Ciao.

Profesjonalne
owietlenie i retusz
w fotografii portretowej
Autor: Lee Varis
Tumaczenie: Piotr Cielak
ISBN: 978-83-246-2550-5
Tytu oryginau: Skin: The Complete Guide to Digitally
Lighting, Photographing, and Retouching Faces and Bodies
Format: 180235, stron: 432
Jak perfekcyjnie fotografowa i retuszowa ludzk skr
Jeli pragniesz tworzy artystyczne fotografie na wysokim poziomie i zaley Ci na
wydobyciu autentycznego pikna ludzkiego ciaa niezalenie od tego, czy masz do
czynienia z osob bardzo mod, starsz, wytatuowan, z makijaem lub bez oto
patrzysz na unikalny podrcznik perfekcyjnego fotografowania ludzi. Dziki niemu
dowiesz si, jak uchwyci na swoim zdjciu sam esencj chwili; ten impuls, ktry
kaza Ci sign po aparat.
W ksice Owietlenie i cera. Profesjonalne techniki fotografii i retuszu zdj znany
hollywoodzki mistrz fotografii i retuszu, Lee Varis, wyjania tajniki fotografowania ludzi
zarwno w warunkach studyjnych, i jak w plenerze. Poprzez przystpne wiczenia,
opatrzone bajecznie kolorowymi przykadowymi zdjciami, poznasz najlepsze sposoby
owietlania modeli, edytowania gotowych zdj oraz ich profesjonalnego przygotowania
do druku. W krtkim czasie opanujesz zaawansowane techniki tworzenia i metody
korygowania zdj portretowych, ze szczeglnym naciskiem na retusz skry modeli.
Dowiesz si take wielu niezwykych rzeczy na przykad dlaczego niemal zawsze
najbardziej naturalny kolor skry odbiega od rzeczywistego.
Zarzdzanie kolorem i proces edycji obrazu
Korekcja balansu bieli oraz kolorystyki cieni
Kalibracja przy uyciu suwakw
Korygowanie odcienia skry
Owietlenie w fotografii portretowej
Zaawansowane techniki owietlania
Korekcja koloru skry na podstawie wartoci barw
Tonacja i kontrast, kolor i skala szaroci
Retusz i efekty specjalne
Przygotowanie do druku inteligentne wyostrzanie
Opanuj magi wiata i profesjonalne techniki retuszu twrz pikne zdjcia ludzi
Ksika opatrzona zostaa przedmowami artysty-fotografika Geralda Bybee oraz
Katrin Eisman wykadowcy i autorki wielu ksiek, m.in. "Photoshop. Maskowanie
i komponowanie" (Helion, 2006).

Spis treci
Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Rozdzia 1.

Najwaniejsze informacje o obrazach cyfrowych

19

Sensory i piksele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Konfiguracja: sprzt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Aparat fotograficzny 25
Karty pamici 26
Akumulatory 27
Telewizor 27
Komputer 28
Monitor i urzdzenie do kalibracji 30

Konfiguracja: oprogramowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Ustawienia Photoshopa 31
Program Bridge: Konfiguracja i ustawienia 39

Rozdzia 2.

Kalibracja, zarzdzanie kolorem i proces edycji obrazu

45

Prosty proces przetwarzania fotografii cyfrowych . . . . . . . . . . . . 46

Kalibracja kolorw w fotografii cyfrowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Konfiguracja owietlenia 51
Ustalanie zakresu ekspozycji 51
Przegldanie zdj w programie Bridge i zerowanie suwakw 54
Wybieranie optymalnie nawietlonego zdjcia 56
Korekcja balansu bieli 58
Korekcja kolorystyki cieni 60
Weryfikacja prbek na tablicy ColorChecker 61
Kalibrowanie przy uyciu suwakw 64
Korygowanie odcienia skry 65
Zapisywanie nowych ustawie domylnych ACR 67
Zastosowanie przeprowadzonej kalibracji 70

Rola zarzdzania kolorem w kontekcie procesu

przetwarzania obrazu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

Rozdzia 3.

Owietlenie w fotografii portretowej

79

Technologia owietleniowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Proste owietlenie portretowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Owietlenie upikszajce 86
Rnice w sposobie owietlania osb o ciemnej skrze 90
Owietlenie rembrandtowskie 92
wiato naturalne 97
Wbudowana lampa byskowa aparatu 101
Reguy s po to, by je ama 104

Zaawansowane techniki owietlania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

Lampy piercieniowe 106
Owietlenie czone: wiato dzienne i lampa byskowa 111
Zastosowanie naturalnego owietlenia 117
Owietlenie umoliwiajce zatrzymanie akcji 125

Eksperymenty ze wiatem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

Rozdzia 4.

Kolory skry

135

Czer, biel i porednie wartoci tonalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

System strefowy: kontrast i tonacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Kolor neutralny: ujednolicanie wartoci liczbowych . . . . . . . . . 139
Krzywe: proste narzdzie do korekcji kolorystyki i kontrastu 142
Korekcja kontrastu: typowe rodzaje krzywych 144
Panel Info (Informacje) i najwaniejsze wartoci liczbowe 149

Korygowanie skrajnych wartoci tonalnych . . . . . . . . . . . . . . . . 150

Korekcja koloru skry na podstawie wartoci barw 153

Wielka, ludzka rodzina: czynniki kulturowe i psychologiczne . . . . 161

Kulturowe i indywidualne czynniki wpywajce
na postrzeganie barw 168

Rozdzia 5.

Tonacja i kontrast, kolor i skala szaroci

171

Konwersja na skal szaroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

Mieszanie kanaw 173

Kanay i mieszanie warstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

Zastosowanie trybu Luminosity (Jasno) . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Byskawiczna opalenizna 182
Gdy kolor przytacza: w poszukiwaniu interesujcego kanau 186

Barwienie zdj przy uyciu warstw Hue/Saturation

(Barwa/Nasycenie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Tonowanie dwuetapowe 198
Barwienie zdj przy uyciu mapy gradientu 205

Zalety czerni i bieli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

Rozdzia 6.

Retusz

213

Podstawowe techniki retuszu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

Korekcja przebarwie przy uyciu warstwy
Hue/Saturation (Barwa/Nasycenie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
Upikszanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
Techniki wyszczuplania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
Cyfrowa kosmetyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .256
Wygadzanie skry 259

Rozdzia 7.

Efekty specjalne

269

Baniowe rozmycie obrazu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270

Prosty efekt rozproszenia 270
Tryb Screen (Ekran) 274
Tryb Multiply (Mnoenie) 279
Tryb Overlay (Nakadka) 282
Tryb Linear Light (wiato liniowe) 285
Efekty zwizane z gbi ostroci 288
Efekt pochylenia paszczyzny ostroci 302

Ziarno i mezzotinta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311

Wzory szumu 318

Krosowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
Tatuae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332
Imitowanie tatuau 343

Rozdzia 8.

Przygotowanie do druku

349

Wyostrzanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
Maska wyostrzajca 350
Inteligentne wyostrzanie 355
Zastosowanie kilku warstw wyostrzajcych 359
Wyostrzajca gama warstw 361
Maskowanie wyostrzania 365
Wyostrzanie przy duej wartoci promienia oraz zastosowanie
trybu Overlay (Nakadka) 371

Zarzdzanie kolorem na potrzeby druku . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382

Profile i tablice kolorw 383

Ekranowe prby kolorw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384

Drukowanie odbitek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
Symulowanie dowolnego rodowiska druku 390

Ciekawe pomysy na uatrakcyjnienie wydruku . . . . . . . . . . . . . 391

Poprawki w ostatniej chwili 400

Rozdzia 9.

Kilka wskazwek na poegnanie

409

Proces przetwarzania obrazw cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . 410

Zawarto doczonej pyty CD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412
Rozdzia 2.
Rozdzia 3.
Rozdzia 4.
Rozdzia 5.
Rozdzia 6.
Rozdzia 7.
Rozdzia 8.

412
413
413
413
413
413
414

Prognozy na przyszo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414

Skorowidz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419

Owietlenie
w fotografii
portretowej

Fotografia cyfrowa to sztuka polegajca na umiejtnym rejestrowaniu wiata padajcego na matryc

wiatoczu aparatu. Tylko tyle i a tyle. Uchwycenie
wiata to esencja fotografii, a kontrola nad owietleniem to jeden z najtrudniejszych aspektw tej niezwykej dziedziny artystycznego wyrazu. W tym rozdziale
zapoznasz si z rnymi sposobami owietlania sceny
w kontekcie fotografii cyfrowej oraz czowieka jako
gwnego tematu zdj. Opisz te rne scenariusze,
jakie mog przytrafi si podczas sesji, i podpowiem,
jak radzi sobie z typowymi problemami zwizanymi
z fotografowaniem ludzi.

W tym rozdziale:
Technologia owietleniowa
Proste owietlenie portretowe
Zaawansowane techniki owietlania
Eksperymenty ze wiatem

Owietlenie w fotografii portretowej 79

Technologia owietleniowa
Do owietlania uj portretowych mona uy wielu rnych rodzajw wiata, zarwno
sztucznego, jak i naturalnego. W zalenoci od pory dnia i pogody owietlenie naturalne,
czyli wiato soneczne, moe mie najrniejsze waciwoci. wiato sztuczne moe by
emitowane przez wiele rnych urzdze, ktre mona sklasyfikowa wedug temperatury barwowej. (W tabeli 3.1 podane s temperatury wiata emitowanego przez najczciej
uywane sztuczne rda). Umiejtne sterowanie wiatem to najwaniejszy aspekt fotografii,
niezalenie od tego, z jakim rodzajem rda wiata mamy do czynienia. wiato naley
skierowa w odpowiedni sposb i zadba o jego odpowiedni intensywno. Cienie powinny rwnoway wiata, a ich krawdzie w zalenoci od charakteru ujcia musz by
bardzo mikkie lub ostre.
Tabela 3.1.

Najczciej stosowane sztuczne rda wiata

Rodzaj rda wiata

Typowa temperatura barwowa (w stopniach)

Zwyka arwka

2800 K

arwka fotograficzna o duej mocy

3200 K

arwka halogenowa

3400 K

Jarzeniwka

3800 K (rednio)

Lampa byskowa

5500 K

Uwaga: Lampa byskowa jest w wikszoci przypadkw najlepszym rdem wiata dla fotografii portretowej, gdy zapewnia najwiksz intensywno wiata w stosunku do iloci emitowanego ciepa. Do najgorszych rde nale zwyke jarzeniwki, gdy ich spektrum barwowe jest bardzo
nierwne, co utrudnia uzyskanie poprawnej kolorystyki skry.
Najprostszym narzdziem do sterowania wiatem jest zwyky ekran, ktry moe
suy do przesaniania strumienia wiata lub kierowania go w podane miejsce. To proste
narzdzie jest dostpne w wielu rnych postaciach, przystosowanych do cile okrelonych
celw. W zalenoci od potrzeb do modelowania wiata mona uy blend i zason w kolorze biaym, czarnym, srebrnym i zotym. Jednym z najpopularniejszych ostatnio gadetw
tego typu s ekrany rozpite na sprystej, owalnej ramce. Gdy nie s potrzebne, mona je
zoy i przechowywa w niewielkich futeraach (po wyjciu automatycznie rozkadaj si
do penych rozmiarw) patrz rys. 3.1. Wikszo ekranw jest dwustronna, a niektre z nich wyposaone s ponadto w komplet dodatkowych, zdejmowanych oson, ktre
w razie potrzeby umoliwiaj zmian rodzaju powierzchni odbijajcej. Ekrany tego typu
szczeglnie dobrze sprawdzaj si w plenerze, uatwiajc uzyskanie podanej charakterystyki wiata. Prcz typowych blend odblaskowych dostpne s te przezroczyste ekrany, ktre
umoliwiaj rozproszenie zbyt intensywnego wiata padajcego bezporednio na obiekt.
Jednym z najpopularniejszych, tanich sposobw na uzyskanie silnie rozproszonego wiata w warunkach studyjnych s due (o wymiarach przekraczajcych metr na dwa
metry) arkusze tektury lub pianki uoone w ksztat litery V (rys. 3.2). Takie rozwizanie
pozwala uzyska bardzo due, do silne rdo mikkiego wiata, doskonale nadajce si
na przykad do podkrelania konturw postaci.
80 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Rys. 3.1. Duy ekran mona zoy do futerau o poow mniejszego

ni okrga blenda po prawej stronie. Zauwa, e okrga blenda
jest przezroczysta, lecz dziki zdejmowanym pokrowcom mona
z atwoci zamieni j w ekran odbijajcy w kolorze biaym, zotym
lub srebrnym. Dziki takiemu rozwizaniu mamy do dyspozycji jeden
wygodny ekran, ktry moe peni cztery rne funkcje

Rys. 3.2. Dwie nieosonite lampy byskowe, skierowane

w gb ekranw uoonych w ksztat litery V, stanowi
rdo silnie rozproszonego wiata
Technologia owietleniowa 81

Kolejnym, czsto spotykanym gadetem s czarne ekrany osaniajce. Gadety tego

typu zazwyczaj wykonane s z tkaniny opitej na szkielecie z drutu lub tworzywa (rys. 3.3).
Takie osony dostpne s w wielu rnych rozmiarach i bardzo czsto stosowane na planie
filmowym. Wikszo typowych ekranw osaniajcych jest przystosowana do mocowania w uchwytach na statywach z wysignikami, co pozwala wygodnie i atwo umieci je
w okrelonym miejscu i pod potrzebnym ktem.

Rys. 3.3. Ten ekran ustawiony zosta

w taki sposb, by osania aparat
przed wiatem padajcym z gry na
obiektyw i stanowicym potencjalne
rdo niepodanych odblaskw

Ekrany osaniajce i blendy mog by stosowane w plenerze lub w studiu przy dowolnym owietleniu i w poczeniu ze wszystkimi dostpnymi rdami wiata. Celowo
akcentuj ich uniwersalny charakter, gdy kolejne akcesoria, ktre za chwil omwi, s
przystosowane wycznie do wiata byskowego. Lampy byskowe s ulubionym rdem
wiata dla fotografw zajmujcych si wykonywaniem zdj ludzi, gdy w porwnaniu
z innymi rdami o podobnej mocy wytwarzaj one stosunkowo niewielk ilo ciepa.
Wbrew pozorom jest to bardzo istotne, gdy zbyt wysoka temperatura w studiu moe by
uciliwa dla modeli, a na dodatek znacznie skraca trwao makijau. Na rynku fotograficznym dostpnych jest wiele rnych nakadek i kocwek modelujcych ksztat strumienia
wiata, akcesoriw umoliwiajcych jego rozproszenie oraz rozmaitych lamp byskowych
zarwno tych, ktre su do zamontowania bezporednio na korpusie aparatu, jak i zewntrznych lamp studyjnych.
Prcz niemal wszechobecnych reflektorw w rnych ksztatach jednym z najczciej
spotykanych akcesoriw fotograficznych s parasole (rys. 3.4). Parasol fotograficzny to nic
innego jak zwyky parasol, ktrego wewntrzna powierzchnia zostaa wycieana materiaem odbijajcym wiato. Gowice suce do montowania lamp byskowych s zazwyczaj
wyposaone w specjalny otwr, ktry umoliwia wygodne zamontowanie uchwytu parasola w taki sposb, by bysk lampy pada wprost do wntrza jego otwartej czaszy. Niektre
parasole studyjne wyposaone s w czarne pokrowce, ktre chroni przed wydostawaniem
si wiata przez poszycie urzdzenia. Po zdjciu pokrowca parasol mona potraktowa jako
pewnego rodzaju dyfuzor silnie rozpraszajcy wiato w takim przypadku zamiast wiata
odbitego korzysta si ze wiata przenikajcego przez parasol.
82 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Rys. 3.4. Parasol fotograficzny moe by wycieany srebrnym lub

biaym materiaem odbijajcym wiato. Dostpne s te parasole,
ktrych wntrze wyoone jest foli w kolorze zotym, lecz s one
zdecydowanie mniej popularne

Kolejnym, czsto spotykanym gadetem sucym do sterowania wiatem jest softboks

(rys. 3.5). Jest to zamknite urzdzenie w ksztacie namiotu, wewntrz ktrego umieszczona
jest lampa byskowa. Przednia cz softboksu osonita jest bia tkanin, przez ktr przenika silnie rozproszone wiato lampy. Wntrze urzdzenia jest wycieane materiaem odbijajcym wiato. Softboks mona porwna do przenonego okna, z ktrego pada bardzo agodne, rozproszone wiato doskonale nadajce si do zastosowania w fotografii portretowej.

Rys. 3.5. Softboksy dostpne s w wielu rnych rozmiarach

i formatach. Urzdzenie pokazane na rysunku naley
do softboksw o rednich rozmiarach, ktre znakomicie nadaj si
do fotografii portretowej
Technologia owietleniowa 83

Istnieje wiele rnych specjalistycznych rde wiata i gadetw sucych do jego

modelowania, lecz chyba najbardziej nietypowymi urzdzeniami, ktre zostay opracowane na
potrzeby fotografii portretowej (i makrofotografii), s piercieniowe lampy byskowe (rys. 3.6).
Z technicznego punktu widzenia s to zwyke, elektroniczne flesze, ktrym nadano
ksztat piercienia, dziki czemu mona zamontowa je wok obiektywu aparatu. Lampy
tego typu umoliwiaj uzyskanie jedynego w swoim rodzaju wiata, ktre bardzo mikko
podkrela ksztat fotografowanych obiektw, a jednoczenie pozwala niemal zupenie wyeliminowa problem cieni. Przykady zastosowania tego typu lamp zostan pokazane nakolejnych stronach tej ksiki.

Rys. 3.6. (a) Lampa piercieniowa z mask, ktra osania jej

wewntrzn konstrukcj (porodku reflektora widoczna jest
przednia soczewka obiektywu);
(b) lampa po zdjciu maski (na
zdjciu widoczna jest okrga,
szklana rurka arwki);
(c) widok z boku wraz z aparatem zamocowanym
na statywie; (d) widok z tyu
84 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Wyzwalacz radiowy to jedno z podstawowych akcesoriw kadego fotografa posugujcego si typowym owietleniem studyjnym (rys. 3.7). Wyzwalacz radiowy skada si
z nadajnika i odbiornika, ktry umoliwia zdalne wyzwolenie bysku lampy bez koniecznoci fizycznego podczania flesza przy uyciu przewodu synchronizacyjnego. Cho konstrukcja nowoczesnych lamp byskowych nie stanowi ju wikszego zagroenia dla aparatw
cyfrowych (starsze flesze wyzwalane przy uyciu przewodu synchronizacyjnego mogy po
pewnym czasie spowodowa uszkodzenie czuych podzespow elektronicznych ze wzgldu na bardzo wysokie napicie uywane w urzdzeniach owietleniowych), wyzwalacze
radiowe cakowicie eliminuj konieczno fizycznego poczenia aparatu i rda wiata.
W porwnaniu z sygnaem elektrycznym przenoszonym przewodem synchronizacyjnym
radiowy sygna wyzwalajcy cechuje si ponadto bardzo niewielk moc i jest absolutnie
bezpieczny dla aparatu.

Rys. 3.7. Nadajnik wyzwalacza radiowego jest montowany w gorcej stopce

aparatu i suy do zdalnego wyzwalania
lampy byskowej przy uyciu sygnau
radiowego
Technologia owietleniowa 85

Proste owietlenie portretowe

W fotografii portretowej licz si dwie bardzo istotne waciwoci wiata. Zreszt nie
tylko w portretowej. wiato w fotografii najczciej analizowane jest pod ktem jego mikkoci lub ostroci. Cechy te wynikaj z rodzajw cieni rzucanych przez obiekty owietlone
danym wiatem. Due rdo wiata bdzie dawao mikkie cienie; z kolei niewielkie, kierunkowe owietlenie spowoduje zapewne powstawanie cieni o bardzo ostrych konturach.
Sztuka owietlania polega midzy innymi na znalezieniu zotego rodka pomidzy tymi
dwiema skrajnymi sytuacjami.
Prcz mikkoci i ostroci wiata wany jest te kierunek, z ktrego pada ono na
owietlany obiekt. Najwaniejsze aspekty owietlenia portretowego omwi na przykadzie
zdj przedstawiajcych Erin Manning, utalentowan fotograf, ktra tym razem zgodzia si
stan po drugiej stronie obiektywu. Kady z opisanych przykadw bdzie opatrzony prostym schematem, przedstawiajcym rzut z gry na najwaniejsze elementy sceny, i zilustrowany zdjciem, stanowicym efekt zastosowania wybranych rozwiza. Wikszo sposobw owietlenia z uyciem dodatkowych wiate i ekranw bdzie przedstawiona zarwno
w najprostszej formie, jak i w nieco bardziej rozbudowanej postaci.

Owietlenie upikszajce
Owietlenie upikszajce (tzw. glamour) polega zazwyczaj na umieszczeniu gwnego rda
wiata w osi sceny na wprost fotografowanej postaci i nieco powyej aparatu. Zlokalizowane w ten sposb rdo wiata rwnomiernie owietla ca twarz modelki (rys. 3.8).

Rys. 3.8. Owietlenie typu glamour. Zwr uwag

na rwnomiernie rozoone, agodne cienie poniej
nosa i podbrdka fotografowanej osoby
86 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Owietlenie tego typu tworzy niekiedy charakterystyczny ukad jasnych i ciemnych miejsc,
ktre przypominaj skrzyda motyla, i jest uznawane za jedno z najbardziej atrakcyjnych
w przypadku portretw kobiet. Wan wyrniajc cech tego rodzaju owietlenia jest
jego uoenie na osi twarzy, niezalenie od tego, w ktr stron patrzy fotografowana osoba
(rys.3.9). W zdecydowanej wikszoci przypadkw do uzyskania tego typu owietlenia uywa si akcesoriw takich jak softboks czy parasol fotograficzny, ktre umoliwiaj uzyskanie
obszernego, mikkiego wiata.

Softboks znajduje si dokadnie ponad aparatem

Rys. 3.9. Softboks umieszczony jest ponad

aparatem dokadnie na wprost twarzy
fotografowanej osoby

W owietleniu tego typu bardzo czsto stosuje si dodatkowy ekran, umieszczony tu

poza obrbem kadru. Zadaniem tego ekranu jest wypenienie do gbokich cieni, ktre
powstaj tu pod nosem i podbrdkiem sfotografowanej osoby. Ekran ten (mona potocznie nazwa go owietleniem nosa) uatwia wygadzenie skry i zmarszczek modelki. Na
rys.3.10 pokazany jest cay zestaw owietleniowy z punktu widzenia modela. Biay ekran
jest zamocowany na skadanym statywie nieco poniej dolnej krawdzi softboksu. Zauwa,
e zosta on ustawiony w taki sposb, by pewna ilo wiata bya odbijana w gr w kierunku twarzy fotografowanej postaci. Zdjcie wykonane w takiej konfiguracji jest nieco janiejsze, a owietlenie postaci wydaje si bardziej mikkie i zrwnowaone (rys. 3.11).
Pewnym sposobem na rozbudowanie najprostszego zestawu owietleniowego jest
dodanie kontry, czyli tzw. dowietlenia wosw. rdo penice rol takiego owietlenia
powinno znajdowa si bezporednio za modelk (rys. 3.12), ponad jej gow. W wielu
podrcznikach fotografii mona napotka opini, e funkcj kontry moe z powodzeniem
odgrywa goa lampa byskowa z odpowiedni kocwk modelujc, lecz moim zdaniem zastosowanie kolejnego rozproszonego rda wiata sprawdzi si znacznie lepiej:
wosy bd owietlone agodniej, bardziej rwnomiernie, bez bardzo jasnych przepale,
ktre mog pojawi si na ich krawdziach. Taki efekt szczeglnie nieestetycznie wyglda na
wosach w kolorze blond. Jeli to moliwe, kontra powinna znajdowa si stosunkowo blisko fotografowanej osoby. Uwaam rwnie, e najlepiej bdzie uy w tym celu softboksu,
a nie parasola (parasol z kolei lepiej nadaje si na wiato gwne). agodne, mikkie wiato
softboksu podkreli wwczas nie tylko wosy modelki, lecz take jej ramiona, co pozwoli
elegancko i plastycznie wyodrbni jej sylwetk z ciemniejszego ta (rys. 3.13).
Proste owietlenie portretowe 87

Rys. 3.10. Wygld zestawu owietleniowego z punktu

widzenia modelki: softboks znajduje si na wprost twarzy,
a nieco poniej, prawie poziomo, umieszczono biay ekran
odbijajcy wiato ku grze

Rys. 3.11. Odblask od ekranu odbijajcego sprawi,

e owietlenie portretu zostao lepiej zrwnowaone
88 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Softboks

Ekran odbijajcy

Parasol

Rys. 3.12. Wszystkie elementy owietlenia znajduj si w jednej linii

z aparatem i fotografowan osob

Rys. 3.13. Klasyczne owietlenie upikszajce

obejmuje rdo wiata znajdujce si za modelk
i skierowane na jej gow. wiato to powoduje
powstanie mikkich odblaskw we wosach i na
ramionach fotografowanej osoby, ktre akcentuj
kontury sylwetki
Proste owietlenie portretowe 89

Rnice w sposobie owietlania osb o ciemnej skrze

Podczas fotografowania osb o jasnej lub umiarkowanej karnacji staram si unika wszelkiego rodzaju odblaskw i odbi wiata. Ksztat sylwetki i twarz modeluj przy uyciu
cieni, korzystajc z naturalnego spadku intensywnoci wiata wraz ze wzrostem odlegoci
od jego rda; to samo dotyczy drobnych detali. Podczas fotografowania kobiet uywam
makijau matujcego, ktry minimalizuje nadmierny poysk skry i utrudnia pojawienie si
odblaskw wiata jasna skra nie wymaga dodatkowego dowietlenia.

Zdjcie z kart testow

Na potrzeby kalibracji warto wykona zdjcie prbne z neutraln, szar kart, ktra posuy jako punkt
wyjcia do ustalenia balansu bieli zdjcia. Warto pamita take o zrwnowaeniu temperatury barwowej
wszystkich lamp, ktre zostan uyte do owietlenia sceny. Oznacza to, e wszystkie lampy musz zosta
wyposaone w arwki o takich samych waciwociach, a akcesoria takie jak parasole czy softboksy powinny by cakowicie neutralne barwowo (w razie potrzeby skontroluj ich wpyw na kolorystyk wiata).
Nie musisz zachowywa idealnej zgodnoci barw, pamitaj jedynie, e jeli podczas sesji uyjesz dwch
parasoli, z ktrych jeden bdzie mia na przykad nieco wyraniejszy ty odcie, to kolorystyka miejsc
dowietlanych tymi parasolami bdzie rna.

Niezalenie od wszystkich zagadnie zwizanych z dopasowaniem kolorw balans bieli fotografii powiniene ustawia zawsze pod ktem gwnego wiata. W sukurs przyjdzie Ci wspomniana wczeniej szara
karta testowa. Ja posuguj si kart Robin Myers Digital Gray Card, ktrej jasno odpowiada wartoci

90 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

RGB = 150 w przestrzeni Adobe RGB. Podczas fotografowania mczyzn staram si nada jej jasno
wynoszc RGB = 155. Na portretach kobiet decyduj si na jeszcze silniejsze rozjanienie wzorcowej szaroci do RGB = 170, uznaem bowiem, e fotografie kobiet wygldaj zazwyczaj lepiej, jeli zostan
przewietlone o okoo 1/2 do 2/3 dziaki.
W przypadku ciemnych karnacji skry sytuacja jest niemal odwrotna. W celu uzyskania silniejszych odblaskw wiata uywam niekiedy dziecicego olejku do skry. Osoby
o bardzo ciemnym kolorze skry prezentuj si najlepiej, jeli rda wiata umieszczone
zostan w pobliu osi obiektywu, i to w taki sposb, by zaakcentowa odblaski wiata od
nawilonej oliwk skry. Przykadem tego typu zdjcia jest portret atrakcyjnej, czarnoskrej
modelki, wykonany przez Kena Chernusa (rys. 3.14). Zwr uwag na mikkie, lecz bardzo
wyraziste odblaski wiata na skrze kobiety. Ken umieci dodatkowe wiata po bokach
i odrobin z tyu za modelk, dziki czemu na skrze pojawiy si delikatne odblaski, ktre
akcentuj detale twarzy, lecz nie maj wpywu na jej pikn czekoladow tonacj. Liczb
dodatkowych rde wiata mona z atwoci oszacowa na podstawie odblaskw od
wypolerowanej skrki jabka. Jak wida, Ken umieci gwne rdo wiata tu ponad
obiektywem, nieco pod nim za, za aparatem ustawi kolejne, wyposaone w bardzo duy
parasol odbijajcy. Obydwa te rda odpowiadaj za gr wiate na twarzy modej kobiety;
pozostae dwa peni funkcje uzupeniajce (rys. 3.15).

Rys. 3.14. Odblaski na twarzy modelki subtelnie rozjaniaj jej

skr i podkrelaj detale portretu. (Autorem zdjcia jest
Ken Chernus)
Proste owietlenie portretowe 91

Parasole lamp
modelujcych (kontr)

Lampa byskowa wyposaona

w 50-centymetrowy reflektor typu
soneczko i umieszczona tu
ponad aparatem

Rys. 3.15. W celu zmaksymalizowania odblaskw od

skry gwne rda wiata umieszczone s w pobliu osi
obiektywu

Duy parasol odbijajcy o rednicy okoo 2 m

Owietlenie rembrandtowskie
Owietlenie rembrandtowskie to klasyczny sposb owietlania fotografowanej postaci, ktry
zawdzicza sw nazw synnemu holenderskiemu mistrzowi. Gwne rdo wiata jest
przesunite nieco na bok. Dziki specyficznej grze wiatocienia na policzku na przeciwnej
stronie twarzy powstaje jasna plama w ksztacie trjkta (rys. 3.16). Ten rodzaj owietlenia
stosowany jest przede wszystkim w portretach mczyzn, gdy akcentuje ono detale skry
oraz podkrela kontury koci policzkowych i nosa. Dziki bogatej grze wiate i cieni otrzymany portret cechuje si ciekaw dramaturgi i jest bardzo plastyczny (rys. 3.17).

Parasol

Rys. 3.16. Owietlenie rembrandtowskie polega na ustawieniu gwnego rda wiata z boku pod ktem okoo 45 wzgldem osi obiektywu
92 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Rys. 3.17. Zwr uwag na trjktny odblask wiata

na lewym policzku pod okiem

Uzyskan rnic jasnoci mona zdecydowanie zagodzi poprzez zastosowanie

ekranu odbijajcego i kontry, owietlajcej wosy postaci (rys. 3.18). Kierunek wiata padajcego z gwnej lampy pozostaje bez zmian, lecz ostre, wyraziste cienie s zdecydowanie

Softboks znajduje si ponad gow

fotografowanej osoby poza obrbem kadru

Biay ekran odbijajcy

Parasol
Rys. 3.18. Biay ekran (umieszczony po przeciwnej stronie ni gwne rdo wiata) suy
do wypenienia i rozjanienia cieni
Proste owietlenie portretowe 93

zmikczone dziki wiatu odbitemu od biaego ekranu (rys. 3.19). Jeli przesuniesz ekran
odbijajcy bardzo blisko fotografowanej postaci, cie moe zosta rozjaniony tak silnie,
e otrzymane zdjcie na pierwszy rzut oka niemal nie bdzie rnio si od takiego, ktre
zostao zrobione przy zwykym owietleniu z przodu.

Rys. 3.19. Dziki dowietleniu ocienionej strony twarzy uzyskany efekt jest agodniejszy

Rys. 3.20. Dodatkowe owietlenie sprawia, e zdjcie niewiele

rni si od typowego portretu z owietleniem z przodu
94 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Istnieje pewien bardzo interesujcy wariant tego rodzaju owietlenia, ktry nazywam
owietleniem rembrandtowskim odwrconym. Odwrcenie polega na zamianie miejscami
wiate i cieni. Gwne wiato jest nieco ostrzejsze i decyduje o wygldzie miejsc, ktre dotychczas byy skryte w cieniu. Rol mikkiego, obszernego wiata przejo wiato
wypeniajce, ktre owietla wiksz cz twarzy, tworzc ciemniejszy, trjktny ksztat na
janiejszym policzku modelki (rys. 3.21). W celu uzyskania takiego efektu gwne wiato
naley przesun bardziej na bok w taki sposb, by przy braku wiata wypeniajcego
ocieniona strona twarzy bya niemal zupenie ciemna. W roli wiata wypeniajcego uyj
wikszego ekranu odbijajcego lub drugiej lampy byskowej z softboksem (rys. 3.22). Gwne wiato stao si teraz mocnym akcentem decydujcym o wygldzie caej kompozycji.
Jego intensywno powinna by wiksza przy zwykym owietleniu rembrandtowskim, lecz
uwaaj, by nie zwikszy jej za bardzo twarz modelki nie powinna by przewietlona do
czystej bieli. Ciemniejsza strona twarzy winna by na tyle jasna, by zapewniaa poprawn
ekspozycj naturalnego kolorytu skry.
Owietlenie rembrandtowskie umoliwia uzyskanie wyrazistych zdj. Spjrz na
peen dramaturgii portret boksera, pokazany na rys. 3.23. Zamiast dowietla ocienione
partie twarzy, Aaron Rapoport zdecydowa si dodatkowo zaakcentowa rnice pomidzy
wiatem i cieniem poprzez zastosowanie bardzo skupionego rda wiata, wyposaonego
w soczewk Fresnela. Lampa zostaa umieszczona wysoko po prawej stronie zawodnika.
Naladuje ona zwyk, go arwk charakterystyczn dla sal gimnastycznych i siowni.
Autor zdjcia zrezygnowa z zastosowania dowietlenia, pozwalajc cieniom przeistoczy si
w czarne plamy. Ostre, mocne wiato zaakcentowao tekstur obiektw i sprawio, e na
nawilonej oliwk skrze piciarza pojawiy si odblaski, ktre rozjaniaj jej czekoladowy
kolor i pogbiaj kontrast kompozycji. Jak wida, znakomity efekt mona uzyska przy
uyciu bardzo prostego owietlenia skadajcego si zaledwie z jednego rda wiata.

Rys. 3.21. Ocienione i owietlone fragmenty twarzy zostay

zamienione miejscami. wiato wypenia teraz wiksz cz
twarzy, te za miejsca, ktre w przypadku tradycyjnego
owietlenia rembrandtowskiego byyby ocienione, s teraz
zaakcentowane wiatem
Proste owietlenie portretowe 95

Parasol

Softboks
Rys. 3.22. Gwne wiato zostao umieszczone
z boku modelki, do dowietlenia ocienionej czci
twarzy uyto za dodatkowej lampy z softboksem

Rys. 3.23. Ostre wiato doskonale

wspgra z twardymi rysami twarzy
i si, emanujc z tego portretu.
(Autorem zdjcia jest Aaron Rapoport)
96 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

wiato naturalne
Podczas pracy w studiu fotografowie zazwyczaj staraj si uzyska moliwie naturalny efekt.
Na przykad taki jak na kolejnych przykadach, na ktrych owietlenie studyjne naladuje zwyke wiato soneczne. Jednym z najbardziej oczywistych sposobw wykorzystania
naturalnego owietlenia s portrety wykonane przy wietle wpadajcym przez okno. Dziki
odpowiedniemu ustawieniu modela tu obok okna mona uzyska efekt bdcy kwintesencj owietlenia rembrandtowskiego (rys. 3.24). Ze wzgldu na to, e obecno ciany
utrudnia ustawienie aparatu w idealny sposb, moliwo dobrania waciwego kierunku
padania wiata jest w pewnym stopniu ograniczona; z tego wzgldu w niektrych przypadkach naley obrci modela odrobin w kierunku wiata, jak na pokazanym przykadzie.
W celu rozjanienia ocienionej czci twarzy i sylwetki ustaw ekran odbijajcy w kierunku
fotografowanej postaci (rys. 3.25).
Poprzez umieszczenie fotografowanej osoby pod goym niebem w takim miejscu,
w ktrym jej twarz nie bdzie owietlona przez bezporednio padajce wiato soneczne,
mona uzyska efekt przypominajcy owietlenie typu glamour. Na pokazanym tutaj przykadzie Erin stoi w otwartych drzwiach domu na progu wyjcia na podwrko (rys. 3.26).
Soce znajduje si po przeciwnej stronie budynku, tote jej posta znajduje si w agodnym
cieniu. Na wysokoci pasa Erin trzyma ekran odbijajcy wiato. W efekcie portret jest bardzo subtelnie rozwietlony.

Rys. 3.24. Erin przy oknie klasyczny

przykad owietlenia rembrandtowskiego
Proste owietlenie portretowe 97

Rys. 3.25. W celu rozjanienia portretu uyj ekranu

odbijajcego

Rys. 3.26. Niebo to rdo doskonaego, rozproszonego

wiata, ktre znakomicie nadaje si do wykonywania
portretw takich jak ten
98 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Jedn z wad naturalnego wiata jest jego nadmierna intensywno, ktra utrudnia
swobodn prac. Fotografowane osoby czsto mru oczy, chronic je przed zbyt silnym
wiatem szczeglnie w przypadku zastosowania dodatkowego ekranu odbijajcego.
W celu uniknicia takiej sytuacji popro fotografowan osob, aby przez wikszo czasu miaa zamknite oczy i otworzya je dopiero na Twoj prob tu przed wykonaniem
zdjcia. Kolejna bardzo subtelna kwestia to iskierki wiata w oczach sfotografowanej osoby.
Niebo moe by wspaniaym rdem mikkiego, rozproszonego wiata, lecz nie daje
szansy na uzyskanie owych drobnych iskierek, ktre s bardzo istotne dla wygldu zdjcia.
Zobacz, o ile ciekawiej i bardziej atrakcyjnie wygldaj oczy, jeli doda do nich drobne
odblaski wiata (rys. 3.27).

Rys. 3.27. Porwnaj wygld

oczu na oryginalnym zdjciu (na
dole) z ich wyretuszowan wersj
(u gry)

Kilka lat temu na jednym z uniwersytetw przeprowadzono badanie polegajce na zebraniu opinii dotyczcych zdj rnych osb. Uczestnikom badania pokazano dwa zestawy
zdj. Jedyna rnica pomidzy zestawami polegaa na tym, e w jednym z nich oczy sfotografowanych osb zostay wyretuszowane powikszono ich renice. Oceniajcy zdjcia
Proste owietlenie portretowe 99

zgodnie twierdzili, e osoby z powikszonymi renicami wydaj im si cieplejsze i bardziej

przyjazne, cho nie byli w stanie opisa, na czym polega rnica pomidzy niemal bliniaczymi fotografiami. Z tego wzgldu bardzo czsto powikszam oczy sfotografowanych osb
podczas retuszowania portretw. Efekt takiego retuszu pokazany zosta na rys. 3.27.

Uwaga: Odblaski, czy te potoczne iskierki w oczach, to nic innego jak odbicie rda wiata.
Naturalne odbicie tego typu nie jest jednak idealnie biae, tote podczas tworzenia efektu naladujcego takie odbicie naley pamita o umieszczeniu go na oddzielnej warstwie dokumentu, a take
zmniejszy krycie tej warstwy do okoo 50 60%. renice rwnie mona powikszy przy uyciu
oddzielnej warstwy dokumentu, tym razem jednak naley posuy si kolorem czarnym. Jeli zdecydujesz si na wykonanie obydwu tych poprawek, pamitaj, aby warstwa z powikszonymi renicami
(moe by w 100% kryjca) znajdowaa si pod warstw z odblaskiem.
Spjrz na wyretuszowan wersj omawianego zdjcia (rys. 3.28) i zauwa, jak bardzo
przycigaj uwag i jak efektownie wygldaj oczy po retuszu. Jeli zastosowane owietlenie
uniemoliwia uzyskanie naturalnych odblaskw wiata w oczach, to po prostu je dodaj. Pamitaj tylko, by nie przesadzi jeeli odblaski bd odpowiednio subtelne, to z pewnoci
stan si ozdob kadego zdjcia portretowego.

Rys. 3.28. Porwnaj wyretuszowan wersj

tego zdjcia z oryginaem pokazanym na
rys. 3.26
100 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Wbudowana lampa byskowa aparatu

Cho fotografowie unikaj jej jak ognia, istniej pewne sytuacje, w ktrych trzeba sign
po wbudowan lamp byskow aparatu. Niewielkie rdo ostrego wiata znajdujce si
tu ponad obiektywem z pewnoci nie uawia uzyskania eleganckiego, poprawnie wycieniowanego portretu (rys. 3.29). Wikszo zdj wykonanych przy uyciu wbudowanego
flesza kojarzy si z filmami sensacyjnymi, w ktrych zaskoczony czowiek osania si od
przenikliwego wiata policyjnej latarki.

Rys. 3.29. Wbudowana lampa byskowa aparatu fotograficznego przesadnie akcentuje poysk skry i tworzy
gboki, konturowy cie pod podbrdkiem. Na pobliskim tle wyranie zaznacza si cie fotografowanej osoby

Kada zmiana, ktra prowadzi do poszerzenia i rozproszenia wiata flesza, z pewnoci wyjdzie zdjciu na dobre. Na przykad w przypadku zewntrznych lamp byskowych,
montowanych w stopce aparatu, mona zastosowa specjalne gadety suce do zmikczania wiata. Zastosowanie takich gadetw uatwia konstrukcja zewntrznych lamp,
ktre w wikszoci umoliwiaj zmian ustawienia gowicy, a tym samym kierunku padania
wiata. W razie potrzeby prosty ekran odbijajcy wiato flesza mona wykona nawet z kawaka zwykej tektury (rys. 3.30). Ba, prowizorycznie mona uy w tym celu nawet tamy
klejcej i zwykej wizytwki.
Proste owietlenie portretowe 101

Rys. 3.30. Ten ekran odbijajcy zosta wykonany z wyjtej z opakowania koszuli tekturki o wymiarach 8,5 11 cali

Reflektor odbijajcy powoduje rozproszenie i zmikczenie wiata, a jednoczenie

zwiksza odlego pomidzy jego rdem a obiektywem. W efekcie w ten bardzo prosty
sposb otrzymujemy zestaw naladujcy owietlenie typu glamour. Jak wida na rys. 3.31,
nawet zwyka kompaktowa lampa byskowa umoliwia uzyskanie eleganckiego, poprawnie
nawietlonego portretu.
Przy tego typu owietleniu odblaski w oczach sfotografowanej osoby bd zapewne
bardzo mae i umieszczone porodku renic, tote warto rozway wyretuszowanie otrzymanego portretu w celu dodania bardziej wyrazistych iskierek (rys. 3.32).
Nawet wiato z miniaturowych fleszy wbudowanych w kompaktowe aparaty cyfrowe mona odrobin poprawi wystarczy bibuka i kawaek tamy (rys. 3.33). Takie
rozwizanie uatwi Ci wykonanie wzgldnie poprawnych zdj nawet podczas domowej
imprezy (rys. 3.34). Cho tego rodzaju owietlenie z pewnoci odbiega od ideau, to dziki
nieznacznemu rozproszeniu wiata i odbiciu go od cian fotografie wykonane przy uyciu
choby najbardziej prymitywnego rozpraszacza bd lepsze i bardziej naturalnie nawietlone
ni te zrobione goym fleszem. Trzeba jedynie pamita o tym, e bibuka zaoona na
lamp byskow pochania jak cz emitowanego wiata, tote uzyskanie prawidowej
ekspozycji moe wymaga nieznacznego zwikszenia czuoci ISO.
102 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Rys. 3.31. Ten portret zosta wykonany poprzez

odbicie wiata od niewielkiego ekranu. Jako owietlenia bardzo niewiele odbiega od efektu, ktry mona
uzyska przy uyciu owietlenia typu glamour

Rys. 3.32. Dodanie iskierek w oczach sprawio,

eportret sta si jeszcze bardziej atrakcyjny
Proste owietlenie portretowe 103

Rys. 3.33. Nie naklejaj bibuki bezporednio na lamp, lecz postaraj si owin j
tak, by znajdowaa si w pewnej odlegoci
od palnika. Dziki temu uzyskane wiato
bdzie bardziej obszerne i lepiej rozproszone

Rys. 3.34. Fotka z imprezy wykonana

przy uyciu prostego rozpraszacza nadal
cechuje si cieniami typowymi dla zdj
zrobionych za pomoc miniaturowego
flesza aparatu, lecz jednoczenie jest od
nich bardziej subtelna i pozbawiona charakterystycznych, byszczcych odblaskw
na skrze

Reguy s po to, by je ama

Dotychczas omawialimy tradycyjne sposoby owietlania portretw, warto jednak pamita
o tym, e najlepsze zdjcia portretowe powstaj niekiedy na skutek wyjcia poza ustalone
kanony pracy. Nietypowa twarz wymaga nietypowego owietlenia, o czym mona przekona si na zdjciu przedstawiajcym Michela Karmana (rys. 3.35), mistrza czarno-biaych
wydrukw, ktremu zawdziczamy wikszo odbitek Helmuta Newtona i wielu innych
synnych fotografikw. Wspomniany portret wykonany zosta w wietle zastanym. Gwnym jego rdem byo soce wpadajce przez otwarte drzwi po lewej stronie mczyzny
i odbijajce si od podogi wprost na fotografowan posta (rys. 3.36). wiato padajce
104 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Biay ekran odbijajcy

Rys. 3.35. Mocne, charakterystyczne rysy twarzy Michela Karmana

doskonale wspgraj z nietypowym ktem padania wiata

wiato soneczne odbijajce si od podogi

Rys. 3.36. Jedynym rdem wiata na tym zdjciu

byy promienie soca odbijajce si od wypolerowanej, drewnianej podogi

pod takim ktem nazywa si niekiedy owietleniem Borisa Karloffa. Nazwa ta pochodzi od
synnego aktora, ktry w filmach z lat 30. i 40. gra rol potwora stworzonego przez doktora Frankensteina. W celu dowietlenia ocienionej strony twarzy Michel trzyma w rku
odpowiednio skierowany ekran odbijajcy (znajduje si on poza kadrem, po jego prawej
stronie). Jeli przyjrzysz si odbiciom w okularach Michela, z pewnoci dostrzeesz jasn
plam wiata na pododze i fragment biaego ekranu.
Proste owietlenie portretowe 105

Poszukaj ciekawego, nietypowego owietlenia. Fantastyczne efekty mona uzyska na

przykad przy uyciu zwykego lusterka kieszonkowego. Poeksperymentuj z ustawieniem
aparatu nietypowy kt widzenia moe sprawi, e wiato zacznie ukada si zupenie
inaczej. Unikaj popadania w rutyn i sztamp. Pamitaj, e reguy s po to, aby je ama.

Zaawansowane techniki owietlania

Po mistrzowskim opanowaniu podstaw moesz przystpi do eksplorowania bardziej
wyrafinowanych rozwiza. W celu uzyskania nietypowych efektw fotografowie czsto
decyduj si na tworzenie bardzo rozbudowanych systemw owietleniowych z uyciem
wyspecjalizowanego sprztu. Systemy tego typu niejednokrotnie wymagaj zastosowania
wielu rnych rde wiata, rozmieszczonych pod rnymi ktami i o rozmaitych waciwociach poczwszy od bardzo mikkich, a do ostrych. Czasami wystarczy jednak tylko
jedno, dobrze umieszczone wiato, o czym wkrtce si przekonasz. Owietlenie w fotografii
portretowej zazwyczaj nie jest tak trudne jak w przypadku zdj produktw lub martwej
natury, lecz zdarza si, e uzyskanie podanego efektu w sposb, ktry wyglda naturalnie
i interesujco, potrafi nastrcza wielu problemw.

Lampy piercieniowe
Jeden z prostszych sposobw na uzyskanie nietypowego efektu polega na zastosowaniu
lampy piercieniowej. Prawdziwa piercieniowa lampa byskowa, taka jak na rys. 3.6, daje
bardzo ciekawe cienie. Na rys. 3.37 i 3.38 pokazane s przykady zdj z klasycznym efek-

Rys. 3.37. Silny kontrast i niemal cakowity brak cieni

to wyrniajce cechy portretu, ktry zosta wykonany
przy uyciu lampy piercieniowej. Okulary mczyzny na
zdjciu zostay pozbawione szkie, aby unikn odblaskw, ktre s niemal nieuniknione w przypadku tego
typu owietlenia. (Autorem zdjcia jest Ken Chernus)
106 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Rys. 3.38. Lampy piercieniowe doskonale nadaj si do fotografowania osb czarnoskrych. Na nawilonej skrze tworz
one adne, mikkie odblaski stanowice naturaln, jasn przeciwwag dla ciemnej karnacji. Na przykadowym zdjciu odblaski
te s najlepiej widoczne na przedramieniu mczyzny, ale ich aksamitny poysk wida te na twarzy modela. (Autorem zdjcia
jest Ken Chernus)

tem uzyskanym przy uyciu wiata piercieniowego. Jak wida, efekt polega na powstaniu
cienia okalajcego ca sylwetk sfotografowanej osoby, jeli tylko nie stoi ona zbyt daleko
od ta. Zwr uwag, e lampa piercieniowa rwnomiernie owietla cay obiekt, co powoduje, e twarz jest niemal pozbawiona gbokich cieni, a dziki duej powierzchni emitowania wiata spowija ono sylwetk fotografowanej osoby, podkrelajc plastycznie jej kontury.
To wanie otulajce waciwoci tego typu wiata sprawiaj, e krawd brody nadal jest
wyranie zaznaczona pomimo braku cienia pod podbrdkiem.
Zaawansowane techniki owietlania 107

Lampy piercieniowe umoliwiaj wykonanie bardzo kontrastowego portretu,

o czym moesz przekona si na przykadzie zdjcia Aarona Rapoporta (rys. 3.39). Aaron
celowo przewietli zdjcie i zwikszy jego kontrast tak, by skra modej dziewczyny staa
si niemal idealnie biaa. Naturalne waciwoci wiata lampy piercieniowej, polegajce
na przyciemnieniu krawdzi obiektw, nadaj caej kompozycji lekko komiksowy wygld
i podkrelaj drapien, gotyck stylizacj modelki.

Rys. 3.39. Biaa, wampirza skra wspaniale podkrela stylizacj modej gotki. (Autorem zdjcia jest Aaron Rapoport)

Oto kolejny przykad zastosowania lampy piercieniowej tym razem Aaron Rapoport sfotografowa grup gronie spogldajcych ludzi. Dziki odpowiedniemu skrceniu
czasu ekspozycji bysk lampy przymi naturaln jasno nieba, mimo e zdjcie zostao zrobione w biay dzie (rys. 3.40). Nastpujcy wraz ze wzrostem odlegoci naturalny spadek
intensywnoci wiata sprawi, e postaci w kolejnych rzdach s coraz ciemniejsze. Uzyskany efekt sprawia wraenie, jak gdyby dua grupa ludzi stopniowo wyaniaa si z ciemnoci.
108 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Rys. 3.40. Mocne odbyski wiata w oczach fotografowanych osb to wizytwka lamp piercieniowych. Zwr uwag na odbicie samej
lampy w ciemnych okularach mczyzny stojcego za gwn postaci w tej kompozycji (autorem zdjcia jest Aaron Rapoport)

Uwaga: Efekt polegajcy na przytumieniu wiata dziennego przez silny bysk lampy da si uzyska
jedynie wwczas, gdy aparat fotograficzny umoliwia zsynchronizowanie bysku flesza do bardzo krtkiego czasu nawietlania. Najlepiej sprawdzaj si pod tym wzgldem aparaty fotograficzne redniego
formatu, w ktrych zazwyczaj stosowana jest przysona irysowa. Przysony tego typu umoliwiaj
zsynchronizowanie bysku lampy nawet przy czasie nawietlania rzdu 1/500sekundy. Bysk lampy osiga
pen intensywno po 1/600 sekundy lub szybciej. Z tego wzgldu skrcenie czasu nawietlania nie ma
adnego wpywu na intensywno emitowanego przez ni wiata. Zupenie inaczej sytuacja wyglda
wprzypadku wiata dziennego, ktre jako wiato cige ulega przytumieniu wskutek skrcenia
ekspozycji. W zwykych przypadkach zadaniem lampy byskowej jest uzupenienie wiata naturalnego,
dowietlenie tych fragmentw kompozycji, do ktrych wiato soneczne dociera w mniejszym stopniu.
Zamiana rl obydwu rde wiata sprawia, e moliwe staje si uzyskanie efektu nocnego zdjcia
wrodku dnia, czy te zatrzymanie wkadrze dynamicznie poruszajcych si obiektw. Nowoczesne
aparaty maoobrazkowe umoliwiaj zsynchronizowanie bysku lampy dla ekspozycji nie krtszych ni
1/250sekundy, co nie zawsze wystarcza do uzyskania opisanego efektu.

Zaawansowane techniki owietlania 109

Na tym przykadzie zastosowania lampy piercieniowej trudno w ogle si domyli,

e lampa taka zostaa uyta. Wszystko przez to, e bya ona jednym z wielu rde wiata w tej scenie. Na tej pozowanej fotografii (rys. 3.41) Aaronowi Rapoportowi udao si
odtworzy scen rodem z dynamicznej, gorcej dyskoteki. Gwnym rdem wiata bya
lampa piercieniowa, czego dowodzi charakterystyczny odblask wiata widoczny w okularach mczyzny po lewej stronie. Scena owietlona bya rwnie kilkoma dodatkowymi
wiatami, rozmieszczonymi z tyu taczcych osb. Jedno z nich wiecio wprost w obiektyw aparatu (rys. 3.42). Wiele rde wiata ustawionych pod rnymi ktami, ostre cienie,
a take blask flary buduj bardzo przekonujcy klimat nocnej, dynamicznej imprezy.

Rys. 3.41. Dziki kilku rdom wiata, ostrym cieniom i naturalnemu efektowi flary powstaa kompozycja, ktra bardzo przekonujco oddaje klimat dyskoteki. Nic nie wskazuje na to, e zostaa ona sfotografowana przy uyciu lampy piercieniowej. (Autorem zdjcia jest Aaron Rapoport)

Dla niektrych fotografw uycie lampy piercieniowej to mae oszustwo ze wzgldu na atwo, z jak mona przy jej uyciu uzyska bardzo nietypowe efekty wizualne.
Zaprezentowane tutaj przykady dowodz, e lampy tego typu mona uy na wiele rnych sposobw; mona te zrobi to tak, by jej zastosowanie nie byo dostrzegalne
na pierwszy rzut oka.
110 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Lampy byskowe z niewielkimi, okrgymi reflektorami

Lampa piercieniowa

Rys. 3.42. W tylnej czci sceny rozmieszczone zostay trzy dodatkowe wiata. rodkowe
jest widoczne w kadrze, pozostae dwa
znajduj si tu poza jego obrbem. Pierwszy
plan jest bardzo silnie dowietlony lamp
piercieniow, dziki ktrej zdjcie nabrao
charakteru typowego dla fotografii wykonanej
z lamp byskow podczas nocnej imprezy

Owietlenie czone: wiato dzienne i lampa byskowa

Ostatnio bardzo modne stao si czenie wiata dziennego i byskowego w sposb umoliwiajcy uzyskanie artystycznych, interesujcych efektw. W takich przypadkach flesz nie
suy ju tylko do zwykego dowietlania cieni, lecz staje si penoprawnym narzdziem
twrczym. Zazwyczaj lampa byskowa peni wwczas rol gwnego rda wiata, za
wiato dzienne staje si tylko akcentem lub jej uzupenieniem. Przykad takiej techniki fotografowania omawialimy na podstawie zdjcia pokazanego na rys. 3.39. Kolejna fotografia
tego typu wykonana przez Aarona Rapoporta przedstawiona jest na rys. 3.43. Wykonane
obiektywem szerokoktnym obszerne ujcie, na ktrym pokazane zostay pene ekspresji
twarze owietlone wieloma rnymi rdami wiata oraz gbokie cienie, podkrela napicie emanujce z tej interesujcej sceny. Zauwa, e fotografik nie stara si pokaza sceny
w naturalny, realistyczny sposb. Cho rozgrywa si ona w wietle dziennym, to dopiero
umiejtne zastosowanie lamp byskowych podkrelio emocje, ktre odcisny swoje pitno
na twarzy rekruta na pierwszym planie. W celu zwikszenia kontrastu zdjcia Aaron uy
fleszy z niewielkimi reflektorami i nakadkami, ktre zwaj strumie padajcego wiata
i zwikszaj kontrast obrazu (rys. 3.44).
Zaawansowane techniki owietlania 111

Rys. 3.43. Bardzo silne, kontrastowe

owietlenie tej sceny pozwala nam wczu
si w sytuacj modego onierza. (Autorem
zdjcia jest Aaron Rapoport)

Niewielki reflektor
z plastrem miodu
Reflektor o rednicy 25 cm

Skupiony st
ru

mie wiat

Reflektor o rednicy 25 cm

Rys. 3.44. Ostre, bezporednie wiato fleszy byo silniejsze

ni wiato soneczne
112 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Klasyczna technika czenia wiata lampy byskowej ze wiatem dziennym polega na

dowietleniu sceny przy uyciu flesza. W takiej sytuacji wiato soneczne peni gwn rol,
flesz za suy do rozjanienia tych miejsc, ktre zostay zbyt silnie ocienione. Ilustracj tej
techniki bdzie kolejne zdjcie wykonane przez Aarona Rapoporta. Przykadowa fotografia
przedstawia chopca z pik i zostaa wykonana przy uyciu lampy byskowej. Kluczowe
dla wygldu tej kompozycji byo umiejscowienie lampy zostaa ona umieszczona tu
nad obiektywem (rys. 3.45). Fotografowany chopiec by owietlony od tyu bardzo silnym
wiatem sonecznym. W zwykej sytuacji owietlenie tego typu spowodowaoby, e sylwetka chopca byaby okryta gbokim cieniem, a to zdjcia zalewaoby silne, ale jednoczenie
do mikkie i niezbyt kontrastowe wiato. Dziki owietleniu chopca siln lamp byskow Aaron uzyska znacznie lepszy kontrast krawdzi sylwetki, a w oczach modego pikarza
pojawiy si wesoe iskierki (rys. 3.46).

Rys. 3.45. Dziki dowietleniu sylwetki chopca silnym wiatem flesza

jej krawdzie stay si bardzo kontrastowe (autorem zdjcia jest Aaron
Rapoport)

Lampa byskowa z reflektorem

o rednicy 30 cm umieszczona
tu obok aparatu

Rys. 3.46. Dwa rda wiata owietlajce t scen znajduj si

dokadnie naprzeciwko siebie
Zaawansowane techniki owietlania 113

Owietlenie kolejnego zdjcia to nietypowe poczenie blasku ognia i wiata lampy

byskowej. Otrzymana fotografia (przedstawiajca polinezyjskie tancerki ognia) wykonana
zostaa na potrzeby agencji public relations (rys. 3.47). Zwr uwag, e ogie nie stanowi
tutaj jednego z gwnych rde wiata. Jest on raczej akcentem uzupeniajcym owietlenie dawane przez lampy byskowe i rozproszone przez due ekrany odbijajce, uoone
w ksztat litery V i znajdujce si nieco z tyu za kobietami. Z przodu scena dowietlona zostaa przy uyciu duego softboksu, umieszczonego w osi kadru ponad aparatem. Fotografia
zostaa wykonana przy stosunkowo dugim czasie nawietlania, ktry zosta dobrany w taki
sposb, by wirujca pochodnia zdya zatoczy peny okrg wok tancerek (rys. 3.48).
Wszystkie pozostae rda wiata, wcznie z arwkami pilotujcymi studyjnych lamp
byskowych, zostay wyczone, tak aby nie miay one wpywu na ekspozycj zdjcia.

Rys. 3.47. Dziki dugiemu czasowi nawietlania wirujcy pomie utworzy naturalne obramowanie dla tancerek
114 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

wiato lamp byskowych odbite od ekranw podkrela kontury sylwetek

Czarny ekran osaniajcy

Czarny ekran osaniajcy

Ognisty krg

Softboks umieszczony ponad aparatem

Rys. 3.48. Dwa zestawy ekranw odbijajcych, ustawionych w ksztat litery V, zaakcentoway kontury sylwetek

Dugi czas nawietlania zosta zastosowany take w przypadku kolejnego surrealistycznego zdjcia wykonanego przez Aarona Rapoporta (rys. 3.49). Aaron skorzysta z wielu
rnych rde wiata, czc lampy byskowe ze zwykymi arwkami, i celowo skalibrowa balans bieli tak, by fotografia nabraa tego odcienia. Aby uzyska taki efekt, Aaron
dopasowa kolorystyk zdjcia pod ktem owietlenia arowego i ustawi temperatur barwow w aparacie na 6500 K. Z powodu do dugiego czasu nawietlania relatywnie sabe
arwki choinkowe zostay wypalone, podobnie zreszt jak to fotografii nadrukowane na
przezroczystej folii Translite. Ze wzgldu na rozmiary ta trzeba byo dowietli je halogenowymi reflektorami filmowymi. Sylwetka mczyzny zostaa dowietlona przy uyciu goej

Zaawansowane techniki owietlania 115

Rys. 3.49. To niezwyke surrealistyczne zdjcie powstao dziki zastosowaniu rnych rodzajw i rde wiata (autorem zdjcia jest
Aaron Rapoport)

lampy byskowej aparatu. Bysk flesza zatrzyma w kadrze jego ruch, lecz ze wzgldu na
do dugi czas nawietlania, wymuszony przez konieczno poprawnego dowietlenia ta,
w niektrych miejscach wok postaci widoczna jest subtelna, rozmyta powiata (rys. 3.50).

116 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

ciana Dos Gallos

Lampa byskowa z niewielkim reflektorem skierowana w stron ciany
Lampy halogenowe owietlajce przezroczyste to od spodu

To na folii Translite
Owietlenie choinkowe

Lampa byskowa z reflektorem o rednicy 25 cm

Rys. 3.50. Dziwaczna kolorystyka i ledwie widoczny efekt ruchu uzyskane zostay dziki zastosowaniu do
skomplikowanego owietlenia

Zastosowanie naturalnego owietlenia

Naturalne owietlenie moe by bardzo pikne, lecz pokazanie w nim fotografowanych
osb tak, by wyglday adnie i interesujco, niejednokrotnie przysparza pewnych problemw szczeglnie wtedy, gdy chcesz uzyska moliwie naturalny efekt. Jedynym rdem
naturalnego owietlenia jest soce. Jeli nie zamierzasz uzyska stylizowanego, nietypowego
efektu, wwczas zdjcia wykonane przy naturalnym owietleniu powinny sugerowa istnienie tylko jednego rda wiata. Dowolne inne wiata powinny by niewidoczne. Niekiedy
efekt ten mona uzyska do atwo, lecz zdarza si, e stanowi to prawdziwe wyzwanie.
Zaawansowane techniki owietlania 117

Anthony Nex specjalizuje si w fotografowaniu dzieci na potrzeby reklam; jego zdjcia trafiaj te do bibliotek agencji fotograficznych. Podczas fotografowania Anthony uywa
zazwyczaj bardzo obszernych, jednorodnych i stosunkowo silnych rde wiata, gdy dzieci nie lubi zbyt dugo sta w jednym miejscu. Pokrywajce du cz sceny obszerne owietlenie gwarantuje, e niezalenie od ruchliwoci dzieci zawsze bd one poprawnie owietlone. Ten sympatyczny portret trzech dziewczynek wykonany zosta przy zaskakujco prostym
owietleniu (rys. 3.51). Dziewczynki zostay ustawione w delikatnym cieniu i patrzyy
w gr, wprost w obiektyw aparatu. Z tyu za fotografem rozcigaa si otwarta, do silnie
nasoneczniona przestrze. Jedynym dodatkowym rdem wiata (prcz naturalnego) by
bardzo duy biay ekran umieszczony po lewej stronie aparatu tu poza krawdzi ujcia
(rys. 3.52). Najjaniejszym obiektem w bezporedniej bliskoci dziewczynek jest ekran, ktry
peni rol rda mikkiego, silnie rozproszonego wiata. Jego obecno zapewnia dodatkowo delikatne, jasne odblaski w oczach dzieci.

Rys. 3.51. Dziewczynki patrz w gr w stron rda wiata, ktrym jest odsonite niebo za fotografem.
(Autorem zdjcia jest Anthony Nex)

118 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Duy ekran odbijajcy

o wymiarach 120 250 cm

Za fotografem znajduje si otwarta, do silnie owietlona przestrze

Rys. 3.52. Jedynym dodatkowym elementem owietleniowym (oprcz wiata zastanego w plenerze) jest duy ekran odbijajcy

Ekran odbijajcy trzyma asystent. Jeli dzieci przesunyby si w inne miejsce, nietrudno byoby pody za nimi, gdy owietlenie sceny byo rwnomierne i stae. W sytuacjach takich jak ta Anthony fotografuje z rki i chodzi w lad za bawicymi si dziemi.
Kolejnym mistrzem ujarzmiania naturalnego owietlenia jest Ken Chernus. Ken czsto
podruje, gdy jego ulubionym tematem jest pokazywanie rnych postaw, charakterw
i sytuacji. Zdjcia Kena trafiaj do agencji fotograficznych. Do zrobienia niektrych z nich,
prcz dowiadczenia, potrzeba byo sporo szczcia. Spjrz na zdjcie mczyzny na play
(rys. 3.53), ktre zostao wykonane wycznie w wietle zastanym. O szczcie, o ktrym
przed chwil wspomniaem, mona i naley zadba niekiedy wszystko zaley od dobrego
wyczucia czasu. Naley wiedzie, e chwil po tym, jak soce skryje si za horyzontem,
naturalne wiato nabiera niezwykych waciwoci. Jego mionicy nazywaj je magicznym wiatem, za t cz wieczoru, kiedy mamy do czynienia z tego typu owietleniem
magiczn lub zot godzin. W zalenoci od pogody to niezwyke wiato daje wspaniae
i bardzo rne moliwoci. Przykadowe zdjcie mczyzny zostao wykonane przy lekkiej
mgiece, ktra delikatnie przysania krajobraz w tle, a jednoczenie rozprasza promienie
zachodzcego soca. Jasny piasek play sta si tutaj naturalnym ekranem dowietlajcym
sylwetk mczyzny. Ken musia tylko umieci modela w odpowiednim miejscu, a nastpnie wycelowa i nacisn spust migawki. Jak wida, dynamika tonalna sceny nie wykraczaa
poza moliwoci aparatu cyfrowego Canon, ktrym wykonane zostao to zdjcie.
Zaawansowane techniki owietlania 119

Rys. 3.53. Pogoda, pora dnia i znakomita lokalizacja wszystkie trzy wymienione czynniki zoyy si na doskonay efekt.
(Autorem zdjcia jest Ken Chernus)

Przy kolejnej fotografii Ken nie mg ju liczy na szczcie i musia wzi sprawy
w swoje rce (rys. 3.54). W samo poudnie warunki owietleniowe na nieosonitym podwrku bardzo odbiegaj od magicznych chwil pojawiajcych si po zachodzie soca.
Ken postanowi wic zmikczy i rozproszy wiato soneczne przy uyciu przezroczystego,
jedwabnego ekranu (osony), ktry doskonale speni swoj rol.

Rys. 3.54. Ten portret ojca i crki

wykonany zosta w penym wietle
sonecznym, rozproszonym za pomoc
jedwabnej osony. (Autorem zdjcia
jest Ken Chernus)
120 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Uwaga: Wspomniane przed chwil osony rozpraszajce s czsto uywane do rozpraszania wiata
na planie filmowym. Tradycyjnie s one wykonywane z jedwabnej tkaniny nacignitej na aluminiow
ramk. Analogiczny efekt mona jednak uzyska przy uyciu skadanych ekranw rozpraszajcych (dyfuzorw), ktre dziki sprystej ramce mona atwo zoy do niewielkich rozmiarw maj one tak
sam konstrukcj jak blendy, o ktrych pisaem wczeniej.
Ekran rozpraszajcy nie musi cakowicie osania fotografowanych osb. Ken umieci go w taki sposb, by prawe rami kobiety znalazo si poza zasigiem osony. wiato
soneczne padajce na nieosonite miejsca sylwetki jest bardzo silne i kontrastowe, a jego
ksztat sprawia wraenie, jak gdyby przenikao przez koron drzewa. Caa scena zostaa dodatkowo owietlona z przodu przy uyciu biaego ekranu, znajdujcego si tu poza praw
krawdzi kadru. Uzyskany efekt wyglda naturalnie, ale poprawne rozmieszczenie i zgranie
wszystkich elementw wymagao sporo pracy (rys. 3.55).

Niemal caa scena zostaa przesonita duym,

biaym ekranem rozpraszajcym wiato. Z jednej
strony ekranu tkanina zostaa odpita, tak aby
jedn z osb czciowo owietli bezporednim
wiatem sonecznym

Biay ekran odbijajcy wiato

Rys. 3.55. Jedwabny ekran zosta w jednym miejscu odpity od obramowania, tak aby sylwetk jednej z fotografowanych osb owietli
kilkoma promieniami soca

Zaawansowane techniki owietlania 121

Fotografowanie w penym wietle soca to zazwyczaj doskonay przepis na uzyskanie

ostrych, konturowych cieni. W tym przypadku Ken Chernus uwanie wypeni cienie przy
uyciu biaych ekranw odbijajcych (rys. 3.56). Mczyzna na zdjciu spoglda w kierunku
wieczornego soca. Pierwszy ekran odbijajcy Ken umieci na ziemi tu przed grajcym
mczyzn, drugi za za nim, poza obrbem kadru, po lewej stronie (rys. 3.57). Takie sytuacje wymagaj uwanego dobrania proporcji pomidzy intensywnoci poszczeglnych rde wiata. Olbrzymia dynamika tonalna naturalnego owietlenia moe by ujarzmiona jedynie dziki bardzo skrupulatnej kontroli nad wiatem. Wykonaj pomiar natenia wiata
w obszarze wiate i cieni na fotografowanej postaci, a nastpnie zniweluj rnic pomidzy
nimi poprzez dowietlenie cieni w taki sposb, by obydwie wartoci nie rniy si bardziej
ni o cztery dziaki przysony. Na przykadowym zdjciu warto L (jasno w przestrzeni
LAB) czoa mczyzny wynosi 85, natomiast jasno ocienionej czci twarzy wynosi 53,
co daje rnic o wartoci 32 lub 3,2 dziaki przysony. W plenerze nie da si oczywicie
zmierzy tych wartoci w ten sposb, trzeba wic polega na bardzo dobrym wiatomierzu,
ktry umoliwi sprawdzenie rnicy w jasnoci, wyraonej w dziakach przysony. W celu
uzyskania podanych wartoci sprbuj ekrany dowietlajce odsun dalej lub przysun
bliej fotografowanej osoby.

Rys. 3.56. Na tym zdjciu Kena Chernusa ostre wiato soca zostao subtelnie zrwnowaone przy uyciu ekranw odbijajcych

122 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

nych

necz

Duy, biay ekran odbijajcy pooony na ziemi

o
ia pr

adan

nek p
Kieru

i so
mien

Biay ekran odbijajcy

Rys. 3.57. Ekrany odbijajce umoliwiaj zmian proporcji nawietlenia poszczeglnych elementw sceny. Rozjanij cienie, aby rnice pomidzy najjaniejszymi a najciemniejszymi czciami kadru zmniejszy do czterech dziaek przysony

Ekrany odbijajce s praktycznie niezbdne podczas fotografowania w penym socu,

lecz niekiedy przydaj si te przy pochmurnej pogodzie. Ostatnie przykadowe zdjcie
Kena Chernusa zostao wykonane o tej samej magicznej porze co fotografia z rys. 3.53,
lecz tym razem w celu poprawnego dowietlenia twarzy modelki potrzebny by niewielki
ekran odbijajcy (rys. 3.58). Naturalne wiato pada na kobiet od lewej strony, nieco z tyu,
tote przy takim uoeniu gowy wosy przesoniy wiksz cz twarzy. Biay ekran pozwoli Kenowi odbi cz wiata z powrotem na twarz modelki, dziki czemu zostaa ona
owietlona w sposb naladujcy typowe owietlenie typu glamour (rys. 3.59).

Zaawansowane techniki owietlania 123

Rys. 3.58. Ekran odbijajcy bywa czasami niezbdny nawet w przypadku pochmurnej pogody. (Autorem zdjcia jest Ken Chernus)

124 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Kieru

nek p

adan

ia pr
omie

ni so

necz

nych

Biay ekran odbijajcy

Rys. 3.59. Ekran odbijajcy zosta uyty do dowietlenia twarzy kobiety, ocienionej ze wzgldu na uoenie wosw

Owietlenie umoliwiajce zatrzymanie akcji

Zdjcie z rys. 3.49 stanowi przykad fotografii, na ktrej dziki zastosowaniu lampy
byskowej zatrzymano w kadrze dynamiczny ruch. W celu uchwycenia na zdjciu ruchu
o duej dynamice potrzebny jest bardzo krtki bysk flesza. Nowoczesne lampy byskowe
umoliwiaj zmian intensywnoci emitowanego bysku poprzez jego skrcenie. Oznacza
to, e w celu maksymalnego skrcenia emisji wiata naley zminimalizowa si bysku.
Optymalna strategia owietlania podczas wykonywania dynamicznych uj polega na maksymalnym zmniejszeniu natenia bysku przy uyciu rcznych ustawie lampy byskowej
oraz zrekompensowaniu sabszego owietlenia poprzez zastosowanie wikszej liczby lamp.
Efekt, ktry mona dziki temu uzyska, pokazany zosta na rys. 3.60. Dziki zastosowaniu
kilku zsynchronizowanych lamp i maksymalnemu skrceniu ich bysku kobieta skaczca na
trampolinie zostaa dosownie zamroona w powietrzu.

Zaawansowane techniki owietlania 125

Rys. 3.60. Lecca kobieta, uchwycona podczas skoku na trampolinie

Sylwetka kobiety zostaa spowita mikkim, silnie rozproszonym wiatem, dochodzcym z ekranw ustawionych w ksztat litery V oraz softboksw umieszczonych z tyu
sceny. Gwnym rdem wiata z przodu by duy parasol o metrowej rednicy, ustawiony
dokadnie w osi obiektywu. Dwa due, biae ekrany odbijajce o wymiarach 120 250cm,
rozmieszczone po bokach parasola, uzupeniaj dawane przeze wiato. Intensywno
wszystkich lamp zostaa zmniejszona do minimum, a byo ich sporo: w kadym z podwjnych ekranw V umieszczone byy trzy lampy byskowe (podobnie jak w duym softboksie w tle sceny), z przodu za (na wprost parasola) znajdowaa si pojedyncza lampa
(rys.3.61).

126 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Softboks z trzema lampami byskowymi

Ekrany ustawione w ksztat litery V

Ekrany ustawione w ksztat litery V

Ekrany odbijajce z biaej pianki

Tylna
cz
w celu ekranu
pom
osoni
cia ap alowana n
aratu
przed a czarno
wiate
m

Ekrany odbijajce z biaej pianki

czarno
ana na tem
w
lo
a
pom rzed wia
p
kranu
z e cia aparatu
c
a
ln
Ty
i
n
oso
w celu

Rys. 3.61. Wikszo wiata dociera do sceny z tyu, dziki czemu kontury sylwetki kobiety s bardzo
subtelnie otulone jasn powiat. Ta bardzo dynamiczna scena zostaa zatrzymana w uamku sekundy
dziki zastosowaniu wielu rde wiata o bardzo niewielkiej intensywnoci

Podobna konfiguracja wiate zostaa uyta podczas wykonywania kolejnego przykadowego zdjcia. Tym razem bysk fleszy zatrzyma w powietrzu kropelki wody rozpryskujce si wok dziewczyny wyskakujcej z basenu (rys. 3.62). Ukad lamp i akcesoriw na
tym zdjciu by nieco bardziej skomplikowany ni w przypadku skoku z trampoliny, a caa
sesja zostaa zaaranowana na tyach domu kierownika artystycznego projektu.

Zaawansowane techniki owietlania 127

Rys. 3.62. To dynamiczne zdjcie wymagao owietlenia, ktre maksymalnie skrcio czas ekspozycji

Na kilku kolejnych zdjciach pokazane zostay fragmenty skomplikowanego systemu

skadajcego si z softboksw, ekranw osaniajcych i odbijajcych, ktre byy niezbdne
do wykonania tej fotografii.

Trzy softboksy zostay umieszczone z tyu na kracu basenu, natomiast jego dno wyoone zostao czarn foli, ktr docinito na brzegach workami z piaskiem. Dziki folii
woda w basenie wydaje si niemal czarna (rys. 3.63).
128 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Rys. 3.63. Sprawdzam detale i ustawienie wszystkich elementw. Na zdjciu widoczne s trzy softboksy,
czarne kurtyny i folia, ktr wyoono dno basenu

Przy uyciu duych, pomalowanych na czarno ekranw z pianki aparat zosta osonity przed wiatem emitowanym przez znajdujcy si nieco wyej softboks.
W celu osonicia aparatu przed wiatem bocznych softboksw w basenie ustawione
zostay statywy z wysignikami, na ktrych zamontowano czarne kurtyny osaniajce
(rys. 3.64 i 3.65).

Rys. 3.64. Asystenci ustawiaj kurtyny i osony dla poszczeglnych lamp

Zaawansowane techniki owietlania 129

Rys. 3.65. Na tym zdjciu pokazane jest rozmieszczenie kurtyn, ktre przesaniaj tylne lampy w taki sposb,
by unikn powstania niepodanych flar i odblaskw

Kent Jones, mj asystent, mierzy nawietlenie w miejscu, w ktrym bdzie znajdowaa

si modelka (rys. 3.66).

Rys. 3.66. Kent Jones podczas wykonywania pomiarw ekspozycji

Ustawianie caego zestawu akcesoriw i wiate zajo cay dzie, lecz przed zapadniciem zmroku bylimy gotowi do rozpoczcia sesji. Na rys. 3.67 widoczny jest fragment
130 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Rys. 3.67. Udzielam wskazwek modelce, ktra stoi w wodzie. Zwr uwag
na znajdujcy si za mn duy softboks
Octodome. Aparat zosta ustawiony na
statywie, ktry jest do poowy zanurzony
w wodzie. Lampy byskowe zostay
otulone foliami, ktre chroni je przed
zachlapaniem

wielkiego, niemal 2,5 metrowego softboksu Octodome, ktry znajdowa si bezporednio

za aparatem i peni rol przedniego wiata. Dziki tak duej rednicy softboksu moliwe
byo dowietlenie nawet rozpryskujcych si kropelek wody, cho w gwnej mierze scena
owietlona bya przy uyciu softboksw znajdujcych si z tyu. Tylne owietlenie akcentuje
kontury sylwetki i podkrela dramaturgi tego nocnego ujcia (rys. 3.68).

Softboksy podkrelajce
kontury sylwetki

Czarny ekran z pianki zasania najwyej pooony softboks

Kurtyna
Osania aparat przed wiatem
bocznych softboksw

Kurtyna
Osania aparat przed wiatem
bocznych softboksw

Rys. 3.68. Schemat owietlenia ilustrujcy ukad wiate i ekranw

Zaawansowane techniki owietlania 131

Eksperymenty ze wiatem
Tym, co odrnia przecitne zdjcie od wybitnej fotografii, bardzo czsto jest dobre owietlenie. wiata dobrej jakoci nie da si sztucznie odda w Photoshopie musi ono zosta
zarejestrowane w rzeczywistoci. Przy uyciu programu graficznego mona wprawdzie zaakcentowa pewne istniejce waciwoci zdjcia: rozjani cienie, skorygowa kolorystyk
itp., lecz mikkoci lub kierunku padania wiata nie da si w prosty sposb zmodyfikowa.
Warto zatem od samego pocztku zadba o poprawne owietlenie fotografii. Postaraj si
umiejtnie zrwnoway intensywno poszczeglnych rde wiata, tak aby nie trzeba
byo ich pniej korygowa takie podejcie gwarantuje wysz jako uzyskanego obrazu.
Eksperymenty ze wiatem s o wiele bardziej satysfakcjonujce ni zabawy z filtrami Photoshopa. Dziki natychmiastowemu podgldowi wykonanego zdjcia (co jest jedn
z najwikszych zalet fotografii cyfrowej) moemy dzi bawi si i ustawia wiato o wiele
atwiej ni kiedykolwiek wczeniej. Nie wahaj si eksperymentowa tylko dziki samodzielnej pracy bdziesz mg przekona si, jakie moliwoci daje Ci dana sytuacja. Zdarza
si, e najciekawsze owietlenie powstaje dopiero wwczas, gdy zamiesz wszystkie tradycyjne zasady zwizane z ekspozycj obrazu. Spjrz na przykad na zdjcie pokazane na
rys. 3.69 ostre cienie i jasne plamy wiata na granicy przewietlenia. Dobre zdjcie nie
zawsze musi by poprawnie nawietlone w sensie technicznym; nie zawsze trzeba na si
stara si wydobywa wszystkie moliwe detale na kadym skrawku obrazu.

Rys. 3.69. Nietypowa gra wiate

i wyjtkowo ciepa kolorystyka tworz
bardzo nastrojowy klimat wntrza klubu,
sfotografowanego przez Aarona Rapoporta.
Jasne plamy wiata w lewym dolnym
rogu kompozycji stanowi interesujc
przeciwwag dla wyrazistego portretu
kobiety po prawej stronie
132 ROZDZIA 3: Owietlenie w fotografii portretowej

Nie zawsze te trzeba ustawia balans bieli pod ktem gwnego rda wiata. Sprbuj wybra balans bieli dla fotografii w plenerze i zrobi zdjcie w wietle zwykych arwek
ewentualnie ustaw balans bieli dla owietlenia arowego podczas fotografowania w dzie lub
z lamp byskow w studiu, tak jak to miao miejsce w przypadku zdjcia otwierajcego ten
rozdzia ksiki. Podczas realizacji konkretnego zlecenia powiniene oczywicie wybra takie
ustawienia, by speni oczekiwania klienta, lecz jeli po skoczonej pracy zostanie Ci troch
czasu, sprbuj zmieni pooenie niektrych lamp, wycz wszystkie oprcz jednej i sprbuj
wykona jeszcze kilka ciekawych zdj. Nie spiesz si, a by moe uda Ci si uzyska wyjtkowe, nietypowe zdjcia (rys. 3.70), ktrych kompozycja i gbia bd zdecydowanie wykraczay poza typowe, ksikowe porady, czy te wszechobecne dzi, na poy sztuczne obrazy,
ktrych uzyskanie jest banalnie proste dziki cudom wspczesnej techniki komputerowej.

Rys. 3.70. To na pozr skomplikowane i makabryczne w odbiorze owietlenie otrzymaem przy

uyciu zaledwie jednej lampy
byskowej zaopatrzonej w czasz
reflektora o rednicy 25cm.
Przed modelkami ustawiony
zosta ekran z rozpit jedwabn
tkanin, na ktrym rozegraa
si niezwyka scena zbudowana
gwnie z cieni i wiata padajcego z lewej strony kadru
Eksperymenty ze wiatem 133