Technik Budownictwa 311 (04) Z1

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI
Mirosaw urek
Projektowanie instalacji budowlanych 311[04].Z1.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy Radom 2005
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego
Recenzenci: mgr in. Wojciech Kiejda mgr in. Krzysztof Kazimierz Wojewoda
Opracowanie redakcyjne: mgr in. Katarzyna Makowska
Konsultacja: dr in. Janusz Figurski
Korekta: mgr in. Mirosaw urek
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 311[04].Z1.05 Projektowanie instalacji budowlanych zawartego w moduowym programie nauczania dla zawodu technik budownictwa.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy,Radom 2005
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 4 2. Wymagania wstpne 5 3. Cele ksztacenia 6 4. Materia nauczania 7 4.1. Rodzaje instalacji, materiay i poczenia stosowane w instalacjach budowlanych 7 4.1.1. Materia nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzajce 11 4.1.3. wiczenia 12 4.1.4. Sprawdzian postpw 14 4.2. Oznaczenia graficzne stosowane w dokumentacji instalacji budowlanych 15 4.2.1. Materia nauczania 15 4.2.2. Pytania sprawdzajce 17 4.2.3. wiczenia 18 4.2.4. Sprawdzian postpw 18 4.3. Sieci i instalacje wodocigowe zadania, budowa, wyposaenie, projektowanie 19 4.3.1. Materia nauczania 19 4.3.2. Pytania sprawdzajce 22 4.3.3. wiczenia 22 4.3.4. Sprawdzian postpw 25 4.4. Sieci i instalacje kanalizacyjne oraz oczyszczalnie ciekw zadania, rodzaje, uzbrojenie, zasady montau, warunki techniczne odbioru 26 4.4.1. Materia nauczania 26 4.4.2. Pytania sprawdzajce 29 4.4.3. wiczenia 30 4.4.4. Sprawdzian postpw 32 4.5. Sieci i instalacje gazowe zadania, budowa, wyposaenie, projektowanie, odbir techniczny 33 4.5.1. Materia nauczania 33 4.5.2. Pytania sprawdzajce 36 4.5.3. wiczenia 36 4.5.4. Sprawdzian postpw 38 4.6. Instalacje centralnego ogrzewania systemy i rodzaje ogrzewania, projektowanie, zasady prowadzenia przewodw pionowych i poziomych, rodzaje i poczenia grzejnikw, odbir techniczny 39 4.6.1. Materia nauczania 39 4.6.2. Pytania sprawdzajce 42 4.6.3. wiczenia 42 4.6.4. Sprawdzian postpw 43 4.7. Instalacje ciepej wody uytkowej 44 4.7.1. Materia nauczania 44 4.7.2. Pytania sprawdzajce 46 4.7.3. wiczenia 46 4.7.4. Sprawdzian postpw 47 4.8. Instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne zadania, budowa, osprzt, projektowanie 48 4.8.1. Materia nauczania 48 4.8.2. Pytania sprawdzajce 49
4.8.3. wiczenia 4.8.4. Sprawdzian postpw 4.9. Instalacje elektryczne zasady wykonywania w budynkach 4.9.1. Materia nauczania 4.9.2. Pytania sprawdzajce 4.9.3. wiczenia 4.9.4. Sprawdzian postpw 4.10. Komputerowe projektowanie prostych instalacji budowlanych 4.10.1. Materia nauczania 4.10.2. Pytania sprawdzajce 4.10.3. wiczenia 4.10.4. Sprawdzian postpw 5. Sprawdzian osigni 6. Literatura
49 50 51 51 54 54 55 56 56 59 59 59 60 65
1. WPROWADZENIE
Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o instalacjach budowlanych, wykorzystywanych do ich budowy materiaach, sposobach czenia przewodw oraz projektowaniu prostych instalacji. W poradniku zamieszczono: wymagania wstpne, wykaz umiejtnoci, jakie powiniene mie ju uksztatowane, aby bez problemw mg korzysta z poradnika, cele ksztacenia, wykaz umiejtnoci, jakie uksztatujesz podczas pracy z poradnikiem, materia nauczania, piguk wiadomoci teoretycznych niezbdnych do opanowania treci jednostki moduowej, zestaw pyta przydatnych do sprawdzenia, czy ju opanowae podane treci, wiczenia, ktre pomog Ci zweryfikowa wiadomoci teoretyczne oraz uksztatowa umiejtnoci praktyczne, sprawdzian postpw, ktry pozwoli Ci okreli zakres poznanej wiedzy. Pozytywny wynik sprawdzianu potwierdzi Twoj wiedz i umiejtnoci z tej jednostki moduowej. Wynik negatywny bdzie wskazaniem, e powiniene powtrzy wiadomoci i poprawi umiejtnoci z pomoc nauczyciela, sprawdzian osigni, przykadowy zestaw pyta testowych, ktry pozwoli Ci sprawdzi, czy opanowae materia w stopniu umoliwiajcym zaliczenie caej jednostki moduowej, wykaz literatury uzupeniajcej.
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej Projektowanie instalacji budowlanych powiniene umie: posugiwa si podstawowymi pojciami i terminami z zakresu budownictwa, posugiwa si dokumentacj techniczn, rozrnia elementy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne budynku, rozrnia materiay budowlane, posugiwa si przyborami pomiarowymi i popularnymi narzdziami, obsugiwa podstawowe aplikacje komputerowe, przestrzega przepisw bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska, korzysta z rnych rde informacji, uczestniczy w dyskusji i prezentacji, stosowa rne metody i rodki porozumiewania si na temat zagadnie technicznych, wsppracowa w grupie.
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej Projektowanie instalacji budowlanych powiniene umie: okreli rodzaje instalacji wykonywanych w budynkach, scharakteryzowa rodzaje i waciwoci materiaw stosowanych w instalacjach budowlanych, scharakteryzowa sposoby pocze przewodw instalacji budowlanych w rnych technologiach, zastosowa oznaczenia graficzne instalacji na rysunkach budowlanych, rozrni rodzaje sieci sanitarnych, grzewczych i gazowych, scharakteryzowa urzdzenia, przybory, odbiorniki oraz uzbrojenie instalacji budowlanych, dobra materiay, uzbrojenie, przybory i urzdzenia do wykonania instalacji sanitarnych, zaprojektowa pomieszczenia przeznaczone na urzdzenia i instalacje budowlane, posuy si dokumentacj techniczn sieci oraz instalacji sanitarnych i elektrycznych, zaprojektowa tras prowadzenia przewodw instalacji w budynku, zaprojektowa miejsca montau przyborw i urzdze sanitarnych, wykona rysunki odrczne i szkice instalacji w budynku, posuy si normami i przepisami dotyczcymi projektowania instalacji budowlanych, okreli zasady wykonywania instalacji elektrycznych w budynkach, zaplanowa wykonanie prac budowlano-instalacyjnych zgodnie z przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska, zaprojektowa proste instalacje budowlane i sieci wykorzystujc programy komputerowe.
4. MATERIA NAUCZANIA
4.1. Rodzaje instalacji, materiay i poczenia stosowane w instalacjach budowlanych
4.1.1. Materia nauczania
Zadaniem instalacji budowlanych jest zapewnienie uytkownikom dopywu wody odpowiedniej iloci i jakoci, bezpiecznego odprowadzania ciekw (wd zuytych), doprowadzania ciepa, wieego powietrza, gazu i elektrycznoci, odprowadzania zuytego powietrza i spalin gazowych.
Rys. 2. Istotne kryteria wyboru materiau [10, s. 6] Rys. 1. Materia, z ktrego wykonane s rury, musi spenia wymogi bezpieczestwa i jakoci [10, s. 6]
Rys. 3. Rozpoznawanie rodzaju materiaw na podstawie ich numerw [10, s. 9] Rys. 4. Przykady rozszyfrowania oznacze materiaw [10, s.9]
Tworzywa sztuczne dzielimy na termoplastyczne oraz termo- i chemoutwardzalne. Cechy wsplne tworzyw termoplastycznych: trwao (przez wielu producentw okrelana na 50 lat), odporno na osadzanie si kamienia i zanieczyszcze, odporno na korozj, atwo i bezpieczestwo montau, lekko, maa szorstko wewntrzna, wiksza ni w tradycyjnych materiaach izolacyjno termiczna, izolacyjno elektryczna (brak korozji galwanicznej i elektrochemicznej), moliwo czenia z dowolnymi materiaami, niepalno, topliwo w stosunkowo niskich temperaturach (bdca wad), rozszerzalno liniowa (bdca wad) [7, s. 17].
Najczciej stosowanymi materiaami s: polipropylen (PP), polietylen maej gstoci (PE-LD), polietylen wysokiej gstoci (PE-HD), polietylen sieciowy (PE-X), polibutylen (PB), polichlorek winylu (PVC, inny skrt PCW), polichlorek winylu chlorowany (PVCC, CPVC), poliuretan, ywice poliestrowe i epoksydowe [7, s. 17]. Zmiany dugoci pod wpywem zmian temperatury o 10K dla rury dugoci 10 m: stal 1,1 mm, beton 1,1 mm, PP 15 mm, PE 20 mm, PB 15 mm, PCW 10 mm, PA 10 mm. Jeli nie zostan one uwzgldnione podczas instalowania przewodw, to przewody te mog ama si lub cina.
Rys. 5. Termoplasty, duroplasty, elastomery waciwoci, zastosowanie, nazwy [10, s. 16]
Klejenie tworzyw sztucznych (sklejamy tylko tworzywa, na ktre dziaa rozpuszczalnik: PCW, TWS tworzywo sztuczne wzmocnione wknem szklanym, terpolimer i ywica epoksydowa).
Rys. 6. Niezbdne narzdzia oraz materiay do klejenia tworzyw sztucznych: obcinak do rur, pilnik zdzierak, przycinak skony, skrobak, owek, wknina, pdzel, rodek czyszczcy i klej [10, s. 18]
Rys. 7. Waciwe uchwycenie elementw zapobiega wypchniciu kleju do wntrza zczki [10, s. 18]
Rys. 8. Do uchwycenia rur o wikszych rozmiarach suy przycinak ukony [10, s. 18]
.
Rys. 9. Tak sprawdza si konsystencj kleju [10, s. 19]
Z miedzi wykonuje si instalacje wody zimnej, ciepej, c.o. i gazu. W produkcji znajduj si trzy typy przewodw: mikkie (mae rednice pozwalaj na transport w zwojach);
ptwarde (dostarczane s w odcinkach prostych); twarde (dostarczane s w odcinkach prostych). Rury miedziane czy si za pomoc: lutowania kapilarnego, mosinych pocze zaciskowych, mosinych i brzowych elementw gwintowanych z kocwk do lutowania kapilarnego, spawania [7, s. 21].
Rys. 10. Kielichowe zcze kapilarne rur miedzianych / Rys. 11. Ksztatka przystosowana do Rys. 12. Urzdzanie zaciskajce [7, s. 22] szczelina kapilarna [7, s. 21] poczenia zaciskowego [7, s. 21]
Zalety miedzi: odporno na korozj, atwo montau, moliwo gicia, wszechstronno zastosowania, odporno na zmiany temperatury, odporno na dziaanie promieni ultrafioletowych, moliwo powtrnego wykorzystania materiau, koszt porwnywalny z tworzywami sztucznymi, moliwo stosowania maych rednic, trwao ok. 40 lat [7, s. 22]. Wady miedzi: maa odporno na dziaanie wody o odczynie kwanym i silnie zasadowym, wraliwo na tarcie cieczy o cianki naczynia (korozja erozyjna), niszczenie warstwy tlenku (korozja werowa) [7, s. 22]. Mied czymy ze: stal kwasoodporn, mosidzem, brzem, tworzywami sztucznymi. Nie jest wskazane czenie miedzi ze stal i aluminium, gdy wystpuje wtedy gwatowne niszczenie materiaw [7, s. 22]. Z miedzi nie wolno wykonywa instalacji c.o. systemu otwartego, gdy natlenianie wody negatywnie wpywa na trwao wyrobw. Zaleca si natomiast projektowanie instalacji c.o. cinieniowych z odtlenion wod [7, s. 22]. Stal jest to stop elaza z wglem (w iloci nie przekraczajcej 2% C). Oglnie podzielimy stal na: stale niestopowe (wglowe) rni si iloci wgla i stopowe zawartoci rnych domieszek [7, s. 23].
Rys. 13. Stal: zawarto wgla pierwiastkowego 0,02%; eliwo zawarto wgla pierwiastkowego 2,03,5% [10, s. 8]
Ze stali wykonuje si przewody sieci i instalacji, konstruuje urzdzenia. Najczciej wykorzystuje si rury stalowe, tzw. czarne i biae (ocynkowane) oraz stal kwasoodporn. Rury czarne s mao odporne na dziaanie wody. Rury biae pokryte s warstw cynku zabezpieczajc przed niszczeniem materiau i gwarantujc stosunkowo dobr jako wody. Uywane s w instalacjach wody [7, s. 24]. Stal dziki rnym domieszkom nabiera nowych, szlachetnych cech staje si materiaem kwasoodporny lub odporny na korozj wodn. Ze stali niestopowej z powok antykorozyjn wykonuje si np. kaduby kurkw, zaworw i zasuw [7, s. 24]. Moliwe sposoby czenia stali to: gwintowanie, spawanie (z wyjtkiem rur biaych ocynkowanych), kielichowe, konierzowe, zcza elastyczne.
Wad rur stalowych jest uleganie korozji. Zabezpiecza si je powokami ochronnymi poprzez: ocynkowanie, asfaltowanie, owijanie tam jutow nasczon asfaltem, miniowanie. Obecnie produkowane s rury preizolowane, to znaczy fabrycznie zabezpieczane antykorozyjnie i termicznie. redni czas uytkowania rur stalowych wynosi do 30 lat, cho le zmontowane i zej jakoci, ulegaj zniszczeniu ju po piciu latach [7, s. 25]. eliwo stop elaza z wglem (o zawartoci 2-3,6% C) i innymi domieszkami. Dodatkami mog by: siarka, krzem, fosfor, mangan. Rozrniamy eliwo: szare dobre na odlewy; wyrabia si z niego rury, uzbrojenie, koty; stopowe stosowane do wyrobu odleww odpornych na czynniki chemiczne; cigliwe najbardziej elastyczne i stosowane do wyrobu cznikw [7, s. 25]. Wymiary rur eliwnych s znormalizowane (od 3 do 5 m). Mog by kielichowe i konierzowe (kanalizacyjne tylko kielichowe).
Rys. 14. Schemat poczenia kielichowego rur eliwnych cinieniowych [7, s. 25]: 1 kielich, 2 bosy koniec, 3 sznur konopny, 4 uszczelnienie trwale elastyczne, 5 izolacja bitumiczna
Rys. 15. Schemat poczenia konierzowego rur eliwnych cinieniowych [7, s. 25]: 1 konierz, 2 uszczelka gumowa, 3 otwory na ruby, 4 ruby
Do niewtpliwych zalet eliwa naley jego trwao (szacowana na 100150 lat), odporno na korozj, wytrzymao na obcienia i cieranie, do wad: duy ciar, krucho i trudno w montau [7, s. 25].
Rys. 16. Odpady pozostae po pracach instalacyjnych s cennymi surowcami [10, s. 20]
Rys. 17. Odpady to surowce. Materiay szkodliwe dla zdrowia wyrzuca naley do specjalnych pojemnikw. Usuwanie materiaw, ktre nie znajduj ponownego zastosowania, zwiksza zapotrzebowanie na powierzchni wysypisk mieci. Niszczy to rodowisko naturalne [10, s. 20]
Rury kamionkowe produkuje si z gliny krzemionkowej zawierajcej domieszki tlenku glinu. Uformowan mas wypala si w piecach w temperaturze 1300C, a nastpnie powleka specjaln szklist polew. Zabieg ten daje kamionce odporno na dziaanie silnych zwizkw chemicznych. Wykonuje si z niej rury kanalizacyjne kielichowe. Rury betonowe mog by zagszczane lub zbrojone. Produkowane s o przekroju koowym i jajowym. Z uwagi na moliwo przesikania, wyroby maluje si specjalnymi masami uszczelniajcymi. Najczciej stosuje si je przy budowie sieci kanalizacyjnych o duej rednicy i czy kielichowych.
10
Oglne zasady z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy przy obrbce rcznej [1, s. 54]: na stanowisku roboczym powinny si znajdowa tylko narzdzia niezbdne do zaplanowanej pracy, uoone w odpowiednim porzdku, do wykonywania poszczeglnych operacji wolno uywa tylko narzdzi nieuszkodzonych, obrabiany przedmiot musi by dobrze zamocowany, odpadw powstaych w czasie obrbki (opikw, wirw) nie wolno usuwa z powierzchni obrabianej urzdzenia sucego do mocowania (imada) i blatu stou go doni lub palcami bd przez wydmuchiwanie, podczas trasowania naley zachowa du ostrono ze wzgldu na ostre koce rysikw, podczas cicia pik rczn brzeszczot powinien by dobrze nacignity, co zabezpiecza go przed pkniciem w czasie cicia, podczas przecinania rur eliwnych przecinakiem powinno si korzysta z okularw ochronnych (zabezpieczenie oczu przed odpryskami) i przecinaka z naoonym ochraniaczem, co chroni przytrzymujc do przed stuczeniem, podczas piowania naley zwraca uwag, aby palce lewej rki (u leworcznego rzecz jasna prawej) nie zachodziy poza dolne krawdzie pilnika, co chroni przed skaleczeniem rki o krawdzie obrabianego przedmiotu. Zasady bhp w zakresie obrbki mechanicznej [1, s. 55]: obsugujcy urzdzenie powinien by ubrany w odzie ochronn, spit przy doniach i stopach. Musi mie nakrycie gowy, chronice jego wosy (szczeglnie dugie) przed ich wkrceniem w obracajcy si przedmiot lub element urzdzenia, mechanizmy napdowe powinny mie osony, obrabiane przedmioty i narzdzia powinny by waciwie zamocowane, przed uruchomieniem urzdzenia o napdzie elektrycznym naley zawsze sprawdzi uziemienie, odpadw powstaych w czasie obrbki (opikw, wirw) nie wolno usuwa go doni ani przez wydmuchiwanie ustami lub spronym powietrzem, na stanowisku pracy powinien panowa ad i porzdek.
4.1.2. Pytania sprawdzajce

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze: 1. W jakie instalacje budowlane jest wyposaony budynek mieszkalny? 2. Podaj kryteria wyboru materiau dla instalacji wodocigowej, kanalizacyjnej i gazowej? 3. Jakie materiay mog by stosowane w instalacji zimnej i ciepej wody, kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania oraz gazu? 4. Wymie zalety i wady tworzyw sztucznych? 5. Po co wykonuje si stopy metali? 6. Czy rni si eliwo od stali? 7. Wymie zalety i wady miedzi? 8. Jakie rodzaje pocze miedzi mog by wykorzystane przy budowie instalacji gazu? 9. Wymie zalety i wady rur stalowych? 10. Wymie zalety i wady rur eliwnych? 11. Jakie rodzaje pocze zastosujesz w przypadku czenia rur eliwnych cinieniowych? 12. Podaj nazwy substancji szkodliwych dla zdrowia?
11
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1 Okrel, jakiego rodzaju instalacje budowlane znajduj si w budynku Twojej szkoy i w budynku, w ktrym mieszkasz oraz z jakich materiaw s one wykonane. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) zapozna si z rodzajami instalacji budowlanych, 2) obejrze i zidentyfikowa dostpne na terenie szkoy oraz domu, w ktrym mieszkasz instalacje budowlane, 3) rozrnia rodzaje materiaw stosowanych do budowy instalacji budowlanych, 4) wyniki zapisa w zeszycie.

Wyposaenie stanowiska pracy: modele eksponaty instalacji sanitarnych wykonane z rnych materiaw: tworzyw sztucznych, miedzi, stali, eliwa, kamionki, betonu, katalogi materiaw.
wiczenie 2 Okrel wymogi materiaowe, jakie musz spenia rury, z ktrych wykonywane s instalacje: wodocigowa, centralnego ogrzewania, kanalizacyjna i gazowa. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) zidentyfikowa kryteria wyboru materiaw, 2) okreli, jakie kryteria wyboru zastosuje w przypadku rur, z ktrych bdzie wykonana instalacja: wodocigowa, centralnego ogrzewania, kanalizacyjna lub gazowa; 3) wyniki swoich prac zapisa w zeszycie.

Wyposaenie stanowiska pracy: modele eksponaty instalacji sanitarnych wykonane z rnych materiaw: z tworzyw sztucznych, miedzi, stali, eliwa, kamionki, betonu, polskie normy, katalogi materiaw.
wiczenie 3 Na postawie katalogu materiaowego rozszyfruj rodzaj materiau, jaki si kryje pod numerami: 0.6015, 1.0035, 1.4401, 1.4301, 0.8045 oraz podaj przykady ich zastosowania w instalacjach budowlanych. Sposb wykonania wiczenia. 1) 2) 3) 4) Aby wykona wiczenie, powiniene: odszuka niezbdny do wykonania wiczenia katalog materiaowy, rozpozna rodzaj materiau na podstawie danego numeru, poda przykady zastosowania rozpoznanego materiau, zapisa wynik pracy w zeszycie.
12
Wyposaenie stanowiska pracy: polskie normy, katalogi materiaowe.
wiczenie 4 Wymie zalety i wady nastpujcych materiaw wykorzystywanych w instalacjach budowlanych: tworzyw sztucznych, miedzi, stali, eliwa. Sposb wykonania wiczenia. 1) 2) 3) 4)

Aby wykona wiczenie, powiniene: obejrze przygotowane prbki materiaw, rozpozna rodzaj materiaw, scharakteryzowa zalety i wady poszczeglnych materiaw stosowanych w produkcji rur rnych instalacji budowlanych, zapisa wynik pracy w zeszycie, Wyposaenie stanowiska pracy: modele eksponaty instalacji budowlanych wykonane z rnych materiaw, w tym z: tworzyw sztucznych, miedzi, stali, eliwa, kamionki, betonu, katalogi materiaowe.
wiczenie 5 Opisz procedury czenia tworzyw sztucznych wykorzystywanych do wykonania sieci wodocigowych. Sposb wykonania wiczenia. 1) 2) 3) 4) 5)

Aby wykona wiczenie, powiniene: uzasadni wybr sposobu wykonania poczenia tworzyw sztucznych, dobra narzdzia potrzebne do czenia, opisa czynnoci wstpne przed wykonaniem poczenia, wskaza na co musi zwrci uwag podczas czenia, zapisa wynik pracy w zeszycie. Wyposaenie stanowiska pracy: narzdzia stosowane do czenia instalacji budowlanych, polskie normy, instrukcje wykonania pocze.
13
4.1.4. Sprawdzian postpw

Czy potrafisz: Tak 1) okreli rodzaje instalacji budowlanych wykonywanych w budynkach? 2) okreli wymogi materiaowe jakie musz spenia rury, z ktrych wykonywane s instalacje? 3) scharakteryzowa rodzaje i waciwoci materiaw stosowanych w instalacjach budowlanych? 4) rozszyfrowywa numery katalogowe materiaw i na tej podstawie okreli ich rodzaj, skad? 5) scharakteryzowa sposoby pocze przewodw instalacji budowlanych w rnych technologiach? 6) stosowa w praktyce zasady ochrony rodowiska? Nie
14
4.2. Oznaczenia graficzne stosowane w dokumentacji instalacji budowlanych

W celu atwiejszego zrozumienia schematw i rysunkw umieszczonych w przewodniku, przypominamy podstawowe oznaczenia stosowane w rysunku technicznym.
Tabela 1. Graficzne oznaczenia wybranych urzdze wewntrznych do ciepej wody [7, s. 26-27]. Tabela 1. cd.
15
Tabela 1. cd.
Tabela 2. Graficzne oznaczenia uzbrojenia przewodw i osprztu w instalacjach kanalizacyjnych [7, s. 30]
Polskie Normy PN-84/B-01440 Instalacje sanitarne. Nazwy, symbole i jednostki miary PN-85/B-01700 Urzdzenia i sieci zewntrzne. Oznaczenia graficzne PN-84/B-01706 Instalacje wewntrzne wodocigowe i kanalizacyjne. Oznaczenia na rysunkach PN-84/B-01400 Centralne ogrzewanie. Oznaczenia na rysunkach PN-89/B-0141 Wentylacja i klimatyzacja. Rysunek techniczny. Zasady wykonania i oznaczenia
16
Tabela 3. Graficzne oznaczenia urzdze do podgrzewania wody [7, s. 31]
Tabela 4. Graficzne oznaczenia kotw [7, s. 32]

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze: 1. Jakie normy wykorzystasz dla rozszyfrowania oznacze graficznych na rysunkach z instalacjami budowlanymi? 2. Podaj kilka przykadowych oznacze graficznych dla wybranych urzdze wewntrznych do ciepej i zimnej wody. 3. Podaj kilka przykadowych oznacze graficznych uzbrojenia przewodw i osprztu w instalacjach kanalizacyjnych. 4. Podaj kilka przykadowych oznacze graficznych urzdze do podgrzewaczy wody. 5. Podaj kilka przykadowych oznacze graficznych kotw.
17
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1 Rozszyfruj dostarczone przez nauczyciela oznaczenia znakw graficznych stosowane na schematach instalacji sanitarnych. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) odszuka niezbdne, wiarygodne rda informacji dla rozszyfrowania podanych oznacze, 2) odszyfrowa oznaczenia stosowane na schematach instalacji sanitarnych, 3) zapisa wynik pracy w zeszycie.

Wyposaenie stanowiska pracy: modele osprzt wykorzystywany w wewntrznych instalacjach zimnej i ciepej wody, polskie normy, katalogi urzdze wewntrznych do ciepej i zimnej wody, przewodw i osprztu w instalacjach kanalizacyjnych, urzdze sucych do podgrzewania wody, kotw; tabele z symbolami graficznymi urzdze wewntrznych do ciepej i zimnej wody, przewodw i osprztu w instalacjach kanalizacyjnych, urzdze sucych do podgrzewania wody, kotw.
wiczenie 2 Wykorzystujc poznane graficzne oznaczenia narysuj uproszczony szkic instalacji ciepej i zimnej wody znajdujcych si w Twoim domu. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) zidentyfikowa poszczeglne urzdzenia wewntrzne do ciepej i zimnej wody, 2) narysowa szkic instalacji.

Wyposaenie stanowiska pracy: przybory do rysowania, poradniki budowlane, polskie normy.

Czy potrafisz: 1) rozszyfrowa z wykorzystaniem katalogw podstawowe oznaczenia stosowane w rysunku technicznym dla instalacji budowlanej? 2) zastosowa oznaczenia graficzne instalacji na rysunkach budowlanych? Tak Nie
18
4.3. Sieci i instalacje wodocigowe zadania, rodzaje, uzbrojenie, zasady montau, warunki techniczne odbioru
Sie wodocigowa to zesp przewodw i urzdze, ktrych zadaniem jest rozprowadzenie wody po obszarze miasta, osiedla lub zakadu przemysowego [7, s. 33]. Podczenie wodocigowe jest to odcinek przewodu czcy sie wodocigow lub lokalne rdo wody z instalacj w budynku. Przycze domowe do nowego budynku wykonuje przedsibiorstwo wodocigowe lub upowaniona przez nie firma. Podczenie wodocigowe powinno by uoone ze spadkiem 3% w kierunku przewodu wodocigowego i zagbione poniej gbokoci przemarzania gruntu (1,5-1,7 m). Przewody przechodzce przez ciany zewntrzne budynku naley ukada w rurze ochronnej [7, s. 36].
Rys. 18. Schematy ukadw sieci wodocigowych [7, s. 33]: a) sie piercieniowa (obwodowa, zamknita), b) sie promienista (rozgaziona) 1 przewody tranzytowe. 2 przewody magistralne, 3 przewody rozdzielcze, 4 zbiornik wody czystej, 5 ujcie wody, 6 pompownia, 7 zbiornik wyrwnawczy pocztkowy, 8 zbiornik kocowy, 9 obszar zasilany w wod
Rys. 19. Tabliczki informacyjne wskazuj kolorem, obwdk oraz poprzez dane umieszczone wzdu ramion litery T dokadne pooenie uzbrojenia rur [10, s.59]
Rys. 20. Due litery na tabliczce informacyjnej oznaczaj rodzaj uzbrojenia [10, s. 59]
Wodomierz jest przyrzdem do samoczynnego pomiaru i rejestracji objtoci przepywajcej przez niego wody.
19
Rys. 21. Schemat poczenia wodocigowego z instalacj domow [7, s. 36] l przewd uliczny, 2 opaska z siodekiem, 3 kurek nawiertny, 4 zasuwa domowa. 5 podejcie wodomierzowe, 6 wodomierz, 7 obejcie przeciwporaeniowe z paskownika, 8 przewd rozdzielczy (poziom), 9 przewody pionowe (piony), 10 odgazienie, 11 punkty czerpania
Rys. 22. Tarcza wodomierza [7, s. 36] 1 podczenie do przewodu, 2 wskanik zuycia wody
Instalacj wodocigow nazywamy zesp urzdze wodocigowych oraz przewodw z uzbrojeniem dostarczajcy uytkownikom nieruchomoci wod zgodnie z jej przeznaczeniem i wymaganiami sanitarnymi. Zasady prowadzenie przewodw wodocigowych [7, s. 42]: zgodnie z projektem instalacji, tak, aby nie naruszy statyki budynku, po wewntrznych cianach budynku, rwnolegle lub prostopadle do cian budynku, z jak najmniejsz iloci zaama, po najkrtszych trasach.
Rys. 23. Schemat instalacji wodocigowej [7, s. 39]
Rys. 24. Dzienne zapotrzebowanie na wod jednej osoby w gospodarstwie domowym [10, s. 48]
20
Rys. 25. Schematy instalacji jednostrefowej [7, s. 39]: a) z rozdziaem grnym, b) z rozdziaem dolnym 1 dopyw wody z sieci wodocigowej, 2 zawory przelotowe, 3 wodomierz, 4 gwny zawr spustowy, 5 obejcie przeciwporaeniowe z paskownika, 6 przewody rozdzielcze, 7 piony, 8 przelotowe zawory spustowe, 9 odgazienie, 10 punkty czerpalne, 11 zbiornik, 12 pywakowy zawr przelotowy, 13 zawory zwrotne, 14 pion wznony
Przewody ukada si na powierzchni cian lub w bruzdach, pozostawiajc izolacj powietrzn wok rur. Ze wzgldu na odksztacenia niedopuszczalne jest zamurowywanie przewodw w bruzdach. Bruzdy pokrywa si siatk i tynkuje dopiero po przeprowadzeniu prby szczelnoci [7, s. 42].
Rys. 26. Prowadzenie przewodw wody zimnej [7, s. 42]: a) na tynku, b) w brudzie wykutej, c) w brudzie muru, d) uchwyty do umocowania przewodw na cianach (przekrj i widok) 1 tynk, 2 uchwyt, 3 przewd zimnej wody, 4 siatka, 5 mankiet z materiau tumicego dwiki
Odbir techniczny moe by: czciowy (odbir odcinkw przewodu) i kocowy (odbir instalacji po cakowitym zakoczeniu montau). Podczas odbioru instalacji wodocigowej sprawdza si zgodno jej wykonania z dokumentacj techniczn oraz szczelno przewodw (woda o cinieniu o 0,2 MPa wysze od cinienia w sieci wodocigowej wynik pozytywny w cigu 20 minut cinienie nie opadnie wicej ni 5% cinienia prbnego, a instalacja i armatura nie wykazuj przeciekw). Po prbie cinieniowej mona przykry bruzdy. Przy odbiorze technicznym czciowym konieczne s dokumenty: dziennik budowy, protokoy prb szczelnoci odcinkw przewodu, atesty prb armatury i prefabrykatw instalacyjnobudowlanych [7, s. 44]. Podczas odbioru kocowego naley przedstawi: projekt techniczny; protokoy robt zanikajcych, protokoy odbiorw czciowych, protokoy prb szczelnoci przewodw i armatury [7, s. 44].
21
Podczas robt zwizanych z montaem sieci wodocigowej naley przestrzega nastpujcych przepisw bhp [1, s. 145]: na stanowiskach pracy naley zachowa ad i porzdek, codziennie przed wejciem do wykopu naley sprawdzi stan jego obudowy, schodzenie i wychodzenie z wykopu moe odbywa si jedynie po odpowiedniej drabince, nie wolno wrzuca do wykopu adnych przedmiotw ani narzdzi, naley je natomiast opuszcza w odpowiednich pojemnikach, opuszczanie lub podnoszenie rur o masie ponad 250 kg moe si odbywa wycznie za pomoc odpowiednich urzdze mechanicznych (nie rcznie) i tylko pod nadzorem brygadzisty lub majstra, usuwanie bali z wykopw moe si odbywa jedynie z rwnoczesnym zasypywaniem i ubijaniem ziemi, po skoczonej pracy stanowiska powinny by uprztnite, narzdzia i materiay schowane w odpowiednich pomieszczeniach, a same wykopy pokryte balami lub zabezpieczone ogrodzeniem, o zmierzchu za i w nocy owietlone wiatami ostrzegawczymi. Przepisy bhp w zakresie montau instalacji wodocigowych dotycz waciwej organizacji stanowisk roboczych, posugiwania si narzdziami technicznie sprawnymi oraz transportu materiaw i urzdze. Pomosty drewniane, drabiny itp. powinny by prawidowo wykonane i dostosowane do prowadzonych robt. Pod adnym pozorem nie wolno uywa narzdzi zuytych ani uszkodzonych. Po zakoczeniu pracy narzdzia powinno si przechowywa w specjalnych torbach lub skrzynkach monterskich. W czasie transportu urzdze wodocigowych nie wolno pod nimi przechodzi ani przebywa.

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze: 1. Co nazywamy instalacj wodocigow? 2. Z jakich przewodw skada si instalacja wodocigowa? 3. Jakie znasz schematy rozprowadzania wody w budynku? 4. Do jakiego celu zuywa si w gospodarstwie domowym najwicej wody pitnej? 5. W jaki sposb marnowana jest woda pitna? 6. Wymie elementy uzbrojenia instalacji wodocigowej. 7. W jaki sposb bdziesz prowadzi przewody instalacji wodocigowej? 8. W jakich miejscach i dlaczego stosuje si tuleje ochronne? 9. Czy przed wykonaniem prby cinieniowej moesz przykry przewody? 10. Jakie dokumenty budowy konieczne s przy odbiorze czciowym? 11. Jakie dokumenty budowy konieczne s przy odbiorze kocowym?
4.3.3. wiczenia
wiczenie 1 Jakie zadania spenia sie wodocigowa oraz jaki system sieci wodocigowej znajduje si w miejscowoci, w ktrej mieszkasz? Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) okreli zadania jakie spenia sie wodocigowa, 2) odczyta informacje przedstawione na mapach geodezyjnych,
22
3) scharakteryzowa systemy sieci wodocigowej: magistrale i systemy obwodowe, 4) zidentyfikowa system sieci zastosowany w jego miejscowoci, 5) zapisa wnioski.

Wyposaenie stanowiska pracy: mapy geodezyjne z naniesion sieci wodocigow, schematy systemw sieci wodocigowej, poradniki budowlane, polskie normy.
wiczenie 2 Rozszyfruj informacje zawarte na tabliczkach informacyjnych dostarczonych przez nauczyciela a oznaczajcych pooenie uzbrojenia rur. Efekty swojej pracy przedstaw w formie rysunku. Sposb wykonania wiczenia 1) 2) 3) 4)

Aby wykona wiczenie, powiniene: zapozna si z przedstawionymi tabliczkami informacyjnymi, odszuka w Poradniku majstra budowanego lub Poradniku kierownika budowy niezbdne informacje, narysowa schemat wskazujc pooenie uzbrojenia sieci, zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie. Wyposaenie stanowiska pracy: szablony tabliczek informacyjnych, tabela z kluczem do interpretacji oznacze rodzaju uzbrojenia, poradniki budowlane, polskie normy.
wiczenie 3 Rozszyfruj schemat poczenia sieci wodocigowej z instalacj domow. W tym celu podaj nazwy wyrnionych na schemacie elementw oraz podaj podstawowe informacje dotyczce wykonania podczenia wodocigowego. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) zapozna si z przedstawionym schematem, 2) zidentyfikowa i opisa poszczeglne elementy sieci, 3) opisa w punktach podstawowe zasady podczenia wodocigowego oraz umiejscowienia wodomierza, 4) zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie.
23
Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, polskie normy, schemat poczenia wodocigowego.
wiczenie 4 Na przekazanym przez nauczyciela projekcie budynku mieszkalnego zaproponuj przebieg instalacji wodocigowej. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) zapozna si z zasadami oznaczania przewodw, uzbrojenia oraz zasadami montau przewodw instalacji wodocigowych, 2) odczyta przekazany przez nauczyciela projekt budowlany, 3) zaznaczy na projekcie przebieg instalacji wodocigowej, 4) dorysowa uzbrojenie instalacji wodocigowej; 5) uzasadni wybr przebiegu instalacji, 6) zapozna si z warunkami technicznymi odbioru instalacji wodocigowej, 7) zapozna si z obowizujcymi przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska podczas wykonywania instalacji wodocigowych, 8) zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie.

Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, projekty budowlane bez schematw instalacji wodocigowych.
wiczenie 5 Uzasadnij, dlaczego zabiegi oszczdnociowe wody pitnej s niezbdne we wszystkich punktach poboru? Nastpnie podaj, dla jakich celw zuywa si w gospodarstwie domowym najwicej wody pitnej oraz wymie stosowane przez Ciebie sposoby oszczdnoci wody. Sposb wykonania wiczenia. 1) 2) 3) 4) 5)

Aby wykona wiczenie, powiniene: wskaza korzyci dla ludzi i rodowiska wynikajce z oszczdnoci wody pitnej, sporzdzi dzienny grafik iloci zuywanej przez Twoj rodzin wody, wskaza stosowane przez siebie sposoby oszczdnoci wody, wyszuka informacji na stronach www producentw armatury nt. stosowanych przez nich rozwiza technicznych ograniczajcych zuycie wody w gospodarstwach domowych, zapisa wnioski. Wyposaenie stanowiska pracy: grafik dziennego zuycia wody, katalogi urzdze sanitarnych, Internet.
24

Czy potrafisz: Tak 1) rozrni rodzaje sieci i instalacji wodocigowych? 2) scharakteryzowa urzdzenia, przybory, odbiorniki oraz uzbrojenie sieci i instalacji wodocigowej? 3) zastosowa oznaczenia graficzne dla sieci i instalacji wodocigowych na rysunku budowlanym? 4) dobra uzbrojenie, przybory i urzdzenia do wykonania sieci i instalacji wodocigowych? 5) posuy si dokumentacj techniczn sieci wodocigowej? 6) wykona rysunki odrczne i szkice instalacji w budynku? 7) zaprojektowa tras prowadzenia przewodw instalacji wodocigowej w budynku? 8) posuy si normami i przepisami dotyczcymi projektowania instalacji budowlanych? 9) zaplanowa wykonanie prac budowlano-instalacyjnych zgodnie z przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska? 10) dokona odbioru technicznego instalacji wodocigowych? Nie
25
4.4. Sieci i instalacje kanalizacyjne oraz oczyszczalnie ciekw zadania, rodzaje, uzbrojenie, zasady montau, warunki techniczne odbioru
Instalacj kanalizacyjn nazywamy zesp powizanych ze sob elementw sucych do odprowadzania ciekw z obiektu budowlanego i jego otoczenia do sieci. Urzdzenia suce do odbierania i odprowadzania zanieczyszcze pynnych, powstaych w wyniku czynnoci higieniczno-sanitarnych i gospodarczych czowieka, nazywamy przyborami sanitarnymi. S one pocztkowymi elementami instalacji kanalizacyjnej.
Rys. 27. Schemat domowej instalacji kanalizacyjnej [7, s. 46]: 1 przewd odpywowy, 2 gwny czyszczak domowy, 3 wpust podwrzowy, 4 czyszczak, 5 podejcie pod wann, 6 podejcie pod zlewozmywak, 7 podejcie pod umywalk. 8 pion, 9 rura wywiewna, 10 rura deszczowa
Rys. 28. Zwyczajowe rozmiary wanny kpielowej Rys. 29. Zwyczajowe rozmiary umywalki i WC [10, s. 132] i prysznicowej [10, s. 132]
Ze wzgldu na przeznaczenie przybory sanitarne dzielimy na: zlewy, zlewozmywaki, umywalki, wanny kpielowe, brodziki, bidety, pisuary, miski ustpowe. Przybory sanitarne mog by wykonane z: tworzyw sztucznych (akrylu, silikonu), porcelany sanitarnej, nierdzewnej blachy stalowej, kamienia sztucznego (silnie zagszczonego betonu powlekanego tworzywem sztucznym) [7, s. 47].
26
Rys. 30. Zwyczajowe rozmiary bidetu i WC (modele zawieszone na cianie) [10, s. 132]
Rys. 31. Minimalne odlegoci umoliwiajce swobodne poruszanie si [mm] [10, s. 133] Rys. 32. Strefy ochronne wok wanny [10, s. 133]
Zasady montau przewodw instalacji kanalizacyjnej [7, s. 5253]: Poziome przewody odpywowe ukada si: rwnolegle do cian, prostymi odcinkami, ze spadkiem zapewniajcym grawitacyjny odpyw ciekw. Niedopuszczalne jest ukadanie przewodw poziomych bezporednio pod tward podog na podou betonowym. W granicach nieruchomoci minimalne spadki przewodw wynosz dla: rednicy 100 mm 2%; rednicy 150 mm 1,5%; rednicy 200 mm 1%; rednicy 250 mm 0,8%. Rury ukada si kielichami w kierunku przeciwnym do kierunku przepywu ciekw. Przy przejciach przez ciany fundamentowe naley przebicie wykonywa tak, aby jak najmniej uszkodzi mury. Nie wolno prowadzi przewodw przez awy fundamentowe. Rurocig przechodzcy przez cian non musi by prowadzony w tulei z rury o wikszej rednicy. Przewody pionowe naley montowa: w pionie z ewentualnym odchyleniem nie wikszym od 10 mm na 10 m przewodu; z rur o jednakowej rednicy; z odsadzkami (zmniejszaj energi spywajcych ciekw) w budynkach powyej piciu kondygnacji. Kady pion naley zakoczy rur wentylacyjn. Przejcia przewodw przez strop wykonuje si w tulejach ochronnych. Przestrze pomidzy powierzchni przewodu a tulej wypenia si materiaem elastycznym. W dolnej czci pionw umieszcza si czyszczaki. Pion kanalizacyjny w grnej czci przechodzi w przewd wentylacyjny. Przewd ten jest zakoczony wychodzc na dach rur wywiewn (wywiewk) i ma na celu wentylowanie instalacji oraz wyrwnywanie w niej cinienia. cieki zanieczyszczona woda odprowadzana jest do kanalizacji. Gwne miejsca powstawania ciekw w gospodarstwie domowym: zlewozmywak, umywalka, wanna i WC. W zakadach przemysowych i gospodarstwach rolnych woda uywana jest do pukania i czyszczenia. Do kanaw odpywaj take cieki opadowe. Istniej dwa rodzaje ciekw: bytowo-gospodarcze i opadowe (woda deszczowa i wody roztopowe). Wprowadzanie do kanalizacji ciekw trujcych i atwo palnych jest zabronione. Odbiornik ciekw to rzeki i jeziora, do ktrych odprowadzane s oczyszczone cieki i woda deszczowa. W maych oczyszczalniach przydomowych odbiornikiem moe by rwnie grunt.
27
Rys. 33. System rozdzielczy: tylko kana z wod ciekow prowadzi do oczyszczalni ciekw [10, s. 168]
Rys. 34. System oglnospawny: woda ciekowa i woda deszczowa pyn jednym kanaem jako woda zmieszana [10, s. 168]
Sie kanalizacyjna jest to zesp przewodw i urzdze sucych do odprowadzania ciekw do oczyszczalni lub odbiornika. Przewd zbierajcy cieki z przewodw odpywowych i odprowadzajcy je do sieci kanalizacyjnej nazywamy przykanalikiem. Przykanalik ukada si z minimalnym spadkiem 2%. Minimalna rednica przykanalika to 0,15 m, ale nie moe by mniejsza od rednicy przewodu odpywowego. cieki z przykanalika trafiaj do sieci kanalizacyjnej, nastpnie do oczyszczalni ciekw i odbiornika.
Rys. 35. Schemat ideowy ukadu kanalizacji [7, s. 57]: 1 miasto, 2 instalacja kanalizacyjna, 3 miejska sie kanalizacyjna, 4 kolektor, 5 pompownia ciekw, 6 oczyszczalnia ciekw, 7 wylot ciekw oczyszczonych do odbiornika, 8 odbiornik ciekw
W skad uzbrojenia sieci kanalizacyjnej wchodz, m.in.: wpusty uliczne, przelewy burzowe, studzienki rewizyjne, przewietrzniki, puczki kanaowe, separatory. W zalenoci od iloci i rodzaju zanieczyszcze zawartych w ciekach mona stosowa nastpujce metody oczyszczania: mechaniczne, chemiczne, biologiczne, biologiczne z usuwaniem zwizkw azotu i fosforu, odnow wody. Odbir kocowy instalacji przeprowadzany jest komisyjnie i zwykle poprzedzaj go, wykonywane w czasie trwania budowy, odbiory czciowe. Do przeprowadzenia odbioru niezbdne s podstawowe dokumenty: projekt techniczny fragmentu instalacji z naniesionymi zmianami, dziennik budowy, certyfikaty materiaw instalacyjnych. Podczas odbioru kocowego sprawdza si: zgodno wykonanych instalacji z dokumentacj techniczn,
28
uoenie przewodw (spadki, zamocowania), szczelno wewntrznych pionw deszczowych. Dokumenty wymagane przy odbiorze kocowym: projekt instalacji kanalizacyjnej z naniesionymi zmianami, dziennik budowy, protokoy odbiorw czciowych, protokoy prby szczelnoci instalacji wewntrznych pionw deszczowych [7, s. 5455].
Rys. 36. Domowa bezobsugowa oczyszczalnia ciekw z polietylenu firmy Sotralentz-Polska [1, s. 301] 1 cieki gospodarcze, 2 tuszczownik (jako element dodatkowy), 3 cieki fekalne, 4 zbiornik oczyszczania biologicznego Epurbloc, 5 studzienka rozprowadzajca, 6 studzienka zamykajcowentylacyjna, 7 wywiewka wentylacyjna, 8 studzienka wd opadowych
Monta instalacji kanalizacyjnych odbywa si zwykle rwnoczenie z montaem instalacji wodocigowych, w zwizku z tym wszystkie przepisy bhp dotyczce montau instalacji wodocigowych odnosz si rwnie do montau instalacji kanalizacyjnych. Ponadto w pomieszczeniach, gdzie montuje si urzdzenia sanitarne, powinien by wyczony prd elektryczny, a dotykanie kabli oraz rur nie nalecych do montowanej instalacji jest zabronione.

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze: 1. Co nazywamy instalacj kanalizacyjn? 2. Z jakich elementw skada si instalacja kanalizacyjna? 3. Wymie rodzaje przyborw sanitarnych. 4. Jakie zadanie spenia rura wywiewna? 5. Co rozumiemy przez pojcie odbiornika ciekw? 6. Wymie wady i zalety systemu rozdzielczego i oglnospawnego. 7. Jakich ciekw nie mona odprowadza do kanalizacji? 8. Co nazywamy przykanalikiem? 9. Jakie elementy wchodz w skad uzbrojenia sieci kanalizacyjnej? 10. Wymie metody oczyszczania ciekw. 11. Dlaczego naley oczyszcza cieki? 12. W jaki sposb moesz oczyszcza cieki w domu jednorodzinnym? 13. Jakie musisz mie dokumenty podczas kocowego odbioru instalacji kanalizacyjnej?
29
4.4.3. wiczenia
wiczenie 1 Odczytaj schemat domowej instalacji sanitarnej przekazany przez nauczyciela. W tym celu podaj nazwy wyrnionych na schemacie elementw oraz podstawowe informacje dotyczce uzbrojenia i przyborw instalacji kanalizacyjnych zastosowanych na przekazanym schemacie. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) zapozna si z przedstawionym schematem, 2) zidentyfikowa i opisa poszczeglne elementy instalacji sanitarnej, 3) opisa w punktach podstawowe informacje dotyczce uzbrojenia i przyborw instalacji kanalizacyjnych, 4) zapozna si z zasadami montau przewodw instalacji kanalizacyjnych zgodnie z obowizujcymi przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska, 5) zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie.

Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, katalogi firm produkujcych urzdzenia sanitarne i zasady ich montau, polskie normy, filmy instruktaowe, schemat instalacji kanalizacyjnych.
wiczenie 2 Na przekazanym przez nauczyciela projekcie budynku mieszkalnego odnajd azienk i rozmie w niej urzdzenia sanitarne. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) odczyta dostarczon mu dokumentacj budowlan i odnale na niej azienk, 2) zapozna si z wymiarami urzdze sanitarnych, 3) zapozna si ze zwyczajowymi rozmiarami przyborw sanitarnych oraz zalecanymi (minimalnymi) odlegociami umoliwiajcymi swobodne poruszanie si wewntrz azienki, 4) dobra ze wzgldu na wielko powierzchni azienki jej wyposaenie (od minimalnego do optymalnego),
30
5) zaznaczy na dostarczonej dokumentacji budowlanej rozmieszczenie sanitarnych wraz z ukazaniem stref ochronnych, 6) uzasadni swoj koncepcj, 7) zapozna si z warunkami odbioru technicznego instalacji kanalizacyjnych, 8) zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie.

urzdze
Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, projekty budowlane z pomieszczeniem przeznaczonym na azienk, katalogi urzdze sanitarnych, Internet.
wiczenie 3 Zapoznaj si z przedstawionym przez nauczyciela schematem domowej bezobsugowej oczyszczalni ciekw. Podaj nazwy wyrnionych na schemacie elementw oraz podstawowe informacje na ich temat. Sposb wykonania wiczenia. 1) 2) 3) 4) 5)

Aby wykona wiczenie, powiniene: zapozna si z przedstawionym schematem, zidentyfikowa i opisa poszczeglne elementy oczyszczalni ciekw, opisa w punktach podstawowe informacje nt. poszczeglnych elementw skadowych, zapozna si z zasadami montau przykanalikw i instalacji oczyszczalni ciekw, zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie. Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, katalogi firm produkujcych przydomowe oczyszczalnie ciekw, polskie normy, filmy instruktaowe, projekty instalacji budowlanych z naniesionymi instalacjami ciekw.
31

Czy potrafisz: 1) rozrni elementy skadowe instalacji kanalizacyjnych? 2) scharakteryzowa uzbrojenie i przybory instalacji kanalizacyjnych i oczyszczalni ciekw? 3) zastosowa oznaczenia graficzne dla naniesienia na projekcie wyposaenia instalacji kanalizacyjnych i oczyszczalni ciekw? 4) dobra uzbrojenie, przybory i urzdzenia do wykonania instalacji kanalizacyjnych i oczyszczalni ciekw? 5) posuy si dokumentacj techniczn instalacji kanalizacyjnych i oczyszczalni ciekw? 6) wykona szkice instalacji kanalizacyjnych? 7) zaprojektowa tras prowadzenia przewodw instalacji kanalizacyjnych i oczyszczalni ciekw? 8) posuy si normami i przepisami dotyczcymi projektowania instalacji kanalizacyjnych i oczyszczalni ciekw? 9) zamontowa urzdzenia sanitarne? 10) zaplanowa wykonanie prac budowlano-instalacyjnych zgodnie z przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska? 11) dokona odbioru technicznego instalacji kanalizacyjnych? Tak Nie
32
4.5. Sieci i instalacje gazowe zadania, budowa, wyposaenie, projektowanie, odbir techniczny
Do jednych z powszechnie i chtnie stosowanych paliw nale gazy. Za ich wykorzystaniem przemawiaj nastpujce argumenty: s atwe w transporcie i magazynowaniu, umoliwiaj szybkie uruchamianie i zamykanie palnikw, pozwalaj na dokadn regulacj i automatyzacj urzdze, powoduj niewielkie zanieczyszczenie rodowiska, s stosunkowo tanie [7, s. 63].
Rys. 37. Rodzaje gazw
Sieci gazow nazywamy zesp przewodw i urzdze, ktrych zadaniem jest dostarczenie tego paliwa do poszczeglnych odbiorcw. Na dalekie odlegoci gaz transportowany jest sieci przesyow o tzw. wysokim cinieniu. W obrbie miast musi by ono zredukowane do redniego bd niskiego. Ze wzgldu na panujce w przewodach cinienie moemy gazocigi podzieli na: wysokiego cinienia (od 1,6 do 10 MPa); podwyszonego redniego cinienia (od 0,5 do 1,6 MPa); redniego cinienia (10 kPa do 0,5 MPa); niskiego cinienia (poniej 10 kPa). W budynkach moe wystpowa gaz tylko o cinieniu niskim, wynoszcym najwyej 0,005 MPa, czyli 5 kPa [7, s. 67]. Ukad przewodw sieci gazowej moe by: rozgaziony, obwodowy, mieszany. Zasady prowadzenia sieci gazowych [7, s. 69] Przewody sieci gazowej ukadamy w gruncie. Ich zagbienie uzalenione jest od skadu gazu oraz od miejsca prowadzenia. Zakada si, e minimalne zagbienie powinno wynosi 0,80 m. Odlegoci przewodw od rnych obiektw okrelone s przepisami. Przewody rnych sieci ukada si wzdu ulic i pod nimi. Przykadowe odlegoci gazocigw ukadanych w ziemi (o cinieniu nie wikszym ni 0,5 MPa): budynki 1,5 m, tory kolejowe magistralne pierwszo- i drugorzdne 5,0 m, tory tramwajowe 1,0 m, przewody kanalizacyjne, kanay sieci ciepowniczej, wodocigi, kanay do kabli i inne kanay majce poczenie z pomieszczeniami dla ludzi i zwierzt 1,5 m, przewody kanalizacyjne, kanay sieci ciepowniczej, wodocigi, kanay do kabli i inne kanay nie majce poczenia z pomieszczeniami dla ludzi i zwierzt 1,0 m, kable ziemne elektroenergetyczne o napiciu: do 5 kV 0,5 m, powyej 15 kV 1,0 m, supy linii elektroenergetycznych o napiciu do 1 kV, telekomunikacyjnych i trakcyjnych tramwajowych oraz inne podpory 0,5 m, napowietrzne linie elektroenergetyczne o napiciu: do l kV 0,5 m, powyej l do 30 kV 4,0 m, powyej 30 do 110 kV 8,0 m, powyej 110 kV 15,0 m, stacje transformatorw elektroenergetycznych o napiciu: do 15 kV zasilane liniami napowietrznymi 4,0 m, do 15 kV zasilane kablami 5,0 m, powyej 15 kV 5,0 m, drzewa 1,5 m.
33
Przyczem gazowym nazywamy odcinek przewodu czcy sie uliczn z instalacj znajdujc si w budynku. Jego zakoczeniem jest gwny kurek gazowy. Powinien by on tak pooony, aby w sytuacji nagego zagroenia mona byo szybko odci dopyw gazu do obiektu. Odcinek przycza naley prowadzi przewodami o rednicy min. 40 mm, ze spadkiem 4% w kierunku sieci i na gbokoci 0,81,0 m. Obecnie powszechnie stosuje si przewody polietylenowe, ktre w punkcie redukcyjnym przechodz w stalowe lub miedziane. Obecnie sie gazow mona wykona z nastpujcych materiaw: rur stalowych walcowanych bez szwu, rur stalowych walcowanych ze szwem, polietylenu o odpowiednich parametrach. Przewody gazocigw nisko- i rednioprnych o rednicy do 150 mm, wykonane ze stali, mona spawa gazowo, natomiast pozostae tylko elektrycznie. Tworzywa sztuczne czy si przez zgrzewanie elektrooporowe. Kade przejcie przewodu przez cian budynku musi by wykonane w specjalnej tulei ochronnej [7, s. 76].
Rys. 38. Oznaczenie kurka gwnego (w budynku jest sze kurkw gwnych, a zlokalizowany jest trzeci) [7, s. 76]
Rys. 39. Przejcie przewodw przez cian budynku [7, s. 77]: 1 ciana, 2 stalowa rura osonowa, 3 uszczelnienie elastyczne
Rys. 40. Doprowadzenie przycza gazowego do budynku [7, s. 77]: 1 przycze PE, 2 szafka metalowa, 3 rura osonowa ze stali ocynkowanej izolowanej tam antykorozyjn, 4 ksztatka adaptacyjna PE/stal, 5 kurek gwny, 6 wkrty kotwice rur, 7 wkrty kotwice szafk, 8 tuleja, 9 sie gazowa, 10- trjnik przyczowy, 11 miedziany drut identyfikacyjny, 12 trwae poczenie drutu z rur osonow, 13 ta, foliowa tama ostrzegawcza, 14 ciana budynku, 15 fundament, 16 jezdnia, 17 chodnik, 18 ogrodzenie
34
Sie gazowa oraz przycze, zakoczone kurkiem gwnym, naley do dostawcy gazu. Do jego obowizkw naley utrzymanie prawidowego dziaania tych urzdze. Instalacj gazow nazywamy zesp przewodw i urzdze pooonych za kurkiem gwnym, speniajc okrelone wymagania szczelnoci. Jej zadaniem jest doprowadzenie gazu do poszczeglnych odbiornikw. Instalacja moe by prowadzona na zewntrz lub wewntrz budynku. W jej skad, oprcz przewodw i przycza gazowego, wchodz urzdzenia do pomiaru zuycia gazu, armatura i przybory gazowe, a take przewody spalinowe poczone z kanaami spalinowymi. Instalacja gazowa jest wasnoci waciciela budynku lub jego administratora, natomiast gazomierz naley do Zakadu Gazowniczego.
Rys. 41. Instalacja gazowa w budynku [7, s. 81]: 1 kurek gwny, 2 kurki odcinajce, 3 gazomierz, 4 kuchenka gazowa, 5 gazowy podgrzewacz wody uytkowej, 6 przewd spalinowy, 7 pion gazowy, 8 przejcia przez ciany i stropy
Gazomierze montujemy na wysokoci od 0,3 do 1,8 m liczc od poziomu podogi do spodu urzdzenia i co najmniej 0,5 m od poziomu terenu. Jeeli gaz jest lejszy od powietrza, to licznik energii elektrycznej musi by umieszczony poniej gazomierza, jeli gaz jest ciszy od powietrza to powyej. Gazomierzy nie wolno instalowa: w pomieszczeniach mieszkalnych, azienkach i innych miejscach naraonych na wilgo, we wnkach z licznikiem elektrycznym, w odlegoci mniejszej od l m (w rzucie poziomym) od palnika lub paleniska gazowego, w odlegoci mniejszej ni 3 m od urzdzenia gazowego, mierzc w rozwiniciu dugo przewodu. Przed kadym gazomierzem naley zamontowa kurek odcinajcy. Rozwizania techniczne pocze powinny umoliwia wymian licznika bez koniecznoci demontau instalacji [7, s. 8283]. Przyborami gazowymi (odbiornikami gazu) nazywamy poszczeglne urzdzenia wykorzystujce spalajcy si gaz. Zaliczamy do nich m.in.: koty centralnego ogrzewania, piece do wytwarzania ciepej wody, kuchenki. Odbir techniczny instalacji gazowych [7, s. 87] Przeprowadzany jest on przez wykonawc w obecnoci waciciela lub inwestora obiektu oraz przedstawiciela dostawcy gazu. Do najwaniejszych czynnoci skadajcych si na odbir naley sprawdzenie: zgodnoci wykonania instalacji z projektem technicznym i z ewentualnymi zapisami w dzienniku budowy dotyczcymi zmian i odstpstw od dokumentacji technicznej, jakoci wykonania instalacji, szczelnoci wszystkich elementw instalacji. Kontrola szczelnoci przewodw gazowych odbywa si na odcinku od kurka gwnego do przyborw gazowych. Prb przeprowadza si za pomoc spronego powietrza lub gazu obojtnego pod cinieniem 50 kPa, utrzymywanego przez 30 min. W przypadku przeprowadzania przewodw przez pomieszczenia o zaostrzonym rygorze, np. mieszkalne, cinienie powinno by zwikszone do 100 kPa. Prby nie mona przeprowadza z uyciem gazw palnych. Instalacj uznaje si za szczeln i nadajc do uruchomienia, jeeli podczas prby szczelnoci nie zosta stwierdzony przez urzdzenia pomiarowe spadek cinienia.
35

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze: l. Jakie znasz rodzaje gazw? 2. Jakie znasz rodzaje przewodw sieci gazocigowej? 3. Jakie cinienie wystpuje w przewodach gazowych sieci miejskiej? 4. Co to jest kurek gwny i jak peni rol? 5. Z jakich materiaw moe by wykonana sie gazowa? 6. Kto odpowiada za eksploatacj i konserwacj sieci gazowej? 7. Jakie jest maksymalne dopuszczalne cinienie gazu w budynku? 8. Wymie elementy uzbrojenia instalacji gazu. 9. Z jakich materiaw i przy zastosowaniu jakich pocze moemy wykona instalacj gazu? 10. Jakim kolorem oznacza si przewody gazowe? 11. W jakich miejscach nie wolno montowa gazomierzy? 12. Jakie zasady obowizuj przy montau gazomierzy? 11. Jakie dokumenty s sprawdzane przy odbiorze technicznym instalacji gazu?
4.5.3. wiczenia
wiczenie 1 Zgodnie w wymaganiami norm uzupenij ponisze dane poprzez dopisanie odlegoci gazocigw ukadanych w ziemi (o cinieniu gazu nie wikszym ni 0,5 MPa) od wskazanych obiektw terenowych: budynki ..... m, tory tramwajowe ..... m, kanay sieci ciepowniczej ..... m, wodocigi ..... m, kable ziemne elektroenergetyczne o napiciu: powyej 15 kV ..... m, napowietrzne linie elektroenergetyczne o napiciu: powyej l do 30 kV ..... m, stacje transformatorw elektroenergetycznych o napiciu: do 15 kV zasilane kablami ..... m, drzewa ..... m. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) zapozna si z rodzajami i waciwociami gazw, 2) zapozna si z wymaganiami polskich norm odnonie sieci i instalacji gazowych, 3) zapozna si z zasadami prowadzenia sieci gazowych, 4) uzupeni dane poprzez dobranie odlegoci zgodnych z wymaganiami norm, przepisw bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska, 5) uzasadni wybr odpowiedzi, 6) zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie.

Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, polskie normy, filmy instruktaowe, plansza pogldowa pokazujca rozmieszczenie przewodw podziemnych w przekroju ulicy, przykadowe projekty sieci i instalacji gazowych.
36
wiczenie 2 Z informacji przedstawionych na tabliczce zaprezentowanej przez nauczyciela odczytaj zawarte na niej dane i zlokalizuj pooenie gwnego kurka gazowego. Efekty swojej pracy przedstaw w postaci szkicu. Sposb wykonania wiczenia. 1) 2) 3) 4) 5) 6)

Aby wykona wiczenie, powiniene: zapozna si z danymi zawartymi na tabliczce, odszuka informacje niezbdne dla ich rozszyfrowania, zidentyfikowa pooenie gwnego kurka gazowego, narysowa szkic, na ktrym wskaesz rozmieszczenie gwnego kurka gazowego, uzasadni wybr odpowiedzi, zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie. Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, polskie normy, przykadowe projekty sieci gazowych.
wiczenie 3 Odczytaj schemat doprowadzenia przycza gazowego przekazany przez nauczyciela. W tym celu podaj nazwy wyrnionych na schemacie elementw oraz podstawowe informacje nt. uzbrojenia i zasad prowadzenia przycza oraz odbioru technicznego sieci gazowej. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) zapozna si z przedstawionym schematem, 2) zidentyfikowa i opisa poszczeglne elementy doprowadzenia przycza gazowego do budynku, 3) opisa w punktach podstawowe informacje dotyczce uzbrojenia i zasad prowadzenia przycza oraz odbioru technicznego sieci gazowej i zaworu gwnego w budynku zgodnie z wymaganiami norm, przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska, 4) zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie.

Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, polskie normy, schemat doprowadzenia przycza gazowego do budynku.
37
wiczenie 4 Odczytaj przedstawiony przez nauczyciela schemat instalacji gazowej w budynku. W tym celu podaj nazwy wyrnionych na schemacie elementw oraz podstawowe informacje dotyczce: wyposaenia i prowadzenia przewodw gazowych, warunkw montau i lokalizacji licznika gazowego, czynnoci odbioru technicznego instalacji gazowej. Sposb wykonania wiczenia. 1) 2) 3) Aby wykona wiczenie, powiniene: zapozna si z przedstawionym schematem, zidentyfikowa i opisa poszczeglne elementy instalacji gazowej w budynku, opisa w punktach podstawowe informacje nt.: wyposaenia i prowadzenia przewodw gazowych, warunkw montau i lokalizacji licznika gazowego zgodnie z przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska, czynnoci odbioru technicznego instalacji gazowej, 4) zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie. Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, polskie normy, dokumentacja budowlana zawierajca schemat instalacji gazowej w budynku.

Czy potrafisz: Tak 1) rozrni elementy skadowe sieci i instalacji gazowych? 2) scharakteryzowa uzbrojenie oraz przybory sieci i instalacji gazowych? 3) posuy si dokumentacj techniczn sieci i instalacji gazowych? 4) wykona rysunki odrczne oraz szkice sieci i instalacji gazowych? 5) posuy si normami oraz przepisami dotyczcymi projektowania sieci i instalacji gazowych? 6) przestrzega przepisw bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska podczas wykonywania sieci i instalacji gazowych? 7) dokona odbioru technicznego sieci i instalacji gazowych? Nie
38
4.6. Instalacje centralnego ogrzewania systemy i rodzaje ogrzewania, projektowanie, zasady prowadzenia przewodw pionowych i poziomych, rodzaje i poczenia grzejnikw, odbir techniczny
Instalacja centralnego ogrzewania (c.o.) zesp przewodw i urzdze, ktrych zadaniem jest rozprowadzenie ciepa w obrbie budynku. Ciepo moe by wytwarzane miejscowo w kotach lub z dala w ciepowniach. Czynnikiem rozprowadzajcym ciepo bywa woda oraz powietrze. Innym, coraz czciej stosowanym, sposobem ogrzewana pomieszcze jest ogrzewanie elektryczne [7, s. 96]. Kotami nazywamy urzdzenia, w ktrych uzyskujemy ciepo poprzez spalanie paliw lub wykorzystanie energii elektrycznej. Koty mog by: jednofunkcyjne (przeznaczone tylko do instalacji c.o.), dwufunkcyjne (zasilajce zarwno instalacj c.o, jak i c.w.u.). W kotach mona spala m.in.: wgiel, koks, trociny, gaz ziemny, propan, olej opaowy, olej napdowy [7, s. 96]. W budownictwie mieszkaniowym najczciej stosuje si instalacj centralnego ogrzewania typu wodnego. W zalenoci od sposobu krenia w niej wody, wyrniamy ogrzewanie grawitacyjne lub pompowe. W ogrzewaniu wodnym grawitacyjnym woda zimna ma wiksz gsto od wody ogrzanej i dlatego opada na d, do gry wypychana jest natomiast woda ciepa. Grawitacyjne ogrzewanie wodne moe by stosowane tylko w maych budynkach. Odlego kota od najdalej wysunitego pionu nie powinna przekracza 25 m, a wysoko midzy jego rodkiem i najniej pooonym grzejnikiem musi wynosi 23 m. Wymagane jest stosowanie przewodw o wikszych rednicach i odpowiednich grzejnikw, gwnie eliwnych. W porwnaniu z ogrzewaniem grawitacyjnym ogrzewanie pompowe ma nastpujce zalety: brak ogranicze w kubaturze obiektu, stosowanie mniejszych rednic przewodw, moliwo montau grzejnikw na dowolnej wysokoci (rwnie poniej kota), maa bezwadno (szybsze uruchamianie) instalacji. Do wad ukadu pompowego nale stosunkowo wysokie koszty eksploatacji, gwnie spowodowane zuyciem energii elektrycznej. Coraz wiksz popularno zdobywa ogrzewanie podogowe. Oblicza si, e w ten sposb mona zaoszczdzi ok. 12% paliwa. Ogrzewanie to moe by zarwno wodne, jak i elektryczne [7, s. 98]. Przy ogrzewaniu podogowym, pod przewodami naley stosowa bardzo dobr izolacj ciepln, a do wykaczania podg uywa materiaw atwo oddajcych ciepo (pytkami ceramicznymi, pytkami kamiennymi, wykadzinami z tworzyw sztucznych, wykadzinami dywanowymi, odpowiednim parkietem lub panelami drewnianymi). Przy wylewaniu naley pamita o odpowiednich przerwach dylatacyjnych tzw. tamie brzegowej. Tradycyjne instalacje c.o. zasilane s wod o temperaturze powyej 70C. Przewody, ktre j rozprowadzaj wzdu budynku nosz nazw poziomw. Od nich odchodz piony dostarczajce ciepo na poszczeglne kondygnacje. Odbiornikami energii s grzejniki.
39
Rys. 42. Konstrukcja podogi w ogrzewaniu podogowym [7, s. 99]:1 ciana, 2 tynk, 3 wykoczeniowa warstwa podogi, 4 wylewka betonowa, 5 izolacja brzegowa, 6 rura wielowarstwowa, 7 uchwyt do rury, 8 izolacja przeciwwilgociowa (folia polietylenowa), 9 izolacja termiczna, 10 strop
Przewody moemy prowadzi w systemie jednorurowym (gorca woda wpywa do pierwszego grzejnika i oddaje cz ciepa, a nastpnie przepywa do kolejnego) oraz dwururowym (ogrzana woda dopywa do odbiornikw ciepa jednym przewodem, a po schodzeniu odpywa innym).
Rys. 43. Instalacja ogrzewania grawitacyjnego c.o. jednorurowego: a) pionowego, b) poziomego [7, s. 101]: 1 naczynie wzbiorcze, 2 rura wzbiorcza, 3 rura sygnalizacyjna, 4 rura przelewowa, 5 rura bezpieczestwa, 6 hydrometr
Rys. 44. Instalacja c.o. dwururowa grawitacyjna z rozdziaem: a) dolnym, b) grnym [7, s. 102]:1 naczynie wzbiorcze, 2 rura wzbiorcza, 3 rura sygnalizacyjna, 4 rura przelewowa, 5 rura bezpieczestwa, 6 hydrometr, 7 zbiornik odpowietrzajcy, 8 rura cyrkulacyjna, 9 rura odpowietrzajca
40
Zalety ukadw pompowych systemu zamknitego: mniejsze zuycie energii, szybsze nagrzewanie si instalacji, dokadniejsza regulacja. Naley jednak pamita, e w takim rozwizaniu musimy zastosowa naczynia wzbiorcze przeponowe gromadzce wod o temperaturze niszej od 100C. Z tego te powodu ukad ten nie moe by zastosowany przy kotach opalanych wglem. Ukady pompowe maj mniejsze rednice przewodw, automatyczne odpowietrzanie pionw, bezdawicowe dwustawne zawory wyposaone w termostatyczne gowice, hermetyczne pompy obiegowe o pynnej regulacji obrotw, odpowiednio dobrane rdo ciepa.
Rys. 45. Schemat zmodernizowanej tradycyjnej instalacji c.o. [7, s. 104]:1 przeponowe naczynie wzbiorcze, 2 odpowiednio dobrane rdo ciepa, 3 pompy obiegowe, 4 zawory z gowicami termostatycznymi, 5 - przewody o odpowiednich rednicach, 6 automatyczne odpowietrzenie
Wymiana ciepa midzy instalacj a pomieszczeniem odbywa si za pomoc grzejnikw. W zalenoci od sposobu oddawania ciepa grzejniki dzielimy na oddajce ciepo przez konwekcj lub przez promieniowanie. Grzejniki oddajce ciepo przez konwekcj, czyli unoszenie, mog by: eliwne czonowe, stalowe pytowe, stalowe konwekcyjne, stalowe z rur gadkich i oebrowanych, aluminiowe czonowe, aluminiowe pytowe, miedziano-aluminiowe, stalowe azienkowe, miedziane azienkowe. Grzejniki oddajce ciepo przez promieniowanie to przede wszystkim tzw. pyty promieniujce. Grzejniki z przewodami, mona czy: bocznie jednostronnie, krzyowo, siodowo, odpodogowo, porednio. Odbir techniczny instalacji Prby szczelnoci na zimno przeprowadza si przed zamurowaniem bruzd, zaizolowaniem termicznym i malowaniem. Po uzyskaniu pozytywnego wyniku moe nastpi tzw. czciowy odbir techniczny. Prba szczelnoci wykonywana na gorco przeprowadzana jest po pozytywnym wyniku prby na zimno. Za pozytywny wynik uznaje si brak przeciekw i roszenia. Po ochodzeniu nie moe by na rurach adnych uszkodze i odksztace. Nastpstwem uruchomienia instalacji jest konieczno jej regulacji. Dopiero po tej czynnoci nastpuje odbir kocowy badanie zgodnoci wykonania instalacji z wymaganiami technicznymi i dokumentacj.
41

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze: l. Co nazywamy instalacj centralnego ogrzewania? 2. Przy pomocy, jakich czynnikw jest rozprowadzane ciepe w instalacjach c.o.? 3. Jaki rodzaj paliwa zalecaby zastosowa w kotle w swoim domu? 4. Gdzie i dlaczego zaleca si stosowanie ogrzewania elektrycznego podogowego? 5. Czym rni si grawitacyjny system ogrzewania od pompowego? 6. W jaki sposb dokonaby modernizacji grawitacyjnej instalacji centralnego ogrzewania? 7. Wymie elementy uzbrojenia i przybory instalacji c.o.
4.6.3. wiczenia
wiczenie 1 Dobierz i uzasadnij wybr rodzaju kota do ogrzewania budynku mieszkalnego o powierzchni uytkowej rwnej 120 m2. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene 1) zapozna si z rodzajami kotw do ogrzewania centralnego budynkw mieszkalnych, 2) przedstawi zalety i wady poszczeglnych typw kotw, z uwzgldnieniem wymaga norm, przepisw bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska, 3) dobra moc kota do powierzchni ogrzewanej, 4) uzasadni swj wybr, 5) zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie.

Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, polskie normy, katalogi firm produkujcych koty grzewcze.
wiczenie 2 Odczytaj z przedstawionego przez nauczyciela schematu elementy konstrukcji podogi z ogrzewaniem podogowym. W tym celu podaj nazwy wyrnionych na schemacie elementw oraz podstawowe zasady montau. Sposb wykonania wiczenia. 1) 2) 3)
4)
Aby wykona wiczenie, powiniene: zapozna si z przedstawionym wiczeniem zidentyfikowa i opisa poszczeglne elementy konstrukcji podogi w ogrzewaniu podogowym; opisa w punktach podstawowe informacje dotyczce zasad montau; zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie.
42
Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane; polskie normy; katalogi firm z instrukcjami montau ogrzewania podogowego.
wiczenie 3 Na przekazanym przez nauczyciela projekcie budynku mieszkalnego zaznacz przebieg c.o. oraz zaproponuj typ i dobierz moc grzewcz grzejnikw. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie powiniene: zapozna si z zasadami oznaczania przewodw, uzbrojenia oraz montau instalacji c.o., odczyta przekazany przez nauczyciela projekt budowlany, zaznaczy na projekcie przebieg instalacji c.o., dorysowa uzbrojenie instalacji c.o., zapozna si z typami i zasadami doboru mocy grzewczej grzejnikw, dobra typ i moc grzewcz grzejnika, uzasadni wybr, zapozna si z warunkami technicznymi odbioru instalacji c.o. oraz z przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska, 9) zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie. 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8)

Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, projekty budowlane bez schematw instalacji c.o., polskie normy, katalogi firm produkujcych rnego typu grzejniki wraz z zasadami doboru mocy grzewczej.

Czy potrafisz: Tak 1) rozrni elementy skadowe rnych typw instalacji c.o.? 2) scharakteryzowa uzbrojenie i przybory instalacji c.o.? 3) zastosowa oznaczenia graficzne dla naniesienia na projekcie wyposaenia instalacji c.o.? 4) wykona rysunki odrczne i szkice instalacji c.o.? 5) posuy si normami i przepisami dotyczcymi wyboru mocy grzewczej grzejnikw? 6) przestrzega przepisw bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska? 7) dokona odbioru technicznego instalacji c.o.? Nie
43
4.7. Instalacje ciepej wody uytkowej

Instalacja ciepej wody uytkowej (c.w.u.) ukad przewodw i urzdze, ktrych zadaniem jest rozprowadzenie ciepej wody w obrbie budynku. Temperatura wody pyncej w instalacji c.w.u. nie powinna by wysza ni 55C. Ciep wod moemy wytwarza miejscowo lub centralnie. Wyrniamy nastpujce rda do przygotowywania c.w.u.: czynnik grzejny dopywajcy z ciepowni, podgrzewacz wody, kocio dwufunkcyjny [7, s.108]. Do ogrzewania bezporedniego podgrzewaczy wody pitnej stosuje si paliwa pynne, gazowe, stae i prd elektryczny. W porednio ogrzewanych podgrzewaczach wody pitnej jako nonik ciepa stosuje si najczciej wod, ogrzewan przez paliwa pynne, gazowe, stae, prd elektryczny, ciepo odpadowe, energi soneczn, pompy cieplne, ciepo przesyane na odlego. Pojemnociowe podgrzewacze wody s to zbiorniki (od 5 do nawet kilkuset litrw) stale wypenione wod. Odpowiedni regulator pozwala na podgrzanie wody do podanej temperatury oraz na utrzymywanie tej temperatury na staym poziomie. Ich zalety: dua ilo ciepej wody, atwo regulowania temperatury, niewielka moc przyczowa. Wady: znaczne straty przy dugich okresach przestoju, wysoki koszt zakupu ze wzgldu na ich dobr izolacj, podczas poboru spada rednia temperatura ciepej wody, odstana woda nie nadaje si do celw spoywczych. Bojlery podgrzan wod naley zaraz zuy, poniewa urzdzenia te nie maj izolacji cieplnej. Zaopatruj one tylko jeden punkt poboru, np. zlewozmywak kuchenny. Przepywowe podgrzewacze wody woda przepywa przez urzdzenie, pobierajc przy tym ciepo pochodzce ze spalania gazu ziemnego lub wytwarzane przez prd elektryczny. Uzyskana w ten sposb ciepa woda nadaje si do spoycia, gdy przebywa w urzdzeniu jedynie przez krtki czas. Zalety podgrzewaczy przepywowych: straty ciepa s nieznaczne, mona dokadnie ustawi temperatur, urzdzenie ma niewielkie rozmiary, koszty zakupu s nisze od kosztw podgrzewaczy pojemnociowych, ciep wod mona pobiera przez dowolnie dugi czas. Wady: natenie przepywu jest niewielkie; urzdzenie moe zaopatrywa kadorazowo tylko jeden punkt poboru, natomiast moc przyczowa jest wysoka. Zamknite (cinieniowe) podgrzewacze wody zaopatruj kilka punktw poboru, zwaszcza wanny i prysznice. Mog by one zasilane prdem lub gazem.
Rys. 46. Zamknity podgrzewacz pojemnociowy zasilany prdem [10, s. 119]
Rys. 47. Osprzt zamknitego podgrzewacza wody o pojemnoci powyej 10 l [10, s. 120]
44
System centralnego podgrzewania wody pitnej
Rys. 48. Przygotowanie ciepej wody za pomoc kota wykorzystujcego warto opaow zbiornika warstwowego [10, s. 123]
Rys. 49. Cz instalacji w domu wielorodzinnym [10, s. 124]
Promieniowanie soneczne mona te racjonalnie wykorzysta do przygotowywania ciepej wody. Dla tych celw wykorzystuje si kolektory soneczne paskie i prniowe. Jako warto orientacyjn przy podgrzewaniu wody uytkowej przyjmuje si nastpujcy przelicznik: 1,5 do 2,0 m2 powierzchni kolektora na osob. Ciepo soneczne gromadzone jest w zbiorniku. Zakada si przy tym dzienne zapotrzebowanie na ciep wod na poziomie 50 litrw na osob przy temperaturze wody 50C. Sprawdzona w praktyce pojemno zbiornika to od 1,5 do 2,0-krotno dziennego zapotrzebowania na ciep wod.
Rys. 50. Sie przewodw rurowych instalacji na energi soneczn, suc do przygotowywania ciepej wody [10, s. 129]
Podczas odbioru technicznego c.w.u. naley przeprowadzi prby szczelnoci. Wykonuje si je przy dodatniej temperaturze otoczenia, przed zakryciem bruzd oraz robotami malarskimi, czy uoeniem izolacji termicznej. Dozwolone jest przeprowadzenie prb czciowych w przypadku ukadania przewodw w bruzdach ciennych i podogowych. Kolejno wykonywanych czynnoci jest nastpujca: zakorkowanie instalacji, napenienie jej wod wodocigow, odpowietrzenie, sprawdzenie szczelnoci pocze i armatury, podniesienie cinienia do 1,5 wartoci roboczego. Prba jest pozytywna, gdy w cigu 20 minut nie ma oznak spadku cinienia. Czynnoci takie przeprowadza si dwukrotnie: dla instalacji wypenionej wod zimn i wod ciep. Odbir kocowy dokonywany jest komisyjnie w obecnoci wykonawcy, inwestora, uytkownika i dostawcy ciepa. Polega on na sprawdzeniu zgodnoci wykonanych robt z projektem i dokumentacj.
45

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze: 1. Jakie urzdzenia su do wytwarzania ciepej wody uytkowej? 2. Jaki rodzaj energii wskazany jest do przygotowania ciepej wody uytkowej, jeeli chcemy ograniczy ilo szkodliwych gazw spalinowych? 3. Jakie wady maj urzdzenia grupowe w porwnaniu z centralnymi? 4. Jakie zalety i wady maj pojemnociowe podgrzewacze wody? 5. Jak funkcj peni w technice instalacyjnej zawr zabezpieczajcy przed przepywem zwrotnym, a jak zawr bezpieczestwa? 6. Jak wykorzystasz promieniowanie soneczne do przygotowywania ciepej wody? 7. Jak dokonasz odbioru technicznego instalacji c.w.u.?
4.7.3. wiczenia
wiczenie 1 Porwnaj wady i zalety i podgrzewaczy przepywowych. Sposb wykonania wiczenia: 1) 2) 3) 4)

pojemnociowych
podgrzewaczy
wody,
bojlerw
Aby wykona wiczenie, powiniene: zapozna si ze sposobami podgrzewania wody pitnej, zidentyfikowa wady i zalety pojemnociowych podgrzewaczy wody, bojlerw i podgrzewaczy przepywowych, dokona analizy porwnawczej danych urzdze, zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie. Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, polskie normy, charakterystyki rnego rodzaju urzdze grzewczych pitnej wody, katalogi firm producentw pojemnociowych podgrzewaczy wody, bojlerw i podgrzewaczy przepywowych.
wiczenie 2 Zaplanuj jedn wspln instalacj na energi soneczn, suc do przygotowania ciepej wody dla domu-bliniaka z trzema osobami w kadym gospodarstwie domowym. Skorzystaj przy tym z dokumentacji producentw materiaw i urzdze. Narysuj szkic takiej instalacji. Sposb wykonania wiczenia. 1) 2) 3) 4) Aby wykona wiczenie, powiniene zapozna si z zasadami dziaania kolektora sonecznego, okreli dzienne zapotrzebowanie na ciep wod (temperatura 50C) przypadajce na jedn osob, ustali powierzchnie kolektora dla przedstawionego przypadku, zapozna si z podstawowym wyposaeniem instalacji na energi soneczn,
46
5) naszkicowa projekt sieci przewodw rurowych instalacji na energi soneczn, sucy do przygotowania ciepej wody, 5) uzasadni swj wybr, 6) zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie.

Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, polskie normy, charakterystyki rnego rodzaju urzdze grzewczych wody pitnej, katalogi firm producentw materiaw i urzdze instalacji na energi soneczn.

Czy potrafisz: 1) rozrni elementy skadowe instalacji ciepej wody pitnej? 2) scharakteryzowa uzbrojenie i przybory instalacji ciepej wody pitnej? 3) zastosowa oznaczenia graficzne dla naniesienia na projekcie wyposaenia instalacji ciepej wody pitnej? 4) dobra uzbrojenie, przybory i urzdzenia do wykonania instalacji ciepej wody pitnej? 5) wykona rysunki odrczne i szkice instalacji ciepej wody pitnej? 6) zaprojektowa tras prowadzenia przewodw instalacji ciepej wody pitnej? 7) posuy si normami i przepisami dotyczcymi projektowania instalacji ciepej wody pitnej? 8) dokona odbioru technicznego instalacji ciepej wody pitnej? Tak Nie
47
4.8. Instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne zadania, budowa, osprzt, projektowanie

Wentylacj tworzy zesp przewodw i urzdze, ktrych zadaniem jest usuwanie z pomieszcze zamknitych zanieczyszczonego powietrza i wymiana go na wiee. Moe by ona naturalna lub sztuczna. Wentylacja naturalna polega na wymianie powietrza midzy pomieszczeniem a otoczeniem pod wpywem zjawisk fizycznych, takich jak wiatr, rnica temperatur, rnica cinie. Wentylacja naturalna moe si odbywa na skutek infiltracji lub przewietrzania. Kanay wentylacyjne, kratki nawiewne i wywiewne, podstawy dachowe, wywietrzaki to elementy wentylacji grawitacyjnej. Grawitacyjny wywiew powietrza z pomieszczenia powstaje, gdy temperatura wewntrz jest wysza ni na zewntrz. W sytuacji odwrotnej powietrze bdzie wnika do pomieszczenia przewodem wentylacyjnym. Wentylacja sztuczna (mechaniczna) powstaje wwczas, gdy ruch powietrza jest wymuszony przez wentylator. W jej skad wchodz: wentylator, przewd gwny czcy wentylator z wylotem powietrza, przewody rozprowadzajce, odgazienia zasilajce poszczeglne pomieszczenia. Wentylacja nawiewno-wywiewna skada si z: czerpni powietrza (pobieraj powietrze z zewntrz), przewodw wentylacyjnych (su do przemieszczania powietrza), filtrw (oczyszczaj powietrze przed wprowadzeniem go lub przed usuniciem), nagrzewnic (ogrzewaj powietrze), wentylatorw (wytwarzaj rnic cinie), nawiewnikw i wywiewnikw (kratki wentylacyjne), przepustnic (reguluj strumie powietrza), wyrzutni powietrza (usuwaj do atmosfery zuyte powietrze). Zadaniem klimatyzacji jest usunicie z pomieszczenia szkodliwych skadnikw powietrza oraz dostarczenie oczyszczonego powietrza o odpowiedniej temperaturze i wilgotnoci.
Rys. 51. Instalacja klimatyzacyjna jednoprzewodowa scentralizowana [7, s. 120]:1 czerpnia powietrza, 2 przepustnice, 3 nagrzewnica wstpna, 4 komora mieszania, 5 filtr powietrza, 6 komora zraszania, 7 nagrzewnica powietrza, 8 wentylator nawiewny, 9 nawiewniki, 10 wywiewniki, 11 wentylator wywiewny, 12 wyrzutnia powietrza, 13 przewd powietrza recyrkulacyjnego
48
Wybrane zasady monta przewodw instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej: pomieszczenie, w ktrym bd montowane urzdzenia: otynkowane i zabiakowane, przygotowany wspornik pod urzdzenia, otwory w przegrodach budowlanych powinny by o 50 mm wiksze ni wymiary montowanego w nich urzdzenia, fundamenty pod wentylatory i sprarki musz by oddzielone od konstrukcji budynku, odlego midzy punktami zamocowania przewodw poziomych zaley od ich rednicy i wynosi 3-4 m, izolacja cieplna przewodu jeli pomidzy powietrzem w przewodzie a powietrzem otoczenia jest rnica temperatury 15C, sie przewodw oraz odpylacze i wentylatory powinny by uziemione, odlego wyrzutni wentylacji mechanicznej od budynku przeznaczonego dla ludzi nie powinna by mniejsza ni 3 m.

1. 2. 3. 4. 5. Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze: Jakie zadania spenia wentylacja i klimatyzacja? Omw zasad dziaania wentylacji grawitacyjnej. Z jakich elementw skada si wentylacja nawiewno-wywiewna i jakie jest ich przeznaczenie? Jakie elementy wchodz w skad instalacji klimatyzacyjnej i jakie maj zadania do spenienia? Podaj kilka zasad stosowanych podczas montau instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej?
4.8.3. wiczenia
wiczenie 1 Uzasadnij, jakie zadania spenia instalacja wentylacyjna i klimatyzacyjna oraz zastosowany dla ich budowy osprzt: czerpnie, przewody wentylacyjne, filtry, nagrzewnice, wentylatory. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) zapozna si zadaniami instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej, 2) zidentyfikowa osprzt instalacji oraz okreli jego zadania, 3) zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie.
Wyposaenie stanowiska pracy: Katalogi osprztu instalacji wentylacyjnych i klimatyzacji.
wiczenie 2 Nazwij poszczeglne elementy pokazane na przedstawionym przez nauczyciela schemacie instalacji klimatyzacyjnej jednoprzewodowej scentralizowanej. Podaj podstawowe zasady montau takiej instalacji.
49
Sposb wykonania wiczenia. 1) 2) 3) 4) Aby wykona wiczenie powiniene: zapozna si z przedstawionym schematem, zidentyfikowa i opisa poszczeglne elementy instalacji klimatyzacyjnej jednoprzewodowej scentralizowanej, opisa w punktach podstawowe informacje dotyczce zasad montau, zapozna si z przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska,
5) zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie.

Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, polskie normy, katalogi osprztu instalacji wentylacyjnych i klimatyzacji.

Czy potrafisz: Tak 1) rozrni elementy skadowe instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej? 2) scharakteryzowa uzbrojenie i przybory instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej? 3) dobra uzbrojenie, przybory i urzdzenia do wykonania instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej? 4) posuy si dokumentacj techniczn instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej? 5) posuy si normami i przepisami dotyczcymi instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej? 6) wykona monta instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej zgodnie z przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska? Nie
50
4.9. Instalacje elektryczne zasady wykonywania w budynkach

Instalacja elektryczna suy do doprowadzania energii elektrycznej z sieci rozdzielczej niskiego napicia do odbiornikw elektrycznych. Obejmuje ona wsppracujce ze sob obwody rozdzielcze i odbiorcze, a take czce je rozdzielnice. Wikszo instalacji elektrycznych jest wykonywana w budynkach. Instalacje wykonywane na zewntrz pomieszcze s eksploatowane w gorszych warunkach i musz spenia ostrzejsze wymagania ni instalacje elektryczne budynkw [4, s. 61].
Rys. 52. Zasilanie instalacji elektrycznych odbiorczych w budynku wielokondygnacyjnym: a) lokalizacja zcza, rozdzielnicy gwnej i wewntrznej linii zasilajcej; b) schemat elektryczny [4, s. 63]
Instalacje elektryczne powinny zapewnia [4, s. 61]: cig dostaw energii elektrycznej o odpowiednich parametrach technicznych, stosownie do potrzeb uytkownika, bezpieczestwo uytkowania, a przede wszystkim ochron przed poraeniem elektrycznym, przepiciami czeniowymi i atmosferycznymi, powstawaniem poaru, wybuchem i innymi szkodami, ochron rodowiska przed skaeniem i emitowaniem niedopuszczalnego poziomu drga, haasu oraz oddziaywaniem pola elektromagnetycznego, spenienie wymaga przepisw dotyczcych projektowania i budowy instalacji.
51
Napicie instalacji elektrycznej stwarza zagroenie poraeniowe w wyniku, ktrego czowiek moe straci zdrowie, a nawet ycie. Ciepo wydzielajce si przy przepywie prdu w instalacji i przy wyadowaniach elektrycznych niezupenych (iskrzeniach) i zupenych (ukowych) moe spowodowa poar oraz wybuch gazw (oparw) wybuchowych. Zagroenie ycia lub zdrowia ludzi, powane zagroenie rodowiska, a take powane straty materialne moe te wywoa zanik napicia w instalacji, spowodowany jej niesprawnoci lub awari zasilania instalacji [4, s. 6162]. Wymaga si, aby nowe i modernizowane lub remontowane instalacje elektryczne budynkw: byy wykonane w ukadzie TN-S, tj. z oddzielnymi przewodami neutralnymi N i ochronnymi PE, byy wykonane z przewodw z yami miedzianymi, gdy ich przekrj nie przekracza 10 mm, byy wykonane przewodami prowadzonymi rwnolegle do krawdzi cian i stropw, miay obwody odbiorcze zabezpieczone wycznikami wyposaonymi w wyzwalacze zwarciowe i przecieniowe, miay zainstalowane wyczniki rnicowoprdowe co najmniej w obwodach wskazanych przez normy. Kady zelektryfikowany budynek powinien mie: gwn szyn uziemiajc, poczenia wyrwnawcze gwne i dodatkowe, czce przewody ochronne PE z czciami przewodzcymi innych instalacji i konstrukcji budynku oraz uziom.
Rys. 53. Plan instalacji elektrycznej w mieszkaniu: 1 rozdzielnica mieszkaniowa, 2 kana pitrowy [4, s. 70]
Szczeglnie wane jest wykonanie instalacji odbiorczej w mieszkaniu, gdy z ni najczciej styka si czowiek. Dlatego wymaga si, aby kada nowa instalacja odbiorcza: bya wyposaona w licznik pobieranej energii elektrycznej umieszczony poza lokalem mieszkalnym,
52
bya wyposaona w rozdzielnic mieszkaniow, miaa obwody prowadzone wewntrz mieszkania (w budynku wielorodzinnym), bya podzielona co najmniej na obwody: owietlenia grnego (sufitowego), gniazd wtyczkowych oglnego przeznaczenia, gniazda wtyczkowego pralki, gniazd wtyczkowych do urzdze odbiorczych w kuchni oraz obwody do odbiornikw zainstalowanych na stae (np. ogrzewania elektrycznego). Liczba punktw owietleniowych powinna by dobrana tak, aby owietlenie speniao wymagania norm, a liczba gniazd wtyczkowych aby nie trzeba byo stosowa tzw. rozdzielaczy. Przewody obwodw instalacji elektrycznych w budynkach ukada si pod tynkiem, w tynku lub po wierzchu.
Rys. 54. Ukadanie przewodw: a) pod tynkiem w rurkach; b) w tynku; c) sposb zginania przewodu wtynkowego paskiego na paszczynie podoa: l mur z cegy, 2 bruzda w murze, 3 rurka winidurowa, 4 puszka, 5 element budowlany, 6 tynk, 7 uchwyt, 8 gwd, 9 podkadka, 10 klej [4, s. 71]
Najwaniejsze zasady bezpiecznej obsugi urzdze elektrycznych mona sformuowa nastpujco [4, s. 102]: nie naley zblia si i dotyka urzdze elektrycznych, jeeli nie zachodzi taka potrzeba, wynikajca z koniecznoci posugiwania si urzdzeniami przenonymi lub zaczania i wyczania obwodw i odbiornikw elektrycznych, wszelkie prace remontowe, modernizacyjne lub konserwacyjne instalacji elektrycznych i odbiornikw mog by wykonywane jedynie przez wykwalifikowane, uprawnione osoby, przed wykonaniem czynnoci czeniowych, wymian bezpiecznikw lub elektrycznych rde wiata naley sprawdzi przez ogldziny stan urzdze, ktre maj by dotknite, a szczeglnie stan ich obudw i widocznych czci izolacyjnych. W razie zauwaenia jakiegokolwiek uszkodzenia, naley zaniecha uprzednio przewidzianych czynnoci, przed wymian wkadek bezpiecznikowych i elektrycznych rde wiata naley, o ile jest to moliwe, wyczy obwd tak, aby na odkrytych czciach czynnych nie byo napicia,
53
w celu poczenia lub rozczenia wtyczki i gniazda wtyczkowego naley chwyta za obudow wtyczki, a nie jej przewd, nie naley dotyka jakichkolwiek czci urzdze elektrycznych mokrymi lub skaleczonymi rkoma, uywanie podczas kpieli elektrycznych grzaek lub suszarek do wosw mona uzna za krok samobjczy (wiadcz o tym statystyki porae miertelnych), dotykajc urzdze elektrycznych nie naley rwnoczenie chwyta innych, uziemionych przedmiotw, np. instalacji wodocigowej, instalacji centralnego ogrzewania, po zauwaeniu jakiejkolwiek nieprawidowoci w pracy urzdze elektrycznych lub ich uszkodzenia, naley w pierwszej kolejnoci odczy je od instalacji zasilajcej. Jeeli wykonanie takich czynnoci jest niebezpieczne, to naley ich zaniecha i zwrci si o pomoc do pogotowia elektrycznego lub innych upowanionych sub.

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze: 1. Do czego suy instalacja elektryczna w budynku mieszkalnym? 2. Jakie zagroenia stwarza instalacja elektryczna? 3. Jakie wymagania stawia si nowym, modernizowanym lub remontowanym instalacj elektrycznym budynkw? 4. Odczytaj przedstawiony w materiaach plan instalacji elektrycznej. 5. Opisz znane Ci sposoby ukadania przewodw elektrycznych. 6. Scharakteryzuj najwaniejsze zasady bezpiecznej obsugi urzdze elektrycznych.
4.9.3. wiczenia
wiczenie 1 Na przekazanym przez nauczyciela projekcie budynku mieszkalnego naszkicuj plan instalacji elektrycznej. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) zapozna si z zasadami oznaczania przewodw, uzbrojenia oraz montau instalacji elektrycznej, 2) odczyta przekazany przez nauczyciela projekt budowlany, 3) zaznaczy na projekcie przebieg instalacji elektrycznej, 4) dorysowa uzbrojenie instalacji (owietlenie grne, wyczniki, gniazdka), 5) uzasadni wybr; 6) zapozna si z warunkami technicznymi odbioru instalacji elektrycznej, 7) zapozna si z przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska obowizujcymi podczas montau, 8) zapisa spostrzeenia i wnioski w zeszycie.

Wyposaenie stanowiska pracy: poradniki budowlane, projekty budowlane (bez schematw instalacji elektrycznej), katalogi firm produkujcych rnego typu przewody, uzbrojenie niezbdne dla wykonania instalacji elektrycznych.
54

Czy potrafisz: Tak 1) rozrni elementy instalacji elektrycznej? 2) zastosowa oznaczenia graficzne dla naniesienia na projekcie wyposaenia instalacji elektrycznej? 3) wykona szkice instalacji elektrycznej? 4) zaprojektowa tras prowadzenia przewodw instalacji elektrycznej? 5) posuy si normami i przepisami dotyczcymi projektowania instalacji elektrycznej? 6) okreli zasady wykonywania instalacji elektrycznych w budynkach? 7) dokona odbioru technicznego instalacji elektrycznej? Nie
55
4.10. Komputerowe projektowanie prostych instalacji budowlanych

Przykadowy opis aplikacji pit-cup (rdo: http://www.autor.com.pl/info.php?fid=pitcup) Aplikacja pit-cup przeznaczona jest do wspomagania projektowania instalacji brany grzewczej, sanitarnej, wentylacji, klimatyzacji i elektrycznej w rodowisku AutoCADa. Program ten jest pogrupowany w moduy (ogrzewanie, instalacje sanitarne, wentylacja, instalacje elektryczne, regulacja), ktre mog by wykorzystywane oddzielnie lub cznie, tworzc jednolit multiaplikacj wspomagajc projektowanie instalacji wszystkich bran. Posiada wbudowane funkcje przeznaczone do przekazywania danych do rnorodnych programw obliczeniowych. Posiada bogat bibliotek ponad 6 000 symboli opisujcych urzdzenia, armatur i wyposaenie instalacji poszczeglnych bran. Umoliwia definiowanie dowolnej iloci wasnych symboli. Aplikacje pit-cup dostpne s w polskich wersjach do AutoCAD R14/2000/2002. Istnieje take pit-LT przeznaczony do AutoCADa LT. Pit-cup moe wsppracowa z programami przeznaczonymi do obrbki dokumentacji wskanowanych, co jest bardzo istotne w przypadku, gdy niezbdna dokumentacja istnieje tylko na papierze. Program umoliwia tworzenie projektw hybrydowych (rastrowowektorowych), dziki czemu nie ma potrzeby przerysowywania istniejcych dokumentacji. Pit-cup moe by wykorzystywany przez firmy i instytucje projektowania lub wykonawstwa budowlanego i wszelkich instalacji budowlanych, przy projektowaniu nowych budynkw, renowacji i przebudowie obiektw istniejcych, podczas planowania, kalkulacji i przygotowywania produkcji, biura architektoniczne i inynierskie, firmy wykonawcze i remontowe. Poszczeglne moduy programu pit-cup mog by zamawiane w zalenoci od potrzeb danej pracowni projektowej. Dostpne moduy: Menu (zawiera modu Architektura), Instalacje grzewcze, Instalacje sanitarne, Wentylacja/klimatyzacja, Instalacje elektryczne. Programy pit-cup dziaaj w rodowisku AutoCADa i nie jest to przypadek. AutoCAD jest przodujcym pakietem CAD, szeroko rozpowszechnionym wrd projektantw. Dziki temu moliwe jest wymienianie danych, np. midzy architektem, instalatorem i konstruktorem. W przypadku rysunkw opracowanych w innych systemach CAD bardzo przydatnym narzdziem, zaimplementowanym w pit-cup jest konwerter warstw oraz funkcje rozpoznawania takich elementw, jak ciany, drzwi, otwory czy okna. Dziki temu znacznie poprawiona jest szybko i poprawno opracowania dokumentacji. Moliwe jest np. automatyczne umieszczenie grzejnikw pod oknami, wycznikw przy drzwiach czy projektowanie otworw technologicznych przy przejciu kanaw przez ciany. W pit-cup istnieje moliwo definiowania grup obejmujcych rne kategorie obiektw np. cae fragmenty budynkw, typowe pomieszczenia, fragmenty instalacji, typowe ukady kotowni, wymiennikowni itp. Zdefiniowane grupy mona dowolnie wykorzystywa w nastpnych projektach. Funkcjami przyspieszajcymi i uatwiajcymi projektowanie s m.in.: automatyczne podczanie wszystkich lub tylko wybranych grzejnikw do przewodw zasilajcych lub do
56
pionw, automatyczne wymiarowanie, automatyczne podczanie przewodw do urzdze, oznaczanie i opisywanie elementw instalacji, wstawianie urzdze w istniejce przewody itp. Pit-cup ma bardzo bogat bibliotek symboli, typw przewodw i urzdze. Dostpne s np. sparametryzowane biblioteki grzejnikw znanych producentw, biblioteki innych urzdze i obiektw o typowych rozmiarach (urzdzenia sanitarne, drzwi, okna, wentylatory itd.), opisanych jest wiele typw znormalizowanych przewodw (rur, kabli) i zczek. Ponadto pit-cup jest programem bardzo elastycznym, pozwala na definiowanie nowych urzdze, rozszerzenie biblioteki o wasne symbole. Jest to istotne przy wykonywaniu nietypowych projektw. Pit-cup umoliwia wykonywanie niektrych oblicze, np.: dobr przekrojw kanaw wentylacyjnych, obliczenie iloci kratek nawiewnych lub wywiewnych, obliczanie iloci opraw owietleniowych i inne. Ponadto pit-cup umoliwia przekazywanie danych do zewntrznych programw obliczeniowych przeznaczonych do obliczania strat ciepa budynkw, wykonywania oblicze hydraulicznych instalacji, obliczania powierzchni kanaw. Moliwe jest take przekazywanie danych do programw kosztorysujcych lub do arkuszy kalkulacyjnych. Do programu doczone s szablony programu Excel, ktre umoliwiaj automatyczne tworzenie specyfikacji, podsumowa, a nawet obliczenia kosztw materiaw niezbdnych do wykonania projektowanych instalacji. pit-cup wsppracuje take z programami sucymi midzy innymi do: zarzdzania budynkami (facility management), zarzdzania dokumentacj, konwersji rysunkw w rnych formatach DXF, skanowania. Pit-cup zawsze oferuje praktyczne i sprawdzone rozwizania dla usprawnienia warsztatu projektanta. Moduy pit-cup Pit Menu jest to modu podstawowy, niezbdny do pracy z innymi aplikacjami branowymi. Modu ten posiada nastpujce funkcje: Oglne funkcje dodatkowe AutoCAD-a, Specjalne dodatkowe punkty lokalizacyjne, Graficzne zarzdzanie warstwami, Zarzdzanie blokami, symbolami i atrybutami obiektw, Automatyczne legendy, specyfikacje, ramki i tabelki rysunkowe, Tworzenie przekrojw, Wymiarowanie, Wspomaganie drukowania. Pit-Architektura (konstrukcje budowlane) jest to modu przeznaczony do tworzenia dokumentacji budowlanej. Umoliwia konstruowanie cian, wstawianie okien, drzwi oraz projektowanie schodw, stropw i dachw. Pit-architektura jest idealnym narzdziem do tworzenia podkadw dla bran, a dziki moliwoci pracy w rodowisku sieciowym zapewnia zgodno dokumentacji na kadym etapie powstawania projektu. Oglne cechy programu: przestrzenne projektowanie budynkw, automatyczne tworzenie przekrojw, automatyczne obliczanie powierzchni pomieszcze, bogate biblioteki symboli i elementw wyposaenia (meble, urzdzenia sanitarne, elektryczne), atwa rozbudowa biblioteki symboli np.: wprowadzenie mebli okrelonego producenta, nowe urzdzenia.
57
Pit-Ogrzewanie modu przeznaczony do projektowania wszelkiego rodzaju instalacji grzewczych. Program umoliwia projektowanie instalacji z wykorzystaniem sparametryzowanych bibliotek symboli urzdze grzewczych, grzejnikw i armatury. Program posiada zaawansowane funkcje rysunkowe wspomagajce prowadzenie instalacji rurowych, prowadzenie wielu przewodw jednoczenie, funkcje automatycznego wstawiania armatury oraz moliwo definiowania grup urzdze, a nawet czsto powtarzanych w rnych rysunkach fragmentw instalacji. Program umoliwia midzy innymi: tworzenie schematw technologicznych, rozwini instalacji, rzutw, przekrojw, rysunkw perspektywicznych i izometrii, projektowanie instalacji c.o., kotowni, wymiennikowi, automatyczne wstawianie symboli armatur i urzdze pojedynczo lub caymi grupami, wstawianie opisw i wymiarowanie grzejnikw, automatyczne podczenia grzejnikw w rnych ukadach zasilania, Pit Instalacje sanitarne modu przeznaczony do projektowania instalacji sanitarnych wyposaony w bogaty zestaw funkcji automatyzujcych projektowanie i edycj dokumentacji instalacji sanitarnych. Program umoliwia midzy innymi: tworzenie schematw technologicznych, rozwini instalacji, rzutw, przekrojw i rysunkw perspektywicznych, projektowanie instalacji wod.-kan., ppo., gazowych, spronego powietrza, instalacji medycznych, laboratoryjnych, automatyczne wstawienie i podczanie armatury i urzdze, prowadzenie przewodw instalacyjnych pojedynczo lub zdefiniowanymi wizkami, automatyczne tworzenie rozwini instalacji wod-kan i izometrii na podstawie narysowanych rzutw. Pit Wentylacja modu przeznaczony do projektowania instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Program zawiera narzdzia do rysowanie przewodw okrgych i prostoktnych, automatyczne wstawianie zczek, odgazie i oprzyrzdowania. Program udostpnia bibliotek symboli urzdze instalacyjnych, jak: wentylatory, nagrzewnice, wymienniki ciepa, tumiki akustyczne, klapy i inne. Program umoliwia midzy innymi: tworzenie schematw, rzutw, przekrojw i rysunkw perspektywicznych, projektowanie instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, automatyczne generowanie przekrojw i perspektyw, automatyczne tworzenie i wstawianie zczek, kanaw i wyposaenia, automatyczne wymiarowanie i numerowanie elementw instalacji, tworzenie specyfikacji, przekazywanie danych do programw obliczeniowych i automatw wykonujcych elementy kanaw. Pit Instalacje elektryczne modu przeznaczony do projektowania wewntrznych instalacji elektrycznych, owietleniowych, antenowych, alarmowych, przeciwpoarowych, telekomunikacyjnych i innych. Program umoliwia midzy innymi: tworzenie schematw, rzutw, przekrojw i rysunkw perspektywicznych, prowadzenie instalacji w kanaach instalacyjnych, bruzdach, podogach, rozmieszczanie opraw owietleniowych, wycznikw i gniazdek. Pit Regulacja modu dodatkowy umoliwiajcy tworzenie schematw regulacyjnych. Moliwe jest projektowanie ukadw przeznaczonych do regulacji instalacji grzewczych, sanitarnych i wentylacyjnych.
58

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze: 1. Opisz poszczeglne moduy aplikacji pit-cup. 2. Jakie zasady bhp obowizuj podczas pracy z komputerem?
4.10.3. wiczenia
wiczenie 1 Wykonaj za pomoc dostpnego w szkole programu komputerowego dwa projekty dowolnej instalacji budowlanej. Podstaw do wykonania projektu mog by szkice instalacji bdce przedmiotem poprzednich wicze i wykonane samodzielnie przez Ciebie. Sposb wykonania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene: 1) zapozna si z zasadami obsugi aplikacji komputerowej wykorzystywanej do projektowania instalacji budowlanych, 2) wybra dwa projekty wykonane w trakcie wicze, 3) wprowadzi dane z projektw do komputera, 4) wydrukowa projekty, 5) przestrzega podczas pracy z komputerem zasad bhp.
Wyposaenie stanowiska pracy: dokumentacja techniczna, komputer, specjalistyczne oprogramowanie do projektowania instalacji budowlanych, drukarka.

Czy potrafisz: 1) zastosowa oznaczenia graficzne dla celw projektowych? 2) posuy si normami i przepisami dotyczcymi projektowania instalacji budowlanych? 3) zaprojektowa proste instalacje budowlane i sieci wykorzystujc programy komputerowe? 4) przestrzega przepisw bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska podczas wykonywania prac projektowych na komputerze? Tak Nie
59
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
Przeczytaj uwanie instrukcj. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. Zapoznaj si z zestawem zada testowych. Test zawiera 20 pyta. Do kadego pytania doczone s 4 moliwoci odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidowa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaczonej karcie odpowiedzi stawiajc w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem a nastpnie ponownie zakreli odpowied prawidow. 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od jego rozwizanie na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwizanie testu masz 40 minut. Powodzenia! 1. 2. 3. 4.
ZESTAW PYTA TESTOWYCH

1. Na termoplastyczne oraz termo- i chemoutwardzalne dzielimy: a) masy bitumiczne, b) stopy metali, c) tworzywa sztuczne, d) tworzywa bimetaliczne. 2. Natlenianie wody negatywnie wpywa na trwao instalacji c.o. systemu otwartego wykonanej: a) z miedzi, b) ze stali, c) tworzyw sztucznych, d) eliwa. 3. Stal jest materiaem elaznym, w ktrym zawarto wgla pierwiastkowego mieci si w przedziale: a) 2,03,5%, b) 0,053,5%., c) 0,52%., d) 0,052%. 4. Materia, ktry jest ogniotrway, odporny na korozj, kwasoodporny jest przeznaczony do transportu: a) gazu palnego, b) ciekw, c) spalin, d) wody pitnej ciepej.
60
5. Ktre z poniszych tworzyw sztucznych jest zgrzewalne? a) duroplasty, b) elastomery, c) termoplasty, d) poliuretany. 6. Za pomoc: lutowania kapilarnego, pocze zaciskowych, mosinych i brzowych elementw gwintowanych z kocwk do lutowania kapilarnego, spawania czy si rury: a) stalowe, b) miedziane, c) z tworzyw sztucznych, d) aluminium. 7. Ktre z poniszych rur zabezpieczysz powokami ochronnymi poprzez: ocynkowanie, asfaltowanie, owijanie tam jutow nasczon asfaltem, miniowanie: a) stalowe, b) miedziane, c) z tworzyw sztucznych, d) eliwne. 8. Odpadem nieszkodliwym dla naszego zdrowia jest: a) olej mineralny, b) farby, c) azbestocement, d) tworzywo sztuczne. 9. Ktra z poniszych zasad dotyczcych bhp jest faszywa: a) do wykonywania poszczeglnych operacji wolno uywa tylko narzdzi nieuszkodzonych, b) obrabiany przedmiot musi by dobrze zamocowany, aby nie mg si przesuwa w trakcie wykonywanych operacji, c) odpady powstae w czasie obrbki (opiki, wiry) wolno usuwa z powierzchni obrabianej, urzdzenia sucego do mocowania (imada) i blatu stou go doni lub palcami bd przez wydmuchiwanie, d) podczas cicia pik rczn brzeszczot powinien by dobrze nacignity, co zabezpiecza go przed pkniciem w czasie cicia (szczeglnie rur). 10. Za pomoc danego symbolu a) kocio elektryczny, b) kocio na paliwo stae, c) kocio na paliwo pynne, d) kocio na paliwo gazowe. oznaczamy:
11. Sie wodocigowa to: a) odcinek przewodu czcy sie wodocigow lub lokalne rdo wody z instalacj w budynku, b) zesp przewodw i urzdze, ktrych zadaniem jest rozprowadzenie wody po obszarze miasta, osiedla lub zakadu przemysowego,
61
c) zesp urzdze wodocigowych oraz przewodw z uzbrojeniem dostarczajcy uytkownikom nieruchomoci wod zgodnie z jej przeznaczeniem i wymaganiami sanitarnymi, d) odcinek przewodu czcy sie wodocigow lub lokalne rdo wody z instalacj w budynku, ktrych zadaniem jest rozprowadzenie wody domu. 12. Przewodw wody zimnej nie moemy prowadzi: a) na tynku, b) w brudzie muru, c) w brudzie z instalacj elektryczn, d) w brudzie wykutej. 13. Przejcie przewodw przez cian pojedyncz lub podwjn wykonuje si w rurze ochronnej, poniewa: a) osona betonu i zaprawy nie powoduje korozji przewodw, b) przewody wody ciepej i c.o. nie zmieniaj swojej dugoci pod wpywem temperatury, c) osona zapewnia ochron przed instalacj elektryczn, d) fale dwikowe powstajce przy przepywie wody przenosz si na bry budynku, 14. Poziome przewody odpywowe instalacji kanalizacyjnej nie naley ukada: a) bezporednio pod tward podoga na podou betonowym, b) rwnolegle do cian, c) prostymi odcinkami, d) ze spadkiem zapewniajcym grawitacyjny odpyw ciekw, 15. W granicach nieruchomoci minimalne spadki przewodw instalacji kanalizacyjnej wynosz dla rednicy 150 mm: a) 2%, b) 1,5%, c) 1%, d) 2,5%. 16. Na schemacie domowej bezobsugowej oczyszczalni ciekw pozycj nr 6 oznaczono: a) studzienk zamykajco-wentylacyjn, b) wywiewk wentylacyjn, c) studzienka rozprowadzajca, d) tuszczownik.
62
17. Na schemacie doprowadzenia przycza gazowego do budynku pozycj nr 5 oznaczono: a) trjnik przyczowy, b) przycze PE, c) sie gazowa, d) kurek gwny.
18. Promieniowanie soneczne mona wykorzysta do przygotowywania ciepej wody. Dla tych celw wykorzystuje si kolektory soneczne paskie i prniowe. Dla rodziny 4 osobowej powierzchnia takiego kolektora powinna by: a) od 1,5 do 2,0 m2, b) od 6,0 do 8,0 m2, c) od 3,0 do 7,0 m2, d) od 3,0 do 4,0 m2. 19. Na schemacie instalacji klimatyzacyjnej jednoprzewodowej scentralizowanej pozycj 8 oznaczono: a) czerpnia powietrza, b) nawiewniki, c) wentylator nawiewny, d) wentylator wywiewny.
20. Ktra z poniej przedstawionych zasad bezpiecznej obsugi urzdze elektrycznych jest faszywa: a) Dotykajc urzdze elektrycznych naley rwnoczenie chwyta innych, uziemionych przedmiotw, np. instalacji wodocigowej, instalacji centralnego ogrzewania, b) Wszelkie prace remontowe, modernizacyjne lub konserwacyjne instalacji elektrycznych i odbiornikw mog by wykonywane jedynie przez wykwalifikowane, uprawnione osoby, c) W celu poczenia lub rozczenia wtyczki i gniazda wtyczkowego naley chwyta za obudow wtyczki, a nie jej przewd, d) Przed wymian wkadek bezpiecznikowych i elektrycznych rde wiata naley, o ile jest to moliwe, wyczy obwd tak, aby na odkrytych czciach czynnych nie byo napicia.
63
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko..........................................................................................
Projektowanie instalacji budowlanych

Zakrel poprawn odpowied.
Nr zadania 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b
Odpowied c c c c c c c c c c c c c c c c c c c c d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d Razem:
Punkty
64
6. LITERATURA
Cielowski S., Krygier K.: Instalacje sanitarne, cz. 1 i 2. Technologia. WSiP, Warszawa 2000. 2. Frankiewicz D.: Rozpoznawanie podstawowych materiaw budowlanych. KOWEZ, Warszawa 2002. 3. Gsiorowska D., Horsztyska B.: Posugiwanie si podstawowymi pojciami i terminami z zakresu budownictwa. KOWEZ, Warszawa 2002. 4. Jaboski W.: Instalacje elektryczne w budownictwie. WSiP, Warszawa 1999. 5. Karpiski M.: Instalacje gazu. WSiP, Warszawa 2000. 6. Nowy Poradnik majstra budowlanego. Praca zbiorowa. Arkady, Warszawa 2000. 7. Popek M., Warpiska B.: O instalacjach sanitarnych najkrcej. WSiP, Warszawa 2001. 8. Poradnik kierownika budowy. Praca zbiorowa. PZITB. Arkady, Warszawa 1989. 9. Pramo J. Praca zbiorowa.: Poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 2003. 10. Technologia instalacji wodocigowych i gazowych. Podrcznik do nauki zawodu, cz. 1.2. (tumaczenie z jzyka niemieckiego). Rea s.j., Warszawa, 1997. 11. Wojciechowski L.: Zawodowy rysunek budowlany. WSiP, Warszawa 1997. Czasopisma: 12. Murator 13. Materiay budowlane 14. Rynek instalacyjny 15. Instalator 16. Dom & Wntrze. 17. Cztery kty. Polskie Normy PN-84/B-01440 Instalacje sanitarne. Nazwy, symbole i jednostki miary PN-85/B-01700 Urzdzenia i sieci zewntrzne. Oznaczenia graficzne PN-84/B-01706 Instalacje wewntrzne wodocigowe i kanalizacyjne. Oznaczenia na rysunkach PN-92/B-01706 Instalacje wodocigowe. Wymagania w projektowaniu PN-92/B-01707 Instalacje kanalizacyjne. Wymagania w projektowaniu PN-84/B-01400 Centralne ogrzewanie. Oznaczenia na rysunkach PN-89/B-01410 Wentylacja i klimatyzacja. Rysunek techniczny. Zasady wykonania i oznaczenia PN-82/B-02402 Ogrzewnictwo. Temperatury ogrzewanych pomieszcze w budynkach PN-81/B-10700/00 Instalacje wewntrzne wodocigowe i kanalizacyjne. Wymagania i badania przy odbiorze PN-84/B-10735 Kanalizacja. Przewody kanalizacyjne. Wymagania i badania przy odbiorze PN-88/B-9192-07 Wodomierze. Zasady montau i bada PN-87/B-02411 Ogrzewnictwo. Kotownie wbudowane na paliwo stae. Wymagania PN-74/B-01405 Grzejniki. Nazwy i okrelenia PN-90/B-01430 Ogrzewnictwo. Instalacje centralnego ogrzewania. Terminologia Katalogi wyrobw rnych firm 1.
65

Technik Budownictwa 311 (04) Z1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Technik Budownictwa 311 (04) Z1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI

Projektowanie instalacji budowlanych 311[04].Z1.05

Poradnik dla ucznia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Opracowanie redakcyjne: mgr in. Katarzyna Makowska

Konsultacja: dr in. Janusz Figurski

Korekta: mgr in. Mirosaw urek

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 5. Termoplasty, duroplasty, elastomery waciwoci, zastosowanie, nazwy [10, s. 16]

Rys. 9. Tak sprawdza si konsystencj kleju [10, s. 19]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1.2. Pytania sprawdzajce

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Wyposaenie stanowiska pracy: polskie normy, katalogi materiaowe.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2. Oznaczenia graficzne stosowane w dokumentacji instalacji budowlanych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Tabela 3. Graficzne oznaczenia urzdze do podgrzewania wody [7, s. 31]

Tabela 4. Graficzne oznaczenia kotw [7, s. 32]

4.2.2. Pytania sprawdzajce

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Wyposaenie stanowiska pracy: przybory do rysowania, poradniki budowlane, polskie normy.

4.2.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 23. Schemat instalacji wodocigowej [7, s. 39]

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.3.2. Pytania sprawdzajce

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.3.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.4.2. Pytania sprawdzajce

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.4.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 37. Rodzaje gazw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.5.2. Pytania sprawdzajce

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.5.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.6.2. Pytania sprawdzajce

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.6.4. Sprawdzian postpw