You are on page 1of 13

IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

Matematyka
z komputerem
dla gimnazjum
Autorzy: Aldona Kawaek, Marta Lepka, Maria Bobek
ISBN: 83-7361-577-6
Format: B5, stron: 148

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Matematyka krlowa nauk dla wielu ludzi jest nauk atw i sprawiajc
przyjemno, a dla innych wie si z ogromnym wysikiem, wykonywaniem
skomplikowanych oblicze i koniecznoci brania dodatkowych lekcji. Na szczcie
do nauki matematyki mona dzi wykorzysta komputer. mudne obliczenia,
dotychczas wykonywane na papierze mona zrzuci na arkusz kalkulacyjny Excel.
Za pomoc komputera mona te przygotowa materiay pomocne podczas lekcji
matematyki wykresy, algorytmy, modele bry i wiele innych. Aby jednak nauka
z komputerem bya skuteczna, potrzeba wielu wskazwek przykadw
demonstrujcych moliwoci danego programu.
Ksika Matematyka z komputerem dla gimnazjum jest zbiorem takich wanie
przykadw. Zaprezentowano w niej kilkadziesit zada, ktre s rozwizane
za pomoc arkusza kalkulacyjnego Excel. Przykady te pochodz z rnych dziaw
matematyki z zakresu gimnazjum. Pod treci kadego przykadu krtko opisany jest
sposb rozwizania, a nastpnie cae rozwizanie zaprezentowane w punktach,
mona wic wykonywa poszczeglne polecenia krok po kroku.

Przekonaj si, e matematyka nie jest taka straszna, na jak wyglda.

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Spis treci
Wstp..................................................................................................................................................................7
Rozdzia 1.

Liczby pierwsze ..........................................................................................................................................13


Wprowadzenie ........................................................................................................... 13
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 13
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................... 17
Podsumowanie........................................................................................................... 17

Rozdzia 2. Najmniejsza wsplna wielokrotno oraz najwikszy wsplny dzielnik.........................19


Wprowadzenie ........................................................................................................... 19
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 20
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................... 23
Podsumowanie........................................................................................................... 23

Rozdzia 3. Liczby wymierne ....................................................................................................................................... 25


Wprowadzenie ........................................................................................................... 25
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 25
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................... 28
Podsumowanie........................................................................................................... 29

Rozdzia 4. Potgi i pierwiastki..................................................................................................................................31


Wprowadzenie ........................................................................................................... 31
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 32
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................... 33
Podsumowanie........................................................................................................... 34

Rozdzia 5. Systemy liczbowe ....................................................................................................................................35


Wprowadzenie ........................................................................................................... 35
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 36
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................... 39
Podsumowanie........................................................................................................... 39

Rozdzia 6. Wyraenia algebraiczne .......................................................................................................................41


Wprowadzenie ........................................................................................................... 41
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 42
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................... 44
Podsumowanie........................................................................................................... 45

Rozdzia 7.

Matematyka z komputerem dla gimnazjum

Warto bezwzgldna liczby .................................................................................................................47


Wprowadzenie ........................................................................................................... 47
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 48
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................... 49
Podsumowanie........................................................................................................... 49

Rozdzia 8. Funkcja ...........................................................................................................................................................51


Wprowadzenie ........................................................................................................... 51
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 52
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................... 59
Podsumowanie........................................................................................................... 59

Rozdzia 9. Ukady rwna metoda graficzna .............................................................................................61


Wprowadzenie ........................................................................................................... 61
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 62
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................... 66
Podsumowanie........................................................................................................... 66

Rozdzia 10. Procenty i ich zastosowanie w praktyce .....................................................................................67


Wprowadzenie ........................................................................................................... 67
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 68
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................... 72
Podsumowanie........................................................................................................... 72

Rozdzia 11. Zbieranie i opracowywanie danych ...............................................................................................73


Wprowadzenie ........................................................................................................... 73
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 74
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................... 78
Podsumowanie........................................................................................................... 79

Rozdzia 12. Dowiadczenia losowe ..........................................................................................................................81


Wprowadzenie ........................................................................................................... 81
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 81
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................... 87
Podsumowanie........................................................................................................... 87

Rozdzia 13. Wielokty rysowanie amanych ...............................................................................................89


Wprowadzenie ........................................................................................................... 89
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 90
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................... 96
Podsumowanie........................................................................................................... 96

Rozdzia 14. Przeksztacenia geometryczne.........................................................................................................97


Wprowadzenie ........................................................................................................... 97
Przykady zada z rozwizaniami.............................................................................. 99
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................. 104
Podsumowanie......................................................................................................... 105

Rozdzia 15. Jednokadno figur .............................................................................................................................107


Wprowadzenie ......................................................................................................... 107
Przykady zada z rozwizaniami............................................................................ 108
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................. 111
Podsumowanie......................................................................................................... 111

Spis treci

Rozdzia 16. Obliczanie pl i objtoci figur .......................................................................................................113


Wprowadzenie ......................................................................................................... 113
Przykady zada z rozwizaniami............................................................................ 118
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................. 121
Podsumowanie......................................................................................................... 122

Rozdzia 17. Zadania z treci ....................................................................................................................................123


Wprowadzenie ......................................................................................................... 123
Podsumowanie......................................................................................................... 128

Rozdzia 18. Wyszukiwarki internetowe...............................................................................................................129


Wprowadzenie ......................................................................................................... 129
Przykady zada z rozwizaniami............................................................................ 131
Zadania do samodzielnego rozwizania .................................................................. 134
Podsumowanie......................................................................................................... 134

Dodatek A

Programy komputerowe na pycie CD........................................................................................135


Skorowidz....................................................................................................................................................141

8.
Funkcja
Rozdzia

Wprowadzenie
Dane s dwa zbiory X i Y. Funkcj okrelon na zbiorze X o wartociach w zbiorze Y
nazywamy takie przyporzdkowanie, w ktrym kademu elementowi zbioru X zosta przyporzdkowany dokadnie jeden element zbioru Y.
Zbir X bdziemy nazywali dziedzin funkcji. Na nim okrelona jest funkcja. Elementy
dziedziny bdziemy nazywali argumentami funkcji. Zbir Y bdziemy nazywali zbiorem
wartoci funkcji. Jego elementy s przyporzdkowywane argumentom funkcji. Element
zbioru Y, ktry zosta przyporzdkowany elementowi x zbioru X, nazywamy wartoci
funkcji dla argumentu x.
Funkcj mona przedstawi na rne sposoby:
 za pomoc omwienia sownego,
 za pomoc rwnania,
 za pomoc tabelki,
 za pomoc grafu,
 za pomoc zbioru par uporzdkowanych,
 za pomoc wykresu w prostoktnym ukadzie wsprzdnych na paszczynie.

52

Matematyka z komputerem dla gimnazjum

Funkcj f okrelon wzorem


y = ax + b

dla a, b R nazywamy funkcj liniow.


Wspczynnik a nazywamy wspczynnikiem kierunkowym prostej, za wspczynnik b
wyrazem wolnym.
Wykresem funkcji liniowej jest prosta.
Wspczynnik kierunkowy a we wzorze funkcji liniowej okrela kt nachylenia do osi x
prostej, bdcej wykresem tej funkcji. Wyraz wolny b we wzorze funkcji liniowej okrela
miejsce przecicia danej prostej z osi y.
Funkcj f okrelon wzorem
y = ax 2 + bx + c

gdzie a 0 , na zbiorze liczb rzeczywistych nazywamy funkcj kwadratow.


Wykresem funkcji kwadratowej jest parabola.

Przykady zada z rozwizaniami


Przykad 8.1.

Sporzd wykres funkcji y = 2 x + 3 .


Sposb rozwizania
Na pocztku tworzymy tabel, w ktrej umiecimy argumenty i jej wartoci. Nastpnie,
korzystajc z Kreatora wykresw arkusza kalkulacyjnego Excel, stworzymy wykres.
Rozwizanie
1. Wprowad stae tekstowe. Wpisz do wszystkich komrek nowego skoroszytu tekst

zgodnie z rysunkiem 8.1.


Rysunek 8.1.
Zakres danych
koniecznych
do wpisania

Rozdzia 8.  Funkcja

2. Oblicz wartoci funkcji dla zadanych argumentw. Do komrki B6 wpisz formu


 i nacinij Enter.
3. Zaznacz komrk B6 i za pomoc uchwytu skopiuj formu a do komrki B20

(rysunek 8.2).
Rysunek 8.2.
Obliczenia

4. Sporzd wykres. Kliknij na dowoln pust komrk (np. C3). Z gwnego menu

wybierz Wstaw/Wykres.... Po pojawieniu si okna wybierz Typ wykresu/


(XY)Punktowy i kliknij Dalej (rysunek 8.3).
Rysunek 8.3.
Typ wykresu

5. Nastpnie w polu tekstowym Zakres danych zaznacz komrki A6 B10

(rysunek 8.4).
Przejd do zakadki Serie, w polu tekstowym warto X, oraz warto Y,
wywietli si automatycznie zakres danych. Natomiast w polu tekstowym
Nazwa: wpisz
   , jak na rysunku 8.5. i kliknij Dalej.

53

54

Matematyka z komputerem dla gimnazjum

Rysunek 8.4.
Zakres danych

Rysunek 8.5.
Serie

6. W Kolejnym kroku nazwij o wartoci X i o wartoci Y (rysunek 8.6)

i kliknij Dalej.
7. W ostatnim kroku musisz wybra opcj wstawienia wykresu do tego samego arkusza

lub wywietlania wykresu jako nowy arkusz. Wybierz Jako obiekt w i kliknij
Zakocz (rysunek 8.7).

Rozdzia 8.  Funkcja

Rysunek 8.6.
Opcje wykresu

Rysunek 8.7.
Pooenie wykresu

8. Efekt kocowy powinien wyglda jak na rysunku 8.8 (z dokonanymi modyfikacjami).


Rysunek 8.8.
Wykres funkcji
liniowej y = ax + b

Dostosowano elementy rysunku, by uzyska lepszy efekt.


Jeeli w komrkach B2 i B3 zmienisz ktr z wartoci, wtedy automatycznie
(adekwatnie do funkcji) zmieni si wartoci i wygld wykresu.

55

56

Matematyka z komputerem dla gimnazjum

Przykad 8.2.

Sprawd, czy punkty A = (0, 2), B = (2, 2), C = ( 4, 14), D = ( 12, 142) i E =
( 2 , 16) nale do wykresu funkcji y = x 2 + 2 .
Sposb rozwizania
Przy rozwizaniu wykorzystamy funkcje Excela  i . Sprawdzimy,
czy dane punkty nale do funkcji, podstawiajc wartoci x i y do wzoru y = x 2 + 2 .
 Funkcja  podaje pierwiastek kwadratowy liczby nieujemnej.
Rozwizanie
1. Wprowad stae tekstowe. Wpisz do wszystkich komrek nowego skoroszytu tekst

zgodnie z rysunkiem 8.9.


Rysunek 8.9.
Stae tekstowe

2. Oblicz

2 . Do komrki A8 wpisz nastpujc formu .

3. Sprawd, czy podane w zadaniu punkty nale do funkcji y = x 2 + 2 . Do komrki

C4 wpisz formu   !" #$%&'


() *+# ,-. !"
/ #$%&'
() *+# ,-. i nacinij Enter.
4. Zaznacz komrk C4 i za pomoc uchwytu skopiuj formu a do komrki C8.
5. W komrkach od C4 do C8 pojawi si rozwizanie zadania (rysunek 8.10).
Rysunek 8.10.
Rozwizanie
przykadu 8.2

Rozdzia 8.  Funkcja

57

Przykad 8.3.

Wyznacz miejsce zerowe funkcji y = 2 x 8 .


Sposb rozwizania
Miejscem zerowym funkcji jest kady argument, dla ktrego warto funkcji jest rwna
zeru. Graficznie jest to punkt przecicia wykresu funkcji z osi OX.
Aby rozwiza ten przykad, podstawiamy y = 0 do wzoru oglnego funkcji liniowej
y = ax + b i obliczamy x.
0 = ax + b
b = ax

x=

b
a

Korzystajc z funkcji Excela  oraz z definiowania komrek napiszemy formu,


ktra bdzie obliczaa miejsce zerowe funkcji liniowej.
Rozwizanie
1. Wprowad stae tekstowe. Wpisz do wszystkich komrek nowego skoroszytu tekst

zgodnie z rysunkiem 8.11.


Rysunek 8.11.
Stae tekstowe

2. Zdefiniuj odpowiednio komrki B3 i B4 jako $ i 0. W tym celu zaznacz komrk

B3. Z gwnego menu wybierz Wstaw/Nazwa/Definiuj.... Po pojawieniu si okna


wpisz w grne pole tekstowe $ i nacinij OK. Postpujc analogicznie, zdefiniuj
komrk B4 jako 0 (patrz rozdzia 1, przykad 1.2).
3. Wyznacz miejsce zerowe podanej funkcji. Do komrki B6 wpisz formu
 01$01$/.& 2$ 2.&-3,$ 4&5)6&7) i nacinij Enter.

Otrzymasz rozwizanie jak na rysunku 8.12.


Rysunek 8.12.
Rozwizanie
przykadu 8.3

58

Matematyka z komputerem dla gimnazjum

Przykad 8.4.

Sprawd z definicji, czy funkcje y = x + 3 , y = 2 x 4 , gdzie x R , s rosnce, malejce, czy stae.


Sposb rozwizania
Przypomnijmy definicj funkcji rosncej, malejcej i staej:
Funkcj y = ax + b nazywamy:
 rosnc, jeeli wraz ze wzrostem argumentu x rosn wartoci funkcji y,
 malejc, jeeli wraz ze wzrostem argumentu x malej wartoci funkcji y,
 sta, jeeli wraz ze wzrostem argumentu x warto funkcji y jest staa
(jest taka sama).
Do rozwizania zadania wykorzystamy funkcj  arkusza kalkulacyjnego Excel.
Rozwizanie
1. Wprowad stae tekstowe. Wpisz do wszystkich komrek nowego skoroszytu tekst

zgodnie z rysunkiem 8.13.


Rysunek 8.13.
Stae tekstowe

2. Okrel warto funkcji y = x + 3 dla argumentu rwnego zero. Do komrki B2


wpisz  .
3. Podobnie okrel warto funkcji y = x + 3 dla argumentu rwnego jeden.
Do komrki B3 wpisz   .
4. Sprawd, czy funkcja jest rosnca. Do komrki D3 wpisz formu
 8 9:8 ;+# ,-$ -&3! 5)3#$,$ .
5. Sprawd, czy funkcja jest malejca. Nastpnie do komrki E3 wprowad
formu  8 9:< ;+# ,-$ -&3! 2$%&-=,$ .
6. Sprawd, czy funkcja jest staa. Do komrki F3 wpisz nastpujc formu
 8 9: ;+# ,-$ -&3! 3!$>$ .
7. Postpujc analogicznie, sprawd, czy funkcja y = 2x 4 jest rosnca, malejca,

czy staa.
8. Efekt kocowy jak na rysunku 8.14.

Rozdzia 8.  Funkcja

59

Rysunek 8.14.
Rozwizanie
przykadu 8.4

Zadania do samodzielnego rozwizania


Zadanie 8.1.

Dana jest funkcja y = 4 x 8 dla x R .


a)

Sporzd wykres tej funkcji.

b)

Znajd jej miejsce zerowe.

c)

Sprawd, czy funkcja jest rosnca.

Podsumowanie
Rozwizanie powyszych przykadw przy zastosowaniu arkusza kalkulacyjnego Excel
okazao si duo szybsze i atwiejsze od stosowania metody tradycyjnej. Sposb rozwizania
mona analogicznie wykorzystywa dla innych funkcji liniowych czy te kwadratowych.
Przedstawione w tym rozdziale rozwizania przykadw nie s jedynymi, ale pokazuj,
jak z definicji sprawdzi wasnoci funkcji.

You might also like