Id do

Spis treci
Przykadowy rozdzia
Katalog ksiek

Cyfrowa fotografia
panoramiczna
Autorzy: Anna Benicewicz-Miazga, Ernest Klauzinski, Anna Gra
ISBN: 978-83-246-2751-6
Format: 200230, stron: 216

Katalog online
Zamw drukowany
katalog
Odwzoruj wiat na panoramie i poka jego pikno

Twj koszyk
Dodaj do koszyka
Cennik i informacje
Zamw informacje
o nowociach
Zamw cennik
Czytelnia
Fragmenty ksiek
online

Kontakt
Helion SA
ul. Kociuszki 1c
44-100 Gliwice
tel. 32 230 98 63
e-mail: helion@helion.pl
Helion 19912011

Fotografia panoramiczna a typy aparatw kompletowanie sprztu i akcesoriw

Obrbka fotografii korygowanie bdw i przekama przy skadaniu panoramy
Monta panoram i panografie wysza szkoa jazdy dla zaawansowanych
Fotografia panoramiczna nie wzia si znikd. Od niepamitnych czasw czowiek dy do
moliwie najwierniejszego odtworzenia otaczajcego go wiata wszelkimi dostpnymi sposobami.
Odeszlimy ju bardzo daleko od rysunkw pokrywajcych ciany jaski, ale to pragnienie pozostao
niezmienione. Pojedynczy obraz, ucity kadr to za mao zawsze bdzie nas ciekawio to, co
pozostao poza zasigiem wzroku. W dzisiejszych czasach t potrzeb zaspokoi moe panorama
fotograficzna prosta lub sferyczna, niewielka lub ogromna, ale nieodmiennie pozwalajca
odczu pikno caej sceny, krajobrazu, wntrza. Jak zrobi dobr panoram i odpowiednio j
zmontowa, moesz dowiedzie si wanie z tej ksiki.
Cyfrowa fotografia panoramiczna traktuje o wszystkich aspektach tworzenia panoram od
wyboru odpowiedniego sprztu, przez kwestie ekspozycji i obrbki zdj, a po szczegowe
zagadnienia dotyczce ich montau. Znajdziesz tu informacje o typach aparatw i sposobach ich
wykorzystania przy tworzeniu panoram. Poczytasz o fotografiach dziennych i nocnych, a take
robionych w podczerwieni, poznasz typy panoram, nauczysz si korygowa bdy na pojedynczych
zdjciach i te powstajce na ich czeniach. Zrozumiesz, dlaczego tak wane jest odpowiednie
kadrowanie i pilnowanie kompozycji, jak mona gra perspektyw i do czego suy wyginanie
horyzontu. Tak uzbrojony, moesz rusza na poszukiwanie interesujcych obiektw!
Organizacje i serwisy dla mionikw zdj panoramicznych
Historia fotografii panoramicznej
Specjalistyczne aparaty do fotografii panoramicznej
Popularny sprzt cyfrowy i akcesoria
Kadrowanie zdj panoramicznych
Ekspozycja i obrbka
Monta panoram ze zdj cyfrowych
Sownik poj
Wyjd poza prosty kadr odkryj moliwoci panoramy!

Spis treci

Holistyczny obraz wiata4

1.

Fotografia panoramiczna7

2.

Historia fotografii
panoramicznej17

3.

Specjalistyczne aparaty do
fotografii panoramicznej35
Aparaty z szerokim
polem widzenia37
Aparaty z ruchom optyk43
Aparaty obrotowe47
Inne urzdzenia52

3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
4.

Popularny sprzt cyfrowy

i akcesoria55
4.1. Aparaty cyfrowe57
4.2. Statywy i gowice62
4.2.1. Wyznaczanie pooenia
gowicy panoramicznej65
4.3. Obiektywy68
4.3.1. Fisheye, czyli rybie oko68
4.3.2. Obiektywy typu OneShot74
5.
5.1.
5.1.1.
5.1.2.
5.2.
5.3.
5.3.1.
5.3.2.
5.3.3.
5.3.4.
5.3.5.

Kadrowanie zdj
panoramicznych77
Podejmowanie decyzji79
Elementy kompozycji85
Rwnowaga zdjcia95
Kompozycja i kadrowanie
zdj skadowych97
Typy panoram102
Panoramy poziome103
Panoramy pionowe107
Panoramy koowe111
Panografie113
Inne wariacje114

6.
6.1.
6.2.
6.3.
6.4.
6.4.1.
6.4.2.
6.4.3.
6.4.4.
6.4.5.
6.5.
6.6.
6.6.1.
6.6.2.
6.6.3.
6.6.4.
6.6.5.
6.6.6.

Ekspozycja i obrbka119
Dugi czas nawietlania125
Panoramy nocne130
Sylwety135
Panoramy HDR137
HDR w Adobe Photoshop147
Topaz Adjust148
DRI149
Tworzenie pliku HDR w programie
Photomatix151
Bezporednie czenie panoram
i plikw HDR152
Panoramy w podczerwieni153
Dodatkowa obrbka155
Korekcja jasnoci156
Korekcja bdw przy skadaniu
panoramy159
Retusz nieba162
Korekcja dystorsji na zdjciu166
Korekta perspektywy167
Wygicie linii horyzontu168

7.

Montowanie panoram
ze zdj cyfrowych171
7.1.
Panoramy niepene poziome
i pionowe174
7.2.
Panoramy cylindryczne179
7.3.
Panoramy sferyczne181
7.3.1. Monta panoramy sferycznej
w PTGui182
7.3.2. Monta panoramy sferycznej
w Panoweaver188
7.4.
Panorama VR wirtualna
wycieczka190
7.5.
Panoramy koowe mae
planetki200
7.6.
Panografie panoramy mozaiki 206
7.7.
Wariacje210

Sownik poj212

Literatura215

Rozdzia 5.

Kadrowanie zdj
panoramicznych

78 Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych

Patrzc na wiat przez wizjer aparatu

i kadrujc zdjcia, mona szybko zauwa
y, e jeden krok czyni ogromn rni
c. Metr do przodu, p metra do tyu,
troch niej lub wyej, a obraz w wizje
rze potrafi uoy si w doskona kom
pozycj. Odpowiednio skomponowane
elementy kadru, jego tre i forma spra
wiaj, e zdjcie staje si ciekawe bez
wzgldu na jego techniczn doskonao.
Reguy kompozycji kadru wywodz
si ze sztuk piknych, powstay setki
lat temu i przez wieki byy doskonalone
przez wielkich mistrzw. Fotografia od
pocztku swego istnienia wykorzysty
waa reguy kompozycji znane i spraw
dzone w malarstwie, rysunku czy grafice.

Rysunek 5.1. Panorama pozioma o polu widzenia

170 Sarajewo, ulica, na ktrej zabito arcyksicia
Franciszka Ferdynanda

Zdjcie tak jak obraz jest paszczy

zn, na ktrej twrca umieszcza rne
elementy. Kompozycja (kadrowanie) to
podejmowanie decyzji, co i jak pokaza
na fotografii. Znajomo regu i popu
larnych schematw pomoe podj de
cyzj i wybra, ktre zasady zastosowa
do danej sceny.
Kompozycja to nie tylko sztywne
przestrzeganie ustalonych zasad, ale
rwnie podanie za wasnymi odczu
ciami, wykorzystywanie dowiadcze
i przeamywanie barier. Przy fotografii
panoramicznej jest to szczeglnie wa
ne. Reguy kompozycji, znane chocia
by z malarstwa i stosowane w fotogra
ficznych kadrach o stosunku bokw 1:1,

3:2, 4:3 oraz innych popularnych forma

tach, nie zawsze sprawdzaj si w pano
ramach, ktrych format jest najczciej
wyduony.
Kompozycji mona si nauczy
wiczc i analizujc swoje prace, porw
nujc je do innych zdj czy obrazw.
Podstaw kadego rodzaju fotografii
jest poznanie sprztu, ktrym si dys
ponuje, waciwoci obiektyww, mo
liwoci aparatu; w przypadku fotogra
fii cyfrowych rwnie moliwoci, jakie
daj programy graficzne do retuszowa
nia zdj. Trzeba wiedzie, co, dlaczego
i jak zrobi.

Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych 79

Fotografowie czsto stosuj zamiennie okrelenia kadrowanie i komponowanie, wskazujc moment wyboru tego, co
uwieczni na zdjciu podczas fotografowania (poprzez wy
br tematu zdjcia, miejsca fotografowania i ogniskowej).
Okrelenie kadrowanie odnosi si rwnie do wyodrb
niania/wycinania (w ciemni lub w programie graficznym)
fragmentu zdjcia.
Kadr jest potocznie stosowany zamiennie z pojciem zdjcie lub fotografia.

Rysunek 5.2. Panorama tu po wschodzie soca

z widocznymi mgami Borkw

5.1. Podejmowanie decyzji

Komponujc panoram, podejmujemy decyzj, co pokaza

na zdjciu. Decydujemy o formacie zdjcia pionowym lub
poziomym, stosunku bokw (czyli dugoci i szerokoci zdj
cia) oraz sposobie odwzorowania panoramy (koowej, nie
penej itp.).
W fotografii panoramicznej, tak samo jak przy klasycznym
zdjciu, trzeba wybra miejsce, z ktrego chce si sfotografo
wa dan scen. Nawet nieznaczne przesunicie aparatu na
boki, w przd lub ty zmienia ukad elementw w kadrze. Rw
nie wane jest owietlenie kierunek padania promieni so
necznych czy sztuczne rda wiata. Tu te drobne zmiany
mog mie duy wpyw na zdjcie.
Wany jest wybr pory dnia, o ktrej fotografujemy krajo
braz czy pejza miejski. Piknie owietlona o wschodzie soca
scena moe nie by atrakcyjna w poudnie, a sposb ukada
nia si cieni cakowicie odmienia elementy na zdjciu. Charak
ter i cechy wiata zmieniaj si w cigu caej doby. Tu przed
wschodem soca kolory s zimne, a cienie bardzo dugie. Czas
tu po wschodzie, tzw. poranna zota godzina, daje kolory o od
cieniach zimnych. Dodatkowo mog wystpi rne chwilowe
zjawiska, np. mgy, rosy (rysunki 5.25.6).

80 Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych

5.3. Panorama o wschodzie soca (zota

Rysunek
poranna godzina); nieg zabarwiony rowym wiatem wity Krzy

Rysunek

5.4. Zota godzina okolice Kielc

Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych 81

Rysunek

5.5. Panorama o zachodzie soca Zamek Chciny

Rysunek

5.6. Przed wschodem soca Zamek Krzytopr

W poudnie, kiedy soce jest wysoko, pojawiaj si ostre

kontrasty, mocne, krtkie cienie. Przed zachodem soca tzw.
zota godzina daje dugie cienie, zote i ciepe kolory. O zacho
dzie soca cienie wyduaj si, barwa wiata staje si zim
niejsza. wiato soca stopniowo znika.
Noc to wiato ksiyca, a gdy go nie wida, naley liczy
jedynie na sztuczne rda wiata. Nocne kolory to zazwy
czaj barwy zimne, kontrastowo zestawione z kolorem sztucz
nego owietlenia.

82 Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych

Bardzo istotn cech, czc si

z por dnia, s pory roku (rysunek 5.7).
W rnych strefach klimatycznych prze
biegaj one odmiennie, ale mona prze
widzie, jaki wpyw dla danego miejsca
bdzie mia fakt wykonania fotografii
w zimie lub lecie. W rnych okresach
roku o tych samych porach doby wiato
pada pod rnymi ktami. Ponadto wi
si z tym zmiana wygldu szaty ro
linnej, obecno opadw atmosferycz
nych, takich jak deszcz lub nieg, ujem
ne temperatury powietrza powodujce
powstawanie lodu, szronu i innych po
dobnych zjawisk. Podczas ochadzania
si atmosfery lub po opadach deszczu
przejrzysto powietrza jest wiksza, co
umoliwia uchwycenie na zdjciach od
legych krajobrazw.

Rysunek 5.7. Trzy ujcia panoramiczne tego samego obiektu, wykonane w styczniu, lipcu i padzierniku Park Etnograficzny Tokarnia

Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych 83

84 Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych

Najwaniejsz chyba decyzj przy fo

tografii panoramicznej jest wybr sposobu odwzorowania i pola widzenia, czy
li wybr typu panoramy. Ta sama scena
ujta na panoramie koowej bdzie zu
penie rna od ujcia typu dugi widok
(rysunek 5.8). Przy panoramie dookl
nej due znaczenie ma miejsce, z kt
rego fotografuje si scen im bliej
obiektu, tym bdzie on bardziej znie
ksztacony. Efekt widoczny jest przy
fotografowaniu budynkw w miecie.
W panoramach dooklnych zniekszta
ceniu ulegaj wszystkie linie poziome
poza lini horyzontu.
Wybr sprztu (szczeglnie obiekty
wu) wpywa na sposb odwzorowania
sceny na zdjciu. Teleobiektyw sprawia,

Rysunek 5.8. Panorama cylindryczna dooklna

wykonana obiektywem szerokoktnym; sposb
odwzorowania equirectangular. Widoczne ukowate znieksztacenia linii poziomych Kielce

e gotowe zdjcie wyglda jak wycinek

odlegej rzeczywistoci. Panoramy robio
ne obiektywem standardowym lub sze
rokoktnym najbardziej przypominaj
to, co rejestruj ludzkie oczy.
Techniki cyfrowe pozwalaj na duo
wiksz ingerencj w ostateczny wygld
panoramy ni techniki analogowe. Za
pomoc programw graficznych mona
z jednego kompletu zdj skadowych
stworzy kilka rnych obrazw, wybie
rajc sposb odwzorowania panoramy,
wyginajc linie horyzontu czy kadrujc
(przycinajc) obraz wedle wasnych pre
ferencji. Decyzje podejmowane w cyfro
wej ciemni s rwnie wane jak te podej
mowane podczas wykonywania zdj
w plenerze lub studio.

Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych 85

5.1.1. Elementy kompozycji

Komponujc zdjcie, warto na chwil
zapomnie o subiektywnym odbiorze
scenerii przed obiektywem i skoncen
trowa si na ksztatach, kolorach czy
kierunkach linii, jakie sob reprezentu
je. Patrzc na kwiecist k z acuchem
grskim w tle, trzeba sprowadzi t sce
n do podstawowych elementw gra
ficznych (plamy koloru na pierwszym
planie i bry geometrycznych na planie
drugim), ktre maj ogromne znacze
nie dla kompozycji zdj, buduj obraz
i tworz jego indywidualny charakter.
Sprowadzajc scen do ksztatw, kolo
rw i kierunkw, atwiej zauway swo
iste schematy kompozycyjne i wybra
sposb ich wykorzystania.
Spord wszystkich elementw gra
ficznych kolor wywouje najwicej emo
cji, a jego obecno lub brak wpywa na
kad fotografi. Czsto to wanie ko
lorystyka sceny skania fotografa do zro
bienia zdjcia. Klimat fotografii zaley
w duej mierze od jej barw. Jasne, so
czyste odcienie, jak czerwie, , zie
le czy bkit, daj wraenie wieoci,
a zestawione kontrastowo (ziele z czer
wieni, bkit z ci) tworz napicie
i mog doda obrazowi dynamiki. Deli
katniejsze, przytumione barwy tworz
obrazy spokojne i daj efekt ciszy, no
stalgii i bezruchu. Podobny efekt wywo
uj monochromatyczne zestawienia od
cieni jednej barwy. Rwnie harmonijnie
wypadaj zestawienia kolorw bliskich
sobie na kole barw, jak ci, pomara
czu i czerwieni czy bkitu i zieleni.

Poszczeglnym kolorom przypisuje

si rne, symboliczne znaczenia, kt
re mona wykorzysta w kompozycji,
koncentrujc si na jednej barwie. Jas
na ziele kojarzona jest ze wieoci,
bkity, fiolety i szaroci mog sugero
wa samotno (krajobraz sfotografo
wany w pochmurny dzie). cie i po
maracze to ciepe kolory kojarzone ze
socem. Czerwie natomiast jest wy
jtkowo mocnym kolorem i moe zdo
minowa kompozycj, nawet jeli wy
stpuje tylko na niewielkim obszarze
zdjcia. Czer sylwety sfotografowanej
pod soce wprowadza do kompozycji
wyrany kontrast, nadajc ujciu gra
ficzny charakter.

Kolor
Barwy widma sonecznego, wpisane w koo, tworz tak zwane koo barw. Proste
przedstawienie, znane wikszoci ludzi, zawiera 12 nasyconych kolorw. Barwy
lece naprzeciw siebie na kole barw nazywamy dopeniajcymi. Barwy te silnie
kontrastuj ze sob, dlatego potoczna nazwa to kolory kontrastowe:
czerwonazielona,
tafioletowa,
niebieskapomaraczowa.
Barwy dopeniajce uoone obok siebie sprawiaj wraenie janiejszych, ni s
w rzeczywistoci. Cie na zdjciu prawie zawsze zawiera niewielk domieszk
barwy dopeniajcej do barwy obiektu go rzucajcego. Ten fakt czsto wykorzy
stuje si w fotografii cyfrowej dla ustalenia balansu bieli.

86 Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych

Jak wczeniej wspomniano, nate

nie kolorw na zdjciach zaley przede
wszystkim od jakoci wiata pora
roku, pora dnia i warunki pogodowe
mog odmieni kady krajobraz (rysun
ki 5.95.11). W penym socu kolory
wydaj si wyjtkowo nasycone, a cie
nie gbokie. Zdjcia zrobione w takich
warunkach czsto s pene kontrastw.
Przy pochmurnym niebie kolory s przy
tumione, a sceneria wydaje si mao
kontrastowa. Zdjcia robione w takich
warunkach maj czsto spokojny, na
strojowy klimat, jednak warto w takich
kompozycjach umieci mocny kolory
styczny akcent, by cao nie staa si
nudna.
We mgle kolory zdaj si zlewa ze
sob, tworzc monochromatyczne kom
pozycje. Szczeglnie dobrze wygldaj
mgliste panoramy robione o wicie lub
zmierzchu, kiedy krajobraz na zdjciu
tworzy coraz mniej nasycone kolorem
ksztaty. Taki efekt zanikania koloru na
dalszych planach nazywany jest perspek
tyw powietrzn.

(nazywana rwnie odcieniem

barwnym) to inaczej kolor czerwony,
zielony, niebieski.
Barwa

Odcie barwny

Jasno barwy (inaczej walor) to wzgld

ne natenie wiata danej barwy (barwa

jasna lub ciemna).

Jasno

Nasycenie barwy (inaczej intensywno)

to wzgldna jaskrawo barwy, na przy

kad od czerwonawej szaroci do jaskra
wej czerwieni.

Rysunek 5.9. Zachd soca nad Kielcami. Trzy bliskie sobie kolory tworz
harmoni. Kompozycj wzbogaca jasny akcent kolorystyczny soce

Nasycenie

Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych 87

Rysunek 5.10. Kielce w mglisty dzie. W tej monochromatycznej kompozycji wida tak zwan
perspektyw powietrzn

Rysunek 5.11. Zdjcie panoramiczne zalewu w Brodach Ieckich

wykonane po zachodzie soca dominuje odcie czerwieni

88 Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych

Trjpodzia, zoty podzia

i inne reguy kompozycji
Jednym ze sposobw uzyskania zdjcia
lub obrazu o duych walorach estetycz
nych jest stosowanie wykorzystywanej
od wiekw w malarstwie czy architektu
rze reguy zotego podziau (rysunek
5.12). Polega ona na podziale kadru na
dwie czci w taki sposb, aby stosunek
caoci do duszej czci by taki sam jak
duszej czci do krtszej. Proporcja tej
zasady jest okrelona (staa, wynoszca
w przyblieniu 1,618).
Aby uatwi sobie prac, wielu twr
cw upraszcza j, stosujc trjpodzia
(rysunki 5.135.14). Polega on na dzie
leniu obrazu w pionie i poziomie na trzy
rwne czci. Dziki temu uzyskuje si
dziewi jednakowych obszarw, a na

przeciciach linii cztery punkty, ktre

nazywane s mocnymi punktami obrazu.
W zdjciach rozplanowanych zgodnie
z regu trjpodziau wraenie harmonii
jest budowane poprzez asymetri. Nie
znaczy to jednak, e naley bezwzgld
nie unika symetrycznych kadrw. Sy
metria dobrze sprawdza si przy miej
skich krajobrazach zarwno w pa
noramach poziomych, jak i pionowych.
Umieszczenie centralnie w kadrze gw
nego motywu zdjcia, ktry sam w so
bie jest symetryczny (np. parkowe alej
ki prowadzce do monumentalnego
budynku), buduje rwnowag zdjcia,
podkrelajc naturaln symetri obiek
tu. Symetryczna kompozycja sprawdzi
si zawsze, kiedy fotografuje si na przy
kad odbity w wodzie krajobraz.

Rysunek 5.12. Zasada zotego podziau

Rysunek 5.13. Zasada trjpodziau w zastosowaniu do kadrw panoramicznych, klasycznych

i kwadratowych

Rysunek 5.14. Panorama ze witego Krzya z naniesion siatk trjpodziau. Linia horyzontu znajduje si na wysokoci kadru, a boczna ciana kapliczki w miejscu wyznaczonym przez mocne punkty

Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych 89

Istniej take inne zasady kompozy

cji. Jedn z nich jest zasada zotej spirali,
oparta jednak na zotym podziale (rysu
nek 5.15). Figura ta jest bardzo wdzicz
nym schematem komponowania kadru
fotograficznego, szczeglnie do fotogra
fowania wszelkich ukadw spiralnych.
Kompozycje oparte na zotej spirali s
bardzo harmonijne, mimo i s trudne
w zastosowaniu.
W przypadku bardziej dynamicznych
kadrw lepiej umieszcza w kadrze linie
ukonie. Zapewni to zdjciu dynamik
i wprowadzi wraenie ruchu. W prak
tyce fotograficznej wykorzystywane s
najczciej dwa typy ukonego podzia

Rysunek 5.15. Zasada zotej spirali

u kadru. Pierwszym jest ukad ukony

oparty na trjktach, czsto bdnie na
zywanych zotymi (rysunek 5.16). Pole
ga on na wyznaczeniu przektnej kadru,
a nastpnie poprowadzeniu dwch pro
stopadych do niej linii wychodzcych
z przeciwlegych wierzchokw. Otrzy
ma si w ten sposb zdjcie podzielone
na cztery trjktne obszary pozostajce
ze sob we wzajemnej harmonii. Jee
li na zdjciu obszary te bd si nawza
jem uzupeniay, kompozycja bdzie zdy
namizowana i elegancka. Zasada ta jest
najczciej wykorzystywana w fotogra
fii portretowej.

Drugim rodzajem podziau ukonego

jest podzia diagonalny oparty na kwadratach. Uzyskiwany jest poprzez wy
prowadzenie z naronikw kadru czte
rech linii ustawionych do jego krawdzi
pod ktem 45 (rysunek 5.17). Efek
tem jest siatka skadajca si z dwch
(w przypadku kadru kwadratowego)
lub czterech mocnych linii oraz jednego
(kadr kwadratowy), dwch (panorama)
lub czterech mocnych punktw. Podzia
oparty na kwadratach znakomicie nada
je si do uwieczniania abstrakcyjnych,
geometrycznych wzorw, ale nie tylko.

Rysunek 5.16. Zasada podziau ukonego

Rysunek 5.17. Zasada podziau diagonalnego

90 Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych

Linie
Tworzone przez naturalny krajobraz lub
przez dziaanie czowieka linie s nie
zwykle ciekawym tematem zdj i po
magaj w budowaniu doskonale skom
ponowanych kadrw. Linie, na przykad
pot lub cieka, przycigaj wzrok i pro
wadz go w gb kadru. Mog podzieli
kadr na odrbne strefy, jak choby linia
horyzontu oddzielajca zociste zboe
od bkitnego nieba. Nie tylko elemen
ty krajobrazu stworzone przez czowieka
(drogi, mosty, poty, linie energetyczne,
ciany itp.) czytamy na zdjciu jako linie.
Dugie cienie, strumienie i rzeki, nawet
jeli nie tworz linii prostych prowa
dz oko w gb zdjcia, mog skierowa
wzrok na istotny element kompozycji,
daj wraenie gbi. Blisko uoone ele
menty, na przykad kamienie w strumie
niu tworzce prowizoryczny most, rw
nie odczytujemy jako linie.

Rysunek 5.18. Opadajce ku centrum kadru stoki daj wraenie otwartej kompozycji. Linia drogi
prowadzi wzrok w gb kadru Fuerteventura

Poziome linie podkrelaj horyzont,

dajc wraenie pasywnoci i spokoju.
Kompozycje oparte na poziomych li
niach wydaj si spokojne i wywaone,
natomiast linie pionowe odczytujemy
jako dynamiczne i pene napicia.
Linie ukone silnie kontrastuj z po
ziom lini horyzontu i formatem zdj
cia ograniczonym pionowymi i poziomy
mi liniami bokw (rysunki 5.185.20).
Prowadz wzrok w gb zdjcia, budu
j perspektyw, mog wskazywa na
istotne elementy kompozycji. Pomaga
j w budowaniu dynamicznych kompo
zycji. Najbardziej przycigaj wzrok linie
zbiegajce si, gdy daj wraenie gbi
i perspektywy. Odpowiednio umieszczo
ne w kadrze ukone linie dadz wrae
nie otwartej lub zamknitej kompozycji.
Kiedy fotografujc wzgrze, umiecimy
je w centrum kadru, stoki utworz linie
biegnce od dolnych rogw kadru do

jego grnej krawdzi. Masyw wzgrza da

mocny, zwarty ksztat na zdjciu, w ca
oci zamknity w kadrze. Taka kom
pozycja sugeruje, e wszystko, co istot
ne, zostao ujte na zdjciu, a poza jego
krawdziami nie dzieje si nic istotnego.
Natomiast fotografujc na przykad a
cuch grski, tak aby przy krawdziach
kadru znalazy si szczyty, a linie two
rzone przez ich zarys biegy od dolnej
krawdzi kadru w gr do prawego gr
nego rogu i lewego grnego rogu kadru,
stworzymy wraenie otwarcia. Taka
kompozycja sugeruje, e czci uchwy
conego widoku znajduj si poza grani
cami kadru, a zdjcie jest fragmentem
wikszej caoci.

Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych 91

Rysunek 5.19. Nachylenie stokw daje wraenie

zamknitej, skoczonej kompozycji Tatry

Rysunek 5.20. Nagromadzenie linii przyciga

wzrok witokrzyskie

92 Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych

Linia horyzontu
Jedn z najczciej fotografowanych linii jest horyzont. Sposb umiejscowienia go w kadrze ma zdecydowany wpyw
na charakter fotografii, poniewa wraz
z przesuwaniem horyzontu w kadrze
zmieniaj si relacje midzy niebem
a ziemi.
Odpowiednio umieszczona linia horyzontu to podstawa dobrze skomponowanego zdjcia, szczeglnie panoramicznego. Horyzont moe dzieli panoram na p, dajc wraenie symetrii.
Taki sposb komponowania sprawdzi
si, jeli jest zachowana rwnowaga midzy elementami znajdujcymi si poniej i powyej linii horyzontu (klasycznym przykadem s chmury odbijajce
si w wodzie). W przypadku panoramicznych zdj, szczeglnie bardzo wyduonych formatw, umieszczenie horyzontu porodku pomaga w zachowaniu rwnowagi zdjcia, trzeba jednak uwaa, by
paszczyzna poniej linii horyzontu nie
bya zbyt pusta i nieciekawa. Jeli chce

si zachowa regu trjpodziau, przy

dugich panoramach o wiele bardziej
istotne jest umieszczenie ciekawych elementw w tzw. mocnych punktach na
i dugoci panoramy ni obnianie lub
podnoszenie linii horyzontu.
Umieszczenie linii horyzontu bliej
dolnej lub grnej krawdzi zdjcia, na
lub wysokoci kadru (zasada trjpodziau), tworzy bardziej dynamiczny
efekt i dobrze sprawdza si w krtszych
panoramach (np. o proporcjach bokw
2:1, 3:1). Horyzont umieszczony poniej rodka kadru podkrela niekoczc
si przestrze nieboskonu i jest czsto
wykorzystywany w fotografii krajobrazowej. Wysoko umieszczona linia horyzontu akcentuje natomiast pierwszy
plan. Ograniczony jest te wpyw nieba
na kompozycj. Nieboskon nie konkuruje w ten sposb z gwnym obiektem
obrazu. Umieszczenie na zdjciu elementu pooonego blisko widza podkrela odlego midzy najbliszym i najdalszym planem, dajc wraenie gbi.

Rysunek 5.21. Nisko umieszczony horyzont podkrela

barwne chmury Sielpia o wschodzie soca

Warto eksperymentowa z kompozycj zdj i prbowa mniej konwencjonalnych sposobw patrzenia na scen.
Lini horyzontu mona umieci bardzo
blisko grnej lub dolnej krawdzi zdjcia
bd w ogle nie uwzgldni jej w kadrze.
Bardzo niskie pooenie horyzontu
powoduje, e niebo jest dominujcym
(czasem wrcz przygniatajcym) elementem fotografii (rysunek 5.21). Taki efekt
uzyskujemy przez odchylenie aparatu
w gr. Skadajc panoramy w programie
graficznym ze zdj skadowych, mona
dodatkowo wygi lini horyzontu, dziki czemu mona uzyska efekt specjalny.
Pojcie horyzontu dotyczy nie tylko
zdj wykonywanych na otwartej przestrzeni zdj typowo krajobrazowych.
Te zasady mona zastosowa do zdj
wykonywanych w miastach lub we wntrzach, przyjmujc lini podogi lub poow odlegoci podogi od sufitu za horyzont.

Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych 93

Ruch i kierunek
W zalenoci od strony, w ktr zwrco
ny jest obiekt na zdjciu, odbiorcy r
nie interpretuj jego ruch. Dla osb wy
chowanych w naszym krgu kulturowym
naturalnym kierunkiem jest ruch z lewej
strony w praw i z gry na d, tak wic
jeli osoba na zdjciu idzie w prawo, to
podwiadomie stwierdzamy, e wkada
mniej wysiku w marsz ni osoba idca
w lewo. Jeli chce si podkreli wysi
ek alpinisty w grach, warto umieci
go skierowanego w lewo z prawej stro
ny kadru, za sportowca na mecie gdy
zaley nam na ukazaniu jego lekkiego
finiszu odwrotnie. Samolot startu
je w prawo, a lduje w lewo itp. przy
kady mona by mnoy. Czasem war
to odwrci zdjcie w programie graficz
nym i sprawdzi, czy nie wyglda lepiej
(rysunek 5.22).

Rysunek 5.22. Panorama ruch i kierunek;

Bonia

Ruch obiektu na zdjciu mona odda

poprzez dugi czas nawietlania. Woda
przybiera wtedy posta mgy, mlecznych
strumieni, cigych linii. Poruszajce si
pojazdy i postaci wyduaj si i rozma
zuj. Dodatkowo wraenie dynamizmu
ruchu moe potgowa ilo miejsca
wykadrowana wok poruszajcego si
obiektu. Jeli fotografowany obiekt ma
przed sob wiksz cz kadru ni za
sob, bdzie sprawia wraenie rozpo
czynania ruchu, dynamizmu i szybko
ci. Jeli miejsca bdzie mniej ogl
dajcy panoram odbierze to jako ko
cow faz ruchu, finisz.

Orientacja kadru
Mimo e wikszo panoramicznych
zdj jest pozioma, nie naley si ogra
nicza tylko do takiej orientacji kadru.
Niektre motywy wygldaj lepiej uj
te w pionowym ni poziomym kadrze.
W porwnaniu do poziomych piono
we panoramy wywouj zupenie inne
wraenie na odbiorcy. Pionowe kadry
wydaj si pene napicia, ekscytujce
i dynamiczne. Widz czyta je od dou do
gry, w przeciwiestwie do klasycznych
poziomych kadrw ogldanych od lewej
do prawej.

94 Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych

Gbia ostroci
Gbia ostroci jest dla fotografa jed
nym z najwaniejszych rodkw wyra
zu. Pozwala na wyrane przedstawie
nie pewnych elementw kadru przy jed
noczesnym rozmyciu innych. Tworzc
panoramy, szczeglnie przedstawiajce
krajobraz, fotograf czsto decyduje si
na przedstawienie wszystkich planw
wyranie i ostro. Czasem jednak warto
poeksperymentowa i stworzy pano
ram o mniejszej gbi ostroci, wyod
rbniajc tylko cz elementw kom
pozycji.

Rysunek 5.23. Drzewo umieszczone w mocnym

punkcie przyciga wzrok, stanowi akcent w spokojnym krajobrazie

Akcenty
Monotonny kadr mona przeama tak
zwanym akcentem (rysunek 5.23). Moe
to by plama kontrastowego koloru (np.
samotny oboczek na czystym bkit
nym niebie) lub klasyczne drzewo na
polu (wyrniajce si na linii horyzon
tu). Takie akcenty najlepiej umieszcza
w pobliu mocnych punktw, zgodnie
z zasad trjpodziau.

Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych 95

5.1.2. Rwnowaga zdjcia

Fotografujc panoram, nie moemy da
si uwie samej magii formatu zdj
cie musi co przedstawia. Nie wystar
czy techniczna doskonao, uycie pro
fesjonalnego sprztu fotograficznego czy
prawidowe poczenie zdj skadowych
w ogromn fotografi. Najistotniejsze
jest wybranie ciekawego motywu gw
nego i rozplanowanie (skomponowanie)
istotnych elementw na powierzchni fo
tografii, tak aby duy format podkrela
tre, a nie stanowi celu samego w so
bie. Niezalenie od tego, czy wybierze
my pionowy, poziomy, czy kwadratowy
kadr, kompozycj symetryczn lub op
art na regule trjpodziau, kolorystyk
monochromatyczn lub kontrastow
kompozycja musi zachowa rwnowag.

Najczstszym bdem przy kompo

nowaniu panoram jest umieszczenie
wszystkich interesujcych elementw
w jednym miejscu, zostawiajc wok
pust i monotonn przestrze. W efek
cie zdjcie wygldaoby lepiej, gdyby
zostao wykadrowane do formatu kla
sycznego (np. 3:2). W panoramach, czy
li zdjciach o wyduonym formacie,
boki kadru powinny tak samo przyci
ga wzrok jak jego centralna cz. Dzi
ki temu ogldajcy powici zdjciu wi
cej uwagi, ledzc wzrokiem ca kompo
zycj, a nie skupiajc si tylko na jednym
jej elemencie.
Im dusza panorama, o wikszym
polu widzenia w poziomie, tym trud
niej wypeni ca jej przestrze w po
prawny i ciekawy sposb. Rwnie nieko
rzystnie, jak elementy skupione w jed

nym miejscu panoramy, prezentuj si

mocne, wyraziste elementy przy sa
mych brzegach kadru zdjcie wyda
je si wtedy za ciasne, a przestrze kadru
le wykorzystana. Jeli taki mocny ele
ment (na przykad duy budynek) znaj
duje si tylko przy jednym, lewym brze
gu kadru, a reszta przestrzeni pozosta
je niezapeniona, lewa cz zdjcia jest
zbyt cika, a caa kompozycja sprawia
wraenie przechylania si na lew stro
n. Podobna sytuacja ma miejsce, jeli
nad panoram miasta znajduje si puste,
bezchmurne niebo. Dolna cz zdjcia,
przedstawiajca du liczb elementw,
kontrastuje z pust i nieciekaw pasz
czyzn nieba (rysunek 5.24). Aby zacho
wa rwnowag takiego kadru, najlepiej
fotografowa niebo z chmurami. Cz
stym bdem w pejzaach miejskich jest

Rysunek 5.24. Panorama Kielc. Na dolnym

zdjciu budynki zostay zrwnowaone dziki dodanym do nieba
chmurom

96 Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych

ujcie w kadrze zbyt duej pustej prze

strzeni chodnika lub ulicy, co jest uci
liwe szczeglnie w pionowych kadrach.
Zanim trafimy na ciekawe elementy fa
sady budynku czy nieba, musimy zmie
rzy si z szar, pust paszczyzn asfal
tu. Podobny bd zdarza si w fotografii
krajobrazowej, gdy na dole zdjcia znaj
duje si bezkresna, pusta ka, a cieka
wy element (np. acuch grski) jest na
dalszym planie, lub krajobraz jest ci
nity w dolnej czci kadru, a nad nim
widnieje pusta plama nieba. Aby unikn
takich bdw, warto pamita o wspo
mnianej wczeniej, popularnej zasadzie
trjpodziau.
Warto doda, i rwnowag kadru
mona wyrwna nie tylko przesuni
ciami linii horyzontu lub odpowiednim,
rwnomiernym umieszczaniem elemen
tw w kadrze. O rwnowadze zdjcia de
cyduj take kolor, jego natenie, jak
i gsto obiektw. Kiedy pozna si pod
stawy kompozycji i nauczy odnajdywa
przed aparatem motywy, ktre mona
uj w popularnych kompozycyjnych
schematach, mona puci wodze fan
tazji i ama zasady. Naley to jednak ro
bi z rozwag i w peni wiadomie, aby
wiedzie, dlaczego zasady zostay za
mane. Fotografia to przede wszystkim
kreacja fotografujcego do niego na
ley decyzja, co i jak pokaza na zdjciu,
i to fotograf decyduje, kiedy zastosowa
popularne reguy, a kiedy kreatywnie je
zama, tworzc zaskakujcy, niekon
wencjonalny obraz.

Popularne szablony kompozycji panoram:

Trjpodzia

umieszczenie wanego elementu

kompozycji w jednym z mocnych
punktw kadru

Symetria

podkrelenie naturalnej syme

trii, wykorzystanie odbi

Linie prowadz- linie prowadz wzrok, podkre

ce oko, punkty
laj gbi
zbiegu

Ksztat S

podobnie jak linie proste, wij

ca si w kadrze cieka lub rzeka
wprowadzaj do kompozycji g
bi i prowadz wzrok

Piony

powtarzajce si pionowe linie

tworz rytm i dodaj dynamiki

Poziomy

poziome linie potguj wraenie

spokoju, mog doda zdjciu g
bi, oddzielajc kolejne plany

Pierwszy plan

wyrane elementy czy faktura

na pierwszym planie pomaga
j przycign wzrok, mog te
budowa wraenie gbi prze
strzennej

Minimalizm

proste ksztaty, maa liczba ele

mentw i kolorw powoduj
mocniejsze oddziaywanie na wi
dza, silniejsze podkrelenie tre
ci zdjcia i detali

Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych 97

5.2. Kompozycja i kadrowanie

zdj skadowych

Aby uatwi sobie prac, aparat, ktrym tworzymy zdjcia

skadowe do panoram, powinien pozwala na:
ekspozycj w trybie manualnym oraz korekt ekspozy
cji o warto EV;
wyczenie autofokusa po ustawieniu ostroci oraz ma
nualne ustawianie ostroci;
moliwo ustawiania staego balansu bieli dla kolejnych
zdj (wyczenie opcji automatycznego balansu bieli).

Tworzenie panoram ze zdj skadowych daje wiksze moli

woci ni wykorzystanie aparatw panoramicznych, a techniki
cyfrowe dodatkowo uatwiaj pniejsz edycj zdj w pro
gramie graficznym. Co prawda fotografujc niektrymi apa
ratami panoramicznymi, ju w wizjerze mona zobaczy, jak
bdzie wygldao zdjcie, ale ingerencja w wygld utrwalone
go na kliszy kadru jest ograniczona. Tworzenie panoram ze
zdj skadowych pozwala na wybr sposobu odwzorowania
i stworzenie kilku, czsto bardzo rnych od siebie obrazw
z jednego kompletu zdj skadowych. Robic zdjcia skado
we, mona wykona kilka ekspozycji jednego ujcia, co pomo
e zapanowa nad niekorzystnym owietleniem sceny poprzez
wyeliminowanie zbyt ciemnych lub jasnych partii caej pano
ramy. Panoramy z cyfrowych zdj skadowych mog wygl
da tak samo jak te wykonane aparatami dedykowanymi tyl
ko i wycznie do robienia panoram. Przy technice cyfrowej
trzeba wykaza si wyobrani i w mylach wyodrbni po
dany kadr z tego, co chcemy sfotografowa. Prawdziwy sukces
zapewni dobre zdjcia skadowe, z ktrych atwo i przyjem
nie bdzie si tworzy panoramy. Fotograf musi wiedzie, co
chce uzyska, planujc wygld zoonej panoramy, ju w cza
sie fotografowania poszczeglnych jej czci, i prbujc my
le jak aparat, gdy ten sam obraz inaczej odbiera oko ludzkie,
a inaczej jest rejestrowany na kliszy lub przez matryc. Mimo
wszelkich dobrodziejstw programw graficznych dobre zdj
cia, nie tylko panoramiczne, powstaj na etapie fotografowa
nia, a obrbka moe tylko doda im smaku.
Kiedy zapadnie decyzja o tym, czy ma to by panorama
pozioma, pionowa, czy koowa, naley wybra gwny mo
tyw zdjcia, miejsce, z ktrego ma by fotografowany, oraz
sprzt, jakim chce si je wykona na przykad obiektyw
o okrelonej ogniskowej itp. Wtedy mona wykona popraw
ne zdjcia skadowe. Aby to osign, trzeba pamita o kil
ku zasadach. Bdzie o nich mowa take w rozdziaach 6. i 7.,
ale warto je sobie utrwali.

98 Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych

Kolejne zdjcia do panoramy powin

no si zazwyczaj wykona z takimi sa
mymi ustawieniami aparatu: wartoci
przysony, czasem nawietlania, czu
oci ISO, ustawieniem ostroci oraz
balansem bieli (tu dobrze sprawdzi si
fotografowanie w trybie manualnym).
Najlepiej po ustawieniu parametrw dla
pierwszego zdjcia przestawi autofo
kus w tryb manualny, aby automatyka
aparatu nie zmienia ustawie ostro
ci midzy wykonywaniem kolejnych
zdj. Jeli tylko aparat daje tak mo
liwo, naley wyczy automatyczny
balans bieli i wybra ktry z predefi
niowanych, ustawionych wzorcw lub
samodzielnie dobra ustawienia, ktre
dla kadego zdjcia powinny by takie
same. W trudnych warunkach owiet
leniowych, jeli w obrbie panoramy ro
bionej na przykad we wntrzu znajdu
je si okno (czyli obszar o innej jasnoci
ni reszta pomieszczenia), mona kory
gowa ekspozycj, zmieniajc czas na
wietlania, lub wykona kilka rnych
ekspozycji dla tego fragmentu panoramy.
Podczas obrbki programem graficznym
naley wybra najkorzystniejsze ujcie
lub poczy kilka zdj w jeden obraz.
W razie wtpliwoci odnonie parame
trw ekspozycji warto skorzysta z bra
cketingu ekspozycji dla kadego zdjcia
skadowego.

Niezalenie od tego, czy uywamy

statywu, czy fotografujemy bez niego,
podczas robienia zdj do panoram po
ziomych aparat powinien znajdowa si
zawsze na tej samej wysokoci, tak by
linia horyzontu przebiegaa rwnole
gle do dolnej krawdzi kadru (zawsze
na tym samym poziomie). W wypadku
panoram naladujcych zdjcia z apara
tw typu Flatback przesuwa si aparat
wzdu linii prostej, na bok lub do gry
czy dou, zwracajc uwag na to, by nie
pochyla go w przd lub ty midzy ko
lejnymi ujciami oraz nie przechyla na
boki. Jeli aparat zostanie przechylony
na bok, linia horyzontu nie bdzie rw
nolega do krawdzi zdjcia. Przy pano
ramach sferycznych naladujcych zdj
cia z aparatw typu SwingLens aparat
powinien obraca si wzgldem reni
cy wejciowej obiektywu. Naley rw
nie unika przechylania go na boki lub
w przd i ty. W przypadku tworzenia
panoramy pionowej szczeglnie naley
unika przechylania na bok, aby kolejne
zdjcia przedstawiay pionowy wycinek
fotografowanego motywu.
Kolejne zdjcia powinny zachodzi na
siebie w 1050%. Im wiksze wsplne
pole midzy kolejnymi zdjciami, tym
atwiej uzyska bezbdnie zoon pa
noram w programie graficznym (np.
PTGui). Fotografujc bez statywu lub

za jego pomoc, ale bez gowicy pano

ramicznej, warto wykona wicej zdj,
ktre bd na siebie zachodziy co naj
mniej w 40%.
Zawsze warto zostawi sobie margi
nes bezpieczestwa sfotografowa
wikszy zakres pola widzenia ni pla
nowana panorama, aby mc wykadro
wa podany motyw w programie gra
ficznym.
Istotne dla kompozycji elementy (np.
budynek) powinny znale si w caoci
przynajmniej na jednym zdjciu ska
dowym (oczywicie, jeli pozwala na to
wybrana ogniskowa obiektywu), dzi
ki czemu bezbdne zoenie tego frag
mentu panoramy w programie graficz
nym bdzie atwiejsze. W wypadku b
dw i niedopasowania do siebie zdj
podczas retuszu panoramy mona sko
rzysta ze zdjcia skadowego przedsta
wiajcego obiekt.
Robic pionowe zdjcia skadowe do
panoramy poziomej, otrzymuje si pa
noram o wikszej rozdzielczoci i wik
szym kcie widzenia w pionie ni pano
rama zoona ze zdj poziomych.
Jeli wykonuje si kilka panoram
kolejno po sobie, warto zrobi zdjcie
znacznik, ktre pomoe zorientowa si
pniej, gdzie kocz si zdjcia do jed
nej, a zaczynaj do drugiej panoramy.

Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych 99

Liczba zdj skadowych panoramy zaley midzy innymi od ogni

skowej obiektywu, ustawienia aparatu (poziomego lub pionowego),
wsplnego pola midzy kolejnymi zdjciami oraz pola widzenia two
rzonej panoramy.
Zakadajc, e zdjcia skadowe nachodz na siebie w 20%, kade
z tych zdj bdzie miao 60% (1002 20) uytecznej powierzchni.
Aby obliczy w przyblieniu liczb zdj potrzebnych do panoramy,
mona posuy si wzorem:
Z = F/(60/100 HFV)
gdzie:
Z liczba zdj;
F pole widzenia panoramy;
HFV kt widzenia obiektywu w poziomie.

Kt widzenia obiektywu w poziomie bdzie inny dla aparatu trzyma

nego pionowo, a inny dla aparatu trzymanego poziomo. Producenci
zazwyczaj podaj kt widzenia obiektywu po przektnej. Aby zatem
wyliczy potrzebn warto, naley posuy si kolejnym wzorem:
HFV = AV SM/PM
gdzie:
AV kt widzenia obiektywu po przektnej;
SM szeroko matrycy;
PM przektna matrycy.

Przykadowo poziome pole widzenia dla obiektywu 14 mm, dla kt

rego kt widzenia po przektnej wynosi 114, uywanego z aparatem
penoklatkowym (36 24 mm) trzymanym w pionie wynosi okoo 63.
Dla aparatu trzymanego w poziomie wynosi okoo 95.
HFV = 114 24/43.3 (aparat trzymany pionowo)
HFV = 114 36/43.3 (aparat trzymany poziomo)
Do panoramy obejmujcej 300, wykonanej przy uyciu obiektywu 14
mm i aparatu ustawionego pionowo, bdzie potrzebnych okoo 8 zdj.
Z = 300/(60/100 63)
Z = 7,936

100 Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych

Rysunek 5.25. Panorama pozioma prosta

Pieskowa Skaa

Dua gbia ostroci na zdjciach ua

twi skadanie panoram, szczeglnie tych
fotografowanych bez statywu lub ze sta
tywem, ale bez gowicy panoramicznej.
Jeli zdjcia s wykonywane obiektywem
szerokoktnym (ale nie obiektywem
typu rybie oko), warto zainwestowa
w dobry, niewinietujcy i pozbawiony
dystorsji egzemplarz. Im poprawniej
sze obrazy skadowe, tym programy gra
ficzne atwiej skadaj z nich panoramy.
Uycie statywu, nawet ze zwyk go
wic, znacznie uatwi utrzymanie apara
tu na jednej wysokoci i pomoe unik
n przechylania go na boki, w przd lub
ty. Przy duszych czasach nawietlania
(np. o wicie czy zmierzchu lub w ciem
nych wntrzach) pozwoli unikn poru
szenia aparatem. Statyw jest niezbdny,
gdy zdjcia skadowe s wykonywane do

panoramy HDR (wicej o panoramach

HDR w podrozdziale 6.4), gdy ten sam
kadr nawietlany kilkakrotnie z rnymi
ekspozycjami nie moe si rni. Go
wica panoramiczna pozwoli na obraca
nie aparatu wzgldem odpowiedniej osi.
Taki sposb obrotu moe cakiem wyeli
minowa bdy paralaksy, co w rezultacie
pozwoli na bezbdne poczenie zdj
w panoram w programie graficznym.
Zjawisko paralaksy zostao dokadnie
opisane w rozdziale 4.
Brak statywu nie powinien powstrzy
mywa od zrobienia panoramy. Rwnie
bez niego mona wykona poprawne
zdjcia skadowe na przykad do pano
ramy niepenej. Trzymajc aparat w rku,
trudno obraca go wzgldem odpowied
niej osi, zatem wikszo fotografw
obraca si wraz z aparatem, w taki spo

sb, eby o obrotu przechodzia przez

rodek ich ciaa. Aby jak najbardziej zbli
y aparat do osi obrotu, trzeba trzyma
go jak najbliej ciaa. Ponadto nie nale
y zmienia miejsca, w ktrym si stoi
pomidzy fotografowaniem kolejnych
zdj skadowych, oraz unika pochyla
nia si w przd, ty czy na boki. Kiedy
fotografuje si w ten sposb, warto ro
bi zdjcia skadowe, stosujc wiksz
zakadk ni w przypadku uycia staty
wu z gowic panoramiczn. Im wicej
mamy zdj, ktre nakadaj si na sie
bie w okoo 40%, tym atwiej jest uzy
ska poprawnie zoon panoram (ry
sunek 5.26).

Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych 101

Rysunek 5.26. Zasada wykonania zdj skadowych do panoramy niepenej poziomej (cylindrycznej)

Etapy powstawania panoramy ze zdj skadowych:

1. Wybr motywu i miejsca oraz typu panoramy, jaka ma

zosta wykonana, a take wybr ogniskowej, przy ktrej
bd wykonywane poszczeglne zdjcia.

6. W przypadku wtpliwoci powtrzenie serii zdj lub wy

konanie kilku ekspozycji (rnicych si tylko czasem na
wietlania) dla kadego ujcia.

2. Jeli uywany jest statyw wyrwnanie na nim apara

tu w pionie i poziomie.

7. Przeniesienie zdj do komputera oraz skorygowanie po

ziomu ich jasnoci, a take usunicie na przykad plamek
powstaych w wyniku zabrudzenia matrycy.

3. Jeli uywany jest statyw z gowic panoramiczn usta

wienie osi obrotu aparatu wzgldem renicy wejciowej
obiektywu.
4. Ustalenie parametrw ekspozycji i gbi ostroci zdjcia.
W trudnych warunkach owietleniowych, jeli spodzie
wane s due rnice w jasnoci poszczeglnych uj pa
noramy, mona wykorzysta funkcj bracketingu.
5. Ustawienie takiej samej wartoci przysony, czasu na
wietlania, balansu bieli i czuoci ISO dla kadego zdj
cia oraz wykonanie zdj skadowych, zachodzcych na
siebie w okoo 2050%.

8. Poczenie zdj w panoram za pomoc programu gra

ficznego poprzez wybranie najatrakcyjniejszego sposobu
jej przedstawienia.
9. Opcjonalnie wykadrowanie podanego motywu ze zo
onych w panoram zdj.
10. Wyretuszowanie zdjcia poprzez skorygowanie ewentu
alnych bdw skadania, rnic kolorystycznych itp.

102 Rozdzia 5. Kadrowanie zdj panoramicznych

5.3. Typy panoram

W zalenoci od sposobu kadrowania oraz odwzorowania sfo

tografowanego wycinka/caoci sfery na paszczyzn, mona
uzyska kilka typw zdj panoramicznych. Typ panoram nie
rozerwalnie wie si z ich treci. Podstawowym motywem
jest szeroko rozumiany krajobraz, jednak nie warto si ogra
nicza. Format panoramiczny (nie tylko zdjcia o duym polu
widzenia, ale sam format obrazu o stosunku bokw 2:1 i du
szy) mona rwnie wykorzysta do fotografowania portretw,
aktw, obiektw w ujciu makro, studyjnych kreacji i zawodw
sportowych. Take w tych przypadkach mona stworzy pa
noram ze zdj skadowych. Ograniczeniem jest jedynie wy
obrania fotografa (rysunki 5.275.28). Trzeba pamita tylko
o jednym: sabe zdjcie nie zyska na wartoci, jeli pokae si
je w formacie panoramicznym. Wrcz przeciwnie panora
my zachcaj widzw do dugiego ogldania. Oko widza w
druje spokojnie po szerokim zdjciu. I z pewnoci dostrzee
wszelkie niedocignicia.

Rysunek 5.27. To zdjcie zostao wykadrowane do formatu panoramicznego (pionowego), aby

podkreli gwny motyw wity Krzy o wicie