zawodowi ekspereci, jak i nowicjusze poszukuj wiedzy konkretnej, a nie terminw, ktre s abstrakcyjne lub oglne, i ktrym nie da si nada konkretnego znaczenia. Przeciwstawiaj swoj praktyczn wiedz wiedzy akademickiej, ktra ich zdaniem- charakteryzuje si podkreleniem tak wielkiej zoonoci problemu, e uniemoliwia jego zbadanie czy rozwizanie. Zbyt atwo akceptuj oni tez, e psychologia naukowa (akademicka) nie ma niczego do zaoferowania, bo o powodzeniu zawodowym decyduje dowiadczenie, nos kliniczny i umiejtno nawizania kontaktu z klientem. Praktyczna uyteczno wiedzy oznacza ma bowiem jej stosowalno. Wiedza praktyczna rni si bowiem od wiedzy naukowej, o jej wartoci nie decyduje bowiem stopie jej prawdziwoci (trafnoci), ale to w jakiej mierze jest przydatna. Std te, z jednej strony, deklarowana czasami przez psychologw praktykw wiara w przewag intuicji i nastawienia na rozumienie, a z drugiej brak zaufania do ksikowej wiedzy. Jednak w efekcie wiedza praktykw (czciej nowicjuszy ni ekspertw) oparta jest na nadmiernie uproszczonych zwizkach przyczynowo-skutkowych i koncentruje si na jednej tylko stronie (ew. niewielu) zoonego zjawiska. Przez to udzielane na tej podstawie wyjanienia s prakatycznie wystarczajce, ale nie pene i wyczerpujce. To poszukiwanie prostoty (utosamianej z praktycznoci) skutkuje tendencj do posugiwania si zdroworozsdkowymi regulami przy wyjanianiu czy interpretacji zjawisk. Wiedza oparta na zdrowym rozsdku obciona jest wieloma bldami. Bldy wiedzy zdroworozsdkowej 1. uleganie zudzeniu typu post hoc, ergo propter hoc - po tym, a wic wskutek tego (przykad bdnego wyprowadzania stosunku przyczyny i skutku ze zwykego nastpstwa w czasie). 2. rozumowanie przez analogi, czyli przyjmowanie, e poniewa dwie rzeczy s do siebie podobne w pewien sposb, to s one do siebie podobne take i pod innymi wzgldami; take antropomorfizowanie, zoomorfizowanie, personifikowanie (np. planeta Mars) 3. uleganie niemerytorycznej stronie argumentacji: rdo, gono, liczby, itp. 4. wyciganie wnioskw nie wynikajcych logicznie z przesanek 5. zudzenie powszechnoci zjawiska (przyjmowanie, e jeeli co jest prawdziwe dla niektrych przedstawicieli jakiej grupy, to jest prawdziwe w odniesieniu do calej grupy) niewaciwe uycie duego kwantyfikatora 6. nieuprawnione indywidualizowanie (jeeli co jest prawdziwe dla caej grupy to jest prawdziwe w stosunku do kadego jej czonka z osobna); rasizm 7. brak krytycyzmu 8. dowodzenie tylko na podstawie wybranych przypadkw, podtrzymujcych tez zamiast mylenia w kategoriach probabilistycznych

Wiedza naukowa a potoczna WIEDZA POTOCZNA vs WIEDZA NAUKOWA 1) WP:(socjalizacja itd.) wiedza zindywidualizowana, subiektywna, rna, zalena od dowiadcze yciowych. WN:Jednolita, systematyczna. Sdy nalece do tzw. korpusu wiedzy w danym momencie, uznawane s za prawdziwe, zmierzajce do obiektywizacji. 2) WP:( Ma charakter konkretny i praktyczny. Ludzie posuguj si ni w yciu spoecznym. Zawiera (na og) sdy jednostkowe, uoglnienia sprowadzane s do pewnych klas zachowa czowieka, stosowane do okrelonych sytuacji. WN:Ma charakter abstrakcyjny; sdy zawarte w niej nie s jednostkowe, lecz oglne. Odnosz si do zbiorw ludzi i maj charakter generalizacji historycznych lub praw naukowych. 3) WP:(Jzyk wiedza potoczna operuje jzykiem potocznym. Jest to jzyk mao precyzyjny (niejednoznaczny), nie jest wolny od ocen, posiada komponenty emocjonalne. WN:Jzyk nauki jest wolny od ocen. Jest, jak mwi Osowski, jzykiem treci pojciowych. 4) WP:( Nie jest systematyczna. Wiedza pena wewntrznych sprzecznoci, mao spjna; a w zwizku z tym sdy jej s wewntrznie sprzeczne i niespjne WN:Immanentn cech nauki jest systematyczno jej wiedzy. Jest uporzdkowana, w sposb wiadomy dy do eliminacji sprzecznoci we si pojawiajcych. 5) WP:( Nie troszczymy si o jej uzasadnienie dziaa ona na zasadzie pewnej oczywistoci. Jest to produkt naszych dowiadcze, ycia, naszych bliskich. WN:Empiryczne uzasadnienia sdw s spraw zasadnicz. Uzasadnienie musi by uzasadnieniem intersubiektywnym, procedura badawcza jawna, okrelony stopie pewnoci i generalizacji sdw.

25. Czym rni si pomiar normatywny od ipsatywnego? Jakie s sposoby uzyskiwania danych ipsatywnych? Jak jest ich rola w interpretacji?
Cattel potencjalne istnienie trzech modeli nadawania znacze pomiarowi w psychologii: normatywny ipsatywny interaktywny Czym rni si pomiar normatywny od ipsatywnego? Normatywny spraw roztrzygajc o trafnci interpretacji wynikw jest znajomo istotnych charakterystyk grupy odniesienia o ile osoba przez nas badana jest reprezentatywna ze wzgldu na inne zmienne powizane z interesujc nas waciwoci (waciwociami) psychologiczn dla grupy odniesienia, to dokadno jej opisu i prognozy jest funkcj dokadnoci wiedzy o tej grupie. W modelu ipsatywnym ukadem odniesienia dla wyniku jednostki nie jest jak w normatywnym grupa, ale inne wyniki tej jednostki: albo w zakresie innych dyspozycji, albo otrzymywane przy innych okazjach (w odmiennym czasie) Jakie s spososby uzyskania danych ipsatywnych? Dane ipsatywne powstaj m. in. w efekcie wewntrznych porwna (typu: Czy jestes bardziej: x czy y?). Aby uzyskiwa trafne wyniki naley wyrwna warto SD przedstawianych osobie badanej alternatyw, aby jako podstaw odpowiedzi braa ona ich tre, a nie spoeczna warto zachowa Jaka jest ich rola w interpretacji? Dostarczaj danych o charakterze intraindywidualnym (staloci cech) (nie wiem o co dokladnie chodzi) 26. Na czym polega wyjanienie przyczynowo-skutkowe w podejciu systemowym? Dlaczego pozwala ono unikn zudzenia typu post hoc, ergo propter hoc? (slajdy str: 5;10-11) Zudzenie typu post hoc, ergo propter hoc to uleganie myleniu, e poniewa zjawisko B zdarzyo si pniej ni zjawisko A, to A jest przyczyn B. Bdne wyprowadzania stosunku przyczyny ze zwykego nastpstwa w czasie. Mylenie systemowe pozwala nam uciec przed t iluzj, poniewa nie analizuje izolowanych zdarze (skutkw) i ich przyczyn (innych zdarze). Nastawione jest na widzenie elementw bedcych w interakcji/wspzalenoci. Tradycyjnie zaczynamy od zdarze i zalenoci midzy nimi. Jednak nie skupiamy si na tych zdarzeniach, ale na procesach. Czyli po analizie zdarze i ich zalenoci, przechodzimy do wzorca zachowa (procesu, czyli zachowa w czasie), a nastpnie do modelu struktury systemu (cho przyjmujemy, e podek

ontologiczny jest odwrotny). Rozpatrujemy wic: Zdarzenia: Co si wanie zdarzyo? Wzorce, trendy: Co si dziao? Czy ju dowiadczylimy tej sytuacji wczeniej? Jakie jest dzi w kontekcie wczoraj? Struktury systemowe: Jakie siy (elementy) wywouj obserwowane wzorce? Umysowe mapy systemu: Jaki jest model mechanizmu? 27. Co wyrnia wyjanienie systemowe od innych sposobw wyjaniania?(slajdy st: 9-10; ksika str. 29) Wyjanianie systemowe to jedno z trzech form wyjaniania obok analitycznego (mechanicznego) i statystycznego. Wyjanienie analityczne odnosi si do nielicznych i mao zorganizowanych czci, statystyczne do caoci/agregatw (nie elementw), natomiast systemowe do rednio zrnicowanych elementw zorganizowanych w zoone caoci (im wiksza struktura- zorganizowanie elementw systemu, tym bardziej przydatne jest wyjanianie systemowe). Podejcie analityczne eliminuje zoono i nieokrelono, zakadajc liniow przyczynowo, jest redukcjonistyczne. Podejcie statystyczne zakada losowo, niezaleno elementw rzdzonych zasad rosncej entropii i ujednolicania. Natomiast wyjanienie systemowe jest holistyczne, nie opisuje oderwanych od siebie elementw, raczej poszukuje procesy i struktury. Charakterystyczna dla systemu jest sie nieliniowych przyczynowych interakcji (ptle oddziaywa). Sie ta wytwarza nowe poziomy zoonoci dziki samoorganizacji i sprzeniom zwrotnym. Jest to wic mylenie w kategoriach przyczynowoskutkowych i w kategoriach zamknietych petli oddziaywa. 28. Jakie formy sprzenia rozpatruje si w podejciu systemowym? Jak wpywaj one na zachowanie systemu? (Slajdy str: 9-10;13-16) Wyjanianie systemowe to jedno z trzech form wyjaniania obok analitycznego (mechanicznego) i statystycznego. Odnosi si do rednio zrnicowanych elementw zorganizowanych w zoone caoci (im wiksza struktura- zorganizowanie elementw systemu, tym bardziej przydatne jest wyjanianie systemowe). To podejcie holistyczne, nie opisuje oderwanych od siebie elementw, raczej poszukuje procesy i struktury. Charakterystyczna dla systemu jest sie nieliniowych przyczynowych interakcji (ptle oddziaywa). Sie ta wytwarza nowe poziomy zoonoci dziki samoorganizacji i sprzeniom zwrotnym. Sprzenie zwrotne jest gdy jedno zdarzenie-skutek wpywa zwrotnie na inne zdarzenie-przyczyn (efekt propagacji- przesza przyczyna ma dzisiejsze skutki). Jak pisze prof. Paluchowski na swym slajdzie nr 37 przyczynowo to termin temporalny. Oznacza to, e przyczyna wyprzedza skutek, ktry nastpuje po przyczynie. Na dodatek w kauzualnym acuchu skutek staje si now przyczyn. Ale efekt pamici amie temporalno, bo przez pami przesze przyczyny nie trac na wartoci, s dla nas tak samo wane jak teraniejsze(przykad z teciow, ktrej napluam dzi do kawy bo 15 lat temu powiedziaa e mam 2 lewe rce). Istniej 3 formy sprze zwrotnych: dodatnie- suy zmianie stanu wyjciowego; s to zmiany w wielkoci parametru w tym samym kierunku co warto zadana, powoduje to coraz wiekszy wzrost/spadek wartoci parametru; im wicej czasu mino, tym szybciej warto tego parametru ucieka od wartoci zadanej. ujemne- suy utrzymaniu stanu wyjciowego; warto parametru dy do wartoci zadanej oscylujc wok niej; jeli jakie zaburzenie spowoduje odchylenie od tej zadanej wartoci, to wywoa to dziaania niwelujce efekt odchylenia. rwnowace- nie wiem czy to na pewno oddzielne sprzenie, ale dotyczy takiego systemu, ktry ma wbudowany mechanizm autokorekty, dy on do utrzymania okrelonego kursu lub osignicia pewnego celu; zawsze dziaa w celu zmniejszenia rnicy pomidzy tym czego pragniemy, a tym, co istnieje. Przez to, e istniej w systemie sprzenia zwrotne, trudno jest okreli i dostrzec istniejce zwizki przyczynowo-skutkowe. Oddziaywanie jakiego czynnika moe by nawet niezauwaalne, bo konsekwencje dziaania innych elementw mog je znie. Z tego te powodu trudno jest wpywa na systemy, przewidywa je. Systemy sa w cigum ruchu, nastpuje w nich erozja (zapadanie si) celw, niektre elementy znikaj (ale mimo to istniej nadal poprzez swoje konsekwencje). 29. Dlaczego podejcie korelacyjne w uprawianiu psychologii kojarzone jest z metodami

kwestionariuszowymi?(Ksika str: 38-39;135-138) W ksice w dwch miejscach byo napisane co o korelacji. W 2 rozdziale bya mowa o 2 tradycjach uprawiania diagnozy. A w rozdziale 4 byo o zachowaniach testowych jako przedmiocie interpretacji (tu byo wicej o podejciu korelacyjnym i zwizanych z nim metodach kwestionariuszowych). Istniej 2 podejcia uprawiania diagnozy: korelacyjne i filozoficzne/idiograficzne (celem jest zrozumienie konkretnej jednostki). W podejciu korelacyjnym (technologicznym/ praktycznym) uyteczno skali, ktr mierzono cechy czowieka, okrelana bya liczb empirycznie potwierdzonych relacji midzy wynikami a zachowaniami testowymi. Jednak nie mona byo stwierdzi istnienia przyczynowo-skutkowego charakteru zwizku midzy zmiennymi. Ta tradycja wie si z metodami psychometrycznymi (najczciej kwestionariuszowymi), ktrych wynki opracowywane s statystycznie. Drug tradycj czy si z technikami projekcyjnymi, interpretowanymi klinicznie. Korelacja pozwala okreli stopie, w jakim wspwystpuj ze sob 2 zbiory wynikw. Okrela symetryczn relacj, nie asymetryczn (jak jest zwizek przyczynowo- skutkowy). Midzy przyczyn a skutkiem istnieje korelacja, ale korelacja nie zawsze oznacza zwizku przyczynowo skutkowego. Treci zada w technikach kwestionariuszowych tworzone byy na 2 sposoby. Pocztkowo dobierano je jako prbki zachowa reprezentujce uniwersum zachowa patologicznych ( wybierano je spord listy zachowa patologicznych, np. z podrcznikw psychiatrycznych; relacja midzy treci pyta a zachowaniami patologicznymi miaa charakter racjonalny- kryterium wyboru pyta to niezalenie zgromadzona wiedza albo teoria psychologiczna). Innym sposobem tworzenia skal kwestionariusza byo odwoywanie si do kryteriw zewntrznych, czyli traktowano je jako korelaty wspwystpujce z innymi waciwociami jednostki. Wykorzystywano w tym celu jako grupy kryterialne pacjentw psychiatrycznych. Np. konstruujc skale kliniczne MMPI sprawdzano, ktre pytania rnicuj midzy zdiagnozowanymi pacjentami psychiatrycznymi i osobami odwiedzajacymi szpital (grupa kontrastowa). Takie konstruowanie skal jest strategi empiryczn (poszukujemy empirycznie potwierdzonych rnic midzy grupami kontrastowymi). 30. Jakie s zwizki midzy diagnostyk a psychologi rnic indywidualnych? (Ksika str: 25; 38; 42-43) Wspczesna praktyka diagnostyczna jest kontynuatork problematyki podejmowanej przez psychologi min. rnic indywidualnych, wywodzi si z niej, a take z psychoanalizy, neobehawioryzmu, personologii, psychologii pracy i zdolnoci. Tradycyjna diagnostyka ukierunkowana bya przede wszystkim na swierdzenie rnic midzy ludmi (gwnie odpowiadaa na zapotrzebowania sub personalnych i rekrutacji, nie kliniczne). Jej celem bya wic selekcja, odniesienie wynikw do populacji prwnawczej. Oznacza to(chyba:), e punkt odniesienia wynikw diagnozy czerpany by z bada w zakresie psychologii rnic indywidualnych (mona byo zaklasyfikowa osob badan jako np. psychotycznego introwertyka). Take narzdzia diagnostyczne budowane byy zgodnie z kanonem poszukiwania rnic indywidualnych (przez porwnywanie jednostki z grup). Natomiast jeli psycholog chciaby zastosowa strategi modyfikacji, skuteczniejsza byaby diagnoza behawioralna, w ktrej funkcje opisowe i oceniajce s bardziej istotne ni odniesienie wynikw do populacji. Powstaa ona pniej ni tradycyjna diagnostyka. Dzi form diagnozy najbardziej zblion do psychologii rnic indywidualnych jest wyrniona przez Thorne'a diagnoza rnicowa (etiologiczna), dotyczca rnicowania oraz identyfikacji czynnikw etiologicznych. Jest to jakby diagnoza rnic indywidualnych na wsplnych dymensjach. Zaoeniem jej jest, e jakie zjawisko (np. zaburzenie) jest podobne u rnych osb, nie zaley od cech specyficznych. 31. Wiele osb uwaa, e terapia moe obej si bez diagnozy, i e diagnozowa mona bez mylenia o terapii. Jak mona ich przekona, e tak nie jest? (Ksika str: 53-56) Diagnozowanie to pierwszy etap projektowania zdarze, okrela stopie odchylania si rzeczywistoci od jej wizji. Polega na zbieraniu danych o zachowaniach jednostek i ich efektach, na interpretacji tych zachowa po to, aby podj dpowiedni interwencj. Dlatego te suy terapii, to terapia jest rdem diagnozy, poniewa zapotrzebowania terapii wyznaczaj obszar diagnozy (konsekwencj tego jest fakt, e liczba rozrnionych przez diagnost stanw nie powinna by wiksza ni liczba specyficznych interwencji).

Psychoterapia zakada zmiany okrelonego stanu rzeczy. A tylko diagnoza moe okreli co i na co ma by zmienione. Wtedy mona oceni skuteczno terapii i korygowa jej przebieg. Oznacza to, e proces diagnozowania nie koczy si na skierowaniu do terapeuty, ale jest wieloetapowy. W diagnostyce i terapii psychologicznej wyranie podkrelano zwizek terapii i diagnozy. Przykadowo dla psychoanalitykw kada metoda badania (swobodne skojarzenia, analiza snw, czynnoci omykowych) jest jednoczenie metod terapeutyczn poprzez katharsis. 32.Dlaczego rozmowa psychologiczna bywa nazywana badaniem niszczcym swj przedmiot? (Ksizka str: 55-56) W tym obszarze take wida zwizki terapii z diagnoz. Rozmowa psychologiczna ma dziaanie terapeutyczne choby dlatego, e jej struktura odzwierciedla struktur problemw jednostki.W innych technikach zbierania informacji tworzonych a priori, takich jak kwestionariusze, czy testy nie odzwierciedla si tego problemu (co moe dla pacjenta by przeszkod w ujawnianiu swojego problemu). Struktura rozmowy moe znieksztaci swj przedmiot take, gdy jest okrelana przez interakcj w taki sposb, e oczekiwania diagnosty i kooperacyjna postawa pacjenta wsptworz fakty potwierdzajce jakkolwiek teori. Taki diagnostyczny i jednoczenie terapeutyczny charakter rozmowy psychologicznej ogranicza jej warto diagnostyczn. Rozmowa staje si wtedy pomiarem niszczcym-zmieniajcym podczas identyfikacji przedmiot tak bardzo, e po badaniu diagnostycznym jest on jakociowo odmienny od tego, jaki by przedtem. 33. Czemu nie zawsze odwoywanie si do cech podmiotowych jest wyjanieniem zachowania? Jak mona rozumie pojcie dyspozycji? Pojcie dyspozycji wywodzi si z koncepcji personologicznej Allporta. I oznacza ono tendencj, skonno wyjaniajc zachowanie si, mylenie, odczuwanie w okrelony, wzgldnie stay sposb. Dyspozycj mona rozumie z 3 rnych punktw widzenia: jako bezporedni przyczyn zachowaniaczynnik stale aktywny i ukierunkowujcy zachowanie, jak np. motyw, cel, jako czynnik spustowy- cecha jest wtedy rozumiana jako potencjalna determinanta zachowania ujawniajca swoje istnienie tylko w specyficznych sytuacjach.Czynnik spustowy moe nigdy nie wystpi o ile nie wystpi sytuacja wywoujca jego aktywno. Odpowiadajc na pytanie, dlaczego odwoanie si do cech podmiotowych nie zawsze jest wyjanieniem zachowania, stwierdzi mona, e okrelone zachowania pojawia si mog z innych powodw ni posiadanie okrelonej cechy. Istotn rol odgrywa tu interakcja czynnikw podmiotowych i sytuacyjnych. Tak wic odwoujc si tylko do cech podmiotowych jako czynnikw determinujcych zachowanie, popeni moemy bd nie uwzgldniajc wpywu sytuacji. Rwnie rozumienie cechy jako kategorii semantycznej. Cecha jest tutaj pewn kategori jzykow i nie zaley do zbioru cech jednostki, ale jest tworzona w procesie komunikowania. Dyspozycj definiuje si tutaj poprzez opis zachowania mniej lub bardziej prototypowego dla danej kategorii. Tak rozumiana cecha nie ma wic charakteru wyjaniajcego(przyczyn) Cech natomiast Allport definiowa jako: struktur neurofizjologiczn, ktra wie zesp funkcjonalnie rwnowanych bodcw z zespoem funkcjonalnie rwnowanych reakcji. 34. Czym jest cecha artefakt i skd si bierze? Cechy artefakty s efektem istnienia korelacji midzy zespoem wskanikw(np. skali kwestionariusza) a spoecznie okrelonym kryterium. W tej sytuacji czsto zakada si, e mamy do czynienia z cechami osobowoci. Bardzo czsto do sytuacji takich dochodzi podczas tworzenia skal empirycznych. Takie skale tworzy si nastpujco: na podstawie jakiego kryterium X wyrniamy dwie grupy(x i y) kad z tych grup badamy tym samym testem szukamy takich pozycji testowych, ktre w sposb istotny statystycznie rnicuj grupy x i y Takie ateoretyczne podejcie niesie za sob powane konsekwencje. Jeli pozycji testowych jest duo to istnieje due prawdopodobiestwo trafienia na zaleno, ktrej w istocie nie ma. 35. Czym rni si wykorzystywanie wynikw pomiaru w psychologii i naukach cisych?

1.Pomiar w psychologii peni inn rol ni pomiar w naukach cisych. W naukach cisych , jak np. fizyka pomiar jest potrzeby do pokazania zgodnoci opartego na teorii przypuszczenia wyraonego w liczbach z rzeczywistoci. W fizyce twierdzenia teoretyczne s sformuowane w jzyku ilociowym, w psychologii nie, dlatego te w psychologii pomiar peni inn funkcj. 2.Wspomnie naley take o tym, e w psychologii mamy raczej do czynienia z liczeniem ni z mierzeniem(w naukach cisych). Liczenie oznacza zliczanie, a nie pomiar. 3.W naukach cisych obecne jest zaoenie o rwnoci jednostek pomiarowych, w psychologii natomiast niewiele ma to wsplnego z rzeczywistoci, gdy rnice midzy wynikami otrzymanymi np. w tecie maj nie tylko ilociowy ale i jakociowy charakter. Co wicej nawet wyraone na skali standardowej wyniki surowe nie tworz sali interwaowej, aczkolwiek pozwalaj one na uporzdkowanie ludzi, to nie daj podstaw do orzekanie o rnicach midzy nimi. Psychologowie w badaniach diagnostycznych nie zajmuj si wynikami surowymi. Wynik jest wyraany na skalach jednostek standardowych a nie za pomoc liczby poprawnych odpowiedzi. Poza tym wyniki osoby badanej zawsze wi si z cechami pyta- zale od ich trudnoci. 4.Rnica z wykorzystywaniu wynikw pomiaru przez psychologi polega take na odnoszeniu wynikw do prby normalizacyjnej. 5. Psychologowie- inaczej ni wspczenie fizycy mierz by osign 2 cele: aby opisa badan osob ze wzgldu na interesujce psychologa parametry, albo by przewidywa jej zachowanie w okrelonej sytuacji. Do opisu lub prognozy potrzebne s 2 przesanki: jedna oglna, odnoszca si do charakterystyki pewnej zbiorowoci, druga- szczegowa- odnoszca si do konkretnej jednostki. Jeli o osobach osigajcych pewien wynik moemy co powiedzie to zgodnie z regu ekstrapolacji- moemy to samo powiedzie o kadej nowej osobie osigajcej ten wynik. Z tego punktu widzenia testowanie nie jest niczym innym jak zbieraniem danych potrzebnych do zakwalifikowania osoby badanej do grupy odniesienia w celu opisu teje osoby i sformuowaniu prognozy( oczywicie o charakterze jakociowym). 37. Czym rni si pomiar zorientowany na kryterium od pomiaru zorientowanego na normy? Kryterium podziau stanowi sposb interpretacji wynikw. W testach zorientowanych na normy punktem odniesienia dla interpretacji wynikw jest konkretna populacja osb, a w testach zorientowanych na kryterium tym punktem jest konkretny zakres wiedzy. Ta ostatnia kategoria pozwala na dokonanie opisu jednostki w kategoriach specyficznych umiejtnoci, jakie udao jej si opanowa. Z kolei w pomiarze zorientowanym na normy punktem odniesienia jest przecitny poziom wykonania testu w okrelonej grupie odniesienia. Tym samym normatywna interpretacja wyniku jest interpretacj relatywn i zaley od tego, kto wchodzi w skad badanej grupy osb. Tak wic pomiar zorientowany na kryterium to procedura badania porwnujca osignicia jednostki z obiektywnymi standardami biegoci. Pomiar zorientowany na kryterium wykorzystuje jako ukad odniesienia jaki standard. (np. % wiedzy, w testach) Pomiar zorientowany na normy opiera si na porwnywaniu osigni jednostki z osigniciami innych osb. Opiera si on na zaoeniu o normalnego rozkadu mierzonej cechy w populacji(np. wyniki wyraone w z)
Poziom badanej waciwoci odpowiada sumie zada (pyta) poprawnie rozwizanych przez osob badan, przy czym akceptuje si arbitralno przyjtych jednostek. Pomiar zorientowany na kryterium => uzyskany wynik surowy odnosi si np. do wyniku maksymalnego. Wyniki surowe nie tworz skali interwaowej i aczkolwiek pozwalaj na uporzdkowanie ludzi, to nie daj podstaw do orzekania o rnicach midzy nimi. Jednak psychologowie w badaniach diagnostycznych wcale nie zajmuj si wynikami surowymi stosowanych przez siebie testw (ewentualnie w testach wiadomoci, czy innych zorientowanych na kryteria). Pomiar zorientowany na normy => Ukad odniesienia dla kadego wyniku stanowi prba normalizacyjna. Wynik jest wyraany w jednostkach skal standardowych, a nie za pomoc liczby poprawnych odpowiedzi. Pomiar zorientowany na kryterium jako ukad odniesienia wykorzystuje jaki standard, na przykad % wiedzy 90% i wicej = bdb 80% do 89.99% = db 70% do 79.99% = dst+ 60% do 69.99% = dst 59.99% i mniej = nd Pomiar zorientowany na normy oparty jest na zaoeniu normalnego rozkadu mierzonej cechy; przykad

wykorzystanie wyniku standaryzowanego z: bdb = grne 10% (z > +1.28) db = nastpne 20% (+0.53 < z < +1.28) dst+ = rodkowe 40% (-0.53 < z < +0.53) dst = nastpne 20% (-1.28 < z < -0.53) nd = poniej 10% (z < -1.28) z = X X Psychologowie - inaczej ni wspczeni fizycy - mierz za pomoc testw, by osign jeden z dwch celw (lub oba te cele jednoczenie): albo aby opisa badan osob ze wzgldu na interesujce psychologa parametry lub aby przewidywa zachowanie tej osoby w okrelonej sytuacji. Do wnioskowania, prowadzcego do opisu lub prognozy, potrzebne s dwie przesanki: jedna oglna, odnoszca si do charakterystyki pewnej zbiorowoci oraz druga szczegowa, dotyczca konkretnej jednostki. Jeeli o wielu osobach, uzyskujcych (+/-) taki sam wynik moemy co sensownie powiedzie, to-przyjmujc regu ekstrapolacji- moemy to samo powiedzie o kadej nowej osobie, osigajcej ten wynik. Kiedy badamy nowego pacjenta, interesuje nas, na ile wiedza o pacjentach z rozpoznaniem R i ich losach moe odnosi si take do niego. Moemy to okreli, weryfikujc hipotez statystyczn o przynalenoci osoby badanej do interesujcej nas grupy. Jeli hipotezy nie da si odrzuci, wwczas mamy prawo wszystko to, co wiadomo o grupie, przypisa osobie badanej. Z tego punktu widzenia testowanie(a dokadniej odnoszenie wyniku do norm) nie jest niczym innych, jak zbieraniem danych potrzebnych do zakwalifikowania osoby badanej do grupy odniesienia w celu opisu tej osoby i sformuowania prognozy.

38. Jaka jest rnica midzy traktowaniem danych jako znaku(wskanika) a traktowaniem ich jako symbolu?
Rzecz, cecha lub zjawisko poczone zwizkiem z inn rzecz, cech lub zjawiskiem mog by znakiem dla jakiej grupy, midzy ktrej czonkami istnieje jaka umowa, ustalajca szeroko rozumiany stosunek oznaczania (zwizek). Ten ostatni moe mie albo charakter przyczynowy, naturalny- wwczas mwimy o oznace, lub konwencjonalny, gdy znaczenie znaku (sens, informacja, ktr niesie) okrelane jest przez kod (przyjta regu). Bycie znakiem czego implikuje moliwo interpretacji ze wzgldu na cel komunikacyjny, jaki to co peni. Znak jest wyrazem trjczonowej relacji, czcej materialny nonik (obserwowalne medium), przedmiot (realny lub fikcyjny desygnat znaku) oraz znaczenie (interpretant, poredniczcy midzy medium a desygnatem). Symbol z kolei to znak, przedmiot lub pojcie reprezentujce (zastpujce) inny przedmiot lub pojcie. Mona powiedzie, e symbole stanowi wysz form istnienia znaku, umoliwiajc poznanie klas. Tradycyjne podejcie do diagnozowania => zachowanie testowe uwaane jest za znak(czy wskanik) wyznaczajcych je charakterystyk osobowociowych. (Podejcie behawioralne => prbki) Psychologia projekcyjna => zaoenie, e kade zachowanie (nie tylko testowe) jest symbolem w pozawerbalnej i pozawiadomej komunikacji jednostki z jej spoecznym otoczeniem.

Znaki, symbole to rzecz, cecha lub zjawisko poczone z jak inn rzecz, cech, czy zjawiskiem dla jakiej grupy midzy ktrej czonkami istnieje jaka umowa ustalajca ten zwizek(zwizek oznaczania). Bycie znakiem czego implikuje moliwo interpretacji ze wzgldu na cel komunikacyjny jaki to co peni. Ujmowanie zachowania testowego jako znaku oznacza to, e obserwowane zachowanie testowe jest (na mocy umowy, teorii lub zwizku przyczynowo-skutkowego) powizane stosunkiem oznaczania z nieobserwowaln waciwoci podmiotow. Jedn z moliwoci jest traktowanie obserwowanych podczas badania zachowa jako wskanikw(operacjonalizacji) nieobserowowanych waciwoci podmiotowych. Zgodnie z tym, badanie diagnostyczne dostarcza nam wskanikw a teoria-ich znacze. Inaczej rzecz si ma kiedy traktujemy dane jako symbole. Jest to podejcie charakterystyczne dla psychologii projekcyjnej np). Tutaj utrzymuje si, e kade zachowanie(nie tylko testowe) jest SYMBOLEM w komunikacji (pozawiadomej, niewerbalnej) jednostki z jej spoecznym otoczeniem. Jest to inna sytuacja ni ta, ktra dot. wskanikw. Waciwo nie chce by operacjonalizwana, a czyni to badacz. Tu komunikaty nadawane s intencjonalnie z zamiarem poredniego( z jaki powodw) zakomunikowania danych treci. 39. Odwoujc si do kryteriw Rapaporta, Gilla i Schafera, czym rni si test od rozmowy psychologicznej czy tzw. technik diagnostycznych?

Rapaport, Gill i Schafer podaj midzy innymi nastpujce kryteria pozwalajce odrni test od innych procedur diagnostycznych: Badanie i obliczanie wynikw testu nie powinno zajmowa wiele czasu, powinien by on prosty dla badajcego oraz nie wymaga nawizywania bliskich stosunkw z badanym. Ma by to sytuacja standaryzowana zarwno w tym sensie, e wszyscy powinni otrzyma ten sam materia w tych samych warunkach, jak i tyle samo wsppracy od badajcego. Zachowania testowe powinny by jednoznaczne, a procedura badania taka, by bez wtpliwoci dao si obserwowa pocztek wykonywania zadania przez osob badan, a sposb i czas jego zakoczenia by jasno okrelony w instrukcji. Zachowanie bdce przedmiotem obserwacji powinno da si w peni rejestrowa, a od badajcego naley wymaga minimum arbitralnych i subiektywnych decyzji odnonie do selekcji materiau do rejestrowania. 40. Do jakich sprzecznych wnioskw moe prowadzi nierozrnianie odmiennych poj normalnoci? Pojcie normy (stan, wzorzec, warto kryterium) czy normalnoci (kryterium, to co istotne np. dla czowieka) ma charakter wieloznaczny. Moe oznacza powszechno (dominujcy stan rzeczy, modalna), zgodno z jakim wzorcem (standardem spoecznym, wzorcem kulturowym) czy przyjt konwencj (modelem teoretycznym lub umow) albo by po prostu brakiem choroby. Brzeziski => koncepcja czca pojcie normy czstociowej z norm spoeczn oraz norm wywodzon z teorii psychologicznej; zgodnie z ta koncepcj da si wyrni podstawowe zmienne psychologiczne, wskazywane przez przyjmowan teori, tworzce tzw. przestrze psychologiczn; przyjmujc, e populacje osb (podobnych do siebie ze wzgldu na rodowisko spoeczno-kulturowe) charakteryzuj rne wartoci tych podstawowych zmiennych, moemy wyrni obszar typowych dla tej populacji wartoci, czyli wspomniana przestrze normy psychologicznej. normy Przedmiotowe (realnie istniejce stany rzeczy) powinnociowe lub jzykowe Opisowe (obserwacyjne) Statystyczne Spoeczno(psychometryczne) kliniczne (brak pynna granicasymptomw norma patologia patologicznych, zgodno ze wzorcem lub norm spoeczn) Odwoujce si do teorii psychologicznych , konstrukty wyjaniajce, zaoenia filozoficznej koncepcji czowieka etyczne prawne

Gdy norm traktujemy jako konstrukt teoretyczny => to jego konkretna tre zalee bdzie od przyjtej teorii psychologicznej: *koncepcje dynamiczne, rozwojowe - koncentruj si na porzdku zmian, punktem dojcia i ukadem odniesienia jest osobowo (jednostka) pena *koncepcje strukturalne standardem jest osobowo zintegrowana, harmonijna *koncepcje eksplanacyjne koncentruj si na determinantach zachowania (podmiotowe, sytuacyjne, spoeczne), standardem jest jednostka (osobowo) przystosowana, optymalna, skuteczna Okrelone kulturowo wymagania maja zazwyczaj charakter umiarkowany normalnoci jest zdolno do skutecznego, samodzielnego osigania optimum. Norma jako brak symptomw choroby norma jakociowa Statystyczne podejcie do normy odwouje si do statystycznej typowoci, pynna granica midzy norma i patologi Obecnie wrd psychologw funkcjonuje pogld, e kategorialny (jakociowy) model zaburze osobowoci powinien by zastpiony przez model ilociowy, oparty na koncepcjach osobowoci.

Wiadomo, e wszelkiego rodzaju klasyfikacje mog by uyteczna form opisu, ale ich moc eksplanacyjna jest niska. Oparcie na teoriach osobowoci pozwala natomiast na wyjanienia. Patologia nie jest symetrycznym przeciwiestwem normalnoci! 41. Jeeli jaka osoba uzyskaa w dowolnym tecie wynik 108 na skali Wechslera, to co moemy o niej powiedzie, kiedy wiemy, e grup odniesienia byy osoby normalne (zdrowe), a co powiemy, kiedy byy to osoby chore na chorob X? O ile interpretacja wyniku osoby badanej odniesiona do populacji osb zdrowych jest wzgldnie oczywista, tak w przypadku, gdy grup odniesienia s osoby chore, podobna interpretacja nastrcza trudnoci. Na poniszym schemacie przedstawiono ten problem: Normy dla osb zdrowych Wynik: skrajnie niski (<2) typowy Skrajnie wysoki (>2) patologia Naley do populacji osb patologia zdrowych Normy dla osb chorych Wynik: skrajnie niski (<2) typowy Skrajnie wysoki (>2) ?? Naley do populacji osb ?? chorych Mona oczywicie skrajnie wysoki wynik odniesiony do populacji osb chorych interpretowa jako wiksze ni przecitne nasilenie patologii, ale przecie niewykluczone, e oznacza on, i mamy do czynienia z osob chor na nietypow chorob i to o sabym nasileniu patologii! Jeszcze trudniejsza jest sytuacja, gdy uzyskujemy skrajnie niski wynik odniesiony do populacji osb chorych moe oznacza to mniejsze ni przecitne nasilenie patologii, moe oznacza zdrowie, a moe to, e rwnie mamy do czynienia z osob dotknit nietypow chorob. 42. Jaki jest zwizek tzw. otwartego spoeczestwa oraz naznaczania? Z pojciem normy statystycznej (psychometrycznej) powizana jest teoria spoecznego naznaczania (labeling theory). Przyjty tam tok rozumowania jest nastpujcy: zgodnie z ekologicznym modelem etiologii zaburze psychicznych tzw. zachowania dewiacyjne s skutkiem stresorw spoecznych charakteryzujcych nisz ekologiczn, jak zajmuje grupa spoeczna, do ktrej naley jednostka. Take obszar spoecznej obojtnoci, tj. obszar powstrzymywania si od spoecznego potpienia (repulsji) lub aprobaty (apulsji), specyficzny jest dla danej niszy. Jednym z efektw spoecznej oceny tych zachowa jako wykraczajcych poza obszar obojtnoci jest naznaczenie lub napitnowanie, przy czym im nisza jest pozycja spoeczna jednostki, tym silniejsza bdzie reakcja spoeczna na jej dewiacyjne zachowania(np. czstsza i/lub dusza hospitalizacja, utrudniony proces rehabilitacji). Naznaczanie w tej koncepcji nie jest uwaane za przyczyn choroby, ale za czynnik modyfikujcy jej przebieg i sprzyjajcy powstaniu sytuacji, ktr mona nazwa rwni pochy(jednostka jest spostrzegana spoecznie jako dewiacyjna, w zwizku z tym podlega hospitalizacji, w efekcie traci przyjaci i prac, co zwiksza jej dewiacj, jest wic hospitalizowana ponownie- samosprawdzajca si hipoteza). Pojcie rdzeniowe w tej koncepcji stanowi w wspomniany obszar spoecznej obojtnoci, ktrego obrazem s wasnie normy testowe. W miar odchylania si jednostki od redniej populacyjnej (niszy) ronie prawdopodobiestwo naznaczenia lub napitnowania tej osoby. Kultury mog si rni i rni si otwartoci, zdywersyfikowaniem wzorcw osobowych i spoecznych (ktrych wskanikiem moe by charakteryzujce dan populacj odchylenie standardowe) i/lub liczb stresorw niszy ekologicznej oraz modaln konfiguracj osobowoci (czego wyrazem jest przecitny wynik danego testu czy skali). Wolno jednak przypuszcza, e niezalenie od rnic kulturowych wszystkie spoecznoci tak samo reaguj na jednostki odchylajce si o od przecitnej o jedno, dwa lub trzy odchylenia standardowe. 43. Dlaczego hipoteza dewiacyjna Berga dyskredytuje utosamianie patologii z nietypowoci? Odwoywanie si do norm, a wiec typowego wykonania, atwo prowadzi do utosamiania patologii z nietypowoci. Zaoenie, e statystyczna rzadko jest synonimem choroby znalazo swj wyraz w tzw. hipotezie dewiacyjnej Berga (deviation hypothesis), opublikowanej po raz pierwszy w Journal of Psychology w 1955 roku.

Sformuowana ona zostaa nastpujco: Dewiacyjne wzorce odpowiedzi maj na og charakter oglny; dlatego te te wzorce zachowa dewiacyjnych, ktre s znaczce dla patologii [...] s powizane z innymi odpowiedziami dewiacyjnymi, ktre nie dotycz krytycznych obszarw zachowania [...], a jedn z jej implikacji jest to, e [...] z punktu widzenia hipotezy dewiacji tre konkretnego bodca nie jest [...] istotna dla pomiaru zachowa. Zgodnie z t hipotez nietypowo wykonania testu sama w sobie, niezalenie od treci, jest wskanikiem patologii. Przyjcie takiego zaoenia w sposb oczywisty prowadzi nas do tworzenia narzdzi psychometrycznych z dowolnych bodcw, ktre po normalizacji (czyli ustaleniu typowoci udzielanych odpowiedzi) tworzy mog instrumenty do wykrywania patologii. Ujmujc rzecz jeszcze dobitniej jeeli ustalilimy w badaniach normalizacyjnych, e na pytanie Ile jest 6 razy 7? odpowiedz 42 podao okoo 70% prby, a odpowiedz 41 tylko 3%, to ta ostatnia wskazuje na jakie zaburzenia. Pozostaje jeszcze jedynie ustali, wskanikiem jakiej patologii jest odpowiedz 41. Stanowisko to jest skrajnym jak si wydaje przykadem atreciowego podejcia do pomiaru psychologicznego. 44. Jakie s kryteria poprawnoci systemu klasyfikacyjnego? Rzetelno, rozczno, kompletno, jednorodno. Rzetelno osigana (np. w technikach projekcyjnych, tecie Wechslera) na dwa sposoby- stworzenie moliwie najjaniejszych regu zaliczania do klasy, tak, aby rne osoby przygotowyway materia do interpretacji na podstawie tych samych zasad. Drugi sposb polega na takim wywiczeniu si w procedurach badania i sygnowania, aby stosowa je dokadnie w ten sam sposb wobec rnych osb badanych. Waciwy dobr dystraktorw! (Nie wystarczy bowiem realizacja postulatu, i odpowied diagnostyczna powinna by trafn operacjonalizacj mierzonej wielkoci psychologicznej. Take odpowiedzi niediagnostyczne powinny stanowi operacjonalizacj jakich (teoretycznie uzasadnionych) wielkoci, by wszystkie zachowania testowe kwalifikowanie byy jako diagnostycznie uyteczne (miay diagnostyczne znaczenie) i pozwalay na ich interpretacj na przykad do jakich regu odwouje si osoba badana w trudnych (do zniesienia, do rozwizania) sytuacjach.) 45. Na czym polega warto i niebezpieczestwo stosowania systemw klasyfikacyjnych? Tworzenie systemu diagnostycznego wie si z zaoeniem, e mona wykry dane zaburzenie i dokona klasyfikacji zaburze na podstawie zespou objaww i cech. Zakada si te, e: kady zesp odzwierciedla odrbne zaburzenie kady zesp (syndrom) moe wymaga odrbnego leczenia Negatywne skutki diagnozy nozologicznej: reifikacja obiektu diagnozy: dostrzeganie choroby, a nie osoby; przedmiotowe traktowanie pacjenta zerojedynkowe mylenie o pacjencie: gdy wiadomo co mu jest, pacjent jest uwaany za chorego; gdy nie wiadomo - za zdrowego samosprawdzajca si prognoza: rozpoznanie zaburzenia dostarcza instrukcji, jak rozumie zachowanie pacjenta i czego oczekiwa w przyszoci etykietowanie: pozorne wyjanienie poprzez nazwanie, zastpuje (utrudnia) zrozumienie osoby i jej problemw (te: naznaczanie, stygmatyzacja) Moliwo pomylenia si w rozpoznaniu wskutek tego, e symptom moe wchodzi w skad rnych syndromw (rnicowanie!). Wyodrbnienie jednostki nozologicznej -> typowy przebieg, zmiany obrazu zaburzenia (rokowanie, prognoza) a take moliwoci leczenia (terapia). 47. Jakie typy zada wykorzystuje si podczas badania procesw poznawczych? Testy neuropsychologiczne: Wzrokowo-motoryczny Test Gestalt Lauretty Bender Chodzi o przerysowywanie kilku w miar prostych figur/znaczkw, ktre s eksponowane jak dugo si chce. Wany aspekt czasowy.

Testy inteligencji i zdolnoci: werbalne (sowa, liczbny i symbole; ustne lub pisemne), wykonaniowe (np. testy aparaturowe, g. niewerbalne), szybkoci (wszystkie zad. stosunkowo atwe), mocy (zad. zrnicowane pod wzgl trudnoci) Typy zada testowych w testach inteligencji i zdolnoci: Rozumowanie indukcyjne na materiale percepcyjnym. Dopasowanie elementu jak w Ravenie. Rozumowanie dedukcyjne na materiale percepcyjnym. I tu mi si wydaje, e Pluch jaki bd popeni /o ja bluniercza!/, bo zadania s tego samego typu co wyej: uzupenij cig jednym z podanych; na mj gust w dedukcyjnych nie powinno by "podanych elementw", tylko wasne mdenie, np. jaki jest nastpny element cigu? Bez podania odpowiedzi do wyboru. Jedno, co poda wg mnie trafnie, to "u obrazki tak, by tworzyy historyjk". Rozumowanie indukcyjne na materiale sownym. "Ktre z sw nie pasuje do pozostaych"; "uzupenij szereg liczb"; "wstaw odpowiednie sowo w miejsce znaku zapytania + podane odp do wyboru". Rozumowanie dedukcyjne na materiale sownym. "Na podstawie dwch pierwszych zda oce, czy trzecie jest: prawdziwe, faszywe, nie mona stwierdzi" Zadania arytmetyczne. "Podkrel wiksze z dwu wyrae liczbowych + jakie cyferki podzielone, pomnoone, podniesione do potegi x" "oce 'na oko', ktra liczba jest blisza poprawnemu wynikowi + jakie mnoenie z kosmosu + kilka odpowiedzi" Badanie sprawnoci jzykowej. "Prototyp to inaczej"Co oznacza kompresja?" Przeksztacanie materiau percepcyjnego. Trjwymiarowe figury obracamy w umyle, albo bawimy si klocuchami w WAIS-R lub rysujemy drog labiryncie, lub te oceniamy figury z rnych perspektyw itp. Rozumowanie na podstawie informacji spoecznych. Np. "Dlaczego do opery nie powinno si chodzi w sportowym stroju?" eby ci z dresem nie pomylili "Co powiniene zrobi, gdy zobaczysz na ulicy lecego czowieka?" Spyta o drog do najbliszego caodobowego?- Na bank bdzie zna Badanie wiedzy. "Kto napisa Wojne i pokj?"; "Co mierzymy w decybelach?" Badanie pamici. "Przyjrzyj si obrazkowi przez 10sek i wska bd w obrazku" Badanie mylenia dywergencyjnego. Test skada si z 14 rysunkw, ktre mimo wielu rnic maj szereg cech wsplnych. Zadanie polega na uporzdkowaniu tych rysunkw w klasy. Podstaw zakwalifikowania do jednej kl jest fakt wystpowania na kadym z nich pewnego wsplnego elementu. Naley utworzy jak najwiecej rnych klas. Jeli kto kojarzy, to to jest to zadanie ze wiskimi znaczkami w dwch kolumnach (str 53 folii) 48. Jaka jest rola odpowiedzi niediagnostycznych w wyjanianiu? Mr. Finger w swym wiekopomnym dziele, jako przykad wykorzystania jako rda informacji danych pierwotnie (przez autora) nie okrelonych jako diagnostyczne Test Matryc Progresywnych Ravena. Analiza odpowiedzi bdnych moe znaczco pogbi diagnoz o elementy jakociowe. Raven wyrni nawet 4 podstawowe rodzaje bdw: 1) bdne rnicowanie moliwoci odpowiedzi 2) niepena regua 3) powtrzenie 4) bdna zasada Waciwe dobranie dystraktorw pozwala na jakociow analiz zachowania osoby badanej. Take odpowiedzi niediagnostyczne powinny stanowi operacjonalizacj jakich (teoretycznie uzasadnionych) wielkoci, by wszystkie zachowania testowe kwalifikowane byy jako diagnostycznie uyteczne. Nieprzypadkowy dobr dystraktorw: nie powinny odbiega znacznie pod wzgldem formalnym i treciowym od odpowiedzi prawidowej; musz sprawia pozory prawdziwoci Odpowiedzi poprawne i bdne jako rdo informacji diagnostycznych: poprawne: styl rozwizywania zada testowych identyczny ze stylem autora testu poprawne i bdne: inny styl, ni ten, ktry zaproponowa autor testu 49. Jakie procesy uruchamiane s podczas badania technikami projekcyjnymi? Podczas badania moemy zauway tendencj osb badanych do interpretowania niejasnych, wieloznacznych, mtnych i nieustrukturyzowanych bodcw zgodnie z wasnym indywidualnym wzorcem

wiadomych i niewiadomych potrzeb, lkw, chci, impulsw, konfliktw, wczeniejszych uwarunkowa czy procesw mylenia oraz stylw spostrzegania i reagowania na wiat, a take aktualnie dziaajcych czynnikw sytuacyjnych (jest to tre hipotezy projekcyjnej). W czasie diagnozy projekcyjnej obserwujemy rwnie proces atrybucji polegajcy na przypisywaniu znacze zewntrznej rzeczywistoci, tzn. tworzeniu przestrzeni znacze i umiejscawianie w niej siebie i innych (jest to rozwinicie pojcia projekcji atrybutywnej, oznaczajcej uzewntrznianie si cech psychicznych danej osoby jej motywacji, uczu, zachowania si przez przypisywanie ich innym ludziom). Tak rozumiana projekcja ujawnia cechy i mechanizmy osobowoci jednostki, a take realizowane przez ni wzory adaptacji. Jest ona bowiem zoonym procesem semantycznej transformacji pola bodcw, zdeterminowanym przez: indywidualne cechy jednostki, waciwoci znaczeniowe materiau testowego, spoeczno-kulturowe reguy semantyzacji. Moemy powiedzie, e projekcja diagnostyczna jest przejawem psychologicznego funkcjonowania jednostki, wyznaczonego przez wzajemne zalenoci midzy cechami jej osobowoci, aktywnoci wasn, relacjami spoecznymi. W trakcie badania technikami projekcyjnymi do gosu mog doj take mechanizmy obronne jednostki. S to procesy dziaajce poza wiadomoci jednostki (z ktrych jednostka nie zdaje sobie sprawy), ktrych sensem istnienia jest likwidacja konfliktw wewntrznych (emocjonalnych), zmniejszenie lku, rozadowywanie napicia emocjonalnego; rozwizywanie sytuacji, ktrej uwiadomienie jest dla jednostki nie do zniesienia (jednostka nie chce jej sobie uwiadomi). Jest to dziaanie automatyczne, wczeniej wyuczone w sposb nie do koca uwiadomiony lub cakowicie niewiadomy, polegajcy na znieksztacaniu, przemieszczaniu i otamowywaniu zabronionych tendencji wywoujcych lk. Stasiakiewicz podkrela, e osoba badana wiadomie spostrzega i interpretuje materia testowy, ale nie jest wiadoma ujawniania w ten sposb wasnych potrzeb, postaw, emocji (warunek trafnoci badania projekcyjnego). Wg Stasiakiewicza s 4 klasy zachowa w testach projekcyjnych: subiektywne spostrzeganie przedstawionego materiau; interpretacja znacze (np. fabularyzacja zwizkw i zdarze; przypisywanie psychologicznych i spoecznych waciwoci zdarzeniom, postaciom, obiektom grony las, zadumana nauczycielka); rzutowanie tworzenie postaci, obiektw i zdarze nie istniejcych w materiale testowym albo mao prawdopodobnych ze wzgldu na jego waciwoci percepcyjne lub znaczeniowe; ma charakter kierowany (narysuj czowieka w tecie rysunkowym) lub dowolny (tworzenie postaci i zdarze nie przedstawianych w tablicach TAT lub Rorschachu); wybr spord istniejcego zbioru moliwoci wiadczcy o preferencjach osoby badanej. 50. Na czym polega tzw. diagnoza projekcyjna i w czym ley jej specyfika? Diagnoza projekcyjna oparta jest na rozszerzonym rozumieniu projekcji atrybutywnej, jako przypisywaniu znacze zewntrznej rzeczywistoci, tzn. tworzeniu przestrzeni znacze i umiejscawianie w niej siebie i innych. Atrybucja ta jest tym bardziej zindywidualizowana i psychologicznie znaczca (diagnostyczna) im bardziej wieloznaczna i pozbawiona informacyjnych wskazwek jest ta rzeczywisto. Dlatego te cech bodcw testowych w ramach diagnozy projekcyjnej jest wieloznaczno (umoliwiajca swobod nadawania materiaowi bodcowemu indywidualnych znacze pozwalajc na okrelenie waciwoci jednostki i sposobw psychicznego funkcjonowania). Cechy metod projekcyjnych poniej. Moemy powiedzie, e projekcja diagnostyczna jest przejawem psychologicznego funkcjonowania jednostki, wyznaczonego przez wzajemne zalenoci midzy cechami jej osobowoci, aktywnoci wasn, relacjami spoecznymi. Tak rozumiana projekcja ujawnia cechy i mechanizmy osobowoci jednostki, a take realizowane przez ni wzory adaptacji. Jest ona bowiem zoonym procesem semantycznej transformacji pola bodcw, zdeterminowanym przez: indywidualne cechy jednostki, waciwoci znaczeniowe materiau testowego, spoeczno-kulturowe reguy semantyzacji. Symbole

51. Jakie s rodzaje technik projekcyjnych i na czym polegaj ich podobiestwa i rnice? Metody projekcyjne to: narzdzia o wystandaryzowanym sposobie badania i sformalizowanych zasadach interpretacji. Stasiakiewicz zaznacza, e projekcyjny charakter testu wynika take z procedury interpretacyjnej; zesp zada w ktrych instrukcja testowa nadaje materiaowi bodcowemu otwarty znaczeniowo i interpretacyjnie charakter; zesp celowo i specyficznie skonstruowanych bodcw, nie majcych znaczenia arbitralnie ustalonego przez eksperymentatora, ktrych zastosowanie ma na celu uzyskanie wgldu w osobist, prywatn opini osoby badanej. Ogromne znaczenie ma swoboda nadawania materiaowi bodcowemu indywidualnych znacze, pozwalajca na okrelenie waciwoci jednostki i sposobw psychicznego funkcjonowania (szczeglnie w stosunku do osb, ktre nie chc albo nie potrafi wyrazi tego wprost). Dlatego te techniki projekcyjne cechuje wieloznaczno bodcw testowych, umoliwiajca uzyskanie rnych wynikw percepcji dla jednej osoby i/lub rnych zbiorw wynikw dla rnych osb. Bodziec wieloznaczny to taki, ktry umoliwia danie wicej ni jednej wypowiedzi przypisujcej plamie znaczenie lub taki, ktry nie daje kryteriw do oceny adekwatnoci (poprawnoci) wypowiedzi (mona powiedzie przypadkowo zwizany z plam). Instrukcja: el projekcyjny, percepcyjny. Mona to nazwa cechami wsplnymi, podobiestwami metod projekcyjnych. Rodzaje metod projekcyjnych: techniki oparte na swobodzie sownej lub pisemnej asocjacji (Rorschacha, test skojarze sownych i rysunkowych) techniki konstrukcyjne wymagaj od osoby badanej uoenia (opowiedzenia i/lub uporzdkowania) pewnej historyjki lub opowiadania (najczciej obrazkowe; TAT) techniki wymagajce od osoby badanej uzupenienia treci obrazka (test bbelkowy) czy opowiadania, rne wersje niedokoczonych zda, bajek, zdarze, opowiada (te w trzeciej osobie) techniki ekspresyjne, efekt swobodnej twrczoci artystycznej (psychodrama, odgrywanie rl) i/lub swobodnej zabawy (rysunek postaci ludzkiej, lalki test wiata, kolorowanie, collages) personifikacja (np. chiski portret, Brand party, Family game) Testy projekcyjne rni si: stopniem ustrukturyzowania materiau testowego (kartka papieru w Rysunku Postaci Ludzkiej a plamy atramentowe Testu Rorschacha) instrukcj (narysuj drzewo, u opowiadanie) materiaem bodcowym stopniem, w jakim docieraj do niewiadomych i podwiadomych mechanizmw psychicznego funkcjonowania (najbardziej projekcyjne, czyli umoliwiajce osobie badanej niewielk kontrol ujawniania treci psychicznych i dotyczce formalnych cech osobowoci Test Rorschacha, Test Szondiego, Test Drzewa; najmniej projekcyjne Test Zda Niedokoczonych, Test Stosunkw Rodzinnych, niektre testy apercepcyjne) Stasiakiewicz wprowadza rozrnienie na techniki projekcyjne (wszystkie metody badania oparte na zjawisku projekcji, niewymagajce cisej procedury postpowania np. psychodrama) oraz testy projekcyjne (czyli narzdzia o wystandaryzowanym sposobie badania i sformalizowanych zasadach interpretacji np. TAT). Niektre z wymienionych wyej technik: Technika trzeciej osoby pytamy nie o osob badan, ale o uoglnionego innego (Osoby, ktre kupuj X, to; Wszyscy, ktrzy akceptuj eutanazj, to) Test bbelkowy uzupenianie treci obrazka przez wypenianie pustych dymkw Chiski portret respondenci maj za zadanie wyobrazi sobie dany produkt/mark jako osob (personalizacja przedmiotw), a nastpnie opisa j bardziej szczegowo poprzez przypisanie jej pewnych atrybutw (np. cechy charakteru, temperament, sposb spdzania wolnego czasu, wygld, styl ycia, samochd, ktrym jedzi, dom, w jakim mieszka, ulubiony kolor, rodzaj muzyki lub zwierz)

Skojarzenia sowne (swobodne skojarzenia na dany temat Jaka pierwsza myl przychodzi Ci do gowy, kiedy syszysz X?; albo pojedyncze skojarzenia z bodcow list sw, mieszanin istotnych i neutralnych Z czym kojarzy Ci si X?) Prba zda niedokoczonych (Lubi; Czasami myl; Przykro mi z powodu)

52. Jakie procesy uruchamiane s podczas badania technikami kwestionariuszowymi? w 23 Osoba badana, potwierdzajc lub zaprzeczajc treci pyta zawartych w zeszycie testowym, odtwarza niejako posiadany system wiedzy o wiecie, innych ludziach i sobie samej, oczywicie w ramach wyznaczonych przez dan technik kwestionariuszow. U podstaw ley zaoenie, e jednostka potrafi obserwowa, rejestrowa swoje zachowania i nastpnie podczas badania komunikowa o tych zachowaniach. Inwentarze osobowoci to techniki typu self-report, oparte na samowiedzy. Osoba badana jest w nich jednoczenie aktorem, obserwatorem, interpretatorem i podmiotem badania. Jako narzdzie pomiarowe jest w zwizku z tym bardzo podatne na improwizacj, zmylanie osb badanych, ich skonnoci do ulegania wymaganiom aprobaty spoecznej, czy potakiwania. Pozwalaj zatem oszacowa mierzon charakterystyk jedynie w takim stopniu, w jakim osoba badana chce i moe j ujawni. Nie naley z gry zakada szczeroci osb badanych. Bior oni udzia w badaniu psychologicznym z wasnej woli, wsppracujc z diagnost po to, by osign wasne cele. Krytykujc metody kwestionariuszowe zarzucano im odwoywanie si do introspekcji i wskazywano na trudnoci w rozpoznawaniu wewntrznych stanw jednostki. 53. Jaka jest warto diagnostyczna metod kwestionariuszowych? - w 27 Kwestionariuszowe metody badania osobowoci to metody, dziki ktrym uzyskujemy informacje o bezporednich , praktycznych dowiadczeniach jednostki. Ergo o treciowej zawartoci koncepcji wiata i siebie. Osoba badana, potwierdzajc lub zaprzeczajc treci pyta zawartych w zeszycie testowym, odtwarza niejako posiadany system wiedzy o wiecie, innych ludziach i sobie samej, oczywicie w ramach wyznaczonych przez dan technik kwestionariuszow. U podstaw ley zaoenie, e jednostka potrafi obserwowa, rejestrowa swoje zachowania i nastpnie podczas badania komunikowa o tych zachowaniach. Przyjmowano, e odpowiedzi osoby badanej na pytania kwestionariusza mona interpretowa tak samo, jak jej odpowiedzi podczas wywiadu. Istnieje wic twierdzenie, e inwentarz osobowoci jest zdegenerowan form rozmowy klinicznej (pozbawion moliwoci obserwacji zachowa pozawerbalnych). Odpowied kwestionariuszowa jest wieloprzyczynowo uwarunkowana, ale jej gwnym wyznacznikiem s wzgldy treciowe, a wic cechy determinujce relacjonowane zachowania pozakwestionariuszowe. Zwizek pomidzy cech a odpowiedzi powinien mie zatem nie tylko statystyczny, ale take i treciowy charakter. Wg Lewickiego nie da si traktowa wynikw badania tylko z empirycznego punktu widzenia, z pominiciem samowiedzy, ktra jest teoretyczna podstaw testu. 54. Jakie s strategie konstrukcji inwentarzy osobowoci i ich konsekwencje? w 30-31

STRATEGIA RACJONALNA (teoretyczna, dedukcyjna) Skale za kryterium wyboru pyta maj albo zgromadzon niezalenie wiedz (podrczniki psychiatrii), albo jak teori (cechy czy osobowoci) Zakres i tre dobranych pozycji mog by obcione subiektywizmem, wynikajcym z yciowych dowiadcze konstruktora. Skale s redundantne treciowo, co prowadzi jednoczenie do bdu nadreprezentowania i niedoreprezentowania pewnych treci. STRATEGIA ZEWNTRZNA (kryterialna) Strategia empiryczna polegajca na tym, e poszukujemy empirycznie potwierdzonych rnic midzy odpowiednio dobranymi grupami kontrastowymi. Nie przyjmuje si tu adnych wstpnych zaoe co do oczekiwanych rnic i kierunku diagnostycznych odpowiedzi. Kryterium zakwalifikowania twierdze do skali jest ich- tzw. empiryczny (bliej nieokrelony) zwizek midzy kryterium podziau na grupy a treci twierdze. Tworzenie skal zewntrznych prowadzi do mnoenia konstruktw o niejasnym statusie

psychologicznym, np. mylenia syndromu i cechy S nieekonomiczne, poniewa zawieraj wiele pozycji, a jednoczenie s mao homogeniczne i mao rzetelne. STRATEGIA WEWNTRZNA (indukcyjna) Poszukuje si za pomoc analizy czynnikowej nielicznych wymiarw, do ktrych daoby si sprowadzi wiele twierdze zawartych w kwestionariuszu. Pozwala to na tworzenie skal homogenicznych, o wysokiej zgodnoci wewntrznej. Strategia krytykowana za oderwanie od rzeczywistoci pozatestowej. Mierz one bowiem zmienne o niejasnym znaczeniu adaptacyjnym, a bez zewntrznych kryteriw trafnoci nie pozwalaj one skutecznie przewidywa, gdy nie jest znany empiryczny sens tych skal. S nadmiernie treciowo jednolite (homogeniczne) i wskutek tego, e zawieraj pozycje jawne (atwe do przeniknicia), staj si potencjalnie podatne na znieksztacenia.

55. Kwestionariusz jako medium komunikacji. Modele odpowiadania na pytania kwestionariuszowe. Kwestionariusz jako medium komunikacji. Twierdzenia kwestionariusza musz by formuowane w jzyku codziennym, by osoba badana moga je rozumie bez posiadania specjalistycznej wiedzy. S wic mao precyzyjne, mog by rnie interpretowane kademu twierdzeniu kwestionariuszowemu daje si przypisa wiele znacze i charakteryzuje si ono raczej polem semantycznym (znaczeniowym), ni jest pojedynczym znakiem (znaczeniem). Wiele poj uywanych do opisu zachowania charakteryzuje dua dowolno interpretacyjna (niejasno)- dotyczyo to zwaszcza kwantyfikacji intensywnoci i czstoci zachowania. Pojcia te wprowadzono do pyta, poniewa konstruktorzy, zgodnie z zaoeniami koncepcji cechy, oczekiwali, e osoba badana dokona agregacji zachowania, tj. uoglnienia go w sensie czasowym oraz sytuacyjnym, a wic bdzie odpowiadaa, jak zachowuje si zazwyczaj, najczciej, zwykle. W efekcie jednak pytania zawieray kategorie bardzo oglne, ktre dopuszczay moliwo wielorakiej interpretacji ich znaczenia. Tre pyta kwestionariusza zaley w duej mierze od subiektywnego kontekstu, w jakim jest ujmowana. Odpowied twierdzca na pytanie Czy pracujesz w duym napiciu? co innego oznacza bdzie dla osoby hipomaniakalnej- dla ktrej napicie to jest miar siy impulsw popychajcych j do dziaania, a co innego dla osoby w stanie subdepresyjnym- napiciee to bdzie miar wysiku wkadanego przez ni dla przezwycienia wewntrznej inercji. Kada kolejna odpowied diagnostyczna powoduje, e pole znaczeniowe si zawa, niejasno (nieokrelono) si zmniejsza i ronie prawdopodobiestwo jednego tylko znaczenia danego pytania. Z rys: pola semantyczne (znaczenia) wszystkich pyta maj pewien obszar wsplny. Kolejno problemw w kwestionariuszu jest narzucona przez autora i nie musi mie niczego wsplnego z porzdkiem wanoci problemw dla osoby badanej. Mona przypuszcza, e rnica midzy wynikami osb z prby normalizacyjnej i osb uczestniczcych w testowaniu z wasnej woli, by osign okrelone cele (np. pacjentw) ma m.in. za sw przyczyn brak osobistego zaangaowania jednych i motyw komunikowania drugich. Modele odpowiadania na pytania kwestionariuszowe. Schemat slajd nr 87, str. 30 w pdfie 56. Jakie s rda bdw w badaniu kwestionariuszowym? Gwnym problemem technik opartych na samopisie jest ich podatno na znieksztacenia (wypaczanie) odpowiedzi i/lub (czsto intencjonalne) faszowanie, udawaniem symulowanie. rdem mog by: - niejasne sformuowanie pyta

pytania, na ktre nie mona odpowiedzie z powodu braku wiedzy lub moliwoci, np. pamici i przez to prowokujce pozorne odpowiedzi (zgadywanie) niezdecydowanie- tendencja osoby badanej albo do opuszczenia odpowiedzi (powodujce sukcesywne obnienie wynikw), albo te do wybierania poredniej odpowiedzi ("?"), albo medialnej kategorii wrd zaproponowanych w arkuszu odpowiedzi. Natomiast kracowo to skonno do wybierania w przypadku odpowiedzi wielokategorialnych odpowiedzi skrajnie pozytywnych albo skrajnie negatywnych, w zalenoci od treci twierdzenia.

wykrtno, ostrono brak sumiennoci, niedbao odpowiadanie przypadkowe osoba badana moe wybra rne strategie przypadkowego odpowiadania, ktr bdzie powtarza niezalenie od treci pytania (np. poowa prawdziwe, poowa faszywe). Motywacja osoby badanej moe by przy tym zrnicowana od braku chci wsppracy z osob badajc, do zgadywania odpowiedzi. indywidualny styl odpowiadania (potakiwanie, zaprzeczanie; niezalene od treci twierdze) tzw. czynniki stylistyczne wyodrbniono, porwnujc odpowiedzi tych samych osb podczas badania normalnymi i odwrconymi skalami. Skala odwrcona to taka skala, w ktrej zamieniono w stosunku do wyjciowej skali pytania tak, e odpowiedzi diagnostyczn jest nie w miejsce pierwotnej odpowiedzi tak i odwrotnie. W badaniach tych stwierdzono np., e rezultaty wyjciowej i odwrconej skali F(autorytaryzmu) s w sposb istotny statystycznie skorelowane dodatnio, aczkolwiek wysokie rezultaty w obu skalach s logicznie sprzeczne. Pojcie indywidualny styl odpowiadania zostao wprowadzone przez L.G Rorera dla odrnienia takiego sposobu odpowiadania, w ktrym osoba trwale wybiera okrelony rodzaj odpowiedzi niezalenie od treci pytania i okolicznoci badania, od takiego sposobu, w ktrym odpowiadania wywoane jest lokalnymi czynnikami o charakterze niestabilnym, nazywanych cznie nastawienia. Generalnie styl zaley od formy pytania (m.in. tendencja do dawania odpowiedzi twierdzcych lub przeczcych, tendencja do dawania maksymalnej liczby odpowiedzi w jednostce czasu, unikanie dania jakiejkolwiek odpowiedzi nieprawidowej, lateralizacja zaznaczanie odpowiedzi albo stale po lewej, albo stale po prawej stronie arkusza odpowiedzi) tendencja do zgadywania (podejmowania ryzyka) wystpuje wszdzie tam, gdzie istnieje niepewno, ktra odpowied jest poprawna, a wic gdy: tre pytania (zakres i rodzaj cechy czy zachowania, ktrych twierdzenie dotyczy) nie jest jasna dla osoby badanej, albo gdy niejasno dotyczy nie treci pytania lecz nasilenia cechy u osoby badanej, a ona spostrzega siebie na granicy TAK/NIE tendencja do ksztatowania wizerunku poszukiwanie aprobaty spoecznej, odpowiadanie zgodnie z powszechnie przyjt hierarchi wartoci spoecznych w tym wypadku osoba badana jako kryterium odpowiadania nie bierze pod uwag rzeczywistego nasilenia posiadanej waciwoci (cechy), ale spoeczn warto zachowa, bdcych treci twierdzenia. Czynnik aprobaty spoecznej to tendencja do przypisywania sobie twierdzenia wchodzcego do puli wartoci spoecznie podanych i odrzucania takiego, ktre wchodzi w zakres wartoci spoecznie nie podanych. Odpowiadanie zgodnie z powszechnie przyjt hierarchi wartoci spoecznych wcale nie musi by traktowane jako sterylna zmienna zakcajca, obniajca trafno testu. W jednych z badani Gougha stwierdzono istotn, pozytywn i wysok zaleno midzy stopniem aprobowania przez studentw okrelonych zachowa i ich wartoci przystosowawcz.

Wyrnia si dwa rodzaje spoecznie podanych odpowiedzi w sytuacji spoecznych porwna : 1. bazujce na zawyonej samoocenie (SDE)- zawiera elementy odzwierciedlajce poczucie wielkoci czy zbytniej pewnoci co do wasnych umiejtnoci spoecznych, kompetencji podejmowanie decyzji i wydawania ocen, a take przeceniania wasnych zdolnoci do kontrolowania sytuacji i moe by efektem chci zyskania aprobaty, redukcji zagroenia integralnoci ja (obrazu siebie) lub obrony ego 2. bazujce na zarzdzaniu wraeniem (IM)- zawiera elementy pozostajce w cisym zwizku z nadmiern uprzejmoci, motywami wsplnotowymi oraz sumiennoci zwaszcza w wymiarze zgodnoci z normami i zasadami i moe by efektem zamiaru wpywania na innych. Osoby realizujce taktyk zawyania samooceny naprawd wierz w opis skadajcy si na swoj zawyon samoocen (oszukujc siebie), podczas gdy osoby realizujce taktyk zarzdzania wraeniem wiadomie go fabrykuj w celu wywarcia wraenia na audytorium (oszukujc innych). W zwizku z tym odmiany odpowiedzi spoecznie podanych mona klasyfikowa ze wzgldu na rodzaj

oszustwa- ktre bdzie miao bd wiadomy (IM), bd niewiadomy (SDE) charakter, jest to jednak przedmiot sporu midzy badaczami. Podzia na oszustwo wiadome i niewiadome wydaje si by arbitralny. Istniej przykady wiadomego samookamywania, jak i niewiadomego oszukiwania innych, ktre to przykady rozbijaj prost dychotomi lec u podstaw tych rozrnie. Na stabilno odpowiedzi, zrnicowanie stopnia szacowanej spoecznej aprobaty treci twierdze oraz poziom ich spoecznej aprobaty maj wpyw formalne cechy twierdze kwestionariuszowych:

sformuowania, zaczynajce si od czsto..., zawsze..., itp. Zmniejszaj zrnicowanie spoecznej aprobaty treci twierdze i s pod tym wzgldem bardziej oczywiste sformuowania zaczynajce si od nigdy..., nikt..., itp. Zwikszaj zrnicowanie aprobaty treci twierdzenie w stronie biernej (forma bezosobowa) s ocenianie bardziej jednoznacznie pod wzgldem spoecznej aprobaty, podczas gdy twierdzenia w stronie czynnej zwikszaj zrnicowanie ocen twierdzenia, sformuowane w 1os l.p s wyej lokowane w hierarchii wartoci spoecznych ni twierdzenia w innej osobie, rzadziej s te obiektem dyssymulacyjnej manipulacji im dusze twierdzenie i im bardziej skomplikowana jest jego struktura gramatyczno-logiczna, tym mniej stabilne s odpowiedzi na nie odpowiedzi na twierdzenia, sformuowane w czasie przeszym s bardziej stabilne

57.Wiele osb uwaa, e tumaczenie metody diagnostycznej lub jej normalizacja s rwnowane z jej kulturow adaptacj. Jak mona je przekona, e tak nie jest? Wstp Podstawowe problemy adaptacji badania antropologw kulturowych dostarczaj licznych dowodw, e oderwanie pojcia normy od kultury nie jest moliwe. Przenoszenie narzdzi diagnostycznych z jednej kultury do drugiej pociga za sob konieczno zadania sobie pytania: co robi, aby narzdzie (szerzej procedura diagnostyczna) trafne i rzetelne w jednej kulturze pozwalao rwnie dobrze diagnozowa w innej kulturze? Jak unikn bdu stronniczoci i tego, e narzdzie jest nierwnowane przychylne wobec czonkw kultury pierwowzoru i tendencyjne w stosunku do czonkw kultury docelowej? Porwnujemy kultury: wspczesn z druga kultura wspczesn, ale uksztatowan w innym miejscu geograficznym porwnanie kultur wspczesn i kultur uksztatowan w tym samym miejscu, tyle e wczeniej. Porwnanie kultur miejscow z kultur imigrantw Rnice kulturowe dotycz: Nie jzyka, narodowoci, pastwa Tak kulturowego kontekstu (wic kobiety vs mczyni, starzy vs modzi itd.) Psychologia a kultura (to jest takie bardzo oglne i oczywiste, ale zostawiem bo warto raz przeczyta i sobie przypomnie) pytanie o zwizku psychologii i kultury jest w istocie odwieeniem klasycznej debaty uniwersalizm vs relatywizm (naukowe generalizacje biorce pod uwag obserwowane zrnicowanie) Inaczej mwic jaka jest relacja midzy tym, co oglne (kultura), a tym co specyficzne (spoeczno) i jakich szuka midzy nimi powiza? W przypadku analizy wpywu spoeczestwa i kultury na proces diagnozowania analogicznie do problemu: na ile indywidualne (jednostkowe) a na ile powszechne s wymiary osobowoci pojawia si problem emic etic distinction. Problem ten pojawi si ju w latach 50 w lingwistyce a potem w psychologii. podejcie Emic analizy wpyww kultury naley dokonywa bazujc na pojciach wypracowanych przez dan spoeczno, gdy kultura jest integraln czci ludzkich zachowa. Inaczej mwic, trafny opis jest moliwy tylko przy odwoywaniu si do poj czy kategorii lokalnych, bdcych elementem kultury, ktr maj opisywa. Do porwnywania wpywu kultury potrzebne s pojcia oglne. Takie pojcia ogolne s abstrakcj

lub uoglnieniem poj lokalnych (specyficznych) albo owe pojcia lokalne s realizacj w danej kulturze kategorii uniwersalnej. Emic czy etic? (wane!!!!!!!) Jeeli przyjmiemy uniwersalistyczny punkt widzenia (etic), uzasadnione s takie dziaania, jak: adaptacja narzdzi diagnostycznych, przenoszonych z innej kultury wraz z przylegociami (zapleczem teoretycznym i literaturowym), przyswajanie teorii psychologicznych (o ktrych si apriorycznie zakada, i s na tyle oglne, e trafne w kadych warunkach spoeczno kulturowych), stosowanie ponadkulturowych technik terapeutycznych, itd. Przyjcie emicznego punktu widzenia wie si natomiast z uznawaniem istnienia specyficznych kulturowo czynnikw etiologicznych, czynnikw (kultur) immunizujcych czonkw danej spoecznoci przeciwko zaburzeniom psychicznym lub im sprzyjajcych. Wie si to take z przekonaniem o kulturowo specyficznych rodzajach osobowoci, uzdolnie, rodzajach zaburze i/lub specyficznych ich manifestacji, ich terapii i wreszcie wie si z niezgoda na implantacj obcych (kulturowo) narzdzi diagnostycznych teorii systemw klasyfikacji zaburze. Normalizacja a adaptacja: Wydawa by si mogo, e wystarczy po prostu okrelenie norm waciw ych dla danej populacji,

aby rozwiza problem adaptacji kulturowej testu

Takie rozwizywanie adaptacji kulturowej jest jednak klasycznym tzw. Pseudoetic approach: pomija si bowiem fakt, e najpierw naleaoby dowie uniwersalnoci testw (wymiarw), wedle ktrych zamierza si ocenia jednostk( a jak wiemy uniwersalno testu zakada nieistotno kontekstu i wpywu danej kultury. Czyli eby test by uniwersalny trzeba go zadaptowa kulturowo) zbada trafno ich ekspresji (wskanikw), a dopiero potem je normalizowa.

58.Jakie warunki musz by spenione, aby dao si przenie test z jednej kultury do drugiej? Zwolennicy idiograficznego podejcia do kultury emic approach, uwaaj, e analizy jej wpyww naley dokonywa, bazujc na pojciach wypracowanych przez dan spoeczno. Zwolennicy nomotetycznego podejcia (uniwersalicznego: etic approach) argumentuj, e do porwnania wpywu kultury na proces i efekty choroby, potrzebne s pojcia oglne, bdce aproksymacj poj specyficznych (emic concepts) lecz oparte na wsplnym ukadzie odniesienia. Zwolennicy idiograficznego podejcia do kultury emic approach, uwaaj, e analizy jej wpyww naley dokonywa, bazujc na pojciach wypracowanych przez dan spoeczno. Jeeli bowiem przyjmiemy uniwersalistyczny punkt widzenia, uzasadnione s takie dziaania, jak: adaptacja narzdzi diagnostycznych, przenoszonych z innej kultury wraz przylegociami (zapleczem teoretycznym i literaturowym), przyswajanie teorii psychologicznych (o ktrych si apriorycznie zakada, i maj na tyle oglny charakter, e trafne s w kadych warunkach spoeczno-kulturowych), stosowanie ponadkulturowych technik terapeutycznych itp. Przyjcie emicznego punktu widzenia wie si natomiast z uznawaniem istnienia specyficznych kulturowo czynnikw etiologicznych i wie si z brakiem zgody na implantacj obcych (kulturowo) narzdzi diagnostycznych, teorii, systemw klasyfikacji zaburze itp. Dobra adaptacja testu jest to taka adaptacja, ktra eliminuje treci specyficzne dla kultury, z ktrej test pochodzi i zastpuje je charakterystycznymi dla tej, do ktrej jest adaptowany. Umoliwia ona dojcie do gosu zarwno elementw wsplnych dla porwna kultur (etic), jak i elementw specyficznych dla kadej kultury (emic). Korzyci, jakie daje adaptacja narzdzi psychologicznych s funkcj ich ekwiwalencji. Mwic o rwnowanoci testw, ma si na uwadze rne jej obszary: koncepcyjny teoretyczna, oznacza identyczno wymiarw czy konstruktw teoretycznych,

bdcych przedmiotem pomiaru jzykowy dotyczy zarwno identycznoci pragmatycznej przekadu (tosamoci informacyjnej, treciowej), identycznoci gramatycznej, emocjonalnej jak i etnograficznej spoeczny kulturowa, oznacza tosamo spoecznych znacze przypisywanych zarwno badanym zachowaniom, jak i wymiarom

Wane przy adaptacji kulturowej jest te branie pod uwag dowiadcze kulturowych osb, ktre bd badane a pomoc testu, oraz znajomoci przez diagnostw teoretycznych podstaw narzdzi oraz dowiadcze tych, ktrzy bd na podstawie tych wynikw decydowa o losach badanych jednostek.
Porwnywanie kultur porwnanie jednej kultury wspczesnej z drug kultur wspczesn, ale uksztatowan w innym miejscu geograficznym porwnanie kultury wspczesnej i kultury uksztatowanej w tym samym miejscu, tyle e wczeniej porwnanie kultury miejscowej z kultur imigrantw Czego dotycz rnice? NIE jzyka narodowoci pastwa TAK kulturowego kontekstu wic: kobiety vs mczyni starzy vs modzi ......itd., itp

59. Co oznacza, e zachowania ludzkie s racjonalne? Racjonalno dziaa ludzkich to prawda czy fikcja? (slajdy 249-255) Z perspektywy filozoficznej kiedy mwimy o zachowaniach racjonalnych, zakadamy, e s to dziaania oparte na rozumie. Innymi sowy s to takie dziaania , ktre speniaj pewne obiektywne (zewntrzne) kryteria. W przypadku mylenia tym kryterium jest logika, w przypadku dziaania prakseologia, a w przypadku dokonywania wyboru teoria decyzji. W sensie psychologicznym dziaanie racjonalne to dziaanie z rozmysem (namysem). W socjologii przyjmuje si, osoba dziaajca dziaajca racjonalnie kieruje si hierarchi wartoci, preferencji uznanych w danej grupie spoecznej. (te trzy ponisze perspektywy mona pomin, najwaniejsza jest ta klasyczna) W koncepcji ekonomicznej, ktra jest nazywana klasyczn, zachowanie racjonalne jest spjnym wewntrznie postpowaniem, ktre umoliwia jednostce maksymalizacj satysfakcji (tak jak ona j rozumie). Zaoenia dziaa racjonalnych: jednostka ma okrelone preferencje i potrafi, w pewnych granicach, okreli swoje chci (zamiary, potrzeby) jednostka jest zdolna do uporzdkowania swych chci w sposb wewntrznie spjny, od odczuwanych najbardziej intensywnie do najmniej podanych jednostka dokonuje wewntrznie spjnych wyborw w celu maksymalizacji swojego zadowolenia Dc do maksymalizacji satysfakcji, jednostka dy do tego, eby bilans korzyci i kosztw (zwizanych z rezygnacj z alternatywnych wariantw) by dodatni. H. Simon krytykowa maksymalizujce ujcie racjonalnoci. Sformuowa wasn koncepcj

ograniczonej racjonalnoci. Opar j na przesankach by mc maksymalizowa, naley mie dostp do wszystkich informacji, a to w praktyce jest niemoliwe czowiek ma bardzo ograniczone moliwoci przetwarzania informacji Simon zwraca te uwag na niestao preferencji. W praktyce decydent rozwaa jedynie cz (podzbir) ze wszystkich teoretycznie moliwych rozwiza I poprzestaje na wybraniu rozwizania wystarczajco dobrego. Proces decyzyjny nie koczy si w momencie znalezienia decyzji optymalnej, ale decyzji zadowalajcej. Wg zaoe modelu ograniczonej racjonalnoci decydent wybiera pierwsz opcj, ktr uzna za satysfakcjonujc, akceptujc jednoczenie, e kieruje si uproszczonym obrazem rzeczywistoci. Zdaje sobie spraw, e podejmuje decyzj bez rozeznania wszystkich dostpnych opcji. Podejmuje decyzje za pomoc uproszczonych regu i heurystyk. Czy zachowania ludzkie s racjonalne? (tu przypominam racjonalne, czyli wg filozofw oparte na rozumie speniajce kryteria obiektywne, wg psychologw to takie z rozmysem a wg ekonomistw to te co prowadz do maksymalizacji satysfakcji) Zachowania ludzkie nie zawsze s racjonalne, ale zawsze s celowe. Czowiek zazwyczaj jest wiadomy celu, a moe by jednoczenie niewiadomy swoich wewntrznych podmiotowych procesw psychicznych (szczeglnie powodw podejmowania dziaania) 60.Podstawowe zaoenia teorii dziaania. Fazowy model celowej aktywnoci Wczeniej (czyli przed teori dziaania) pojcie behavior dotyczyo obserwowanego zachowania (i bardziej zwierzt ni ludzi) i nie zajmowano si procesami wewntrznymi wiadomymi (mentalnymi, poznawczymi). Zakadano, e wszystkie formy zachowania definiowane winny by przez ich konsekwencj. (czyli postrzegao si zachowanie wycznie w kontekcie tego, co byo widoczne goym okiem, co si ju zdarzyo, nie brano pod uwag ani woli, ani motywacji, ani innych procesw wewntrznych) Teoria dziaania bya odpowiedzi na te pogldy. Posugiwaa si takimi pojciami jak: wola i motywacja. W tradycji psychologii europejskiej odrnia si pojcie woli od pojcia motywacji. Motywacja jest tu opisem, do jakich celw dy jednostka, a take jest czynnikiem inicjujcym dziaania, preferencje. Natomiast wola jest opisem tego, jak jednostka realizuje dane celowe dziaania. W tradycji amerykaskiej psychologii pojcie motywacja zawiera wol i dotyczy wszystkich pozostaych aspektw celowego zachowania. W TD pojcie motywacji wyjania nastpujce aspekty dziaania: inicjowanie, trwao, energi (wigor) i kierunek celowych zachowa. Te aspekty dziaania odwouj si do stanw wewntrznych (jest to pojcie dominujce w psychologii).(a wic tego, czego nie brano pod uwag wczeniej, a motywacja moe by czym w rodzaju duego worka do ktrego wrzucili powysze aspekty) Aspekty motywacji: cele pozytywne (apetytywne) i negatywne (awersyjne) one pobudzaj, ale nie zmuszaj do dziaania pami prospektywna i pami intencji one pozwalaj utrzyma kierunek dziaania. Jednostka w czasie celowego dziaania jest cigle wraliwa na bodce zwizane z celem (niekoniecznie wiadomie), a do jego (satysfakcjonujcego osignicia) poszukiwanie nowoci, eksploracja, poczucie kompetencji i niezalene kierowanie swoim postpowaniem (motywacja wewntrzna) w motywacji zewntrznej przyjmujemy, e ostateczny cel jest wewntrzny Deprywacja utrata pewnego podanego obiektu lub osoby, termin ten jest uywany w odniesieniu do czynnoci pozbawiania kogo tefo obiektu lub osoby, albo do samego braku

Frustracja: akt blokowania zakcania lub przerywania zachowania ukierunkowanego na dany cel stan emocjonalny wynikjcy z tego aktu, ten stan ma waciwoci motywacyjne i skania do zachowania,, ktre ma obej lub przezwyciy przeszkod Orientacje w teorii dziaania: aktywno bierno ta orientacja moe wyjani dlaczego dwie osoby, ktre maj podobne cele, wiedz, zdolnoci i odpowiednie intencje, nie osigaj identycznego poziomu efektywnoci. Wymiary tej orientacji: zaangaowanie oznacza intencj trwaego wysiku w osiganiu celu, wytrwao w pogoni za celem przez cay czas oraz zabezpieczeniem przed obnianiem poziomu czy porzuceniem celu. Rozrniamy w ramach tego wymiaru: 1.wstpne przyjcie celu jako standardu (branie go powanie), 2. intencje osignicia celu, 3. determinacj utrzymania tych intencji przez caly czas wahanie organiczony biegunami wahania i inicjatywy, dotyczy stopnia, w jakim osoby dowiadczaj trudnoci w zakresie inicjowania zamierzonych dziaa ukierunkowanych na realizacj celw. Behawioralna zdolno do inicjowania dziaa zmienno ograniczony biegunami zmiennoci i stabilnoci, zwizany ze zdolnoci do utrzymania trybu aktywnego, jeeli to konieczne. Wymiar okrela stopie, w jakim osoby ulegaj rozproszeniu podczas pracy nad zadaniem. Osoby bardziej zorientowane na aktywno s zdolne do efektywnego utrzymania intencji do chwili, kiedy zadanie zostanie wykonane, podczas gdy osoby bardziej zorientowane na bierno mona w atwy sposb odwie od wykonywanego zadania, przy jednoczesnym ograniczeniu ich oglnej efektywnoci. Wymiar ograniczony biegunami aktywnoci i biernoci, wskazuje na stopie, w jakim osoby w jawny sposb przetwarzaj informacj dotyczce okrelonego przeszego, obecnego lub przyszego stanu.

Aktywno jest zwizana ze zdolnoci do odrzucenia myli na temat alternatywnych celw lub niepodanych zdarze. Bierno jest zwizana z ograniczeniem efektywnoci wynikajcym z nasilania si myli zw. Z okrelonym nieprzyjemnym dowiadczeniem (faktycznym lub fikcyjnym), czsto zwanym niepowodzeniem. dziaanie stan Efektywno siy woli (umiejtnoci realizacji wasnych zamiarw) zaley m.in. od tego, czy osoba jest zorientowana na dziaanie czy stan. Typy orientacji na stan: w sytuacjach niepowodzenia (cige rozwaanie poraki), w sytuacjach decyzyjnych (stae wachanie si i zwlekanie) Cel kocowy stan rzeczy, ktrego osignicie wymaga dziaania jednostki, jest zbiorem akceptowalnych sytuacji kocowych. Rnice ze wzgldu na: trudno, tre, szeroko, odlego, struktur, stopie uwiadomienia. Intencja (zawsze kierunkowa) jest symboliczn reprezentacj aktualnego celu, zawierajc: kontekstow wiedz gdzie i kiedy podj dziaanie wiedz podmiotow o sobie jako czynniku dziaajcym wiedz o planach dziaania zaangaowanie Intencj dzielimy ze wzgldu na: rda oparte na chciach (WANT) oparte na spoecznych oczekiwaniach (MUST) na wasnych dojrzaych decyzjach (WILL) czas intencja celu co ma by osignite intencja zachowania okrela jak to osign Intencje model Rubikonu Opisuje fazy intencji od chci do osignicia planowanych celw (stan deliberacyjny a stan

implementacyjny)

61. Diagnozowanie jako sytuacja komunikacyjna. acuch informacyjno- komunikacyjny. Zasady kooperacji H.P. Grice`a i ich znaczenia dla diagnozy. (slajd 312 - 321) acuch informacyjno komunikacyjny pokazuje jak dochodzi do powstania komunikatu w sytuacji badania diagnostycznego Skada si on z nastpujcych elementw: - stan specyficzne dowiadczenie o.b., ujte w koncepcj (obraz wiata) i siebie, oraz celu, jaki chce zrealizowa uczestniczc w badaniu. - Wiedza i przekonania osoba badana musi posiada wgld w siebie (relacja samopoznania w acuchu) - Wypowied jednostka musi posiada umiejtno wyraenia swojej koncepcji (relacja ekspresyjna w acuchu) - Zachowanie diagnostyczne ktre diagnosta interpretuje - Informacja tworzona przez diagnost - Komunikat Badanie bdce jednym z etapw postpowania diagnostycznego, jest sytuacj komunikacyjn. Jest komunikowaniem wzajemnym, w ktrym badany informuje jakie s jego problemy, a badajcy obserwuje i rejestruje jego zachowania, nastpnie je interpretuje zgodnie z okrelon orientacj teoretyczn i podaje informacj zwrotn. O konwersacji moemy powiedzie wtedy, kiedy przyjmujemy, e podczas komunikowania si rozmwcy maj dobr wol, s zdolni do rozumienia i dopeniania znacze w kontekcie potocznym, jako wsplnym i jednakowo odczuwanym, oraz jeeli odbioraca w wyniku interpretacji dochodzi do odkrycia intencji nadawcy. Herbert Paul Grice sformuowa Zasady kooperacji (inaczej zwan teori racjonalnego wspdziaania jzykowego). Zasady: zasada iloci informacji zawrzyj w wypowiedzi tyle informacji ile potrzeba. Nie manipuluj informacjami, nie ukrywaj informacji. zasada jakoci jest szczeglnie wana, poniewa bez niej inne zasady nie maj zastosowania. Nie mw tego, o czym jeste przekonany, e jest nieprawd. Nie mw tego, czego nie jeste pewien. zasada relewacji (stosunku do tematyki rozmowy) Niech to co mwisz bdzie relewantne, czyli na temat

zasada sposobu wypowiedzi Unikaj niezrozumiaoci w wyraaniu si. Unikaj wieloznacznoci. Bd zwizy. Mw w sposb uporzdkowany.

Zasady kooperacji Grice`a s istotne dla diagnozy, poniewa zamanie ich przez osob badan upowania badajcego do wniosku, e o.b. komunikuje si symbolicznie i pewne treci wypiera (ukrywa). W przypadku lekcewaenia zasad odbiorca moe uzna (zakadajc, e nadawca zna i zazwyczaj przestrzega zasad kooperacji), e zamanie byo celowe, a wic znaczce, i na podstawie kontekstu wnioskuje o tym znaczeniu. Grice wyrnia 4 sytuacje naruszenia zasad: celowe wprowadzenie w bd, odbiorc co do swoich intencji wskazanie w sposb jawny i widoczny dla adresata, e nie przestrzega si albo samej zasady mwic np. e nie jest si w stanie lub nie chce si powiedzie nic wicej na dany temat dojcie do kolizji midzy poszczeglnymi maksymami (chyba mu chodzi o wygaszane twierdzenia) w sposb widoczny dla odbiorcy race lekcewaenie ktre z zasad acuch informacyjno komunikacyjny s. 86 zobaczcie rysunek!!! Napisaem to tak jak zrozumiaem, bo Paluch nie wyjani co to jest ten acuch 62Pami autobiograficzna cechy i znaczenie dla procesu diagnozowania slajd 323 Pami autobiograficzna (albo osobista) jest to pami odnoszca si do wasnej przeszoci, wiedza o wasnym yciu. Zawiera zdarzenie, ktre zawieraj istotne implikacje dla reprezentacji Ja i zdarzenia, w ktrych jednostka osobicie uczestniczya. Przy jej wyodrbnieniu kierujemy si rodzajem przechowywanych w niej informacji np. wspomnienia z dziecistwa. Czsto uwaa si, e przechowuje ona wiedz i schematy stanowice pamiciowe podstawy tosamoci. Wwczas jej rozumienie dodatkowo rozszerzane jest poza zakres dowiadcze indywidualnych na dowiadczenia spoeczne i emocjonalne dziaajce w momencie zdarzenia jak i w czasie jego przypominania. Najczciej charakter deklaratywny (inne np. nawyki czy umiejtnoci to dowiadczenia yciowe) Emocje rwnie wchodz w skad pamici. Kada z podstawowych emocji otrzymuje etykiet webraln. Organizacja temporalna pamici autobiograficznej: Czas kalendarzowy (fizyczny) Czas psychologiczny (zwizany z poczuciem tosamoci) Zdarzenia tworzce sekwencj maj okrelony sens dla jednostki dziki znajomoci tego sensu jednostka moe uzupenia brakujce elementy ze swej przeszoci Ma charakter hierarchiczny (gwne fazy wasnego ycia, podfazy, sekwencje) O.b. wypowiadajc si korzysta z pamici autobiograficznej. Informacja zawarta w wypowiedzi o.b., jest komunikatem dotyczcym stanu o.b., wiedzy o.b. i przekona o.b., jest te zachowaniem diagnostycznym, na podstawie ktrego wnioskuje si o poczuciu tosamoci o.b.. To ostatnie zdanie jest skopiowane z opracowania Oli. Wydaje mi si e jest poprawne i trafne, ale nie wiem skd ono. 63.Diagnozowanie jako sytuacja spoeczna slajd 334 Atrybucja zachowania proces poszukiwania przyczyny zachowania Atrybucja sytuacyjna przyczyn zachowania w rodowisku, sytuacji, interakcji midzy ludmi Atrybucja dyspozycyjna przyczyny zachowania w osobie samej, czyli w jej biologicznym stanach, cechach osobowoci, umiejtnociach, potrzebach, wyznawanym wartociom

Podstawowy bd atrybucji skonno do przeceniania cech wewntrznych w stosunku do wpywu sytuacji, rodowiska, okolicznoci. Albo nieuzasadnione przyjmowanie, e przyczyn dziaa innych ludzi jest raczej ich osobowo ni czynniki zewntrzne. Deformacje w spostrzeganiu innych ludzi: Efekt halo (pierwszestwa, pierwszego wraenia) przypisywanie danej osobie +/- cechy, ktra jako pierwsza zostaa oceniona +/ Efekt aureoli (bd agodnoci) skonno do przypisywania osobie cech pozytywnych przy minimalizowaniu obecnoci cech negatywnych Efekt diabelski skonno do przypisywania osobie cech negatywnych przy minimalizowaniu obecnoci cech pozytywnych Efekt stereotypu znieksztacenie w ocenie lub obserwacji pojawiajce si, kiedy przekonania podmiotu nt. waciwoci ludzi nalecych do jakie kategorii wpywaj na percepcj obserwowanej jednostki, ktra do tej kategorii naley Zjawisko wpywu oczekiwa na percepcj interakcji:

Efekt Rosenthala - samospeniajce si proroctwo (eksperyment jego i Jacobsona w szkole) efekt Galatei (efekt Pigmaliona) wpyw pozytywnych oczekiwa wobec partnera na ujawnianie pozytywnych zachowa wobec niego efekt Golema (efekt Liwy) wpyw negatywnych oczekiwa wobec partnera na ujawnianie negatywnych zachowa wobec niego podaem tylko te, co on wymieni ;efektu polyanny nie znalazem, tylko wspomnia, e mamy porwna polyanne z efektem aureoli.

64.Subiektywno i stronniczo diagnozy psychiatrycznej badania Rosenhana. Metoda analizy przypadku na tym przykadzie. Opis eksperymentu Rosenhana David Rosenhan w 1972 przeprowadzi eksperyment, w ktrym on i 8 jego wsppracownikw symulowali halucynacje suchowe przy czym przyjto ich do 12 szpitali psychiatrycznych w 5 stanach tylko na podstawie jednego objawu, orzekajc, e s chorzy na schizofreni paranoidaln bd to na psychoz maniakalno-depresyjn. Przebywali ta 3 tygodnie zachowujc si ju cakowicie normalnie (nie symulujc i mwic, e nie sysz ju gosw). Przez cay okres pobytu w szpitalu lekarze nie zauwayli u pseudopacjentw oznak normalnoci, a kade ich zachowanie opisywali jako objaw choroby, gdy np. pseudopacjent spacerowa po korytarzu napisali: objawy nerwicowe, gdy kady z pseudopacjentw codziennie robi notatki z pobytu, lekarze napisali: kompulsywne czynnoci potrzeba pisania, kiedy pseudopacjent usiad przed stowk o p godziny wczeniej lekarze napisali: niezaspokojenie oralne. Akapit z opracowania M.W Schemat poznawczy jego wpyw na uwag, selektywno percepcji, rozumienie i pami zdarze oraz przetwarzanie danych. Najpierw uwaga ukierunkowywana jest na cechy obiektu zgodne ze schematem. Po potwierdzeniu schematu uwag przycigaj informacje z nim sprzeczne. Dane zgodne z naszym zdaniem s szybciej i atwiej zauwaane. Uycie schematu zwalnia zasoby umysu. Efekt Rosenhana Schematy poznawcze uatwiaj tendencyjn interpretacj zdarze. Schemat poznawczy jego wpyw na uwag, selektywno percepcji, rozumienie i pami zdarze oraz przetwarzanie danych. Najpierw uwaga ukierunkowywana jest na cechy obiektu zgodne ze schematem. Po potwierdzeniu schematu uwag przycigaj informacje z nim sprzeczne. Dane zgodne z naszym zdaniem s szybciej i atwiej zauwaane. Uycie schematu zwalnia zasoby umysu.

Potwierdzi to eksperyment Rosenhana, w ktrym fakt uznania w klinice psychiatrycznej zdrowego czowieka za schizofrenika prowadzi do interpretacji wszystkich jego zachowa jako patologicznych. Eskperyment Rosenhana przyczyni si do podwaenia wiarygodnoci diagnostyki psychiatrycznej, wykazujc subiektywno, uleganie schematom i stronnicze podtrzymywanie diagnozy. 65. Istota i cechy selekcji. Kompensacyjne i niekompensacyjne reguy decyzyjne w procesie selekcji. Z selekcj mamy do czynienia wwczas, kiedy psycholog dokonuje wyboru z jakiej grupy ludzi, niereprezentatywnej jej podgrupy (selekcja osobowa) lub, gdy dobiera ludzi do warunkw, nikogo nie odrzucajc (selekcja warunkw). Celem jest tu optymalny dobr jednostki lub grupy osb do okrelonych zada przy zaoeniu, i waciwoci osoby (warunkw) nie ulegn zmianie. Rysunki obrazujce procedur selekcji znajduj si na slajdach 361-365 Reguy decyzyjne (composition rules) to modelowy opis procesu decyzyjnego (strategii), dziki ktremu czy si szacunkowe oceny, by mc ustali hierarchi obiektw (tu: osb), midzy ktrymi dokonuje si wyboru. Postpowa tak mona po uzyskaniu wynikw wszystkich testw, mona te stosowa testy kolejno (metoda przeszkd kolejnych), zaczynajc albo od testu najbardziej trafnego, albo najmniej trafnego. reguy kompensacyjne - sabo w zakresie jednej cechy jest wyrwnywana spostrzegan zalet w zakresie innej cechy. liniowa (prosta) psycholog albo wprost odnosi si do wyniku badanej osoby, gdy ma do czynienia z jednym testem, albo przedstawia wynik wszystkich testw w postaci algebraicznej sumy (dokonujc odpowiednich przelicze, gdy nie s one wyraone w jednej skali standardowej) waona - wymaga przypisania poszczeglnym testom wag; form strategii kompensacyjnej waonej jest wykorzystywanie rwnania regresji wielokrotnej (wagi to wspczynniki regresji, otrzymane na podstawie analizy danych) reguy niekompensacyjne - sabo w zakresie jednej cechy nie moe by zrekompensowana przez jakiekolwiek inne zalety. Wybrana cecha (atrybut) jest na tyle wana, e tylko ona staje si podstaw decyzji. oparte na regule leksykograficznej - porwnuje wszystkie osoby ze wzgldu na t cech (wynik), ktremu przypisuje najwysz wag oparte na regule eliminacji - zamiast wybiera osoby wg cech, odrzuca si je, po przyjciu odpowiedniej granicy (progu) oparte na regule koniunkcyjnej - te granice; ustala grn i doln granic dla danej cechy, analizuje kadorazowo jedn osob ze wzgldu na wszystkie cechy i sprawdza czy osigaj zaoone przedziay 66. Spr kliniczny vs. statystyczny. Interpretacja aktuarialna i jej miejsce w procesie diagnozowania. Paul E. Meehl pierwszy zwrci uwag na niezgodno midzy faktycznym procesem mylowym klinicysty a przewidywaniem statystycznym i opisa w 1954 dwa sposoby dokonywania predykcji: - jeden na podstawie obliczania prawdopodobiestwa przynalenoci do grupy odniesienia (znany jako sposb formalny, statystyczny, mechaniczny, algorytmiczny czy te aktuarialny) - drugi, ktry mona by nazwa dedukcyjnym (nieformalnym, subjektywnym, impresyjnym czy klinicznym) Dokona on te czego wicej: opisa dwa rne systemy wartoci, dwa odmienne kierunki ksztacenia psychologw oraz rne style bycia psychologiem. Co jest lepsze - ocena statystyczna czy kliniczna? Ocena kliniczna - podejmowanie decyzji na podstawie przetwarzania informacji w gowie i ew. dyskusji z innymi; klinicyci robi to w rny sposb, a natura tego procesu wymyka si prbom precyzyjnego opisu Ocena statystyczna - podejmowanie decyzji bez wykorzystywania oceniania przez czowieka, przy wykorzystaniu empirycznie ustalonych zwizkw midzy danymi a przedmiotem zainteresowania

Metaanalizy wielu bada wykazay, e w okoo 40% porwna obie metody okazay si rwnie trafne, jednak w pozostaych 60% przypadkw predykcja mechaniczna bya bardziej trafna, ni predykcja kliniczna. Dla celw praktycznych psychologowie przewiduj i w tych celach diagnoza aktuarialna jest lepsza. Klinicysta chce jednak przede wszystkim zrozumie swoich klientw i tu metoda kliniczna nie da si zastpi przez aktuarialn. Robert Holt, gwny ordownik metody klinicznej uwaa, e zadaniem klinicysty jest analiza znacze, ktrej nie da si wykona samymi tylko metodami ilociowymi. Aby zrozumie indywidualny system znacze i wartoci osoby, trzeba odwoa si do jakociowych metod klinicznych. Pewne kategorie predyktorw s zbyt rzadkie, by mogy by brane pod uwag w jakichkolwiek wzorach. Jednak, gdy klinicysta spotyka si z nimi, potrafi wycign z nich trafne wnioski - natychmiast potrafi zrozumie znaczenie tych danych (np. zdarze) dla subiektywnej i obiektywnej rzeczywistoci tych osb. Postpowanie aktuarialne jest rozwiniciem metody case study. Istot postpowania aktuarialnego jest tworzenie homogenicznych grup ze wzgldu na zmienne predykcyjne (testowe; wyjaniajce), a nastpnie poszukiwanie wspwystpujcych z nimi zmiennych kryterialnych (wyjanianych). Do takiej grupy wchodz osoby, ktre s podobne do siebie bardziej, ni do osb spoza tej grupy. Rwnanie regresji wielokrotnej i jego warianty s podstawowymi modelami statystycznego kombinowania ilociowych zmiennych predykcyjnych dla przewidywania wartoci ilociowych zmiennych kryterialnych. Wwczas, gdy mamy do czynienia z danymi kryterialnymi o charakterze jakociowym i/lub, gdy predykcyjne te maj taki charakter, to przewidywania (dotyczce zmiennych kryterialnych powizanych z danym rodzajem zmiennych predykcyjnych) moemy dokona na podstawie wielodzielczych tabel liczebnoci. Podejcie kliniczne vs. statystyczne Podejcie aktuarialne Podejcie kliniczne Intensywne badanie kilku cech Ekstensywne badanie wielu cech Wszystkie informacje dotycz grup Informaje o jednostce i grupowe Przewidywanie oparte na obliczaniu Przewidywanie oparte jest na znajomoci teorii prawdopodobiestwa Przewidywanie (jako formalna konsekwencja Przewidywanie (jako akt twrczy) musi by obserwacji) moe by dzieem maszyny, dzieem eksperta urzdnika lub laboranta Nie mona wykorzysta rzadkich Mona wykorzystywa rzadkie (jednostkowe) (jednostkowych) wydarze dane 67. Czy w diagnozie komputery zastpi psychologw? Czy jest moliwe, by powsta automatyczny diagnosta, dziaajcy bez udziau czowieka? Czemu tak sdzisz? Wykorzystanie komputerw w diagnozowaniu: tworzenie bodcw testowych (w tym: losowo) tworzenie testw (analiza czynnikowa) obliczanie wynikw (na podstawie rcznie wprowadzonych, przesanych elektronicznie lub skanowanych danych) przechowywanie danych i ich organizacja tworzenie norm kroczcych prowadzenie badania testowego (prezentacja zada i pomiar) interpretacja (w ograniczonym zakresie) Tyle o zaletach i wadach pisze Paluch w swej ksice: Komputeryzacja niektrych ogniw postpowania diagnostycznego pozwala przede wszystkim wyeliminowa tzw. bdy osobiste, obniajce obiektywno diagnozowania. Komputeryzacja moe zagwarantowa standaryzacj prowadzenia bada testowych oraz uniezaleni interpretacj od zrnicowania zakresu wiedzy (bazy wiedzy).

Korzystanie z pomocy komputerw w diagnozie wprowadza te nowe bdy, spowodowane przez komputer. Program jest dzieem czowieka -> spotgowanie ludzkich bdw. Bdy produkowane przez komputer to bdy systematyczne. Programici daj jednoznacznych regu interpretacyjnych ->zuboenie interpretacji. Psychologowie korzystajcy z komputerowych wersji testw zbyt czsto kocz prac po uzyskaniu interpretacji, traktujc je jako nieomylne. Zasada GIGO (mieci woysz bzdury wyjmiesz) -> nietrafno i nierzetelno danych wejciowych Wiele orzecze korzysta z efektu Barnuma. Wnioski wysucie sobie sami 68. Jakie s zalety i wady stosowania w diagnozowaniu metod statystycznych, a jakie metod klinicznych? W jakich obszarach najwyraniej ujawniaj one swoje zalety. (tabelka podejcie statystyczne vs. kliniczne dwa pytania wyej, przewidywanie vs. zrozumienie te wyej) Przewaga klinicysty Wnioskowanie oparte na teorii (hipoteza o pewnym stanie wewntrznym, poszukiwanie przyczyn) Zdolno do wykorzystania rzadkich zdarze (danych) (nie kady przypadek mieci si w statystycznym trendzie) Umiejtno wykrywania zoonych ukadw danych Przewaga systemu aktuarialnego Odporno na: zmczenie, bdy pamici, chwilowe niedyspozycje, fluktuacje uwagi, wrogo, uprzedzenia, niewiedz, faszywe skojarzenia, stronniczo Stao stosowania regu: zmiennym przypisuje si zawsze t sam wag, ze wzgldu na empirycznie ustalone zwizki Zmienne nieistotne zawsze maj wag zero Pena jawno stosowanych regu i wyjciowych prawdopodobiestw (systemy bazuj na duej liczbie przypadkw, wykraczajcej poza indywidualne dowiadczenie; klinicyci maj niedoskona pami i nie zawsze zdaj sobie sprawcze stosowanych regu

Zdolnodo analizy uytecznoci danych w czasie rzeczywistym (ludzie myl inaczej ni systemy) 69. Dlaczego bdem jest utosamianie takich okrele jak aktuarialny, mechaniczny, czy psychometryczny? Jak mona opisa podejcie aktuarialne? Niestety na to pytanie nie potrafi udzieli odpowiedzi. Za choler nie wiem, czym si rni 70. Jakie s cechy analizy przypadku (case study)? Analiza (studium) przypadku, to analiza zjawiska, opis zjawiska, lub analiza opisu. Metoda analizy przypadku, to metoda suca do konstrukcji sposobu analizowania przypadku. Cel studium przypadku: Celem jest pene zrozumienie przypadku (co si dzieje i dlaczego), uzyskane dziki wyczerpujcemu opisowi i analizie przypadku (systemu) jako caoci i w jego kontekcie, bez wartociowania. Definicja: Studium przypadku jest metod badania, w ktrej badacz dy do wszechstronnego opisu pewnej zbiorowoci lub jednostki z uwzgldnieniem rnorodnych niezalenych rde, gdzie interesuj go zarwno wartoci zmiennych, jak i zalenoci midzy nimi. Do badania przystpuje bez wstpnych hipotez, z zamiarem dokadnego zbadania zjawiska w jego rzeczywistym kontekcie. Wybr sp. jako jakociowej metody badawczej oznacza idiograficzne stanowisko (pojedyncze przypadki, a nie prawidowoci oglne)

Studium przypadku w psychologii: wyczerpujca metoda badawcza polegajca na jednoczesnym stosowaniu wielu metod w celu jak najdokadniejszej diagnozy psychologicznej. Jest metod, ktr badacz sam kreuje na podstawie celu diagnozy. Metoda naleca do akademickiego gwnego nurtu (dziki heurystycznej wartoci i eksplorowaniu nowych obszarw). Funkcje: opis czy struktura dodajca realizmu (te dydaktyka) wyjanienie pomagajce generowa hipotezy obszar krytycznej analizy jakich zaoe normatywny opis implementacji jakiego programu test skutecznoci konsekwencji stosowania jakiego programu podsumowanie wielu przypadkach w celach opisowych, normatywnych, czy analiz przyczynowo-skutkowych

Zbieranie danych: ma charakterystyczn cech -> rwnoczenie, w miar jak dane napywaj, analizuje si je i wyniki tej analizy wpywaj na nastpne zbieranie danych. Taka sekwencja okrelana jest skrtem OTTR (observe, think, test, revise) Typy danych: Liczb Nieliczbo owe we Obiektyw ne Nieobiekt ywne (opinie)