IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Rozbudowa i naprawa
komputerw PC.
Wydanie 2
Autor: Scott Mueller
Tumaczenie: Gonera Pawe, Kdziera Jerzy,
Koronkiewicz Pawe, Pilch Piotr, Zioo Witold
ISBN: 83-7361-051-0
Tytu oryginau: Upgrading and Repairing PCs, 14th Edition
Format: B5, stron: 1455
Niewane, czy jeste serwisantem, studentem czy hobbyst ta ksika wzbogaci Twoj
wiedz o sprzcie komputerowym.
Rozbudowa i naprawa komputerw PC. Wydanie 2 to wyjtkowa pozycja na rynku
wydawniczym: najbardziej kompletne i wyczerpujce rdo informacji o budowie
komputerw PC. Jeli chcesz dowiedzie si co sprawia, e najnowsze procesory osigaj
zawrotn wydajno; dlaczego warto dba o jake czsto pomijany komponent peceta,
jakim jest zasilacz lub jak wybra odpowiednie moduy pamici przy rozbudowie
komputera tu znajdziesz wszystkie odpowiedzi.
W tym wydaniu:
Procesory Intela Pentium 4 wykonane w technologii Northwood nie pasuj ju do
pyt gwnych opartych o Socket 423. Dowiedz si w jaki sposb inynierowie Intela
zdoali przyspieszy a zarazem zmniejszy procesor, dodajc jednoczenie 55 nowych
nek, tak by mona go byo montowa w zczach Socket 478.
Po wyganiciu umowy licencyjnej z firm Rambus, komputery oparte na Pentium 4
nie musz ju korzysta z drogich pamici RDRAM. Przekonaj si, czy nowe pecety
oparte na ukadach DDR SDRAM s od nich szybsze, czy wolniejsze.
AMD znowu zmienio oznaczenia swoich procesorw, opisujc je wskanikiem
wydajnoci. Dowiedz si, z jak rzeczywist prdkoci zegara pracuje Athlon XP
2200+ i czy naprawd jego wydajno dorwnuje procesorom Intela o szybkoci
taktowania 2.2GHz.
Dla tych, ktrzy dowiadczyli wygody, jak jest szerokopasmowy dostp do
Internetu, czenie si poprzez modem z oglnowiatow sieci nie jest adn
alternatyw. Jeli i Ty mylisz o szerokopasmowym dostpie do sieci, znajdziesz w tej
ksice omwienie najwaniejszych zwizanych z tym technologii, takich jak cza
kablowe, DSL i cza satelitarne. Poznasz ich wady i zalety i dowiesz si, jakiego
sprztu potrzebujesz.
Scott Mueller jest jednym z najwikszych autorytetw w dziedzinie sprztu
komputerowego. Poza wyksztaceniem tysicy specjalistw od sprztu, jest autorem
ksiki, ktrej kolejne wydanie trzymasz w rku, a ktra rozesza si na caym wiecie
w ponad dwch milionach egzemplarzy. Artykuy Scotta ukazyway si takich pismach
jak Forbes, Investors Business Daily i wielu innych. Scott pojawia si take jako ekspert
na antenie TechTV i licznych rozgoni radiowych.
Kolejne wydanie ksiki Scotta Muellera pozwoli Ci trzyma rk na pulsie, ledzi
najnowsze technologie, bdc zarazem wyczerpujcym rdem informacji. Musisz j
mie. Gordon Mah Ung, Starszy Redaktor, Maximum PC

Rzut oka na ksik

O Autorze ...........................................................................................................................................................27
Wsppracownicy i Redaktorzy techniczni........................................................................................................29
Wprowadzenie....................................................................................................................................................31
Rozdzia 1. Historia powstania komputera osobistego ......................................................................................39
Rozdzia 2. Komponenty, funkcje i typy komputerw ......................................................................................55
Rozdzia 3. Typy i parametry mikroprocesorw................................................................................................69
Rozdzia 4. Pyty gwne i magistrale..............................................................................................................229
Rozdzia 5. BIOS .............................................................................................................................................379
Rozdzia 6. Pami...........................................................................................................................................437
Rozdzia 7. Interfejs IDE..................................................................................................................................513
Rozdzia 8. Interfejs SCSI................................................................................................................................555
Rozdzia 9. wiat urzdze o zapisie magnetycznym......................................................................................589
Rozdzia 10. Dyski twarde ...............................................................................................................................607
Rozdzia 11. Napdy dyskietek........................................................................................................................647
Rozdzia 12. Noniki wymienne o duej pojemnoci ......................................................................................669
Rozdzia 13. Pamici optyczne ........................................................................................................................711
Rozdzia 14. Instalowanie i konfigurowanie napdw dyskw.......................................................................797
Rozdzia 15. Podsystem graficzny ...................................................................................................................827
Rozdzia 16. Podsystem audio .........................................................................................................................891
Rozdzia 17. Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB......................925
Rozdzia 18. Urzdzenia wejciowe.................................................................................................................955
Rozdzia 19. Internet ........................................................................................................................................993
Rozdzia 20. Sie lokalna (LAN) ...................................................................................................................1041
Rozdzia 21. Zasilacze i obudowy..................................................................................................................1087
Rozdzia 22. Monta i aktualizacja komputera ..............................................................................................1139
Rozdzia 23. Diagnostyka, testowanie i konserwacja komputera PC ............................................................1181
Rozdzia 24. Systemy plikw i odzyskiwanie danych ...................................................................................1243
Dodatek A Sownik ........................................................................................................................................1285
Dodatek B Rozwizywanie problemw indeks ........................................................................................1367
Skorowidz ......................................................................................................................................................1391

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Spis treci
O Autorze ............................................................................................................................... 27
Wsppracownicy i Redaktorzy techniczni................................................................................ 29
Wprowadzenie ........................................................................................................................ 31
Rozdzia 1. Historia powstania komputera osobistego .............................................................. 39
Historia maszyn cyfrowych przed powstaniem komputera osobistego.......................................................39
Chronologia ...........................................................................................................................................39
Kalkulatory mechaniczne ......................................................................................................................43
Pierwszy kalkulator mechaniczny .........................................................................................................44
Maszyny elektroniczne ..........................................................................................................................45
Nowoczesne komputery...............................................................................................................................46
Od lamp do tranzystorw ......................................................................................................................46
Ukady scalone ......................................................................................................................................47
Pierwszy mikroprocesor ........................................................................................................................47
Historia komputera osobistego ....................................................................................................................50
Narodziny komputera osobistego ..........................................................................................................50
Komputer osobisty firmy IBM ..............................................................................................................52
Przemys komputerowy ponad 20 lat pniej........................................................................................53
Rozdzia 2. Komponenty, funkcje i typy komputerw ................................................................ 55
Czym jest komputer osobisty? .....................................................................................................................55
Kto dominuje na rynku oprogramowania komputerw PC? .................................................................56
Kto obecnie ma najwikszy wpyw na rozwj sprztu komputerowego?.............................................58
Przewodnik po typach systemw PC.....................................................................................................61
Typy komputerw........................................................................................................................................63
Komponenty komputera...............................................................................................................................66
Rozdzia 3. Typy i parametry mikroprocesorw......................................................................... 69
Mikroprocesory............................................................................................................................................69
Historia mikroprocesora przed pojawieniem si komputerw osobistych ..................................................70
Parametry procesorw .................................................................................................................................73
Magistrala danych wejcia-wyjcia (I/O) ..............................................................................................76
Magistrala adresowa ..............................................................................................................................78
Rejestry wewntrzne (wewntrzna magistrala danych) ........................................................................79
Tryby pracy procesora ...........................................................................................................................80
Szybko procesorw ............................................................................................................................83
Porwnanie szybkoci procesorw i pyt gwnych..............................................................................86
Szybkoci procesorw Cyrix .................................................................................................................89
Szybkoci procesorw AMD.................................................................................................................91
Przetaktowywanie..................................................................................................................................94

Spis treci

Pami podrczna (Cache) ....................................................................................................................97

Zasada dziaania pamici podrcznej ....................................................................................................98
Pami Cache Level 2 .........................................................................................................................100
Funkcje procesorw ...................................................................................................................................103
SMM (Zarzdzanie energi) ................................................................................................................103
Wykonywanie superskalarne ...............................................................................................................104
MMX ...................................................................................................................................................105
SSE i SSE2 ..........................................................................................................................................106
3DNow! i Enhanced 3DNow! .............................................................................................................108
Dynamic Execution (Dynamiczne wykonywanie) ..............................................................................108
Architektura DIB .................................................................................................................................109
Wytwarzanie procesorw...........................................................................................................................110
Faszowanie procesorw......................................................................................................................114
Obudowa PGA.....................................................................................................................................115
Obudowy SEC i SEP ...........................................................................................................................117
Typy gniazd procesorw............................................................................................................................119
Podstawka ZIF (Zero Insertion Force) ................................................................................................120
Gniazdo Socket 1.................................................................................................................................120
Gniazdo Socket 2.................................................................................................................................121
Gniazdo Socket 3.................................................................................................................................122
Gniazdo Socket 4.................................................................................................................................123
Gniazdo Socket 5.................................................................................................................................124
Gniazdo Socket 6.................................................................................................................................124
Gniazdo Socket 7 i Super7 ..................................................................................................................125
Gniazdo Socket 8.................................................................................................................................126
Gniazdo Socket 370 (PGA-370)..........................................................................................................126
Gniazdo Socket 423.............................................................................................................................128
Gniazdo Socket 478.............................................................................................................................129
Gniazdo Socket A (Socket 462) ..........................................................................................................129
Gniazdo Socket 603.............................................................................................................................131
Gniazda procesorowe.................................................................................................................................131
Gniazdo Slot 1 (SC242).......................................................................................................................131
Gniazdo Slot 2 (SC330).......................................................................................................................132
Napicia zasilania procesorw...................................................................................................................133
Ciepo i problemy z jego odprowadzaniem ...............................................................................................135
Radiatory .............................................................................................................................................135
Radiatory aktywne...............................................................................................................................136
Instalacja radiatora...............................................................................................................................137
Koprocesory (Jednostki zmiennoprzecinkowe).........................................................................................139
Bdy procesora .........................................................................................................................................141
Moliwoci aktualizacji procesorw..........................................................................................................142
Nazwy kodowe procesorw.......................................................................................................................142
Procesory kompatybilne z procesorami firmy Intel (AMD i Cyrix)..........................................................146
Procesory firmy AMD .........................................................................................................................146
Procesory firmy Cyrix .........................................................................................................................146
P1 (086). Procesory pierwszej generacji....................................................................................................146
Procesory 8088 i 8086 .........................................................................................................................147
Procesory 80186 i 80188 .....................................................................................................................148
Koprocesor 8087..................................................................................................................................148
P2 (286). Procesory drugiej generacji........................................................................................................148
Procesor 286 ........................................................................................................................................148
Koprocesor 80287................................................................................................................................149
P3 (386). Procesory trzeciej generacji .......................................................................................................149
Procesory 386 ......................................................................................................................................150
Procesor 386DX ..................................................................................................................................151

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Procesor 386SX ...................................................................................................................................151

Procesor 386SL....................................................................................................................................152
Koprocesor 80387................................................................................................................................152
P4 (486). Procesory czwartej generacji .....................................................................................................153
Procesory 486 ......................................................................................................................................153
Procesor 486DX ..................................................................................................................................154
Procesor 486SL....................................................................................................................................156
Procesor 486SX ...................................................................................................................................157
Koprocesor 487SX ..............................................................................................................................157
Procesory DX2/OverDrive i DX4 .......................................................................................................158
Procesor Pentium OverDrive przeznaczony dla systemw 486SX2 i DX2........................................160
Procesor AMD 486 (5x86) ..................................................................................................................160
Procesor Cyrix/TI 486 .........................................................................................................................162
P5 (586). Procesory pitej generacji ..........................................................................................................162
Procesory Pentium...............................................................................................................................162
Procesor Pentium pierwszej generacji.................................................................................................166
Procesor Pentium drugiej generacji.....................................................................................................166
Procesory Pentium-MMX....................................................................................................................169
Defekty procesora Pentium .................................................................................................................169
Procedura sprawdzajca obecno bdu koprocesora ........................................................................170
Bdy zwizane z zarzdzaniem energi .............................................................................................171
Modele i wersje procesora Pentium.....................................................................................................171
Procesor AMD-K5...............................................................................................................................173
Intel P6 (686). Procesory szstej generacji................................................................................................173
Dynamiczne wykonywanie..................................................................................................................174
Architektura DIB .................................................................................................................................174
Inne ulepszenia procesorw szstej generacji .....................................................................................174
Procesory Pentium Pro ........................................................................................................................175
Procesory Pentium II ...........................................................................................................................180
Procesor Celeron..................................................................................................................................189
Procesor Pentium III............................................................................................................................193
Procesor Pentium II lub III Xeon ........................................................................................................194
Inne procesory szstej generacji ................................................................................................................202
Procesor NexGen Nx586 .....................................................................................................................202
Procesory z serii AMD-K6 ..................................................................................................................202
Procesory AMD Athlon i Athlon XP ..................................................................................................206
Procesor AMD Athlon XP...................................................................................................................210
Procesor AMD Duron..........................................................................................................................212
Procesory Cyrix/IBM 6x86 (M1) i 6x86MX (MII).............................................................................212
Procesory Intel Pentium 4 sidmej generacji.............................................................................................214
Wymagania pamiciowe......................................................................................................................216
Informacje na temat zasilaczy .............................................................................................................217
Procesory smej generacji (64-bitowe rejestry) ........................................................................................221
Procesor Itanium i Itanium 2 ...............................................................................................................221
Aktualizacja procesora...............................................................................................................................224
Procesory w wersji OverDrive ............................................................................................................225
Testy porwnawcze procesorw .........................................................................................................225
Metody identyfikacji problemw wystpujcych w procesorach..............................................................226
Rozdzia 4. Pyty gwne i magistrale .................................................................................... 229
Formaty pyt gwnych ..............................................................................................................................229
Komputery PC i XT.............................................................................................................................231
Format Baby-AT..................................................................................................................................232
Format Full-size AT ............................................................................................................................234
Format LPX .........................................................................................................................................235

Spis treci

Format ATX ........................................................................................................................................238

Format Micro-ATX .............................................................................................................................242
Format Flex-ATX ................................................................................................................................244
Karta dodatkowa ATX.........................................................................................................................246
Format NLX ........................................................................................................................................248
Format WTX........................................................................................................................................252
Formaty niestandardowe......................................................................................................................253
Systemy Backplane..............................................................................................................................254
Komponenty pyty gwnej........................................................................................................................256
Gniazda procesora (Socket i Slot)..............................................................................................................256
Chipsety .....................................................................................................................................................258
Rozwj chipsetw................................................................................................................................259
Chipsety firmy Intel.............................................................................................................................260
Chipsety wsppracujce z procesorami AMD Athlon i Duron..........................................................262
Architektura North/South Bridge ........................................................................................................263
Architektura koncentratora ..................................................................................................................264
Pierwsze chipsety firmy Intel dla pyt gwnych klasy 386/486.........................................................265
Chipsety pitej generacji (klasa P5 Pentium) ............................................................................................267
Intel 430LX (Mercury) ........................................................................................................................268
Intel 430NX (Neptune)........................................................................................................................268
Intel 430FX (Triton) ............................................................................................................................269
Intel 430HX (Triton II)........................................................................................................................270
Intel 430VX (Triton III) ......................................................................................................................271
Intel 430TX..........................................................................................................................................272
Chipsety innych producentw wsppracujce z procesorami Pentium .............................................272
Chipsety szstej (procesory P6 Pentium Pro/II/III) i sidmej generacji (procesor Pentium 4).................281
Intel 450KX/GX (Orion Workstation/Server).....................................................................................283
Intel 440FX (Natoma) .........................................................................................................................285
Intel 440LX..........................................................................................................................................287
Intel 440EX..........................................................................................................................................287
Intel 440BX .........................................................................................................................................288
Intel 440ZX i 440ZX-66......................................................................................................................288
Intel 440GX .........................................................................................................................................289
Intel 450NX .........................................................................................................................................289
Intel 810, 810E i 810E2.......................................................................................................................290
Intel 815, 815E, 815EP........................................................................................................................294
Intel 820 i 820E ...................................................................................................................................296
Intel 840...............................................................................................................................................299
Intel 850...............................................................................................................................................301
Intel 860...............................................................................................................................................301
Chipsety klasy P6 innych producentw...............................................................................................302
Chipsety kompatybilne z procesorami Athlon i Duron .............................................................................310
Chipsety firmy AMD kompatybilne z procesorami Athlon i Duron...................................................310
Chipsety firmy VIA .............................................................................................................................312
ProSavage PM133 ...............................................................................................................................314
Chipsety firmy Silicon Integrated Systems kompatybilne z procesorami AMD Athlon i Duron.......315
Chipsety firmy Acer Labs kompatybilne z procesorami AMD Athlon i Duron .................................316
Ukady Super I/O .......................................................................................................................................317
Adresy ukadu CMOS RAM ...............................................................................................................318
Zcza interfejsw pyty gwnej ........................................................................................................318
Typy magistrali systemowych, ich funkcje i waciwoci.........................................................................322
Magistrala procesora............................................................................................................................326
Magistrala pamici ..............................................................................................................................331
Gniazda rozszerze..............................................................................................................................332

10

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Rodzaje magistral I/O ................................................................................................................................333

Magistrala ISA.....................................................................................................................................333
Magistrala Micro Channel ...................................................................................................................336
Magistrala EISA ..................................................................................................................................337
Magistrale lokalne ...............................................................................................................................338
Magistrala VESA Local Bus ...............................................................................................................341
Magistrala PCI.....................................................................................................................................342
Magistrala PCI Express .......................................................................................................................344
Magistrala AGP (Accelerated Graphics Port) .....................................................................................347
Zasoby systemowe .....................................................................................................................................349
Przerwania ...........................................................................................................................................350
Kanay DMA .......................................................................................................................................357
Adresy portw I/O ...............................................................................................................................358
Rozwizywanie konfliktw zasobw ........................................................................................................362
Rczne rozwizywanie konfliktw zasobw.......................................................................................363
Zastosowanie szablonu konfiguracji systemu .....................................................................................364
Karty specjalne omwienie problemw .........................................................................................368
Systemy Plug and Play ........................................................................................................................372
Kryteria doboru pyt gwnych (jeli wiesz, czego szukasz).....................................................................373
Dokumentacja ......................................................................................................................................376
Komponenty pracujce z zawyon czstotliwoci...........................................................................377
Rozdzia 5. BIOS ................................................................................................................... 379
Podstawowe informacje o BIOS-ie............................................................................................................379
BIOS urzdzenia i oprogramowanie.....................................................................................................380
BIOS pyty gwnej ...................................................................................................................................382
ROM ....................................................................................................................................................383
Cieniowanie pamici ROM (ROM shadowing) ..................................................................................385
ROM (prawdziwy lub odwzorowywany) ............................................................................................386
PROM..................................................................................................................................................386
EPROM ...............................................................................................................................................388
EEPROM/Flash ROM .........................................................................................................................389
Producenci ukadw ROM BIOS ........................................................................................................391
Aktualizacja BIOS-u..................................................................................................................................396
Gdzie szuka aktualizacji BIOS-u? .....................................................................................................397
Identyfikacja wersji BIOS-u................................................................................................................398
Tworzenie kopii zapasowej konfiguracji CMOS BIOS ......................................................................399
Kontrolery klawiatury..........................................................................................................................399
Adresy pamici CMOS RAM pyty gwnej ......................................................................................404
Wymiana ukadu BIOS ROM..............................................................................................................406
BIOS i problemy zwizane z rokiem 2000..........................................................................................407
Omwienie ustawie CMOS .....................................................................................................................407
Uruchomienie i dostp do programu BIOS Setup ...............................................................................407
Menu programu BIOS Setup ...............................................................................................................408
Menu Maintenance ..............................................................................................................................409
Menu Main ..........................................................................................................................................410
Menu Advanced...................................................................................................................................411
Menu Security......................................................................................................................................423
Menu Power Management...................................................................................................................424
Menu Boot (kolejno uycia urzdze inicjalizujcych) ...................................................................426
Menu Exit ............................................................................................................................................428
Dodatkowe opcje programu BIOS Setup ............................................................................................428
BIOS Plug and Play ...................................................................................................................................430
Numery identyfikacyjne urzdze PnP ...............................................................................................431
ACPI ....................................................................................................................................................431
Inicjalizacja urzdzenia PnP ................................................................................................................432

Spis treci

11

Komunikaty bdw BIOS-u .....................................................................................................................432

Podstawowe tekstowe komunikaty bdw generowane przez BIOS w trakcie inicjalizacji .............433
Rozdzia 6. Pami ............................................................................................................... 437
Podstawowe wiadomoci o pamici ..........................................................................................................437
ROM ....................................................................................................................................................439
DRAM .................................................................................................................................................440
Pami podrczna SRAM....................................................................................................................441
Typy pamici RAM ...................................................................................................................................445
FPM (Fast Page Mode) DRAM...........................................................................................................448
EDO (Extended Data Out) RAM.........................................................................................................451
SDRAM ...............................................................................................................................................452
DDR SDRAM......................................................................................................................................453
RDRAM...............................................................................................................................................453
Moduy pamici .........................................................................................................................................456
Moduy SIMM, DIMM i RIMM .........................................................................................................457
Rozmieszczenie kocwek moduu SIMM.........................................................................................461
Rozmieszczenie kocwek moduu DIMM ........................................................................................464
Rozmieszczenie kocwek moduu DDR DIMM...............................................................................466
Rozmieszczenie kocwek moduu RIMM ........................................................................................468
Pojemno i organizacja fizycznej pamici RAM...............................................................................471
Banki pamici ......................................................................................................................................473
Szybko moduw pamici ................................................................................................................475
Zoto lub cyna......................................................................................................................................475
Kontrola parzystoci i kod korekcji bdw ECC ...............................................................................479
Rozszerzanie pamici komputera ..............................................................................................................487
Moliwe strategie rozszerzania pamici..............................................................................................487
Wybr i instalacja pamici ..................................................................................................................488
Rozwizywanie problemw zwizanych z pamici.................................................................................493
Procedura identyfikujca defekt pamici ............................................................................................496
Organizacja logiczna pamici komputera..................................................................................................497
Pami konwencjonalna (podstawowa)...............................................................................................500
Pami grna (UMA) ..........................................................................................................................501
Pami powyej pierwszego megabajta (extended memory)..............................................................507
Zapobieganie konfliktom pomidzy obszarami pamici ROM BIOS i ich nakadaniu si.................508
Cieniowanie pamici ROM (ROM shadowing) ..................................................................................509
Cakowita wielko pamici a pami dostpna dla programw ........................................................509
Konfiguracja i optymalizacja pamici kart..........................................................................................511
Rozdzia 7. Interfejs IDE........................................................................................................ 513
Omwienie interfejsu IDE .........................................................................................................................513
Poprzednicy IDE........................................................................................................................................513
Interfejs IDE...............................................................................................................................................514
Pochodzenie interfejsu IDE .................................................................................................................516
Wersje magistrali IDE .........................................................................................................................516
ATA IDE....................................................................................................................................................517
Standardy ATA ..........................................................................................................................................517
ATA-1..................................................................................................................................................518
ATA-2..................................................................................................................................................519
ATA-3..................................................................................................................................................520
ATA/ATAPI-4.....................................................................................................................................520
ATA/ATAPI-5.....................................................................................................................................521
ATA/ATAPI-6.....................................................................................................................................522
ATA/ATAPI-7.....................................................................................................................................522

12

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Skadniki standardu ATA ..........................................................................................................................523

Zcze ATA .........................................................................................................................................523
Kabel danych ATA..............................................................................................................................526
Sygnay ATA.......................................................................................................................................527
Konfiguracja z dwoma dyskami ..........................................................................................................527
Polecenia ATA ....................................................................................................................................529
Rozszerzenia ATA .....................................................................................................................................530
Dodatkowy kana ATA........................................................................................................................531
Ograniczenia pojemnoci dysku ..........................................................................................................531
Szybszy przesy danych.......................................................................................................................545
Interfejs pakietowy ATA .....................................................................................................................548
Interfejs Serial ATA...................................................................................................................................548
ATA RAID ................................................................................................................................................551
Rozdzia 8. Interfejs SCSI...................................................................................................... 555
Small Computer System Interface .............................................................................................................555
Standard SCSI ANSI .................................................................................................................................556
SCSI-1........................................................................................................................................................559
SCSI-2........................................................................................................................................................559
SCSI-3........................................................................................................................................................561
SPI lub Ultra SCSI...............................................................................................................................562
SPI-2 i Ultra2 SCSI .............................................................................................................................562
SPI-3 lub Ultra3 SCSI (Ultra160) .......................................................................................................565
SPI-4 lub Ultra4 SCSI (Ultra320) .......................................................................................................566
SPI-5 lub Ultra5 SCSI (Ultra640) .......................................................................................................566
Fiber Channel SCSI .............................................................................................................................567
Kable i zcza SCSI ...................................................................................................................................567
Funkcje pinw i zczy ..............................................................................................................................568
Kable i zcza asymetrycznego SCSI ..................................................................................................569
Sygnay High Voltage Differential SCSI ............................................................................................572
Ekspandery ..........................................................................................................................................573
Zakaczanie magistrali ........................................................................................................................573
Konfiguracja napdu SCSI ........................................................................................................................575
Polecenie Start on Command (opnione uruchamianie) ...................................................................578
Parzysto SCSI...................................................................................................................................579
Zasilanie terminatorw ........................................................................................................................579
Negocjacja synchroniczna ...................................................................................................................579
Plug and Play SCSI....................................................................................................................................579
Rozwizywanie problemw z konfiguracj SCSI .....................................................................................580
SCSI kontra IDE ........................................................................................................................................582
Historia i budowa dyskw twardych SCSI..........................................................................................582
Wydajno ...........................................................................................................................................586
SCSI kontra IDE zalety i ograniczenia...........................................................................................587
Zalecane host adaptery SCSI, kable i terminatory ..............................................................................588
Rozdzia 9. wiat urzdze o zapisie magnetycznym............................................................... 589
Zapis magnetyczny ....................................................................................................................................589
Historia zapisu magnetycznego .................................................................................................................590
Wykorzystanie pl magnetycznych do przechowywania danych .............................................................590
Rodzaje gowic odczytujco-zapisujcych ................................................................................................594
Gowice ferrytowe ...............................................................................................................................594
Gowice Metal-In-Gap.........................................................................................................................594
Gowice cienkowarstwowe..................................................................................................................595
Gowice magnetorezystywne...............................................................................................................595
Gowice magnetorezystywne drugiej generacji (GMR)......................................................................597

Spis treci

13

lizgacze gowic ........................................................................................................................................598

Schematy kodowania danych.....................................................................................................................599
Kodowanie FM ....................................................................................................................................600
Kodowanie MFM ................................................................................................................................600
Kodowanie RLL ..................................................................................................................................601
Porwnanie schematw kodowania...........................................................................................................602
Dekodery Partial-Response, Maximum-Likehood ....................................................................................603
Mierzenie pojemnoci................................................................................................................................603
Gsto powierzchniowa ...........................................................................................................................604
Rozdzia 10. Dyski twarde..................................................................................................... 607
Definicja dysku twardego ..........................................................................................................................607
Rozwj dyskw twardych..........................................................................................................................608
Dziaanie dysku twardego..........................................................................................................................608
Analogia obrazujca technologi dyskw twardych ...........................................................................610
cieki i sektory...................................................................................................................................611
Formatowanie dysku............................................................................................................................614
Podstawowe czci dysku twardego ..........................................................................................................618
Talerze dysku twardego (dyski) ..........................................................................................................619
Noniki zapisu .....................................................................................................................................620
Gowice odczytujco-zapisujce .........................................................................................................621
Mechanizm pozycjonera gowicy ........................................................................................................623
Filtry powietrzne..................................................................................................................................630
Aklimatyzacja termiczna dyskw........................................................................................................631
Silniki...................................................................................................................................................631
Pytka z ukadami logicznymi .............................................................................................................632
Kable i zcza.......................................................................................................................................633
Elementy konfiguracyjne.....................................................................................................................633
Pyta czoowa lub ramka......................................................................................................................633
Wasnoci dysku twardego ........................................................................................................................634
Pojemno............................................................................................................................................634
Wydajno ...........................................................................................................................................637
Niezawodno......................................................................................................................................643
Cena .....................................................................................................................................................645
Rozdzia 11. Napdy dyskietek.............................................................................................. 647
Historia dyskietek ......................................................................................................................................647
Interfejsy napdu dyskietek .......................................................................................................................648
Elementy napdu........................................................................................................................................648
Gowice odczytujco-zapisujce .........................................................................................................648
Pozycjoner dysku.................................................................................................................................650
Silnik napdowy ..................................................................................................................................651
Pyta z ukadami ..................................................................................................................................652
Kontroler..............................................................................................................................................652
Pyta czoowa.......................................................................................................................................653
Zcza...................................................................................................................................................653
Kabel kontrolera napdu dyskietek .....................................................................................................653
Fizyczna specyfikacja dyskietek i ich dziaanie ........................................................................................655
Sposb wykorzystania dyskietki przez system operacyjny.................................................................655
Cylindry ...............................................................................................................................................657
Klastry lub jednostki alokacji ..............................................................................................................657
Sygna Disk Change ............................................................................................................................658
Typy napdw dyskietek ...........................................................................................................................658
Napdy 1,44 MB 3,5 cala ....................................................................................................................659
Napdy 2,88 MB 3,5 cala ....................................................................................................................659

14

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Napdy 720 kB 3,5 cala.......................................................................................................................660

Napdy 1,2 MB 5,25 cala ....................................................................................................................661
Napdy 360 kB 5,25 cala.....................................................................................................................661
Budowa dyskietki.......................................................................................................................................662
Specyfikacja typw nonikw dyskietek.............................................................................................664
rodki ostronoci przy obsudze dyskietek i napdw dyskietek......................................................664
Lotniskowe urzdzenia rentgenowskie i wykrywacze metalu ............................................................665
Procedury instalacji napdw ....................................................................................................................666
Rozwizywanie problemw z napdami dyskietek ...................................................................................666
Czsto spotykane komunikaty bdw napdu dyskietek przyczyny i rozwizania ......................667
Rozdzia 12. Noniki wymienne o duej pojemnoci................................................................ 669
Rola napdw nonikw wymiennych ......................................................................................................669
Dodatkowa pami dyskowa ...............................................................................................................669
Tworzenie kopii zapasowych ..............................................................................................................670
Porwnanie technologii zapisu danych na dyskach, tamach i w pamici flash .......................................670
Dyski magnetyczne..............................................................................................................................671
Tama magnetyczna ............................................................................................................................671
Pamici flash........................................................................................................................................671
Interfejsy dla napdw nonikw wymiennych.........................................................................................671
Przegld napdw wymiennych nonikw magnetycznych......................................................................672
Iomega Zip...........................................................................................................................................673
Napdy dyskw floptical o duej pojemnoci.....................................................................................676
Napdy LS-120 (120 MB) SuperDisk .................................................................................................677
Napdy dyskw wymiennych o pojemnoci dysku twardego ...................................................................679
Napd Jaz.............................................................................................................................................679
Castlewood Orb ...................................................................................................................................679
Iomega Peerless ...................................................................................................................................681
Osierocone napdy dyskw wymiennych ..............................................................................................681
Napdy SyQuest ..................................................................................................................................681
Czci i sterowniki do Avatar Shark ...................................................................................................682
Napdy magnetooptyczne..........................................................................................................................682
Technologia magnetooptyczna ............................................................................................................683
Porwnanie MO do czystych nonikw magnetycznych ................................................................684
Przypisanie liter do napdw wymiennych ...............................................................................................684
Zarzdzenie dyskami w MS-DOS oraz Windows 9x i Me .................................................................684
Zarzdzanie dyskami w Windows NT, 2000 i XP ..............................................................................686
Porwnanie wydajnoci napdw dyskw wymiennych...........................................................................687
Karty flash i film cyfrowy..........................................................................................................................688
Jak dziaa pami flash? ......................................................................................................................688
Typy pamici flash ..............................................................................................................................688
Przenoszenie danych z pamici flash do komputera ...........................................................................690
Technologia Microdrive.............................................................................................................................692
Napdy tam...............................................................................................................................................693
Alternatywne do napdw tam urzdzenia korzystajce z dysku twardego ......................................693
Wady napdw tam............................................................................................................................693
Zalety napdw tam ...........................................................................................................................694
Najczciej stosowane standardy napdw tam.................................................................................694
Porwnanie technologii tworzenia kopii na tamach ..........................................................................703
Wybr odpowiedniego napdu tam ...................................................................................................704
Instalacja napdu tam.........................................................................................................................706
Oprogramowanie do obsugi napdw tam .......................................................................................706
Rozwizywanie problemw z napdami tam.....................................................................................707
Poprawianie nacigu tamy .................................................................................................................709

Spis treci

15

Rozdzia 13. Pamici optyczne .............................................................................................. 711

Co to jest CD-ROM? .................................................................................................................................711
Krtka historia dysku CD ....................................................................................................................712
Technologia CD-ROM ........................................................................................................................713
Kodowanie danych na dysku...............................................................................................................721
Formaty napdw i pyt CD.......................................................................................................................725
Red Book CD DA...........................................................................................................................725
Yellow Book CD-ROM..................................................................................................................725
Green Book CD-i............................................................................................................................726
CD-ROM XA ......................................................................................................................................729
Orange Book........................................................................................................................................731
Photo CD .............................................................................................................................................733
White Book Video CD ...................................................................................................................735
Blue Book CD EXTRA ..................................................................................................................735
Systemy plikw CD-ROM.........................................................................................................................735
High Sierra...........................................................................................................................................736
ISO 9660..............................................................................................................................................737
Joliet.....................................................................................................................................................738
Universal Disk Format.........................................................................................................................738
Macintosh HFS ....................................................................................................................................739
Rock Ridge ..........................................................................................................................................739
DVD...........................................................................................................................................................739
Historia DVD.......................................................................................................................................740
Technologia DVD................................................................................................................................740
Standardy i formaty DVD....................................................................................................................750
Zgodno napdw DVD ....................................................................................................................751
Zabezpieczenia przed kopiowaniem....................................................................................................751
Napdy CD i DVD specyfikacje...........................................................................................................756
Specyfikacja wydajnoci .....................................................................................................................756
Interfejsy..............................................................................................................................................759
Mechanizm adujcy............................................................................................................................762
Inne wasnoci napdw......................................................................................................................763
Przyczanie napdu DVD do systemu ...............................................................................................765
Zapisywalne dyski CD...............................................................................................................................765
CD-R....................................................................................................................................................766
CD-RW................................................................................................................................................770
Dyski Blu-ray ......................................................................................................................................772
Specyfikacja MultiRead ......................................................................................................................774
Jak niezawodnie zapisywa dyski CD? ...............................................................................................775
Programy do zapisu CD.......................................................................................................................778
Tworzenie dyskw CD z muzyk........................................................................................................779
Standardy zapisywalnych dyskw DVD ...................................................................................................784
DVD-RAM ..........................................................................................................................................784
DVD-R.................................................................................................................................................785
DVD-RW.............................................................................................................................................787
DVD+RW............................................................................................................................................787
Oprogramowanie i sterowniki dla CD i DVD ...........................................................................................788
Sterownik adaptera SCSI dla DOS......................................................................................................789
Sterownik napdu CD-ROM dla DOS ................................................................................................789
MSCDEX udostpnianie napdu CD-ROM w systemach DOS i Win 3.x ....................................789
Obsuga CD-ROM w Windows 9x oraz Windows NT 4.0 .................................................................790
Sterowniki MS-DOS i Windows 9x ....................................................................................................791
Tworzenie dyskietki startowej z obsug CD-ROM-u ........................................................................791
Tworzenie ratunkowego dysku CD .....................................................................................................792
Tworzenie startowego ratunkowego dysku CD...................................................................................792

16

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Zasady obchodzenia si z nonikami optycznymi .....................................................................................793

Wykrywanie usterek w napdach optycznych...........................................................................................794
Nieudany odczyt dysku .......................................................................................................................794
Nieudane odczyty dyskw CD-R i CD-RW w napdzie CD-ROM lub DVD....................................795
Napd ATAPI CD-ROM dziaa powoli ..............................................................................................795
Sabe wyniki podczas zapisywania......................................................................................................795
Kopoty z odczytem dyskw CD-RW w napdach CD-ROM ............................................................796
Kopoty z odczytem dyskw CD-R w napdach DVD .......................................................................796
Kopoty przy tworzeniu startowych dyskw CD ................................................................................796
Rozdzia 14. Instalowanie i konfigurowanie napdw dyskw ................................................. 797
Rne typy napdw dyskw ....................................................................................................................797
Procedura instalowania dysku twardego....................................................................................................797
Konfigurowanie dysku ........................................................................................................................798
Konfigurowanie kontrolera dysku .......................................................................................................798
Fizyczna instalacja dysku ....................................................................................................................800
Konfigurowanie komputera do wsppracy z dyskiem .......................................................................803
Formatowanie dysku..................................................................................................................................804
Formatowanie niskiego poziomu (Low-Level Formatting) ................................................................804
Zakadanie partycji na dysku ...............................................................................................................806
Formatowanie wysokiego poziomu.....................................................................................................811
Ograniczenia programw FDISK i FORMAT ....................................................................................812
Wymiana dysku twardego..........................................................................................................................814
Migracja w rodowisku MS-DOS .......................................................................................................814
Migracja w rodowisku 9x/Me ............................................................................................................814
Komunikacja z dyskiem twardym .......................................................................................................815
Rozwizywanie problemw z dyskiem twardym ......................................................................................817
Testowanie dysku ................................................................................................................................817
Instalowanie napdu dyskw optycznych..................................................................................................818
Konflikty midzy urzdzeniami ..........................................................................................................819
Konfigurowanie stacji dyskw ............................................................................................................819
Przyczanie stacji zewntrznej (SCSI)...............................................................................................820
Przyczanie stacji wewntrznej ..........................................................................................................821
Wewntrzny kabel SCSI i zcze krawdziowe ..................................................................................821
acuchy SCSI wewntrzny i zewntrzny .....................................................................................823
Instalowanie stacji dyskietek .....................................................................................................................824
Rozdzia 15. Podsystem graficzny.......................................................................................... 827
Sposoby wywietlania obrazu....................................................................................................................827
Budowa monitorw komputerowych ..................................................................................................827
DVI cyfrowa komunikacja z monitorem ........................................................................................830
Wywietlacze ciekokrystaliczne (LCD) .............................................................................................830
Typy kart graficznych..........................................................................................................................836
Kryteria wyboru monitora..........................................................................................................................836
Waciwy rozmiar................................................................................................................................837
Rozdzielczo ......................................................................................................................................838
Wielko piksela (monitory kineskopowe) .........................................................................................839
Jasno i kontrast obrazu (panele LCD) ..............................................................................................841
Przeplot................................................................................................................................................841
Zarzdzanie energi i normy bezpieczestwa .....................................................................................841
Czstotliwoci......................................................................................................................................843
Regulacja obrazu .................................................................................................................................846
rodowisko pracy ................................................................................................................................847
Testowanie monitora ...........................................................................................................................848

Spis treci

17

Konserwacja monitora ...............................................................................................................................849

Karty graficzne...........................................................................................................................................850
Starsze odmiany kart graficznych........................................................................................................851
Wspczesne karty graficzne ...............................................................................................................851
Super VGA ..........................................................................................................................................852
Standardy SVGA wyznaczone przez VESA .......................................................................................853
Karta zintegrowana i chipset pyty gwnej ........................................................................................854
Elementy karty graficznej....................................................................................................................856
Identyfikacja chipsetw graficznych i pyty gwnej..........................................................................858
Pami RAM karty graficznej .............................................................................................................858
Konwerter cyfrowo-analogowy (DAC)...............................................................................................862
Magistrala rozszerze ..........................................................................................................................863
Program obsugi karty graficznej ........................................................................................................864
Obsuga wielu monitorw ...................................................................................................................866
Akceleratory grafiki 3D .............................................................................................................................868
Jak dziaaj akceleratory 3D? ..............................................................................................................869
Popularne techniki 3D .........................................................................................................................870
Zaawansowane techniki 3D.................................................................................................................870
Interfejsy programowania aplikacji .....................................................................................................874
Chipsety 3D .........................................................................................................................................874
Rozbudowa i wymiana karty graficznej ....................................................................................................878
Tuner TV i urzdzenie przechwytywania wideo .................................................................................878
Gwarancja i serwis...............................................................................................................................878
Porwnywanie kart graficznych o tym samym chipsecie ...................................................................879
Karty graficzne w zastosowaniach multimedialnych ................................................................................880
Wewntrzne zcza wideo ...................................................................................................................880
VESA Video Interface Port (VIP) .......................................................................................................880
Wyjcie wideo .....................................................................................................................................881
Urzdzenia do przechwytywania wideo ..............................................................................................882
Karty wideo .........................................................................................................................................882
Problemy z kart graficzn lub monitorem................................................................................................886
Rozwizywanie problemw z monitorami ..........................................................................................888
Rozwizywanie problemw z kartami graficznymi i ich sterownikami .............................................888
Rozdzia 16. Podsystem audio............................................................................................... 891
Wczesne karty audio ..................................................................................................................................891
Zgodno z Sound Blaster Pro.............................................................................................................892
Karty audio i DirectX ..........................................................................................................................892
PC i multimedia przegld historyczny..................................................................................................893
Minimalne wyposaenie multimedialne..............................................................................................893
Cechy karty audio ......................................................................................................................................893
Zcza podstawowe..............................................................................................................................894
Zcza dodatkowe ................................................................................................................................896
Regulacja gonoci .............................................................................................................................897
Obsuga standardu MIDI .....................................................................................................................899
Kompresja danych ...............................................................................................................................900
Uniwersalne cyfrowe procesory sygnaowe ........................................................................................900
Programy obsugi.................................................................................................................................900
Wybr karty audio .....................................................................................................................................901
Gry .......................................................................................................................................................901
Filmy DVD ..........................................................................................................................................904
Rozpoznawanie mowy i sterowanie gosem........................................................................................904
Twrcy zapisu dwikowego ..............................................................................................................905
Odtwarzanie i zapisywanie plikw dwikowych.....................................................................................906

18

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Pojcia i terminy ........................................................................................................................................907

Struktura dwiku................................................................................................................................907
Okrelanie jakoci karty audio ............................................................................................................907
Prbkowanie ........................................................................................................................................908
Przegld producentw................................................................................................................................909
Producenci chipsetw sprzedajcy wasne karty.................................................................................909
Producenci chipsetw ..........................................................................................................................910
Chipsety pyt gwnych ze zintegrowanymi ukadami audio..............................................................911
Dwik 3D .................................................................................................................................................912
Dwik pozycyjny ...............................................................................................................................912
Przetwarzanie dwiku 3D ..................................................................................................................913
Zgodno z DirectX.............................................................................................................................913
Instalowanie karty dwikowej ...........................................................................................................913
Przyczenie gonikw i koczenie instalacji ....................................................................................914
Zestaw stereo zamiast gonikw ........................................................................................................915
Problemy z kart dwikow .....................................................................................................................916
Konflikty zasobw...............................................................................................................................916
Inne problemy z kart dwikow.......................................................................................................918
Goniki......................................................................................................................................................921
Dwik kinowy i dwik otoczenia (surround) ...............................................................................923
Mikrofony ..................................................................................................................................................924
Rozdzia 17. Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB ..... 925
Wprowadzenie ...........................................................................................................................................925
USB i IEEE-1394 (i.Link/FireWire)..........................................................................................................925
Dlaczego szeregowe? ..........................................................................................................................925
Universal Serial Bus (USB).................................................................................................................926
Zcza USB..........................................................................................................................................929
IEEE-1394 ...........................................................................................................................................934
Porwnanie IEEE-1394 i USB 1.1/2.0 ................................................................................................936
Standardowe porty szeregowe i rwnolege ..............................................................................................937
Porty szeregowe .........................................................................................................................................937
Typowe lokalizacje portw szeregowych............................................................................................938
Ukady UART......................................................................................................................................940
Karty portw szeregowych o duej szybkoci ....................................................................................942
Porty szeregowe na pycie gwnej .....................................................................................................942
Konfiguracja portu szeregowego.........................................................................................................943
Testowanie portw szeregowych.........................................................................................................943
Porty rwnolege........................................................................................................................................946
Standard portu rwnolegego IEEE-1284............................................................................................946
Instalowanie portw EPP i ECP ..........................................................................................................950
Konfiguracja portu rwnolegego........................................................................................................950
czenie komputerw przy uyciu portw szeregowych lub rwnolegych ......................................951
Konwertery port rwnolegy-SCSI......................................................................................................953
Testowanie portw rwnolegych .......................................................................................................953
Rozdzia 18. Urzdzenia wejciowe........................................................................................ 955
Klawiatury..................................................................................................................................................955
Klawiatura rozszerzona (101 lub 102 klawisze)..................................................................................955
Klawiatura Windows (104 klawisze) ..................................................................................................956
Praca z Windows bez myszy......................................................................................................................958
Klawiatury USB ..................................................................................................................................960
Klawiatury komputerw przenonych.................................................................................................961
Opcja Num Lock .................................................................................................................................962

Spis treci

19

Konstrukcja klawiatur................................................................................................................................963
Przeczniki .........................................................................................................................................963
Interfejs klawiatury..............................................................................................................................967
Automatyczne powtarzanie wcini ..................................................................................................968
Numery i odpowiedniki kodowe klawiszy ..........................................................................................969
Ukad klawiatury midzynarodowej....................................................................................................970
Zcza klawiatury i myszy ...................................................................................................................970
Klawiatury specjalne ...........................................................................................................................972
Naprawianie i rozwizywanie problemw zwizanych z klawiatur ........................................................973
Czyszczenie klawiatury .......................................................................................................................974
Wybr klawiatury ......................................................................................................................................975
Urzdzenia wskazujce..............................................................................................................................976
Interfejsy urzdze wskazujcych .......................................................................................................978
Problemy z mysz................................................................................................................................980
Microsoft IntelliMouse i IBM ScrollPoint ..........................................................................................983
Myszy optyczne...................................................................................................................................984
TrackPoint II/III/IV .............................................................................................................................984
Alternatywy dla myszy i trackpointu...................................................................................................986
Trackballe ............................................................................................................................................987
Mysz pionowa 3M Renaissance Mouse .........................................................................................988
Urzdzenia wejciowe gier ........................................................................................................................988
Joysticki analogowe i port gier............................................................................................................989
Port USB jako port gier .......................................................................................................................989
Zgodno .............................................................................................................................................989
Programowalne urzdzenia do sterowania grami ................................................................................989
Wybieranie urzdzenia do gier ............................................................................................................989
Bezprzewodowe urzdzenia wejciowe.....................................................................................................990
Komunikacja radiowa i komunikacja w pamie podczerwieni ...........................................................990
Producenci i modele ............................................................................................................................990
Korzystanie z bezprzewodowych urzdze wskazujcych .................................................................991
Problemy z urzdzeniami bezprzewodowymi .....................................................................................992
Rozdzia 19. Internet ............................................................................................................ 993
Sie Internet a sie LAN ............................................................................................................................993
Dostp szerokopasmowy a dostp modemowy .........................................................................................994
Dostp szerokopasmowy typy pocze ...............................................................................................994
Wiksza szybko = mniej wolnoci ...................................................................................................995
Sieci komputerowe telewizji kablowej ......................................................................................................995
Modem kablowy ..................................................................................................................................995
Sie telewizji kablowej........................................................................................................................996
Pasmo przenoszenia telewizji kablowej ..............................................................................................997
Wydajno sieci kablowych ................................................................................................................999
Zabezpieczenia pocze CATV .........................................................................................................999
Digital Subscriber Line (DSL)...................................................................................................................999
Zasada dziaania DSL ........................................................................................................................1000
Kto moe uywa DSL? ....................................................................................................................1000
Podstawowe odmiany DSL ...............................................................................................................1001
Ceny DSL ..........................................................................................................................................1003
Zabezpieczenia komunikacji DSL.....................................................................................................1004
Problemy techniczne..........................................................................................................................1004
Stacjonarne poczenia bezprzewodowe..................................................................................................1005
Jak dziaaj lokalne poczenia bezprzewodowe?.............................................................................1005
Router szerokopasmowy i inne urzdzenia .......................................................................................1006
Ceny i dostpno usug bezprzewodowych .....................................................................................1007
Zabezpieczenia w komunikacji bezprzewodowej .............................................................................1007

20

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Poczenia satelitarne DirecWAY i StarBand ....................................................................................1007

DirecWAY (dawniej DirecPC)..........................................................................................................1008
StarBand ............................................................................................................................................1009
Integrated Services Digital Network (ISDN)...........................................................................................1010
Jak dziaa ISDN? ...............................................................................................................................1010
Zakup usugi ISDN............................................................................................................................1011
Wyposaenie do komunikacji ISDN .................................................................................................1012
Porwnywanie wysoko wydajnych usug internetowych ........................................................................1012
Opcja awaryjna ..................................................................................................................................1014
cza dzierawione..................................................................................................................................1014
T1 i T3 ...............................................................................................................................................1015
Porwnywanie konwencjonalnych usug komunikacyjnych.............................................................1016
Zabezpieczanie poczenia internetowego...............................................................................................1016
Modemy analogowe.................................................................................................................................1016
Standardy modemowe..............................................................................................................................1018
Szybko w bitach i w bodach...........................................................................................................1019
Standardy modulacji ..........................................................................................................................1019
Protokoy korekcji bdw.................................................................................................................1021
Standardy kompresji danych .............................................................................................................1021
Standardy firmowe ............................................................................................................................1022
Modemy 56K.....................................................................................................................................1022
Ograniczenia pocze 56K...............................................................................................................1023
Standardy 56K ...................................................................................................................................1024
Standardy faksmodemw ..................................................................................................................1026
Wybr modemu .................................................................................................................................1026
Udostpnianie poczenia internetowego ................................................................................................1031
Brama, serwer proxy, router ..........................................................................................................1032
Udostpnianie poczenia internetowego w systemie Windows (ICS) .............................................1032
Udostpnianie poczenia przy uyciu routera ..................................................................................1035
Problemy z poczeniami internetowymi.................................................................................................1037
Diagnozowanie problemw z poczeniem udostpnianym .............................................................1037
Korzystanie z diod sygnalizacyjnych ................................................................................................1037
Modem nie wybiera numeru..............................................................................................................1038
Komputer zawiesza si po zainstalowaniu lub w trakcie uywania wewntrznego modemu,
adaptera ISDN lub karty sieciowej....................................................................................................1039
Komputer nie wykrywa modemu zewntrznego ...............................................................................1039
Dwik z gonika modemu ..............................................................................................................1040
Rozdzia 20. Sie lokalna (LAN) .......................................................................................... 1041
Zagadnienia..............................................................................................................................................1041
Wprowadzenie .........................................................................................................................................1041
Wspuytkowane skadniki sieci .....................................................................................................1042
Typy sieci ..........................................................................................................................................1042
Podstawowe wymagania....................................................................................................................1043
Sieci klient-serwer a sieci rwnorzdne ..................................................................................................1043
Sieci klient-serwer .............................................................................................................................1043
Sieci komputerw rwnorzdnych ....................................................................................................1044
Porwnanie sieci typu klient-serwer i sieci rwnorzdnych .............................................................1045
Protokoy sieciowe Ethernet a Token Ring ........................................................................................1045
Ethernet..............................................................................................................................................1047
Wyposaenie sprztowe sieci ..................................................................................................................1048
Karty sieciowe ...................................................................................................................................1048
Okablowanie sieci..............................................................................................................................1051
Topologie sieci ..................................................................................................................................1053
Koncentratory i przeczniki sieci Ethernet.......................................................................................1056

Spis treci

21

Okablowanie sieci....................................................................................................................................1059
Wybr okablowania...........................................................................................................................1060
Samodzielny monta okablowania ....................................................................................................1061
Standardy sieci bezprzewodowych ..........................................................................................................1066
Wi-Fi standard bezprzewodowej sieci Ethernet 802.11b .............................................................1067
Standard IEEE 802.11b a rozwizania alternatywne.........................................................................1070
Logiczne topologie sieci bezprzewodowych.....................................................................................1071
Protokoy sieciowe...................................................................................................................................1073
IP i TCP/IP.........................................................................................................................................1073
IPX.....................................................................................................................................................1074
NetBEUI ............................................................................................................................................1075
Inne systemy sieci domowych .................................................................................................................1075
HomePNA .........................................................................................................................................1075
Sieci korzystajce z instalacji elektrycznej .......................................................................................1076
Sieci domowe a sieci Ethernet z okablowaniem UTP.......................................................................1078
Instalowanie sieci.....................................................................................................................................1078
Karta sieciowa ...................................................................................................................................1078
Kable sieciowe i poczenia midzy komputerami ...........................................................................1080
Koncentrator, przecznik, punkt dostpowy ....................................................................................1080
Bramy w sieciach nieethernetowych .................................................................................................1081
Rejestrowanie informacji o sieci .......................................................................................................1081
Instalowanie oprogramowania sieciowego........................................................................................1081
Wskazwki praktyczne ............................................................................................................................1083
Instalowanie.......................................................................................................................................1083
Udostpnianie zasobw .....................................................................................................................1084
Konfigurowanie zabezpiecze...........................................................................................................1084
Udostpnianie poczenia internetowego ..........................................................................................1084
Bezporednie poczenie kablowe ...........................................................................................................1084
Rozwizywanie problemw z sieci........................................................................................................1084
Konfiguracja oprogramowania sieciowego .......................................................................................1084
Awaria sieci .......................................................................................................................................1085
TCP/IP ...............................................................................................................................................1086
Rozdzia 21. Zasilacze i obudowy ........................................................................................ 1087
Jakie znaczenie ma zasilacz? ...................................................................................................................1087
Zasada dziaania i funkcje zasilacza ........................................................................................................1087
Napicia dodatnie ..............................................................................................................................1087
Napicia ujemne ................................................................................................................................1088
Sygna Power_Good ..........................................................................................................................1089
Format (rozmiar) zasilacza ......................................................................................................................1090
PC/XT................................................................................................................................................1091
AT/Desktop .......................................................................................................................................1092
AT/Tower ..........................................................................................................................................1092
Baby-AT ............................................................................................................................................1092
LPX....................................................................................................................................................1093
ATX ...................................................................................................................................................1095
NLX ...................................................................................................................................................1096
SFX....................................................................................................................................................1097
Zcza zasilania pyty gwnej.................................................................................................................1097
Zcza AT ..........................................................................................................................................1099
Zcze gwne ATX (ATX Main) .....................................................................................................1100
Zcze pomocnicze ATX (ATX Auxilliary)......................................................................................1100
ATX12V ............................................................................................................................................1102
Zcze opcjonalne ATX.....................................................................................................................1104

22

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Architektura ATX firmy Dell ............................................................................................................1104

Wyczniki zasilania..........................................................................................................................1106
Zcza zasilania urzdze peryferyjnych .................................................................................................1108
Zcza urzdze peryferyjnych i stacji dyskietek..............................................................................1108
Numery czci ...................................................................................................................................1109
Parametry techniczne zasilaczy ...............................................................................................................1110
Obcienie zasilacza..........................................................................................................................1110
Parametry zasilacza ...........................................................................................................................1112
Inne parametry zasilaczy ...................................................................................................................1113
Korekcja wspczynnika mocy..........................................................................................................1115
Certyfikaty bezpieczestwa zasilaczy ...............................................................................................1116
Obliczanie poboru mocy ..........................................................................................................................1117
Wczanie i wyczanie zasilania.............................................................................................................1119
Zarzdzanie zasilaniem............................................................................................................................1121
Komputery Energy Star .....................................................................................................................1121
Advanced Power Management (APM)..............................................................................................1121
Advanced Configuration and Power Interface (ACPI)......................................................................1122
Problemy z zasilaczem.............................................................................................................................1122
Przecienie zasilacza........................................................................................................................1124
Niewystarczajce chodzenie.............................................................................................................1124
Cyfrowy miernik uniwersalny ...........................................................................................................1125
Specjalistyczne wyposaenie diagnostyczne.....................................................................................1127
Naprawianie zasilacza..............................................................................................................................1128
Kupowanie zasilacza................................................................................................................................1129
Wybieranie waciwego modelu........................................................................................................1129
Wybr producenta zasilacza ..............................................................................................................1129
Obudowa ..................................................................................................................................................1130
Obudowy specjalne............................................................................................................................1131
Systemy zabezpieczania zasilania............................................................................................................1132
Eliminatory skokw napicia (filtry przeciwprzepiciowe)..............................................................1133
Eliminatory skokw napicia linii telefonicznej ...............................................................................1134
Stabilizatory napicia ........................................................................................................................1134
Podtrzymywanie zasilania .................................................................................................................1135
Baterie RTC/NVRAM (CMOS RAM) ....................................................................................................1137
Rozdzia 22. Monta i aktualizacja komputera ..................................................................... 1139
Podzespoy ...............................................................................................................................................1139
Obudowa i zasilacz ..................................................................................................................................1140
Pyta gwna.............................................................................................................................................1142
Procesor .............................................................................................................................................1143
Chipsety .............................................................................................................................................1144
BIOS ..................................................................................................................................................1145
Pami ...............................................................................................................................................1146
Porty wejcia-wyjcia ........................................................................................................................1147
Stacja dyskietek i stacje dyskw wymiennych ........................................................................................1148
Dyski twarde ............................................................................................................................................1148
Stacje dyskw optycznych.......................................................................................................................1149
Urzdzenia wejciowe .............................................................................................................................1150
Karta graficzna i monitor .........................................................................................................................1151
Karta dwikowa i goniki .....................................................................................................................1152
Akcesoria .................................................................................................................................................1153
Radiatory i wentylatory .....................................................................................................................1153
Kable..................................................................................................................................................1153
Metalowe elementy montaowe ........................................................................................................1154

Spis treci

23

Zasoby sprztowe komputera i oprogramowanie ....................................................................................1154

Monta i demonta podzespow komputera ..........................................................................................1155
Przygotowanie ...................................................................................................................................1155
Instalowanie pyty gwnej ......................................................................................................................1159
Instalowanie procesora i ukadu chodzcego ...................................................................................1159
Instalowanie moduw pamici .........................................................................................................1162
Montowanie pyty gwnej w obudowie ...........................................................................................1163
Podczanie zasilacza ........................................................................................................................1165
Podczanie portw i urzdze ..........................................................................................................1168
Instalowanie stacji dyskw................................................................................................................1170
Wyjmowanie karty graficznej ...........................................................................................................1172
Instalowanie karty i sterownikw wideo ...........................................................................................1173
Instalowanie innych kart rozszerze..................................................................................................1173
Zakadanie obudowy i podczanie kabli zewntrznych ...................................................................1174
Uruchamianie programu konfiguracyjnego BIOS-u pyty gwnej ..................................................1174
Problemy z uruchomieniem komputera ...................................................................................................1175
Instalowanie systemu operacyjnego ........................................................................................................1176
Zakadanie partycji dysku..................................................................................................................1176
Formatowanie dysku..........................................................................................................................1176
adowanie sterownika stacji CD-ROM ............................................................................................1177
Wane sterowniki ..............................................................................................................................1178
Dalsza rozbudowa komputera..................................................................................................................1178
Rozdzia 23. Diagnostyka, testowanie i konserwacja komputera PC ..................................... 1181
Diagnostyka komputera PC .....................................................................................................................1181
Oprogramowanie diagnostyczne .......................................................................................................1181
Test startowy komputera (POST) ......................................................................................................1182
Programy diagnostyczne urzdze ....................................................................................................1200
Uniwersalne programy diagnostyczne...............................................................................................1202
Narzdzia diagnostyczne systemu operacyjnego ..............................................................................1202
Proces uruchamiania komputera ..............................................................................................................1202
Proces uruchamiania si komputera zdarzenia niezalene od systemu operacyjnego .................1203
Proces uruchamiania systemu DOS...................................................................................................1207
Proces uruchamiania si systemu Windows 9x/Me ..........................................................................1208
Proces uruchamiania systemu Windows NT/2000/XP......................................................................1210
Narzdzia suce do serwisowania komputerw PC..............................................................................1211
Narzdzia podrczne..........................................................................................................................1212
Sowo o narzdziach i osprzcie........................................................................................................1215
Lutownice i przyrzdy do rozlutowywania .......................................................................................1217
Urzdzenia testowe............................................................................................................................1218
Narzdzia dla entuzjastw .................................................................................................................1222
Konserwacja i dziaania profilaktyczne ...................................................................................................1224
Aktywne procedury profilaktyczne ...................................................................................................1224
Pasywne procedury profilaktyczne....................................................................................................1235
Podstawy rozwizywania problemw......................................................................................................1240
Problemy pojawiajce si w trakcie przeprowadzania procedury POST ..........................................1241
Problemy sprztowe wystpujce po uruchomieniu systemu ...........................................................1241
Problemy z uruchamianiem programw............................................................................................1242
Problemy zwizane z kartami rozszerze..........................................................................................1242
Rozdzia 24. Systemy plikw i odzyskiwanie danych............................................................. 1243
Systemy plikw........................................................................................................................................1243
FAT ..........................................................................................................................................................1243
Gwny rekord rozruchowy...............................................................................................................1245
Partycje FAT podstawowa i rozszerzona .....................................................................................1246

24

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Nieudokumentowane rozszerzenie programu FDISK .............................................................................1247

Rekord rozruchowy wolumenu .........................................................................................................1250
Katalog gwny..................................................................................................................................1251
Tablice alokacji plikw (FAT) ..........................................................................................................1254
Klastry (jednostki alokacji plikw) ...................................................................................................1257
Obszar danych ...................................................................................................................................1258
Cylinder diagnostyczny .....................................................................................................................1258
VFAT i dugie nazwy plikw ..................................................................................................................1258
FAT32 ......................................................................................................................................................1261
Rozmiary klastrw w FAT32 ............................................................................................................1262
Dublowanie tablic FAT .....................................................................................................................1264
Tworzenie partycji FAT32 ................................................................................................................1265
Konwersja FAT16 do FAT32............................................................................................................1265
Bdy systemu plikw FAT .....................................................................................................................1266
Zgubione klastry ................................................................................................................................1266
Pliki skrzyowane..............................................................................................................................1267
Nieprawidowe pliki lub katalogi ......................................................................................................1269
Bdy tablicy FAT .............................................................................................................................1269
Narzdzia systemu plikw FAT...............................................................................................................1270
Program RECOVER..........................................................................................................................1270
SCANDISK .......................................................................................................................................1270
Defragmentacja dysku .......................................................................................................................1272
Programy innych firm........................................................................................................................1273
NTFS........................................................................................................................................................1275
Architektura NTFS ............................................................................................................................1276
NTFS 5 (NTFS 2000) ........................................................................................................................1277
Zapewnienie zgodnoci w NTFS.......................................................................................................1277
Tworzenie dyskw NTFS..................................................................................................................1278
Narzdzia systemu NTFS ..................................................................................................................1278
HPFS ........................................................................................................................................................1279
Najczstsze problemy z dyskami i sposoby ich rozwizywania..............................................................1279
Missing Operating System.................................................................................................................1280
NO ROM BASIC SYSTEM HALTED........................................................................................1280
Boot Error Press F1 to Retry .............................................................................................................1280
Invalid Drive Specification................................................................................................................1281
Invalid Media Type ...........................................................................................................................1281
Hard Disk Controller Failure .............................................................................................................1281
Podstawowe zasady rozwizywania problemw z systemem plikw
w systemach MS-DOS, Windows 9x oraz Windows Me ........................................................................1281
Podstawowe zasady rozwizywania problemw z systemem plikw
w systemach Windows 2000/XP .............................................................................................................1282
Dodatek A Sownik ............................................................................................................. 1285
Dodatek B Rozwizywanie problemw indeks .................................................................. 1367
Skorowidz .......................................................................................................................... 1391

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia
od szeregowego
i rwnolegego
do IEEE-1394 i USB
Wprowadzenie
Niniejszy rozdzia powicimy podstawowym interfejsom wejcia-wyjcia nowoczesnego komputera PC.
Przedstawione omwienie obejmie zarwno tradycyjne porty szeregowe oraz rwnolege, obecne w komputerach PC od zawsze, jak i wypierajce je stopniowo nowe rozwizania USB i IEEE-1394 (nazywany
te i.Link lub FireWire). Jako interfejsy wejcia-wyjcia klasyfikuje si rwnie SCSI i IDE, ktrym jednak,
ze wzgldu na ich rol i obszerno tematu, powicamy osobne rozdziay.

USB i IEEE-1394 (i.Link/FireWire)

Dwie najpopularniejsze wysoko wydajne architektury magistrali szeregowej stacjonarnych i przenonych komputerw PC to USB i IEEE-1394 (okrelana te jako i.Link lub FireWire). S to szybkie porty komunikacyjne,
ktrych moliwoci znacznie przewyszaj te, ktre dostpne s w tradycyjnych rozwizaniach. Mog wrcz
suy jako alternatywa dla cenionego poczenia SCSI, zwaszcza gdy rozwaamy podczanie urzdze zewntrznych. Poza wydajnoci, istotn cech tych rozwiza jest uniwersalno urzdze wejcia-wyjcia
z jednego rodzaju portu mog korzysta wszystkie rodzaje urzdze peryferyjnych.

Dlaczego szeregowe?
Przyszoci wysoko wydajnych rozwiza komunikacyjnych jest rozwj architektury szeregowej, ktrej wyrnikiem jest przesyanie pojedynczych bitw danych. Poniewa architektura rwnolega korzysta z 8, 16 lub
wikszej liczby pocze (umoliwia przesyanie 8, 16 lub wikszej liczby bitw jednoczenie), jest zasadniczo rozwizaniem wydajniejszym, umoliwiajcym uzyskanie wikszej szybkoci przesyania danych przy
tej samej szybkoci zegara taktujcego. Jak si okazuje, zwikszenie szybkoci zegara cza szeregowego jest
znacznie prostsze ni zwikszenie szybkoci zegara cza rwnolegego.
Oglnie rzecz biorc, poczenia rwnolege sprawiaj kilka istotnych problemw, z ktrych podstawowe to
przesunicie i drenie sygnau. Jest to podstawowa przyczyna, ktra sprawia, e wysoko wydajne magistrale
rwnolege, takie jak SCSI, nie mog obsugiwa pocze duszych ni 3 m. Mimo e 8 czy 16 bitw danych

926

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

zostaje wysanych w tym samym czasie, opnienia transmisji sygnau sprawiaj, e cz z nich dociera do
odbiornika pniej ni pozostae. Im duszy kabel, tym wikszy jest rnica w czasie pomidzy przybyciem
pierwszego bitu a ostatniego. Rnica taka jest okrelana jako przesunicie sygnau (ang. signal skew). Uniemoliwia ona uzyskanie wyszych szybkoci przesyania danych i stosowanie duszych pocze. Drenie
(ang. jitter) to z kolei tendencja do fluktuacji napicia sygnau, bezporednio po osigniciu przeze oczekiwanego potencjau.
W przypadku magistrali szeregowej kolejne bity danych s wysyane pojedynczo. Poniewa pozwala to unikn problemu dokadnego synchronizowania momentw odbierania kolejnych bitw, szybko zegara taktujcego moe by wielokrotnie wysza. Skutkiem tego, kiedy szybko transmisji danych przez port rwnolegy EPP/ECP moe wynosi 2 Mb/s, szybki port szeregowy IEEE-1394 pozwala osign 400 Mb/s (ok. 50
MB/s) co oznacza 25-krotnie wysz wydajno. Port USB 2.0 pozwala korzysta z szybkoci 480 Mb/s
(ok. 60 MB/s), 30-krotnie wyszej ni rwnolegy port drukarkowy.
Przy wyszych szybkociach zegara taktujcego sygnay przesyane rwnolege ulegaj zjawisku interferencji.
W przypadku poczenia szeregowego, gdy stosowany jest tylko jeden lub dwa przewody, interferencja czy
przesuch s znikome.
Produkcja okablowania rwnolegego jest drosza. Poza koniecznoci uycia wikszej iloci przewodw,
ich konstrukcja musi zapobiega przesuchowi i interferencji pomidzy ssiadujcymi kanaami danych. Std
wysoka cena okablowania SCSI. Przeciwiestwem tego jest okablowanie szeregowe. Poczynajc od mniejszej iloci przewodw, nawet przy duej szybkoci przesyania danych nie jest wymagane stosowanie wyrafinowanych technologii ekranowania. Znacznie uatwia to transmisj danych na due odlegoci. Dopuszczalne dugoci pocze rwnolegych s znacznie nisze.
Wymienione tu cechy charakterystyczne obu typw pocze w poczeniu z rosncym zapotrzebowaniem
na nowe interfejsy automatycznie konfigurowanych urzdze zewntrznych i ograniczenie iloci zczy komputerw przenonych doprowadziy do opracowania nowych technologii wysoko wydajnych magistral komunikacji szeregowej. USB jest ju standardem, ktrego obsug zapewnia praktycznie kady komputer. Jest
to uniwersalny, szybki interfejs urzdze zewntrznych. Nie sprawia problemw zwizanych ze zgodnoci
urzdze i jest powszechnie dostpny. Coraz popularniejszy staje si rwnie interfejs IEEE-1394 (bardziej
znany jako FireWire). Mimo e zakres jego zastosowa jest jeszcze do wski jak przyczanie cyfrowych kamer wideo jest coraz czciej stosowany na tych nowych obszarach, gdzie wymagana jest najwysza wydajno, jak komunikacja ze skanerami wysokiej rozdzielczoci czy zewntrznymi dyskami twardymi.

Universal Serial Bus (USB)

Universal Serial Bus (USB, uniwersalna magistrala szeregowa) to magistrala urzdze peryferyjnych, zaprojektowana pod ktem zapewnienia moliwoci korzystania z mechanizmw Plug and Play urzdzeniom zewntrznym. Magistrala USB pozwala unikn korzystania z portw specjalizowanych, ogranicza potrzeb
korzystania z dodatkowych kart wejcia-wyjcia (dziki czemu doczenie nowego urzdzenia nie wymaga
rekonfigurowania komputera) i zasobw sprztowych komputera, takich jak linie dania przerwania (IRQ).
Niezalenie od liczby przyczonych do portw USB urzdze wykorzystywana jest tylko jedna linia IRQ.
Urzdzenia USB s automatycznie wykrywane i konfigurowane w momencie ich fizycznego przyczenia do
komputera, bez koniecznoci ponownego uruchamiania systemu czy uruchamiania specjalnych programw.
Pojedyncza magistrala USB umoliwia podczenie do 127 urzdze. Urzdzenia takie jak klawiatura czy monitor mog peni funkcj rozdzielaczy tzw. koncentratorw. Kable, zcza, koncentratory i urzdzenia
USB oznaczane s jednolitymi piktogramami, przedstawionymi na rysunku 17.1. Zwrmy uwag na znak
plusa, obecny na jednym z piktogramw. Sygnalizuje on zgodno ze specyfikacj USB 2.0 (Hi-Speed USB).
Podzespoy zgodne z t specyfikacj mog rwnie wsppracowa ze starszymi, zgodnymi z USB 1.x.
Rysunek 17.1.
Piktogramy opisujce kable,
zcza, koncentratory
i urzdzenia peryferyjne USB

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

927

Podstaw popularnoci USB byo zainteresowanie si nim przez firm Intel. Wczya ona obsug USB do
wszystkich swoich chipsetw, poczynajc od ukadu mostka poudniowego PIIX3 (wprowadzonego w 1996
roku). Pozostali producenci chipsetw szybko dopasowali swoje ukady. Wynikiem tego jest powszechno
wystpowania magistrali USB w komputerach stacjonarnych i przenonych, dorwnujca powszechnoci tradycyjnych portw szeregowych i rwnolegych.
Poza firm Intel w pracach nad specyfikacj nowej magistrali bray udzia firmy Compaq, Digital, IBM, Microsoft, NEC i Northern Telecom. Zaoyy one organizacj o nazwie USB Implementers Forum (USB-IF, forum
wytwrcw USB), ktrej zadaniem byo opracowanie, rozwijanie i promocja architektury USB.

Zajrzyj do podrozdziau Chipsety znajdujcego si na stronie 258.

Organizacja USB-IF ogosia specyfikacj USB 1.0 w styczniu 1996 roku, USB 1.1 we wrzeniu 1998 roku,
a USB 2.0 w kwietniu 2000 roku. Wersja 1.1 bya jedynie uzupenieniem, majcym na celu wyjanienie niejasnoci zwizanych z implementacj koncentratorw i kilkoma innymi elementami specyfikacji. Zgodno
z USB 1.1 zapewnia powinna wikszo urzdze, nawet jeeli powstay jeszcze przed ogoszeniem tej wersji standardu. W wersji 2.0 wprowadzono ju powane zmiany, umoliwiajc korzystanie z 40-krotnie wyszej przepustowoci bez utraty zgodnoci z urzdzeniami zaprojektowanymi wczeniej. Porty USB mona instalowa w starszych komputerach, przy uyciu kart rozszerze (w przypadku komputerw stacjonarnych)
lub kart PC (w komputerach przenonych z obsug Cardbus). W podobny sposb mona zapewni obsug
USB 2.0 w komputerze wyposaonym standardowo w zcza USB 1.1. W poowie 2002 roku obsuga czterech lub wikszej liczby portw USB 2.0 staa si standardem architektury pyt gwnych.

Zasady funkcjonowania magistrali USB

USB 1.1 umoliwia transmisj z szybkoci 12 Mb/s (1,5 MB/s) przy uyciu prostego, 4-yowego kabla. Do
gwnego koncentratora magistrali przyczy mona 127 urzdze. Topologia pocze ma charakter warstwowo-gwiazdowy. Wykorzystywane s w niej koncentratory, ktre mog znajdowa si wewntrz komputera lub dowolnego z urzdze, mog te by elementami samodzielnymi. Warto zwrci uwag, e przy teoretycznej moliwoci przyczenia 127 urzdze wszystkie korzystaj z tego samego, 1,5-megabajtowego,
pasma przepustowoci. Oznacza to, e kade nowe, aktywne urzdzenie zmniejsza wydajno komunikacji
pozostaych. W praktyce rzadko stosowane s konfiguracje zoone z wikszej liczby urzdze ni 8.
Dla urzdze niewymagajcych duej szybkoci komunikacji, takich jak urzdzenia wskazujce (mysz) i klawiatury, architektura magistrali przewiduje wolniejszy kana komunikacyjny, o wydajnoci 1,5 Mb/s.
Przy przesyaniu danych wykorzystywane jest kodowanie o nazwie Non Return to Zero Invert (NRZI, kodowanie odwrotne bez powrotu do zera). Jest to metoda kodowania danych szeregowych, w ktrej jedynki i zera s reprezentowane przy uyciu zmian poziomu napicia, bez powrotu do poziomu odniesienia pomidzy
kolejnymi kodowanymi bitami. Binarne zero reprezentuje zmiana poziomu sygnau, przy przesyaniu jedynki
napicie nie zmienia si. Cig zer powoduje wic seri zmian poziomu sygnau NRZI, a cig jedynek dugi okres niezmiennego stanu napicia. Efektywno takiego rozwizania polega na unikniciu wprowadzania
dodatkowych impulsw zegara, ktre wymagayby wikszej szerokoci pasma i dodatkowego czasu.
Urzdzenia USB to albo koncentratory (ang. hub), albo urzdzenia funkcyjne (ang. function). Urzdzenia
funkcyjne to waciwe urzdzenia peryferyjne: klawiatura, mysz, kamera, drukarka, telefony itd. Koncentrator
wprowadza dodatkowe punkty przyczeniowe, umoliwiajce doczenie do magistrali dalszych urzdze
funkcyjnych lub koncentratorw. Port komputera PC to koncentrator gwny (ang. root hub). Wyznacza on
punkt pocztkowy magistrali. Wikszo pyt gwnych ma dwa, trzy lub cztery porty USB. Kady z nich
mona czy z urzdzeniami funkcyjnymi lub dodatkowymi koncentratorami. W niektrych komputerach
jeden lub dwa porty USB umieszcza si na przedniej cianie obudowy, co uatwia podczanie urzdze, ktre nie s staym elementem systemu jak kamery cyfrowe lub czytniki kart pamici.
Koncentratory to przede wszystkim rozdzielacze pocze. Mona do nich przycza kolejne urzdzenia,
tworzc ukad gwiazdowy. Kady punkt przyczeniowy koncentratora okrela si jako port (ang. port).
Wikszo koncentratorw ma cztery lub osiem portw, dopuszczalna jest jednak wiksza ich liczba. Jeeli

928

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

wymagana jest wiksza ilo pocze, do portw koncentratora mona przycza dalsze koncentratory. Koncentrator odpowiada zarwno za komunikacj, jak i dostarczanie zasilania do przyczanych do niego urzdze. Typowy koncentrator USB przedstawia rysunek 17.2.
Rysunek 17.2.
Typowy 8-portowy
koncentrator USB

Koncentrator to jednak nie tylko dodatkowe gniazda. Koncentrator moe rwnie zapewnia zasilanie urzdze
peryferyjnych. Po automatycznym wykryciu podczenia nowego urzdzenia, koncentrator dostarcza 0,5 W mocy, co ma umoliwi inicjalizacj urzdzenia. Oprogramowanie zainstalowane na komputerze moe pniej
podwyszy ilo dostarczanej energii do wielkoci niezbdnej do pracy urzdzenia. Grn granic jest 2,5 W.
Aby zapewni niezawodne funkcjonowanie urzdze, warto stosowa koncentratory aktywne, wyposaone we wasne przycze do sieci energetycznej. Koncentratory pasywne, zasilane przez koncentrator gwny w komputerze nie zawsze s w stanie zapewni poziom zasilania wymagany przez
urzdzenia o wikszym poborze mocy, np. mysz optyczn.

Nowy koncentrator otrzymuje jednoznaczny adres. Koncentratory mona czy kaskadowo, tworzc w ten
sposb do piciu poziomw magistrali (patrz rysunek 17.3). Koncentrator pracuje jako dwukierunkowy wtrnik (wzmacniak), w zalenoci od potrzeb powielajc sygnay USB zarwno w gr (do komputera), jak
i w d (do urzdze). Przekazywane sygnay s monitorowane koncentrator wykrywa sygnay kierowane do niego i wykonuje polecenia sterujce. Wszystkie pozostae transakcje s przekazywane urzdzeniom.
Koncentrator USB 1.1 moe wsppracowa z urzdzeniami korzystajcymi z penej szybkoci (12 Mb/s)
i urzdzeniami korzystajcymi z kanau o maej szybkoci (1,5 Mb/s).
Rysunek 17.3.
Typowy komputer PC
moe wsppracowa
z wieloma
urzdzeniami USB
przyczanymi
do wielu rnych
koncentratorw
w konfiguracji
dostosowanej
do wymaga
rodowiska pracy

Najwiksza dopuszczalna dugo kabla czcego dwa urzdzenia, lub urzdzenie i koncentrator, korzystajce z penej szybkoci przesyania danych (12 Mb/s) to 5 metrw. Wymagany jest wwczas kabel ekranowany, oznaczony cyfr 20. Najwiksza dopuszczalna dugo kabla dla urzdze o niskiej szybkoci komunikacji (1,5 Mb/s) to 3 metry. Stosowany jest wwczas kabel nieekranowany. Jeeli poczenie jest krtsze, mona
stosowa inne rodzaje kabli (patrz tabela 17.1).

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

929

Tabela 17.1. Najwiksza dopuszczalna dugo dla rnych typw kabli

Oznaczenie kabla

Oporno

Dopuszczalna dugo

28

0,232 /m

0,81 m

26

0,145 /m

1,31 m

24

0,091 /m

2,08 m

22

0,057 /m

3,33 m

20

0,036 /m

5,00 m

Mimo e USB 1.1 nie zapewnia rwnie duej wydajnoci jak poczenia FireWire lub SCSI, pozostaje magistral wicej ni wystarczajc dla urzdze, pod ktem ktrych zostaa zaprojektowana. Przepustowo wersji
2.0 jest 40-krotnie wiksza i pozwala przesya dane z szybkoci 480 Mb/s (60 MB/s). Poniewa zachowuje
ona pen zgodno z urzdzeniami starszymi, mona poleci wybieranie wycznie pyt gwnych i kart USB
zapewniajcych zgodno z wersj 2.0 (Hi-Speed USB). Dodatkow zalet tej specyfikacji jest wprowadzenie
moliwoci wspbienego przesyania danych, co pozwoli nawet urzdzeniom USB 1.1 przesya rwnoczenie dane, bez blokowania magistrali.
Pierwotna wersja systemu Windows XP nie zawieraa programw obsugi USB 2.0. Wchodz one w skad zestaww Service Pack, ale mog te zosta pobrane niezalenie. Pomocna jest w tym funkcja Windows Update.
Karty rozszerze z portami USB 2.0 mog mie wasne programy obsugi. W takim przypadku korzystamy
z oprogramowania karty.

Zcza USB
Wyrnia si cztery typy zczy USB: serii A, serii B, Mini-A i Mini-B. Zcza serii A su do czenia urzdzenia ze stacj gwn lub koncentratorem. W ten typ wyposaone s niemal wszystkie koncentratory i porty
USB pyt gwnych. Zcza serii B zaprojektowane zostay dla urzdze i umoliwiaj czste ich odczanie.
Odmiany Mini maj analogiczne przeznaczenie, rni si tylko wielkoci.
Wszystkie typy wtykw USB s stosunkowo mae. W przeciwiestwie do typowych wtykw tradycyjnych
portw szeregowych i rwnolegych, mocowanie w gniedzie USB nie jest wzmacniane rubami czy zaciskami. Nie ma te wystajcych cienkich nek, ktre mog si zgi czy uama. Cechy te zapewniaj uytkownikowi du wygod. Wszystkie wtyki przedstawione na rysunku 17.4 po prostu wkadamy do gniazda.
Rysunek 17.4.
Wtyki i gniazda USB
serii A i B

Gniazdo Mini-A/B umoliwia korzystanie z wtykw Mini-A i Mini-B. Nowsze wtyki i gniazda Mini maj
wewntrz elementy plastykowe, ktre zgodnie ze specyfikacj winny by oznaczone kolorami (patrz
tabela 17.2).

930

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Tabela 17.2. Oznaczenia miniaturowych wtykw i gniazd USB

Zcze

Kolor

Gniazdo Mini-A

Biay

Wtyk Mini-A

Biay

Gniazdo Mini-B

Czarny

Wtyk Mini-B

Czarny

Gniazdo Mini-A/B

Szary

W tabelach 17.3 i 17.4 przedstawiony jest rozkad stykw i kolory poszczeglnych y kabli USB. Wikszo
komputerw ze zczami USB ma z tyu jedn lub dwie pary gniazd serii A. W niektrych jedna lub dwie pary zczy s dostpne na przedniej cianie obudowy, co uatwia przyczanie urzdze wykorzystywanych
przez krtki czas.
Tabela 17.3. Rozkad stykw dla zczy serii A i B
Numer

Nazwa

Kolor przewodu

Opis

Vbus

Czerwony

Zasilanie

Data

Biay

Dane

+ Data

Zielony

Dane

Ground

Czarny

Uziemienie

Osona

Shield

Ekran

Tabela 17.4. Rozkad stykw dla zczy Mini-A i Mini-B

Numer

Nazwa

Kolor przewodu

Opis

Vbus

Czerwony

Zasilanie

Data

Biay

Dane

+ Data

Zielony

Dane

ID

Identyfikacja A/B*

Ground

Czarny

Uziemienie

Osona

Shield

Ekran

*Uywany do rozrniania pomidzy zczem Mini-A a Mini-B. We wtyku Mini-A styk ID jest poczony z uziemieniem,
we wtyku Mini-B pozostaje nie podczony.
Magistrala USB pozostaje zgodna ze specyfikacj Plug and Play firmy Intel, co obejmuje rwnie funkcj hot
plugging, a to oznacza, e urzdzenia mog by przyczane dynamicznie, bez wyczania zasilania czy ponownego uruchamiania komputera. Po woeniu wtyku do gniazda, kontroler USB komputera wykrywa urzdzenie, po czym automatycznie rozpoznaje i przypisuje mu niezbdne zasoby i programy obsugi. Firma Microsoft wyposaa w odpowiednie oprogramowanie wszystkie swoje systemy operacyjne, poczwszy od Windows 98.
Systemy Windows 95B i 95C wyposaone zostay w podstawowe mechanizmy obsugi USB 1.1. Odpowiednich sterownikw nie znajdziemy we wczeniejszych wersjach, Windows 95 i 95A. Instalacja Windows 95B
wymaga samodzielnego zainstalowania sterownika doczonego na dysku instalacyjnym. Jest on w peni wczony jedynie do ostatniej odmiany, Windows 95C. Wiele urzdze USB nie bdzie pracowa z jakkolwiek
odmian Windows 95, nawet po zainstalowaniu sterownikw USB.
W Windows 98 i nowszych obsuga USB 1.1 jest standardem. Dodatkowych sterownikw wymaga natomiast
obsuga USB 2.0. W wikszoci przypadkw mona je pobra z witryny firmy Microsoft przy uyciu funkcji
Windows Update.

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

931

Aby korzysta z klawiatury lub myszy USB (i urzdze pokrewnych) niezbdna jest obsuga USB przez BIOS
komputera. Zapewniaj to wszystkie pyty gwne z wbudowanymi portami USB. Dla komputerw starszych
mona zakupi karty PCI lub PCMCIA (PC Card). Poza obsug drukarek, stacji CD-ROM, modemw, skanerw, telefonw i joystickw umoliwi one rwnie korzystanie z klawiatury, myszy czy trackballa USB.
W witrynie http://www.usb.org jest dostpne narzdzie o nazwie USBready. Analizuje ono podzespoy komputera i zainstalowane oprogramowanie, po czym wywietla informacje o moliwociach w zakresie obsugi
USB. Wikszo komputerw sprzed 1996 roku nie zapewnia zgodnoci z USB. W 1996 roku zaczto implementowa standard, a w przypadku pyt gwnych z roku 1997 i pniejszych o moliwoci korzystania z portu
USB moemy by niemal pewni.
Ciekaw cech magistrali USB jest moliwo zasilania urzdze za pomoc jej okablowania. Mechanizmy
Plug and Play magistrali pozwalaj pobiera od urzdze informacje o wymaganym poziomie zasilania i powiadomi uytkownika, jeeli wykracza on poza dostpne moliwoci. Jest to szczeglnie istotne w przypadku komputerw przenonych, gdzie moc baterii moe okaza si niewystarczajca.
Aby unikn problemw z zasilaniem urzdze USB, mona uy niezalenie zasilanego koncentratora.
Inn zalet specyfikacji USB jest automatyczne przypisywanie urzdzeniom identyfikatorw, cecha znacznie
uatwiajca instalacj uytkownik nie musi wprowadza oznacze rcznie. Dodatkowo, urzdzenia mona
przycza i odcza bez wyczania komputera ani nawet restartu systemu.

Wczanie obsugi USB

Wiele systemw wyprodukowanych jeszcze przed wprowadzeniem systemu Windows 98 w poowie 1998 roku
miao porty USB, ale pozostaway one fabrycznie wyczone. W wielu przypadkach, zwaszcza w przypadku
pyt gwnych Baby-AT, nie ma moliwoci stwierdzenia, bez zdejmowania obudowy, czy obsuga USB zostaa w konstrukcji pyty uwzgldniona. Pyty byy sprzedawane bez odpowiednich kabli i zczy, wyprowadzanych na tyln ciank obudowy komputera.
Jeeli obsuga USB zostaa wyczona w BIOS-ie komputera, restartujemy komputer i wyszukujemy grup
ustawie (ekran) BIOS-u, w ktrej umieszczone zostay opcje zwizane z USB. Zmieniamy ustawienie opcji
onboard USB na Enable. Jeeli dostpna jest osobna opcja, zwizana z IRQ, rwnie powinnimy j wczy. Po ponownym uruchomieniu komputera, jeeli uywamy systemu Windows 98 lub nowszego, nowy
koncentrator gwny powinien zosta automatycznie wykryty. Konsekwencj bdzie automatyczne zainstalowanie odpowiednich sterownikw. W przypadku pniejszych odmian systemu Windows 95 sterowniki trzeba najczciej zainstalowa samodzielnie.
Jeeli komputer zosta wyposaony w zcza USB, nowe porty bdzie mona wykorzysta od razu po zainstalowaniu programw obsugi USB. Jeeli zcza nie zostay do pyty gwnej doczone, musimy wybra
si do sklepu. Warto zawczasu sprawdzi ukad zcza na pycie gwnej. Zcze standardowe to dwa rzdy
po pi stykw. Jeeli nie ma moliwoci zakupienia odpowiedniego elementu u producenta pyty gwnej
lub komputera, dzwonimy do najbliszych sklepw. Rysunek 17.5 przedstawia typowy zestaw przeznaczony
do poczenia z pyt gwn i montau na tylnej cianie obudowy komputera.
Jedn z najwikszych zalet interfejsu USB jest to, e w kadej konfiguracji wykorzystuje tylko jedn lini
przerwania (IRQ) komputera. Oznacza to, e adne ze 127 urzdze, ile teoretycznie moemy przyczy do
jednej magistrali, nie bdzie wymagao przydzielania dodatkowych zasobw. Nie byoby to moliwe, gdyby
kade z nich korzystao z osobnego zcza.
Dostpne s rwnie rnego rodzaju konwertery komunikacji USB: USB-port szeregowy, USB-port rwnolegy, USB-Ethernet, USB-SCSI i USB-PS/2. Mona zakupi mostek do czenia dwch komputerw przy uyciu portw USB umoliwiajcy korzystanie z narzdzia Bezporednie poczenie kablowe (ang. Direct Cable
Connection) lub podobnego. Konwertery tradycyjnych portw szeregowych i rwnolegych umoliwiaj przyczanie starszych urzdze, ze zczem RS-232 lub Centronics (jak modem lub drukarka), do nowych komputerw. Adapter sieci Ethernet umoliwia przyczenie komputera wyposaone w port USB do sieci komputerowej. Odpowiednie sterowniki zapewniaj pen emulacj innych interfejsw.

932

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Rysunek 17.5.
Typowy zestaw
portw USB
przyczany
do pyty gwnej

USB 2.0
USB 2.0 to rozszerzenie specyfikacji USB 1.1, zapewniajce pen zgodno ze starszymi urzdzeniami. Wykorzystywane s te same kable, zcza i interfejs programowy. Nowa specyfikacja umoliwia jednak 40-krotnie szybsz komunikacj ni wersje 1.0 i 1.1. Dua szybko komunikacji umoliwia wykorzystanie tych samych, zgodnych z Plug and Play, metod instalowania urzdze do przyczania wysokiej rozdzielczoci kamer
wideokonferencyjnych (WWW), skanerw i drukarek. Z punktu widzenia uytkownika, USB 2.0 nie rni si
od USB 1.1 niczym, za wyjtkiem moliwoci korzystania z szerszej gamy urzdze. Wszystkie urzdzenia
USB 1.1 mog pracowa z magistral USB 2.0 dostpne s oba zdefiniowane wczeniej tryby wymiany
danych. Zestaw trybw komunikacji magistrali USB 2.0 podsumowuje tabela 17.5.
Tabela 17.5. Szybkoci przesyania danych USB
Interfejs

Szybko w megabitach na sekund

Szybko w megabajtach na sekund

USB 1.1 maa szybko

1,5 Mb/s

0,1875 MB/s

USB 1.1 dua szybko

12 Mb/s

1,5 MB/s

USB 2.0

480 Mb/s

60 MB/s

Obsuga urzdze wymagajcych penej szybkoci USB 2.0 wymaga koncentratora USB 2.0. Do magistrali
wci mona przycza koncentratory USB 1.1, jednak wszystkie podczone do nich urzdzenia i kolejne
koncentratory nie bd mogy uzyska wikszej szybkoci komunikacji ni dopuszczalna dla USB 1.1, 1,5
MB/s. Urzdzenia przyczone do koncentratorw USB 2.0 bd mogy korzysta z penej wydajnoci 60
MB/s. Wysze szybkoci przesyania s negocjowane z kadym urzdzeniem niezalenie. Jeeli pewne urzdzenie nie umoliwia pracy z wysz szybkoci, pozostaje przy wolniejszym trybie komunikacji.
Koncentrator USB 2.0, ktry pozwala korzysta z transakcji o duej szybkoci, musi przekazywa dane do
innych urzdze USB 2.0, jak rwnie urzdze USB 1.1. Konieczno takiej wsppracy wymusza wiksz
zoono koncentratora i konieczno buforowania odbieranych danych. Przy komunikacji midzy urzdzeniami USB 2.0, rola koncentratora ogranicza si do powielania sygnaw. Gdy podejmowane s prby komunikacji z urzdzeniami USB 1.1, koncentrator musi buforowa i zarzdza wymian danych pomidzy
kontrolerem gwnym USB 2.0 (wewntrz komputera), a mniej wydajnym urzdzeniem USB 1.1. Funkcja ta
powoduje, e urzdzenia USB 1.1 mog pracowa jednoczenie z urzdzeniami USB 2.0 bez wykorzystywania dodatkowej czci pasma przepustowego. Urzdzenia i koncentratory gwne USB 2.0 nie s jeszcze szeroko dostpne, ale ich produkcja zostaa rozpoczta. W przeciwiestwie do urzdze USB 1.1, urzdzenia
USB 2.0 mog by umieszczone wewntrz komputera. Niektrzy producenci kart rozszerze z portami USB
2.0 umieszczaj na nich zarwno porty zewntrzne, jak i wewntrzne.

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

933

Jak stwierdzi, czy urzdzenie zapewnia obsug komunikacji zgodnej z USB 2.0? Forum USB-IF, ktre jest
wacicielem standardu i ktre kontroluje jego rozwj, wprowadzio pod koniec 2000 roku dwa nowe oznaczenia, wyrniajce produkty, ktre pomylnie przeszy przeprowadzone przez t organizacj testy. Przedstawiamy je na rysunku 17.6.
Rysunek 17.6.
Nowe oznaczenia zgodnoci
z USB 1.1 (po lewej) i z USB
2.0 (po prawej). Mog
z nich korzysta urzdzenia
certyfikowane przez USB-IF
Jak wida, USB 1.1 bdzie teraz nazywane krtko USB, a USB 2.0 Hi-Speed USB. Warto te pamita o piktogramach przedstawionych wczeniej, gdzie porty USB 2.0 wyrnia trjzb ze znakiem plusa.

USB On-The-Go
W grudniu 2001 roku forum USB-IF opublikowao suplement specyfikacji USB 2.0 nazwany USB On-The-Go.
By on zwizany z gwn wad USB: wymogiem porednictwa komputera PC w komunikacji midzy urzdzeniami. Innymi sowy, nie mona wykorzysta zcza USB lub Hi-Speed USB do poczenia dwch kamer
i wymiany zdj, jeeli nie dysponujemy komputerem PC, ktry bdzie zarzdza taka operacj. Urzdzenia
zgodne ze specyfikacj USB On-The-Go maj zachowa swoje funkcje jako urzdzenia USB, zyskujc jednoczenie moliwo wymiany danych z innymi urzdzeniami, ktre obsuguj nowszy standard.
Mimo e funkcja ta moe by wykorzystana przez urzdzenia peryferyjne komputerw PC, zostaa wprowadzona przede wszystkim z myl o rynku elektroniki uytkowej, gdzie komputer nie zawsze jest dostpny.
Korzystajc z USB On-The-Go cyfrowe magnetowidy mog wymienia midzy sob filmy, a elektroniczne
organizery listy kontaktw czy spotka.
Uzupenienie specyfikacji USB 2.0 znacznie poszerza zakres zastosowa i moliwoci zcza USB zarwno
w wiecie komputerw, jak elektroniki uytkowej.

Adaptery USB
Jeeli wci posiadamy rnorodne urzdzenia peryferyjne starszego typu, ale z pewnych wzgldw korzystne
bdzie podczenie ich do zcza USB, moemy uy rnego rodzaju przetwornikw. Dziki nim port USB
moe zastpi:

port rwnolegy (drukarki),

port szeregowy,

adapter SCSI,

adapter sieci Ethernet,

zcze klawiatury i myszy,

wyjcie telewizyjne (wideo).
Wikszo z wymienionych adapterw to niewiele wicej ni kabel z wtykiem USB z jednej strony i odpowiednim interfejsem z drugiej. To oczywicie pozory. Wewntrz ukryte s aktywne elementy elektroniczne.
Korzystaj one z zasilania magistrali i zapewniaj odpowiedni konwersj sygnau. Rozwizania tego rodzaju
maj kilka wad. Jedn z nich jest koszt. Ich cena to 150 350 z lub wicej. Dugo si zastanowimy zanim
wydamy 250 z na adapter USB-port rwnolegy, aby przyczy do komputera drukark o wartoci 500 z.
Istotne s rwnie inne ograniczenia. Adapter portu rwnolegego wsppracuje wycznie z drukark, ale ju
nie z innymi urzdzeniami, np. skanerem, aparatem fotograficznym, zewntrznym dyskiem itp. Zanim zakupimy jeden z tego rodzaju adapterw musimy upewni si, e bdzie pracowa z naszym urzdzeniem. Jeeli
urzdze starego typu jest wicej, mona rozway zakup specjalnego koncentratora, wyposaonego w zestaw
rnych portw. Bdzie on oczywicie droszy ni zwyky koncentrator USB, moe jednak okaza si rozsdnym rozwizaniem, gdy porwnamy wydatek z kosztem koncentratora i dwch lub wikszej liczby adapterw.

934

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Innym typem adaptera jest kabel do bezporedniego czenia komputerw, umoliwiajcy utworzenie prostej,
dwukomputerowej sieci. Z rozwizania tego skorzysta mog mionicy gier dla dwch osb, gdzie kady
z graczy zasiada przy osobnym komputerze. Innym zastosowaniem moe by przesyanie plikw. Poczenie
USB bdzie co najmniej tak dobre jak poczenie rwnolege. Dostpne s rwnie przeczniki USB, umoliwiajce przyczenie jednego urzdzenia do dwch komputerw. Warto zwrci uwag, e specyfikacja
USB nie przewiduje ani poczenia bezporedniego midzy komputerami, ani przyczania jednego urzdzenia do dwch magistral USB.

Komputery bez spucizny

Adaptery USB mog znale wicej zastosowa w przyszoci, wraz z upowszechnieniem komputerw pozbawionych elementw tradycyjnych. Komputer bez spucizny (ang. legacy-free PC) to taki, w ktrym nie ma
elementw, ktre byy skadnikami architektury ISA lub ktre korzystay ze starego typu zczy rozszerze.
Podstawowym z nich jest standardowy ukad Super I/O, w ktrym integrowane byy obwody obsugi portw
szeregowych, rwnolegych, klawiatury, myszy i stacji dyskietek (jak rwnie kilka innych). Pyta gwna
bez spucizny to wic taka, na ktrej nie znajdziemy typowych zczy portw szeregowych i rwnolegych,
klawiatury, myszy ani nawet zintegrowanego kontrolera stacji dyskietek. Urzdzenia, ktre wczeniej z nich
korzystay, musz by przyczane przy uyciu portu USB, interfejsu ATA/IDE, magistrali PCI lub innych.
Komputery okrelane tym mianem to gwnie rozwizania niedrogie, przeznaczone dla uytkownikw domowych. USB moe by wwczas jedynym zczem zewntrznym. Dla zrwnowaenia tak powanego ograniczenia, pyt gwn wyposaa si zazwyczaj w cztery lub wicej zintegrowanych zczy USB, korzystajcych
z jednej lub dwch magistral.

IEEE-1394
Rada ds. Standardw Instytutu Inynierw Elektroniki i Elektrotechniki (ang. Institute of Electrical and Electronic Engineers) ogosia specyfikacj IEEE-1394 (lub, krcej, 1394) pod koniec 1995 roku. Bya to 1394. specyfikacja ogoszona przez t organizacj. Miaa ona by odpowiedzi na wysokie wymagania w zakresie transmisji danych stawiane przez wspczesne urzdzenia multimedialne. Podstawow zalet magistrali 1394 jest
niezwyka szybko, umoliwiajca przesyanie duych iloci danych. Poczenia IEEE-1394 zapewniaj przepustowo sigajc 400 Mb/s.

Odmiany magistrali 1394

Bieca wersja standardu 1394 to formalnie 1394a lub 1394a-2000, od roku, w ktrym zostaa wprowadzona.
Wersja 1394a rozwiza ma waciwe pierwotnej specyfikacji problemy ze wspdziaaniem urzdze i zgodnoci. Nie ulega zmianie konstrukcja zczy i wydajno.
Proponowany standard 1394b zapewni ma szybko transmisji wynoszc 1600 Mb/s. W dalszych wersjach
moe ona osign 3200 Mb/s. Uzyskanie znacznego skoku wydajnoci w wersji 1394b zapewni ma zastosowanie technologii sieciowych, takich jak szklane i plastykowe kable wiatowodowe i UTP kategorii 5. Zastosowanie tych ostatnich bdzie si wiza ze zwikszeniem dopuszczalnej odlegoci midzy urzdzeniami
i poprawion technologi przesyania sygnaw. Zapewniona bdzie zarazem zgodno z urzdzeniami 1394a.
Do standardu 1394 odnosz si rwnie dwie inne, popularne nazwy: i.Link i FireWire. i.Link to nazwa wprowadzona przez firm Sony i jest wynikiem denia do nadania technologii bardziej przyjaznej nazwy. Wikszo producentw sprztu dla PC zaakceptowaa t inicjatyw. Nazwa FireWire to znak towarowy firmy Apple.
Firmy, ktre pragn z niego korzysta, musz podpisa umow z firm Apple (i zapaci za licencj). Zjawisko
takie nie pojawia si w przypadku USB firma Intel pozwala na swobodne korzystanie z nazwy i skrtu.

Zasady funkcjonowania magistrali 1394

Specyfikacja IEEE-1394a przewiduje trzy szybkoci przesyania danych 100 Mb/s, 200 Mb/s i 400 Mb/s
(12,5 MB/s, 25 MB/s i 50 MB/s). Wikszo kart adapterw dla komputerw PC zapewnia obsug szybkoci
200 Mb/s (25 MB/s). Wikszo urzdze wykorzystuje szybko 100 Mb/s (12,5 MB/s). Do jednej karty adaptera

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

935

mona przyczy do 63 urzdze czonych w acuch, z moliwoci tworzenia rozgazie. W przeciwiestwie do USB, urzdzenia 1394 mog by przyczane jedno za drugim bez stosowania koncentratorw.
Koncentratory s jednak zalecane dla urzdze doczanych i odczanych bez ponownego uruchamiania
komputera. Wykorzystywane zcza oparte s na wykorzystywanych wczeniej w Nintendo GameBoy. Okablowanie jest 6-yowe: cztery przewody przenosz dane, dwa zapewniaj zasilanie. Poczenie z pyt gwn zapewnia albo dedykowany interfejs IEEE-1394, albo karta adaptera PCI. Rysunek 17.7 przedstawia kabel,
gniazdo i wtyk 1394.
Rysunek 17.7.
Elementy magistrali
IEEE-1394: gniazdo,
kabel 6-yowy
i kabel 4-yowy

Architektura 1394 zostaa oparta na magistrali FireWire, ktra zostaa stworzona w laboratoriach firm Apple
i Texas Instruments. Jest zarazem elementem nowej specyfikacji Serial SCSI.
Magistrala 1394 wykorzystuje proste okablowanie szecioyowe z dwoma rnicowymi zegarami i liniami
danych oraz dwoma yami zasilania. Widoczny na rysunku 17.7 kabel czteroyowy wykorzystuj urzdzenia o wasnym zasilaniu, takie jak kamery DV. Podobnie jak USB, magistrala 1394 jest w peni zgodna z Plug
and Play, z opcj hot plugging, czyli moliwoci przyczania i odczania urzdze bez wyczania zasilania. W przeciwiestwie do znacznie bardziej zoonej magistrali SCSI, magistrala 1394 nie wymaga koczenia acucha (terminatorw), a urzdzenia mog pobiera z niej prd o nateniu do 1,5 A Jest to rozwizanie
o wydajnoci rwnej lub przewyszajcej Ultra Wide SCSI, zarazem mniej zoone i tasze.
Topologia magistrali ma charakter acucha z opcjonalnymi rozgazieniami. Dopuszczalna liczba wzw to
63, do kadego wza mona przyczy acuch 16 urzdze. Jeeli okae si to niewystarczajce, mona
skorzysta z moliwoci utworzenia 1023 magistral mostkowanych, co pozwala na stworzenie ukadu czcego 64 000 wzw! Podobnie jak w przypadku SCSI, dostpna jest moliwo obsugi urzdze wymagajcych rnej szybkoci przesyania danych, korzystajcych z tej samej magistrali. Wikszo adapterw 1394
dysponuje trzema wzami, z ktrych kady moe obsuy 16 poczonych w acuch urzdze. Niektre
adaptery zapewniaj dodatkowo obsug wewntrznych urzdze 1394.
Urzdzenia przyczane do komputera PC przy uyciu magistrali 1394 to przede wszystkim kamery wideo,
wyposaenie do edycji wideo i wszystkie rodzaje napdw dyskw: dyski twarde, napdy dyskw magnetooptycznych, stacje dyskietek, napdy CD-ROM i DVD-ROM. Wbudowane interfejsy 1394 znajdziemy zarwno w kamerach cyfrowych, jak i w stacjach tam, wysokiej rozdzielczoci skanerach i innych wymagajcych
duej przepustowoci urzdzeniach. Magistrala 1394 jest instalowana w niektrych komputerach przenonych
i stacjonarnych w zastpstwie lub jako uzupenienie innych wysoko wydajnych magistral o duej szybkoci,
takich jak USB lub SCSI.
Chipsety i adaptery PCI 1394 oferuje wielu producentw. Dostpne s rwnie karty, na ktrych znajdziemy
zarwno zcza 1394, jak i inne rodzaje portw. Firma Microsoft zapewnia sterowniki magistrali1394 dla
wszystkich wersji Windows, od Windows 9x poczynajc, a do Windows XP. Najpopularniejsze obecnie urzdzenia IEEE-1394 to cyfrowe kamery wideo i magnetowidy. Jednym z pionierw bya firma Sony, stosujca
dla nowej technologii nazw i.Link. Specyficzna jest nie tylko nazwa, ale i rodzaj uytego zcza. Przyczenie 4-stykowego wtyku do standardowej karty adaptera wymaga dodatkowej przejciwki. Inni wiksi producenci urzdze DV wykorzystujcych komunikacj IEEE-1394 to Panasonic, Sharp i Matsushita. Poza
wiatem komputerw zcze 1394 jest stosowane w urzdzeniach konferencyjnych DV do obsugi strumieni
danych audio i wideo telewizji satelitarnej, w syntezatorach, odtwarzaczach DVD i innych napdach dyskowych, ktre wymagaj duej szybkoci.

936

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Ze wzgldu na to, e gwnym zastosowaniem magistrali 1394 jest przesyanie cyfrowego obrazu wideo, do
wielu oferowanych obecnie kart FireWire docza si oprogramowanie do przechwytywania i edycji wideo.
W poczeniu z kamer DV i wyposaeniem do nagrywania, oprogramowanie to zapewnia do due moliwoci w zakresie edycji wideo i czenia obrazu z dwikiem.

Porwnanie IEEE-1394 i USB 1.1/2.0

Podobiestwo implementacji oraz funkcji magistral USB i 1394 powoduje nieco zamieszania. W tabeli 17.6
przedstawione jest podsumowanie rnic midzy dwom technologiami.
Tabela 17.6. Porwnanie IEEE-1394 i USB
IEEE-1394a/i.Link/
FireWire

USB 1.1

USB 2.0

Wymagana stacja gwna

komputer PC.

Nie

Tak

Tak/nie*

Najwiksza liczba
urzdze.

63

127

127

Hot-swap (podczanie
na gorco).

Tak

Tak

Tak

Najwiksza dugo
kabla czcego
urzdzenia.

4,5 metra

5 metrw

5 metrw

Szybko przesyania
danych.

200 Mb/s (25 MB/s)

12 Mb/s (1,5 MB/s)

480 Mb/s (60 MB/s)

Szybkoci proponowane
dla przyszych modeli.

400 Mb/s (50 MB/s), 800

Mb/s (100 MB/s), 1 Gb/s
i wicej (125 MB/s).

Brak

Brak

Typowe urzdzenia.

Kamery DV, aparaty

cyfrowe wysokiej
rozdzielczoci, HDTV,
przystawki do telewizorw,
wydajne stacje dyskw,
skanery wysokiej
rozdzielczoci, elektroniczne
instrumenty muzyczne.

Klawiatury, myszy,
joysticki, aparaty cyfrowe
niskiej rozdzielczoci, stacje
dyskw o niskiej szybkoci
transmisji, modemy,
drukarki, skanery niskiej
rozdzielczoci.

Wszystkie urzdzenia USB

1.1, kamery DV, aparaty
cyfrowe wysokiej
rozdzielczoci, HDTV,
przystawki do telewizorw,
wydajne stacje dyskw,
skanery wysokiej
rozdzielczoci.

* Zgodno z USB On-The-Go oznacza moliwo pracy bez komputera PC

Poniewa wydajno i parametry fizyczne pozostaj zblione, gwne zrnicowanie wprowadza dostpno
implementacji. USB jest najpopularniejszym z nowoczesnych interfejsw urzdze peryferyjnych. Pod tym
wzgldem nie mona go porwna z adnym innym. Zadbaa o to firma Intel, ktra zaprojektowaa interfejs
i wprowadzia jego obsug we wszystkich ukadach pyt gwnych ju w 1996 roku. Pyty gwne z interfejsem 1394 praktycznie nie istniej. Koszt dodatkowego obwodu (i wymaganej przez firm Apple opaty licencyjnej), w poczeniu z faktem, e we wszystkich pytach jest ju dostpny interfejs USB, znacznie ogranicza
popularno magistrali 1394 (FireWire).
Mimo ogromnego rozpowszechnienia interfejsu USB, rynek urzdze 1394 nie zanika. Gwn przyczyn
jest zapewne cisy zwizek USB z komputerami PC. Do poczenia dwch urzdze 1394 komputer nie jest
potrzebny. Zastosowanie zcza 1394 jest wic podstawow metod zapewniania uytkownikom moliwoci
poczenia kamery DV z cyfrowym magnetowidem.
Taki stan rzeczy zmieni si w grudniu 2001 roku, wraz z wprowadzeniem suplementu do specyfikacji USB
2.0 USB On-The-Go. Umoliwia ona bezporednie czenie urzdze USB, podobnie jak 1394 (FireWire).
Wprowadzenie takiej moliwoci niemal cakowicie zniwelowao rnice midzy magistralami. Ze wzgldu na
popularno interfejsu USB mona wic teraz poleca wybieranie urzdze USB, kiedy tylko jest to moliwe.

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

937

Wiele osb opiera porwnania obu rozwiza na ich wydajnoci. W rzeczywistoci jest to parametr, ktrego
warto nieustannie ulega zmianom. Specyfikacja 1394a przewiduje szybko 33 razy wiksz ni USB 1.1.
W praktyce, wikszo portw FireWire nie zapewnia takich osigw. Pena szybko 1394a to zarazem 83%
szybkoci USB 2.0. Taki stan rzeczy ponownie ulegnie zmianie wraz z wprowadzaniem nowych wersji standardu 1394 (jak 1394b, gdzie podstawow szybkoci ma by 1,6 Gb/s). Trzeba jednak przyzna, e obecnie
magistrala USB 2.0 wysuna si na prowadzenie.
Poniewa zarwno USB, jak i 1394 (FireWire) zapewniaj zblione lub identyczne moliwoci i wydajno,
kryterium wyboru powinien by rodzaj podczanych urzdze. Jeeli cyfrowa kamera wideo dysponuje wycznie zczem 1394 (i.Link/FireWire), niezbdne bdzie zainstalowanie w komputerze karty 1394 FireWire
(o ile nie dysponujemy zczem na pycie gwnej). Wikszo urzdze pamici masowej, wejcia-wyjcia
i innych, przeznaczonych przede wszystkim do wsppracy z komputerem PC, to urzdzenia USB. Urzdzenia
nalece do grupy sprztu wyposaone s zazwyczaj w zcze 1394. Powszechna dostpno zczy USB w komputerach sprawia jednak, e warto wybiera urzdzenia USB, kiedy tylko s w danej klasie urzdze dostpne.

Standardowe porty szeregowe i rwnolege

Tradycyjnie, podstawowe porty komunikacyjne komputera PC to porty szeregowy i rwnolegy. Wci maj
one due znaczenie.
Porty szeregowe (okrelane rwnie nazwami komunikacyjne i COM) pocztkowo byy stosowane w urzdzeniach wymagajcych dwukierunkowej komunikacji z komputerem: modemach, myszach, skanerach, digitalizatorach i innych, dla ktrych charakterystyczne byo, ze nie tylko odbieraj, ale i wysyaj dane. Nowsze standardy portw rwnolegych rwnie umoliwiy tego rodzaju komunikacj z konkurencyjn wydajnoci.
Wiele firm oferuje programy komunikacyjne umoliwiajce szybkie przesyanie plikw midzy komputerami
zarwno przy uyciu portw szeregowych, jak i portw rwnolegych. Ich proste wersje zostay wprowadzone w systemie DOS 6.0 (Interlink) i Windows 95 OSR (Bezporednie poczenie kablowe, Direct Cable Connection). Pniejsze wersje tych systemw kontynuuj tradycj. Wci dostpnych jest wiele produktw korzystajcych z moliwoci rozszerzonej specyfikacji portu rwnolegego. Moemy do niego przyczy kart
sieciow, stacj dyskietek wysokiej pojemnoci, stacj CD-ROM, skaner lub napd tam.
Zadania niegdy przynalene portom szeregowym i rwnolegym coraz czciej realizowane s przy uyciu
portw nowego typu, USB i IEEE-1394. Mimo to, jeszcze przez pewien czas dostpne bd zarwno nowe,
jak i starsze interfejsy urzdze peryferyjnych.

Porty szeregowe
Asynchroniczny interfejs szeregowy zaprojektowany zosta jako port sucy do komunikacji midzy komputerami. Sowo asynchroniczny oznacza tu brak sygnau synchronizacji czy taktowania kolejne znaki mog
by wysyane w dowolnym odstpie czasu.
Kady przesyany przy wykorzystaniu poczenia szeregowego znak zostaje opatrzony dodatkowymi sygnaami, wskazujcymi pocztek i koniec transmisji. Pojedynczy bit 0, bit startowy, umieszczany jest na pocztku
jest to informacja, e kolejnych osiem bitw to bajt przesyanych danych. Zakoczenie przesyania znaku
sygnalizuje jeden lub dwa bity stopu. Po stronie odbiorcy znaki rozpoznawane s w oparciu o sygnay startowy i stopu (a nie czas odebrania). Interfejs asynchroniczny zaprojektowany zosta pod ktem przesyania znakw i 20% transmisji to informacje dodatkowe, umoliwiajce rozpoznanie poszczeglnych znakw.
Szeregowy oznacza przesyanie danych przy uyciu pojedynczego przewodu. Kolejno przesyane s pojedyncze bity informacji. Ten typ komunikacji powszechnie wykorzystuje si przy przesyaniu danych czami telefonicznymi.

938

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Typowe lokalizacje portw szeregowych

Typowy komputer ma jeden lub dwa porty szeregowe, ktrych zcza dostpne s na tylnej cianie obudowy. W niektrych zestawach, gdzie port szeregowy umieszczono na przedniej cianie obudowy, znajdziemy
pod nim podpis digital camera port. Przypomina on o moliwoci wykorzystania portu do przyczenia prostego modelu cyfrowego aparatu fotograficznego. Obsug portw szeregowych zapewnia ukad Super I/O na
pycie gwnej lub, w najnowszych rozwizaniach, zintegrowany ukad mostka poudniowego.
Jeeli pojawia si potrzeba korzystania z wikszej liczby portw szeregowych, mona zakupi specjaln kart,
nazywan najczciej Multi I/O, ktra wzbogaci komputer o jeden lub dwa dodatkowe porty szeregowe i jeden
lub dwa porty rwnolege. Tego typu karty byy te charakterystyczne dla starszych systemw (z magistral
ISA i, ewentualnie, VL-bus). Znajdoway si na nich podstawowe porty szeregowe i rwnolege komputera
oraz zcza dyskw IDE i stacji dyskietek.
Port szeregowy jest rwnie integralnym elementem modemu wewntrznego. Na rysunku 17.8 przedstawione
jest standardowe, 9-stykowe zcze wykorzystywane przez wikszo nowoczesnych portw szeregowych.
Na rysunku 17.9 wida stosowane pierwotnie zcze 25-stykowe.
Rysunek 17.8.
Opis standardowego
9-stykowego zcza
portu szeregowego (AT)

Do portw szeregowych mona przycza do zrnicowane urzdzenia: modemy, plotery, drukarki, inne
komputery, czytniki kodu paskowego, wagi i ukady sterowania.
Oficjalna specyfikacja zaleca, aby dugo kabla nie przekraczaa 15 m. Czynnikiem ograniczajcym jest cakowita pojemno kabla i obwodw wejciowych interfejsu. Najwiksza dopuszczalna pojemno to 2500 pF
(pikofaradw). Specjalne kable niskopojemnociowe umoliwiaj stosowanie pocze duszych, sigajcych
150 m lub wicej. Dostpne s rwnie wzmacniacze (lub wtrniki), umoliwiajce dalsze zwikszanie odlegoci midzy urzdzeniami.
W tabelach 17.7, 17.8, 17.9 przedstawiony jest opis pocze rnych rodzajw zczy szeregowych.
Komputery Macintosh uywaj podobnego interfejsu szeregowego RS-422. Wikszo wykorzystywanych wspczenie modemw moe pracowa z oboma typami zczy. Gdy jednak mamy jakiekolwiek wtpliwoci, lepiej upewni si, czy dany modem jest modemem przeznaczonym dla
komputerw PC.

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

Rysunek 17.9.
Opis standardowego
25-stykowego zcza
portu szeregowego

Tabela 17.7. 9-stykowe zcze portu szeregowego (AT)

Styk

Sygna

Opis

Kierunek sygnau

CD

Wykrywanie sygnau nonego.

Wejcie

RD

Dane otrzymywane.

Wejcie

TD

Dane wysyane.

Wyjcie

DTR

Urzdzenie gotowe.

Wyjcie

SG

Masa sygnaowa.

DSR

Gotowy zestaw danych.

Wejcie

RTS

Gotowo wysyania danych.

Wyjcie

CTS

Gotowo przyjcia danych.

Wejcie

RI

Sygna dzwonienia.

Wejcie

939

940

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Tabela 17.8. 25-stykowe zcze portu szeregowego (PC, XT i PS/2)

Styk

Sygna

Opis

Kierunek sygnau

Masa ochronna.

TD

Dane wysyane.

Wyjcie

RD

Dane otrzymywane.

Wejcie

RTS

Gotowo wysyania danych.

Wyjcie

CTS

Gotowo przyjcia danych.

Wejcie

DSR

Gotowy zestaw danych.

Wejcie

SG

Masa sygnaowa (powrt).

CD

Wykrywanie sygnau nonego.

Wejcie

+ Transmisja (ptla prdowa).

Wyjcie

11

Transmisja (ptla prdowa).

Wyjcie

18

+ Odbir (ptla prdowa).

Wejcie

20

DTR

Urzdzenie gotowe.

Wyjcie

22

RI

Sygna dzwonienia.

Wejcie

25

Odbir (ptla prdowa).

Wejcie

Tabela 17.9. Poczenia adaptera zcza 25-stykowego dla gniazda 9-stykowego

9 stykw

25 stykw

Sygna

Opis

CD

Wykrywanie sygnau nonego.

RD

Dane otrzymywane.

TD

Dane wysyane.

20

DTR

Urzdzenie gotowe.

SG

Masa sygnaowa.

DSR

Gotowy zestaw danych.

RTS

Gotowo wysyania danych.

CTS

Gotowo przyjcia danych.

22

RI

Sygna dzwonienia.

Ukady UART
Sercem kadego portu szeregowego jest ukad o nazwie Universal Asynchronous Receiver/Transmitter (UART,
uniwersalny asynchroniczny nadajnik-odbiornik). Realizuje on cao procesu zamiany oryginalnych danych,
o naturze rwnolegej, na format komunikacji szeregowej, jak rwnie procesu odwrotnego.
Na przestrzeni czasu podstawowy typ ukadu UART uleg jedynie kilku zmianom. Pierwsze komputery IBM
PC i XT korzystay z ukadu 8250. By on podstaw konstrukcji tanich kart szeregowych przez wiele lat. Wraz
z wprowadzeniem systemw 16-bitowych zaczto stosowa UART 16450. Jedyn rnic midzy nimi jest
poziom dostosowania do komunikacji o duej szybkoci. Dla wikszoci oprogramowania oba ukady pozostaj identyczne. W komputerach IBM PS/2 wprowadzono model 16550, szybko przejty przez systemy 386
i pniejsze. Innowacyjno ukadu 16550 polegaa na wprowadzeniu 16-bitowego bufora danych, powszechnie okrelanego nazw FIFO (ang. First In First Out, pierwsze dane wejciowe pierwsze dane wyjciowe).
Ukad okaza si niedopracowany. Bdy poprawiono w wersji 16550A. Wersj najnowsz jest ukad 16550D,
wprowadzony w 1995 roku i produkowany przez firm National Semiconductor.

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

941

Mimo e porty szeregowe praktycznie kadego komputera klasy Pentium (lub nowszego) dysponuj funkcjami ukadu 16550, poszukiwanie na pycie gwnej oznaczonego tak ukadu scalonego nie ma sensu. Funkcje
ukadu 16550, portu rwnolegego i kilku innych wczone zostay do ukadu Super I/O, a w systemach najnowszych do ukadu mostka poudniowego.
Wydajny, zapewniajcy buforowanie ukad 16550A (lub nowsza odmiana) pozostaje w peni zgodny z ukadem 16450. Jeeli starszy ukad mona wyj z pyty gwnej lub karty rozszerze, bez
problemu moe on zosta zastpiony wydajniejszym 16550.

Poniewa ukad 16550 zapewnia wysz wydajno i niezawodno ni jego poprzednicy, warto zadba o to,
aby porty szeregowe komputera nie byy wyposaone w modele starsze. W przypadku wtpliwoci mona
uy programu MSD firmy Microsoft (doczanego do systemw MS-DOS 6.x, Windows 9x/Me/2000), ktry
umoliwia wywietlenie odpowiedniej informacji. Warto przy tym pamita, e program ten czsto identyfikuje ukad 16450 jako 8250.
Inn moliwoci rozpoznania typu ukadu obsugi portu szeregowego w systemie Windows 9x jest
wywoanie zakadki Diagnostyka okna waciwoci modemw, dostpnego w Panelu sterowania.
W zakadce wywietlana jest lista wszystkich portw COM komputera, bez wzgldu na to, czy przyczony jest do nich modem, mysz czy inne urzdzenie. Wybieramy sprawdzany port i klikamy Wicej
informacji. Windows pobiera z portu informacj o typie ukadu UART i wywietla j. Jeeli do portu
przyczony jest modem, wywietlane s dodatkowe informacje.

Wymienione ukady UART projektowaa firma National Semiconductor (NS). Dostpnych jest tak wiele ich
kopii, e trudno liczy na to, e w naszym komputerze znajduje si oryginalny ukad tej firmy. Wszystkie
ukady innych firm zapewniaj zgodno z ukadami wzorcowymi. Istotne jest jednak ustalenie, czy w posiadanym ukadzie wprowadzony zosta 16-bajtowy bufor FIFO, charakterystyczny dla ukadu 16550.

Zajrzyj do podrozdziau Ukady Super I/O znajdujcego si na stronie 317.

8250
Pierwsza wersja ukadu UART zastosowana zostaa na karcie portu szeregowego komputera IBM PC. Poniewa brakowao w niej bufora transmisji-odbioru danych, wydajno ukadu bya do niska. W konstrukcji
ukadu wystpio te kilka bdw. Oprogramowanie BIOS komputerw PC i XT uwzgldnia co najmniej jeden z nich. W pniejszych modelach zastosowano ukad 8250B.

8250A
Druga wersja ukadu 8250 nie powinna by stosowana w adnym komputerze. W ukadzie tym poprawiono
kilka bdw, cznie z bdem zwizanym z rejestrem zezwolenia na przerwania. Poniewa oprogramowanie
BIOS komputerw PC i XT zaprojektowane zostao przy uwzgldnieniu tego bdu, ukad nie pracuje w nich
poprawnie. Ukad 8250A moe pracowa w systemie AT, ktry nie przewiduje obecnoci bdu. Nawet wwczas nie funkcjonuje jednak poprawnie przy szybkoci 9600 b/s.

8250B
W ostatniej wersji ukadu 8250 poprawiono bdy wersji poprzednich. Bd zezwolenia na przerwania, wymagany przez BIOS komputerw PC i XT, zosta wprowadzony do ukadu ponownie. Ukad 8250B jest wic
najlepszym ukadem dla komputerw nie-AT. Ukad moe pracowa w systemie AT pod kontrol systemu
DOS, nie zapewnia jednak poprawnej pracy przy szybkoci 9600 b/s, bo jak wszystkie ukady 8250 nie
ma bufora transmisji-odbioru.

16450
W komputerach AT firma IBM wykorzystaa wydajniejsz odmian ukadu 8250. Gwnym rdem wzrostu
szybkoci pracy jest 1-bajtowy bufor transmisji-odbioru. Poniewa z ukadu usunity zosta, wspomniany wczeniej, bd obsugi zezwolenia na przerwania, wersja 16450 nie moe funkcjonowa poprawnie w wikszoci

942

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

komputerw PC i XT. Obecno w komputerze ukadu 16450 jest wymagana przez system operacyjny OS/2
(z innymi ukadami nie wsppracuje poprawnie). Jako najwyszy rejestr dodany zosta rejestr notatnikowy.
Ukad 16450 stosowany by gwnie w komputerach AT.

Seria 16550
Ukad 16550 ma rozkad stykw zgodny z 16450, jednak zastosowany w nim 16-bajtowy bufor transmisji-odbioru typu FIFO zapewnia znaczny wzrost szybkoci pracy. Wprowadzona zostaa rwnie moliwo dostpu
do wielu kanaw DMA. Oryginalna wersja tego ukadu nie umoliwiaa korzystania z bufora. Bd ten naprawiono w wersji 16550A (i pniejszych). Ostatnia wprowadzona przez firm National Semiconductor wersja to 16550D. Jeeli wykorzystujemy port szeregowy do komunikacji z szybkoci 9600 b/s lub wysz, port
ten powinna obsugiwa jedna z odmian ukadu 16550. Poniewa wszystkie wspczesne programy komunikacyjne zapewniaj wykorzystanie bufora FIFO, zapewni to du szybko komunikacji bez utraty danych. Do
praktycznie wszystkich ukadw Super I/O wczone zostay obwody rwnowane dwm ukadom 16550A
lub pniejszym. Wikszo zapewnia moliwo komunikacji z szybkoci 115 kb/s.

16650, 16750 i 16850

Kilka firm produkowao odmiany ukadu 16550 z powikszonymi buforami danych:

16650 ma bufor 32-bajtowy,

16750 ma bufor 64-bajtowy,

16850 ma bufor 128-bajtowy.
Nie s to ukady firmy National Semiconductor, jednak producenci zapewniaj o zgodnoci z ukadem 16550.
Wersje z rozbudowanym buforem umoliwiaj prac z szybkociami, odpowiednio, 230 kb/s, 460 kb/s i 920
kb/s. Mona je poleci, gdy wykorzystywane jest wysoko wydajne zewntrzne cze komunikacyjne, jak adapter terminala ISDN lub zewntrzny modem 56 kb/s. O ukadach tych bdziemy pisa poniej.

Karty portw szeregowych o duej szybkoci

Jeeli uywamy zewntrznych urzdze RS-232 zaprojektowanych do pracy z szybkociami wyszymi ni
115 kb/s (najwysza szybko ukadu 16550 i rwnowanych), osignicie penej wydajnoci uwarunkowane
jest zastpieniem standardowych portw szeregowych kartami rozszerze wyposaonymi w ukady 16650,
16750 lub 16850. Umoliwiaj one korzystanie z szybkoci portu sigajcej 230 kb/s, 460 kb/s lub wyszej.
Ma to istotne znaczenie przy podczaniu takich urzdze jak adapter terminala ISDN. Jeeli ukad portu szeregowego nie zapewnia pracy z szybkoci 230 kb/s, nie mona w peni wykorzysta moliwoci zewntrznego modemu ISDN (adaptera terminala). Przykadami firm oferujcych rne modele wydajnych kart portw
szeregowych i rwnolegych mog by Lava Computer Mfg. i SIIG.

Porty szeregowe na pycie gwnej

Poczwszy od pniejszych komputerw 486, wprowadzonych w poowie lat 90-tych, osobne ukady UART
zaczto zastpowa ukadem pyty gwnej nazywanym Super I/O. W ukadzie tym integrowane s zazwyczaj
dwa ukady UART (dla dwch portw szeregowych), a poza nimi: port rwnolegy (z obsug rnych trybw pracy), kontroler stacji dyskietek, kontroler klawiatury i, niekiedy, pami CMOS. Wszystkie te elementy zamknite zostay w pojedynczym ukadzie scalonym. Zachowane zostao funkcjonowanie rozwizania
analogiczne do tego, gdy stosowane s osobne koci. System operacyjny i aplikacje korzystaj z ukadw
UART podobnie jak wtedy, gdy s one instalowane na osobnej karcie adaptera portw szeregowych. W systemach najnowszych proces integracji posunity zosta o krok dalej. Wszystkie funkcje ukadu Super I/O s
wczone do ukadu mostka poudniowego. Zasada integracji pozostaa jednak nie zmieniona oprogramowanie wci pracuje z niezalenymi ukadami. Ukady Super I/O i mostka poudniowego omawiamy szerzej
w rozdziale 4., Pyty gwne i magistrale.

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

943

Konfiguracja portu szeregowego

Port szeregowy wymaga, aby komputer obsuy kady odbierany bajt danych. Sytuacja taka sygnalizowana
jest za porednictwem linii dania przerwania (IRQ, interrupt request line). Systemy z 8-bitow magistral
ISA maj osiem takich linii, systemy z 16-bitow magistral ISA 16 linii. dania przerwania standardowo obsuguje kontroler przerwa 8259 lub ukad rwnowany. W konfiguracji standardowej port COM1 korzysta z linii IRQ 4, a port COM2 z linii IRQ 3. Dla zachowania zgodnoci przypisania te pozostaj nie zmienione nawet w najnowszych systemach PC.
Instalacja portu szeregowego w komputerze wymaga okrelenia wykorzystywanych przeze adresw wejciawyjcia (nazywanych portami wejcia-wyjcia) i linii dania przerwania (IRQ). Dobierajc takie przypisania, mona pozosta przy ustawieniach standardowych, przedstawionych w tabeli 17.10.
Tabela 17.10. Standardowe adresy wejcia-wyjcia i numery przerwa portw szeregowych
Port COM

Porty wejcia-wyjcia

IRQ

COM1

3F8 3FFh

IRQ 4

COM2

2F8 2FFh

IRQ 3

COM3

3E8 3EFh

IRQ 41

COM4

2E8 2EFh

IRQ 3

Warto zwrci uwag, e chocia wiele portw szeregowych moe zosta skonfigurowanych tak, aby wspuytkoway IRQ
3 i 4 z portami COM1 i COM2, nie jest to zalecane. Jako alternatywne numery przerwa mona poleci IRQ 10 dla portu
COM3 i IRQ 11 dla portu COM4 (o ile s dostpne). Jeeli zamierzamy korzysta z wicej ni trzech portw szeregowych,
poleci mona zakup specjalnej karty z wieloma portami szeregowymi, najlepiej ze zczem PCI, ktra zapewni moliwo
wspuytkowania przerwa bez konfliktw midzy urzdzeniami.

Pamitajmy, e gdy doczamy do komputera wicej ni dwa podstawowe porty szeregowe (COM1 i COM2),
powinny one mie wasne, niezalene numery przerwa. Jeeli instalujemy kart portw szeregowych, nie
powinna ona korzysta z przerwa IRQ 3 i IRQ 4. Najnowsze karty adapterw, korzystajce z magistrali PCI,
umoliwiaj wspuytkowanie przez porty pojedynczego numeru IRQ bez konfliktw midzy nimi.
Producenci BIOS-w nigdy nie wczaj do nich obsugi portw COM3 i COM4. Uniemoliwia to korzystanie z dodatkowych portw w systemie DOS, ktrego podsystem wejcia-wyjcia opiera si na danych BIOS-u.
BIOS identyfikuje zainstalowane urzdzenia w trakcie inicjalizowania komputera. Wwczas rozpoznawane
s tylko 2 pierwsze porty. Nie stanowi to problemu w systemie Windows 95 i pniejszych, ktrych podsystem wejcia-wyjcia zapewnia obsug 128 portw.
Standardowa w systemie Windows moliwo obsugi 128 portw uatwia korzystanie z kart wieloportowych.
Zapewniaj one komputerowi moliwo wymiany danych z wieloma urzdzeniami przy uyciu tylko jednego zcza i jednego numeru przerwania.
Wspuytkowanie przerwa przez porty COM lub inne urzdzenia funkcjonuje poprawnie jedynie w pewnych konfiguracjach. Nie zaleca si wspuytkowania przerwa przez porty, ktrych
komunikacja z systemem opiera si na architekturze ISA. Dotyczy to portw na pycie gwnej i modemach (lub innych urzdzeniach) ze zczem ISA. Nawet jeeli praca takiego ukadu jest moliwa,
wyszukiwanie sterownikw, poprawek do sterownikw i najrniejszych uaktualnie to zajcie niezwykle frustrujce i czasochonne.

Zajrzyj do podrozdziau Rozwizywanie konfliktw zasobw znajdujcego si na stronie 362.

Testowanie portw szeregowych

Konfiguracj portw szeregowych i rwnolegych mona podda kilku prostym testom. S to zarwno testy
wymagajce wycznie odpowiedniego oprogramowania, jak i testy, w ktrych wykorzystuje si dodatkowe
elementy sprztowe. Testy programowe umoliwiaj narzdzia diagnostyczne, takie jak MSD firmy Microsoft
i zakadka diagnostyki modemu w systemie Windows. Drugi rodzaj testw wymaga specjalnego wtyku z ptl zwrotn.

944

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Zajrzyj do podrozdziau Testowanie portw rwnolegych znajdujcego si na stronie 953.

Zajrzyj do podrozdziau Testowanie przy uyciu ptli zwrotnej znajdujcego si na stronie 945.

Microsoft Diagnostics
Microsoft Diagnostics (MSD) to program diagnostyczny doczany do systemw MS-DOS 6.x, Windows 3.x
i Windows 9x/Me/2000. W systemie Windows 95 znajdziemy go na dysku instalacyjnym, w katalogu \other\
msd. W systemach Windows 98/Me/2000 nazwa katalogu to \tools\oldmsdos, rwnie na dysku instalacyjnym.
Narzdzie to nie jest kopiowane automatycznie przy instalowaniu systemu operacyjnego. Moe zosta uruchomione z dysku CD-ROM lub skopiowane na dysk twardy.
Aby zapewni pen poprawno wywietlanych informacji, MSD (podobnie jak wiele innych programw
diagnostycznych) najlepiej jest uruchomi w czystym rodowisku DOS. Oznacza to konieczno restartu
komputera. Przed wywoaniem narzdzia przechodzimy do katalogu, w ktrym znajduje si jego plik wykonywalny. Nie bdzie to wymagane, gdy katalog narzdzia znajduje si ju w ciece przeszukiwania katalogw czego mona oczekiwa w przypadku, gdy korzystamy z MS-DOS 6.x lub Windows 3.x. Polecenie
uruchamiajce narzdzie to
. Wywietla ono gwny ekran MSD.
Wybieramy opcj COM Ports (Porty COM). Wywietlana jest wwczas informacja o dostpnych w komputerze portach, wraz z typem stosowanego ukadu UART. Jeeli pewne porty s ju wykorzystywane (jak port
myszy), narzdzie rwnie nas o tym poinformuje.
MSD pozwoli stwierdzi, czy port reaguje na wysyane przez komputer sygnay. Jest to podstawowy test, wykonywany czsto przez autora przed rozpoczciem dalszych czynnoci prowadzcych do ustalenia, dlaczego
port nie reaguje.

Problemy z obsug portw w systemie Windows

System Windows 9x/Me umoliwia okrelenie, czy porty szeregowe funkcjonuj poprawnie. Pierwsz czynnoci jest sprawdzenie, czy system operacyjny dysponuje niezbdnymi do obsugi portw plikami:
1. Sprawdzamy rozmiary i daty plikw COMM.DRV (16-bitowy sterownik portw szeregowych)
i SERIAL.VXD (32-bitowy sterownik portw szeregowych) w katalogu SYSTEM, porwnujc
je z wersjami oryginalnymi, obecnymi na dysku CD-ROM systemu Windows 9x/Me.
2. Sprawdzamy, czy w pliku SYSTEM.INI znajduj si nastpujce wpisy:



  

 

  

Sterownik SERIAL.VXD nie jest adowany poprzez uycie wpisu w pliku SYSTEM.INI. Odpowiedni wpis
znajduje si w Rejestrze.
W systemach Windows 2000 i XP do obsugi urzdze RS-232 wykorzystywane s sterowniki SERIAL.SYS
i SERENUM.SYS. Porwnujemy ich daty i rozmiary z wersjami oryginalnymi, znajdujcymi si na dysku instalacyjnym systemu operacyjnego.
Jeeli pliki sterownikw wydaj si nienaruszone, moemy sprawdzi, czy waciwie zostay okrelone adresy wejcia-wyjcia i numery IRQ. W systemach Windows 9x/Me/2000 wykonujemy w tym celu nastpujce
czynnoci:
1. Klikamy prawym przyciskiem myszy ikon Mj komputer na pulpicie i wybieramy polecenie
Waciwoci. Inn moliwoci jest otwarcie elementu Panelu sterowania o nazwie System.
Wywoujemy okno Meneder urzdze , podwjnie klikamy Porty (COM i LPT) i wybieramy
sprawdzany port (np. COM1). W systemie Windows 2000 wywoanie menedera urzdze wymaga
kliknicia przycisku Meneder urzdze na zakadce Sprzt.

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

945

2. Klikamy przycisk Waciwoci i wywoujemy zakadk Zasoby. Spowoduje to wywietlenie

biecych ustawie zasobw sprztowych portu.

3. Zwracamy uwag na ramk Lista urzdze powodujcych konflikty, gdzie mog znajdowa si

informacje o konfliktach z innymi urzdzeniami. W przypadku, gdy takie konflikty wystpuj,

klikamy przycisk Zmie ustawienia i wybieramy konfiguracj, w ktrej problem taki nie bdzie
wystpowa. Moe to wymaga kilku prb.
4. Jeeli ustawienia zasobw nie mog zosta zmienione, w wikszoci wypadkw umoliwi to
program konfiguracyjny BIOS-u komputera. Restartujemy komputer, wchodzimy do programu
konfiguracyjnego i zmieniamy przypisania zasobw portu.

Zajrzyj do podrozdziau Rozwizywanie konfliktw zasobw znajdujcego si na stronie 362.

Typowy problem z modemami, ktre nie zapewniaj zgodnoci z Plug and Play, pojawia si w sytuacji, gdy
modem korzysta z portu COM3, a mysz szeregowa lub inne urzdzenie z portu COM1. Standardowo, porty te korzystaj z tego samego numeru IRQ, co powoduje, e nie mog by uywane jednoczenie. Podobny
problem dotyczy pary COM2 i COM4. Jeeli to moliwe, zmieniamy ustawienie IRQ portu COM3 lub COM4
na takie, ktre nie powoduje konfliktu z portami COM1 i COM2. Konflikt z portem COM4 wywouj rwnie
niektre adaptery wideo.

Testowanie przy uyciu ptli zwrotnej

Test przy uyciu ptli zwrotnej to jeden z najlepszych testw diagnostycznych. Umoliwia pene sprawdzenie
poprawnoci funkcjonowania portu i doczonego kabla. Moe to by test wewntrzny (cyfrowy) lub zewntrzny (analogowy). Test wewntrzny sprowadza si do odczenia kabla i uruchomienia odpowiedniego moduu
programu diagnostycznego.
Test zewntrzny ma wiksz skuteczno. Wymaga uycia specjalnego wtyku umieszczanego w zczu badanego portu. W trakcie testu do portu przesyane s dane, ktre wtyk ptli zwrotnej przekazuje do stykw odbiorczych gniazda. Port jednoczenie wwczas wysya i odbiera dane. Wtyk ptli zwrotnej nie zawiera adnych
elementw poza odpowiednimi poczeniami stykw. Wtyk taki mona czsto znale w pakiecie z programem diagnostycznym. W innym przypadku mona go kupi lub nawet zrobi samemu.
Poniej podajemy opis pocze wtyku ptli zwrotnej (ang. loopback):

Standardowy wtyk ptli zwrotnej portu 25-stykowego (eski, DB25S) firmy IBM. Zwieramy
nastpujce styki:
1 i 7,
2 i 3,
4, 5 i 8,
6, 11, 20 i 22,
15, 17 i 23,
18 i 25.

Wtyk ptli zwrotnej portu 25-stykowego (eski, DB25S) firmy Symantec. Zwieramy nastpujce styki:
2 i 3,
4 i 5,
6, 8, 20 i 22.

Standardowy wtyk ptli zwrotnej portu 9-stykowego (eski, DB9S) firmy IBM. Zwieramy
nastpujce styki:
1, 7 i 8,
2 i 3,
4, 6 i 9.

946

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Wtyk ptli zwrotnej portu 9-stykowego (eski, DB9S) firmy Symantec. Zwieramy nastpujce styki:

2 i 3,
7 i 8,
1, 4, 6 i 9.

Zajrzyj do podrozdziau Porty szeregowe znajdujcego si na stronie 937.

Aby samodzielnie przygotowa taki wtyk, niezbdne jest jego zcze i obudowa wyposaone w odpowiedni
liczb stykw. Wskazane styki czymy zaciskajc kocwki lub lutujc.
Przewanie zakupienie wtyku bdzie tasze ni jego zrobienie. Wikszo firm sprzedajcych oprogramowanie diagnostyczne sprzedaje rwnie wtyki sprzenia zwrotnego. Do niektrych programw diagnostyki
sprztowej, takich jak Smith Micro CheckIt Suite, odpowiedni wtyk jest doczany standardowo.
Jedn z zalet wtyku ptli zwrotnej jest moliwo podczenia go do wolnego koca kabla komunikacji szeregowej. Sprawdzamy wwczas nie tylko port, ale i kabel.
Jeeli niezbdne s dalsze testy, postpujemy zgodnie ze wskazwkami przedstawionymi w rozdziale 23.,
Diagnostyka, testowanie i konserwacja komputera PC, w ktrym opisujemy przykady oprogramowania
firm niezalenych.

Porty rwnolege
Porty rwnolege su przede wszystkim do przyczania drukarek. Cho takie mogo by zaoenie pocztkowe ich projektantw, rozwizanie okazao si z czasem znacznie bardziej uniwersalne i znalazo zastosowanie
jako stosunkowo wydajny (zwaszcza, gdy porwnamy go z tradycyjnymi portami szeregowymi) interfejs
oglnego przeznaczenia. Obecnie porty USB 1.1 s niemal rwnie szybkie, a porty IEEE-1394 znacznie je pod
tym wzgldem przewyszaj. Pierwotnie porty rwnolege umoliwiay komunikacj jednokierunkow. Waciwie skonfigurowane porty rwnolege nowych komputerw pozwalaj przesya dane w obu kierunkach.
Nazwa port rwnolegy wynika z faktu, e do przesyania kadego bajtu danych wykorzystywanych jest 8
rwnolegych linii sygnaowych. Jest to rozwizanie wydajne, stosowane pierwotnie do przesyania danych
do drukarek. Niemal od zawsze rwnie programy do wymiany danych midzy komputerami dysponoway
opcj uycia poczenia rwnolegego. Mogy wwczas przesya 4 bity jednoczenie, w porwnaniu z 1 bitem, przesyanym poczeniem szeregowym.
Przedstawimy teraz reguy transmisji danych, jakim podlega komunikacja przy uyciu nowoczesnych portw
rwnolegych. Podstawowym ograniczeniem tego rodzaju pocze jest dugo kabla. Nie moe ona zosta
zwikszona bez zastosowania obwodw wzmacniajcych, ktre zapobiegaj wystpowaniu bdw transmisji. W tabeli 17.11 przedstawiony jest rozkad stykw standardowego portu rwnolegego komputerw PC.

Standard portu rwnolegego IEEE-1284

Standard IEEE-1284, o nazwie Standard Signaling Method for a Bidirectional Parallel Perpheral Interface
for Personal Computers (standard wymiany sygnaw dla dwukierunkowego interfejsu rwnolegego urzdze
peryferyjnych komputerw osobistych), przyjty zosta w marcu 1994 roku. Definiuje on fizyczn charakterystyk portu rwnolegego i obejmuje tryby przesyania danych oraz specyfikacje natury fizycznej i elektrycznej. Standard IEEE-1284 przewiduje moliwo korzystania z wielu trybw i komunikacji 4-bitowej. Specyfikacja nie wymaga obsugi wszystkich trybw i uwzgldnia w pewnym stopniu moliwo wprowadzania
trybw dodatkowych.
Celem standardu IEEE-1284 jest standaryzacja poczenia midzy PC i przyczanymi do portu urzdzeniami, przede wszystkim drukark. Ma te istotne znaczenie dla producentw innych urzdze, takich jak stacje
dyskw wymiennych lub skanery.

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

947

Tabela 17.11. 25-stykowe zcze portu rwnolegego komputerw PC

Styk

Opis

Kierunek sygnau

Styk

Opis

Kierunek sygnau

Strob

Wyjcie

14

Automatyczne
podawanie papieru.

Wyjcie

+ Dane, bit 0

Wyjcie

15

Bd.

Wejcie

+ Dane, bit 1

Wyjcie

16

Inicjalizacja drukarki.

Wyjcie

+ Dane, bit 2

Wyjcie

17

Wybr wejcia.

Wyjcie

+ Dane, bit 3

Wyjcie

18

Dane, bit 0, masa.

Wejcie

+ Dane, bit 4

Wyjcie

19

Dane, bit 1, masa.

Wejcie

+ Dane, bit 5

Wyjcie

20

Dane, bit 2, masa.

Wejcie

+ Dane, bit 6

Wyjcie

21

Dane, bit 3, masa.

Wejcie

+ Dane, bit 7

Wyjcie

22

Dane, bit 4, masa.

Wejcie

10

Potwierdzenie

Wejcie

23

Dane, bit 5, masa.

Wejcie

11

+ Sygna zajtoci

Wejcie

24

Dane, bit 6, masa.

Wejcie

12

+ Brak papieru

Wejcie

25

Dane, bit 7, masa.

Wejcie

13

+ Wybieranie

Wejcie

Specyfikacja dotyczy wycznie warstwy sprztowej i sterowania czem. Nie okrela zasad obsugi portu
przez oprogramowanie. Interfejs programowania opublikowany zosta jako uzupenienie. Za standard oprogramowania portu rwnolegego odpowiada komitet IEEE-1284.3. Ma on zapewni jednolito rozwiza wprowadzanych przez producentw ukadu portu rwnolegego. W tej specyfikacji znajdziemy opis zasad obsugi
trybu EPP przez port BIOS komputera PC.
Specyfikacja IEEE-1284 przewiduje wysok przepustowo poczenia midzy komputerem a drukark lub
midzy dwoma komputerami. Pociga to za sob konieczno korzystania ze specjalnego kabla poczeniowego. Kabel drukarkowy IEEE-1284 wykorzystuje technik skrtki parowanej (twisted-pair), umoliwiajc komunikacj niezawodn i pozbawion zakce.
Specyfikacja IEEE-1284 definiuje rwnie zcza portw rwnolegych. Opisane s zarwno dwa zcza wykorzystywane wczeniej, okrelane jako zcza typu A i typu B, jak i dodatkowa odmiana wysokiej gstoci,
czyli typ C. Typ A to standardowe zcze DB25, obecne w wikszoci komputerw. Typ B to 36-stykowe zcze Centronics, w ktre wyposaona jest wikszo drukarek. Typ C to nowe zcze wysokiej gstoci, rwnie 36-stykowe, w ktre wyposaa si niektre nowe drukarki (wykorzystuje je m.in. firma Hewlett-Packard).
Zcza portu rwnolegego przedstawiamy na rysunku 17.10.
Rysunek 17.10.
Trzy rodzaje zczy
portu rwnolegego
IEEE-1284

Specyfikacja definiuje pi trybw pracy portu, z ktrych podstawowe to wydajne tryby EPP i ECP. Cz
trybw to tryby komunikacji jednokierunkowej do lub z urzdzenia. Okrelone poczenia tych trybw wyznaczaj typ portu. Zestawienie typw portw przedstawione jest w tabeli 17.12.

948

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Tabela 17.12. Typy portw IEEE-1284

Typ portu rwnolegego

Tryb wejcia

Tryb wyjcia

Uwagi

Standard Parallel Port

(SPP, standardowy port rwnolegy).

Pbajtowy

Zgodnoci

4-bitowe wejcie, 8-bitowe wyjcie.

Bidirectional (dwukierunkowy).

Bajtowy

Zgodnoci

8-bitowe wejcie i wyjcie.

Enhanced Parallel Port

(EPP, rozszerzony port rwnolegy).

EPP

EPP

8-bitowe wejcie i wyjcie.

Enhanced Capabilities Port

(ECP, port z funkcjami rozszerzonymi).

ECP

ECP

8-bitowe wejcie i wyjcie, uywa

DMA.

Zestawienie trybw pracy, wraz z ogln informacj o zapewnianej szybkoci przesyania danych, przedstawione jest w tabeli 17.13.
Tabela 17.13. Tryby pracy portw IEEE-1284
Tryb pracy

Kierunek

Szybko przesyania danych

Pbajtowy (4 bity)

Tylko wejcie

50 kB/s

Bajtowy (8 bitw)

Tylko wejcie

150 kB/s

Zgodnoci

Tylko wyjcie

150 kB/s

EPP

Wejcie-wyjcie

500 kB/s 2 MB/s

ECP

Wejcie-wyjcie

500 kB/s 2 MB/s

Omwimy teraz poszczeglne typy portw i tryby ich pracy.

SPP port standardowy

W starszych komputerach PC porty rwnolege nie byy zrnicowane. Jedynym dostpnym rodzajem portu
by port przeznaczony do przesyania danych do urzdzenia takiego jak drukarka. Jednokierunkowa natura
oryginalnego portu rwnolegego odpowiadaa jego przeznaczeniu, ktrym byo przesyanie danych do drukarki. W niektrych jednak sytuacjach uycie portu dwukierunkowego byo podane. Nawet komunikacja
z drukark wymaga otrzymywania informacji zwrotnych, zwaszcza komunikacja z drukark postscriptow.
Uzyskanie takiej moliwoci nie byo proste.
Mimo e port rwnolegy nie by projektowany z myl o przyjmowaniu danych wejciowych, opracowano
technik, w ktrej cztery linie sygnaowe mog zosta wykorzystane jako poczenie wejciowe. Umoliwia
to 8-bitowe przesyanie danych do urzdzenia (tzw. tryb zgodnoci) i 4-bitowe przesyanie danych do komputera (tzw. tryb pbajtowy). Rozwizanie takie wci stosuje si w najprostszych zestawach komputerowych.
Wikszo komputerw produkowanych od 1993 roku dysponuje jednak portami o poszerzonych moliwociach: dwukierunkowymi, EPP i ECP.
Standardowe porty rwnolege umoliwiaj przesyanie danych wyjciowych z szybkoci 150 kB/s i danych
wejciowych z szybkoci 50 kB/s.

Bidirectional port 8-bitowej komunikacji dwukierunkowej

Wraz z systemami PS/2 w 1987 roku firma IBM wprowadzia dwukierunkowy port rwnolegy. Znajdziemy
go dzisiaj we wszystkich komputerach klasy PC. Stosowane nazwy to Bidirectional (dwukierunkowy), PS/2
lub Extended (rozszerzony). Port tego rodzaju umoliwia swobodn komunikacj midzy komputerem a urzdzeniem peryferyjnym. Wprowadzenie takiego rozwizania umoliwio uycie nie wykorzystywanych wczeniej stykw zcza rwnolegego i zdefiniowanie bitu stanu sygnalizujcego kierunek przepywu danych. Tak
powsta 8-bitowy (bajtowy) tryb wejciowy.

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

949

Porty dwukierunkowe wykorzystuj do przesyania danych w obu kierunkach osiem standardowych linii danych i zapewniaj wiksz szybko komunikacji z urzdzeniami ni wczeniejsze porty 4-bitowe. W obu kierunkach dostpna jest przepustowo 150 kB/s. W komputerach nowszych tryb dwukierunkowy okrela si
jako standardowy.

EPP port rozszerzony

EPP to specyfikacja nowsza, okrelana niekiedy jako Fast Mode (tryb szybki). Zostaa opracowana przez firmy
Intel, Xircom i Zenith Data Systems i ogoszona pod nazw Enhanced Parallel Port (rozszerzony port rwnolegy) w padzierniku 1991 roku. Pierwszymi produktami wyposaonymi w porty EPP byy komputery przenone firmy Zenith Data Systems, zewntrzne adaptery sieciowe firmy Xircom i ukad wejcia-wyjcia 82360
SL firmy Intel. Obecnie niemal kady komputer dysponuje uniwersalnym portem rwnolegym, umoliwiajcym prac w trybie EPP. Jego funkcje implementowane s najczciej w ukadzie Super I/O na pycie gwnej.
Tryb EPP pozwala na osignicie szybkoci niemal dorwnujcej magistrali ISA, umoliwiajc 10-krotny
wzrost wydajnoci w stosunku do rozwizania konwencjonalnego. Konstrukcja portu EPP zapewni ma komunikacj z rnego rodzaju urzdzeniami zewntrznymi, jak adaptery LAN, stacje dyskw i napdy tam.
Pierwotna specyfikacja trzech producentw zostaa wczona do normy IEEE-1284. Najwiksza dostpna
szybko przesyania danych to 2 MB/s.
Poczwszy od ukadu 82360 SL firmy Intel, wprowadzonego w 1992 roku, ukady wejcia-wyjcia z obsug
trybu EPP zaczy produkowa inne firmy (National Semiconductor, SMC, Western Digital i VLSI). Powstay wwczas rnorodne implementacje, a brak jednolitoci charakteryzowa nie tylko modele rnych firm,
ale i rne ukady tego samego producenta.
Wersja 1.7 specyfikacji EPP (marzec 1992) to pierwsza popularna norma implementacji sprztowej rozszerzonego portu szeregowego. Z niewielkimi zmianami zostaa ona wczona do oglniejszej specyfikacji IEEE1284. Zakoczyo to okres niezalenego rozwoju specyfikacji EPP. Wiele rde wspomina o wersji 1.9 specyfikacji EPP. Wersja taka nigdy naprawd nie powstaa i wszelkie odniesienie do odmiany EPP pniejszej
ni 1.7 dotyczy standardu IEEE-1284.
Pozostaoci historyczn s dwa nie do koca zgodne standardy portu EPP: opracowana przez EPP Standards Committee (Komitet standardu EPP) wersja 1.7 i opracowana przez IEEE-1284 Committee wersja ostateczna, czciej okrelana jako wersja 1.9 EPP. Obie s wystarczajco zblione, aby nowe urzdzenia peryferyjne zapewniay obsug kadej z nich, jednak urzdzenia starsze, zaprojektowane pod ktem EPP 1.7 mog
nie wsppracowa z portami EPP 1284 (EPP 1.9). Std bierze si moliwo konfigurowania portu do pracy
w trybie 1.7 lub 1.9 dostpna w wikszoci programw konfiguracyjnych BIOS-u.
Porty EPP s obecnie obsugiwane przez praktycznie wszystkie ukady Super I/O pyt gwnych i ukady mostka poudniowego ze zintegrowanymi obwodami wejcia-wyjcia. Powszechnie dostpne jest oprogramowanie
i sterowniki, nawet dla systemu Windows NT.

ECP port z funkcjami rozszerzonymi

W 1992 roku firmy Microsoft i Hewlett-Packard ogosiy nowy typ portu rwnolegego o duej szybkoci
Enhanced Capabilities Port (ECP, port z funkcjami rozszerzonymi). Podobnie jak EPP, port ECP zapewnia
wysok wydajno i wymaga specjalnych rozwiza sprztowych.
Podobnie jak EPP, specyfikacja ECP zostaa wczona do standardu IEEE-1284. Istotn rnic w stosunku
do EPP jest brak optymalizacji pod ktem urzdze peryferyjnych komputerw przenonych. Port ECP zapewni ma niedrogi sposb podczania do komputerw PC wysoko wydajnych drukarek i skanerw. Co wicej, port ECP wymaga uycia kanau DMA, co moe sprawia problemy we wsppracy z innymi urzdzeniami, ktre rwnie korzystaj z transmisji DMA. Wikszo komputerw z nowszymi ukadami Super I/O
zapewnia obsug zarwno EPP, jak i ECP.

950

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Wikszo komputerw standardowo konfiguruje si do pracy w trybie ECP. Program konfiguracyjny BIOS-u
umoliwia najczciej zmian trybu pracy portu na EPP lub SPP. Dla uzyskania najwyszej wydajnoci, rozwizaniem zalecanym jest jednak ECP.
W zalenoci od pyty gwnej, przypisanie numeru kanau DMA dla trybu ECP wbudowanego portu rwnolegego umoliwia program konfiguracyjny BIOS-u lub zworka.

Instalowanie portw EPP i ECP

Praktycznie kady wspczesny komputer zapewnia moliwo korzystania z trybw EPP i ECP, zgodnie
z zaleceniami normy IEEE-1284. Jeeli mamy do czynienia z komputerem starszym, gdzie w programie konfiguracyjnym BIOS-u nie ma moliwoci wybierania trybu pracy portu rwnolegego, lub kart rozszerze,
moe pojawi si problem ustalenia, jakie tryby s dostpne. Jako uyteczne narzdzie, umoliwiajce zarwno okrelenie trybu pracy portw, jak i przeprowadzenie testw diagnostycznych, poleci mona program
o nazwie Parallel. To porczne narzdzie bada porty rwnolege komputera i wywietla informacje o ich typie, wykorzystywanym adresie wejcia-wyjcia i numerze IRQ oraz nazwie w BIOS-ie. Uzupenieniem jest
gar poytecznych informacji i ostrzee. Wynik testu moe zosta zapisany do pliku. Narzdzie wykorzystuje wyrafinowane techniki rozpoznawania portw i zwizanych z nimi danych, uwzgldniajc przy tym cechy szczeglne niektrych implementacji. Producentem jest firma Parallel Technologies.
Jeeli pojawia si potrzeba wyposaenia starszego komputera w port EPP/ECP, mona uy oferowanych
przez rne firmy kart rozszerze, na ktrych znajduje si nowoczesny ukad Super I/O. Poleci mona produkty firm Parallel Technologies, Byterunner Technologies, Lava Computer Mfg. i SIIG.
Wydajne porty EPP lub ECP wykorzystuje si czsto do przyczania rnorodnych urzdze zewntrznych,
takich jak stacje Zip, stacje CD-ROM, skanery, napdy tam lub dyski twarde. Urzdzenia takie przycza si
do portu rwnolegego komputera najczciej za porednictwem zcza przelotowego. Oznacza to e poza
urzdzeniem z tego samego portu moe korzysta drukarka. Urzdzenie wyposaone jest w odpowiednie programy obsugi, zapewniajce poprawn prac poczenia tego rodzaju. Zastosowanie trybu EPP lub ECP umoliwia osignicie szybkoci komunikacji 2 MB/s. Umoliwia to osignicie wydajnoci porwnywalnej z bezporednim przyczeniem urzdzenia do magistrali rozszerze komputera.

Konfiguracja portu rwnolegego

Konfigurowanie portu rwnolegego jest prostsze ni portw szeregowych. Ju oryginalny BIOS komputera
IBM PC zapewnia obsug trzech portw LPT. W tabeli 17.14 przedstawione s standardowe adresy wejciawyjcia i numery przerwa.
Tabela 17.14. Adresy wejcia-wyjcia i numery przerwa interfejsu szeregowego
Standardowy port LPTx

Alternatywny port LPTx

Adresy wejcia-wyjcia

IRQ

LPT1

3BC 3BFh

IRQ 7

LPT1

LPT2

378 37Ah

IRQ 5

LPT2

LPT3

278 27Ah

IRQ 5

Poniewa zarwno BIOS, jak i DOS zawsze zapewniay obsug trzech portw rwnolegych, problemy z konfiguracj starszych komputerw zdarzaj si stosunkowo rzadko. Trudno w konfigurowaniu systemu ISA/PCI
moe sprawi brak portu, ktremu przypisano lini przerwania (IRQ). Przypisanie przerwania nie jest bezwzgldnym wymogiem przy operacjach drukowania. Wiele programw nie korzysta z przerwania portu rwnolegego. W niektrych zastosowaniach przypisanie takie jest jednak konieczne. Moe wymaga go oprogramowanie drukowania sieciowego i innego rodzaju programy buforujce wydruki.
Z przerwania (IRQ) portu korzystaj czsto programy obsugi szybkich drukarek laserowych. Brak odpowiedniej konfiguracji powoduje, e przesyanie pliku do wydruku jest niezwykle powolne, o ile w ogle moliwe.
Przypisanie IRQ jest jedynym rozwizaniem takiego problemu. Nowe systemy MS-DOS i Windows 9x/Me/2000
zapewniaj obsug 128 portw rwnolegych.

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

951

Aby skonfigurowa porty rwnolege w systemie IS/PCI, korzystamy z programu konfiguracyjnego BIOS-u
komputera (jeeli obsug portu zapewniaj ukady na pycie gwnej) albo te programu konfiguracyjnego lub
zworek na karcie adaptera portw. Poniewa karty adaptera portw s do zrnicowane, informacji o sposobie konfigurowania portw rwnolegych musimy wwczas wyszuka w dokumentacji karty.

Zajrzyj do podrozdziau BIOS urzdzenia i oprogramowanie znajdujcego si na stronie 380.

czenie komputerw
przy uyciu portw szeregowych lub rwnolegych
Specjalny kabel przyczany do portw szeregowych lub rwnolegych umoliwia poczenie dwch stojcych obok siebie komputerw. Poczenie tego rodzaju jest stosowane od lat jako szybki sposb utworzenia
minisieci, umoliwiajcej przesanie danych midzy dwoma jednostkami. Jest on uyteczny midzy innymi
przy przenoszeniu danych do nowo zakupionego komputera.
Zanim opiszemy poczenia szeregowe i rwnolege, warto zaznaczy, e znacznie sprawniejsze poczenie
midzy dwoma komputerami mona uzyska przy uyciu dwch kart sieci Ethernet i tzw. kabla skrzyowanego
(skrosowanego). Wynikiem bdzie klasyczna sie lokalna, pracujca z szybkoci 10 Mb/s, 100 Mb/s lub 1000
Mb/s (1,25 MB/s, 12,5 MB/s lub 125 MB/s). Nie zawsze dysponujemy jednak dwoma kartami sieciowymi.
Obsug poczenia opartego na portach szeregowych lub rwnolegych umoliwiaj rne programy, zarwno darmowe, jak i komercyjne. MS-DOS 6.0 zawiera narzdzie Interlink, w Windows 95 i nowszych wersjach
znajdziemy skadnik o nazwie Bezporednie poczenie kablowe (ang. Direct Cable Connection) lub Bezporednie poczenie rwnolege (ang. Direct Parallel Connection). Spord innego oprogramowania komercyjnego wymieni mona: Laplink firmy Laplink.com, CheckIt Fast Move firmy Smith Micro i PC Anywhere
firmy Symantec.

Porty szeregowe
Porty szeregowe to tradycyjne medium komunikacji midzy komputerami. Typowe poczenie obejmuje jednak przyczone do portw modemy, ktre umoliwiaj komunikacj opart na czach telefonicznych. Jeeli
komputery znajduj si w tym samym pokoju, modemy nie s potrzebne. Komputery mona wwczas poczy za pomoc kabla okrelanego najczciej nazw null-modem. Nazwa ta nawizuje do faktu, e kabel
tego rodzaju zastpuje stosowane zazwyczaj modemy. Pominicie modemw nie pozwala jednak omin ogranicze portu szeregowego jego wydajno nie przekracza 115,2 kb/s (14,4 kB/s).
Zastosowanie null-modemu umoliwia przesanie danych midzy komputerami z szybkoci nisz ni uzyskiwana przy poczeniu przez porty rwnolege. Kocwki kabla to 9- lub 25-stykowe, eskie zcza, ktre
osadzamy w wolnym gniedzie portu szeregowego. Ukad pocze przewodw ze zczami przedstawiamy
w tabeli 17.15.
Tabela 17.15. Poczenia wewntrz kabla typu null-modem
Zcze
9-stykowe

Zcze
25-stykowe

Sygna

<-do->

Sygna

5
3
7
6
2

Zcze
25-stykowe

Zcze
9-stykowe

Ground

<->

Ground

Transmit

<->

Receive

RTS

<->

CTS

DSR

<->

DTR

20

Receive

<->

Transmit

CTS

<->

RTS

20

DTR

<->

DSR

952

Rozbudowa i naprawa komputerw PC

Jeeli oba komputery wyposaone s w porty szeregowe umoliwiajce komunikacj w pamie podczerwieni,
mog zosta poczone bez uycia kabla. Poczenie takie podlega ograniczeniom charakterystycznym dla tego rodzaju komunikacji. Podstawowym jest odlego midzy emiterami, ktra nie moe zazwyczaj przekracza jednego metra.
Poniewa poczenia szeregowe s do wolne, trudno poleci ich stosowanie. Rwnie prost alternatyw jest
zazwyczaj poczenie przez porty rwnolege, a rozwizaniem najlepszym uycie kart sieci Ethernet i dostosowanego do pocze bezporednich kabla sieciowego.

Porty rwnolege
Wspczesne implementacje portw rwnolegych, pierwotnie przeznaczonych do przyczania drukarek,
umoliwiaj przesyanie danych w obu kierunkach. Mog wic zosta zastosowane do czenia komputerw.
Jeeli obie stacje wyposaone s w portu EPP lub ECP, mona uzyska szybko komunikacji sigajc 2
Mb/s, znacznie przewyszajc moliwoci portw szeregowych czy komunikacji w podczerwieni.
Utworzenie poczenia przy uyciu portw rwnolegych wymaga kabla okrelanego nazwami: kabel poczenia
bezporedniego, interlink, laplink, skrzyowany/skrosowany kabel poczenia rwnolegego lub kabel rwnolegy null-modem. Pakiety komercyjnych programw do wymiany plikw midzy komputerami czsto zawieraj taki kabel. atwo mona go rwnie kupi w sklepach komputerowych. Na wypadek, gdyby Czytelnik
chcia przygotowa go samodzielnie, informacje o niezbdnych poczeniach przedstawiam w tabeli 17.16.
Tabela 17.16. Kabel poczenia rwnolegego midzy dwoma komputerami
Numer styku

Sygna

<-do->

Sygna

Numer styku

Data Bit 0

<-do->

Error

15

Data Bit 1

<-do->

Select

13

Data Bit 2

<-do->

Paper End

12

Data Bit 3

<-do->

Acknowledge

10

Data Bit 4

<-do->

Busy

11

15

Error

<-do->

Data Bit 0

13

Select

<-do->

Data Bit 1

12

Paper End

<-do->

Data Bit 2

10

Acknowledge

<-do->

Data Bit 3

11

Busy

<-do->

Data Bit 4

25

Ground

<-do->

Ground

25

Mimo e kable bezporedniego poczenia rwnolegego s zazwyczaj doczane do oprogramowania, uytkownicy komputerw przenonych bd raczej poszukiwa adaptera umoliwiajcego korzystanie ze standardowego kabla drukarkowego. Zmniejsza to ilo transportowanego ekwipunku.

Mimo e standardowy kabel, uzupeniony adapterem, umoliwi komunikacj miedzy komputerami wyposaonymi w porty EPP lub ECP, nie bd dostpne najwysze szybkoci tych portw. Do ich uzyskania wymagany jest specjalny kabel. Przykadem firmy, ktra sprzedaje zarwno kable ECP/EPP, jak i uniwersalne,
umoliwiajce poczenie dowolnych dwch portw rwnolegych z najwiksz dostpn szybkoci, moe
by Parallel Technologies.
Systemy Windows, poczwszy od wersji 95, wyposaone s w specjalny skadnik, o nazwie Bezporednie poczenie kablowe (ang. Direct Cable Connection) lub Bezporednie poczenie rwnolege (ang. Direct Parallel
Connection), umoliwiajcy obsug poczenia opartego na portach rwnolegych. Informacje o jego konfigurowaniu znajdziemy w podrczniku systemu operacyjnego. Firma Parallel Technologies jest oficjalnym dostawc kabli do komunikacji przy uyciu tego narzdzia. W jej ofercie znajdziemy specjalny produkt, wyposaony w aktywne elementy elektroniczne, ktry zapewnia uzyskanie niezawodnego i wydajnego poczenia.

Rozdzia 17.

Porty wejcia-wyjcia od szeregowego i rwnolegego do IEEE-1394 i USB

953

Konwertery port rwnolegy-SCSI

Porty rwnolege mog zosta wykorzystane do przyczania urzdze peryferyjnych SCSI. Odpowiedni adapter umoliwi przyczenie dowolnego urzdzenia dysku twardego, stacji CD-ROM, napdu tam, stacji dyskw Zip lub skanera. Wikszo takich adapterw ma zcza przelotowe, umoliwiajce jednoczesne korzystanie z urzdzenia SCSI i drukarki.
Na jednym kocu konwertera znajduje si wtyk portu rwnolegego, na drugim gniazdo SCSI i gniazdo
drukarki. Oprogramowanie konwertera automatycznie przekazuje wszystkie dane kierowane do drukarki, ktra pracuje identycznie jak przy poczeniu bezporednim.
Gwnym, cho nie jedynym, producentem tego rodzaju konwerterw jest firma Adaptec. Charakterystyczn
cech tego rodzaju rozwiza jest moliwo obsugi wycznie jednego urzdzenia SCSI. Jeeli niezbdne
jest przyczenie wikszej liczby urzdze, musi zosta zastosowana karta adaptera SCSI. Co wicej, szybko
portu rwnolegego (2 Mb/s) pozostaje jedynie uamkiem szybkoci komunikacji najwolniejszego urzdzenia
SCSI (10 Mb/s i wicej).

Testowanie portw rwnolegych

Testowanie portw rwnolegych jest prostsze ni testowanie portw szeregowych. Podstawowe procedury
s niemal identyczne. Jedyn rnic jest wybieranie w oprogramowaniu diagnostycznym opcji portw rwnolegych, a nie szeregowych.
Podobnie jak w przypadku portw szeregowych, pomocny moe by wtyk ptli zwrotnej. Rne oprogramowanie wymaga rnych wtykw. Wikszo korzysta ze standardowych, okrelanych jako wtyki IBM-owskie.
Cz programw przyjo jako standard wtyk wymagany przez narzdzia Norton Utilities.
Wtyki ptli zwrotnej mona kupi lub zrobi samemu. Niezbdne poczenia przedstawiamy poniej:

Standardowy wtyk ptli zwrotnej portu 25-stykowego (mski, DB25P) firmy IBM. Zwieramy
nastpujce styki:
1 i 13,
2 i 15,
10 i 16,
11 i 17.

Standardowy wtyk ptli zwrotnej portu 25-stykowego (mski, DB25P) oprogramowania Norton
Utilities. Zwieramy nastpujce styki:
2 i 15,
3 i 13,
4 i 12,
5 i 10,
6 i 11.