Technika HDRI w fotografii.

Od inspiracji do obrazu
Autor: Christian Bloch
Tumaczenie: Pawe Kita
ISBN: 978-83-246-2343-3
Tytu oryginau: The HDRI Handbook: High Dynamic
Range Imaging for Photographers and CG Artists +DVD
Format: 200230, stron: 344

Odkryj sekrety tworzenia efektw specjalnych

Jak pracowa z obrazami HDR?
Jak zszywa zdjcia panoramiczne?
Jak twrczo wykorzysta niekonwencjonalne obrazy?
Nowoczesna technologia HDRI (skrt od ang. High Dynamic Range Imaging) to cyfrowa
metoda pozyskiwania i edycji caego owietlenia dostpnego w obrbie fotografowanej
sceny. Technologia ta umoliwia stosowanie wirtualnych technik ciemniania i rozjaniania
podczas retuszu zdj, pozwala wic na tworzenie realistycznych obrazw dziki
symulowaniu rzeczywistej fizyki wiata. Natomiast wykorzystanie renderingu fizycznego
umoliwia czenie fotografii HDR ze scenami i obiektami wirtualnymi, co w praktyce
oznacza tworzenie perfekcyjnych, zachwycajcych efektw specjalnych!
Ksika Technika HDRI w fotografii. Od inspiracji do obrazu gruntownie wyjania
wiele tajemnic pracy z obrazami o zwikszonym zakresie tonalnym. Korzystajc z tego
przewodnika, poznasz sekrety tworzenia fotografii panoramicznej oraz metody edycji,
kompozycji i tworzenia doskonaych wydrukw obrazw HDR. Dowiesz si, na czym
polega mapowanie tonw, retuszowanie, a take nauczysz si uywa obrazw HDR
podczas renderowania scen 3D. Dziki temu podrcznikowi zdobdziesz solidne
podstawy do rozpoczcia kreatywnej pracy z wykorzystaniem HDRI.
Oprogramowanie HDRI
Zaawansowane programy do edycji obrazu
Fotografie w technologii HDR
Logarytmiczne czujniki CMOS
Kalibracja systemw
Retusz
Mapowanie tonw
Operatory lokalne i globalne
Obrbka obrazw HDR
Wykorzystanie filtrw
Zdjcia panoramiczne i segmentowe
Grafika 3D
Odkryj nowe moliwoci tworzenia niezwykych fotografii!

Spis treci
6 Przedmowa
8 Wprowadzenie
O autorach
Twj drogowskaz

12

Rozdzia 1. Podstawy
.. Zagadnienia podstawowe
.. Jak postrzegamy wiat
.. Jak realistyczna jest fotograa analogowa?
.. Obrazy cyfrowe
.. Media wyjciowe

38

Rozdzia 2. Nowe narzdzia

.. Formaty plikw
.. Porwnanie formatw HDRI
.. Oprogramowanie HDRI

90 Rozdzia 3. Robienie zdj w technologii HDR

.. Cyfrowe czujniki obrazu
.. Praca wasnorczna

Spis treci

142

Rozdzia 4. Mapowanie tonw

.. Operatory mapowania tonw
.. Mapowanie tonw w praktyce
.. Zastosowanie HDR w praktyce fotograi artystycznej
.. Twrcze techniki mapowania tonw

210 Rozdzia 5. Obrbka obrazw HDR

.. Wykorzystanie penego zakresu dynamicznego
.. Efektywniejsze wykorzystanie ltrw

232

Rozdzia 6. Robienie panoramicznych zdj HDR

.. Konwencje stosowane w panograi
.. Technika jednoujciowa
.. Kula lustrzana
.. Robienie zdj segmentowych
.. Sklepienia niebieskie typu skydome
.. Porwnanie

284

Rozdzia 7. Zastosowanie w grafice 3D

.. Zasady pracy z obrazami generowanymi komputerowo
.. Symulacja z uyciem brutalnej siy: studium wykonalnoci
.. Zaawansowane techniki ustawiania scen
.. Inteligentne owietlenie bazujce na obrazach
.. Bardziej twrcze zastosowania

341 Ostatnia strona

Rozdzia . Robienie panoramicznych zdj HDR

Niniejszy rozdzia zosta w caoci powicony

zagadnieniu tworzenia rodowisk HDR. Stanowi
on poczenie dziedzin fotografii HDR i fotografii
panoramicznej. Jest to wic praktycznie najtrudniejsze zastosowanie aparatu, jakie moemy sobie
wyobrazi.

Robienie panoramicznych zdj HDR

Panografia, jak czsto okrela si fotografi panoramiczn, bazuje na tradycji tak starej, e jej
pocztki sigaj powstawania fotografii. Tak
naprawd jej historia jest nawet starsza i wie
si z chiskimi, greckimi i weneckimi mistrzami
zajmujcymi si malowaniem obrazw o duej
skali. Ludzie kochaj po prostu widoki panoramiczne i tworzony przez nie nastrj: zawsze tak
byo. W epoce cyfrowej obrazy panoramiczne
zajmuj zaszczytne miejsce w rzeczywistoci
wirtualnej. Badania w tej dziedzinie nigdy nie
ustay, a wrcz ostatnio przyspieszyy dziki
technologii HDRI.
Zdjcia panoramiczne nie tylko wygldaj fajnie, ale s te wielk pomoc podczas renderingu
3D. Lecz nawet w przypadku zwykych zastosowa fotograficznych mamy tu do czynienia
z problemami zwizanymi z nawietleniem. Prbujemy uchwyci cae otoczenie, dlatego bdziemy mieli prawdopodobnie do czynienia z bardzo
jasnymi i bardzo ciemnymi miejscami. Wanie
dlatego panografowie bardzo chtnie korzystaj
z dobrodziejstw technologii HDR.
Wiele czci tego rozdziau jest dzieem Bernharda Vogla. Wsplnie zaprezentujemy wiele
metod robienia zdj o rnym poziomie zaawansowania i wymaganiach odnonie potrzebnego
nakadu pracy i sprztu. Osoby, ktre posiadaj
odpowiednio wysoki budet, mog robi tego rodzaju zdjcia bardzo szybko i atwo. Jeli jednak
woymy w prac odpowiedni ilo wysiku, wyniki mog by porwnywalne, a nawet lepsze przy
niszych nakadach finansowych.

6.1. Konwencje stosowane

w panograi
Robienie zdj panoramicznych rni si od praktyk stosowanych w zwykej fotografii. Zanim
jednak przejdziemy do rzeczy, musimy mie pewno, e posugujemy si tymi samymi terminami
i definicjami.

6.1.1. Pole widzenia

Kiedy zwyky fotograf mwi o odlegoci ogniskowej (ang. focal length), to zakada, e osoba, z ktr
rozmawia, take uywa w swojej wyobrani takiego samego obszaru obrazu (typu kliszy, rozmiaru
matrycy). W typowej rozmowie stwierdzenie typu
zrobiono za pomoc 17 mm od razu powoduje
skojarzenie z bardzo szerokoktnym obiektywem.
W przypadku aparatw cyfrowych nawet amatorzy zaczynaj zdawa sobie spraw, e odlego ogniskowa sama w sobie jest pojciem
bez definicji. Wiele osb obchodzi ten problem,
mnoc dugo ogniskow przez tzw. mnonik
ogniskowej (ang. crop factor), ktry za podstaw
uznaje klisz 35 mm i standardowy obiektyw.
W kolejnych dziaach dowiecie si, czemu nie jest
to dobrym pomysem.
Fotografowie zajmujcy si zdjciami panoramicznymi porzucili t jednokierunkow drog i pracuj obecnie z pojciem zwanym polem
widzenia (ang. Field of View, FOV). Wyobracie
sobie, e gdy patrzycie, znajdujecie si w jednym
z rogw trjkta: pole widzenia okreli, jak duo
moecie zobaczy bez poruszania gow. Mimo to
jest to nadal do dwuznaczna definicja, dlatego
dodamy do niej kierunki. Mamy wic do czynienia z pionowym, poziomym, a nawet przektnym
polem widzenia.
Peny obraz sferyczny posiada poziome pole widzenia 360 (ang. horizontal Field of View; hFOV)
i pionowe pole widzenia 180 (ang. vertical Field
of View; vFOV). Jest to maksymalne pole, jakie
moemy wykorzysta w rzeczywistych sytuacjach,
i pokrywa wszystko, co widzimy dookoa siebie.
Ale co oznacza uyte w poprzednim akapicie
sowo sferyczny?
6.1.2. Projekcja obrazu
Podstawowym problemem zwizanym z widokiem panoramicznym jest fakt, e z definicji nie
posiada on adnych granic. Jest to co w rodzaju
kuli, ktra owija si wok punktu widokowego.
Obrazy 2D posiadaj jednak granice i s zawsze
paskimi prostoktami. Musimy wic rozwin
kul otaczajc punkt widzenia, aby uzyska

233

234

Rozdzia 6.

prostokt, tak jakbymy delikatnie obierali pomaraczk. Taki proces nosi nazw projekcji
panoramicznej. Jest wiele sposobw na jego przeprowadzenie i kady z nich jest swego rodzaju
kompromisem. Musi tak by, poniewa trzeba
przedstawi przestrze 3D na obrazie 2D. Nazwy
rodzajw projekcji s standardowymi pojciami
w sowniku panografw, ale istniej w rnych
dialektach, o ktrych powinnicie wiedzie.

1PMF
XJE[FOJB

V
Pole widzenia
jest w duym
stopniu zalene od
rozmiaru matrycy

KFEOBLPXZ

PCJFLUZX

NBUSZDB
DZGSPXB

P
NOPOJLV
PHOJTLPXFK


TUBOEBSEPXB

LMJT[B

NN

Mapa sferyczna/szeroko-dugo/odwzorowanie rwnoodlegociowe: Jest to

najpopularniejszy sposb rozwijania naszej wyimaginowanej kuli. Wszystkie trzy nazwy odnosz
si do tego samego procesu. Mona go z atwoci rozpozna po proporcji 2:1. Odnosi si on
do transformacji, ktrej przykadem jest przeksztacenie kuli ziemskiej na map. Geograficzne
wsprzdne dugoci i szerokoci s bezporednio przeksztacane we wsprzdne pikseli XY.
Linia horyzontu takiego obrazu odpowiada rwnikowi. Znajduje si dokadnie porodku obrazu
i nie posiada znieksztace.
Z kolei bieguny odpowiadaj punktom zenitu
i nadiru. S bardzo brutalnie znieksztacane ze
wzgldu na swoje pooenie. Te specjalne punkty
tworz pierwsz i ostatni lini pikseli. Warto
o tym pamita podczas edycji takich obrazw.
Modyfikacja grnej i dolnej granicy spowoduje wystpienie duych bdw, poniewa kada
z nich zbiega si w jednym punkcie.
Pionowe linie architektury bd proste. Naroniki budynkw, prty, lampy uliczne s dobrymi obiektami referencyjnymi. Ale poziome
linie architektury bd podlega wygiciu, tak jak
podczas stosowania obiektywu zwanego rybim
okiem. Dzieje si tak dlatego, e siatka projekcji
coraz bardziej wygina si, im bliej jej do punktw zenitu i nadiru. To, co na mapie wyglda jak
rwne prostokty, na sferze projekcyjnej bdzie
raczej przypomina kawaek ukrojonego tortu.
Podczas obrbki panoramy rwnoodlegociowej musimy zwraca szczegln uwag na lini
szwu. Lewa i prawa granica musz do siebie dokadnie pasowa. Mona tego dokona poprzez

Robienie panoramicznych zdj HDR

Z Mapa sferyczna jest owinita wok widoku jak mapa wiata

Z Mapa szecienna skada si jak pudeko z tektury

przesunicie obrazu w poziomie, co odpowiada
rotacji kuli ziemskiej wok osi pionowej.
Mapa szecienna/krzy poziomy/krzy pionowy: Zamiast kuli moemy te wykorzysta
szecian. Jeli nasz punkt widokowy znajduje si
dokadnie porodku, to nie ma praktycznie adnej wizualnej rnicy pomidzy zastosowaniem
sfery a szecianu. Liczy si tylko to, e dla kadego kta widzenia mamy poprawn cz obrazu.

Ten rodzaj projekcji sprawdza si bardzo dobrze w przypadku zastosowa w grafice 3D. Obliczenia nie bd zbyt skomplikowane, poniewa
wezm pod uwag sze dostpnych poligonw,
ktre s dobrze wyrwnane wzgldem osi X, Y
i Z w przestrzeni wirtualnej. Z matematycznego punktu widzenia nie da si prociej opisa
obiektu. Wanie dlatego z map szeciennych
korzystaj QuickTime VR oraz wikszo gier
komputerowych. Nowoczesne karty graficzne

235

236

Rozdzia 6.

ciana tylna
w przypadku
krzya poziomego

ciana tylna w przypadku

krzya pionowego

Z
Mapa szecienna
skada si jak
pudeko z tektury

posiadaj nawet specjalny tryb przyspieszenia

sprztowego wspomagajcy renderowanie widokw z map szeciennych.
Istnieje wiele typw tej projekcji. Moe skada
si z szeciu oddzielnych obrazw, wszystkich
obrazw poczonych w jeden pasek lub obrazy
mog by poczone w postaci poziomego lub
pionowego krzya. Z punktu widzenia uzyskanego obrazu liczy si tylko to, czego oczekuje od nas
oprogramowanie widza. Jeli jednak planujemy
wykona plik poredni dla celw edycji, to preferowanym formatem bdzie krzy poziomy. Jest
on prawie taki sam, jak krzy pionowy, ale rni
si pooeniem tylnej ciany, ktra nie jest odwrcona. Malowanie na takim odwrconym obrazie jest niewygodne.

Wielk zalet projekcji tego typu jest brak duych znieksztace. Kada ciana szecianu jest
paska i odpowiada prostemu spojrzeniu w danym kierunku. Jest wrcz identyczna ze zdjciem zrobionym za pomoc dobrego obiektywu
13,3mm, ktry oferuje 90-stopniowe poziome
i pionowe pole widzenia. Proste linie architektury
pozostaj proste, a gsto pikseli jest jednolita
na caym szecianie. Dziki temu poszczeglne
ciany s wietnymi ptnami do edycji i retuszu.
Trzeba jednak pamita, e na czeniach wystpuj znaczne skoki perspektywy. Ponadto wiele
cian jest ze sob poczonych pomimo tego,
ena obrazie s od siebie oddalone. Aby zachowa cigo na czeniach, musimy wic przeprowadza czynnoci edycyjne w ramach kadego
kwadratu. Trzeba te bardzo uwaa podczas
pracy z globalnymi filtrami obrazu, na przykad
rozmyciem lub wyostrzaniem.
Wad tego rozwizania jest fakt, e krzy zuywa tylko poow przestrzeni dostpnej dla obrazu. Co prawda pozostay czarny obraz mona na
dysku skompresowa do zaledwie kilku bajtw,
ale mimo wszystko podwajana jest ilo pamici
potrzebnej podczas otwierania takiego obrazu.
A to moe mie naprawd due znaczenie, poniewa panoramy z definicji s duymi zdjciami.
Z tego powodu opracowano odmiany skadajce
si z oddzielnych plikw o odpowiednich konwencjach nazewniczych lub zoone z obrazw
uoonych obok siebie w formie paska. W tym
przypadku kolejno i kierunek cian s rne
w zalenoci od uytego programu, wic jest to
raczej mapa szecienna o specjalnym przeznaczeniu, ktra nie sprawdza si jako format wymiany
danych.
Mapa ktowa/prbka wiata: Ten rodzaj projekcji zosta zaprojektowany specjalnie z myl
o owietlaniu obiektw 3D za pomoc obrazw
HDR. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi od
Paula Debeveca, pioniera, ktremu przypisuje
si wynalezienie dziedziny owietlania scen za
pomoc obrazw. Warto zwrci uwag na fakt,

Robienie panoramicznych zdj HDR

237

Z Mapy ktowe s najpierw rozwijane w stoek, a nastpnie owijane wok kuli

of a correct
map,
circumference
merges
in a point.
TyBackside
poprawnej
mapy angular
ktowej,
okrg
czy si w
punkcie.

e praktycznie kady panoramiczny obraz HDR

jest prbk wiata, niezalenie od rodzaju projekcji. Jednak na przeomowym kursie Rendering
with natural light (renderowanie za pomoc
naturalnego wiata), ktry Debevec przeprowadzi w 1998 roku na konferencji SIGGRAPH,
uyto wanie tej projekcji i od tej pory nazywa
si prbk wiata.

Even a slight blur violates the image geometry and causes streaking.
Nawet
minimalne rozmycie zakca geometri obrazu
i powoduje smuenie.

Geometria obrazu przypomina konstrukcj

obiektywu typu rybie oko, ale posiada 360-stopniowe pole widzenia i ktow dystrybucj. Wyobracie to sobie jako ultra-mega-ekstremalne
rybie oko, ktrego fizycznie nie da si skonstruowa. W rodku mamy kierunek przedni, a d,
gra, lewo i prawo znajduj si na okrgu, ktry
jest poow promienia caego obrazu. Co takie-

Z
Ekstremalne
znieksztacenie
geometryczne
bardzo utrudnia
obrbk
i uniemoliwia
stosowanie filtrw

238

Rozdzia 6.

go uzyskalibymy wanie za pomoc 180-stopniowego rybiego oka. Od tego momentu mapa

rozrasta si na zewntrz w rwnych, ktowych
odstpach, a do momentu pokazania widoku
tylnego, ktry jest rozsmarowany po caym zewntrznym promieniu mapy. Te wielkie dysproporcje sprawiaj, e obraz tego typu jest bardzo
trudny do odczytu dla ludzkiego oka. Ponadto
praktycznie kada prosta linia jest wygita, wic
nie ma mowy o jakimkolwiek retuszu.
Zalet tego formatu jest cigo. Nie ujrzymy
na nim adnych linii czcych. Poza pojedynczym punktem znajdujcym si za aparatem cae
rodowisko jest czone w sposb bezszwowy.
Dziki temu zmniejsza si ryzyko wywietlenia
szwu podczas przesuwania wirtualnej kamery,
a w takim przypadku musielibymy polega na
moliwociach oprogramowania renderujcego
w zakresie interpolacji tej linii czcej. Ale jeli spojrzymy w ty, zauwaymy duy problem.
Kady, niewane jak may bd w obrazie, zostanie wywietlony jak brzydki, smuysty artefakt.
Dzieje si tak dlatego, e wszystkie piksele znajdujce si w pobliu zewntrznej czci okrgu
s znieksztacane w bardzo podune ksztaty.
Z tego powodu ty mapy ktowej wyglda zazwyczaj jak zawr balonu o typowych, nacignitych
wzorach.
Zabawne tryby projekcji: Oczywicie dostpnych jest wiele innych sposobw na obranie
pomaraczy. S to metody stereograficzne, hiperboliczne lub podobne. Niektre z nich pozwalaj
uzyska naprawd ciekawe perspektywy i znieksztacenia. Nie przydaj si zazwyczaj do niczego, ale wygldaj adnie. A w sumie chodzi nam
o otrzymywanie adnych obrazw!
Tabela porwnawcza: No dobrze, podsumujmy
informacje o przydatnych typach projekcji. Utworzylimy list najwaniejszych ich cech w postaci
tabeli referencyjnej.

Robienie panoramicznych zdj HDR

Mapa sferyczna Szerokodugo Odwzorowanie

rwnoodlegociowe

Mapa szecienna

Mapa ktowa
Prbka wiata

2:1

4:3

1:1

Poziom
znieksztace

Niski na horyzoncie
Wysoki na biegunach

Niski

Ekstremalny

Wady cigoci
obrazu

Dwa bieguny,
jedna linia czca

Osiem linii czcych

Jeden biegun

100%

50%

78%

Filtry o duej skali,

uwany retusz

Due moliwoci edycji

na poszczeglnych cianach

Brak

Stosunek

Wykorzystanie
przestrzeni obrazu
Zalecane
etapy edycji

6.1.3. Metody obrotu aparatu/kamery

Podczas czenia obrazw w panoramy fotografowie posuguj si trzema pojciami, ktre
w matematyce nosz nazw wsprzdnych
Eulera. S to po prostu sowa, okrelajce sposb obrotu aparatu, kamery lub obrazu wok
rnych osi:
Yaw (odchylenie): Przesunicie obrazu
wzdu linii horyzontu; aparat porusza si
w taki sposb, jakbymy krcili gow w lewo
lub w prawo.
Pitch (pochylenie): Obrcenie obrazu w gr lub
w d, tak jakbymy kiwali gow.
Roll (przechylanie): Przechylanie gowy na boki, tak jakbymy chcieli j oprze na barkach.

239

6.2. Technika jednoujciowa

Z punktu widzenia rozwiza sprztowych jest to
najprostszy sposb. Wystarczy wcisn czerwony
przycisk, a sprzt zrobi zdjcie panoramy.
Tradycyjnie wykonuje si je za pomoc techniki
szczelinowej (ang. slit-scan). Obrotowi aparatu
fotograficznego towarzyszy pynne przesunicie
negatywu, za sam proces nawietlania kliszy nastpuje poprzez przyson w ksztacie pionowej
szczeliny.
Nowoczesne aparaty obrotowe robi to oczywicie w sposb cyfrowy. A jakie one s zaawansowane! Nie ma ju mowy o drewnianych
korpusach i uchwytach. Najnowszy Roundshot

Klasyczne aparaty
jednoujciowe
Gluboscope,
Roundshot,
Voyageur II,
Lookaround
X

24

Rozdzia 6.

Z
SpheroCam HDR
wykonuje 470-megapikselowe panoramy w 2 sekundy (www.roundshot.ch), a seria Eyescan firmy
KST ostatnio przekroczya barier gigapikselow
(www.kst-dresden.de).
Bardzo specyficznym narzdziem jest SpheroCam HDR: potrafi robi w peni sferyczne panoramy o zakresie 26 wartoci EV i maksymalnym
rozmiarze 106005300 pikseli!
Tak jak w przypadku aparatw redniego formatu cyfrowego, trzeba go obsugiwa za pomoc
dedykowanego komputera. Ale ma to inne powody: SpheroCam to zoony system, skadajcy si
z opatentowanych i niedostpnych w sklepach
czci i obsugiwany za pomoc ekskluzywnego
oprogramowania.
Punktem centralnym urzdzenia jest elektroniczna gowica panoramiczna, ktra obraca aparatem z obiektywem typu rybie oko firmy Nikon.

Za obiektywem znajduje si pojedyncza kolumna

matryc CCD, bdca odpowiednikiem technologii
szczelinowej. I nie, wcale nie jest to jaka cudowna
matryca CCD z przyszoci: wykonuje po prostu
wiele uj o rnym poziomie nawietlenia dla
kadego obszaru sceny. Dzieje si to jednak cakiem automatycznie za spraw oprogramowania
sterujcego. Oprogramowanie obraca za nas gowic z szybkoci zalen od wybranej rozdzielczoci
i wymaganego czasu nawietlania. W nocy obraca
si wolniej. Wszystko jest ju za nas dostrojone.
Oprogramowanie koryguje znieksztacenia soczewkowe i skada uchwycone linie pikseli w panoram. Wszystko dzieje si automatycznie po
wciniciu przycisku wyzwalacza. Lub raczej przycisku OK w oprogramowaniu sterujcym.
Jeli uznacie, e to nadal zbyt duo pracy, znajdziecie jeszcze atwiejsz w obsudze wersj: cae
oprogramowanie dziaa na komputerze umieszczonym w wodoszczelnej walizce, a przycisk OK
znajduje si po jej zewntrznej stronie i miga na
zielono. Co takiego moe obsuy nawet policjant. Zwaszcza e ta wersja zostaa zaprojektowana z myl o badaniu scen zbrodni. Agenci FBI
i policjanci na caym wiecie uwielbiaj po prostu
przegldanie panoram HDR i wyszukiwanie nowych szczegw w cieniach pod meblami. Dokadnie tak, jak w serialach. (Ta walizkowa wersja
zostaa ostatnio wstrzymana, poniewa ledczy
nie wiedzieli, gdzie j ustawia bez niszczenia dowodw. Obecnie laptop sterujcy jest przymocowany do statywu).
Prawdopodobnie zgadlicie ju, e rozwizanie to nie jest tanie. Wasny aparat SpheroCam
moecie zamwi ju za 60 000 dolarw od producenta, niemieckiej firmy SpheronVR. W skad
zestawu wchodzi laptop, statyw i walizka. Mona
go take wypoyczy w rnych wypoyczalniach
sprztu za cen ok. 1000 dolarw za dzie lub
3000 dolarw za tydzie.
Jeli istnieje popyt na jak usug, to zawsze
pojawi si konkurencja. W tym przypadku jest to
Panoscan MK-3 o cenie ok. 40 000 dolarw. Oferowana rozdzielczo jest podobna, ale Panoscan
nie zawiera wasnego oprogramowania do zdalne-

Robienie panoramicznych zdj HDR

241

C
Zastrzeone
oprogramowanie
sterujce
SpheroCam HDR

go sterowania. Zamiast tego korzysta z programu

BetterLight Viewfinder. Dzieje si tak dlatego,
e jest to po prostu zmodyfikowana wersja BetterLight zamontowana na obrotowej gowicy
statywu. Aparat ten jest uznawany przez wielu
profesjonalnych fotografw 45 za jeden z najlepszych w swojej klasie, zwaszcza dziki kolumnie Kodak CCD oraz wietnemu zachowaniu przy
niskim poziomie owietlenia i maej iloci szumu.
Panoscan MK-3 nie czy skanowanych rzdw
pikseli na bieco, tylko robi trzy panoramy LDR
o rnych stopniach nawietlenia w trzech etapach. Poczenie tych panoram w obraz HDR to
ju zadanie fotografa. System Panoscan mona
wic nazwa wersj LDR aparatu SpheroCam,
ktra kosztuje tyle samo.

6.3. Kula lustrzana

Zupen przeciwnoci opisanych wanie
technik jest wykorzystanie kuli lustrzanej. Nie
wymaga to od nas wzicia kredytu, ale jako
uzyskanych wynikw moe by niska. Wystarcza
jednak w przypadku owietlania scen za pomoc
obrazw, a uyta prawidowo moe posuy do
utworzenia mniejszych wirtualnych panoram.
W kadym razie, na pewno jest atwo i szybko dostpna, a do tego jest ju do wielu lat wykorzystywana w produkcji efektw specjalnych.
Technika ta opiera si na podstawowym zaoeniu: istnieje limit pola widzenia, ktrego nie
da si przekroczy za pomoc obiektywu optycznego. Maksimum wynosi okoo 180 stopni.

242

Rozdzia 6.

Z Obiektywy lustrzane (od lewej do prawej): Birdeye, Fullview, Surroundphoto, Omnieye, BeHere, ParaShot

V
Zabawa
z obiektywem
Birdeye
Fizycznie niemoliwym jest uchwycenie promieni wiata znajdujcych si za kamer, niezalenie od poziomu zaawansowania obiektywu.
Nie dotyczy to jednak luster. Jeli nie robimy
bezporednich zdj sceny, tylko jej odbicia w lustrze, to pole widzenia bdzie ograniczone przez
ksztat tego lustra.
6.3.1. Spojrzenie na lustra
Metoda nie naley do nowych. Ju od lat siedemdziesitych ubiegego wieku tworzy si obiektywy
lustrzane o rnych ksztatach. Mog by zakrzywione do wewntrz lub na zewntrz, posiada
pojedyncz powierzchni lub by podzielone na

czci. Wikszo ukadw posiada kompaktowy

projekt, tak jak zwyke obiektywy. Niektre s nawet bardzo kompaktowe, gdy zaprojektowano je
z myl o systemach obserwacyjnych. Jeli widzielicie barwione kopuy zwisajce z sufitw w centrach handlowych, to prawie na pewno mielicie
do czynienia z ukrytymi za nimi obiektywami.
Kamery tego rodzaju pokazuj cae pomieszczenie
naraz, a nie tylko miejsce, w ktre s skierowane.
W fotografii panoramicznej gwn pozycj
zajmuj systemy wypuke, w ktrych lustro jest
wygite w kierunku obiektywu. Posiadaj zazwyczaj wasne oprogramowanie o ustalonym trybie
konwersji na standardowe panoramy.

Robienie panoramicznych zdj HDR

Popularnym problemem wszystkich tych systemw jest niewielka odlego lustra od aparatu, przez co porodku znajduje si due odbicie
fotografa. Poza tym wystpuj problemy z ogniskowaniem, poniewa przy takiej odlegoci
potrzebne s obiektywy do makrofotografii, a nawet po ich zastosowaniu trzeba bdzie ustawi
ostro na rodku wybrzuszenia lub na krawdzi
zewntrznej lustra. Obiektywy tego typu zapewniaj duo zabawy na imprezach, ale nie przydaj
si zbytnio w powanych zastosowaniach.
Ponisze zdjcie zrobiono za pomoc oryginalnego obiektywu Birdeye, ktry obecnie stanowi
raczej ciekawostk dla kolekcjonerw. Nowoczesne obiektywy lustrzane nadal kosztuj okoo
1000 dolarw, ale prawda jest taka, e znacznie
lepsze wyniki osigniemy, pracujc ze zwyk kul lustrzan.
Ale nie oferuj one chyba widoku 360-stopniowego? Ot oferuj. Cakowicie sferyczna
kula pozwala zrobi zdjcie HDR prawie caemu
otoczeniu w ramach jednej sekwencji rnicej
si tylko poziomami nawietlenia.
Kiedy patrzymy na kul lustrzan od przodu,
zauwaymy, e jej obrzee znajduje si pod bardzo paskim ktem w stosunku do nas. Jest to
miejsce, w ktrym promienie kamery tylko delikatnie zmieniaj kierunek, odbijajc si od powierzchni. Mogoby si nam wydawa, e odbij
si w bok pod ktem 90 stopni, ale tak nie jest.
Z lekcji geometrii powinnimy byli zapamita
zasad, ktra mwi, e kt odbicia rwna si ktowi padania. A wic promienie odbijaj si pod
ktem 90 stopni w odlegoci okoo dwch trzecich od rodka do krawdzi. Na poniszym rysunku wszystkie promienie znajdujce si po lewej
stronie promienia czerwonego zmierzaj na drug stron kuli, a wic na jej krawdzi zobaczymy
to, co znajduje si obok.
Na samym rodku kuli zobaczymy fotografa
i aparat, a po przeciwnej stronie bdzie znajdowa si martwy punkt. Z tego powodu mona
uzyska lepsze zdjcia panoramiczne, jeli sfotografuje si kul z kilku stron.

243

+ULALUSTRZANA

$OKADNIERWNOLEGE
PROMIENIEAPARATU

Przygotowalicie kule? Jeli kula jest perfekcyjnie okrga, jak na przykad wypolerowana kula
z oyska dostpna w sklepie ze sprztem mechanicznym, wystarcz nam dwa kty. Niektrzy
wol uywa chiskich kul medytacyjnych, ktre
dostpne s po dwie w jednym zestawie i maj
w rodku may dzwoneczek. Dobre s te chromowane kule do onglowania. Oglnie wszystko,
co jest okrge i odbija wiato, zda tu egzamin.
Wystarczy uy wyobrani. Miaem do czynienia
z obrazami HDR wykonanymi za pomoc yki
wazowej i wyglday cakiem dobrze. Jeli zamierzacie kupi kule metalowe, to zwracajcie uwag
na lady po polerowaniu i rysy.
Oglnie najtaszym rozwizaniem powinny
by szklane kule. Mona je zazwyczaj znale
w sklepach z artykuami ogrodowymi, czsto
pomidzy glinianymi krasnalami i plastikowymi zwierztami. Robi si je z dmuchanego szka,
wic warto powici troch czasu i wybra tak
o najrwniejszej powierzchni. Jeli dobrze poszukacie, znajdziecie kul o znacznie lepszej po-

244

Rozdzia 6.

C
Szklane kule
s atwe
w montau

wierzchni ni metalowa, poniewa nie bdzie na

niej ladw polerowania i rys. Kolejn dobr ich
cech jest to, e posiadaj u dou szyjk, wic atwo si je montuje na statywach.
Pracujc ze szklan kul, musimy jednak zachowa du ostrono. Poza tym pokrycie odbijajce znajduje si po wewntrznej stronie kuli,
wic na powierzchni szklanej tworzy si drugie
odbicie. Jest ono najbardziej widoczne na zewntrznej krawdzi, gdzie paski kt patrzenia
powoduje powstawanie efektu Fresnela. Oczywicie jeli zrobimy zdjcia pod trzema rnymi ktami, nie bdziemy mieli si czym martwi, gdy
bdziemy mogli zamalowa wszelkie niecisoci.
Robienie zdj szklanej kuli to bardziej zabawa
ni prawdziwa nauka, ale warto tego sprbowa,
zwaszcza biorc pod uwag niewielk warto
inwestycji.

Z
Solidna konstrukcja Keitha Burnsa

Kula na kijku: Przede wszystkim musimy zamocowa nasz szklan kul na statywie. Potrzeba
do tego troch fantazji. Kul trzeba przymocowa na stae do jakiej podstawy, a nie do samego
statywu. Wystarczy naby tani statyw, poniewa
i tak nie bdzie dotykany w czasie caej sesji. Warto upewni si, e z gowicy statywu nie wystaj
adne bolce i uchwyty. Nie chcemy, aby byo je wida na uzyskanym obrazie.
Dmuchan kul szklan mona z atwoci
zamocowa do elementu mocujcego dla gowic
kulowych za pomoc duej iloci tamy klejcej.
Wida to na poniszym rysunku.
Mniejsze, chromowane kule powinno si mocowa kilka cali nad statywem, aby zminimalizowa
jego odbicie. Jeli posiadacie umiejtnoci majsterkowania porwnywalne z Keithem Brunsem,
moecie wykombinowa naprawd fantastycz-

Robienie panoramicznych zdj HDR

245

move camera
przesuwaj
aparat w gr
lub
d,down
aby wycentrowa
up w
and
kul
w kadrze
to center
ball
wykonaj
aparat
w poziomie
zoom inzblienie
and keepi utrzymuj
the camera
leveled
horizontally

as far
apart jak
as possible
najdalej,
si da

ne rzeczy, uywajc gwintowanego prta, koka

ciennego, podkadek zabezpieczajcych i paru
nakrtek. Keith wywierci dziur w kuli i ustabilizowa ca konstrukcj, wkadajc do kuli koek
cienny. Powstao w ten sposb solidne i trwae
rozwizanie. Jego prace znajdziecie pod adresem
www.unparent.com!
6.3.2. Prawidowe robienie zdj kuli
Przejdmy teraz do rzeczy.
1 Ustawiamy kul na podanym rodku naszej
panoramy. Jeli zamierzacie owietla za pomoc
tego zdjcia obiekt 3D, umiecie kul w miejscu,
w ktrym ma znajdowa si dany obiekt. Pamitajcie, e kula jest wirtualnym obiektywem,
za pomoc ktrego fotografujecie panoram.
2 Wykonujemy moliwie najwiksze zblienie
i oddalamy si z aparatem od kuli, a do momentu, gdy bdzie ona wypenia cay kadr. Robi si
tak z dwch powodw. Po pierwsze, nasze odbicie
w kuli bdzie mniejsze i bdzie mona je atwiej
usun, a po drugie, widok kuli bdzie paski.
Odbicie mona rozwin w panoram tylko wtedy, gdy promienie aparatu s prawie rwnolege.
Teoretycznie w idealnej sytuacji musielibymy si
znajdowa nieskoczenie daleko od kuli i robi

zdjcia za pomoc teleobiektywu o nieskoczenie

duej odlegoci ogniskowej. W rzeczywistoci
podczas fotografowania 10-calowej kuli za pomoc obiektywu 200 mm i aparatem o mnoniku 1.5
dobr odlegoci bdzie 20 stp. W mniejszych
pomieszczeniach moe by potrzebna mniejsza
kula.
Aparat umieszcza si na oddzielnym statywie
i ustawia dokadnie w poziomie. W tym przypadku
po prostu niezbdna jest poziomica, niewane, czy
wbudowana w statyw, czy na mocowaniu lampy
byskowej. Aby wykadrowa kul, przesuwamy
aparat w gr lub w d. Nie naley natomiast
zmienia jego nachylenia! Ma to kluczowe znaczenie w celu zachowania punktw centralnych kuli
i obiektywu na tej samej paszczynie poziomej.
Warto pamita, e kula i aparat to jeden ukad
optyczny. Chcemy, aby odbicia horyzontu byy cakowicie proste, a mona to osign jedynie wtedy,
gdy zrobi si zdjcia dokadnie na wprost.
3 Jestemy teraz gotowi na zrobienie pierwszej
serii zdj o rnym poziomie nawietlenia. Moemy to wykona, rcznie zmieniajc czas nawietlania, uywajc opcji autobracketing lub za
pomoc zdalnego sterowania. Ustawiamy balans
bieli, warto ISO, przyson i ostro. Wiecie

C 2
Stosuj te zasady,
a wszystko si uda

246

Rozdzia 6.

Robienie zdj o rnych poziomach nawietlenia

5 Teraz musimy ju tylko zrobi drugi zestaw
zdj o takich samych poziomach nawietlenia,
jak w zestawie pierwszym.

Teoretycznie powinno nam to wystarczy do

utworzenia panoramy. Jeli chcecie si zabezpieczy, moecie zrobi jeszcze jeden zestaw w odlegoci 90 stopni. Dziki temu uzyskacie wicej
danych do retuszu, a do tego bdzie to Waszym
zabezpieczeniem, jeli nie wyjdzie pierwszy zestaw. Nie martwcie si, jeli nie uda si Wam
ustawi aparatu w odstpie rwnym dokadnie
90 stopni: zajmiemy si tym pniej. 90 stopni
to warto, ktra po prostu pozwala osign
najlepsze wyniki. Ale jeli wykorzystanie jej
miaoby oznacza blokowanie dostpu wiata
lub rzucanie cienia na kul, to lepiej poszuka
innego miejsca. Nie ma powodu, dla ktrego nie
mielibymy zrobi drugiego zestawu w odstpie
120 stopni.
zreszt, o co chodzi. Wicej informacji na ten temat znajdziecie w dziale 3.2.
4 No dobrze. Pamitajcie, eby nie dotyka teraz kuli, tylko przemieszcza aparat wok niej.
Drugie ujcie bdziemy robi z boku, okoo 90
stopni od pozycji pierwotnej. Jeli posuymy si
metafor zegarka, to przesuniemy si z godziny
12 na 3 lub 9, zalenie od tego, gdzie mamy miejsce. Postarajcie si utrzyma t sam odlego od
kuli, a take ten sam poziom zblienia. Musimy
po prostu oddala lub zblia aparat, a kula zajmie tyle miejsca w kadrze, ile w oryginalnym ujciu. Jeli podoe bdzie nierwne, trzeba bdzie
wyregulowa wysoko statywu w celu wyrodkowania kuli. Tym razem take przyda si obserwowanie poziomicy.

Standardowa procedura wyglda tak:

czymy obraz HDR.
Wycinamy kul.
Rozwijamy.
Zszywamy i retuszujemy.

czenie obrazu HDR: Na pocztku musimy

poczy poziomy nawietle zrobione z danego
kta w obraz HDR. Przeczytajcie dzia 3.2., a bdziecie wiedzieli, co zrobi. Moecie wykorzysta
dowolny generator obrazw HDR. Pamitajcie
tylko o uywaniu tej samej krzywej dla aparatu:
w przeciwnym razie kolory obrazw nie bd do
siebie pasowa po poczeniu. Wybierzcie gotow
krzyw gamma lub ktr z wczeniej przygotowanych i wszystko bdzie w porzdku.

Robienie panoramicznych zdj HDR

247

C 1
Wycinanie
w HDR Shop

W tym przypadku wykorzystaem skalibrowany wczeniej program Photosphere i zapisaem

obrazy w formacie Radiance HDR dla zachowania
maksymalnej kompatybilnoci. Zrobiem to na
miejscu pracy, na iBooku. atwizna!
6.3.3. Rozwijanie kuli
Majc ju do dyspozycji wygodne rodowisko systemu Windows, wczytajmy otrzymane obrazy
HDR do programu HDR Shop.
1 Najpierw musimy wyci kule. W tym celu
uyjemy specjalnego narzdzia HDR Shop, ktre rysuje okrg w prostoktnym obszarze za-

znaczenia. Na pocztku aktywujemy je w menu

Select (wybierz)/Draw Options (opcje rysowania)/Circle (okrg). Musimy dopasowa nasz
kul dokadnie do krawdzi prostokta. Rbcie
to bardzo powoli i dokadnie, poniewa krawdzie kuli zawieraj najbardziej skondensowane
informacje. Przeprowadzenie skutecznego rozwinicia kuli moe odby si tylko wtedy, gdy
kula dotyka ramy zaznaczenia na wszystkich
jej cianach. Uyjcie wic opcji powikszenia
(Ctrl +/-), aby dobrze zidentyfikowa krawdzie
w bardzo jasnych miejscach.
Jeli zaznaczenie jest poprawne, przechodzimy
do menu i wybieramy Image (obraz)/Crop (wytnij).

248

Z 2
Rozwijanie obrazu
za pomoc
opcji Panoramic
Transformation
programu
HDR Shop

Rozdzia 6.

2 Obraz jest teraz gotowy do rozwijania. Aby to

zrobi, musimy wybra Image (obraz)/Panorama
(panorama)/Panoramic Transformations (transformacje panoramiczne). Pojawi si okno, w ktrym
trzeba poda parametry. Naszym formatem rdowym jest Mirror Ball (kula lustrzana), a celem
Latitude-Longitude (szeroko-dugo). Nie bdziemy teraz zmniejsza adnych czci obrazu,
aby zachowa jego rozdzielczo. Dobr zasad
jest dopasowanie pionowej rozdzielczoci celu do
posiadanego obrazu rdowego.
W ten sposb uzyskamy w peni sferyczn panoram 360/180 stopni.

Miejsca problematyczne: Widoczne staje si

teraz nierwnomierne rozoenie danych obrazu
na powierzchni kuli lustrzanej. W centralnym
punkcie panoramy kady piksel odpowiada mniej
wicej jednemu pikselowi oryginau. Ale im bliej
granicy, tym wicej zauwaymy szczegw, ktre
zostay utworzone z coraz cianiej upakowanych
pikseli. Zwrcie uwag na straszne znieksztacenia przy zewntrznych granicach. Wyglda na
to, e kubek po prawej zaczyna rozwija prdko
wiata. Znajduje si on w miejscu, ktre w oryginale znajdowao si za kul. Nasz algorytm
rozwijajcy rozsmarowa piksele z obrysu zaznaczenia do wewntrz, bo nie mia innego wyjcia.
Rzeczywista zawarto informacji w tym miejscu
jest zerowa.
Niestety, najlepiej wygldajcy punkt obrazu
zawiera te fotografa. Wanie dlatego robimy
tego typu zdjcia z jak najwikszej odlegoci.
Nawet jeli odzyskamy to miejsce z drugiego zestawu zdj, bdzie ono zastpione atk o niszej jakoci.
Swoj drog, wycinanie i rozwijanie mona
take wykona w Photomatix. Musicie jednak
wiedzie, e narzdzie do zaznaczania wycinanego miejsca w Photomatix jest troch bardziej
uciliwe, a funkcja Unwrap Mirrorball (rozwi
kul lustrzan) wykonuje tylko ten jeden rodzaj
transformacji.
Obraz poprawimy w Photoshopie, a jeli nie
lubicie w czasie pracy zmienia aplikacji, moecie oczywicie przeprowadzi w tym programie
wszystkie powysze etapy. Ale pamitajcie, e
program ten nie posiada tego bardzo przydatnego podczas wycinania okrgu. A do rozwijania konieczne jest dokupienie wtyczki Flexify 2
firmy Flaming Pear. Tak naprawd, moe to by
jedna z Waszych lepszych inwestycji, poniewa
Flexify 2 zajmie si wszystkimi procedurami
mapowania panoramicznego w penym trybie
HDR, a do tego oferuje fajny podgld w czasie
rzeczywistym.

Robienie panoramicznych zdj HDR

249

Z Rozwijanie kuli
efekt

+BLP
JOGPSNBDKJ

%PCSB

%PQVT[D[BMOB

4BCB

C Miejsca
problematyczne

25

Rozdzia 6.

V
Wtyczka Flexify 2
dodaje transformacje panoramiczne do Photoshopa
6.3.4. Rczne zszywanie obrazw
w Photoshopie
Photoshop CS3 w kocu oferuje warstwy, wic
moemy je wykorzysta do poczenia obrazw
w ostateczn wersj panoramy. Jeli chcecie wykonywa instrukcje zawarte w tym projekcie,
wczytajcie plik Combine_Start.psd znajdujcy si
na doczonej pycie DVD.
Zwrcie uwag, e wszystkie trzy rozwinite
widoki umieciem w oddzielnych warstwach.
Ten konkretny obraz jest tak problematyczny,
jak si tylko da. Uyta kula jest za dua dla tego
pomieszczenia, wic w kadym obrazie wystpuje dua zmiana perspektywy. Znieksztacenia
powodowane nierwnociami na kuli s bardzo
widoczne. A co najgorsze, robiem te serie bardzo
niedbale i kada z nich skada si z rnej liczby poziomw nawietlenia. Po prostu najgorszy
moliwy scenariusz.
Ale nie martwcie si, w Photoshopie CS3 mona naprawi wszystko!

Wyrwnywanie warstw
1 a. Ukryj wszystkie warstwy poza tem.
b. Wybierz warstw ta.
c. Wybierz z menu Filter (Filtr)/Other (Inne)/
Offset (Przesunicie).
d. Przesu obraz o jedn trzeci odlegoci. Chcemy
zobaczy zarwno brzydki, znieksztacony punkt
zbiegu na granicy, jak i pikne odbicie fotografa.
Bdzie to nasz podstawowy ukad do retuszu.
2 Wcz drug warstw i ustaw jej parametr krycia na 50%.
3 a. Uyj ponownie filtra Offset (Przesunicie)
i przesuwaj drug warstw, a dopasujesz j do
pierwszej.
b. Ustaw krycie ponownie na 100%. Potrzebowalimy go tylko do wyrwnywania.
c. Powtrz te czynnoci dla trzeciej warstwy, mimo e moe wcale nie by potrzebna.
d. Przejrzyj je wszystkie jeszcze raz, aby dobrze
przyjrze si miejscom o zej jakoci.

Robienie panoramicznych zdj HDR

Przygotowanie podstawowego uoenia w celu znalezienia punktu zbiegu na granicy

Druga warstwa jest pprzezroczysta

251

252

Rozdzia 6.

Wizualne dopasowywanie dwch warstw

V
Ustawianie
maski warstwy
4

Robienie panoramicznych zdj HDR

Wycieranie fotografa

czenie dobrych czci

Albo w tym przypadku, czenie czci, ktre
s najmniej zepsute. Najpierw pozbdziemy si
fotografa.
4 a. Utwrz mask alfa dla drugiej warstwy.
Kliknij w tym celu na maej ikonie znajdujcej si
w dolnej czci palety Layers (Warstwy).
b. Wypenij warstw alfa kolorem czarnym.
Mona to zrobi, wciskajc kombinacj klawiszy
Ctrl+Delete.
5 a. Czas na odrobin przecierania!
b. Upewnij si, e warstwa alfa jest cay czas wybrana, wybierz pdzel i ustaw w miar duy jego
rozmiar. Okrgy, mikki, o rozmiarze 100 pikseli
dobrze si sprawdzi.
c. Kolor pierwszego planu powinien by biay,
a ta czarny.
d. Powiksz odbicie fotografa i zacznij je wyciera!

6 a. Wida dokadnie, e druga warstwa jest troch janiejsza. Wszystko przeze mnie, poniewa
namieszaem z poziomami nawietlenia podczas
robienia zdj. Ale nie ma si czym martwi.
b. Wybierz warstw z obrazem, a nastpnie Image (Obraz)/Adjustments (Dopasowania)/Exposure
(Ekspozycja).
c. Tego rodzaju wady pojawiaj si na og w regularnych odstpach EV. W tym przypadku wystarczy wprowadzi niewielk korekt -0.5 EV,
aby cakowicie naprawi problem.
7 a. Czas dopracowa mask alfa za pomoc
mniejszego pdzla. Malowanie czerni przywraca
na przykad naronik wieczki.
b. Zostan mimo wszystko pewne artefakty: cie
na cianie i statyw. Niestety, nie ukradniemy tych
miejsc z innych obrazw, wic bdziemy musieli
odkurzy stary dobry stempel klonujcy. Kliknij
z przytrzymanym klawiszem Alt na dobrym miejscu rdowym i zamaluj miejsce docelowe.

253

254

Rozdzia 6.

Porzdki z uyciem stempla klonujcego

Z Przed

Z Po

No, skoczylimy. Po fotografie nie pozosta nawet lad. Przyjrzyjmy si zdjciom przed i po edycji.
Super! Powysze etapy mog wydawa si do
dugie, ale tak naprawd zajo mi to zaledwie
15 minut. Musielimy zastosowa wszystkie
znane nam sztuczki, ale cay proces przebiega
znacznie sprawniej, jeli warstwy s wyrwnane.
Mgbym po prostu korzysta z rad, ktre sam
daj. Mimo to ten tryb pracy pozwala w 100%
uzyska podane efekty, niewane, jak bardzo
nawalimy podczas robienia zdj. Nie mona chyba wymyli nic mniej destruktywnego. Mona
domalowywa maski alfa dowoln liczb razy bez
zmieniania zawartoci obrazu. Czarny wymazuje, biay pokazuje. A poziom nawietlenia mona
zmienia do woli, poniewa w wiecie HDR nie
ma czego takiego, jak utrata wartoci.
Jestemy ju w poowie drogi. Po lewej stronie
wida brzydki punkt zbiegu. Aby mc swobodnie
modyfikowa t wad, scalimy te zmiany, ktrych
ju dokonalimy.

Robienie panoramicznych zdj HDR

255

C 8
Scalamy warstwy,
aby niczego nie
popsu

czenie warstw
8 a. Przecignij drug warstw na ikon New
Layer (Utwrz warstw), znajdujc si w dolnej
czci palety Layers (Warstwy).
b. Zaznacz dwie dolne warstwy, przytrzymujc
klawisz Shift.
c. Wybierz Layer (Warstwa)/Merge Layers (Scal
warstwy).
d. Wypenij teraz kopi warstwy alfa kolorem
czarnym. Mamy teraz wiey materia do drugiego etapu retuszu.
Usuwanie punktu zbiegu
Pozostao nam ju powtrzenie opisanych ju
etapw pracy.
9 a. Przeprowad pierwszy etap wycierania na
masce alfa za pomoc duego, mikkiego pdzla.
b. Uwaaj na detale ukryte za podwietleniami.
Zmieniaj poziom nawietlenia za pomoc maego

suwaka. Pamitaj, e obraz HDR to nie tylko to,

co wida w danym momencie!
Pozostae kroki s ju znane:
a. Dopracowujesz map alfa za pomoc mniejszego pdzla.
b. Bawisz si stemplem klonujcym.
c. Wycigasz detale z trzeciej, nieuywanej dotd
warstwy.
d. Zauwaasz, e poziom nawietlenia trzeciej
warstwy jest inny.
e. Wybierasz Image (Obraz)/Adjustments (Dopasowania)/Exposure (Ekspozycja), aby to naprawi.
f. Jeszcze troch zabawy z pdzlem klonujcym
i dopracowywaniem mapy alfa.
W sumie zajo mi to 30 minut. Jestem do
wybredny, a moja rka nie obsuguje myszki a
tak szybko, wic pewnie pjdzie Wam to szybciej.

Z 9
Powtrz znane
etapy edycji,
aby pozby si
brzydkiego
punktu zbiegu

256

Z Kocowa
wersja
panoramy HDR
100-procentowa
domowa robota

Rozdzia 6.

Wykoczenie
10 Zostay do wykonania cztery czynnoci:
a. Wybierz opcj Flatten All Layers (Spaszcz obraz)
z menu Layer (Warstwa).
b. Wybierz Filter (Filtr)/Other (Inne)/Offset (Przesunicie), aby ustawi kierunek uzyskanego obrazu. W ten sposb interesujce miejsca znajd si
na rodku obrazu, a szwy na nieciekawych obszarach.
c. Wybierz Image (Obraz)/Rotate Canvas (Obr
rozmiar roboczy)/Flip Canvas Horizontal (Odbij obszar roboczy w poziomie): pracowalimy cay czas
na odbicu lustrzanym. Od razu zauwaysz, dlaczego wszystko wygldao tak dziwnie, zwaszcza
jeli pracowae z obrazami zawierajcymi teksty.
d. Zapisz ostateczn wersj i odtacz taniec zwycistwa!

6.4. Robienie zdj segmentowych

Wchodzimy w wiat elastycznego robienia zdj.
W tym dziale omwimy metody robienia zdj panoramicznych za pomoc dowolnego dostpnego
sprztu. Porwnamy te praktyczno i atwo
uycia rozwiza, a take zapoznamy si z popularnymi puapkami czyhajcymi podczas skadania
obrazw.
Robienie zdj segmentowych to technika polegajca na podzieleniu otoczenia na okrelon liczb segmentw, sfotografowaniu tych segmentw
i poczeniu ich w oddzielnym kroku.
6.4.1. Podstawy
Aby mc poprawnie pracowa ze sfotografowanymi segmentami, musimy przestrzega trzech
podstawowych zasad: segmenty musz na siebie
zachodzi, aparat musi obraca si wok jednego
punktu centralnego i zdjcia musz posiada jednolity poziom nawietlenia.

Robienie panoramicznych zdj HDR

ry
Pok

cie 2

5%

0OLEWIDZENIA

Obracaj si o 36
i zrb tyle zdj,
ile potrzeba

Sektory musz na siebie zachodzi! Po zrobieniu zdj trzeba je jeszcze poczy. Trudno
bdzie odpowiednio ustawi obrazy, jeli nie bd
posiaday czci wsplnych. Wystarczy, e bdzie

si pokrywa 25% powierzchni kadych dwch

obrazw, dziki czemu bdziemy mogli naprawia
nawet najmniejsze bdy.

257

Rozdzia 6.

0OLEWIDZENIA

258

ot

w
cja

ok

r ze c

z y wis

te g o p u n k t u o b r

otu

0UNKTCENTRALNY

po

la w

idz

en

ia

Aparat musi obraca si wok punktu centralnego! Podczas robienia zdj trzeba obraca
obiektyw wok jednego, centralnego punktu.
Pod wzgldem technicznym mamy tu do czynienia z punktem bez paralaksy. Jest to jedyna uyteczna o obrotu, po uyciu ktrej nie bdziemy
mieli problemw ze zmian wzgldnej pozycji ta
i pierwszego planu w fotografowanych sektorach.
Klasycznym przykadem obiektyww, ktre
nie maj jednego punktu centralnego, s nasze
oczy. Popatrzcie na swoje otoczenie, zamykajc
na przemian kade z oczu. Zauwaycie, e pierwszy i drugi plan bd zmienia pozycj wzgldem
siebie. Zjawisko to ma wielkie znaczenie dla postrzegania stereograficznego, ale w przypadku panoram musimy widzie kady szczeg otoczenia
w dokadnie taki sam sposb w kadym fotografowanym sektorze.
Niestety, standardowe statywy s montowane
mniej wicej na poziomie matrycy, a punkty centralne znajduj si zazwyczaj na obiektywie lub
przed nim. Z tego wanie powodu bdziemy uywa specjalnych gowic panoramicznych.
Rbcie zdjcia o jednolitym poziomie nawietlenia! Wszystkie sektory musz posiada te
same poziomy nawietlenia. W przeciwnym razie
bdziemy mieli do czynienia ze zrnicowan
jakoci obrazu. Szczegln uwag musimy powici zwaszcza zakresowi tonalnemu kadego
sektora. Jest to naprawd wane, jeli zdjcia panoramiczne maj by wykorzystywane w tworzeniu owietlenia opartego na obrazach.
6.4.2. Zdobywanie wyposaenia
Aparat: Wystarczy dowolny aparat z rcznymi
ustawieniami poziomu nawietlenia, ale najlepiej
korzysta z dobrej lustrzanki jednoobiektywowej.
Bdziemy potrzebowa atwego dostpu do rcznego balansu bieli i zmiany poziomu nawietlenia. Zmiana poziomu nawietlenia powinna by
dostpna przy uyciu gwnego pokrta aparatu.

Robienie panoramicznych zdj HDR

259

Pamitajcie, e mwimy tu o zmianie ekspozycji. Zmiana wartoci przysony spowoduje zmian charakterystyki optycznej. Ponadto aparat
powinien by wyposaony w tryb robienia zdj
seryjnych, ktry umoliwi zapisywanie ich bez
opnie.
Statyw: Zakadam, e posiadacie jaki statyw.
Ten, ktry macie, powinien wystarczy.
Jeli chcecie, aby Wasza panorama charakteryzowaa si niewielk stopk (czyli obszarem,
ktry bdzie zajty przez statyw po spojrzeniu
w d panoramy), rozwacie kupno gowicy kulowej zamiast duej, trjczciowej.
Obiektyw: Wybr odpowiedniego obiektywu
to kompromis pomidzy kocow rozdzielczoci a szybkoci. Im duszy macie obiektyw,
tym lepsza bdzie rozdzielczo i jako zdj.
Alepodczas robienia zdj HDR trzeba te wzi
pod uwag ilo danych.
Wykonajmy kilka oblicze: w celu pokrycia
caej sfery obiektyw 17 mm musi zrobi okoo
10 poziomych uj i 3 pionowe. W przypadku
standardowej panoramy LDR potrzeba 30 zdj.
Pomnmy t liczb przez poziomy nawietlenia wymagane do uchwycenia penego zakresu
tonalnego. Zakadajc, e dla typowej sceny na
zewntrz potrzebujemy 10 poziomw nawietlenia, uzyskamy 300 (!) obrazw to 1 gigabajt
danych JPEG dla pojedynczej panoramy!
Z drugiej strony, wszystkie zebrane dane bd
widoczne na obrazie kocowym.
Standardowe obiektywy szerokoktne nie s
zbyt dobre pod wzgldem oferowanego pola widzenia. wietnie sprawdzaj si do panoram czciowych o wysokiej rozdzielczoci, ale do robienia
penych panoram sferycznych lepiej zaopatrzy
si w obiektyw typu rybie oko.

Obiektywy typu rybie oko: W latach szedziesitych ubiegego wieku firma Nikon rozpocza
sprzeda specjalnego aparatu zwanego Fisheye
(rybie oko) lub Sky (niebo). Urzdzenie to miao
suy meteorologom do robienia zdj caego
sklepienia niebieskiego za jednym razem. Zdjcia byy robione na kliszy redniego formatu,
a aparat sprzedawano w zestawie skadajcym si
z korpusu aparatu, nawijacza, walizki i obiektywu
16,3 mm f8 fisheye wyprodukowanego przez firm
Nikon w 1938 roku.
Dwa lata pniej firma Nikon zaprezentowaa pierwsze, wace ponad kilogram, zamienne
obiektywy typu rybie oko, ktre tak bardzo zachodziy na aparaty, e mona je byo montowa
na lustrzankach tylko po zablokowaniu lustra.
W latach 1969 i 1970 firma Nikon wypucia
na rynek unowoczenione obiektywy typu rybie oko: Nikkor 6 mm f2,8 oraz Auto Nikkor
8mm2,8. Byy to nadal monstrualne obiektywy,
przewyszajce dobre teleobiektywy pod wzgldem rozmiaru i wagi, i kosztoway tyle, co nowe
samochody luksusowe.

Z
Aparat Sky firmy
Nikon z lat 60.
ubiegego wieku

26

Rozdzia 6.

0LSHZ
NJMJNFUSPXZ
PCJFLUZX
SZCJF
PLP
OB
QFOPXZNJBSPXFK
NBUSZDZ

0LSHZ
NJMJNFUSPXZ
PCJFLUZX
SZCJF
PLP

OB
NBUSZDZ
[
NOPOJLJFN

1FOPLBESPXZ
PCJFLUZX
SZCJF
PLP

Z
Pole widzenia
przy uyciu popularnych konfiguracji obiektyww/
matryc

Czemu wic kto miaby chcie korzysta z tak

cikiego i drogiego sprztu? Chodzi tu o pole
widzenia, ktre moemy uchwyci na jednym ujciu. Okrgy, 8-milimetrowy obiektyw rybie oko
na lustrzance 35 mm posiada pole widzenia 180.

Jest to wic poowa naszego otoczenia! Wystarczy

tylko zrobi drugie zdjcie w przeciwnym kierunku
i gotowe.
Na szczcie czasy si zmieniy i nie musimy
ju korzysta z tak cikiego sprztu. Obecnie ju
nie tylko firma Nikkon sprzedaje obiektywy tego
typu, ale wikszo z nich posiada mniejsze pole
widzenia ni 180.
Oto lista popularnych obiektyww typu rybie
oko wykorzystywanych przez fotografw panoram:
Nikkor 8 mm f2,8: wietny obiektyw o niewielkim spadku nawietlenia. Produkcja zostaa wstrzymana.
Sigma 8 mm f4 oraz Sigma 8 mm f3,5: Niedrogi obiektyw o redniej wydajnoci optycznej, ale pasuje do wielu modeli aparatw.
Peleng 8 mm 3,5: Wykorzystuje stary, uniwersalny monta T2. Najlepszy wybr, ale naley
spodziewa si wikszych ni przecitne flar
i odbi wewntrznych.
Nikkor 10,5 mm f2,8: Penokadrowy obiektyw rybie oko dla aparatw cyfrowych. Pokrywa
180 stopni tylko na zewntrznych krawdziach
obrazu.
Gowice panoramiczne: Gowica panoramiczna
odpowiada za ustawienie centralne poprawnych
z technicznego punktu widzenia zdj panoramicznych. Wpywa na sposb robienia zdj segmentowych i powinna by dobrze dopasowana do
konfiguracji aparat/obiektyw.
Wyrnia si trzy najwaniejsze grupy gowic.
Uniwersalne gowice sferyczne umoliwiaj
dopasowanie kadej osi i zmiany pooenia aparatu. Przydaj si zwaszcza wtedy, gdy chcemy
robi zdjcia za pomoc kilku rodzajw obiektyww. Gowice uniwersalne s dobre na pocztku
i bd si sprawdza, dopki bdziemy znajdowa
czas na ustawianie ich na miejscu pracy.
Typow gowic tego rodzaju jest Manfrotto
303 SPH, widoczna poniej. Zostaa zaprojektowana w stylu industrialnym: jest cika, solidna
i potrafi przetrwa nawet najgorsze traktowanie.

Robienie panoramicznych zdj HDR

Z Obiektyw rybie oko

Sigma 8 mm fisheye

Z Uniwersalna gowica sferyczna

Manfrotto 303 SPH

Warto zwrci uwag na rozwizanie alternatywne w postaci Novoflex VR Pro. Cech wspln
obu gowic jest to, e zostay wyprodukowane
ze zwyczajnych czci z dodatkiem kilku specjalnych komponentw zaprojektowanych z myl
o gowicach panograficznych. Dziki temu mona
ponownie zamawia uszkodzone lub zagubione
czci. Jest to naprawd duy bonus, poniewa
czci dla gowic specjalnych s naprawd trudno
dostpne. Kolejnym dobrym, cho troch ciszym i mniej skutecznym modelem jest Nodal
Ninja. Mimo to nie jest on a tak drogi.
Gowice dla rybich oczu s tworzone jedynie
dla obiektyww typu rybie oko, zazwyczaj take tylko dla pojedynczego modelu. S naprawd
mae i staraj si w ogle nie ogranicza pola widzenia. Niektre z nich potrafi nawet ustawia
aparat w specjalny sposb, umoliwiajcy robienie mniejszej liczby uj.
Przykadem takiej wyspecjalizowanej gowicy
jest seria MrotatorC firmy Agnos. Specjalny pochylony monta aparatu zaprojektowano z myl
o obiektywie typu rybie oko 8 mm zamocowanym
na cyfrowej lustrzance o mnoniku 1.5. Umoliwia tworzenie penych panoram sferycznych z jedynie trzech uj, w przeciwiestwie do czterech
uj wymaganych przy uyciu aparatu o nachyleniu 90 stopni.

Z Gowica dla rybich oczu

Seria MrotatorC firmy Agnos

Gowice precyzyjne: Najpopularniejsz gowic

tego typu wyprodukowaa firma 360precision.
Zasada dziaania tych gowic polega na wykorzystaniu dokadnie tego samego kta obrotu
podczas robienia zdj sektorw, co pozwala na
czenie obrazw bez koniecznoci stosowania
punktw kontrolnych. Zamiast nich uywa si
zdefiniowanego szablonu dla danego zestawu
obrazw.
Wybr gowicy tego typu jest dobrym pomysem, jeli planujecie robienie duej liczby zdj
panoramicznych. wietnie nadaj si take do
robienia panoram niezawierajcych wielu detali
wyrniajcych, w przypadku zdj niepozwalajcych na automatyczne tworzenie punktw
kontrolnych (np. obrazw z du iloci nieba,
biaymi cianami itp.).
Jeli jestecie leniwi lub planujecie robienie
zdj z miejsca, gdzie aparat jest niedostpny,
powinnicie zaopatrzy si w gowice robotyczne.
Firmy Marc Cairies, Dr. Clauss i Panoscan oferuj
rozwizania, ktre ustawiaj aparat i zwalniaj
migawk bez pomocy fotografa. Oczywicie prawdziwy maniak fotografii panoramicznej mgby
samodzielnie stworzy wasn gowic mechaniczn. Byby to fajny projekt na weekend, nieprawda?

261

Z Gowica
precyzyjna