You are on page 1of 29

IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

Fotografia cyfrowa.
Wydanie III
Autor: Ben Long
Tumaczenie: Zbigniew Wako
ISBN: 83-246-0212-7
Tytu oryginau: Complete Digital Photography, Third Edition
Format: B5, stron: 560

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Kompendium wiedzy dla mionikw fotografii cyfrowej


Poznaj rodzaje aparatw cyfrowych
Opanuj reguy kompozycji i zasady doboru parametrw nawietlenia
Wykorzystaj moliwoci cyfrowej ciemni
Coraz liczniejsze rzesze uytkownikw ulegaj magii fotografii cyfrowej.
Aparaty cyfrowe przestay by jedynie zabawk uywan przez amatorw w trakcie
wakacyjnych wycieczek i rodzinnych spotka; stay si rwnie narzdziem w rkach
fotografw i reporterw. Ceny aparatw cyfrowych spadaj niemal tak szybko,
jak rosn ich moliwoci, a komputerowa korekcja fotografii staa si ogromnym
atutem tej technologii. Nadal jednak uniwersalne reguy, opracowane dziesitki lat temu,
dotyczce kompozycji, owietlenia, przysony i migawki, pozostaj aktualne.
Trzeba je pozna, aby robi zdjcia, ktre zachwyc innych.
W ksice Fotografia cyfrowa. Wydanie III znajdziesz informacje, dziki ktrym
wykonasz wspaniae zdjcia. Poznasz budow aparatu cyfrowego i dowiesz si,
do czego su programy tematyczne, przysona, migawka i inne elementy sterujce.
Wyposaysz cyfrow ciemni w niezbdny sprzt i oprogramowanie. Nauczysz si
fotografowa w rnych warunkach owietleniowych, dobiera rcznie parametry
ekspozycji i poprawia nieudane zdjcia za pomoc aplikacji graficznych.
Zasada dziaania i budowa cyfrowych aparatw fotograficznych
Dobr sprztu i aplikacji do cyfrowej ciemni
Korzystanie z programw tematycznych
Rczne dobieranie parametrw ekspozycji
Makrofotografia
Korzystanie z filtrw
Przenoszenie zdj do komputera
Techniki korekcji zdj cyfrowych
Przygotowywanie zdj do druku i publikacji w internecie
Dziki wiadomociom z tej ksiki staniesz si prawdziwym cyfrowym artyst

Spis treci

Rozdzia 1

Po d z i k o w a n i a

13

Wprowadzenie

15

Dla kogo przeznaczona jest ta ksika?


Czym jest fotografia cyfrowa?
Cyfrowe ABC: kilka podstawowych faktw

Rozdzia 2

Jak

dziaa cyfrowy aparat fotograficzny

Troch tradycji, troch nowoczesnoci


Szczypta teorii kolorw
Jak dziaa matryca CCD?
Liczenie elektronw
Tablice
Jedno CCD i bez interpolacji
Trzeba to poskada
Kompresja i przechowywanie obrazw
Powrt do rzeczywistoci

Rozdzia 3

Po d s t a w y

fotografii

20
21
21

25
26
27
30
31
33
38
39
41
42

krtkie wprowadzenie

Obiektywy
Ogniskowa
Obiektywy o staej i zmiennej ogniskowej
Ekspozycja: przysona, czas otwarcia migawki oraz ISO
Wzajemno czasu i przysony
Szybko obiektywu
ISO albo inaczej Postaraj si by bardziej czuy
Podsumowanie
Prawie to samo

43
44
46
46
48
50
52
53
54
54


 Spis treci

Rozdzia 4

Ocenianie

cyfrowych zdj

Sowo o ilustracjach zamieszczonych w ksice


Nie wszystko, co wida na ekranie, ma znaczenie
Osiem najwaniejszych problemw fotografii cyfrowej
Szum
Problemy z kolorami
Szczegy i ostro
Problemy z ekspozycj
Znieksztacenia geometryczne
Powd?! Nie potrzeba nam adnego powodu! ze te moe by dobre

Rozdzia 5

Wybr

cyfrowego aparatu fotograficznego

Budet
Podstawy anatomii aparatu cyfrowego
Rozdzielczo
Wybr rozdzielczoci
Ile zyskujemy dziki dodatkowemu megapikselowi?
Podstawowe elementy sterujce
Sterowanie ekspozycj
Pomiar wiata
Budowa aparatu cyfrowego
Elementy i funkcje aparatu
Obiektyw
Zoom cyfrowy
Sterowanie ostroci
Migawka i przysona
Przetwarzanie obrazu
Lampa byskowa
Ksztat i konstrukcja korpusu
Pomocniczy wywietlacz LCD
Mocowanie aparatu na statywie
Buforowanie obrazu
Tryb zdj seryjnych
Tryb filmowy
Zdjcia czarno-biae
Samowyzwalacz i pilot zdalnego sterowania
Szybko dziaania aparatu
Przegldanie zdj
Nonik pamici i zcza wejcia-wyjcia
Nonik pamici

55
56
56
57
58
59
62
65
67
68

69
70
71
72
74
76
77
78
82
86
102
103
112
113
115
116
122
126
128
129
130
130
131
132
133
134
135
137
138

Spis treci 

Co znajdziesz w pudeku?
Akumulatory
Funkcje dodatkowe
Co powinienem kupi?

Rozdzia 6

Kompletowanie

wyposaenia cyfrowej ciemni

Wybr systemu operacyjnego


System Mac OS
System Windows
Budowanie wasnego systemu
Pami RAM
Prdko procesora
Pami masowa
Monitory
Oprogramowanie
Programy do edycji obrazw
Oprogramowanie do edycji zdj panoramicznych
Kompresja falkowa
Oprogramowanie do katalogowania obrazw
Oprogramowanie do odzyskiwania plikw
Akcesoria

Rozdzia 7

S e sj a

zdjciowa

Ustawienia wstpne aparatu


Ustawienia rzadko zmieniane
Ustawienia sesyjne
Wybr trybu fotografowania
Balans bieli
Pomiar wiata
Wyostrzanie, nasycenie i kontrast
Czuo (ISO)
Kadrowanie i ostro
Dugo ogniskowej
Ostro
Pomiar wiata
O czym informuje wiatomierz?
Wybr metody pomiaru wiata
Podstawy fotografowania z lamp byskow
Tryby pracy lampy byskowej
Balans bieli a wiato lampy byskowej

145
145
148
150

151
152
152
153
153
154
154
155
156
160
160
164
165
165
167
168

169
170
170
174
174
179
183
184
184
187
187
191
201
201
205
210
211
214

 Spis treci

Zasilanie i pami
Poczuj moc
Noniki pamici
A to dopiero pocztek!

Rozdzia 8

Rczne

ustawianie parametrw ekspozycji

Ruch na fotografiach
Gbia ostroci
Czas otwarcia migawki a gbia ostroci
Kontrola zakresu tonalnego
Dla tych, ktrzy nie znaj si na histogramach
Szczegy szczegw
Ustawianie parametrw ekspozycji
Kompensacja ekspozycji
Tryby priorytetw i tryb manualny
Wzajemno czasu i przysony
Kontrola czuoci (ISO)
Ekspozycja w praktyce
Zamierzone niedowietlenie fotografii
Ustawienia manualne
O bracketingu i histogramach
Unikanie purpurowej otoczki
Wszystko pod kontrol

Rozdzia 9

Zdjcia

specjalne

Makrofotografia
Optymalna dugo ogniskowej
Ustawianie ostroci
Maa gbia ostroci
Fotografia czarno-biaa
Fotografowanie w podczerwieni
Zdjcia panoramiczne
Przygotowanie aparatu do zdj panoramicznych
Ekspozycja zdj panoramicznych
Fotografuj z uwag
Fotografowanie na potrzeby internetu
Rozmiar i jako obrazu
Niech zdjcie pozostanie czytelne
Nareszcie zastosowanie dla zoomu cyfrowego

218
218
220
223

225
226
229
232
234
236
240
243
244
245
246
246
249
251
253
255
257
258

25 9
260
261
262
262
264
265
268
271
275
276
280
280
281
281

Spis treci 

Fotografowanie na potrzeby wideo


Korzystanie z filtrw
Rodzaje filtrw
Rozszerzenia obiektywu
Fotografowanie w warunkach ekstremalnych
Brud, kurz i piasek a aparaty cyfrowe
Woda a aparaty cyfrowe
Aparat, ktry zmarz
Gorcy klimat a aparaty cyfrowe

R o z d z i a 10

Przygotowywanie

obrazw do edycji

Przenoszenie i katalogowanie obrazw


Transfer danych
Porzdkowanie plikw
Przygotowanie rodowiska edycyjnego
Jeszcze kilka sw o kolorach
Systemy zarzdzania kolorem
Zasada dziaania systemu zarzdzania kolorem
Konfigurowanie systemu zarzdzania kolorem
Podgld wydruku w Photoshopie CS
Otwieranie obrazu
Przygotowanie obrazu
Nowa rozdzielczo obrazu
Zmiana rozmiarw obrazu
wiczenie. Zrozumie, czym jest rozdzielczo
Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Wywoaj okno dialogowe Image Size (Rozmiar obrazka)
Etap 3. Zmiana rozmiarw bez ponownego prbkowania
Etap 4. Zmiana rozmiarw i ponowne prbkowanie
wiczenie. Kadrowanie i zmiana wielkoci obrazu
Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Oce zdjcie
Etap 3. Skadruj obraz
Etap 4. Edycja obrazu
Etap 5. Zapisz kopi
Etap 6. Zmie rozmiary obrazu
Kiedy powinnimy zmienia rozmiary?
Do dziea!

281
282
284
287
287
288
288
289
290

293
294
294
297
298
299
301
302
303
313
314
315
315
316
319
319
319
319
321
322
322
322
322
323
323
324
327
327

 Spis treci

R o z d z i a 11

Korekcja

tonalna fotografii cyfrowych

Powtrka z histogramw
wiczenie. Prba korekcji obrazu za pomoc polecenia
Brightness/Contrast (Jasno/Kontrast)
Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Dopasuj jasno obrazu
Etap 3. Dopasuj kontrast obrazu
Etap 4. Poddaj si
wiczenie. Posteryzacja
Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Dokonaj posteryzacji obrazu
Etap 3. Oce zniszczenia
Poziomy
wiczenie. Dopasowanie poziomw wejcia
Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Dopasuj punkt czerni
Etap 3. Dopasuj punkt bieli
Etap 4. Poeksperymentuj z suwakiem gamma
Czy naley martwi si utrat danych?
wiczenie. Korekcja poziomw w praktyce
Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Dopasuj punkt czerni
Etap 3. Dopasuj punkt bieli
Etap 4. Dopasuj warto wspczynnika gamma
Etap 5. Ponownie dopasuj punkt bieli
Etap 6. Zapisz plik
Krzywe
wiczenie. Korekcja tonalna za pomoc krzywych
Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Dopasuj punkt czerni
Etap 3. Dopasuj punkt bieli
Etap 4. Dopasuj warto wspczynnika gamma
Poziomy i krzywe a kolory w obrazie
wiczenie. Korekcja barwna za pomoc krzywych
Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Sprawd histogram
Etap 3. Dopasuj punkt bieli
Etap 4. Dodaj punkt rodkowy
Etap 5. Zmie kolorystyk kwiatu na cieplejsz

329
330
332
332
333
335
336
336
336
336
337
338
339
339
339
341
343
345
346
347
348
349
349
349
351
352
356
356
357
357
359
360
362
362
363
363
364
364

Spis treci 

wiczenie. Korekcja barwy i nasycenia


Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Dopasuj poziomy
Etap 3. Dopasuj nasycenie
Co wiemy do tej pory?

R o z d z i a 12

Tw j

wasny arsena

Pdzle i stemple
Pdzle
Aerografy
Stemple i narzdzia do klonowania
Rozjanianie i ciemnianie
Maski
Narzdzia do tworzenia i edycji masek
Narzdzia zaznaczania
Malowanie maski
Narzdzia do zaznaczania kolorw
Narzdzia specjalne
Zapisywanie masek
Zamaskowany czy co w tym rodzaju
wiczenie. Tworzenie zoonych masek
Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Utwrz mask
Etap 3. Wczytaj utworzon mask
Etap 4. Zmikcz to
Etap 5. Oszacuj rezultaty dotychczasowej pracy
Etap 6. Utwrz mask gradientow
Etap 7. Wyprbuj now mask
Etap 8. Utwrz jeszcze jedn mask
Etap 9. Zmikcz to
Warstwy
Podstawy
Warstwy dopasowania (korekcyjne)
Maski warstw
Pozostae narzdzia edycyjne
Polecenie Selective Color (Kolor selektywny)
Unikalne narzdzia Twojego programu

367
369
369
369
371

37 3
374
374
375
376
379
379
381
382
383
384
385
386
387
388
388
389
390
391
393
393
394
395
396
396
397
401
403
404
404
404

10 Spis treci

R o z d z i a 13

Po d s t a w o w e

techniki edycyjne

Maskowanie zaawansowane
wiczenie. Maskowanie za pomoc maski warstwy
Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Utwrz warstw dopasowania
Etap 3. Przygotuj mask warstwy
Etap 4. Zamaluj sylwetki
Etap 5. Zamaluj pierwszy plan
wiczenie. Maski bazujce na zawartoci obrazu
Etap 1. Otwrz plik i przygotuj obraz
Etap 2. Utwrz mask
Etap 3. Zmodyfikuj mask
Etap 4. Udoskonal mask
Etap 5. Wczytaj i zastosuj mask
Etap 6. Skoryguj wygld nieba
Tok pracy
Wstpne porzdki
Prostowanie obrazu
Usuwanie szumw
Usuwanie kurzu i plam
Usuwanie efektu czerwonych oczu
Korekcja znieksztace beczkowych i poduszkowych
Usuwanie aberracji chromatycznych
wiczenie. Zmniejszanie nasycenia kolorw w przebarwionych obszarach
Etap 1. Zaznacz pierwszy z przebarwionych obszarw
Etap 2. Utwrz warstw dopasowania Hue/Saturation (Barwa/Nasycenie)
Etap 3. Okrel zakres kolorw stanowicych przebarwienie
Etap 4. Zmniejsz nasycenie wyselekcjonowanego zakresu kolorw
Etap 5. Rozszerz zakres kolorw do modyfikacji
Etap 6. Oce rezultaty
Korekcja barwna i tonalna
Korekcja kolorw za pomoc warstw
Korekcja balansu bieli
Korekcja efektu winietowania
Edycja
Stosowanie efektw poprzez malowanie
Skalowanie
Skalowanie w d
Skalowanie w gr

405
406
406
407
407
408
409
409
411
412
413
413
415
415
416
417
422
422
424
435
436
437
437
438
439
439
439
440
440
441
442
443
447
448
450
450
451
452
452

Spis treci 11

Wyostrzanie
Jak dziaa wyostrzanie?
Ostro nie zawsze znaczy to samo
wiczenie. Wyostrzanie przez malowanie
Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Przygotuj warstwy
Etap 3. Okrel maksymaln warto wyostrzania
Etap 4. Zamaskuj cay obraz
Etap 5. Wyostrz obszar oczu
Etap 6. Zamaskuj kontury twarzy
Etap 7. Zamaskuj wosy i skr

R o z d z i a 14

Efekty

specjalne

Symulowanie gbi ostroci


wiczenie. Zmniejszanie gbi ostroci obrazu
Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Przygotuj gradient
Etap 3. Utwrz mask na podstawie gradientu
Etap 4. Zastosuj rozmycie
Etap 5. Dopasuj ksztat maski
Etap 6. Ostatecznie rozmyj obraz
Rozmycie soczewkowe w programie Photoshop
Tworzenie paszczyzn gbokoci
czenie zdj panoramicznych
Konwersja obrazw kolorowych na obrazy w skali szaroci
Metody konwersji
Tworzenie obrazw z rcznie malowan tint
Malowanie pdzlem z nisk wartoci krycia
Malowanie obrazw pozbawionych kolorw
Malowanie narzdziem History Brush (Pdzel historii)
Dodawanie tekstury, ziarna i tradycyjnego wygldu
Dodawanie ziarna
wiczenie. Dodawania ziarna do obrazu
Etap 1. Utwrz warstw zawierajc wzr szumu
Etap 2. Zmie tryb mieszania warstwy
Etap 3. Zmniejsz krycie warstwy z szumem
Dodawanie tekstury i rys
Retuszowanie portretw
Kompozycje
Przygotowanie do druku

454
454
458
458
459
459
460
461
461
462
462

46 5
466
466
467
468
469
469
470
471
471
473
475
479
480
482
483
483
484
485
486
488
488
489
489
490
490
492
494

12 Spis treci

R o z d z i a 15

Publikowanie

fotografii cyfrowych

Wybr drukarki
Drukarki atramentowe
Drukarki laserowe
Drukarki termosublimacyjne
Wybr papieru
Wybr atramentu
Drukowanie
Wybr rozdzielczoci
Wybr rozdzielczoci drukowania na drukarce atramentowej
Wybr rozdzielczoci drukowania na drukarce laserowej
Drukowanie a system zarzdzania kolorem
Korekcja obrazu przed wydrukiem
wiczenie. Przygotowywanie obrazu do druku na maszynie offsetowej
Etap 1. Otwrz plik
Etap 2. Porozmawiaj z drukarzem
Etap 3. Ustal zakres tonalny obrazu
Etap 4. Oszacuj obraz
Drukowanie za porednictwem internetu
Publikowanie fotografii cyfrowych w internecie
Podsumowanie

D o d a t e k A Wa r t o

przeczyta

49 5
496
497
501
501
502
503
504
504
505
507
508
509
512
512
512
512
513
513
515
517

519

D o d a t e k B Z a w a r t o CD -ROM - u

521

Sowniczek

523

Skorowidz

541

Rozdzia

Jak dziaa cyfrowy


aparat fotograficzny?
W rozdziale:
Troch tradycji, troch nowoczesnoci
Szczypta teorii kolorw
Jak dziaa matryca CCD
Kompresja i przechowywanie obrazw
Powrt do rzeczywistoci

Matryca CCD czua


na kolor niebieski
Obiektyw

wiato

Procesor

Matryca CCD czua


na kolor czerwony
Matryca CCD czua
na kolor zielony

25

26 Fotografia cyfrowa. Wydanie III

zisiaj kady, kto dysponuje wspczesnym, w peni zautomatyzowanym aparatem fotograficznym, moe wykona zdjcie o zadziwiajco dobrej jakoci. Jednak fotografia powana zarwno na
poziomie profesjonalnym, jak i hobbystycznym wci wymaga duego
dowiadczenia, umiejtnoci i wiedzy. Jako odbitki tworzonej w klasycznej ciemni zaleaa od takich czynnikw jak: rodzaj i gatunek papieru fotograficznego, jako stosowanych chemikaliw oraz sposb ich przygotowania. Wykwalifikowany fotograf musia posiada dogbn wiedz na temat
stosowanych papierw, odczynnikw chemicznych i sprztu.
W fotografii cyfrowej jest podobnie. Aby mc w peni wykorzysta moliwoci aparatu i oprogramowania do obrbki obrazw cyfrowych, musimy
zna i rozumie pewne podstawowe zasady tworzenia obrazw w technologii cyfrowej.
Jak ju o tym mwilimy w rozdziale 1., tak naprawd jedyn rnic pomidzy cyfrowym i tradycyjnym aparatem fotograficznym jest to, e aparaty
cyfrowe nie rejestruj zdj na bonie filmowej. Ta jedyna (ale fundamentalna!) rnica okrela jednak sposb funkcjonowania wszystkich pozostaych
mechanizmw urzdzenia od obiektywu po wiatomierz. Znajomo zasad dziaania aparatu umoliwi Ci wybr modelu odpowiedniego do Twoich
potrzeb, a w przyszoci pomoe zrobi z niego jak najlepszy uytek.

Troch tradycji, troch nowoczesnoci


Podobnie jak to si dzieje w przypadku aparatw sucych do wykonywania fotografii tradycyjnych, rwnie aparat cyfrowy zapisuje obrazy,
wykorzystujc w tym celu obiektyw skupiajcy wiato na paszczynie
ogniskowej. W aparacie tradycyjnym obiektyw skupia wiato i kieruje je
za pomoc przesony oraz migawki na fragment bony filmowej umieszczonej na paszczynie ogniskowej. Zmieniajc warto przesony oraz czas
otwarcia migawki, fotograf jest w stanie kontrolowa sposb nawietlenia
filmu. Jak si jeszcze przekonamy, odpowiednia kontrola ekspozycji umoliwia wykonujcemu zdjcie zmian sposobu, w jaki aparat zatrzymuje
ruch, regulacj kontrastu i nasycenia kolorw oraz okrelenie tego, na ktre partie obrazu powinna by ustawiona ostro.
W aparacie cyfrowym zamiast bony filmowej na paszczynie ogniskowej umieszczony jest przetwornik obrazu. Jest to specjalny wiatoczuy
ukad scalony. Obecnie stosowane s dwa rodzaje takich przetwornikw:
CCD (ang. Charge-Coupled Device) i CMOS (ang. Complementary Metal Oxide Semiconductor). Oba speniaj tak sam rol, ale czciej stosowane s
przetworniki CCD. Kiedy robisz zdjcie aparatem cyfrowym, przetwornik
prbkuje wiato docierajce przez obiektyw i przetwarza je na sygnay elektryczne. Sygnay te s nastpnie wzmacniane i przesyane do przetwornika analogowo-cyfrowego (A/C), ktry nadaje im posta cyfr. Na
kocu zaimplementowany w aparacie komputer przetwarza zgromadzone
w ten sposb dane cyfrowe, ktre potem s zapisywane w pamici jako
nowy obraz (rysunek 2.1).

Rozdzia 2 Jak dziaa cyfrowy aparat fotograficzny? 27

Aby jednak naprawd zrozumie sposb funkcjonowania cyfrowego


aparatu fotograficznego, musisz najpierw zaznajomi si cho troch z teori kolorw.

Rysunek 2.1. Pocztkowo wiato dociera do cyfrowego aparatu fotograficznego,


tak samo jak to si dzieje w przypadku aparatu do fotografii tradycyjnej.
Nie jest ono jednak ogniskowane na bonie filmowej, tylko zostaje przetworzone
przez specjalny ukad elektroniczny; na podstawie danych pochodzcych z tego
ukadu wewntrzny komputer tworzy obraz

Szczypta teorii kolorw


W 1861 roku James Clerk Maxwell poprosi fotografa Thomasa Suttona
(wynalazc lustrzanki jednoobiektywowej) o pomoc w wykonaniu trzech
czarno-biaych fotografii kokardy zrobionej ze wstki w szkock krat.
Maxwell chcia sprawdzi w praktyce swoj teori na temat moliwoci
tworzenia kolorowych zdj. Sutton mia za kadym razem stawia przed
obiektywem filtr w innym kolorze najpierw czerwonym, potem zielonym
i na kocu niebieskim. Po wywoaniu filmu Maxwell wykona rzut wszystkich trzech fotografii na ekran z zastosowaniem trzech rzutnikw wyposaonych w te same filtry1, ktrymi fotograf operowa w trakcie robienia
zdj. Kiedy obrazy zostay naoone na siebie, z ich poczenia powstao
co, co mona by nazwa pierwsz na wiecie fotografi kolorow!
Nie trzeba jednak dodawa, e rezultat nie by zbyt przekonujcy. Tak
si nieszczliwie zoyo, e potrzeba byo kolejnych trzydziestu lat, zanim
pomys Maxwella wykorzystano w komercyjnym produkcie. Stao si to

Tak naprawd chodzio o podwietlenie szklanych klisz przyp. red.

28 Fotografia cyfrowa. Wydanie III

w 1903 roku2, kiedy to bracia Lumire zastosowali czerwon, zielon i niebiesk farb do pokolorowania ziarna krochmalu, ktre potem mona byo
naoy na szklane pyty i uy do wytworzenia kolorowych obrazw. Bracia nazwali ten proces autochromatyzacj. Bya to pierwsza prawdziwa
fotografia kolorowa.
W szkole podstawowej uczye si zapewne o tym, e w wyniku zmieszania kolorw podstawowych mona uzyska inne. Malarze korzystaj
z tej moliwoci od wiekw, dlatego tak naprawd dowiadczenie Maxwella byo demonstracj twierdzenia, e farby zmieszane ze sob tworz
ciemniejsze kolory, podczas gdy mieszanie wiate powoduje powstawanie kolorw janiejszych. Ubierajc to w bardziej fachowy argon, mona
te powiedzie, e farby cz si ze sob w procesie subtraktywnego
mieszania kolorw (odejmowanie skadowych koloru w celu wytworzenia
czerni), a wiata w procesie addytywnego mieszania kolorw (dodawanie skadowych koloru w celu wytworzenia bieli). Pamitaj jednak, e to
nie Maxwell odkry addytywne waciwoci wiata Newton wykonywa
podobne eksperymenty na dugo przed nim. Maxwell by po prostu pierwszym, ktry wykorzysta owe waciwoci w fotografii.
Przyjrzyj si ilustracji na rysunku 2.2. Znajdziesz tam prosty przykad
tego, w jaki sposb trzy kolory podstawowe mieszaj si ze sob w procesie
addytywnego czenia kolorw i tworz w efekcie inne kolory.

Rysunek 2.2. Czerwony, zielony i niebieski to trzy


podstawowe barwy wiata. W wyniku ich poczenia
uzyskujemy nowe, janiejsze kolory, a w szczeglnym
przypadku kolor biay. Tam, gdzie si one nakadaj,
powstaj podstawowe kolory farby (dla mieszania
subtraktywnego): cyjan, magenta i ty
2

Niezalenie od dokonania Maxwella przyp. red.

Rozdzia 2 Jak dziaa cyfrowy aparat fotograficzny? 29

Twj cyfrowy aparat fotograficzny tworzy penokolorowe fotografie


z wykorzystaniem podobnego procesu, jakiego uywa Maxwell w roku
1861 trzy rne obrazy czarno-biae czone s ze sob w celu wytworzenia jednego obrazu kolorowego.
Na rysunku 2.3 przedstawiono obraz, ktry nazywamy obrazem RGB.
Nazwa ta wynika z poczenia trzech kanaw koloru czerwonego, zielonego i niebieskiego (ang. red, green, blue) w celu wytworzenia obrazu
kolorowego. Jak si wkrtce przekonamy operujc na poszczeglnych
kanaach koloru, mona wykonywa zaawansowane manipulacje obrazem i rne czynnoci edycyjne.

kana koloru czerw

onego

kana koloru zielo

nego

Kana koloru niebie


s

kiego

obraz RgB
Rysunek 2.3. W obrazach cyfrowych trzy oddzielne kanay koloru
czerwonego, zielonego i niebieskiego czone s ze sob w celu wytworzenia
obrazu kolorowego

30 Fotografia cyfrowa. Wydanie III

Ty mwisz: czarno-biay, ja mwi: w skali szaroci

Chocia fotografowie zwykle nazywaj zdjcia pozbawione kolorw fotografiami czarno-biaymi, w wiecie cyfrowym lepiej jest mwi o nich jako o obrazach przedstawionych w skali szaroci. Jak wynika z omawianego wczeniej rysunku 1.2, na komputerze mona utworzy obraz, w ktrym rzeczywicie wystpuj tylko kolory czarny i biay.
Dlatego czasem wane jest odrnienie obrazu skadajcego si z pikseli w kolorze czarnym i biaym od takiego, w ktrym wystpuj rne odcienie szaroci.
Ptora wieku po odkryciu Maxwella moemy mwi ju o kilku sposobach odwzorowywania kolorw. Na przykad kolejny z modeli kolorw
nazywany Lab (lub inaczej: L A B) wykorzystuje jeden kana do
okrelenia jasnoci, kolejny kana do okrelenia stopnia nasycenia zieleni oraz czerwieni i jeszcze jeden do okrelenia stopnia nasycenia kolorw
niebieskiego oraz tego. Bardzo znany jest take model kolorw CMYK
(mieszanka kolorw cyjanu, magenty, tego i czarnego), ktry jest wykorzystywany w urzdzeniach drukujcych.
Wymienione powyej systemy odwzorowania kolorw nazywa si modelami kolorw lub przestrzeniami kolorw. Kady z systemw posiada okrelon gam, czyli zakres kolorw, ktre mona za jego pomoc
odwzorowa. Okrelone modele kolorw sprawdzaj si lepiej w pewnych
zadaniach, jednak praktycznie wszystkie oferuj zakres kolorw mniejszy
ni ten, ktry postrzega ludzkie oko.
W kolejnych rozdziaach powrcimy jeszcze do zagadnie zwizanych
z modelami kolorw. Tymczasem najwaniejsze dla Ciebie jest to, aby zapamita, e kolorowe fotografie cyfrowe powstaj w wyniku wzajemnego
poczenia kanaw koloru czerwonego, zielonego i niebieskiego.

Jak dziaa matryca CCD?


George Smith i Willard Boyle byli dwoma inynierami zatrudnionymi w laboratoriach korporacji Bell. Znana anegdota opowiada o tym, jak pewnego
padziernikowego dnia dwch panw spdzio prawie godzin na wymylaniu formuy nowego typu pprzewodnika, ktry mona byoby wykorzysta do produkcji zwartej, bezlampowej kamery wideo. W przecigu
owej godziny dwch wynalazcw opracowao technologi elementu CCD.
By to rok 1969.
Niecay rok pniej firma Bell wyprodukowaa wic kamer wideo wykorzystujc nowy ukad scalony opracowany przez Smitha i Boylea. Pierwotnym zamierzeniem wynalazcw byo skonstruowanie prostej kamery, ktr
mona bdzie wykorzysta w wideofonach, ale wkrtce okazao si, e byo
to rozwizanie mogce sprosta rwnie dobrze potrzebom telewizji.
Od tego momentu matryce CCD wykorzystywane byy w wielu rnych urzdzeniach od kamer po faksy. Jako e kamery rejestruj obraz
w niskiej rozdzielczoci (okoo p miliona pikseli), matryce CCD okazay
si znakomitym rozwizaniem w technologii tworzenia obrazkw o jakoci wideo. Jednak w przypadku druku wymagana jest znacznie wiksza

Rozdzia 2 Jak dziaa cyfrowy aparat fotograficzny? 31

rozdzielczo, dlatego dopiero niedawno moliwe stao si opracowanie


matryc CCD oferujcych obraz o rozdzielczoci porwnywalnej z filmami
fotograficznymi.

Liczenie elektronw
Bona fotograficzna pokryta jest emulsj zoon ze wiatoczuych halogenkw srebra. Kiedy wiato pada na film, atomy srebra cz si ze sob.
Im wicej dociera do wiata, tym wiksze powstaj skupiska atomw.
W ten sposb na kawaku bony filmowej zapisywany jest obraz iloci
wiata padajcego na jej powierzchni. Film kolorowy zoony jest z trzech
warstw, przy czym kada z nich jest wraliwa na wiato o innym kolorze
(czerwonym, zielonym lub niebieskim).
Istnienie cyfrowych aparatw fotograficznych zawdziczamy w pewnym stopniu Albertowi Einsteinowi to on pierwszy zbada i opisa
zjawisko fotoelektryczne, polegajce na uwalnianiu elektronw z powierzchni niektrych metali pod wpywem wiata. Za odkrycie tego zjawiska (nie za prac nad teori wzgldnoci i grawitacji) w 1921 roku otrzyma Nagrod Nobla.
Matryca CCD w cyfrowym aparacie fotograficznym jest krzemowym
ukadem scalonym, pokrytym siatk niewielkich elektrod nazywanych fotokomrkami (rysunek 2.4), po jednej dla kadego piksela obrazu.

Rysunek 2.4. Matryca CCD firmy Kodak pochodzca


z aparatu Olympus E1 zawiera wiatoczuy obszar
o rozmiarach 1813,5 mm

Zanim bdziesz mg wykona zdjcie, powierzchnia matrycy CCD


w Twoim aparacie bdzie musiaa zosta naadowana elektronami. Kiedy
wiato dociera do fotokomrki, powoduje uwolnienie z niej pewnej liczby
elektronw. Poniewa kada komrka otoczona jest izolatorem, elektro-

32 Fotografia cyfrowa. Wydanie III

ny pozostaj uwizione. Fotokomrka jest jak maa studnia gromadzca


tym wicej elektronw, im wicej fotonw do niej dociera. Po nawietleniu
matrycy CCD nastpuje pomiar napicia wykonywany dla kadej komrki
z osobna. W jego wyniku otrzymuje si informacj o iloci elektronw zgromadzonych w danej komrce, a tym samym o iloci wiata docierajcego
w to miejsce (jak ju wspominalimy w poprzednim rozdziale, proces ten
nosi nazw prbkowania). Wynik pomiaru jest nastpnie przetwarzany
w przetworniku analogowo-cyfrowym na posta cyfrow.
Wikszo aparatw cyfrowych korzysta z 12- lub 14-bitowych przetwornikw analogowo-cyfrowych. W praktyce oznacza to, e adunek elektryczny z kadej komrki przetwarzany jest na posta 12- lub 14-bitowej
liczby. To z kolei oznacza, e przetwornik 12-bitowy tworzy liczby z zakresu
0 4096, a 14-bitowy z zakresu 0 16 384. Zastosowanie przetwornika anologowo-cyfrowego o wikszej gbi bitowej nie oznacza jednak poszerzenia
zakresu dynamiki matrycy CCD. Kolory najjaniejsze i najciemniejsze, jakie
moe ona zarejestrowa, pozostaj takie same, ale wiksza gbia bitowa
pozwala na uzyskanie subtelniejszych przej tonalnych w ramach danego
zakresu dynamiki. Jak zobaczymy pniej, gbia bitowa obrazu wytworzonego przez aparat zaley od formatu, w jakim jest on zapisywany.
Nazwa elementu CCD (ang. charge-coupled device, czyli ukad adunkw
sprzonych) pochodzi od sposobu, w jaki odczytywana jest warto adunku elektrycznego poszczeglnych fotokomrek. Po nawietleniu matrycy CCD adunki elektryczne znajdujce si w pierwszym rzdzie komrek
przesyane s do rejestru odczytujcego, gdzie s wzmacniane i przesyane dalej, czyli do przetwornika analogowo-cyfrowego. Kady rzd adunkw jest elektrycznie sprzony z nastpnym rzdem, dziki czemu po
odczytaniu wartoci jednego rzdu i usuniciu go wszystkie pozostae rzdy
adunkw przesuwaj si w d i wypeniaj puste miejsce (rysunek 2.5).

P
po rzes
c un
zo ic
ny
ch ie w
ob d
iek
tw

Przetwornik A/C

Biecy rzd przesyany jest do rejestru odczytujcego

Do procesora

Wzmacniacz

Rysunek 2.5. Kolejne rzdy adunkw elektrycznych zgromadzonych na powierzchni komrek matrycy
CCD s ze sob sprzone. Po odczytaniu wartoci adunkw z dolnego rzdu komrek pozostae
rzdy s przesuwane w d

Rozdzia 2 Jak dziaa cyfrowy aparat fotograficzny? 33

Po odczytaniu wartoci adunkw elektrycznych ze wszystkich komrek matryca CCD zostaje ponownie naadowana elektronami i jest gotowa
do zarejestrowania kolejnego zdjcia.
Fotokomrki s elementami wraliwymi wycznie na ilo wiata,
ktre pada na ich powierzchni, i nie rozpoznaj one, na przykad, koloru.
Zapewne domylasz si ju, e aby zarejestrowa obraz kolorowy, cyfrowy
aparat fotograficzny musi wykona pewien rodzaj operacji filtrowania RGB
(podobny do tego, ktry wykona James Maxwell). Istnieje kilka sposobw
na wykonanie takiego filtrowania, ale najpowszechniej stosowany opiera
si na wykorzystaniu systemu jednomatrycowego (ang. single array; czasami spotyka si rwnie okrelenie striped array).

Tablice
Przyjrzyj si ilustracjom na rysunku 2.6.

Rysunek 2.6. Patrzc na rysunek a), trudno by byo powiedzie cokolwiek


o wchodzcych w jego skad pikselach, ale ju w przypadku rysunku b) mona pokusi
si o odgadnicie tego, w jaki sposb uzupeni obrazek

Gdyby zosta poproszony o uzupenienie brakujcych pikseli na rysunku 2.6a), to zapytaby pewnie: O czym ty mwisz?. Jednak patrzc na
rysunek 2.6b), nie miaby absolutnie adnych wtpliwoci w kwestii sposobu, w jaki powiniene uzupeni niedokoczony obrazek i doprowadzi do
takiej postaci, jak przedstawia ilustracja na rysunku 2.7.
Na podstawie pikseli tworzcych obrazek mgby oceni, gdzie powinno si umiejscowi brakujce piksele. Innymi sowy potrafiby dokona
interpolacji nowych pikseli na podstawie istniejcych informacji o obrazku. Jeli kiedykolwiek zmieniae wymiary obrazw w programie takim
jak na przykad Photoshop, to spotkae si ju na pewno z interpolacj.
Aby powikszy obrazek o wielkoci 46 cali do rozmiarw 810 cali,
program musi wykona du ilo oblicze, ktre pozwol okreli kolor
wszystkich nowo utworzonych pikseli. W powyszym przykadzie Twoja

34 Fotografia cyfrowa. Wydanie III

zdolno do interpolowania wynika ze zdolnoci do rozpoznawania caego


obrazu w tym przypadku ikony symbolizujcej umiech. Takich zdolnoci nie posiada jednak aden program do obrbki obrazw. Aby dokona
interpolacji, musi on dokadnie zbada wszystkie piksele w obrazie i na ich
podstawie okreli kolory nowych pikseli.

Rysunek 2.7. Gdyby zosta poproszony


o uzupenienie brakujcych pikseli
obrazka na rysunku 2.6b), to w efekcie
otrzymaby prawdopodobnie obrazek
podobny do tego

Typowy aparat cyfrowy wykorzystuje pewien rodzaj takiej wanie interpolacji, w wyniku ktrej powstaje obraz kolorowy. Wiemy ju, e przetwornik
fotoelektryczny w aparacie potrafi zarejestrowa obraz w skali szaroci w wyniku pomiaru iloci wiata padajcego na kady fragment jego powierzchni.
Aby zarejestrowa obraz kolorowy, mechanizmy aparatu musz wykona ten
sam rodzaj filtrowania RGB, jakim posuy si Maxwell w 1861 roku. Kada
z komrek wchodzcych w skad przetwornika pokryta jest odpowiednim filtrem czerwonym, zielonym lub niebieskim. Taka kombinacja filtrw nazywana jest tablic filtrw koloru. Wikszo przetwornikw wyposaana jest
w filtry o wzorze pokazanym na rysunku 2.8 (wzr Bayera).
Dziki filtrom koloru matryca CCD jest w stanie wytworzy oddzielne
obrazy stanowice reprezentacje skadowych koloru: czerwonego, zielonego i niebieskiego. Obrazy te s niekompletne, bowiem na przykad obraz
koloru czerwonego nie zawiera adnego z pikseli przykrytych filtrem niebieskim, a z drugiej strony obraz koloru niebieskiego nie zawiera pikseli
przykrytych filtrem czerwonym. Ponadto obydwa te obrazy nie zawieraj
informacji o pikselach w kolorze zielonym.
Aby na podstawie tych informacji zbudowa penokolorowy obraz, mechanizmy aparatu musz wykona bardzo zaawansowan form interpolacji
obrazu. Podobnie do tego, jak na podstawie czciowych informacji umieszczonych na rysunku 2.6b bye w stanie odtworzy obraz caoci, tak aparat
okrela kolor danego piksela na podstawie analizy wszystkich przylegajcych

Rozdzia 2 Jak dziaa cyfrowy aparat fotograficzny? 35

do niego pikseli. Jeli na przykad, szacujc kolor piksela, widzisz, e inny piksel znajdujcy si po jego lewej stronie ma kolor jasnoczerwony, a piksele znajdujce si po stronie prawej oraz u gry maj kolory, odpowiednio, jasnoniebieski i jasnozielony, to prawdopodobnie analizowany piksel bdzie mia kolor
biay. Skd takie przypuszczenie? Ot, jak to wykaza Maxwell, jeli poczysz
razem wiata o kolorach czerwonym, niebieskim i zielonym, to w efekcie
otrzymasz wiato biae (przy okazji jeli zastanawiasz si, dlaczego wikszo pikseli ma kolor zielony, to wiedz, e wynika to z faktu, i oko ludzkie jest
najbardziej wyczulone wanie na kolor zielony; zatem ukady wiatoczue
w aparatach powinny by rwnie najbardziej wraliwe na ten kolor).

Rysunek 2.8. Aby moliwe byo zarejestrowanie obrazu kolorowego,


kolejne piksele znajdujce si na matrycy CCD pokrywane s
rnokolorowymi filtrami. Przedstawiona na rysunku tablica filtrw
koloru wykorzystuje tzw. wzr Bayera

Opisywany tutaj proces interpolacji nazywa si demozaikacj. Kady z producentw aparatw wprowadza na tym polu wasne rozwizania.
Na przykad wikszo aparatw porwnuje wycznie piksele ssiadujce
bezporednio z analizowanym pikselem, jednak urzdzenia firmy HewlettPackard rozpatruj ju rejon o wielkoci sigajcej 99 pikseli. Z drugiej
strony firma Fuji produkuje element o nazwie SuperCCD, ktry zamiast
tradycyjnej siatki fotokomrek kwadratowych wykorzystuje komrki omioktne w ukadzie przypominajcym plaster miodu. Taka konstrukcja
wymaga bardziej zaawansowanego procesu demozaikacji w celu wytworzenia prostoktnych pikseli obrazu, ale Fuji twierdzi, e w zamian uzyskuje
si wysz rozdzielczo. Zastosowany algorytm demozaikacji jest jednym
z czynnikw majcych wpyw na jako kolorw tworzonych przez aparat
Niektre firmy wykorzystuj inne typy tablic filtracji kolorw. Na przykad w ukadach firmy Canon stosuje si filtry w kolorze cyjanu, tego,
zielonego i magenty (CYGM). Poniewa wytworzenie tych kolorw wymaga wykorzystania mniejszej liczby warstw barwnika ni w przypadku
koloru czerwonego, zielonego i niebieskiego, to za porednictwem filtrw

36 Fotografia cyfrowa. Wydanie III

CYGM do matrycy CCD dociera wiksza ilo wiata. (Cyjan, ty i magenta to podstawowe kolory farb, dlatego nie trzeba ich ze sob miesza
w celu utworzenia filtru koloru). Ta zwikszona ilo wiata przekada si
natomiast na bardziej korzystny stosunek sygnau do szumu i w rezultacie
otrzymuje si obraz o lepszej luminancji i mniejszych szumach.
Inny przykad to firma Sony, ktra ostatnio wprowadzia filtry w kolorach czerwonym, zielonym, niebieskim i szmaragdowym, twierdzc, e poszerzaj one zakres dostpnych kolorw. Przeciwnicy tych filtrw twierdz
z kolei, e powoduj one zabarwianie cyjanem jasnych obszarw fotografii.
Jeszcze wicej interpolacji

Oprcz interpolacji majcej na celu oszacowanie koloru piksela, niektre aparaty wykonuj jeszcze inn jej form, ktra ma tym razem na celu podwyszenie rozdzielczoci
obrazu. Na przykad aparat Fuji FinePix s602 posiada matryc CCD 3,1-megapikselow, ale w wyniku interpolacji potrafi wytworzy obraz odpowiadajcy takiemu, ktry
rejestruje si za pomoc matrycy 6-megapikselowej. W rozdziale 5., Wybr cyfrowego
aparatu fotograficznego, podamy wicej informacji na temat tego typu interpolacji
Przetworniki obrazu same w sobie s zazwyczaj bardzo mae, gdy ich
przektna to zaledwie 1/4 lub 1/2 cala (odpowiednio 6 lub 12 mm). Dla porwnania wielko pojedynczej klatki filmu 35 mm wynosi 3623,3 mm
(rysunek 2.9). To wanie z racji niewielkich rozmiarw przetwornikw cyfrowe aparaty fotograficzne mog by takie mae.
Film 35 mm 36 mm x 23,3 mm
Film APS 30,2 mm x 16,7 mm
EOS D30 CMOS
22,7 mm x 15,1 mm
1/8 CCD
5,52 mm x 4,14 mm

Rysunek 2.9. Wikszo matryc CCD


osiga bardzo niewielkie rozmiary, co
szczeglnie widoczne jest wtedy, gdy
porwnamy je z rozmiarami pojedynczej
klatki filmu 35 mm

Rozdzia 2 Jak dziaa cyfrowy aparat fotograficzny? 37

Producenci przetwornikw obrazu mog zwiksza ich rozdzielczo


przez umieszczanie wikszej liczby fotokomrek, ale niestety nie pozostaje
to bez wpywu na jako uzyskiwanych obrazw. Wraz ze wzrostem liczby
fotokomrek malej ich rozmiary, a to oznacza zmniejszenie powierzchni
czynnej pojedynczej komrki, czyli przechwytywanie mniejszej liczby fotonw. Prowadzi to do pogorszenia stosunku sygnau do szumu. Uyteczne dane (sygna) zebrane przez przetwornik s zanieczyszczone okrelon
iloci danych niepodanych (szum). rdem szumu jest elektronika
aparatu, zewntrzne pola elektryczne, a nawet promieniowanie kosmiczne, ktre przetwornik te rejestruje.
Zakcenia spowodowane zbyt duym poziomem szumu w stosunku
do sygnau przejawiaj si ziarnistym wzorkiem widocznym na fotografii
(podobny efekt wystpuje przy odbiorze sabego sygnau telewizyjnego)
lub innymi niepodanymi artefaktami.
Aby poprawi zdolno przechwytywania fotonw miniaturowej fotokomrki, niektrzy producenci umieszczaj nad ni mikrosoczewk. Zadaniem takiej soczewki jest skupienie szerszej wizki wiata dokadnie
na aktywnej powierzchni komrki. Niestety, obecno tych soczewek moe
by rwnie przyczyn powstawania niepodanych efektw.
Przetworniki obrazu wykazuj jeszcze jedn wad, ktrej nie posiada
tradycyjna klisza fotograficzna. Jeli na przykad na okrelon komrk
padnie zbyt dua ilo wiata, to w efekcie mog zosta owietlone take ssiadujce z ni komrki. Jeli oprogramowanie aparatu nie umoliwia wykonania odpowiedniej korekcji takiego zdarzenia, to na kocowym
obrazie pojawi si rozbyski kolorw (rodzaj artefaktu). Takie niepodane efekty s charakterystyczne szczeglnie dla aparatw wykorzystujcych mniejsze (i oferujce wiksz rozdzielczo obrazu) matryce CCD,
w ktrych komrki s gciej upakowane. Na szczcie nie jest to problem
nie do przezwycienia, a nawet jeli od czasu do czasu taki rozbysk si
zdarzy, to niekoniecznie bdzie widoczny na zdjciu.
Jak mona si atwo domyli, interpolacja koloru w aparacie wyposaonym w przetwornik obrazu zawierajcy miliony pikseli wymaga nie lada
mocy obliczeniowej. Midzy innymi z uwagi na t moc (oraz odpowiednio
du pami) cyfrowe aparaty fotograficzne s tak drogimi urzdzeniami.
Do ich budowy niezbdne s naprawd wyszukane ukady elektroniczne.
Dodatkowe piksele

Nie wszystkie fotokomrki wchodzce w skad przetwornika uywane s do rejestrowania obrazw. Niektre z nich wykorzystywane s na przykad do szacowania poziomw czerni w obrazie. Jeszcze inne su do okrelania balansu bieli, a cz pikseli
moe podlega maskowaniu. Jeli na przykad przetwornik ma ksztat kwadratu,
a producent zdecydowa, e aparat powinien robi zdjcia prostoktne, to niektre
piksele znajdujce si blisko krawdzi matrycy zostan zamaskowane.

38 Fotografia cyfrowa. Wydanie III

Jedno CCD i bez interpolacji


Opisany powyej system, z ktrego korzysta dzisiaj wikszo producentw
cyfrowych aparatw fotograficznych, nazywany jest jednomatrycowym,
bowiem do rejestrowania kolorowych obrazw wykorzystywany jest tylko jeden przetwornik. Jednak chocia jest to ukad najczciej spotykany,
to stosuje si take inne rozwizania. Systemy opisane poniej stosowane
s wycznie w aparatach wysokiej klasy, najczciej redniego formatu,
i w aparatach studyjnych sucych do wykonywania fotografii o bardzo
duej rozdzielczoci.
W systemie z potrjn ekspozycj (ang. three-shot array) dla kadego
z kolorw tworzona jest oddzielna ekspozycja. Te trzy obrazy czy si pniej w jeden penokolorowy obraz RGB.
W rozwizaniach tego typu nie stosuje si demozaikacji, dziki czemu
obrazy s wolne od artefaktw typowych dla zwykych systemw jednomatrycowych. Niestety, konieczno wykonania trzech zdj (jednego po
drugim) wymaga zachowania tego samego ustawienia fotografowanego
obiektu oraz niezmiennych warunkw owietleniowych. W efekcie aparaty tego typu uyteczne s tylko w sytuacjach studyjnych, gdzie robi si
zdjcia obiektom statycznym.
System matrycy liniowej (ang. linear array) wykorzystuje konstrukcj pojedynczego rzdu elementw wiatoczuych, ktry przesuwany jest
w paszczynie obrazu trzykrotnie (za kadym razem z innym filtrem). Poniewa mamy tutaj do czynienia tylko z jednym rzdem elementw wiatoczuych, producenci mog pozwoli sobie na do znaczne zwikszenie
rozdzielczoci ukadu bez wyranego wzrostu ceny aparatu. Podobnie jak
w przypadku systemw z potrjn ekspozycj, take i ta konstrukcja nie
wymaga interpolacji i sprawdza si tylko w studio.
Matryce 3-liniowe s prost odmian systemu liniowego. Skadaj
si z trzech matryc liniowych uoonych jedna nad drug. Poniewa kada
z nich filtrowana jest oddzielnie, do zarejestrowania obrazu wystarcza wykonanie jednego przebiegu. Z tego wzgldu niektrzy producenci aparatw
rozwinli ten system do tego stopnia, e moliwe stao si wykonywanie za
jego pomoc zdj poruszajcych si obiektw.
Niektre z aparatw wykorzystuj ukad wielomatrycowy (rysunek 2.10). W tym przypadku wiato docierajce do ukadw aparatu rozdzielane jest za pomoc pryzmatu na trzy wizki. Kada z tych wizek kierowana jest na osobn matryc czu na inny kolor. Rozwizanie tego typu
posiada wszystkie zalety systemw jednomatrycowych, a przy tym nie zachodzi konieczno wykonywania interpolacji. Niestety, konieczno zastosowania a trzech matryc sprawia, e aparaty zbudowane na podstawie tej
technologii s zazwyczaj trzykrotnie drosze ni aparaty jednomatrycowe.
Jeli wic nie masz zamiaru wyda kilkudziesiciu tysicy zotych na
aparat, to najlepiej rozejrzyj si raczej za urzdzeniem jednomatrycowym.

Rozdzia 2 Jak dziaa cyfrowy aparat fotograficzny? 39

Trzeba to poskada
By moe dotychczasowe wywody wyday Ci si skomplikowane. Jednak
w rzeczywistoci proces przechwytywania obrazu za pomoc ukadu CCD
jest jeszcze bardziej zoony.
Matryca CCD czua
na kolor niebieski
Obiektyw

Procesor

wiato
Matryca CCD czua
na kolor czerwony
Matryca CCD czua
na kolor zielony

Rysunek 2.10. W aparatach wielomatrycowych stosuje si oddzielne


matryce CCD do rejestrowania kadej ze skadowych koloru. Dziki
temu nie zachodzi potrzeba wykonywania interpolacji obrazu jak
w przypadku systemw jednomatrycowych

Najpierw wiato docierajce do obiektywu przepuszczane jest przez


zesp filtrw, w tym filtr podczerwieni (niektre aparaty wykorzystuj
bardzo proste filtry podczerwieni, co czyni je idealnymi wprost narzdziami wykorzystywanymi w przypadku fotografii podczerwonej, jak si o tym
przekonamy w trakcie lektury rozdziau 7., Sesja zdjciowa) oraz filtr
dolnoprzepustowy. Zadaniem tych filtrw jest poprawienie jakoci kolorw
i ograniczenie widocznych artefaktw. Po przetworzeniu i interpolowaniu
przez matryc CCD dane o obrazie (ju penokolorowym) przesyane s do
wewntrznego komputera aparatu, ktry dokonuje okrelonych korekcji.
Jedn z nich moe by na przykad dopasowanie wygldu obrazu do biecych ustawie balansu bieli i kompensacji ekspozycji (wicej informacji na ten temat pojawi si ju wkrtce).
Jeeli na fotokomrk padnie dwa razy wicej wiata, wytworzy ona
dwa razy wysze napicie. Innymi sowy, zaleno napicia wytworzonego
przez fotokomrk od zaabsorbowanego wiata jest liniowa. Niestety, zaleno midzy jasnoci a iloci wiata jest logarytmiczna. Aby zatem
uzyska prawidowe wartoci jasnoci, aparat musi zastosowa odpowiednie ich przeksztacenie.
Nastpnie aparat moe wykona korekcj kontrastu i jasnoci obrazu.
Obecnie wikszo aparatw cyfrowych pozwala uytkownikowi na samodzielne decydowanie o tym, jakie wstpne manipulacje jasnoci i kontra-

40 Fotografia cyfrowa. Wydanie III

stem zastosowa. Dopasowanie nasycenia kolorw do ustawie uytkownika rwnie moe by wykonane na tym etapie.
Wiele aparatw potrafi wykona jaki rodzaj redukcji szumw, a prawie
wszystkie urzdzenia dostpne na rynku wyposaone s w funkcj wyostrzania. Wszystkie te operacje wykonywane s przez mechanizmy aparatu i jest to
jeden z powodw, dla ktrych zapisanie zdjcia wymaga nieco czasu.
Surowe obrazy

Wiele wspczesnych aparatw od w peni zautomatyzowanych po najbardziej


zaawansowane pozwala na zachowywanie zdj nieprzetworzonych przez ich wewntrzne mechanizmy. S to zatem informacje pochodzce bezporednio z przetwornika obrazu. Jeli do zapisu obrazu zostanie wybrany wewntrzny format aparatu, to
wszystkie wymienione do tej pory operacje demozaikacja, konwersja liniowa, korekcja balansu bieli, kontrastu i nasycenia oraz wyostrzanie i kompresja zostan pominite. Za pomoc specjalnego oprogramowania mona potem okreli sposb przetworzenia obrazu z wykorzystaniem funkcji balansu bieli, wyostrzania i uwydatniania
kontrastu. Jest to znakomita funkcja dla tych uytkownikw, ktrzy chc zachowa
cakowit kontrol nad poprawianiem zdj. Co wicej, istnieje moliwo zwikszenia gbi bitowej takich obrazw do 16 bitw i uzyskanie w ten sposb bardzo duego
zakresu wartoci tonalnych. Takie surowe obrazy zapisywane s w postaci nieskompresowanej (format RAW), dlatego pozbawione s artefaktw charakterystycznych na
przykad dla kompresji JPEG. Pliki RAW zostan szerzej opisane w rozdziale 13.

CCD czy CMOS?


Od 90 do 95 procent aparatw cyfrowych zawiera przetworniki obrazu w postaci
matryc CCD. Reszta uywa ukadw CMOS. Na czym polega rnica? Matryce
CCD s bardziej rozpowszechnione, bo w badania tej technologii zaangaowano
wiksze rodki. Ukady CMOS s znacznie tasze ni skomplikowane technologicznie elementy CCD. Pobieraj znacznie mniej energii elektrycznej, co z kolei
wpywa dodatnio na ywotno baterii i ogranicza problemy zwizane z wydzielaniem ciepa przez mechanizm aparatu. Z racji wikszej zdolnoci do integracji
rnych funkcji w obrbie jednego ukadu elementy CMOS pozwalaj rwnie na
redukcj cakowitej liczby ukadw stosowanych w aparacie (na przykad funkcje
przechwytywania obrazu i jego przetwarzania mog by realizowane przez jeden
ukad), dziki czemu moliwe staje si obnienie ceny urzdzenia.
Ukady CMOS cierpiay swego czasu z powodu do niepochlebnej opinii wynikajcej z braku moliwoci rejestrowania zdj z dokadnym odwzorowaniem
kolorw. Niemniej jednak pojawiy si ju aparaty, m. in. doskonaa seria EOS
Canona: D30, D60, 10D, 20D oraz Digital Rebel, zrywajce z t z reputacj
technologii CMOS.
Podsumowujc, wybr przetwornika obrazu jest nieistotny, jeli tylko uzyskujemy jako zdj odpowiadajc naszym wymaganiom.

Rozdzia 2 Jak dziaa cyfrowy aparat fotograficzny? 41

Kompresja i przechowywanie obrazw


Po przetworzeniu obraz jest gotowy do zapisania na noniku pamici, w ktry
wyposaony jest aparat. Obecnie spotyka si kilka sposobw przechowywania
zdj i wszystkie przeanalizujemy w rozdziale 5. W kadym razie wszystkie
noniki pamici obrazu czy jedna wsplna cecha: ich pojemno ma swoje
granice. Z tego wzgldu, aby maksymalnie wykorzysta dostpn pami, aparaty dokonuj kompresji obrazu najczciej w oparciu o algorytm JPEG.
Algorytm JPEG (opracowany przez stowarzyszenie Joint Photographic Experts Group) ma due moliwoci i potrafi znacznie zmniejszy objto pliku, ale dzieje si to kosztem jakoci obrazu. Z tego wzgldu
mwi si, e kompresja JPEG jest kompresj stratn.
Podczas zapisywania obrazu w formacie JPEG najpierw zostaje zredukowana gbia bitowa z 12 lub 14 bitw na kana do 8 bitw na kana, czyli
nastpuje ograniczenie liczby poziomw jasnoci z 4096 lub 16 384 do 256.
Dopiero dane 8-bitowe zostaj poddane waciwej kompresji.
Zazwyczaj w cyfrowych aparatach fotograficznych implementuje si dwa
rodzaje kompresji JPEG opcj niskiej jakoci, w ktrej wspczynnik kompresji zawiera si w zakresie od 10 do 20:1, oraz opcj wysokiej jakoci, w ktrej
wspczynnik kompresji oscyluje wok wartoci 4:1 (bez znacznego pogorszenia pierwotnej jakoci obrazu). Niektre aparaty udostpniaj jeszcze sabsz
kompresj, ktrej wpyw na jako obrazu jest praktycznie niedostrzegalny.
Zazwyczaj artefakty powstae w wyniku kompresji z zachowaniem wysokiej
jakoci da si usun w procesie drukowania zdj. Dla uytkownikw, ktrzy
s bardzo wyczuleni na jako obrazu, wiele aparatw udostpnia metod przechowywania nieskompresowanych obrazw pod postaci duych plikw TIFF.
Kompresja JPEG opiera si na wykorzystaniu tego, e ludzkie oko jest
bardziej wraliwe na zmiany jasnoci ogldanego obrazu ni na zmiany
jego kolorw. Podczas wykonywania kompresji JPEG obraz konwertowany
jest najpierw do takiej przestrzeni kolorw, w ktrej kady piksel opisywany jest za pomoc wartoci okrelajcych jego chrominancj (kolor) oraz
luminancj (jasno).
Nastpnie wartoci chrominancji analizowane s w blokach o wymiarach 88 pikseli. Kolory w kadym z takich 64-pikselowych obszarw s
uredniane, w wyniku czego wszystkie drobne (i, miejmy nadziej, niedostrzegalne) zmiany barwy s usuwane. Proces ten nazywa si kwantyzacj. Zwr uwag na to, e urednianie wartoci odbywa si tylko na
poziomie chrominancji, dziki czemu informacje dotyczce luminancji poszczeglnych pikseli obrazu (czyli tego, na co oko ludzkie jest szczeglnie
wraliwe) s zachowywane.
Po zakoczeniu procesu kwantyzacji cay obraz poddawany jest kompresji bezstratnej. W bardzo duym uproszczeniu mona powiedzie,
e kompresja bezstratna przebiega w nastpujcy sposb: zamiast pisa
AAAAAABBBBBCCC, mona napisa po prostu 6A5B3C. Po wykonaniu
kwantyzacji informacje zapisane w kanale chrominancji obrazu bd bardziej jednolite, dziki czemu powstan wiksze grupy podobnych danych
i w efekcie otrzymamy bardziej efektywn kompresj pliku.

42 Fotografia cyfrowa. Wydanie III

Co to jednak oznacza dla Twojego zdjcia? Na rysunku 2.11 zaprezentowano obraz, ktry poddano zbyt silnej kompresji. Jak wida, obszary o jednolitym kolorze i pynnych przejciach tonalnych zamieniy si w prostoktne
pasma, a kontrast w obszarach penych detali zosta zbyt mocno uwypuklony. Na szczcie wikszo aparatw umoliwia przeprowadzenie kompresji
o znacznie lepszej jakoci ni to, co moemy zaobserwowa na tym zdjciu.

Rysunek 2.11. Ten obraz zosta poddany zbyt silnej


kompresji, na co wskazuje obecno artefaktw typowych
dla kompresji JPEG

Powrt do rzeczywistoci
Jeli informacje zgromadzone w niniejszym rozdziale wydaj Ci si niepotrzebne, to zapewne dlatego, e kupujc wczeniej tradycyjny aparat
fotograficzny, nie musiae zna technologii obrazowania, ktra zawarta
bya w stosowanym filmie. Jeli jednak traktujesz fotografi powanie, to
na pewno powicie troch czasu na poznanie rnic midzy poszczeglnymi rodzajami filmw. Skoro do wykorzystania potencjau tkwicego
w okrelonym typie filmu konieczna jest odrobina wiedzy o jego waciwociach chemicznych, to tak samo do zrobienia dobrego uytku z posiadanego aparatu cyfrowego przyda si teoria opisana w tym rozdziale.
Cyfrowy aparat fotograficzny to nie tylko przetwornik obrazu, dlatego
w trakcie lektury rozdziau 5. poznasz jeszcze inne jego komponenty i cechy, ktre trzeba bra pod uwag w momencie zakupu.

You might also like