BY YO SI LEPIEJ. WSZYSTKIM!

Program wyborczy PLATFORMY OBYWATELSKIEJ Warszawa 2007

Spis treci

Spis treci Donald Tusk, Polska zasuguje na cud gospodarczy..................................... 4 Bronisaw Komorowski, Wstp do programu PO .......................................... 6 Deklaracja.Ideowa.Platformy.Obywatelskiej ................................................. 7

By yo si lepiej. Wszystkim
Program Platformy Obywatelskiej (padziernik 2007)

1... Pastwo silne, tanie i przyjazne . ........................................................ 10 2.

Polska dbajca o wolno i bezpieczestwo obywateli ...................... 17

... Polska silna, oparta na wasnoci i sprawiedliwoci ........................... 19 4... Polska zdrowych finansw i niskich podatkw. Nowoczesna gospodarka ................................................................... 23 5... Polska zdrowa .................................................................................... 4 6... Polityka spoeczna: rodzina, praca, solidarne spoeczestwo ............ 40 7... Bezcenny kapita sektor wiedzy ....................................................... 50 8... Polska w Europie. Polityka regionalna, spjno i wzrost .................. 55 9... Polska w Europie. Odpowiedzialno za polsk wie ........................ 59 10. Media elektroniczne wyzwanie cywilizacyjne .................................. 66 11... Polska w Europie. Kultura narodowa, dziedzictwo, polityka kulturalna ............................................................................... 69 12. Silna i bezpieczna Polska w Unii Europejskiej . .................................. 74

Donald TUSK

Polska zasuguje na cud gospodarczy

Donald Tusk, Przewodniczcy PO RP

o pewien czas zdarzaj si w Polsce wybory, ktre maj fundamentalne znaczenie. Wi si zwykle z bardzo konkretnym wyzwaniem, konkretn szans, ktr mona wygra lub przegra. W roku 89 wybieralimy wolno. Udao si, pamitam dobrze to wzruszenie. Polacy poprzez wiadom demokratyczn decyzj uzyskali niepodlego i demokracj. Kolejnym fundamentalnym wyborem byo referendum w sprawie przystpienia do Unii Europejskiej. Znw Polacy, wbrew namowom wielu politykw, okazali sw mdro i bardzo wiadomie, zdecydowanie i jednoznacznie zapewnili Polsce miejsce wrd najlepiej rozwinitych pastw wiata. Dzisiejszy wybr jest rwnie atwy do zdefiniowania. W dniu padziernikowych wyborw Polacy musz zdecydowa, czy chc zachodnioeuropejskiego poziomu ycia, sprawnej organizacji i demokratycznych standardw czy wol ktnie, baagan i wschodnioeuropejski model demokracji. Nadszed doniosy moment, dzi, pierwszy raz, stawk wyborw jest po prostu dobrobyt. Po wyborach, jeli Platforma Obywatelska wygra i tym samym otrzyma od Polakw mandat do rzdzenia, zaproponujemy oglnonarodowy pakt na rzecz Narodowego Programu Wielkiej Budowy, porozumienie wszystkich si politycznych. Proponuj, eby 22 padziernika zawrze pakt, ktrego celem bdzie realizacja polskiego cudu gospodarczego, nic wicej, nic mniej. Zgdmy si na podstawowe zaoenia, ktre go warunkuj. Rozmawiajmy. o nich ju teraz, w kampanii. Nie ma lepszego i uczciwszego tematu. Platforma i ja osobicie jestemy gwarantem, e bd one obowizywa rwnie po wyborach. Efektem bd autostrady, drogi szybkiego ruchu, mosty, wiadukty, mieszkania, stadiony, ale take rozwj mniejszych miast i miejscowoci. Wyrwnywanie warunkw ycia na wsi i przywrcenie opacalnoci produkcji rolnej. Dostosowanie edukacji do wyzwa wspczesnoci. Zmiana systemu opieki zdrowotnej z niewydolnego ustroju pracy niewolniczej lekarzy i pielgniarek na sprawdzony na Zachodzie mechanizm, dajcy pacjentowi prawo wyboru ubezpieczyciela i atwy dostp do specjalistw, a subie zdrowia normalne warunki i pace. Zlikwidujmy wreszcie gmatwanin niepotrzebnych przepisw,

Donald TUSK

pozwole, zakazw, koncesji, ustaw. Proponujemy wszystkim siom politycznym, z prawa i z lewa dajmy Polakom zachodnioeuropejski dostatek i stabilno. Pastwo to ludzie, a ojczyzna to ich marzenia. Wadza, politycy i urzdy s tylko po to, eby pomaga ludziom w realizacji ich zamierze. Ja znam marzenia swoich dzieci, s dla mnie tak samo wite jak dla wszystkich innych rodzicw w Polsce, wiem, e nie moemy ich zawie, e musimy im zbudowa normalny europejski kraj. Ja i caa Platforma Obywatelska jestemy gotowi na rozmow i umow. z kadym, kto przyczy si do planu wielkiej budowy, kto rozumie, e dzi przyszed czas na polski cud gospodarczy. Wstpem do tej rozmowy o Polsce jest niniejszy program: propozycja Platformy Obywatelskiej dotyczca tego, co naley zrobi, eby w Polsce nastpi cud gospodarczy. Donald TUSK

Bronisaw KOMOROWSKI

Wstp do Programu PO
Bronisaw Komorowski, wiceprzewodniczcy PO, koordynator prac programowych Konferencji Programowej PO RP

olska jest pastwem wolnych obywateli. Dziki odwadze wielkiego ruchu Solidarno, dziki mdroci wielu Polakw odzyskalimy t wolno w 1989 roku. Udao si nam zbudowa pastwo niepodlege, demokratyczne, pastwo wolnego rynku, pastwo zrywajce wizy pojataskich uzalenie, pastwo integrujce si z Zachodem, z Europ. Tym naszym wielkim narodowym osigniciom towarzyszyy rne saboci, bdy i potknicia, ale gwny kierunek przemian by i jest zdecydowanie suszny. Chcemy wic naprawy a nie destrukcji pastwa, chcemy umocnienia. a nie osabienia demokracji i wolnego rynku, chcemy szybszego marszu ku zachodnim standardom ycia i rozwoju by wszystkim w Polsce yo si lepiej. Bymy zdoali zrealizowa wielki narodowy cel, jakim jest dogonienie peletonu pastw tzw. Starej Unii Europejskiej. Bymy mogli wykorzysta te par lat szczeglnej szansy, jak daj pierwsze lata naszego czonkowstwa w UE. Te wielkie narodowe cele moemy osign tylko razem, tylko wsplnie wszyscy! Nie zgadzamy si wic na dzielenie Polski na liberaln i solidarn, Polakw na bogatych i skazanych na ubstwo, na wyksztaciuchw i ciemny lud, na III i IV RP! Na to sztuczne dzielenie i konfliktowanie Polski i Polakw odpowiadamy Polska jest dobrem wsplnym, jest wspln dum i wspln prac. To PO prostu POlska! W tym duchu prowadzilimy prace nad programem Platformy Obywatelskiej. Wiosn biecego roku przeprowadzilimy kilkanacie konferencji programowych, zorganizowalimy wiele wewntrznych i publicznych debat. Dzi przedstawiamy nasz dorobek w przekonaniu, e zblia si czas czenia. a nie dzielenia, czas pracy a nie burzenia, czas adu a nie kolejnych rewolucji. Przedstawiamy w przekonaniu, e dobra modernizacja Polski moe. i powinna przebiega w zgodzie z polsk tradycj, polskim umiowaniem wolnoci, w zgodzie z tradycyjnym systemem wartoci, opartym o wspprac podstawowych wsplnot: rodziny, narodu, spoecznoci lokalnych, pastwa, kociow i organizacji spoecznych. By yo si lepiej! Wszystkim. Bronisaw KOMOROWSKI

Deklaracja Ideowa

DEKLARACJA IDEOWA PLATFORMY OBYWATELSKIEJ

Przyjta przez Klub Poselski Platforma Obywatelska w dniu 21 grudnia 2001 r.

Tworzymy Platform Obywatelsk w imi wsplnej wiary w sens i moliwoci dobrej polityki we wspczesnym wiecie. Na progu trzeciego tysiclecia pragniemy uwolni energi Polakw, by czerpa dum z godnego miejsca Rzeczypospolitej w jednoczcej si Europie.

1. Polityka w subie czowieka

Platforma Obywatelska zrodzia si z protestu przeciwko zej polityce. Dobra polityka pozostaje w subie czowieka, nie za jakiejkolwiek doktryny lub interesu. Polityka czy si z moralnoci tylko tam, gdzie pielgnowane s cnoty obywatelskie. Gdzie patriotyzm stawiany jest ponad walk o partyjne interesy. Gdzie autorytet pastwa wymusza bezwzgldne przestrzeganie prawa, take przez rzdzcych. Gdzie roztropno nakazuje powciga grupowe spory.. Za honor ceniony jest bardziej ni spryt. Platforma Obywatelska chce przywrci blask tradycyjnym ideaom republikaskim. Ideaowi Pastwa jako dobra wsplnego i skutecznego stranika sprawiedliwoci oraz bezpieczestwa. Ideaowi obywatela jako osoby wolnej i odpowiedzialnej za los swj i swojej rodziny.

2. Fundament wartoci
Fundamentem cywilizacji Zachodu jest Dekalog. Wierzymy wsplnie w trwa warto norm w nim zawartych. Nie chcemy, by Pastwo przypisywao sobie rol stranika Dekalogu. Ale Pastwo nie moe pozwala, by jedni amic zawarte w nim zasady pozbawiali w ten sposb godnoci i praw innych albo deprawowali tych, ktrzy nie dojrzeli jeszcze do penej odpowiedzialnoci za swoje ycie. Dlatego zadaniem Pastwa jest roztropne wspieranie rodziny i tradycyjnych norm obyczajowych, sucych jej trwaoci i rozwojowi. Dlatego prawo winno ochrania ycie ludzkie, tak jak czyni to obowizujce dzi w Polsce ustawodawstwo, zakazujc rwnie eutanazji i ograniczajc badania genetyczne. Zadaniem polityki jest cige wytyczanie granic, ktrych przekroczenie przez

Deklaracja Ideowa

czowieka lub grup ludzi wystawia ca wsplnot na niebezpieczestwo. Ale take granic wadzy publicznej, ktrych przekroczenie narusza autonomi jednostki. Dobra polityka potrafi obroni obywateli przed anarchi i prywat.

3. PlatForma ruch otwarty

Tworzymy parti polityczn, by mc wsplnie uczestniczy w demokratycznych wyborach do parlamentu i samorzdu terytorialnego. Demokracja potrzebuje partii politycznych. Ale wiemy zarazem, e partyjniactwo uczynio wiele za we wspczesnej Polsce. Partie wypeniaj zaledwie niewielk cz aktywnoci publicznej Polakw. Dlatego Platforma Obywatelska chce by miejscem spotkania i wsplnej aktywnoci dla uczestnikw zaprzyjanionych stowarzysze i organizacji, dla ludzi podzielajcych nasze ideay, lecz powicajcych si nie dziaalnoci politycznej, ale pracy w swoim zawodzie lub rodowisku. Nie chcemy i nie bdziemy budowa zamykajcej si organizacji wasnego aparatu. Dlatego chcemy, by wadze Platformy byy w rkach tych, ktrych Polacy obdarzyli zaufaniem i mandatem wyborczym.

4. uwolni energi Polakw

Zdolno czowieka do inicjatywy i przedsibiorczoci stanowi rdo bogactwa spoecznego, za wolny rynek jest najbardziej skutecznym narzdziem wykorzystywania zasobw i zaspokajania potrzeb. Te sowa Jana Pawa II, pochodzce z encykliki Centesimus Annus (IV, 32, 34), dobrze wyraaj nasze przekonanie o wartoci twrczego i aktywnego wysiku czowieka w procesie gospodarczym. Nie na darmo Platforma postawia sobie za cel uwolni energi Polakw. Niestety, po 12 latach niepodlegoci, Polska znowu przestaa dogania uciekajcy w szybkim rozwoju wiat. Polsk ogarnia fala stagnacji i niewiary w przyszo. Gwn przyczyn jest paraliowanie rozwijajcej si przedsibiorczoci i obywatelskiej inicjatywy przez biurokracj, ze prawo i grupowe interesy zwizkw zawodowych. Nie ma innej drogi do szybkiego rozwoju i dobrobytu jak powrt do idei wolnoci. Nie ma innej skutecznej polityki gospodarczej jak

Deklaracja Ideowa

polityka konkurencji, ochrony wasnoci prywatnej i twardego rozprawienia si przez pastwo z przyczynami paraliu przedsibiorczoci.

5. by Polakiem w zjednoczonej euroPie

Platform Obywatelsk zrodzio take nasze wsplne marzenie o zjednoczonej Europie. Obecno Polski w procesie budowania Unii Europejskiej traktujemy jako postulat wynikajcy z dogbnego zrozumienia polskiego interesu narodowego we wspczesnym wiecie i racji stanu naszego Pastwa. Obecno ta otworzy przed nami nowe moliwoci unowoczenienia Pastwa, poprawy jakoci ycia ludzi, a take pogbienia narodowej tosamoci i wspodpowiedzialnoci za losy Europy. Std mio i powicenie dla Ojczyzny, znajomo polskiej historii i kultury, wreszcie wiadome przenoszenie narodowej i rodzinnej tradycji to szczeglnie doniose zadania dla naszego pokolenia. Pokolenia, ktre jako pierwsze stano przed szans wprowadzenia Polski na rwnych prawach do tworzcej si unii narodw europejskich.

10

Pastwo silne, tanie i przyjazne

BY YO SI LEPIEJ. WSZYSTKIM
Program Platformy Obywatelskiej, padziernik 2007

1. Pastwo silne, tanie i Przyjazne

olska potrzebuje nowoczesnej wizji silnego pastwa zdolnego do sprostania wyzwaniom rozwojowym XXI wieku. Takiej wizji, ktra uchroni Rzeczpospolit od ponownego osunicia si w cywilizacyjn i gospodarcz przepa, a poprzez wyobcowanie w Unii Europejskiej uczyni z naszego kraju sabe pastwo postsowieckie, targane konfliktami spoecznymi, z ktrych dzi rzdzcy czyni najwaniejsze narzdzie utrzymania wadzy. Potrzebna jest nowa koncepcja suwerennoci pastwowej w warunkach przynalenoci do Unii Europejskiej. Niezbdny jest wiarygodny program i sposb komunikacji spoecznej, zdolno do wzicia odpowiedzialnoci za Pastwo. Wymaga to mylenia i dziaania w duchu idei spoeczestwa obywatelskiego,. z odwoaniem si do kategorii interesu narodowego, a take wzmocnienia poczucia tosamoci lokalnej i regionalnej. Po to by uruchomi energi spoeczn oraz indywidualne szanse kadego z nas. Cz z proponowanych poniej zmian wymaga nowelizacji Konstytucji RP.

Zaproponujemy now polsk doktryn suwerennoci pastwowej, ktra

bdzie definiowa i pozwala skutecznie realizowa polskie interesy narodowe w nowych warunkach, wyznaczanych przez procesy globalizacji, rozwoju technicznego, cywilizacji informacyjnej oraz przynalenoci do Unii Europejskiej. Polski niepodlegej i odwanej, nie na klczkach ani obraajcej si z powodu kompleksw rzdzcych. Beneficjentem nowej doktryny suwerennoci bd obywatele obecne i przysze pokolenia Polakw. Nowa doktryna doprowadzi rwnie do wzmocnienia si organicznych naszego kraju w kadej sferze ycia gospodarczego i spoecznego, take w sferze kulturowo-edukacyjnej. Wzmocnimy potencja instytucjonalny Pastwa, skuteczno rzdu na rnych obszarach polityki wewntrznej, zagranicznej i europejskiej. Stworzymy mechanizmy pozwalajce na racjonalne zarzdzanie zasobami administracji publicznej,. co bdzie prowadzi do skokowej poprawy jakoci jej pracy i radykalnego obnienia jej kosztw.

Suwerenne pastwo, silny samorzd

11

Pastwo Polskie bdzie lepiej zorganizowane dla obywateli. Aby stali si oni wreszcie rzeczywistymi domownikami naszego kraju, z poczuciem wpywu na sprawy publiczne. Administracja bdzie przyjazna i pomocna w zaatwianiu spraw, z ktrymi przychodz obywatele oczekujcy wsparcia, inwestorzy czy przedsibiorcy.

Rzd Platformy Obywatelskiej zadeklaruje now umow spoeczn rzdu ..

z samorzdem dla przeprowadzenia rozlegego program decentralizacji samorzd nie moe by jak dzi jedynie przedmiotem manipulacji ze strony centrum. Taka umowa, zaakceptowana przez spoecznoci i wadze lokalne oraz regionalne powinna da impuls do skokowego wzrostu aktywnoci obywatelskiej i wykorzystania ogromnego potencjau rozwojowego, jaki tkwi w samorzdzie lokalnym i regionalnym. Decentralizacja nie jest jedynie aktem dobrej woli wadzy centralnej, lecz staje si koniecznym, cywilizacyjnym warunkiem waciwego zarzdzania sprawami publicznymi i skutecznej dbaoci o polski interes narodowy..Idea. pastwa pomocniczego oznacza w tym wypadku umocnienie zdolnoci wsplnot lokalnych i regionalnych do administrowania swoimi sprawami. Chodzi o decentralizacj rozumian jako gwarancja rozwoju lokalnego i regionalnego, co oznacza wzmacnianie rde rozwoju kraju w oglnoci, oraz jako instrument zarzdzania sprawami publicznymi. Decentralizacja wzmacnia te moc decyzyjn wadzy centralnej. Dopiero w takich warunkach ustrojowych rzd jest w stanie zajmowa si programowaniem polityki pastwowej i jej skuteczn realizacj, skupiajc si na sprawach i problemach rzeczywicie istotnych z punktu widzenia interesu narodowego. Powrt do realizacji programu decentralizacji i jego intensyfikacja jest konieczna, aby uruchomi wielki potencja spoeczny i przedsibiorczo Polakw. Wymaga to: po pierwsze wzmocnienia podstaw majtkowych samorzdu oraz znacznej decentralizacji dyspozycji rodkami publicznymi na rzecz samorzdw, m.in. poprzez radykalne zwikszenie udziau samorzdw w podatkach centralnych, take porednich; z drugiej strony niezbdne jest podjcie pilnych prac pastwowych nad standardami wykonywania zada publicznych prowadzonych przez samorzd;

12

Pastwo silne, tanie i przyjazne

po trzecie potrzebne s rozwizania ustrojowe wspomagajce zdolno samorzdw do ponoszenia coraz wikszej odpowiedzialnoci za stan spraw publicznych. Obecnie samorzd otrzymuje coraz wicej zada, ale bez wystarczajcych pienidzy na ich realizacj. Ten stan jest nie do utrzymania, np. w Polsce lokalnej trwa kryzys w sferze owiaty, pomocy spoecznej, ochrony zdrowia, drogownictwa itp. Kryzys finansowy szczeglnie dotyka powiaty ziemskie, ktre odpowiadaj za realizacj licznych i drogich usug publicznych, a przecie powinny take podejmowa dziaania na rzecz rozwoju lokalnego w skali ponadgminnej. Niezdolno powiatw do wspfinansowania zada tego rodzaju uniemoliwia im korzystanie ze rodkw UE, co ju obecnie prowadzi do znaczcego upoledzenia pod tym wzgldem Polakw yjcych poza duymi miastami. Dotyczy to ponad 50 procent obywateli naszego kraju. Platforma Obywatelska bdzie dy do wzmocnienia majtkowych podstaw dziaania samorzdu wojewdztw i samorzdu lokalnego, poprzez przekazanie na ich rzecz dalszych rde dochodw publicznych oraz mienia pastwowego. i licznych instytucji (w tym take funduszy, agencji i przedsibiorstw pastwowych oglnego znaczenia gospodarczego), majcych znaczenie dla rozwoju regionalnego i lokalnego. Wprowadzenie standardw wykonywania zada publicznych wzmocni. i urealni pozycj obywatela jako odbiorcy wiadcze administracyjnych i usug publicznych oraz pozwoli na ograniczenie zada zleconych i dotacji celowych i przeksztacenie wikszoci z nich w zadania wasne. Wprowadzenie standardw umoliwi kontrol samorzdu na gruncie kryterium legalnoci, po wtre za nastpi zbilansowanie zada i rodkw przyznawanych na ich realizacj. Dyskusji wymaga, czy wtedy samorzd, zwaszcza na uboszych terenach, dofinansowany zostanie waciwie obliczan subwencj ogln (bez ogranicze w ksztatowaniu struktury wydatkw), czy te np. utworzony zostanie krajowy samorzdowy fundusz wyrwnawczy. W paszczynie ustrojowej niezbdna jest stabilizacja podziau administracyjnego pastwa, bez czego jest nie jest moliwe zaangaowanie lokalnych spoecznoci w realizacj przedsiwzi rozwojowych, skoro wci nie jest jasne, czy dana gmina albo powiat nie zostanie zlikwidowana lub przyczona do ssiedniej jednostki terytorialnej. Struktura terytorialna Polski jest prawidowa .

Efektywna demokracja lokalna

1

w samorzdzie lokalnym zostaa oparta na naturalnych, tradycyjnych strukturach funkcjonalno-przestrzennych z miastami rnej wielkoci jako centrami lokalnymi; ich siatka uksztatowaa si ju w kocu XIX w. Dzisiejsza wielko powiatu ziemskiego (przecitnie ok. 80 tys. mieszkacw) gwarantuje moliwo dobrej organizacji lokalnego ycia zbiorowego, a jednoczenie mapa powiatowa nie generuje konfliktw spoecznych, co samo w sobie jest wartoci nie do przecenienia. Naley te podkreli, e dla uboszych rejonw kraju wanie mapa powiatowa stanowi podstawow gwarancj dostpu obywateli do instytucji oraz usug publicznych, i w tym sensie jest ona istotnym narzdziem solidaryzmu spoecznego. Platforma Obywatelska uwaa, e nie naley podwaa tej struktury; by moe jedynie trzeba stwarza zachty dla konsolidacji mniejszych miast na prawach powiatu z okalajcymi powiatami ziemskimi, jednake nie poprzez wchonicie takiego miasta przez powiat, lecz w ramach konstrukcji wsplnych wadz dla miasta na prawach powiatu i powiatu ziemskiego. Platforma Obywatelska bdzie dy do tego, by wszystkie miasta prezydenckie (powyej 50 tys. mieszkacw) uzyskay status miast na prawach powiatu, z jednoczesn konsolidacj na tym poziomie wadz miasta i powiatu. Rozwizanie to bardzo zwikszy zdolno rozwojow skonsolidowanych jednostek, a przy tym nie naruszy samodzielnoci gmin z terenu powiatu. Wikszym aglomeracjom miejskim zaproponujemy rozwizania metropolitalne, umoliwiajce programowanie rozwoju w skali caej aglomeracji miejskiej, bez naruszania kompetencji regularnych wadz samorzdowych (miast, gmin wiejskich i powiatw) z terenu aglomeracji. Platforma Obywatelska bdzie dy do zwikszenia wpywu gmin na prac powiatu. Dlatego wydaje si korzystne, aby obok radnych w skad rady powiatu z mocy prawa wchodzili take wjtowie i burmistrzowie z danego terenu. Powiat powinien by okrelony nie tylko jako wsplnota mieszkacw, ale take jako zwizek gmin z terenu powiatu. Konieczne jest stworzenie mechanizmw finansowych (pacowych) pozwalajcych zatrzyma w administracji samorzdowej pracownikw wysokiej klasy. Wszystkie te rozwizania maj radykalnie zwikszy efektywno demokracji lokalnej i regionalnej oraz zdolno samorzdu do dziaania na rzecz rozwoju.

14

Pastwo silne, tanie i przyjazne

Usprawnimy organizacj wadzy ustawodawczej i procesu legislacyjnego. ..

Konieczne jest wzmocnienie i podniesienie jakoci dziaania aparatu legislacyjnego rzdu i Parlamentu. Dziaania te powinny prowadzi do uproszczenia systemu prawnego oraz poprawy jego wewntrznej spjnoci i przejrzystoci.. W szczeglnoci potrzebne jest odpartyjnienie Senatu tak, aby mg on w procesie legislacyjnym rzeczywicie peni istotn rol stabilizujc i korygujc. Dokonamy przegldu systemu prawnego i ograniczenia zakresu rzdowych aktw wykonawczych do ustaw, z czym winien wiza si wzrost roli prawa miejscowego, stanowionego przez sejmiki wojewdztw i samorzd lokalny jako konsekwencja przyjcia rozwiza decentralistycznych. Przeanalizujemy praktyk legislacyjn implementacji w Polsce przepisw prawa europejskiego, aby wyeliminowa regulacje dublujce przepisy europejskie bezporednio obowizujce, co niekiedy prowadzi do stanowienia rozwiza sprzecznych z prawem europejskim.

Wzmocnimy mechanizmy koordynacji poziomej pracy rzdu i admini..

stracji rzdowej. W ostatnim dziesicioleciu zostay poczynione daleko idce kroki na rzecz wzmocnienia pozycji Prezesa Rady Ministrw jako kierownika Rady Ministrw i zwierzchnika administracji rzdowej. Wci jednak szwankuj mechanizmy koordynacji. Doprecyzujemy rol gabinetw politycznych ministrw oraz dyrektorw generalnych i wzmocnimy ich wspprac z kancelari. i gabinetem Premiera rzdu. Skoordynujemy i wzmocnimy obsug merytoryczn urzdw pastwowych, poprzez wyodrbnienie sub (korpusw) we wszystkich dziedzinach obsugi rzdu i ministerstw, a take urzdw centralnych i urzdw wojewdzkich, takich jak suba legislacyjna rzdu, suba prawna, suba zamwie publicznych, suba audytu wewntrznego, suba kadr i szkolenia itd. Polska jest bodaj jedynym duym krajem europejskim, w ktrym nie ma agendy rzdowej odpowiedzialnej za zarzdzanie zasobami administracji publicznej i jej rozwj instytucjonalny. Stworzymy przejrzyste mechanizmy analizy i zarzdzania zasobami administracji rzdowej: kadrowymi, organizacyjnymi, finansowymi, majtkowymi. Doprowadzi to do racjonalizacji zasobw, podniesienia kompetencji i radykalnego ograniczenia kosztw administracji. Konieczne jest ograniczenie uprawnie wojewody, dzi bdcego politycznym i administracyjnym konkurentem samorzdu. Do zada wojewody poza reprezentowaniem rzdu w woje-

Suba cywilna; kodeks wyborczy

15

wdztwie, powinno nalee sprawowanie nadzoru nad samorzdem terytorialnym, sprawy porzdku publicznego i bezpieczestwa zbiorowego. Uprawnienia koordynacyjne w powiatach powinny przysugiwa starocie, a w miastach na prawach powiatu prezydentowi. Zlikwidujemy nieefektywne agencje oraz fundusze celowe, a rodki finansowe pozostajce w dyspozycji tych funduszy wprowadzimy do budetw wadz publicznych rnych szczebli.

Suba cywilna
Jednym z najbardziej racych bdw ustrojowych ostatniego okresu jest zamanie zasady, e najwysze stanowiska administracyjne nale do suby cywilnej. Prowadzi to do niebezpiecznego procesu opanowywania pastwa przez niekompetentnych partyjnych aparatczykw, ktrych celem nie jest dobro obywateli, a zabezpieczenie interesw ich politycznych mocodawcw. Odbudujemy i rozszerzymy zakres dziaania apolitycznej suby cywilnej, z objciem tymi zasadami take administracji samorzdu terytorialnego. Wyranie rozdzielimy sfery: polityczn i administracyjn oraz partnerstwo tych dwch segmentw suby publicznej w zarzdzaniu publicznym. Oznacza to m.in. oddanie kierownictwa urzdami administracyjnymi w rce suby cywilnej i odpowiedzialno tych kierownikw przed rzdzcymi politykami za profesjonalizm urzdnikw i ich wysoki poziom etyczny oraz gotowo urzdw do wykonywania zada publicznych. Naley dy do zbudowania profesjonalnego korpusu wojewodw. Przy wyposaaniu suby cywilnej w atrybuty stabilizacji zawodowej, jednoczenie niezbdne jest wprowadzenie odpowiedzialnoci dyscyplinarnej. i finansowej, ale take karnej, za skutki bezprawnych decyzji lub zaniecha. Zero pobaania dla korupcji w administracji i polityce. Dla osb skazanych prawomocnymi wyrokami, naley zamkn dostp do suby publicznej w administracji pastwowej i w samorzdzie. Zakaz dotyczy powinien radnych i burmistrzw, ministrw, posw oraz senatorw.

Kodeks Wyborczy
Przeprowadzimy gbokie i kompleksowe zmiany w prawie wyborczym, ktrych celem bdzie zwikszenie dostpno wyborw: dwudniowe gosowanie, moliwo gosowania pocztowego, prawo do gosowania w miejscu pobytu. (a nie zameldowania), w tym gosowanie za granic lub przez penomocnika.

16

Pastwo silne, tanie i przyjazne

Rozwizania wikszociowej ordynacji wyborczej i jednomandatowych okrgw wyborczych powinny by wprowadzone niezwocznie w samorzdzie, jeszcze przed najbliszymi wyborami w 2010 roku. W wyborach do Sejmu rozwaamy zastosowanie ordynacji mieszanej, zasadniczo o charakterze wikszociowym,. w okrgach jednomandatowych, za dla pozostaej, niewielkiej czci miejsc mandatowych mona utrzyma ordynacj proporcjonaln. Wprowadzimy bezporednie wybory starostw. Zlikwidujemy immunitet parlamentarny w dotychczasowym ksztacie, nie eliminujc zasady nietykalnoci osobistej posw i senatorw.

Trzecia wadza
Do najpowaniejszych, zlekcewaonych problemw ustrojowych naszej transformacji naley, obok kwestii suby cywilnej, sfera sdownictwa powszechnego. i to w dwch aspektach: kariery sdziowskiej i statusu sdziego oraz statusu prokuratury. Stanowisko sdziego powinno by ukoronowaniem kariery prawniczej. Naley uruchomi dostp do zawodu sdziowskiego dla dowiadczonych prawnikw rnych profesji (adwokaci, radcowie prawni, prokuratorzy). Wyaniani by powinni przez specjalne komisje, reprezentujce przekrj zawodw prawniczych, zdolne oceni predyspozycje i co najwaniejsze charakter kandydatw. Nominacja prezydencka jako konwencjonalny akt kocowy powinna pozosta. Miejsce i rola Prokuratury powinny zosta na nowo zdefiniowane. Jak nigdy dotd po 1989 roku prokuratura jest wykorzystywana w walce politycznej. Szczeglnie wida to byo, gdy ludzie Premiera aresztowali ludzi Prezydenta w imi niejasnych politycznych interesw. Oprcz zych intencji rzdzcych umoliwia to anachroniczny model usytuowania prokuratury. Patologi tworzy przekazanie prokuraturze (jeszcze w latach 50.) funkcji nadzorczych nad dochodzeniami i ledztwami. Te funkcje docelowo bdzie peni sdzia ledczy. Rzecz prokuratury winno by sporzdzanie. i popieranie aktw oskarania przez sdami. Powinno to stanowi podstaw oceny prokuratorw i ich awansu zawodowego. Potrzebna jest zmiana struktury organizacyjnej i terytorialnej Prokuratury. Organem nadzorujcym i stosujcym areszt tymczasowy w ramach samodzielnie prowadzonego ledztwa moe by w polskich warunkach tylko niezawisy sdzia. Rozczenie funkcji Ministra Sprawiedliwoci i Prokuratora Generalnego, bdzie zwieczeniem procesu naprawy systemu. sprawiedliwoci.

Wolno i bezpieczestwo obywateli

17

2. Polska dbajca o wolno i bezPieczestwo obywateli

olni obywatele i bezpieczne pastwo to wartoci bdce podstaw dziaania Platformy Obywatelskiej. Naszym celem jest redukcja zagroe bezpieczestwa pastwa i porzdku publicznego przy wzrocie poczucia bezpieczestwa obywateli, bez nadmiernego ograniczania ich swobd i wolnoci. Przywrcenie rzeczywistej kontroli parlamentu nad subami specjalnymi i stworzenie mechanizmw, ktre uniemoliwi ich wykorzystywanie w walce politycznej.

Przeprowadzimy strategiczny przegld bezpieczestwa audyt zagroe i zada oraz kompetencji odpowiedzialnych sub. Okrelimy, w jakich wypadkach powinno si dy do zwikszenia, a w jakich do ograniczenia ich kompetencji. Audyt ten nie tylko okreli zagroenia zwizane z przestpstwami gospodarczymi, finansowymi oraz korupcj, ale wskae te braki dublowanie dziaalnoci sub oraz obszary umykajce ich kompetencjom i dziaaniom.

Stworzymy scentralizowany i skoordynowany system zwalczania najpowaniejszych zagroe bezpieczestwa pastwa, a zwaszcza przestpczoci zorganizowanej, korupcji, szpiegostwa oraz terroryzmu. Niezbdny bdzie take samorzdowy system ratownictwa, ochrony ludnoci oraz zarzdzania kryzysowego i prewencji przestpczoci pospolitej. Ponadto wprowadzimy sprawny system koordynacji i wymiany informacji, oparty na nowoczesnym, zintegrowanym systemie teleinformatycznym, rejestrach i bazach danych oraz teleinformatycznych systemach wspomagania dowodzenia i zarzdzania kryzysowego.

Rozdzielimy MSWiA na dwa ministerstwa i wzmocnimy kompetencje

ministra spraw wewntrznych. Minister spraw wewntrznych bdzie odpowiedzialny za wszystkie zagadnienia zwizane z bezpieczestwem wewntrznym pastwa (szpiegostwo, terroryzm czy zagroenia interesw ekonomicznych). Obecnie zadania te realizuje szef Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego. Wyposaony w takie kompetencje i stosowne instrumenty minister spraw wewntrznych odpowiadaby za bezpieczestwo wewntrzne pastwa, nadzorujc dziaania Policji, Pastwowej Stray Poarnej, Stray Granicznej, Biura Ochrony Rzdu i Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego.

18

Wolno i bezpieczestwo obywateli

Konieczne jest zwolnienie premiera od odpowiedzialnoci za suby spe..

cjalne, gdy nie ma on fizycznych moliwoci kontrolowania ich dziaa. Planujemy likwidacj fikcyjnego stanowiska ministra koordynatora sub specjalnych. Zastpi go sekretarz stanu w kancelarii premiera odpowiedzialny za koordynacj wymiany informacji pomidzy subami i prac analityczn na szczeblu rzdu. Postulujemy. wprowadzenie skutecznej kontroli parlamentarnej nad subami specjalnymi poprzez nadanie Sejmowej Komisji ds. Sub Specjalnych uprawnie ledczych.

Zreformujemy policj. Bdzie to moliwe poprzez zmian funkcji i od..

biurokratyzowanie Komendy Gwnej oraz likwidacj stanowisk dublujcych si kompetencyjnie. Wzmocnimy finansowo i etatowo Centralne Biuro ledcze.. Wyczone ze struktur policji Krajowe Centrum Informacji Kryminalnych stanie si instrumentem koordynowania pracy rnych sub i cigania sprawcw przestpstw w rkach ministra spraw wewntrznych oraz analizowania zagroe bezpieczestwa wewntrznego pastwa.

Ujednolicimy i zmodernizujemy systemy teleinformatyczne i rejestry ..

wspomagajce zwalczanie przestpczoci. W Polsce brakuje nowoczesnego oglnokrajowego systemu informatycznego i cznoci specjalnej w tym mobilnej. Powoduje to powoln i skomplikowan wymian informacji pomidzy subami, co prowadzi do zej koordynacji dziaa sub bezpieczestwa. Rejestry pastwowe i ewidencja ludnoci powinny zosta uporzdkowane. Naley zmodernizowa i zintegrowa je tak, aby ludzie nie musieli czeka w kolejkach, a obsugujcy ich urzdnicy mieli szybki dostp do niezbdnej informacji.

Zadbamy, aby zwikszanie uprawnie operacyjnych sub nie powodo..

wao ograniczania praw obywatelskich. Wprowadzenie jasnej, ustawowej definicji czynnoci operacyjno-rozpoznawczych uniemoliwi stosowanie metod policyjnych do inwigilacji ycia publicznego.

By zwalczy korupcj, nieodzowne jest przyjcie ponadpartyjnego

paktu antykorupcyjnego, okrelajcego metody walki z tym zjawiskiem. Musi. on obejmowa nie tylko dziaania organizacyjne, wykrywcze i procesowe, ale rwnie prewencyjne. Doprowadzimy do integracji suby skarbowej i finan-

Wasno i sprawiedliwo

19

sowej w jednej policji finansowej na ksztat woskiej Guardia di Finanse, odpowiedzialnej za ochron ekonomicznych interesw pastwa, w tym za walk. z korupcj. Wprowadzimy elektroniczny obieg dokumentw w administracji oraz przetarg elektroniczny, co ograniczy uznaniowo komisji i ukrci tzw. ustawianie przetargw.

Doprowadzimy do wzrostu znaczenia i odpowiedzialnoci oraz samo..

dzielnoci finansowej samorzdw w systemie ochrony porzdku publicznego i bezpieczestwa powszechnego. Wczymy samorzd terytorialny w struktur systemu bezpieczestwa oraz wdroymy model prowadzenia wsplnych dziaa w sytuacjach kryzysowych przez rne poziomy organw wadzy publicznej. Dziki poczeniu prewencji policyjnej ze straami miejskimi czy gminnymi w jednolit lokaln policj prewencyjn poprawimy skuteczno walki. z bezprawiem. Nowa struktura zajmie si zapobieganiem przestpczoci ulicznej oraz ciganiem sprawcw tych przestpstw. Na jej dziaanie samorzdy bd wpywa poprzez wyznaczanie zada i stosowanie instrumentw finansowych. Lokalna policja prewencyjna jako cz policji pastwowej podlega bdzie nadzorowi komendantw wojewdzkich. Jej powstanie zostanie poprzedzone oglnopolsk debat oraz konsultacjami spoecznymi.

3. Polska silna, oParta na wasnoci i sPrawiedliwoci

stotnym elementem wolnoci obywatela jest wolno gospodarcza oparta na wasnoci prywatnej. Instytucja pastwa powstaa dlatego, e ludzie uznali j za najlepszego gwaranta ich wolnoci. Prawo do wasnoci jest obok prawa do ycia i wolnoci jednym z podstawowych praw czowieka i stanowi podstaw adu prawnego, ekonomicznego i spoecznego. Wasno jest warunkiem wolnoci obywatelskiej. Wielu Polakw wychowywanych w socjalizmie do dzi utosamia wasno prywatn i wolny rynek z zacofaniem, wyzyskiem i krzywd. Dlatego niezbdna jest zmiana stosunkw wasnociowych lub formu zarzdzania spdzielczoci mieszkaniowej, zarzdzaniu majtkiem skarbu pastwa i majtkiem komunalnym.

20

Wasno i sprawiedliwo

Upowszechnienie wasnoci wrd obywateli.

Konieczne jest umocnienie w Polsce nowoczesnego modelu gospodarki wolnorynkowej opartego na wasnoci prywatnej. Dokona tego mona poprzez zmian stosunkw wasnociowych, aby moliwie jak najwiksza liczba obywateli staa si wacicielami (mieszka, domw, akcji, udziaw, zwracanego mienia etc.). Wasno uczyni Polakw wolnymi i niezalenymi, a jednoczenie pozwoli im na efektywne wczenie si do procesw gospodarczych. To da szans na stworzenie w naszym kraju licznej i silnej klasy redniej, ktra w rozwinitych krajach wolnorynkowych stanowi fundament stabilnej gospodarki nastawionej na zwikszanie dobrobytu wszystkich obywateli.

Likwidacja uytkowania wieczystego gruntu

Uytkowanie wieczyste wprowadzono w Polsce w okresie, gdy ze wzgldw doktrynalnych nie bya moliwa sprzeda gruntw pastwowych. Wykorzystywano je, o czym przypomnia Trybuna Konstytucyjny, jako przywilej dla zasuonych dla wczesnego reimu. Prawo to nie daje tej pewnoci co wasno. i wie si z rosncymi opatami. Wadze samorzdowe powinny upowszechnia prawo wasnoci, pozwalajc na sprawniejsze prowadzenie obrotu nieruchomociami gruntowymi. Konieczne jest te zabezpieczenie prawa wasnoci i dziedziczenia przez wacicieli gruntw lecych na ziemiach odzyskanych po II wojnie wiatowej.

Przeksztacenie praw spdzielczych w prawo wasnoci

Platforma Obywatelska przygotuje rozwizania ustawowe, aby spdzielcze wasnociowe i spdzielcze lokatorskie prawo do lokalu przeksztaci w prawo wasnoci. Elementem tego procesu winno by odejcie od dotychczasowego modelu wielkich, niewydolnych, oddalonych od mieszkacw spdzielni mieszkaniowych na rzecz wsplnot mieszkaniowych i maych spdzielni, w ktrych mieszkacy maj realny wpyw na podejmowane decyzje.

Mieszkania komunalne powinny by zbywane najemcom na ich wniosek ..

za okrelon bonifikat, uzalenion od okresu najmu. Podobnie mieszkania zakadowe, tyle e oprcz okresu najmu przy ustalaniu zniki powinien by brany pod uwag sta pracy w zakadzie pracy, ktry mieszkanie wybudowa.

Wasno a pastwo

21

Przychd podatnika bdcy rnic midzy wartoci rynkow a odpatnoci poniesion przy nabyciu mieszka bdzie zwolniony od podatku, a zbycie mieszka komunalnych i zakadowych powinno mie charakter powszechny.

Upowszechnienie wasnoci w gminach: spki komunalne ..

W gminach jako jednostkach administracyjnych oraz spoecznociach lokalnych realizuje si gospodarka rynkowa. Dlatego naley promowa spki komunalne, ktre s znacznie bardziej wydajne ni zakady budetowe.

Zaproponujemy zmiany legislacyjne, dziki ktrym godziwa i szybka za..

pata za wywaszczone mienie pozwoli na przyspieszenie koniecznych procesw inwestycyjnych. Jednoczenie za sprawi, i wywaszczeni nie bd si odwoywa od decyzji wywaszczeniowych. Naprawi to sytuacje, gdzie pojcie susznego odszkodowania nie zostao dokadnie zdefiniowane, za procesy odszkodowawcze cign si latami, na og ze szkod dla wywaszczonego.

Wprowadzimy wieloletni plan prywatyzacyjny, oddzielajc prywatyzacj ..

od planowania budetowego. Okrelimy przeznaczenie przychodw z prywatyzacji na istotne dla obywateli cele, w tym np. zwikszenie wpyww na fundusz rezerwy demograficznej, by zabezpieczy emerytury. Celem prywatyzacji winno by oddzielenie gospodarki od polityki (w tym likwidacja wasnoci mieszanej, tj. prywatno-pastwowej) oraz poprawa konkurencyjnoci sektorw gospodarki. Obecnie ponad 20 proc. PKB pochodzi od podmiotw z udziaem skarbu pastwa. Udzia ten musi si zmniejszy do 10 proc. W obszarze stanowicym o bezpieczestwie energetycznym i kluczowej infrastrukturze gospodarczej Polski zwikszy naley uprawnienia regulacyjne pastwa bdce alternatyw dla wasnoci pastwowej. Formami prywatyzacji winny by preferowana sprzeda poprzez gied i sprzeda inwestorowi strategicznemu. Cz spek naley przekaza samorzdom. Fundusze z ich prywatyzacji bd mogy przeznaczy na realizacj zada wasnych. Wanym czynnikiem jest.jawno i przejrzysto procedur przedprywatyzacyjnych i prywatyzacyjnych. Konieczny jest dostp do informacji o prowadzonych postpowaniach przetargowych (z zachowaniem wymagalnej poufnoci) oraz obowizek ujawniania podejmowanych decyzji wraz z podaniem kryteriw wyboru doradcw i inwestorw.

22

Wasno i sprawiedliwo

W spkach skarbu pastwa wprowadzimy przejrzyste zasady nadzoru wacicielskiego i otwarty tryb powoywania czonkw zarzdw i rad nadzorczych. Bd oni wyaniani w jawnym konkursie, z okrelonymi zasadami (poprzez ogoszenie naboru na list kandydatw do RN). Niezbdne jest przestrzeganie, oprcz kryteriw merytorycznych, take warunkw etycznych, takich jak brak konfliktu interesw, fachowo, apolityczno i niekaralno. Okrelimy cele polityki nadzoru wacicielskiego wraz z ocen efektywnoci dziaa czonkw rad nadzorczych. Zasadne jest ponadto wprowadzenie. w spkach skarbu pastwa obowizkw informacyjnych, porwnywalnych. ze standardami rynku giedowego. Publikowane winny by take opinie i zalecenia audytorw zewntrznych. Naley doprowadzi do konsolidacji w rkach Ministerstwa Skarbu Pastwa funkcji zwizanych z nadzorem wacicielskim i zarzdzaniem skadnikami mienia pastwowego, znajdujcego si w gestii rnych resortw. Zasadne jest uzalenienie wynagrodzenia czonkw zarzdu od osignicia wyznaczonych celw finansowych i wzrostu wartoci spek. Aby byo to moliwe, naley znowelizowa ustaw kominow (docelowo znie jej zapisy), ograniczajc w sposb nienaturalny i sprzeczny z regulacjami. UE zarobki czonkw zarzdw i rad nadzorczych.

Reprywatyzacja. Rozwizanie problemu reprywatyzacji to nie tyl..

ko moralny obowizek, ale rwnie niezbdny krok do zapewnienia poczucia stabilnoci obecnych wacicieli, usprawnienie procesw gospodarczych i oddalenie niebezpieczestwa dla budetu, jakie stanowi nieustajce procesy przed polskim i midzynarodowym wymiarem sprawiedliwoci. Reprywatyzacja przyspieszy oderwanie si w sferze gospodarczej od powiza peerelowskich. Obejmie wszystkie przypadki narusze prawa, tj. dotknicia wad niespjnoci aktw wywaszczeniowych z wczenie obowizujcym porzdkiem prawnym, niewykonania zobowiza ustawowych pastwa wobec obywateli w zakresie ich rekompensowania oraz niewaciwego stosowania przepisw, w tym stosowania prawa wstecz. Tam, gdzie jest to jeszcze moliwe, naley zwrci mienie. w naturze, a gdzie tego uczyni ju nie mona, naley przyzna inn form rekompensowania.

Zdrowe finanse, niskie podatki

23

4. Polska zdrowych Finansw i niskich Podatkw. nowoczesna gosPodarka

roponujemy program awansu cywilizacyjnego. Jego realizacja umoliwi szybki wzrost jakoci ycia i zarobkw. Wiemy, jak istotnie przyspieszy proces skracania dystansu cywilizacyjnego, ktry dzieli Polsk od krajw zachodnich Unii Europejskiej. Obraz polskiej gospodarki jest tylko pozornie dobry. To prawda, i nadzwyczajnie szybkiemu wzrostowi gospodarczemu towarzyszy spadek bezrobocia, coraz szybszy wzrost zarobkw oraz niska inflacja. Nie jest to jednak zasuga polityki rzdu, lecz oddolnych reform w polskich przedsibiorstwach poczonych z efektami przystpienia Polski do Unii Europejskiej oraz wpywu bardzo dobrej koniunktury w gospodarce globalnej. Z powodu zaniechania reform utrzymanie tak dobrych wskanikw makroekonomicznych jest w duszym okresie mao prawdopodobne. Polskiej gospodarce grozi przegrzanie wzrost inflacji. i spowolnienie wzrostu gospodarczego, czego skutki najdotkliwiej odczuj osoby znajdujce si w najgorszym pooeniu materialnym. Utrzymanie korzystnej sytuacji wie si z koniecznoci odblokowania potencjau polskiej gospodarki, ktry jest dawiony wysokimi podatkami i pozapacowymi obcieniami pracy, wysokim dugiem publicznym, zym i skomplikowanym prawem, zym stanem infrastruktury i zatrzymaniem prywatyzacji. Proponujemy odpowiedzialn polityk gospodarcz, umoliwiajc osignicie poziomu dochodu na osob porwnywalnego z krajami zachodnimi Unii Europejskiej za 15, a nie jak to obecnie jest prognozowane za 40 lat. Platforma Obywatelska proponuje Polakom pakiet dziaa prowzrostowych, wychodzc z zaoenia, e jedyna polityka solidarna, to polityka utrwalenia wysokiego tempa wzrostu gospodarczego. Dlatego nasza propozycja skierowana jest przede wszystkim do tych, ktrzy najbardziej potrzebuj awansu ekonomicznego i spoecznego. Polityka odblokowywania potencjau gospodarczego to rwnie najlepiej pojta polityka prorodzinna. Jedynie szybki wzrost zarobkw zagwarantuje ludziom modym odpowiedni poziom bezpieczestwa ekonomicznego, niezbdny do podjcia odpowiedzialnej decyzji o zaoeniu rodziny i posiadaniu dzieci. Utrzymanie wysokiego tempa wzrostu wynagrodze jest rwnie odpowiedzi na narastajcy problem emigracji, ktrej gwn przyczyn s niskie zarobki w kraju.

24

Zdrowe finanse, niskie podatki

Uzdrowienie finansw publicznych ..

Polskie finanse publiczne s chore i potrzebuj gruntownej reformy. Zmiany powinny obj struktury i stany dochodw publicznych, wydatkw publicznych, dugu publicznego (wewntrznego i zewntrznego), organizacj sektora finansw publicznych oraz zarzdzanie finansami publicznymi. Ta gruntowna reforma jest wan czci polityki prowzrostowej. Umoliwi ona nie tylko zmniejszenie obcie podatkowych, ale rwnie spadek rynkowych stp procentowych i zwikszenie aktywizacji zawodowej. Z tego punktu widzenia jest najwaniejszym elementem proinwestycyjnej i prozatrudnieniowej polityki makroekonomicznej.

Zmiana organizacji zarzdzania finansami publicznymi

Coraz powszechniej stosowan na wiecie metod jest zarzdzanie zorientowane na osiganie zaplanowanych rezultatw (zarzdzanie poprzez cele. i rezultaty). Metoda ta opiera si na odpowiedniej metodologii przygotowywania. i rozliczania budetu. Przede wszystkim na przyznawaniu pienidzy budetowych na zadania (budet zadaniowy), moliwo przesuwania funduszy budetowych na kolejne lata (zasada n+2) oraz wprowadzenie budetw wieloletnich. Kady dzia administracji rzdowej powinien mie okrelone zhierarchizowane cele dziaania. Ministrowie i szefowie agend rzdowych bd rozliczani przez premiera z porwnania tego, co zamierzali, z tym, co osignli, na podstawie wskanikw wykonawczych, monitorowanych przez okrelony departament. w kancelarii premiera. Budet zadaniowy. Ministrowie nie powinni dostawa funduszy na funkcjonowanie ich urzdw, lecz na realizacj zada, sucych do osignicia zaplanowanych celw. Co wicej, powinni umie udowodni, e danego zadania nie da si zrealizowa w inny, taszy sposb. Po zakoczeniu roku musz by rozliczani z tego, czy wykonali cae zadanie, czy koszty nie przerosy kosztw zakadanych pierwotnie i czy udao im si wygospodarowa oszczdnoci. Zasada n+2. Aby unikn wydawania przez jednostki administracji publicznej za wszelk cen pienidzy pod koniec roku oraz po to, aby uatwi realizacj programw i zada, naley wprowadzi unijn zasad n+2. Wedug niej, pienidze przyznane na realizacj konkretnego programu na postawie budetu danego roku mog by wydawane jeszcze w kolejnych dwch latach. Moliwe jest rozwinicie tej metody do formuy n+3.

Naprawa finansw publicznych

25

Budety wieloletnie. Rzd powinien przedstawia parlamentowi ramowy plan finansowy na kolejnych pi lat. Byyby w nim uwzgldnione wydatki w kolejnych latach przeznaczane na finansowanie poszczeglnych dziaw administracji na oraz strategiczne programy rzdowe. Konsolidacja finansw publicznych. Przeprowadzimy istotn konsolidacj. finansw publicznych, likwidujc kosztowne zakady budetowe, gospodarstwa pomocnicze, agencje i fundusze celowe. . By zagwarantowa skuteczno wieloletniego planowania budetowego, podane jest wprowadzenie odpowiednich zapisw do konstytucji. Mona jednak przyj, e jeszcze przed dokonaniem tych zmian moliwe jest, na podstawie konsensusu politycznego, uznanie mocy obowizujcej wieloletnich planw budetowych.

Deficyt budetowy i dug publiczny

W Polsce sytuacja gospodarcza jest dobra, nie ma wic powodw, aby w kasie pastwa by deficyt. Jego wci wysoki poziom prowadzi wprost do narastania dugu publicznego. Koszty nadmiernego deficytu budetowego ponios obywatele, ktrzy w przyszoci bd musieli paci wysze podatki. Nadmierny wzrost dugu publicznego prowadzi natomiast do wzrostu stp procentowych na rynku, czego efektem jest spowolnienie rozwoju gospodarki i wysze ceny towarw. i usug. W miar wzrostu dugu publicznego rosn koszty jego obsugi. Dzisiaj wynosz ju okoo 3 proc. PKB, 11 proc. wydatkw budetowych. To ponad poowa wydatkw na publiczn sub zdrowia. Szybki wzrost gospodarczy stwarza idealn okazj do trwaej poprawy kondycji finansw publicznych, midzy innymi poprzez ograniczenie wydatkw publicznych. Trwae osabienie wzrostu wydatkw poniej nominalnego tempa wzrostu PKB umocnioby wzrost gospodarczy. Odpowiedzialna polityka rzdu polega na zastosowaniu kotwicy nominalnej nie na deficycie budetowym, ale wanie na wydatkach publicznych. Prowzrostowa regua fiskalna kotwica, ograniczajca realny wzrost wydatkw Wprowadzimy regu fiskaln, polegajc na ograniczeniu realnego tempa wzrostu wydatkw publicznych, dziki czemu ich udzia w PKB bdzie male. Ograniczenie udziau wydatkw publicznych w PKB

26

Zdrowe finanse, niskie podatki jest warunkiem koniecznym utrwalenia na wysokim poziomie tempa wzrostu gospodarczego, a wic rwnie tempa wzrostu zarobkw oraz tempa tworzenia nowych, atrakcyjnych miejsc pracy. Regua taka, poczona z konsolidacj sektora finansw publicznych, wymusi dyscyplin w ksztatowaniu wydatkw publicznych oraz zwikszenie ichefektywnoci. Dotychczas brak kontroli nad wzrostem wydatkw sprzyja marnotrawieniu rodkw publicznych oraz, w konsekwencji, utrzymywaniu wysokiego opodatkowania.

Niskie, proste i sprawiedliwe podatki

Obcienia fiskalne s w Polsce bardzo due w relacji do PKB. System podatkw i wiadcze spoecznych jest przy tym niepotrzebnie skomplikowany, komplikujc sytuacj dochodow podatnikw. Przykadem jest obcienie fiskalne zwizane z umow o prac, gdzie progresywny podatek od dochodw osobistych PIT wystpuje jednoczenie z degresywnymi skadkami na ubezpieczenia spoeczne. Progresja w PIT wywoana jest, po pierwsze istnieniem kwoty wolnej, a po drugie wzrastaniem stawki podatku (a do 40%) wraz z przekraczaniem przez podatnika kolejnych progw dochodu. Degresja obcie skadkami na ubezpieczenia spoeczne wynika z tego, e z jednej strony nie ma kwoty wolnej (tzn. paci si skadki wedug penej stawki procentowej nawet od najmniejszego zarobku), a rwnoczenie od kwoty wynagrodzenia powyej okrelonego puapu nie paci si ju skadki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Efekt jest taki, e chocia rnice efektywnych stp obcie podatkowych s due (od 0 do 40 proc.), rozpito efektywnych stp wszystkich obcie podatkowych. i parapodatkowych jest znacznie mniejsza. Ponadto, po przekroczeniu pewnego poziomu dochodw cakowite obcienie staje si degresywne, tzn. efektywna stopa obcienia fiskalnego obnia si wraz ze wzrostem dochodu. Trzeba te zwrci uwag, e podstawa opodatkowania, dla celw PIT, jest zdefiniowana i skalkulowana nieco inaczej ni podstawa do wyliczenia nalenych skadek na ubezpieczenia spoeczne. Ta niczym nieuzasadniona rnica dodatkowo zmniejsza przejrzysto systemu. i prowadzi do niepotrzebnego zwikszenia kosztw obsugi finansowo-pacowej firm. Punkt wyjcia dla nowej strategii podatkowej. Uwaamy, e system podatkowy powinien zapewni zebranie przez pastwo niezbdnej kwoty podatkw, powodu-

Proste i sprawiedliwe podatki

27

jc moliwie jak najmniejsze obcienia dziaalnoci gospodarczej i ycia obywateli. Potrzeby spoeczne musz natomiast by zaspokajane poprzez odpowiednie przygotowanie wydatkw budetu. Naley maksymalnie uproci podatki i zwikszy jednoznaczno przepisw podatkowych, by zmniejszy koszty ponoszone przez przedsibiorcw, zwizane z dostosowaniem si do przepisw podatkowych, oraz obniy ryzyko podatkowe dziaalnoci gospodarczej. Wprowadzenie podatku liniowego: Sprawiedliwo Koncepcja podatku liniowego zapewnia jednolite zasady opodatkowania dochodw ze wszystkich rde. Ponadto zakada uchylenie zwolnie dajcych nieuzasadnione przywileje niektrym grupom podatnikw. Takie zwolnienia powoduj przerzucanie ciaru opodatkowania na osoby nie korzystajce ze zwolnie. Prostota. Podatek liniowy jest najprostszym z podatkw dochodowych. Decyduje o tym nie tylko jednolita stawka, ale take inne elementy. Umoliwia on uproszczenie systemu poprzez uproszczenie deklaracji podatkowych, a take przepisw dotyczcych opodatkowania dochodw osobistych i dochodw z dziaalnoci gospodarczej. Promocja przedsibiorczoci, efektywnoci, pracowitoci Proste i jednolite zasady podatku liniowego powoduj, e zanika zjawisko podejmowania decyzji gospodarczych pod wpywem przesanek wynikajcych z cech systemu fiskalnego. To z kolei pomaga skoncentrowa ekonomiczne wysiki Polakw na pracy oraz przedsibiorczoci. Aktywno zawodowa maonkw Wysokie kracowe stopy podatkowe maj charakter demotywujcy. Przy progresywnych stawkach podatkowych zjawisko to dotyczy szczeglnie nie pracujcych zarobkowo kobiet, ktrych mowie maj wysoki dochd. Jeeli maonkowie rozliczaj si wsplnie, rozpoczcie pracy zarobkowej przez kobiet oznacza bezwarunkowe opodatkowanie stop kracow 30 proc. lub 40 proc. Rozwizaniem jest wprowadzenie jednolitej, niskiej stawki podatkowej. Promocja dziaalnoci inwestycyjnej

28

Zdrowe finanse, niskie podatki

Podatek liniowy ma inwestycyjny charakter. Proponujemy, aby przedsibiorca mg jednorazowo odliczy od dochodu pen kwot wydatkw inwestycyjnych. Takie rozwizanie byoby szczeglnie pomocne przedsibiorcom rozpoczynajcym dziaalno.

Zaoenia nowego systemu podatkw dochodowych

Zlikwidowanie podziau na podatek dochodowy od osb fizycznych (PIT) i podatek dochodowy od osb prawnych (CIT); Wprowadzenie w miejsce PIT i CIT dwch podatkw od dochodw osobistych (wynagrodze) oraz od dziaalnoci gospodarczej, bez wzgldu na jej form; Wprowadzenie jednolitej stawki procentowej (np. 15 proc.) dla wszystkich dochodw podlegajcych opodatkowaniu zarwno osobistych, jak i z dziaalnoci gospodarczej; Zlikwidowanie obowizujcych zwolnie podatkowych i wprowadzenie zasady powszechnoci opodatkowania na jednolitych zasadach; Wprowadzenie zasady, e dochd opodatkowany jest tylko raz . w momencie wytworzenia (m.in. likwidacja opodatkowania dywidend. i opodatkowania spadkw); Zaoenia podatku od dochodw osobistych Opodatkowanie dochodw osobistych stawk 15 proc.; Utrzymanie kwoty wolnej od opodatkowania dla podatnika i kadego dziecka (ulga prorodzinna); Zlikwidowanie opodatkowania odsetek (w nastpstwie zasady jednokrotnego opodatkowania dochodu i preferencji dla oszczdzania); Zaoenia podatku dochodowego od przedsibiorstw Wprowadzenie jednolitych zasad opodatkowania dla wacicieli wszystkich przedsibiorstw; Opodatkowanie wszystkich przedsibiorstw wedug jednolitej stawki podatkowej 15 proc.; Podatek nakadany tylko na etapie osignicia zysku przez przedsibiorstwo. Dystrybucja zysku (np. w formie wypaty dywidendy) nie byaby opodatkowana; Wszystkie racjonalne wydatki suce dziaalnoci gospodarczej

Nowoczesny VAT; likwidacja parapodatkw

29

stanowiyby koszt uzyskania przychodu (pomniejszayby podstaw opodatkowania) w chwili poniesienia wydatku; Wprowadzenie moliwoci przeniesienia straty podatkowej na nastpne lata, bez ogranicze czasowych ani kwotowych (strata poniesiona w roku podatkowym mogaby zosta odliczona w przyszych latach, a do wyczerpania straty);

Podatek VAT Platforma Obywatelska napisaa now ustaw o VAT. Wykorzystalimy moliwoci, jakie daje dyrektywa UE 2006/112, i wiemy, e bdzie to system nowoczesny, zachcajcy do inwestowania, rozwoju wielu bran i usug. Ustawa zakada midzy innymi eliminacj biurokracji i wielu uciliwych dla przedsibiorcw obowizkw administracyjnych. Przy jej pisaniu ustawy wzilimy pod uwag wan spoeczn przesank pozostawienie stawki zredukowanej na cz towarw (ywno, leki). Kierunki dalszych zmian podatkowych Wprowadzenie przejrzystego i prostego systemu fiskalnego powinno obejmowa rwnie skadki na ubezpieczenia spoeczne. Postulat godny rozwaenia to wprowadzenie liniowego obcienia przychodw z umowy o prac jedn stawk, zawierajc obecne obcienia PIT oraz wybranych skadek na ubezpieczenia spoeczne, fundusze celowe itp. Polski system podatkowy jest skomplikowany, peen opat pozapacowych, podatkw, ktre utrudniaj ycie obywatelom i prowadzenie dziaalnoci gospodarczej. Opowiadamy si za likwidacj wielu pozapacowych parapodatkw.

Obnienie pozapacowych kosztw pracy

Jednym z najwaniejszych zada rzdu powinno by istotne obnianie. klina podatkowego. Obcienia parapodatkowe rozkadaj si nierwnomiernie. i najmocniej uderzaj w osoby najmniej zarabiajce i produktywne oraz najgorzej wyksztacone. Docelowo klin podatkowy powinien by na tyle niski, aby nie wywoywa znieksztace na rynku pracy. Biorc jednak pod uwag obecn sytuacj na polskim rynku pracy, przede wszystkim naley go obniy dla pracownikw osigajcych najnisze dochody. Skala tych obniek powinna by

30

Zdrowe finanse, niskie podatki

uzaleniona od moliwoci ograniczania wydatkw pastwa, w tym uszczelniania systemu transferw socjalnych. W praktyce istotne obnienie klina podatkowego jest wic uzalenione od gruntownej reformy finansw publicznych, ktrej postulat jest zwarty w naszym programie. Obnienie klina podatkowego zwikszy aktywizacj zawodow, co doprowadzi do zwikszenia potencjau polskiej gospodarki. Nisza skadka rentowa dla osb wchodzcych na rynek pracy po raz pierwszy Poniewa bezrobocie jest najwiksze wrd osb modych, proponujemy radykalne obnienie kosztw pracy dla tej grupy, poprzez zniesienie skadki rentowej lub ustalenie jej na niskim poziomie (np. 3 proc.) dla osb po raz pierwszy podejmujcych prac.

Dokoczenie prywatyzacji
Wasno pastwowa, jak pokazuje praktyka, skazuje gospodark i przedsibiorstwa na zacofanie i stanowi rdo patologii. Dokoczenie prywatyzacji jest bardzo wanym elementem polityki odblokowywania potencjau polskiej gospodarki.

Przyjcie euro
Przyjcie euro bdzie korzystne dla polskiej gospodarki. Obecnie jednak Polska spenia zaledwie trzy z piciu kryteriw z Maastricht, ktre warunkuj przyjcie europejskiej waluty. Wyzwaniem jest wci obnienie deficytu budetowego. Trzeba jednak podkreli, i z czasem zagroone moe by rwnie spenienie kryterium inflacyjnego. Proponowana przez nas polityka makroekonomiczna istotnie uatwiaby przyjcie wsplnej waluty. Wejciu do strefy euro powinny towarzyszy dziaania zabezpieczajce przed nieuzasadnionym wzrostem cen detalicznych.

Innowacyjna gospodarka
Powinnimy wspiera innowacyjny rozwj regionw. Fundusze strukturalne umoliwiy dwa lata temu wprowadzanie polityki spjnoci jako jednego z podstawowych elementw strategii lizboskiej. Samorzd najlepiej moe realizowa strategi szybkiego wzrostu, poniewa dysponuje funduszami. Kluczem do stworzenia regionw wiedzy i innowacji bdzie waciwa synergia pomidzy funduszami strukturalnymi, ktre moemy ju wydawa na innowacje, a funduszem nowych technologii i bada. Podstaw musi by tworzenie porozumie trzech

Odbiurokratyzowanie gospodarki

1

instytucji: samorzd, nauka, firmy. Partnerstwo publiczno-prywatne jest na drodze do tego celu absolutnie konieczne i wymagane.

Usuwanie barier hamujcych rozwj przedsibiorstw

Polityka pastwa musi sprzyja maym i rednim przedsibiorstwom. Wanym celem. jest. odbiurokratyzowanie gospodarki. Trzeba obniy opaty zwizane. z rozpoczciem dziaalnoci i uzyskaniem koncesji oraz zezwole, ktrych liczb naley zmniejszy. Niezbdne jest te przyspieszenie i usprawnienie procedury. zakadania firm, zmniejszenie zakresu i dokuczliwoci kontroli, zmniejszenie obowizkw w zakresie sprawozdawczoci i poszerzenie praw przedsibiorcw. Temu celowi suyoby m. in. ustanowienie rzecznika praw przedsibiorcw,. instytucji niezalenej od administracji rzdowej, wspdziaajcej z organizacjami pracodawcw i przedsibiorcw w imi ochrony ich praw. Oprcz cigle rozwijajcego si sektora bankowego w Polsce potrzebne jest take finansowo przyjazne otoczenie maego biznesu. Bdziemy wspiera dziaalno istniejcych oraz nowych regionalnych i lokalnych funduszy poyczkowych i gwarancyjnych, a take promowa korzystanie przez mae i rednie firmy z innych ofert rynkw finansowych, np. venture capital, seed capital, business angels czy pozagiedowy regulowany rynek papierw wartociowych. Oprcz promocji sdw polubownych i arbitray naley wzmocni wydziay gospodarcze sdw powszechnych i uproci procedury, np. poprzez wprowadzenie procedury ustnej, zmniejszenie liczby powiadomie, uproszczenie wymogu wydawania uzasadnienia prawnego, zagodzenie wymogw przy przedstawianiu dowodw. Trzeba wprowadzi te zmiany w trybie pracy sdw szczeglnie gospodarczych i sdw pracy, np. przez powoanie instytucji przedprocesowej oceny pozwu i odrzucanie pozww bezpodstawnych. Niezbdne jest ponadto zwikszenie uprawnie pracownikw sdowych nie majcych statusu sdziw, poprzez umoliwienie orzekania referendarzom sdowym co najmniej w postpowaniach nakazowych i upominawczych. Trzeba doprowadzi do zmian w prawie dotyczcym egzekucji nalenoci, w tym przepisw dotyczcych egzekucji komorniczej. Jestemy zwolennikami cakowitej informatyzacja ksig wieczystych, wraz ze zdefiniowanym elektronicznym dostpem zewntrznym do tych akt. Proponujemy wprowadzenie kodeksu dziaalnoci gospodarczej..Systemowo.i.korzystnie ureguluje on zakadanie i prowadzenie dziaalnoci gospodarczej w Polsce.

32

Zdrowe finanse, niskie podatki

Chcc przeciwdziaa zym praktykom w tworzeniu prawa, proponujemy wprowadzenie systemu badania kosztw obowizkw administracyjnych (KOA). Kady przepis prawa bdzie wyceniany pod ktem kosztw jej realizacji przez adresata normy. Podstaw walki z korupcj bdzie zwalczanie jej przyczyn, przede wszystkim poprzez likwidacj barier utrudniajcych wymian handlow, ograniczanie administracyjnej reglamentacji dziaalnoci gospodarczej, wprowadzanie transparentnych przepisw dotyczcych wydawania koncesji, prywatyzacj przedsibiorstw pastwowych i spek skarbu pastwa, wprowadzanie przejrzystych zasad dziaania systemu podatkowego oraz transparentny proces uzyskiwania decyzji administracyjnych. .. Polityka.sektorowa Energetyka. Dziaania w tym sektorze bd prowadziy do szybkiego wzrostu konkurencji, stymulacji rozwoju rynku i tym samym racjonalizowania kosztw. i cen. W rezultacie uzyskamy szybki wzrost konkurencyjnoci caej gospodarki narodowej umoliwiajcy zrwnowaony rozwj Polski. Przemys farmaceutyczny. Platforma Obywatelska podejmie w przyszoci m.in. takie dziaania, jak liberalizacja polityki cenowej i dziaania zwikszajce konkurencj lekw generycznych, regularna nowelizacja wykazw lekw (uwzgldnianie nowych preparatw odtwrczych), umieszczanie na listach refundacyjnych lekw oryginalnych faktycznie innowacyjnych i wprowadzenie zasady, e pierwszy preparat generyczny powinien by taszy od oryginalnego odpowiednika. Konieczne bdzie wprowadzenie monitoringu ordynacji lekw. Ponadto wane bd dziaania wobec pastwowych przedsibiorstw farmaceutycznych, ktre naley prywatyzowa. Konsolidacja firm natomiast winna mie charakter rynkowy, a nie administracyjny. Przemys stalowy. W najbliszych latach najwaniejszym zadaniem administracji rzdowej bdzie rozliczenie pomocy publicznej udzielonej zakadom hutniczym oraz kontrola i egzekucja wykonania planowanych zada inwestycyjnych w sprywatyzowanych przedsibiorstwach. Rwnie istotne jest wspieranie projektw inwestycyjnych o duej wartoci rozwoju technologicznego. W umowach prywatyzacyjnych istniej zapisy zobowizujce inwestorw do inwestycji modernizacyjnych i rozwojowych. Naley bezwzgldnie stara si te zobowizania wyegzekwowa, ale wychodzi naprzeciw take nowym planom w tej dziedzinie. Wspierajc nowe projekty technologiczne, naley mie na uwadze sabo technologicznie rozwinit produkcj wyrobw paskich.

Bezpieczestwo energetyczne



Przemys stoczniowy. Przy uwzgldnieniu powyszych czynnikw bdziemy dy do m.in. prywatyzacji sektora stoczniowego, szukajc partnerw majcych odpowiednie zabezpieczenie kapitaowe i technologiczne oraz posiadajcych strategie globalne gwarantujce przetrwanie polskich przedsibiorstw nawet podczas wiatowej bessy. Przemys zbrojeniowy. Przeszkod w rozwoju tej gazi przemysu jest czsto podlego sektora rnym resortom. Naley zatem utworzy jeden orodek decyzyjny, odpowiedzialny za cao programu restrukturyzacji, zarwno realizacj, jak i sprawy wacicielskie oraz wasnociowe. Naley poczy zmiany strukturalne ze zmianami wacicielskimi i powizaniem kapitaowym z zachodnimi korporacjami, preferujc przy tym projekty ukierunkowane na nowe rozwizania technologiczne. Pomoc publiczna wsparcie dla rozwoju. Poza wyjtkami, dotyczcymi zakoczenia procesw transformacji niektrych sektorw gospodarki oraz wspierania przedsibiorstw poddawanych nieuczciwej grze rynkowej, pomoc publiczna powinna by przeznaczona na wspieranie rozwoju, a wic na innowacyjno, badania naukowo-techniczne i wdraanie ich w ycie oraz na wspieranie ekspansji polskiej gospodarki za granic.

Bezpieczestwo energetyczne
Platforma Obywatelska proponuje zwikszenie bezpieczestwa energetycznego poprzez odwoanie si do wasnych zasobw oraz zwikszenie konkurencji.. Jest to moliwe poprzez zwikszenie dywersyfikacji rde energii z wykorzystaniem potencjau krajowego. Postulujemy midzy innymi odwrcenie procesu realizowanego przez rzd, polegajcego na korporatyzowaniu kompleksu paliwowo-energetycznego, zwaszcza poprzez konsolidacj elektroenergetyki i brak liberalizacji gazownictwa. Proponujemy odejcie od strategii kontynuacji technologicznej realizowanej przez rzd, zwaszcza w elektroenergetyce i gazownictwie. Proponujemy wejcie w tym dziesicioleciu w proces przeorientowania energetyki na coraz bardziej innowacyjne technologie energetyczne (obejmujce rozproszon energetyk odnawialn i w szczeglnoci aeroenergetyk, kogeneracj gazow, infrastruktur dla samochodw hybrydowych, infrastruktur transportu ldowego LNG i CNG). Technologie te charakteryzuj si du zdolnoci do szybkiej odpowiedzi na sygnay rynkowe, black out oraz potrzeby ochrony rodowiska.

4

Polska zdrowa

Skuteczny i ograniczony nadzr regulacyjny

Opowiadamy si za istotnym ograniczeniem reglamentacji oraz umocnieniem wolnoci gospodarczej. Pastwo powinno zapewni stabilne ramy funkcjonowania wolnego rynku. Na jego stray musi sta skuteczny i jednoczenie ograniczony nadzr regulacyjny. Tam, gdzie utrzymanie reglamentacji jest niezbdne, opowiadamy si za doprowadzeniem do oddzielenia organw regulacyjnych od biecej polityki. Realizacji tych celw powinno suy wzmocnienie Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw, ktremu trzeba przekaza kompetencje niektrych urzdw regulacyjnych.

5. Polska zdrowa

olska zasuguje na sprawny, sprawiedliwy i solidarny system ochrony zdrowia. Polacy na prawo do godnoci w chorobie. Jedynym sposobem na zmian bardzo zej sytuacji w subie zdrowia jest powana reforma. Dziki reformom proponowanym przez Platform Obywatelsk system opieki zdrowotnej stanie si efektywniejszy: poprawi si jako i dostpno usug medycznych, podstawowe leki bd tasze, wzrosn zarobki personelu medycznego. Nasz program adresujemy zarwno do pacjentw, jak i lekarzy oraz pielgniarek. Jest on rwnoczenie panaceum na indolencj obecnego rzdu i lata zapnie w tej dziedzinie.

Nadrobi cywilizacyjne zapnienie

Przed Polsk stoi zadanie zmniejszenia wci ogromnego dystansu dzielcego nas od innych krajw UE w dziedzinie kondycji zdrowotnej spoeczestwa. Zaledwie co drugi Polak ocenia stan swojego zdrowia jako dobry lub bardzo dobry. W Holandii, Wielkiej Brytanii czy Szwecji odpowiedzi takiej udziela wicej ni 75 proc. ankietowanych. Kolejnym powanym problemem jest dua miertelno niemowlt w Polsce . 6 na tysic urodze. W pastwach tzw. starej Unii wskanik ten wynosi od 3 do 4 na tysic urodze.

Dla dobra pacjentw

5

Na ochron zdrowia wydajemy znacznie mniejszy odsetek PKB ni kraje. wysoko rozwinite. Ponadto system jest w duym stopniu dotowany przez lekarzy. i pielgniarki, wkadajcych w sw prac wicej ni warte s otrzymywane przez nich wynagrodzenia. Zarabiaj oni bardzo mao, zarwno w stosunku do wynagrodze innych grup zawodowych w Polsce, jak i dochodw lekarzy i pielgniarek w innych krajach UE. Wstrzymanie przez PiS reformy suby zdrowia w sytuacji, gdy kraje zachodnie UE udostpniy swoje rynki pracy, sprawio, e rozpocz si masowy odpyw personelu medycznego. Jest to bardzo grona sytuacja, poniewa w Polsce pielgniarek i lekarzy w przeliczeniu na liczb mieszkacw jest znacznie mniej ni w innych pastwach, ktre ostatnio przystpiy do Unii Europejskiej. Ju teraz dyrektorzy szpitali maj powane kopoty z pozyskaniem lekarzy niektrych specjalizacji. Ponadto coraz wicej studentw medycyny po ukoczeniu nauki chce podj prac za granic. Jednym z powodw jest konieczno odbycia stau, co w Polsce okazuje si bardzo trudne ze wzgldu na ma liczb miejsc. Nasi lekarze i pielgniarki s tymczasem bardzo chtnie zatrudniani w Europie Zachodniej ze wzgldu na ich wyjtkowe kwalifikacje zawodowe, a take zaangaowanie i poziom moralny. Marnowany jest ogromny potencja drzemicy w polskim personelu medycznym. Midzynarodowi eksperci wskazuj bowiem, e w Polsce wydajno leczenia jest bardzo dua. S zdumieni, e przy tak niskich nakadach na sub zdrowia osiga si w Polsce tak imponujce efekty. Nie byoby to jednak moliwe, gdyby nie powicenie lekarzy i pielgniarek. Praca jest dla wikszoci. z nich misj, ktrej podjli si, skadajc przysig Hipokratesa. Najwyszy sprzeciw budzi szkalowanie polskich lekarzy. Tej nikczemnoci dopuszczaj si populici, ponoszcy przecie wspodpowiedzialno za sytuacj w subie zdrowia poprzez zaniechanie reform.

Nadrobi cywilizacyjne zapnienie

Nadrzdnym celem naszych dziaa jest dobro chorych.. Platforma. Obywatelska zoya w Sejmie projekt ustawy o prawach pacjentw. Znalazy si. w nim gwarancje ochrony tych praw, wsparte przez ustawowo umocowany Urzd Rzecznika Praw Pacjenta. O dostpie do ochrony zdrowia decyduje przede wszystkim powszechno ubezpieczenia zdrowotnego. Dlatego zmienimy system ubezpiecze. Bdzie on

6

Polska zdrowa

autonomiczny poza wpywem czynnikw politycznych. Instytucje ubezpieczeniowe musz z sob konkurowa, zabiegajc o pacjentw. Damy obywatelom prawo wyboru funduszu. W tym celu: Podzielimy Narodowy Fundusz Zdrowia na kilka konkurujcych funduszy publicznych, oferujcych ubezpieczenie w zakresie podstawowym. Jasno okrelimy zakres i warto minimalnych wiadcze podstawowych. Z czasem dopucimy do funduszy publicznych inne instytucje ubezpieczeniowe, m.in. korporacje samorzdowe i prywatne, dziaajce na rwnych prawach. Okrelimy minimalny zakres wiadcze zdrowotnych wynikajcych. z ubezpieczenia podstawowego. Bdzie to spis wiadcze, procedur, standardw i lekw oraz ich wycena, uwzgldniajca godziwe wynagrodzenie lekarzy, pielgniarek i innych pracownikw ochrony zdrowia. Rzd bdzie pokrywa koszty procedur wysokospecjalistycznych,. ratownictwa medycznego, leczenia ofiar katastrof oraz finansowa. powszechne programy profilaktyki i promocji zdrowia. Wprowadzimy system ubezpiecze dodatkowych. Polisy znajd si. w ofercie funduszy publicznych i prywatnych instytucji ubezpieczeniowych. Bdzie to ubezpieczenie obejmujce dopat do wiadczenia podstawowego (np. ponadstandardowe warunki dziaania, ponadstandardowe warunki hospitalizacji) lub finansowanie wiadcze nie objtych podstawowym ubezpieczeniem zdrowotnym. Pacjenci bd mogli wybra fundusz publiczny w ramach powszechnej skadki paconej przez wszystkich podatnikw. Jednolita stawka podstawowego ubezpieczenia zdrowotnego (okrelony odsetek wynagrodzenia) naliczana bdzie na podstawie PIT. Stworzymy system nadzoru i kontroli, aby wszystkim zapewni rwny dostp do wiadcze zdrowotnych, gwarantowanych w ubezpieczeniu podstawowym. Zadbamy, aby ludzie ubodzy, spoecznie wykluczeni i niedostosowani mogli w peni korzysta z dostpu do ochrony zdrowia.

Reforma systemu finansowania i dostpu

Wszyscy wiadczeniodawcy (szpitale, przychodnie, praktyki lekarskie i pielgniarskie) bez wzgldu na to, czy s podmiotami publicznymi, czy prywatnymi.

Skuteczna restrukturyzacja

7

bd traktowani przez fundusze ubezpieczeniowe tak samo. To wymaga wprowadzenia okrelonych zasad: Konkurencyjno wymusi popraw jakoci wiadcze. Ubiegajce si. o kontrakty szpitale i przychodnie zostan zmuszone do oferowania szerszego asortymentu wiadcze i ich wyszej jakoci. Dziki temu zwikszy si dostp do usug medycznych, podniesione zostan standardy leczenia. Publiczne i niepubliczne placwki ochrony zdrowia bd miay rwne szanse zawierania umw z instytucjami ubezpieczenia zdrowotnego. Samorzdy zyskaj prawo do dysponowania placwkami ochrony zdrowia, ktrych s organem zaoycielskim. Przeksztacimy publiczne placwki ochrony zdrowia w spki prawa handlowego z wycznym lub czciowym udziaem organw zaoycielskich. Dziki temu zlikwidujemy ograniczenia dysponowania nimi, dajc samorzdom prawo dokapitalizowania, dofinansowania, przeksztacenia zakadw opieki zdrowotnej. Niech decyduj o tym gospodarze, czyli spoecznoci lokalne. W celu wzmocnienia roli organw zaoycielskich placwek ochrony zdrowia naley precyzyjnie zdefiniowa ich moliwoci i obowizki. Zaduenie szpitali powinno by spacane przez ich wacicieli. Wprowadzimy zapis, i organy zaoycielskie zobowizane s co rok pokrywa straty wynikajce z dziaalnoci zakadw opieki zdrowotnej. Zmusi to wacicieli zakadw opieki zdrowotnej do wzmoonego nadzoru nad zarzdami szpitali oraz skoni do podejmowania dziaa w zakresie restrukturyzacji i przeksztace. Istotne jest uregulowanie kwestii zwizanych z majtkiem zakadw opieki zdrowotnej. Naley jak najszybciej przygotowa normy prawne umoliwiajce wycen majtku ZOZ na zasadach obowizujcych. w sektorze niepublicznym. Obecnie warto ta jest nieadekwatna do rynkowych cen gruntw, obiektw i sprztu. Dlatego dzi szpital nie moe np. skorzysta z kredytu bankowego, a analizy ekonomiczne jego wartoci s niewiarygodne. O tym, ktre szpitale (placwki medyczne) przetrwaj, czyli jak bdzie wyglda sie szpitali, zadecyduj pacjenci, a nie politycy poprzez. arbitralne decyzje administracyjne. Wreszcie pienidz trafi za pacjentem do wybranego przez niego szpitala.

8

Polska zdrowa

Dokoczymy rozpoczt w 2005 roku restrukturyzacj publicznych placwek ochrony zdrowia, aby efektywnie wykorzysta publiczne pienidze, ktre ju wydano na restrukturyzacj. Stworzymy warunki do uczciwej konkurencji w staraniach o pacjenta. Celem restrukturyzacji jest likwidacja bezporednich i porednich przyczyn zaduenia placwek ochrony zdrowia. Wprowadzimy referencyjno szpitali.

Leki bardziej dostpne, nowsze, efektywniejsze

Naszym celem jest przejrzysta polityka lekowa, dlatego: Zmienimy i uprocimy zasady refundacji lekw, aby procedury refundacji byy w peni przejrzyste, a pacjenci uzyskali dostp do lekw efektywniejszych, bdcych wynikiem najnowszych bada naukowych. Refundowane bd leki innowacyjne, czyli nowsze, bardziej skuteczne. Polityka lekowa zostanie oparta na analizach i dowodach naukowych. Wprowadzimy receptariusz i monitorowanie ordynacji lekarskich. Dziki. temu pacjenci bd mniej dopaca do lekw z wasnej kieszeni. Dzi wskanik dopat jest jednym z najwyszych w Europie.

Lepsze prawo i regulacje

Aby skutecznie naprawi system ochrony zdrowia, niezbdne s jak najszybsze zmiany podstawowych ustaw zwizanych z funkcjonowaniem opieki zdrowotnej. Przede wszystkim okrelimy w kocu pakiet podstawowych obowizkw pastwa oraz praw i obowizkw obywateli w zakresie systemu opieki zdrowotnej. Powinny to regulowa przepisy Ustawy o systemie ochrony zdrowia, zoonej. z takich elementw, jak: Przejrzyste okrelenie uprawnionych do wiadcze opieki zdrowotnejDopracujemy zasady powszechnego i solidarnego systemu. Wszyscy uprawnieni obywatele Rzeczpospolitej powinni korzysta ze wiadcze na rwnych prawach, bez wzgldu na swj status spoeczny, materialny czy stan zdrowia. W systemie ochrony zdrowotnej naley wyodrbni grupy, takie jak dzieci, kobiety w ciy oraz niepenosprawni, ktre powinny by objte szczegln opiek i traktowane priorytetowo.

Ustawa o systemie ochrony zdrowia

9

Konieczne jest okrelenie obowizkw zakadw opieki zdrowotnej. w zakresie nadrzdnym, czyli ratowania ycia i zdrowia ludzkiego bez wzgldu na regulacje ubezpieczenia publicznego i niepublicznego. Uporzdkujemy zasady ratownictwa medycznego. Naley wykorzysta istniejce struktury do stworzenia sieci jednostek ratunkowych. Instytut Standaryzacji i Taryfikacji wiadcze musi opracowa podstawy udzielania tych wiadcze i obowizki ZOZ. Najwaniejszym elementem ustawy jest stworzenie systemu koordynacji powiadamiania. w ratownictwie medycznym. Ustanowienie instytucji zarzdzajcych i nadzorujcych w systemie opieki zdrowotnej Proponujemy powoanie Urzdu Nadzoru Ubezpiecze Zdrowotnych.. Instytucja ta czuwaaby nad prawidowoci funkcjonowania zarwno ubezpieczyciela publicznego, jak i w przyszoci ubezpieczycieli prywatnych. Opowiadamy si za powoaniem Instytutu Standaryzacji i Taryfikacji wiadcze Zdrowotnych. Jego zadaniem bdzie analizowanie zjawisk epidemiologicznych i w celu optymalnego finansowania leczenia opracowywanie standardw wykonawczych oraz kosztowych wiadcze opacanych z ubezpiecze. Instytut bdzie ponadto ustala zakresy i opracowywa standardy finansowania wiadcze z ubezpiecze dodatkowych. Okrelenie struktury, odpowiedzialnoci i zasad funkcjonowania patnika publicznego Opowiadamy si za decentralizacj systemu. Samodzielno patnikw bdzie si zasadza nie tylko na wasnym zarzdzaniu zabezpieczeniem wiadcze na swoim terenie, ale rwnie budowaniu relacji w realizacji i rozliczeniach z innymi patnikami. Fundusze bd miay prawo czenia si i inicjowania dziaa zmierzajcych do poprawy zdrowotnoci populacji objtej ubezpieczeniem. Stworzenie ustawy o restrukturyzacji zakadw opieki zdrowotnej Stworzona przez Platform Obywatelsk ustawa o restrukturyzacji zakadw opieki zdrowotnej umoliwi przeksztacanie si szpitali. w spki prawa handlowego poprzez rynkow wycen wartoci zakadw opieki zdrowotnej, okrelenie ich realnego zaduenia, proporcji

40

Polityka spoeczna midzy aktywami i pasywami. Umoliwi take wczenie w przeksztacenia Banku Gospodarstwa Krajowego jako sprzedawcy udziaw szpitala. Udziay te utworzone bd przez ekspertw banku na podstawie bilansu i wartoci majtku. Pozwoli to rwnoczenie na zachowanie proporcji pomidzy udziaem w spce przedstawiciela skarbu pastwa. i inwestorw prywatnych. Dziki sprzeday akcji bdzie mona spaci zaduenie, a wczenie dodatkowych udziaowcw zwikszy szanse na lepsze zarzdzanie zakadem opieki zdrowotnej.

W systemie opieki zdrowotnej panuje chaos. Narasta on od lat. Doprowadzi do niewydolnoci systemu i zmarnotrawienia publicznych pienidzy. Jest zdecydowanie gorzej ni dwa lata temu, gdy obecny obz rzdzcy przyj na siebie odpowiedzialno za resort zdrowia. Platforma Obywatelska uporzdkuje system, by zacz wykonywa swoje zadanie, czyli zwikszanie bezpieczestwa zdrowotnego obywateli.

6. Polityka sPoeczna: rodzina, Praca, solidarne sPoeczestwo

olityka spoeczna w Polsce wymaga zasadniczych zmian. S one niezbdne, by wyrwna szanse i zmieni sytuacj osb naprawd potrzebujcych pomocy. Trzeba ich wyrwa z wykluczenia spoecznego, niewiary i frustracji. Zmiany maj suy rozwojowi aktywnoci obywateli, samodzielnoci oraz odpowiedzialnoci za siebie i wsplnoty, do ktrych nale. Wymaga to zasadniczej reorientacji: przejcia od anachronicznego, niewydolnego pastwa opiekuczego, nigdy nie nadajcego za potrzebami, do modelu pastwa nastawionego na zatrudnienie i spjno. Pastwa ze skutecznymi narzdziami bezpieczestwa socjalnego, dostpem do usug publicznych, rwnowag praw i obowizkw w sferze spraw spoecznych. Potrzebne jest klasyczne przejcie od modelu welfare state do modelu workfare. Zmiany w polityce spoecznej musz si opiera na czterech filarach, tworzcych spjny, komplementarny i caociowy system aktywizacji i pomocy.

Filar I. Satysfakcja polskiej rodziny

Najwyraniejszy przykad nierwnoci spoecznych w Polsce stanowi zr-

Na rzecz rodziny

41

nicowana sytuacja rodzin. Tymczasem to rodzina jest przecie najsprawniejsz organizacj socjaln, najpeniej i najefektywniej opiekuje si i wspiera zarwno dzieci, jak i ludzi starszych, niepenosprawnych bd bezrobotnych. Jeeli rodzina straci zdolno do wypeniania tej funkcji, konieczne bdzie zaangaowanie wadzy publicznej (domy dziecka, domy opieki dla osb starych i niepenosprawnych, zagroenia uzalenieniem itp.). Taka pomoc jest gorszej jakoci i pochania znaczne fundusze publiczne. Dlatego bdziemy tworzy warunki, by rodzina moga by samodzielna ekonomicznie przez dostp do edukacji i pracy, a nie tylko wiadczenia finansowe. Polityka na rzecz rodziny musi by rwnie nastawiona na popraw sytuacji demograficznej i doprowadzi przez pi lat do poprawy wskanika dzietnoci z 1,2 do 1,8. eby polskie rodziny czuy satysfakcj z dziaa wasnego pastwa, trzeba: dokona przegldu narzdzi polityki na rzecz rodziny (w tym i wiadcze rodzinnych) zwracajc uwag na ich efektywno, dopasowanie do potrzeb i koszty, a take opracowa koncepcj spjnej, dugoterminowej polityki prorodzinnej; zapewni prymat takim narzdziom wspierania rodziny, jak dziaania na rzecz promocji samodzielnoci oraz aktywizacji zawodowej. Polityka rodzinna musi by skupiona na: Zwikszeniu satysfakcji z rodzicielstwa i macierzystwa. Suy temu bdzie: stopniowe wyduanie urlopu macierzyskiego do 22 tygodni oraz zapewnienie dobrej opieki lekarskiej zwizanej z macierzystwem; upowszechnienie korzystania z urlopu wychowawczego przez oboje rodzicw w rnych jego fazach oraz zwikszenie liczby rodzin z niego korzystajcych z 50 proc. do 70 proc. uprawnionych; wprowadzenie zasad umoliwiajcych kontynuacj ubezpieczenia emerytalnego przez osoby bdce na urlopie macierzyskim i wychowawczym; Zmniejszeniu poczucia utraty pozycji na rynku pracy ze wzgldu na macierzystwo i penienie funkcji wychowawczych. Stanie si to moliwe dziki: upowszechnieniu zatrudnienia w niepenym wymiarze czasu pracy,

42

Polityka spoeczna by mona byo kontynuowa rozwj zawodowy, nie tracc uprawnie ochronnych z tytuu urlopu wychowawczego; upowszechnieniu zatrudnienia podczas sprawowania opieki nad dzieckiem w penym (o ile to moliwe) wymiarze lub w zmniejszonym, poprzez wykorzystanie formy pracy w domu; upowszechnieniu w prawie i praktyce dziaania firm instytucji kontraktu opiekuczego jako porozumienia midzy pracodawc. a pracownikiem w celu zwikszenia elastycznoci organizacji pracy, czasu pracy, aby w rnych fazach opieki nad dzieckiem strony mogy uzgodni dziaania na rzecz godzenia interesw; specjalnym programom powrotu kobiet na rynek pracy po okresie opieki nad dziemi; Zwikszeniu wsparcia dla rodzin w sprawowaniu opieki nad dziemi. i dbaoci o rozwj dzieci i modziey. W tym celu naley: wprowadzi ulgi podatkowe o charakterze prorodzinnym, dostpne dla kadej rodziny i rwne na kade dziecko; stworzy przejrzysty system wiadcze rodzinnych tam, gdzie jest to niezbdne do wyrwnania szans dzieci i modziey (niepenosprawno, ubstwo, dysfunkcjonalno). Musi on promowa dziaania na rzecz usamodzielnienia si rodzin, czyli dostpno pracy i zatrudnienia; upowszechni usugi opiekucze dla maych dzieci (obki). i w okresie przed rozpoczciem edukacji (przedszkola). Istotn rol w stworzeniu ich sieci musz odegra samorzdy. One rwnie powinny dba o jako tych usug i dostpno finansow; zapewni modemu pokoleniu realny dostp do mieszka; umoliwi wszystkim dzieciom peen dostp do owiaty i nauki oraz rnych cieek edukacyjnych poprzez demokratyczny. system stypendialny; Radykalnym zmniejszeniu ubstwa i wykluczenia wrd dzieci. Mona to osign poprzez: zmiany w zasadach dostpnoci pomocy (w tym i doywiania),. by docieraa ona do dzieci bez wzgldu na postawy rodzicw (ich gotowoci do wsppracy z pracownikami socjalnymi);

Sprawny rynek pracy

4

opracowanie programw wsparcia (o charakterze zadaniowym) dla rodzin wielodzietnych; upowszechnienie rodzinnych form opieki zastpczej nad dziemi, zwaszcza zawodowych rodzin zastpczych; stworzenie warunkw do konkurencji na rynku usug opiekuczych finansowanych przez pastwo; wdroenie skutecznego systemu alimentacyjnego, zapewniajcego dzieciom nalene im wiadczenia.

Filar II. Sprawny rynek pracy

Wyzwania demograficzne i rozwojowe wymagaj, by w Polsce wzrosa liczba aktywnych zawodowo i zatrudnionych. Aby osign ambitny cel podwyszenia w 2012 roku wskanika zatrudnienia z dzisiejszych 57 proc. do 65 proc. (obecny poziom w UE). co wymaga zwikszenia liczby miejsc pracy o 2 miliony naley przede wszystkim:

poprawi skuteczno aktywnej polityki rynku pracy (wzrost nakadw z 0,3 proc. PKB do 0,6 proc. PKB; objcie wikszych grup bezrobotnych dziaaniami aktywizujcymi z 25 proc. do 4 proc.) i uzyskiwa efektywno zatrudnienia netto powyej 50 proc., ale pod warunkiem zmiany zarzdzania rynkiem pracy, co oznacza: zmian algorytmu przydziau funduszy dla wojewdztw i powiatw; adresowanie polityki rynku pracy nie tylko do bezrobotnych, ale take do osb, ktre nie maj statusu bezrobotnych, a nie s aktywne zawodowo (ze wzgldu na nisk mobilno, poczucie wykluczenia spoecznego, niskie kwalifikacje czy wiek) lub s aktywne, ale pracuj za granic; skrelenie z rejestru bezrobotnych osb, ktre nie poszukuj pracy; lepsze i szybkie (do 3 oraz do 6 miesicy bycia bezrobotnym) adresowanie dziaa aktywizujcych poprzez dopasowywanie narzdzi do grup ryzyka; zwikszenie dostpnoci doradztwa zawodowego i porednictwa pracy w dziaaniach na rzecz bezrobotnych, co wie si co najmniej z potrojeniem liczby doradcw i porednikw pracy w publicznych subach zatrudnienia;

44

Polityka spoeczna

stworzenie warunkw dla otwartoci instytucji publicznych na zewntrzne kontraktowanie usug rynku pracy przy przejrzystym systemie przetargw; integracj systemu zatrudnienia i pomocy spoecznej w wojewdztwach i powiatach oraz rozwj centrw integracji spoecznej; rozwj ekonomii spoecznej, co jest form subsydiowania zatrudnienia, m.in. za porednictwem spdzielni socjalnych.

Zmieni polityk wobec niepenosprawnych, by przerwa proces ich wykluczania, take z rynku pracy, co oznacza: szybkie przygotowanie we wsppracy ze rodowiskami osb niepenosprawnych niezbdnych rozwiza ustawowych. Podstaw nowej polityki bdzie dostrzeganie potencjau tej grupy obywateli, a nie ich deficytw fizycznych i psychicznych; zmiany w systemie edukacji niepenosprawnych, zwikszenie dostpnoci do szk wyszych (niepenosprawni stanowi zaledwie 0,5 proc. studiujcych; w najbliszych 2, 3 latach odsetek ten powinien wzrosn do 2 proc., czyli do 50 tys. osb); zapewnienie niepenosprawnym profesjonalnych usug doradztwa zawodowego i porednictwa pracy, by wskanik ich zatrudnienia wzrs z 15 proc. do co najmniej 25 proc. w roku 2012; oferowanie rnych form wsparcia zatrudnienia osb niepenosprawnych, dopasowanych do ich stopnia niepenosprawnoci. Wie si to z koniecznoci ujednolicenia orzecznictwa o niepenosprawnoci (dla niepenosprawnych, dla rencistw z powszechnego systemu i dla rencistw z KRUS); przejrzyste finansowanie aktywizacji zawodowej niepenosprawnych, czego gwarancj bdzie odejcie od traktowania ich jako przedmiotu transakcji midzy pastwem a pracodawcami. Uznanie naturalnej podmiotowoci tych obywateli powinno spowodowa,. i pienidze przeznaczane na aktywizacj powinny i za nimi (inny model subsydiowania zatrudnienia, inne zasady technicznego doposaenia miejsc pracy, ale i edukacji bon edukacyjno-zatrudnieniowy), przy utrzymaniu modelu kwotowego;

Nowoczesna edukacja

45

decentralizacj poprzez samorzdy (zwaszcza wojewdzkie) i organizacje pozarzdowe zada realizowanych przez Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych. Fundusz gromadziby pienidze oraz kontraktowa i kontrolowa wykonywanie usug na rzecz niepenosprawnych u partnerw zewntrznych; stabilne funkcjonowanie rozwiza zapewniajcych niepenosprawnym wsparcie finansowe w sytuacjach tego wymagajcych oraz odpowiedniej jakoci dostp do systemu ochrony zdrowia w celu rehabilitacji; promocj zatrudniania niepenosprawnych w administracji publicznej. Stanowi oni zaledwie 0,8 proc. pracownikw, a powinno ich by 4 proc.

Stworzy taki model edukacji, by sprosta zadaniom cywilizacyjnym i potrzebom zmieniajcej si gospodarki. Szczeglnie wane jest, aby przewidziano w nim warunki do uczenia si przez cae ycie, co oznacza: doskonalenie umiejtnoci niezbdnych na nowoczesnym rynku pracy (np. wczeniejsze ni obecnie rozpoczcie nauki jzyka angielskiego); zdobywanie umiejtnoci informatycznych; gwarancje powszechnego dostpu do usug edukacyjnych wysokiej jakoci dla dorosych; promocj wydatkw na edukacj dorosych w przedsibiorstwach oraz upowszechnienie traktowania ich nie jako kosztw, lecz. inwestycji w kapita ludzki, upowszechnienie korzystania z poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej w trakcie caej kariery zawodowej; jasne okrelenie warunkw finansowania edukacji dorosych z funduszy publicznych (w tym europejskich) zarwno firmowych, jak. i indywidualnych; Przedstawi realne rozwizania na rzecz pomniejszania kosztw pracy. oraz czasu ich wdroenia: zacz od zredukowania liczby dni (z 33 do 23), za ktre w wypadku choroby pracownika musi paci pracodawca;

46

Polityka spoeczna

opracowa zasady porzdkowania i racjonalizowania wydatkw socjalnych, by mona byo w duszym czasie dokona zmian. w ich strukturze, z wikszym nastawieniem na aktywizacj i integracj spoeczn oraz inwestycje w kapita ludzki; eliminowa decyzje polityczne, ktrych efektem moe by wzrost kosztw pracy (szczeglnie pozapacowych); przygotowa koncepcj zmiany modelu rent dla osb wchodzcych na rynek pracy, by zmniejszy ich obcienie skadk rentow z 7 proc. do 3 proc.

Stworzy podstawy polskiego modelu flexicurity. Polega on na czeniu dziaa na rzecz elastycznoci rynku pracy i stosowaniu nowych narzdzi bezpieczestwa (poprzez efektywn i aktywn polityk rynku pracy APRP, rozwj ksztacenia ustawicznego, przejrzysty system bezpieczestwa socjalnego i gwarancje podstawowych praw pracowniczych). Wzajemno korzyci pracodawcy i pracownika suy wzrostowi adaptacyjnoci firm i zatrudnionych, co wie si z nastpujcymi dziaaniami: przegldem i ocen funkcji okrelonych w polskim prawie elastycznych form zatrudnienia i organizacji pracy w celu wzmocnienia ich efektywnego wykorzystywania i wyrwnania rnych uprawnie pracowniczych; decentralizacj prawa pracy, by zamiast regulacji ustawowych. o niektrych sprawach decydowaa umowa midzy stronami na poziomie brany czy przedsibiorstwa, oraz wprowadzeniem zapisw pozwalajcych na skuteczne wypowiadanie ukadw zbiorowych; wydueniem do 12 miesicy okresu rozliczania czasu pracy. Zwikszy to wraliwo systemu prawno-organizacyjnego na sezonowo i zmienno potrzeb pracodawcw; promocj nietypowych form zatrudnienia, pozwalajcych na teleprac, powszechniejsze zatrudnianie pracownikw tymczasowych oraz reorientacj roli zatrudnienia w niepenym wymiarze czasu pracy; stworzeniem lepszych warunkw do bezpiecznego samozatrudnienia jako rozwojowej formy aktywnoci zawodowej, co wie si z trosk o rwno stosowanych przepisw wobec pracownikw.

Solidarno pokole

47

i samozatrudnionych. Filar III. Solidarno midzy pokoleniami Polacy opuszczaj rynek pracy przecitnie w wieku 58 lat. Najwczeniej. w Europie, a bezrobocie modych, wynoszce cigle przeszo 25 proc. jest najwysze w krajach UE. Jednym z najwaniejszych celw jest wic zrwnowaenie obecnoci na rynku pracy osb najmodszych i najstarszych, co wymaga wsparcia startu zawodowego modej generacji oraz utrzymania w zatrudnieniu osb powyej 45. roku ycia. Niezbdne jest ograniczenie wczesnej dezaktywizacji zawodowej, szybkie dokoczenie reformy emerytalnej, dbao o jako ycia seniorw oraz powroty modych emigrantw do kraju. W trosce o mode pokolenie naley: wprowadzi w ycie rozwizania zawarte w propozycjach polityki na rzecz rodziny; szybkimi decyzjami doprowadzi do wikszej spjnoci systemu edukacji z potrzebami i wyzwaniami rynku pracy; zwikszy wsparcie dla modych, potrzebujcych kapitau na wasne przedsiwzicia gospodarcze oraz wzbogaci ofert doradztwa i moliwoci korzystania z inkubatorw przedsibiorczoci; poprawi warunki do rozwoju naukowego modego pokolenia (granty na badania, przyjazne zasady dla podejmujcych studia doktoranckie, wspieranie kontaktw midzynarodowych); monitorowa sytuacj na rynku pracy zwizan z wielk fal migracyjn po 2004 roku, poniewa 80 proc. wyjedajcych to osoby do 30. roku ycia. wspiera racjonalno decyzji o czasowej migracji, by potencjalny wyjedajcy czy j nie tylko z kalkulacj ekonomiczn, ale. i perspektyw wasnej kariery zawodowej; utrzymywa stay kontakt z osobami wyjedajcymi, m.in.. poprzez samorzdy, parafie i agencje doradztwa personalnego, stworzy warunki dla powrotu emigrantw do kraju, oferujc im pakiet usug, zawarty w przygotowanym przez Platform Obywatelsk narodowym programie Powrt do domu m. in.: a/. uzupenienie edukacji i kompetencji, jeli to potrzebne do poprawy pozycji po powrocie na polskim rynku pracy - finansowane z Funduszu

48

Polityka spoeczna

Pracy; b/. doradztwo zawodowe i karierowe rnego typu finansowane z rodkw publicznych: krajowych i UE; c/. porednictwo pracy; d/. wsparcie inwestycji kapitaowych - uzupenienie wkadu na podjcie dziaalnoci biznesowej przy minimalnym oprocentowaniu; e/. atwy dostp do taniego kredytu mieszkaniowego. i inwestycyjnego oraz f/ abolicja podatkowa. W celu tworzenia rozwiza dla starszej generacji i wzrostu ich poczucia bezpieczestwa oraz satysfakcji z ycia naley: promowa wrd pracodawcw utrzymywanie zatrudnienia osb powyej 45. roku ycia, wspierajc zarazem doradztwo zawodowe i system przekwalifikowa wzmocniony rodkami publicznymi; promowa aktywne ycie emerytw poprzez wzbogacanie oferty edukacyjnej i kulturalnej (uniwersytety III wieku, taszy dostp do internetu i nauki obsugi komputera, ulgowe karnety teatralne i kinowe), prozdrowotnej (uprawianie sportu i prowadzenie zdrowego stylu ycia tanie karty wstpu do obiektw sportowych) i innych form aktywnego spdzania czasu wolnego, a rwnoczenie stworzenie podstaw do rozwoju powszechnie dostpnego rynku usug pielgnacyjnych; ograniczy moliwoci przechodzenia na wczeniejsze emerytury, zadba o rehabilitacj rencistw i zacz proces podwyszania redniej wieku opuszczajcych rynek pracy (dla kobiet z 54 do 58 lat, a dla mczyzn z 62 do 64 lat do 2012 roku); wprowadzi fakultatywne wyduanie wieku emerytalnego kobiet, by do 2015/2020 roku zrwna go z wiekiem emerytalnym mczyzn, a wyduenie wieku uzyskiwania uprawnie do emerytury do 67 lat nastpio do 2025 roku; wprowadzi emerytury pomostowe dla osb, ktre pracoway. i pracuj na stanowiskach i w warunkach szczeglnych; dokoczy tworzenie instytucji niezbdnych dla sprawnego i dugofalowego funkcjonowania systemu emerytalnego, odpornego na zagroenia ekonomiczne i demograficzne oraz presj polityczn. Wymaga to powoania urzdu aktuariusza krajowego, wzmocnienia roli i rozwoju Funduszu Rezerwy Demograficznej, dostosowania wymiaru rent do

Spoeczestwo obywatelskie

49

wymiaru emerytur z nowego systemu, okrelenia rynkowego modelu funkcjonowania zakadw emerytalnych, stabilizacji instytucjonalnej. i finansowej ZUS (samodzielno jednostki, a nie zakad budetowy); zreformowa KRUS i zmieni model funkcjonowania rent i emerytur rolniczych.

Filar IV. Spoeczne zaufanie

Jednym z najwaniejszych elementw stabilnoci demokracji oraz poczucia uczestnictwa obywateli w yciu publicznym i budowy kapitau spoecznego jest rozwj spoeczestwa obywatelskiego oraz jego instytucji. Wyraajc interesy wielu grup, organizacje pozarzdowe mog by partnerem wadzy publicznej. i kontrahentem wielu przedsiwzi. W Polsce jest stosunkowo niewiele organizacji pozarzdowych. Maj one. olbrzymie trudnoci z finansowaniem swojej dziaalnoci. Niewiele mamy ponadto organizacji o funkcjach monitorujcych (typu watch dog), wanych w systemie kontroli mechanizmw demokratycznych w pastwie. Udzia darowizn na rzecz instytucji poytku publicznego jest 70 razy mniejszy w porwnaniu z UE. Bardzo wanym celem jest wic stworzenie odpowiednich warunkw do rozwoju i wzrostu znaczenia spoeczestwa obywatelskiego. Dlatego Platforma Obywatelska bdzie: dy do spjnoci midzy ustaw o poytku publicznym a innymi ustawami, by wyeliminowa konflikt relacji midzy administracj. a organizacjami pozarzdowymi, jeli chodzi o dostp organizacji do wykonywania usug publicznych; promowa wspprac midzy samorzdami a organizacjami pozarzdowymi, by wadze lokalne traktoway organizacje III sektora jako potrzebnego i powanego partnera; uatwia tworzenie partnerstw spoecznych; PO wypracuje jasne reguy moliwego finansowania dziaa organizacji pozarzdowych z funduszy publicznych; uproci procedur i upowszechni zasad przekazywania 1 proc. podatku na organizacje poytku publicznego, w tym i dla samozatrudnionych; doprowadzi do zwolnienia wiadcze organizacji pozarzdowych (takich jak finansowanie leczenia czy rehabilitacji, zakup lekw lub

50

Sektor wiedzy

sprztu pomocniczego) z obcie podatkowych. Zwolnimy te z podatkw pomoc udzielan takim organizacjom (np. przekazywanie ywnoci, lekw, sprztu); stworzy infrastruktur wsparcia rozwoju organizacji pozarzdowych, co uatwi ich intensywniejsze funkcjonowanie w regionach zapnienia cywilizacyjnego i niskiego potencjau rozwojowego; bdzie promowa i rozwija zasad wolontariatu jako sposobu aktywizacji zawodowej i spoecznej, jako formy pierwszego zatrudnienia, powrotu na rynek pracy i utrzymywania w zatrudnieniu osb powyej 45. roku ycia; PO ograniczy stworzone ju warunki dla autonomii III sektora poprzez moliwo ingerencji nadzorujcego ministra w uchway zarzdw fundacji itp., czy ograniczenie zjawiska filantropii indywidualnej i firm poprzez likwidacj moliwoci odpisu od podatku przeznaczanych na cele spoeczne darowizn.

7. bezcenny kaPita sektor wiedzy

ozwj gospodarki opartej na wiedzy i ksztatowanie spoeczestwa wiedzy maj strategiczne znaczenie. Edukacja staje si produktem, a jej rynek w skali wiatowej coraz bardziej si otwiera. Konkurencja jest coraz wiksza. W Polsce. jednak edukacja nadal jest traktowana jako domena nakazowo-rozdzielczego systemu administracyjnego. Platforma Obywatelska bdzie kreowa wieloletni, zdecydowan polityk rozwoju owiaty oraz szkolnictwa wyszego i nauki. Zostanie ona wsparta polityk inwestowania w badania i rozwj (B+R). Jest to warunek awansu naszego kraju. w dziedzinie innowacyjnoci. Osignicie tych celw moliwe jest jedynie wtedy, gdy Polska zharmonizuje swoje dziaania z polityk prorozwojow Unii Europejskiej.

Fundamentalne wartoci i zasady w sektorze wiedzy

Wartoci fundamentalne ksztatowania sektora wiedzy s okrelone w konstytucji RP. Pastwo musi by faktycznym, a nie jedynie deklaratywnym gwarantem tych zasad, tj. powszechnego i rwnego dostpu do wyksztacenia, autonomii szk wyszych, wolnoci bada naukowych oraz ogaszania ich wynikw,. a take wolnoci nauczania.

Nauka i edukacja

51

Bezcenny kapita ludzki i sektor wiedzy w polityce pastwa

W Polsce przeprowadzono ju reform polegajc na przekazaniu szk samorzdom. Stworzono warunki do rozwoju owiaty niepublicznej, zmodyfikowano system szkolny, wprowadzono zmiany programowe i egzaminy zewntrzne. Wyniki nauczania nie s jednak zadowalajce, a wikszoci problemw programowych cigle nie rozwizano. Przeciwnie, zmiany, jakie poczyniono w systemie owiaty w ostatnich dwch latach podczas tzw. rewolucji Giertychowskiej, rodz wiele obaw oraz wywouj protesty rodzicw, nauczycieli i uczniw. Pierwsze wyniki zewntrznych matur i egzaminw zawodowych wskazuj,. e konieczne s zmiany w szkolnictwie ponadgimnazjalnym. Niepokojce jest sabe przygotowanie do egzaminw uczniw licew profilowanych i technikw. W midzynarodowym tecie PISA, sprawdzajcym umiejtnoci potrzebne do ycia w nowoczesnym spoeczestwie, polska modzie uzyskuje gorsze rezultaty ni jej rwienicy z krajw OECD. Na t sab ocen skadaj si nieze wyniki testw modziey z duych miast oraz bardzo sabe rednie wyniki modziey ze wsi i z maych miast. Mimo e w ostatnich 15 latach obserwowalimy dynamiczny rozwj publicznego i niepublicznego szkolnictwa wyszego, nauka polska nie osigna podobnych sukcesw. Rwnie innowacyjno gospodarki nie jest tak dua, jak mona by oczekiwa, biorc pod uwag tempo rozwoju kraju. Udzia wydatkw na nauk w Polsce od wielu lat obnia si. W ostatnim roku osign kompromitujcy poziom 0,6 proc. PKB.

Nowe generalne zasady w polityce pastwa dotyczcej sektora wiedzy:

Podnoszenie jakoci kapitau ludzkiego i rozwj sektora wiedzy powinny mie charakter zintegrowany i kompleksowy. Oznacza to konieczno prowadzenia skoordynowanej i spjnej polityki w owiacie, szkolnictwie wyszym i badaniach naukowych oraz polityki na rzecz rozwoju innowacyjnoci w gospodarce. Warunkiem trwaego rozwoju sektora wiedzy jest wprowadzenie mechanizmw konkurencyjnych o charakterze rynkowym. Wpyw pastwa na instytucje dziaajce w sektorze wiedzy powinien by stymulujcy, ale ograniczony do funkcji regulacyjnych i nadzorczych.

52

Sektor wiedzy

Konieczne jest selektywne finansowanie wybranych priorytetowych przedsiwzi badawczych. Dokonujc ich wyboru, naley wzi pod uwag szanse na wspfinansowanie czci programw przez podmioty gospodarcze.

.. Platforma Obywatelska proponuje nastpujce zmiany w funkcjonowaniu owiaty: Jak najszybsze wprowadzenie spjnej podstawy programowej od przedszkola do szkoy redniej. Trzeba ograniczy przekazywanie wiedzy encyklopedycznej na rzecz przyswajania przez uczniw najwaniejszych umiejtnoci potrzebnych w dorosym yciu i na rynku pracy. Szkoa powinna przygotowywa do ycia w nowoczesnym spoeczestwie: uczy odpowiedzialnoci za siebie, zasad przedsibiorczoci, podstaw prawa i regu przywdztwa. Konieczne jest wprowadzenie obowizkowego nauczania co najmniej jednego jzyka obcego ju od pierwszej klasy szkoy podstawowej oraz podniesienie poziomu nauczania jzykw obcych. Niebagatelny wpyw na rozwj gospodarczy kraju ma ksztacenie techniczne, dlatego niezbdne jest wprowadzenie nowoczesnych programw i metod nauczania matematyki i nauk przyrodniczych. Nowoczesno to rwnie wykorzystanie multimediw w nauczaniu i e-technologii umoliwiajcej ksztacenie na odlego. Opracowanie zasad nowoczesnego ksztacenia zawodowego, otwartego na potrzeby rynku pracy i umoliwiajcego zdobywanie niezbdnych kwalifikacji zawodowych przez cae ycie. Konieczne jest powizanie ksztacenia zawodowego z przedsibiorstwami, a take zmiana zasad przeprowadzania egzaminw zawodowych, by uwzgldni kwalifikacje zdobyte poza szko. Przywrcenie maturze rangi najwaniejszego egzaminu w procesie edukacji oraz zagwarantowanie jej spjnoci z systemem matur w krajach Unii Europejskiej. Egzamin maturalny z matematyki powinien by obowizkowy. Zwikszenie autonomii szk i kompetencji ich dyrektorw. Naley umoliwi dyrektorom prowadzenie niezalenej i spjnej polityki kadrowej, decydowanie o organizacji pracy szkoy, programach nauczania.

Zmiany w owiacie

5

i realizacji budetu. Dziaania te nadzorowayby rady owiatowe szk, skadajce si z przedstawicieli wadzy samorzdowej i nadzoru pedagogicznego oraz rodzicw. Zmiana sposobu finansowania szk i placwek owiatowych poprzez wprowadzenie bonu owiatowego jako podstawy tworzenia ich budetu.. Dziki temu szkoy zyskaj wiksz samodzielno przy podejmowaniu decyzji dotyczcych organizacji i nauczania. Zachci to take rodzicw do wiadomego wyboru szkoy dla dziecka. Wyrwnywania szans edukacyjnych dziki upowszechnieniu edukacji przedszkolnej. Zaledwie 36 proc. dzieci od 3. do 5. roku ycia objtych jest wychowaniem przedszkolnym najmniej na terenach wiejskich. Niezbdne jest prowadzenie rnorodnych, elastycznych form wychowania przedszkolnego dostosowanych do lokalnych warunkw i potrzeb. Obnienie wieku szkolnego do lat szeciu. Piciolatki za miayby prawo do korzystania z rocznego przygotowania przedszkolnego tzw. zerwek. Polska jest jednym z ostatnich krajw Unii Europejskiej,. w ktrym obowizek szkolny rozpoczyna si w wieku siedmiu lat. Opracowanie programw wsparcia dla dzieci ze rodowisk wiejskich. i maych miast (zajcia pozalekcyjne, fundusze stypendialne, dostp do internetu, wspieranie nauki jzykw obcych). Pastwo i samorzdy musz udzieli szkoom specjalistycznej pomocy. w rozwizywaniu problemw wychowawczych. Zmniejszenie skali patologii i przemocy oraz poprawienie relacji spoecznych w owiacie nie moe si opiera na naiwnej, anachronicznej i niebezpiecznej jednoczenie wierze w skuteczno kontrolowania i karania jako metod wychowywania modego pokolenia i zmuszania szkoy do stosowania tych metod. Niezbdne jest take zaangaowanie spoecznoci lokalnej, a take wsparcie specjalistycznych placwek, takich jak poradnie, wietlice i placwki resocjalizacyjne. Potrzebne s zmiany. w systemie ksztacenia nauczycieli, aby byli lepiej przygotowani do roli wychowawcy. Naley zatrudni w szkole pedagoga i psychologa oraz wzmocni pozycj wychowawcy.

54

Sektor wiedzy

Szkolnictwo wysze, nauka i innowacyjno. Platforma. Obywatelska.

stworzy warunki do poprawy jakoci polskiej nauki oraz zadba o rozwj sektora wiedzy poprzez: dopasowanie programw studiw do wymogw rynku pracy, konsolidacj i integracj bada naukowych z gospodark, popraw infrastruktury sektora wiedzy i jego otoczenia, w tym informatyzacji pastwa, wprowadzenie elementw internacjonalizacji polskiej nauki. realizacj programu Study In Poland oraz zlokalizowanie Europejskiego Instytutu Technologicznego we Wrocawiu, promocj kariery i awansu naukowego modszej kadry akademickiej przez lepszy system stypendialny oraz wiksz mobilno midzynarodow, wprowadzenie zasady finansowania wybranych priorytetowych przedsiwzi badawczych. Proces wskazywania tych priorytetw musi by obiektywny i transparentny. Jedn z przesanek przy dokonywania wyboru powinna by ocena szans na wspfinansowanie wyselekcjonowanych programw przez podmioty gospodarcze, wsparcie uczelni, duych uniwersytetw, ktre s okrtami flagowymi polskiego szkolnictwa wyszego. Dziki tej pomocy bd one mogy. wyranie wzmocni swoj pozycj midzynarodow. Warunkiem osignicia tego celu jest przede wszystkim, cho nie jedynie, zmiana mechanizmw finansowania nauki, unikanie populizmu oraz norm, ktre krzywdz uczniw ambitnych. i pracowitych. Rywalizacja indywidualna i zbiorowa systematycznie si nasila. Modzi ludzie musz sprosta wysokim standardom i ostrym rygorom konkurencyjnym, ktre dyktuje rynek, wsparcie rozwoju specjalnej infrastruktury instytucjonalnej, takiej jak parki technologiczne czy inkubatory przedsibiorczoci. Dziaania. te maj stymulowa innowacyjno w gospodarce, zapewnienie dostpu do oferty najlepszych uczelni osobom gorzej. sytuowanym z terenw biedniejszych i sabiej rozwinitych edukacyjnie. poprzez rozwj internetu szerokopasmowego, zachty dla polskiego szkolnictwa wyszego i nauki do uczestniczenia w europejskim systemie szkolnictwa wyszego i bada naukowych.

Polityka regionalna, spjno i wzrost

55

8. Polska w euroPie. Polityka regionalna, sPjno i wzrost

by jak najlepiej wykorzysta fundusze europejskie, rzd musi by dobrze przygotowany pod wzgldem programowym oraz organizacyjnym i stale si doskonali. W przeciwnym wypadku konieczne stanie si stosowanie kosztownych. i nierentownych rozwiza tymczasowych, na ktre Polski po prostu nie sta. W 2007 roku rzd koczy negocjacje z Komisj Europejsk na temat systemu programowania i wdraania europejskiej polityki spjnoci w Polsce. Nasze propozycje zostay formalnie przedoone. Niezbdne jest obecnie monitorowanie jego przebiegu, aby polskie postulaty zostay spenione zgodnie z polskim interesem narodowym. Rzd Platformy Obywatelskiej bdzie potrafi prowadzi nowoczesn polityk regionaln. W przeciwiestwie do dotychczasowych dziaa rzdu PiS, ktrego dziaalno to w duym stopniu czas zmarnowanych szans: Zmniejszono fundusze przekazane wadzom regionalnym, przesuwajc gwny ciar na programy sektorowe realizowane bezporednio przez ministerstwa. Nie przedstawiono zaoe polityki regionalnej, stanowicych czyteln podstaw do podziau unijnych pienidzy. Decyzja o przeznaczeniu wikszoci pienidzy na realizacj zada w wojewdztwach wschodnich nie zostaa poparta czytelnymi zaoeniami strategicznymi, co wywoao zrozumiae protesty w wielu wojewdztwach. Zabrako odwagi politycznej do zaprezentowania i obrony zrnicowanego podejcia do poszczeglnych regionw. Ponadto, oprcz quasi-obiektywnego podziau funduszy na programy regionalne, pojawiy si nieuzasadnione dysproporcje w programach sektorowych. Ustawa o wspieraniu rozwoju regionalnego jest niepotrzebna, gdy bdzie utrudnia dziaania rzdu i samorzdu. Nie przygotowano i nie przeprowadzono reformy finansw publicznych, a kierunek prowadzonych prac prowadzi do spitrzenia problemw zwizanych z wykorzystaniem funduszy europejskich. Nie wprowadzono niezbdnych zmian ustrojowych poszerzajcych uprawnienia samorzdu terytorialnego. Nie dokonano te podziau

56

Polityka regionalna, spjno i wzrost

kompetencji midzy samorzdem wojewdztwa a zdekoncentrowan administracj rzdow. Krajowy Program Reform dokument przedoony przez Polsk, bdcy odpowiedzi na zreformowane zaoenia strategii lizboskiej, odbiega znacznie pod wzgldem jakoci od oczekiwa instytucji europejskich, a jego realizacja przebiega zbyt wolno. Zarzdzanie pienidzmi z Funduszu Spjnoci napotyka na wiele barier wynikajcych ze saboci administracji rzdowej, a efektem tego jest bardzo sabe wykorzystanie tego funduszu. Nie przystosowano administracji publicznej do realizacji zada o charakterze rozwojowym (trudnoci w zarzdzaniu procesami inwestycyjnymi). Nie wdroono skutecznie informatycznego systemu monitorowania. i zarzdzania funduszami UE. PO uwaa, e Polska musi wykorzysta szans nadrobienia strat zwizanych. z brakiem waciwej infrastruktury technicznej i spoecznej oraz wzi aktywny udzia. w wycigu o nowoczesno, innowacyjno. Byoby strategicznym bdem zaoenie, e najpierw wypeniamy luki w infrastrukturze, a pniej podejmujemy dziaania modernizujce gospodark. Nie moemy dopuci do powstania UE dwch prdkoci krajw nadrabiajcych zalegoci oraz realizujcych prorozwojow strategi lizbosk. Dla nowych krajw czonkowskich wane jest, aby znaczna cz funduszy europejskich bya przeznaczana na wspieranie dziaa prorozwojowych, prokonkurencyjnych i proinnowacyjnych. Osiganie celw strategii lizboskiej powinno si odbywa bowiem rwnoczenie w caej Unii, a nie najpierw w regionach silniejszych, lepiej rozwinitych. Platforma Obywatelska bdzie dy do zwikszenia konkurencyjnoci polskiej gospodarki, prowadzc polityk regionaln dynamizujc rozwj gospodarczy i spoeczny w regionach sabiej rozwinitych oraz wzmacniajc i utrwalajc go w regionach lepiej rozwinitych. Niezbdny jest te rozwj infrastruktury technicznej, komunikacyjnej, internetowej, edukacyjnej i badawczo-naukowej w sabszych regionach. Zamierzamy doprowadzi do tego, aby wane podmioty ycia publicznego wadze publiczne, pracodawcy, pracobiorcy i czonkowie spoeczestwa obywatelskiego wsplnie ustalay priorytety rozwojowe i uzgadniay mechanizmy podejmowania decyzji. Chcemy by si polityczn, odwanie wprowadzajc w Polsce zasad partnerstwa.

Wykorzystanie funduszy europejskich

57

Cele dorane

Usuniecie ustawowych i organizacyjnych przeszkd, utrudniajcych wykorzystanie funduszy europejskich i realizowanie polityki spjnoci w Polsce. Naley przede wszystkim uproci procedury i zmniejszy koszty pozyskania funduszy. Doprowadzenie do przejrzystoci procedur wyaniania projektw,. by uniemoliwi wykorzystywanie ich do celw politycznych. Umoliwienie wspdziaania wadz publicznych i partnerw spoecznych przy wyborze projektw i monitorowaniu ich realizacji. Sprawdzanie, czy planowane inwestycje oglnopolskie, regionalne. i lokalne s komplementarne.

Priorytetowe dziaania strukturalne, ktre powinny by wspierane z fundu..

szy europejskich: Inwestycje w infrastruktur techniczn, zwaszcza komunikacyjn, wczajc Polsk w europejsk sie transportow i czc miasta bdce orodkami rozwojowymi. Umoliwienie kademu obywatelowi dostpu do szerokopasmowego internetu i usug publicznych wiadczonych za porednictwem sieci. Realizacja tej inwestycji zwikszy spjno terytorialn kraju, co jest jednym z priorytetw Unii Europejskiej. Rozbudowanie lotnisk regionalnych i tworzenie system bezporednich pocze midzy nimi. Promowanie przyjaznych rodowisku rodkw transportu, szczeglnie komunikacji szynowej w duych aglomeracjach miejskich. Wspieranie modernizacji i rozwoju transportu kolejowego. Zracjonalizowanie zarzdzania gospodark wodn (zrealizowanie. ramowej dyrektywy wodnej UE). Stosowanie najnowszych metod dywersyfikacji rde energii. Wspieranie dziaa na rzecz innowacyjnoci gospodarki, zwaszcza poprzez inwestycje niezbdne do prowadzenia bada naukowych. Stworzenie mechanizmw wsppracy midzy wadzami publicznymi, uczelniami, orodkami badawczo-rozwojowymi i podmiotami gospo-

58

Polityka regionalna, spjno i wzrost

darczymi tworzenie regionw wiedzy i innowacji. Kierowanie funduszy europejskich na rewitalizacj i rozwj duych miast, gdy s one orodkami rozwoju. Wspieranie budownictwa mieszkaniowego z funduszy europejskich. Koordynacja polityki regionalnej z polityk rozwoju terenw wiejskich.

Dziaania, ktre podejmie Platforma Obywatelska:

Zweryfikowanie, we wsppracy z partnerami spoecznymi i gospodarczymi, propozycji najwaniejszych projektw na lata 20072013. Wzmocnienie kadrowe i organizacyjno-techniczne administracji publicznej odpowiedzialnej za zarzdzanie funduszami europejskimi. Zainicjowanie debaty publicznej na temat wyzwa rozwojowych, jakie musi podj Polska do 2020, a take publiczny nadzr nad przygotowaniami do Euro 2012 i udzia w nich. Dokonanie zmian ustrojowych, ktre uatwi zarzdzanie w sferze publicznej: pogbienie decentralizacji poprzez wzmocnienie roli powiatu oraz kompetencji i systemu finansowania samorzdu wojewdztwa. Uporzdkowanie relacji ustrojowych i stworzenie waciwego przepywu informacji pomidzy samorzdem wojewdztwa a administracj rzdow (wojewod). Ponowne okrelenie zada ministra ds. rozwoju regionalnego wzmocnienie jego pozycji w rzdzie i powierzenie mu funkcji koordynujcych, a take odpowiedzialnoci za dziaania planistyczne. Potrzebne zmiany legislacyjne, ktre przygotuje Platforma Obywatelska Nowelizacja systemu finansw publicznych umoliwiajca czenie funduszy polskich i europejskich, wieloletnie planowanie finansowe, wprowadzenie do polskiego systemu zasady n+2, budetu zadaniowego i innych rozwiza uatwiajcych rozliczenia z Uni Europejsk. Stworzenie ustawy o planowaniu przestrzennym, wprowadzajcej. zasad powszechnoci planowania i stabilnoci. Rozpoczcie waciwego procesu planistycznego poprzez opracowanie zaoe strategicznych i poddanie ich debacie publicznej, a w kocu podjcie politycznych decyzji przez parlament. Na podstawie przyjtych przez parlament kierunkw rozwoju kra-

Odpowiedzialno za polsk wie

59

ju rzd powinien opracowa redniookresowe plany wykonawcze. i skoordynowa je z zamierzeniami na poziomie regionalnym z samorzdami wojewdztw (sejmikami i zarzdami), a take lokalnym . z samorzdami lokalnymi.

9. Polska w euroPie. odPowiedzialno za Polsk wie

latforma Obywatelska jest gotowa do wzicia penej odpowiedzialnoci za polsk wie. Bdziemy dy do takich zmian w unijnej wsplnej polityce rolnej, eby interesy polskich rolnikw i mieszkacw polskiej wsi byy lepiej chronione. Chcemy, aby nasze obszary wiejskie dogoniy cywilizacyjnie miasta. Program rozwoju wsi bdzie mia charakter regionalny. Jego celem jest rozwizanie najpowaniejszych lokalnych problemw. To przede wszystkim w regionach powinny zapada decyzje, na co wydawa pienidze. Zdecentralizujemy zarzdzanie i podejmowanie decyzji, uprocimy procedury, zmniejszymy biurokracj, instytucje bd bliej rolnikw. Platforma. Obywatelska i jej rzd zaproponuj rolnikom i mieszkacom wsi umow spoeczn. Bdzie si ona opiera na 5 filarach: I. Kompetentna polska polityka na rzecz wsi i rolnictwa w Unii Europejskiej II. Regionalizacja polityki rozwoju obszarw wiejskich III. Przebudowa instytucji wspierajcych rolnictwo IV. Prowadzenie polityki ywnociowej stymulujcej kooperacj i tworzenie wizi gospodarczych V. Wzmacnianie wizi spoecznych, spoeczestwa obywatelskiego i uprawianie mdrej polityki spoecznej

Rozwj wsi i rolnictwa

W Polsce dystans cywilizacyjny midzy wsi a miastem jest wci duy. Wysze wyksztacenie ma zaledwie 4,3 proc. mieszkajcych na wsi (w miastach 13,7 proc.), a do sieci gazowej podczonych jest jedynie 15,9 proc. gospodarstw domowych (w miastach 76,7 proc.). Ponadto sytuacj na obszarach wiejskich pogarsza bezrobocie strukturalne oraz brak miejsc pracy poza rolnictwem. By zmniejszy te rnice, konieczne bdzie objcie polskiego rolnictwa mechanizmami wsplnej polityki rolnej, a take innymi dziaaniami finansowanych przez Uni Europejsk.

60

Odpowiedzialno za polsk wie

Podstawowym celem polityki rozwoju obszarw wiejskich PO jest poprawa jakoci ycia mieszkacw wsi i maych miast, przywrcenie opacalnoci produkcji rolnej tj. zminimalizowanie rnic cywilizacyjnych midzy wsi. a miastem, modernizacja rolnictwa, ochrona rodowiska naturalnego i wsparcie tworzenia miejsc pracy poza rolnictwem. Wanymi elementami kompleksowej polityki rolnej PO s: zapewnienie bezpieczestwa ywnociowego, rozwj rybowstwa morskiego i rybactwa rdldowego, zwikszenie kompetencji samorzdw terytorialnych, samorzdw rolniczych, organizacji rolniczych i pozarzdowych.

Filar I. Kompetentna polska polityka na rzecz wsi i rolnictwa w Unii Europejskiej

Kierunki zmian wsplnej polityki rolnej Na przeomie lat 2008/2009 w UE odbdzie si debata powicona zmianom we WPR po 2013 roku. Polska musi przedstawi wasne propozycje zmian i kreowania tej polityki. Platforma Obywatelska odrzuca tzw. model angielski reformy WPR, czyli pen liberalizacj. Uczynimy wszystko, aby jak najszybciej zwikszy wysoko dopat bezporednich do poziomu patnoci w starych krajach czonkowskich. Minister rolnictwa powinien wypeni swe zadania do 1 stycznia 2009 r., kiedy ma zacz obowizywa nowy system patnoci bezporednich. i nowe warunki tzw. zasady wspzalenoci (cross compliance). Dziki silnej pozycji PO w gremiach decyzyjnych oraz lepszemu wykorzystaniu zasobw i wykwalifikowanym pracownikom resortu rolnictwa Polska bdzie miaa realny wpyw na ksztatowanie WPR.

Wsparcie wsi i rolnictwa

61

Filar II. Regionalizacja polityki rozwoju obszarw wiejskich

Program rozwoju obszarw wiejskich (PROW) narzdzie trwaego rozwoju polskiego rolnictwa Polityka rozwoju obszarw wiejskich bdzie miaa charakter regionalny. Powinna by planowana i wprowadzana w ycie przede wszystkim w wojewdztwach. Jej skuteczno zagwarantuje to, e stanie si czci dugofalowej polityki pastwa i bdzie prowadzona wsplnie z polityk owiatow, kulturaln, spoeczn czy regionaln. Na obszary wiejskie w sposb spjny musz by kierowane pienidze. z Europejskiego Funduszu Spoecznego, Funduszu Spjnoci czy Funduszu Regionalnego. Dotacje przeznaczone w PROW 2007 2013 na rozwj obszarw wiejskich musz suy trwaemu rozwojowi, a nie jedynie absorpcji bez trwaych zmian na wsi i w rolnictwie. Dziaania PROW musz by zrnicowane wedug wojewdztw. Wprowadzimy do PROW 20072013 wiksz moliwo wspierania mikroprzedsibiorstw oraz prowadzenia w gospodarstwach rolnych dziaalnoci pozarolniczej. Fundusze strukturalne zostan rwnie wydane na wzbogacenie oferty edukacyjnej dla modziey i dorosych. z obszarw wiejskich. Krajowe instrumenty wspierajce rolnictwo Priorytetowym zadaniem jest zapewnienie rolnictwu wystarczajcej pomocy krajowej, aby Polska moga w caoci wykorzysta fundusze europejskie. Poniewa gospodarstwa naley dostosowa do standardw wsplnotowych, utrzymamy kredyty inwestycyjne na ich modernizacj. Zwikszymy rwnie wydatki na postp biologiczny w rolnictwie.

Realizacja programu Natura 2000

Zadaniem programu Natura 2000 jest zachowanie dziedzictwa przyrodniczego Europy. Dotacje unijne, przeznaczone na projekty na terenach chronionych, bd miay jednak wpyw nie tylko na ochron rodowiska, ale. i na rozwj turystyki. Jednym z mechanizmw umoliwiajcych realizowanie programu Natura 2000 w Polsce bdzie waciwe wykorzystanie funduszy PROW 20072013. Niedopuszczalne jest pozbawienie polskich rolnikw

62

Odpowiedzialno za polsk wie

czci funduszy z powodu opnie we wprowadzaniu przez rzd programu NATURA 2000. Pastwo winno pooy wikszy nacisk na szkolenia rolnikw i przekonanie ich, e ograniczenia produkcji na terenach objtych ochron zostan zrekompensowane z funduszy PROW. Rozpocznie si rwnie realizacja projektu maej retencji i zagospodarowanie terenw w pobliu jezior. Ponadto opracowane zostan normy prawne umoliwiajce zagospodarowanie gruntw niskiej klasy na cele inwestycyjne.

Filar III. Przebudowa instytucji wsparcia rolnictwa

Zmniejszenie kosztw funkcjonowania agencji rolnych Dla realizacji zada wynikajcych ze Wsplnej Polityki Rolnej rozwaamy utworzenie jednej Agencja Rozwoju Obszarw Wiejskich (AROW) powstaa z przeksztacenia Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Agencji Rynku Rolnego. Dajc samorzdom wojewdzkim prawo do prowadzenia PROW, wydzielimy rwnie cz ARiMR i wraz z pienidzmi na ich utrzymanie przekaemy j instytucjom samorzdowym. By zmniejszy koszty funkcjonowania administracji publicznej, PO wprowadzi monitoring. i ocen kosztw na rozbudow systemw informatycznych agencji patniczej. W Agencji Nieruchomoci Rolnych zwikszony zostanie nadzr wacicielski.. Reforma systemu doradztwa rolniczego Platforma Obywatelska doprowadzi do zmian systemu doradztwa rolniczego i zwikszenie jego znaczenia. Proponujemy zmian istniejcego systemu, jako nieodpowiadajcego zapotrzebowaniu rolnikw na kompleksow i sprawn pomoc przy uzyskiwaniu pomocy finansowej ze rodkw wsplnotowych. Wprowadzimy obok doradztwa publicznego, doradztwo niepubliczne, umoliwiajce prowadzenie dziaalnoci w okrelonych ramach prawnych i merytorycznych, gwarantujc profesjonalno dziaania oraz moliwo wspfinansowania go ze rodkw publicznych, przy nadzorze instytucji publicznych. Przy tej okazji naley wykorzysta potencja instytucji od lat pracujcych dla rolnictwa, szczeglnie Izb Rolniczych. Samorzd rolniczy musi uzyska wicej kompetencji, rodkw finansowych i odpowiada za rolnictwo. i wie. Wdraajc zmiany w systemie doradztwa rolniczego, zapewni-

Wizi gospodarcze

6

my rolnikom uzyskujcym najmniejsze dochody, bezpatny (finansowany ze rodkw budetowych) dostpu do usug doradczych. Publiczne doradztwo bdzie m.in. odpowiedzialne za szkolenie i przygotowanie kadr dla doradztwa niepublicznego oraz zamawia bdzie na rynku pozostae doradcze usugi finansowe w formie grantw. Bezpieczestwo ywnoci i funkcjonowanie inspekcji rolnych Produkowana i sprzedawana ywno musi spenia standardy i wymogi wsplnotowe. Konieczny jest wic spjny i sprawny nadzr oraz kontrola. Dlatego zmienimy organizacj sub i inspekcji kontrolnych, tworzc skonsolidowan Inspekcj Weterynaryjn i Bezpieczestwa ywnoci.

Filar IV. Prowadzenie polityki ywnociowej stymulujcej tworzenie wizi ..

gospodarczych i kooperacj w Polsce Krajowy program tworzenia grup producenckich. Budowa gied rolnych oraz reforma rynkw hurtowych Zlikwidujemy bariery formalnoprawne hamujce tworzenie grup producentw rolnych. Dokoczymy program budowy lokalnych i regionalnych rynkw hurtowych. Resort rolnictwa udzieli wszechstronnej pomocy spkom, by mogy dokoczy restrukturyzacj. Zwikszy nadzr nad wykorzystywaniem przez rynki hurtowe i giedy towarowe pienidzy publicznych. Naszym zdaniem, wan rol w reformowaniu rynkw hurtowych powinny odgrywa izby rolniczych samorzdw. Elementem niezbdnym do funkcjonowania rynkw hurtowych jest likwidacja dysproporcji pomidzy rolno-spoywczymi rynkami hurtowymi oraz promocja silnych i niezalenych gied towarowych (przykadem jest gieda w Broniszach). Nastpi egzekucja zobowiza skarbu pastwa w giedach towarowych poprzez doprowadzenie do zmiany struktury wasnoci na rzecz dotychczasowych akcjonariuszy prywatnych, przede wszystkim producentw i operatorw rynkw hurtowych,. z ewentualnym udziaem samorzdw terytorialnych, ktre wespr dziaania rynkw w kierunku ujednolicenia handlu hurtowego. Energia odnawialna na terenach wiejskich. Biopaliwa W Polsce s ogromne moliwoci rozwoju energetyki odnawialnej, ale nie

64

Odpowiedzialno za polsk wie mamy odpowiednich podstaw prawnych i rozwiza zachcajacych do ich rozwoju. Bdziemy wspiera aeroenergetyk i popularyzowa korzystanie z odnawialnych rde energii, ktre mog mie istotny udzia w bilansie energetycznym poszczeglnych wojewdztw, powiatw czy gmin. Rozszerzymy list wspieranych upraw na cele energetyczne. Bdziemy wspiera rolnikw, ktrzy sami przetwarzaj uprawiane. w gospodarstwie roliny energetyczne.

Handel artykuami rolnymi i spoywczymi. Handel ze Wschodem. Rosyjskie embargo na polsk ywno sprawia, e producenci trac nie tylko dochody, ale take reputacj solidnych dostawcw. Bdziemy dy, w cisej wsppracy z UE, do zawarcia dugoletnich umw. z Rosj, Ukrain i innymi pastwami Wsplnoty Niepodlegych Pastw. Pastwo bdzie wspiera przedsibiorcw rolnych, eksport, handel, projekty inwestycyjne i umiejtnie chroni krajowy rynek.

Gospodarka rybna
Gospodarka rybna jest integraln czci gospodarki ywnociowej. Za sektor ten bdzie odpowiedzialny, podobnie jak w wikszoci krajw europejskich, minister rolnictwa. Rzd wypracuje now strategi kutrowego rybactwa batyckiego, rybowstwa zalewowego oraz przetwrstwa rybnego. Przygotujemy oglnokrajowe kampanie promocyjne, by zwikszy spoycie ryb morskich oraz sodkowodnych. Podstawowym zadaniem gospodarki rybackiej powinno by uczestnictwo polskiej administracji rybackiej w realizacji wsplnej polityki rybackiej oraz w przygotowaniu jej nowelizacji. Opracujemy Kart Rybaka, ktra w modelu zbiorowego ukadu pracy okrela bdzie sprawy o charakterze socjalnym.

Filar V. Wzmacnianie wizi spoecznych, spoeczestwa obywatelskiego

i uprawianie mdrej polityki spoecznej Program Leader sposb na budow spoeczestwa obywatelskiego na. terenach wiejskich Inicjatywa europejska Leader bdzie traktowana jako mechanizm stymulowania dziaa innowacyjnych na obszarach wiejskich poprzez angaowanie lokalnego potencjau. Fundusze z tego programu zostan przeznaczone m.in. na zwikszenie skutecznoci doradztwa

Wizi spoeczne

65

rolnego oraz innych form pomocy informacyjnej np. na wzmocnienie wiejskich centrw doradztwa i informacji z dostpem do internetu. Ponadto Leader ma pomc w tworzeniu lokalnych organizacji stymulujcych dziaanie grup producentw rolnych oraz wspiera lokalne inicjatywy spoeczne, takie jak hospicja, domy samotnej matki, orodki terapeutyczne, wietlice rodowiskowe, kluby sportowe. Ma te wzmocni rol samorzdu, dajc mu moliwo korzystania z dodatkowych funduszy. Zwikszenie roli soectwa i sotysw w yciu wsi. Poprawa sytuacji byych pracownikw PGR i przeciwdziaanie wykluczeniu spoecznemu. Spoeczestwo obywatelskie na wsi bez mocnej pozycji sotysa oraz podmiotowo traktowanej instytucji soectwa nie istnieje. Dzisiaj, wraz ze wzrostem liczby zada spadajcych na sotysw, rozwojem instytucji samorzdowych oraz w zwizku z wieloma problemami wsi wymaganie od osb penicych funkcj sotysa penego spoecznego zaangaowania staje si niemoliwe. PO zaproponowaa ustaw o tzw. funduszu soeckim. Bdzie on wymiernym wsparciem dla soectw i sotysw. PO zamierza przeciwdziaa wykluczeniu spoecznemu na obszarach wiejskich. Konieczne jest jak najszybsze poprawienie sytuacji byych pracownikw pastwowych gospodarstw rolnych. Podstawowym problemem tej grupy obywateli jest bezrobocie. Bdziemy dy do tego, aby byo jak najwicej programw aktywizacji tej grupy, dostosowanych do potrzeb i specyfiki danego regionu.. W dziaaniach, finansowanych zarwno z Europejskiego Funduszu Spoecznego, jak i PROW oraz programu Leader, priorytetem bdzie realizacja programw na rzecz lokalnych rodowisk popegeerowskich. System ubezpiecze spoecznych rolnikw i Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego Odrbny system ubezpieczenia spoecznego rolnikw musi by utrzymany. Trzeba jednak urealni wysoko skadek dla przedsibiorcw rolnych majcych due i dochodowe gospodarstwa rolne. Z budetu powinny by dotowane skadki, a nie wypata wiadcze bdzie

66

Media elektroniczne to sposb na popraw efektywnoci funkcjonowania KRUS. Naley zapewni waciwy nadzr nad pienidzmi pochodzcymi ze skadek gromadzonych w Funduszu Skadkowym Ubezpieczenia Spoecznego Rolnikw.

10. media elektroniczne wyzwanie cywilizacyjne

elem strategicznym polityki wobec mediw elektronicznych jest opracowanie systemu gwarantujcego wolno wyraania pogldw i informowania oraz wspieranie kultury narodowej. Platforma Obywatelska uznaje za konieczne: przygotowanie zmian prawnych i rozwiza organizacyjnych pozwalajcych na pene wykorzystanie moliwoci cyfryzacji; przyjcie ustawy regulujcej funkcjonowanie radia i telewizji; likwidacj obecnego i powoanie jednolitego, niezalenego regulatora rynku komunikacji elektronicznej; zmian organizacji mediw publicznych, w tym wprowadzenie licencji programowych, okrelajcych konkretne zadania programowe.

Platforma Obywatelska traktuje cyfryzacj jako jeden z priorytetowych

programw sprzyjajcych rozwojowi cywilizacyjnemu. W najbliszych latach Polska, podobnie jak inne kraje Unii, powinna zrezygnowa z nadawania analogowego na rzecz cyfrowego. Zmieni to radykalnie nie tylko sposb korzystania z mediw, ale i system komunikacji spoecznej. Emisja cyfrowa stworzy m.in. moliwoci nadawania wielu nowych programw telewizyjnych, co doprowadzi do zasadniczych zmian na rynku mediw. Nadawcy obecni na rynku oraz zamierzajcy si ubiega o koncesje oczekuj na decyzje wadz pastwowych w sprawie harmonogramu i zasad w okresie przejciowym. i przy przyznawaniu koncesji. Wstrzymanie przez obecny rzd prac zwizanych z cyfrow konwersj nadawania opnia zatem proces modernizacji Polski.

Zgodnie z tendencjami europejskimi i logik rozwoju rynku mediw powinien powsta jeden zintegrowany regulator mediw elektronicznych i telekomu-

Media publiczne

67

nikacji. Powierzone mu zostan kompetencje Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz Urzdu Komunikacji Elektronicznej. Przykadem takiego systemu jest bardzo dobrze oceniany brytyjski Office of Communication (OFCOM), ktry powsta jesieni 2003 roku, zastpujc kilka istniejcych wczeniej cia regulacyjnych. Regulator mediw elektronicznych i telekomunikacji powinien by organem kolegialnym. W jego skadzie powinni si znale znawcy rynku medialnego i telekomunikacji. Powoywa ich mog Sejm, Senat i Prezydent, wedle procedury gwarantujcej pluralizm (po konsultacjach spoecznych i spord kandydatw rekomendowanych przez reprezentacj zainteresowanych rodowisk), a nie jak dotychczas z klucza partyjnego. Przy nowym regulatorze powinna powsta Rada Programowa, w ktrej bd zasiada przedstawiciele rodowisk twrczych i eksperci medialni.

Platforma Obywatelska docenia rol mediw publicznych w demokratycznym pastwie. Dlatego uznaje Polskie Radio i Telewizj Polsk za instytucje kultury narodowej i traktuje je jako forum debaty spoecznej. Media publiczne, bdce integralnym skadnikiem narodowej kultury, bezstronne i profesjonalne, aktywnie dziaajce na rzecz ksztatowania wiadomoci historycznej, spjnoci i wysokich standardw ycia spoecznego, to jeden z waniejszych elementw funkcjonowania spoeczestwa obywatelskiego. Platforma Obywatelska wprowadzi licencj programow. Bdzie ona okrelaa kilkuletnie zadania programowe publicznych mediw. Ma to zapobiega nadmiernej komercjalizacji stacji, a jednoczenie stanie si punktem odniesienia podczas okresowej oceny wielkoci i rde finansowania, a take oceny pracy osb odpowiedzialnych za publiczne media. Organizacja wewntrzna mediw publicznych musi suy realizacji zada programowych, zgodnie z zasadami kultury organizacyjnej nowoczesnych korporacji, gwarantowa przejrzysto finansowania i racjonalizacj kosztw. Tym celom trzeba podporzdkowa zmiany organizacyjne. Organizacja mediw publicznych musi uwzgldnia szczegln rol regionalnych orodkw publicznej radiofonii i telewizji. Nie tylko uczestnicz one. w tworzeniu programu oglnokrajowego, ktry powinien bardziej odzwierciedla ycie regionw i orodkw miejskich, ale przede wszystkim kreuj lokalny patriotyzm.

68

Media elektroniczne

Materiay archiwalne, przede wszystkim dotyczce historii i kultury narodowej, telewizja i radio publiczne powinny udostpnia w internecie wszystkim zainteresowanym. Naley im rwnie zapewni odpowiednie fundusze na wypenianie zada publicznych zwaszcza spoecznych, kulturalnych i edukacyjnych. Precyzyjne okrelenie rde i wysokoci finansowania nastpi po zdefiniowaniu zada publicznych mediw w licencjach programowych. Konieczne s zmiany organizacyjne, w tym racjonalizacja kosztw staych, aby zapewni najwysz efektywno wykorzystania pienidzy.

Platforma Obywatelska bdzie wspiera rozwj niezalenej produkcji ..

audiowizualnej. W Polsce to produkcja niezalena moe si poszczyci najwiksz rnorodnoci i nowatorstwem, wzbogacajc nasz kultur o oryginalne treci. Zapewnienie jej zgodnego z normami europejskimi udziau w rynku bdzie wanym zadaniem nowego regulatora. Wanym elementem narodowej tosamoci kulturalnej i wiadectwem obecnoci polskiej kultury w globalizujcym si wiecie jest fabularny film kinowy. Zgodnie z rozwizaniami sprawdzonymi w wielu krajach Unii Platforma Obywatelska opowiada si za rozwojem nowoczesnych form wspfinansowania produkcji kinematograficznej z budetu. Obowizek udziau w finansowaniu twrczoci filmowej spoczywa rwnie na nadawcach telewizyjnych i na dostawcach nowych medialnych usug audiowizualnych, takich jak np. wideo na yczenie. Prawidowe funkcjonowanie mediw audiowizualnych gwarantuje nie tylko dobry system prawny, ale przede wszystkim praktyczne wykorzystywanie istniejcych mechanizmw. Platforma Obywatelska jest zdecydowana podj wysiki, aby uwolni media od partyjnych wpyww i obyczaju politycznego, ktry zasadza si na szkodliwym dla mediw publicznych przekonaniu kto ma wadz, ten ma telewizj.

Kultura narodowa

69

11. Polska w euroPie. kultura narodowa, dziedzictwo, Polityka kulturalna

mieniajce si realia gospodarcze i spoeczne, tendencje rozwojowe oraz konieczno pogodzenia kultury globalnej z zachowaniem odrbnoci narodowych, regionalnych i lokalnych sprawiaj, e naley ponownie zdefiniowa priorytety i zasady polityki kulturalnej.

Nowy kanon kultury polskiej

Pogodzenie tradycji z nowoczesnoci jest powanym wyzwaniem. W ostatnich dwch dekadach kultura miaa wpyw na ksztat polskiej transformacji. Rwnoczenie jednak postrzegana bya jako ostoja systemu wartoci, norm i wzorw. Tym samym powrcono do podejcia martyrologicznego, romantycznego, niesprzyjajcego budowaniu postaw otwartoci. A przecie kultura to laboratorium przyszoci, zmienno, zrnicowanie, pluralizm, wielo, indywidualno, pielgnacja rnorodnoci kulturowej i dialogu kultur, a take czynnik budujcy spjno spoeczn, narzdzie walki z wykluczeniem. To rwnie element rozwoju gospodarczego. Zadaniem pastwa, samorzdw i organizacji pozarzdowych jest pomoc w poszukiwaniu i realizacji takiej koncepcji kultury, ktra uwzgldniajc powysze cechy, nie zapomni o pielgnowaniu tradycji, a rwnoczenie bdzie wspczesna i rozwojowa. Fundamentalne znaczenie ma edukacja kulturalna modziey oraz zwikszanie kompetencji kulturalnych wszystkich Polakw. Naszym zadaniem bdzie wprowadzenie w ycie takiej polityki kulturalnej, ktra oprcz pielgnowania dziedzictwa kulturowego, bdzie dba o twrcw i sztuk wspczesn, rwny dostp do kultury i jej dbr, tworzenie dogodnych warunkw do rozwoju przemysu kultury, poszerzanie i unowoczenianie edukacji kulturalnej i umacnianie wielokulturowoci, dialogu midzykulturowego i spoeczestwa obywatelskiego. Wanym elementem tej polityki bdzie aktywna postawa Polski wobec wiatowych. i europejskich dyskusji, powiconych rozwojowi kultury, szczeglnie wcielaniu w ycie postanowie konwencji UNESCO o ochronie i promocji rnorodnoci. w ekspresji kulturalnej czy koncepcji obywatelstwa europejskiego.

Tendencje w polityce kulturalnej w Europie

Od pocztku lat 90. XX wieku w Europie eksponuje si znaczenie kultury nie

70

Kultura narodowa

tylko jako podstawy rozwoju spoecznego, ale i gospodarczego. Polityka kulturalna przestaa by wycznie kosztown dziedzin ycia, finansowan z budetw publicznych. Staa si dochodowym przemysem kultury (kinematografia, media, przemys wydawniczy, fonografia, wzornictwo, grafika, nowe technologie, turystyka kulturalna etc.). Oba te dziay wsplnie ksztatuj ycie kulturalne, a zwizki midzy nimi maj coraz czciej charakter komplementarny. Pastwo nie wyzbywa si odpowiedzialnoci za kultur, ale modyfikuje swoje kompetencje, by zwikszy efektywno subsydiowanej dziaalnoci kulturalnej. Dominuj dwie tendencje organizowania i finansowania kultury. Pierwsza z nich polega na wczaniu do zarzdzania kultur cia poredniczcych agencji, funduszy, rad bdcych organizacjami quasi-pozarzdowymi, ktre zajmuj si dystrybucj pienidzy publicznych na dziaalno kulturaln. Druga polega na zmianie sposobu zarzdzania publicznymi (subsydiowanymi) instytucjami kultury.. To nowe podejcie mona okreli jako oddalanie si instytucji od pastwa. Czsto nazwa si je deetatyzacj instytucji kultury. .. Sytuacja.sektora.kultury.w.Polsce Po roku 1989 zaszy pozytywne zmiany w finansowaniu i organizacji kultury. Duym osigniciem jest przeamanie monopolu pastwa w tej dziedzinie, czyli decentralizacja publicznych zada i umoliwienie instytucjom prywatnym (zwaszcza non profit) pozyskiwania funduszy publicznych. Naley te odnotowa pierwsze regulacje prawne, ktrych celem jest zachcenie prywatnych sponsorw i mecenasw do finansowania kultury. Cho w porwnaniu z innymi krajami unijnymi publiczne finansowanie kultury w Polsce nadal jest znikome, w ostatnich latach wydatki na kultur i ochron dziedzictwa sukcesywnie rosn. W 2005 roku z budetu pastwa przeznaczono na kultur 4281,4 mln z (0,44 proc. PKB), czyli o 12,5 proc. wicej ni w 2004 roku. Ponadto Polska zaczyna umiejtnie korzysta z funduszy wsplnotowych. Od 1989 adna z partii nie zdecydowaa si jednak na przeksztacenia systemowe. Saboci obecnego systemu organizacji i finansw kultury to przede wszystkim: le przeprowadzona, nie uwzgldniajca specyfiki sektora, decentralizacja zada publicznych; Zasady organizowania i finansowania instytucji kultury, bdce mieszank rozwiza obowizujcych w przedsibiorstwach komercyjnych i w jednostkach gospodarki pozabudetowej, ktre s wyranie

Zmiany w sferze kultury

71

niedostosowane do charakteru instytucji; finansowanie kultury na podstawie ustale rocznych budetw; moliwo wykorzystywania instrumentw finansowych do merytorycznego oddziaywania na dziaalno instytucji kultury; nierwne traktowanie rnych podmiotw w procesie podziau funduszy. publicznych na zadania celowe; preferowanie instytucji kosztem projektw; zy stan monitorowania finansw kultury i rozwoju przemysu kultury.

Reforma organizacji i finansowania kultury

Spraw o fundamentalnym znaczeniu jest przeprowadzenie reformy organizacji. i finansowania kultury. Wedug Platformy Obywatelskiej, jej filarami powinny by: wzmocnienie autonomii podmiotw prowadzcych dziaalno kulturaln. Sprzyja temu ma m.in. zwikszenie formalnoprawnych moliwoci funkcjonowania publicznych instytucji kultury, w tym przeksztacanie ich np. w fundacje lub spki, oraz finansowanie dziaalnoci kulturalnej oparte na wieloletnim planowaniu; nowa kategoryzacja podmiotw w sektorze publicznym, uwzgldniajca m.in. zmniejszenie liczby instytucji narodowych i prowadzenie. wycznie gminnych samorzdowych instytucji kultury; podkrelenie strategicznej, a nie zarzdczej roli ministra kultury jako. organu odpowiedzialnego za ksztatowanie polityki kulturalnej pastwa; zmiany obcie samorzdw; wskazanie jednego szczebla samorzdowego (gmina) jako zasadniczo waciwego do organizowania dziaalnoci kulturalnej oraz pozostawienia moliwoci udzielania dotacji celowych w gestii samorzdw wszystkich szczebli; zmiany zasad dofinansowania projektw kulturalnych, dopuszczajce moliwo finansowania ich przez osoby fizyczne; wielo rde finansowania kultury, w tym poszukiwanie nowych rozwiza w tym zakresie; denie do wydzielenia funduszy publicznych na dotacje celowe. z Ministerstwa Kultury oraz utworzenie Rady Kultury i cia branowych (quangos), odpowiedzialnych za merytoryczne decyzje dotyczce rozdziau publicznych pienidzy pozabudetowych;

72

Kultura narodowa

poprawienie monitorowania realizacji polityki kulturalnej w Polsce. Proponowane przez Platform Obywatelsk zmiany, tworzce nowy, caociowy system organizowania i finansowania kultury w Polsce, zawarte zostan w ustawie o charakterze oglnym, obejmujcej cay sektor. Bdzie to pierwszy etap reformy. Kolejnym bdzie nowelizacja ustaw branowych (dotyczcych bibliotek, muzew i kinematografii) oraz przygotowanie i wprowadzenie. w ycie nowych ustaw branowych dotyczcych np. teatrw. Konieczna jest take nowelizacja, o charakterze dostosowawczym, niektrych ustaw dotyczcych powszechnych podatkw i finansw publicznych. Przyczyni si to do odpolitycznienia sektora poprzez decentralizacj zarzdzania i wprowadzenie niezalenych cia doradczych i poredniczcych w procesie dystrybucji pienidzy; zapewni instytucjom dogodne warunki funkcjonowania. Umoliwi to rwnie finansowanie projektw skadanych przez wszystkich dziaajcych w sferze kultury, zapewniajc rwno podmiotw; ustabilizuje sytuacj finansow. w sektorze poprzez wprowadzenie wieloletniego planowania oraz zapewni wielo rde finansowania kultury.

Finansowanie kultury z pienidzy pozabudetowych, w tym unijnych

Proponowane przez PO zmiany bd sprzyja zwikszaniu funduszy publicznych przeznaczanych na kultur przy jednoczesnej dbaoci o pozabudetowe rda ich pozyskiwania. Chodzi tu zarwno o najefektywniejsze wykorzystanie dotacji unijnych, jak i tworzenie nowych moliwoci pozyskiwania funduszy na kultur z krajowych rde pozabudetowych. Dotacje strukturalne Unii s najwikszym rdem finansowania kultury z funduszy europejskich. Wkroczylimy w nowy okres finansowania strukturalnego obejmujcy lata 20072013. Zadaniem twrcw polityki kulturalnej jest przekazanie klarownego sygnau rodowisku kultury, jakie projekty bd wspfinansowane przez poszczeglnych dysponentw funduszy strukturalnych. Podstawowe priorytety polityki kulturalnej Polski naley zatem tak okreli, aby uwzgldniay cele strategiczne strukturalnej polityki finansowej wsplnoty, czyli: rozbudow i modernizacj infrastruktury kultury oraz ochron dziedzi-

Nowy ustrj kultury

7

ctwa kulturowego w tym rozwj nowych technologii, zasobw cyfrowych i mediw, a take promocj zagraniczn, wzrost konkurencyjnoci i zatrudnienia w sektorze kultury i jej przemysw w tym efektywnoci zarzdzania w sektorze, ochrona wasnoci intelektualnej, wspieranie modych artystw i ich zatrudnienia, wzrost kompetencji kulturalnych spoeczestwa w tym edukacja kulturalna.

Jednym z proponowanych przez PO krajowych pozabudetowych rde finansowania kultury jest organizowanie na szczeblu samorzdowym loterii lub gry liczbowej. Uzyskane w ten sposb pienidze bd przeznaczane na kultur. Szacuje si, e dochody z takiego przedsiwzicia wynios od kilku do kilkunastu milionw zotych. Byyby one wystarczajce do zaspokojenia potrzeb lokalnych lub wybranych celw. Innym rozwaanym sposobem pozyskiwania pozabudetowych funduszy jest wprowadzenie zasady procent na kultur. Rozwizanie to, zastosowane we Francji, zarwno stymuluje rynek sztuki, jak i wpywa na powikszanie kolekcji publicznych. Mechanizm polega na zobligowaniu podmiotw zaangaowanych w budow, renowacj lub rozbudow obiektw publicznych do przeznaczania. 1 proc. kosztw na sztuk wspczesn. Niezbdne jest te stworzenie nowych mechanizmw, zachcajcych osoby. i firmy prywatne do finansowania kultury. W Polsce stosuje si inne, porednie, sposoby pozyskiwania pienidzy na ten cel. Zaliczamy do nich przekazywanie czci dopat do stawek totalizatora sportowego na zadania kulturalne oraz finansowanie przez telewizj publiczn wydarze kulturalnych. Innym rozwizaniem jest przekazywanie czci przychodw przemysu kinematograficznego na rodzime produkcje filmowe. Naley jednak podkreli, e tego typu rozwizania musz by zgodne z prawem unijnym, regulacjami WTO etc.

W stron nowego ustroju kultury

Program Platformy Obywatelskiej Kultura i jej przemysy to koncepcja zmian organizacji i finansowania kultury w Polsce, czerpica z dowiadcze krajw europejskich o dojrzaej gospodarce rynkowej i znacznie bogatszych. Nowy ustrj

74

Silna i bezpieczna Polska w UE

kultury przyniesie pozytywne efekty na dwch paszczyznach: Po pierwsze, na poziomie krajowym. Moliwo dugofalowego planowania dziaalnoci kulturalnej, stabilizacja finansowa, poprawa warunkw dziaalnoci artystycznej, przejrzysto zasad publicznego finansowania, wiksza niezaleno i odcianie instytucji kultury bdzie prowadzi do ich wikszej wydajnoci i do wikszej dostpnoci kultury, a co za tym idzie, do poszerzenia jej wpywu na budowanie naszej tosamoci, a take spoeczestwa obywatelskiego. Po drugie, zmiany te sprawi, e sektor kultury stanie si nasz wizytwk na wiecie, i podobnie jak w innych rozwinitych krajach europejskich, bdzie generowa dochody i nowe miejsca pracy, zwikszy atrakcyjno naszych. regionw i stanie si jedn ze cieek prowadzcych do wzrostu PKB.

12. silna i bezPieczna Polska w unii euroPejskiej

iln pozycj Polski w Europie i wiecie moe zagwarantowa tylko przemylana i skutecznie prowadzona polityka zagraniczna i bezpieczestwa, ktrej celem bdzie umocnienie pozycji Polski w strukturach Zachodu Sojuszu Pnocnoatlantyckim i Unii Europejskiej. Punktem cikoci polityki zagranicznej Rzeczypospolitej powinna by Europa, a w szczeglnoci Unia Europejska

Polska racja stanu

Odzyskanie przez Polsk niepodlegoci oraz przystpienie do NATO i UE day Polsce najlepsze od kilkuset lat moliwoci realizacji interesw stanowicych tre polskiej racji stanu. Do niezmiennych celw polskiej polityki zagranicznej, bez wzgldu na sytuacj midzynarodow, Platforma Obywatelska zalicza: zagwarantowanie suwerennoci Rzeczypospolitej, zapewnienie jej bezpieczestwa, stworzenie korzystnych warunkw rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego oraz umacnianie jej pozycji midzynarodowej.

Za polityka zagraniczna pod rzdami PiS

Polityka zagraniczna PiS le suya naszym narodowym interesom, nie wykorzystywaa naszego potencjau, nie wykorzystaa moliwoci, jakie dao nam czonkostwo w UE, bya prowadzona niekompetentnie, nie spenia uzasadnionych aspiracji Polakw, pogorszya pozycj i wizerunek naszego kraju w Europie i wiecie.

Polska w Europie solidarnej

75

Czonkostwo w Unii Europejskiej. Szybko dogoni europejski peleton

Gwne wyzwanie, przed ktrym stana Polska, streszcza si w pytaniu: Jak dziki przynalenoci do Unii dogoni peleton krajw starej Unii i nie da si wyprzedzi krajom, ktre niedawno do Unii przystpiy? Platforma Obywatelska zapewni realizacj tego ambitnego celu poprzez maksymalne wykorzystanie wszystkich moliwoci, jakie daje nam czonkostwo w Unii, i jak najszybsze przeprowadzenie zasadniczych reform. Reform, ktre pozwol na istotne zwikszenie zagranicznych inwestycji w naszym kraju, a przez to na zmniejszenie bezrobocia, obnienie podatkw i dostosowanie naszego systemu edukacyjnego do znacznie nowoczeniejszych standardw wiatowych. Skuteczne wykorzystanie funduszy europejskich pozwoli milionom Polakw podnie znaczco jako ycia. Pomoe take zmodernizowa administracj, poprawi poziom usug, wzmocni pozycj kultury narodowej i zwikszy atrakcyjno Polski jako miejsca do inwestowania i turystyki. Polska powinna nie tylko odzyska utracony wizerunek lidera przemian w naszej czci Europy; powinna pj znacznie dalej: poprzez swoj aktywno w procesie integracji sta si jednym z liderw Unii.

Solidarna Europa, europejska tosamo kulturowa i cywilizacyjna

Chcemy, by zasada solidarnoci pozostaa podstaw wewntrznej spoistoci Unii. Prawdziwa wsplnota nie moe istnie bez solidarnoci. Solidarno europejska jest fundamentem integracji. Zmniejszanie unijnego budetu tu po poszerzeniu byo bdem. Nie mona mie wicej Unii za mniej pienidzy. Poszerzona Unia potrzebuje solidarnoci zarwno ekonomicznej jak i politycznej. Wsparcie udzielane biedniejszym regionom i pastwom Wsplnoty stanowi niezbywalny warunek kontraktu integracyjnego, a nie przejaw dobroczynnoci. Platforma Obywatelska bdzie zabiegaa o to, by Unia Europejska podtrzymaa i rozwina mechanizmy wsparcia biedniejszych regionw i pastw, ktre dokonay transformacji ustrojowej i weszy do Unii, oraz solidarnie udzielaa nadal poparcia ich ywotnym interesom politycznym w zakresie polityki wschodniej. Celem integracji europejskiej nie moe by uniformizacja wartoci, tradycji, czy obyczajw, ale jedno w rnorodnoci. Unia Europejska powinna chroni rnorodno tworzcych j kultur i narodw.

76

Silna i bezpieczna Polska w UE

Solidarno energetyczna
W debacie na temat przyszoci Europy, Polska pod rzdami Platformy Obywatelskiej stanie si liderem w kreowaniu nowych pomysw i inicjatyw sucych dalszemu pogbianiu integracji europejskiej. Przykadem takiej aktywnoci jest zgoszona przez nas propozycja rozszerzenia traktatowej klauzuli solidarnoci na bezpieczestwo energetyczne, ktra znalaza szerokie wsparcie w Europie. i zostaa uwzgldniona w projekcie nowego unijnego traktatu. Przygotujemy propozycje dot. jej uruchomienia. Bdziemy aktywni w tworzeniu zaoe wsplnej polityki energetycznej UE tak, aby zagwarantowane byy w niej interesy naszego kraju.

Wsplna polityka zagraniczna Unii Europejskiej

Chcemy, by Unia Europejska przeja wiksz odpowiedzialno za bezpieczestwo Europy i wiata. Unia powinna uzyska zdolno koordynowania zada polityki zagranicznej i bezpieczestwa oraz ich realizacji. Popieramy pogbienie integracji w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczestwa, ustanowienie funkcji Wysokiego Przedstawiciela UE ds. Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa (europejskiego ministra spraw zagranicznych) oraz utworzenie Europejskiej Suby Dziaa Zewntrznych (europejskiej dyplomacji). Silna Unia Europejska powinna pozostawa w strategicznych i partnerskich stosunkach ze Stanami Zjednoczonymi. To wanie UE i Sojusz Pnocnoatlantycki ponosz odpowiedzialno za globalny pokj, bezpieczestwo i stabilno porzdku midzynarodowego.

Nowoczesna gospodarka, nowe miejsca pracy na rynku europejskim

W interesie Polski ley sukces strategii Wzrostu i Zatrudnienia (tzw. Agendy Lizboskiej) UE. Od jej powodzenia zaley trwae utrzymanie si Europy. w czowce wiatowego wzrostu gospodarczego, postpu technologicznego oraz konkurencyjnoci na rynkach midzynarodowych. Jej sukces jest warunkiem zapewnienia witalnoci i atrakcyjnoci europejskiego modelu spoeczno-gospodarczego, ktry musi polega na czeniu wolnoci, sprawiedliwoci. i solidarnoci. Szczeglnie popieramy te zapisy Strategii, ktre su otwieraniu rynkw, deregulacji oraz wsparciu maej i redniej przedsibiorczoci. Polacy. powinni jak najszybciej mie zagwarantowany nieskrpowany dostp do unij-

Aktywna i kompetentna polityka europejska

77

nego rynku pracy i usug. Niepokoi nas opnienie Polski w realizacji zada Strategii. Jest to szczeglnie niezrozumiae, gdy bierze si pod uwag ogromn emigracj Polakw w poszukiwaniu pracy za granic.

Europa bliej obywatela

Platforma Obywatelska wychodzc z zaoenia, e polska obecno w UE powinna przynosi wymierne korzyci wszystkim Polakom, wzmocni europejskie programy wymiany studenckiej, uczniw i nauczycieli, tak by wicej Polakw mogo z nich korzysta. Chcc wyj naprzeciw rosncemu zainteresowaniu uczestnictwem w coraz liczniejszych programach unijnych stworzymy sie orodkw informujcych Polakw o moliwociach korzystania z programw unijnych, wzorowanych na centrach EUROPE DIRECT Komisji Europejskiej. Platforma Obywatelska zapewni wiksze wsparcie rzdu dla uczestnictwa polskich placwek badawczych w programach badawczych UE, tak by wicej rodkw pyno do polskich orodkw.

Polityka europejska Platformy Obywatelskiej aktywna i kompetentna

Rzd Platformy Obywatelska aktywnie wczy si w dyskusj nad przyszym budetem Unii. Jest to kluczowa sprawa dla zapewnienia dynamicznego rozwoju Polski, gdy wyczerpi si aktualne fundusze europejskie, przewidziane dla Polski. Obecny rzd spraw t zlekceway. Przeprowadzimy rzeteln analiz dotyczc terminu wejcia do strefy euro. Zostanie ona zaprezentowana opinii publicznej i na jej podstawie i po konsultacji spoecznej rzd bdzie w stanie podj decyzje w tej kwestii. Przygotujemy polskie przewodnictwo w UE w 2011 r. bdzie to ogromny test sprawnoci dla polskiej administracji. Aby sobie z nim poradzi, potrzebny jest sprawny i kompetentny rzd. Bdziemy prowadzi aktywny i skuteczny lobbing na rzecz polskiego rolnictwa i jego szans na modernizacj w trakcie nadchodzcej unijnej dyskusji o przyszoci Wsplnej Polityki Rolnej. Bdziemy aktywni w europejskiej dyskusji o wzmocnieniu koordynacji dziaa prokuratorw. i sub policyjnych tak, aby skuteczniej zwalcza przestpczo transgraniczn. Stworzymy program szkoleniowy dla kandydatw do pracy w instytucjach UE. i bdziemy prowadzili aktywny lobbing na rzecz wikszego zatrudnienia Polakw w instytucjach UE.

78

Silna i bezpieczna Polska w UE

Strategiczne partnerstwo ze Stanami Zjednoczonymi

Rwnie wanym zadaniem jak aktywne dziaanie na rzecz wzmacniania polskiej pozycji w UE jest utrzymywanie moliwie bliskich i sojuszniczych zwizkw ze Stanami Zjednoczonymi. Wymaga to z naszej strony trzewego podejcia. i dbaoci o realne korzyci. W naszym ywotnym interesie powinno lee utrzymanie amerykaskiej obecnoci w Europie i pielgnowanie strategicznego partnerstwa polsko-amerykaskiego. Polityka poprzednich rzdw doprowadzia do radykalnego spadku polskiego proamerykanizmu. Platforma Obywatelska bdzie prowadzi bardziej zrwnowaon i partnersk polityk wobec USA. Obok powiza w sferze bezpieczestwa, zapewnimy rozwj kontaktw. i wsppracy w innych dziedzinach, zwaszcza w sferze gospodarczej. Szczeglnie podany jest wzrost inwestycji amerykaskich w Polsce. Partnerstwo z ssiadami, Trjkt Weimarski W ywotnym interesie naszego kraju ley rozwj i umacnianie dobrych stosunkw z pastwami UE, zwaszcza z naszymi unijnymi ssiadami: Niemcami, Czechami, Sowakami oraz Litwinami. Strategiczne wizi i dobry klimat stosunkw z naszym zachodnim ssiadem Niemcami maj znaczenie nie tylko dla naszych obu narodw. S one wane w kontekcie transatlantyckim oraz w odniesieniu do stosunkw Unii Europejskiej z Rosj i Ukrain. Pamitajc. o trudnych i niestety nie rozwizanych dotychczas problemach wynikajcych. z tragicznej przeszoci, ktra do dzi kadzie si cieniem na stosunkach polskoniemieckich, bdziemy zmierza do ich ostatecznego zamknicia. Zblione znaczenie bdziemy przypisywa stosunkom polsko-francuskim. Ze wzgldw historycznych i geopolitycznych, Platforma Obywatelska bdzie zabiega o kontynuacj dialogu i wsppracy w ramach Trjkta Weimarskiego. Rosja Polityka wobec Rosji wymaga oparcia na chodnej kalkulacji, wyzbycia si zbdnych emocji i pustych gestw. Nie mog one utrudnia osigania naszych celw politycznych. Dostrzegajc w rosyjskiej polityce wobec Polski nieprzyjazne akcenty oraz nieprzezwycione kompleksy, musimy stara si prowadzi polityk dugiego marszu polegajc na cierpliwym dialogu politycznym z Moskw,

Na rzecz emigracji

79

wyjanianiu rozbienoci i eliminowaniu napicia. W interesie obu naszych narodw, ciko dowiadczonych przez histori, le stosunki dobrossiedzkie oraz szerokie kontakty gospodarcze, spoeczne, kulturalne i samorzdowe. Odrzucamy fatalizm historii i wierzymy, e zbudowanie takich stosunkw jest moliwe. Ukraina Wielkim i wanym partnerem Polski w tej czci Europy pozostaje Ukraina. Bdziemy konsekwentnie wspiera przemiany demokratyczne w tym kraju i jego denia do integracji z Zachodem ze wiadomoci, i to przede wszystkim polityczna wola i spoeczna mobilizacja samych Ukraicw jest miar tych aspiracji i warunkiem ich powodzenia. Bdziemy niezmiennie pozostawa sojusznikiem Ukrainy w jej zblianiu si do NATO i UE, nawet jeli ten proces zajmie wicej czasu, ni pocztkowo sdzilimy.

Polacy poza granicami kraju

Pastwo polskie musi dba o utrzymywanie bliskich wizi midzy Polakami yjcymi w Rzeczypospolitej a Polakami poza granicami kraju. Celem naszej polityki w tej sferze bdzie pomoc w zachowywaniu tosamoci kulturowej i narodowej osb polskiego pochodzenia zamieszkujcych za granic. Rzeczpospolita musi szczegln opiek otacza polsk emigracj zarobkow ostatnich lat. Polakom zmuszonym do wyjazdu ze wzgldu na brak pracy lub trudne warunki yciowe i nike perspektywy ich poprawy zapewnimy stay kontakt z krajem, jego jzykiem i kultur. To jedno z najwikszych wyzwa, przed ktrymi stana polska polityka.

Jak zachci Polakw do powrotu do domu?

Stworzymy w kraju warunki do ich szybkiego powrotu nad Wis. Ich wyksztacenie, energia i pracowito powinny znale ujcie w pracy na rzecz Polski. Do decyzji o powrocie do Ojczyzny nie moe ich zniechca tworzony przez obecny obz wadzy duszny klimat ycia publicznego i systematyczne przeksztacanie Polski w zacofany i skcony z otoczeniem zacianek. Wprowadzimy w ycie liczne rozwizania, o czym piszemy take w rozdziale 6. Platforma Obywatelska przygotowaa narodowy program Powrt do domu. Planujemy objcie wraca-

80

Silna i bezpieczna Polska w UE

jcych emigrantw ulgami podatkowymi, take w skadkach emerytalno rentowych i stworzenie im korzystnych warunkw inwestycyjnych. Rozwaymy przeprowadzenie abolicji podatkowej dla wracajcych z zagranicy do domu.

Potrzebna debata
Platforma Obywatelska stworzy warunki dla powanej debaty o najwaniejszych sprawach zagranicznych, warunki, w ktrych bdzie miejsce na dialog. i konsultacje z opozycj parlamentarn, bez epitetw i oskare o zdrad stanu. Uatwi to znajdowanie ponadpartyjnego porozumienia w najwaniejszych dla Polski sprawach. Platforma Obywatelska w przeszoci wielokrotnie dawaa ju dowody gotowoci do tworzenia takiego konsensusu.

Aktywna i skuteczna dyplomacja

Szanse realizacji celw i zaoe polityki zale od sposobu i stylu jej uprawiania. Pewno i obliczalno w grze midzynarodowej s atutami, ktre lekceway ostatni rzd. Jego kompleksy i fobie prowadz do marginalizacji Polski, z ktr inni licz si tylko ze wzgldu na jej obecn skonno do negacji i wetowania. Skuteczna polityka zagraniczna jest polityk aktywn, przedstawiajc inicjatywy, uczestniczc w dialogu midzynarodowym, zabiegajc o zrozumienie polskich intencji i interesw, zdobywajc dla nich wsparcie i sojusznikw. Tak polityk bdzie prowadzia Platforma Obywatelska.

Odpowiedzialna polityka bez kompleksw

Polska polityka wymaga otwartoci i naleytego rozumienia Europy i wiata. Polska odpowiedzialna, przyjazna i yczliwa wobec swego otoczenia, budzca szacunek swym wkadem w budowanie lepszej Europy i wiata, bdzie Polsk lepsz dla swych obywateli, dumnych z jej przeszych dokona i penych wiary w jej przysze moliwoci.

Polityka Bezpieczestwa. Nowe wyzwania dla Polski

W ostatnich latach radykalnie zmieni si sposb postrzegania bezpieczestwa. Nabraa tempa rewolucja informacyjna, proces globalizacji uleg nagemu przyspieszeniu. Tradycyjne zagroenia zmieniy swj charakter. W istotny sposb wzroso znaczenie zagroe asymetrycznych. Polski system bezpiecze-

Polityka bezpieczestwa

81

stwa nie jest na to przygotowany. W zwizku z atwoci, z jak zagroenia mog przekracza granice pastw i kontynentw, granica midzy bezpieczestwem zewntrznym i wewntrznym zaciera si na naszych oczach. Cho terroryzm swoje rda ma daleko od granic naszego kraju, jego finansowanie, rekrutacja i przygotowanie aktw terrorystycznych moe mie miejsce bd to na naszym terytorium, bd te u naszych ssiadw. Polska w kadej chwili moe sta si pastwem tranzytowym dla terrorystw. Nie sposb te wykluczy aktw i zamachw terrorystycznych w ktrymkolwiek z polskich miast. Moliwo proliferacji broni masowego raenia rodzi uzasadnione obawy przed terroryzmem o masowym zasigu. Pastwa upade potguj te obawy dajc schronienie lub sponsorujc organizacje terrorystyczne. W naszym bezporednim otoczeniu strategicznym wci nie da si wykluczy moliwoci tradycyjnych kryzysw i konfliktw, podsycanych i uzupenianych grobami szantau militarnego i ekonomicznego, w tym zwaszcza energetycznego.

Zintegrowane podejcie do bezpieczestwa

Aby skutecznie radzi sobie we wspczesnym rodowisku bezpieczestwa, niezbdna jest cisa wsppraca midzynarodowa sojusznicza i dwustronna. Jednym z podstawowych warunkw jej skutecznoci jest wnoszenie do wasnego wkadu, odpowiadajcego naszym aspiracjom i moliwociom. Dlatego musimy w pierwszej kolejnoci troszczy si o swj potencja obronny, pamitajc jednake, e adne z pastw, nawet o najpotniejszym potencjale, nie jest w stanie w pojedynk stawi czoa nowym wyzwaniom. Std konieczno coraz dalej idcej wsppracy. Obecny charakter wyzwa i zagroe wymaga nowego zintegrowanego podejcia do strategii i systemu bezpieczestwa narodowego. To nie moe by system luno powizanych resortowych segmentw. Nadchodzi era bezpieczestwa kompleksowego. To wanie dlatego Platforma Obywatelska opowiada si za zintegrowanym systemem bezpieczestwa narodowego, czcym jego wymiary zewntrzny i wewntrzny, cywilny i wojskowy, konsolidujcym problematyk reagowania obronnego i kryzysowego, opartym na szerokim wspdziaaniu Si Zbrojnych ze subami cywilnymi. Na takie podejcie kad ogromny nacisk nasi sojusznicy w NATO, a zwasz-

82

Silna i bezpieczna Polska w UE

cza UE, dla ktrej wsppraca cywilno-wojskowa jest zasadniczym elementem jej strategii bezpieczestwa.

Wymagania wobec polskiej polityki bezpieczestwa

Nowa rzeczywisto stawia nowe wymagania wobec naszej polityki bezpieczestwa. Nasza polityka bezpieczestwa bdzie: Po pierwsze, realistyczna i caociowa. Oznacza to, e miar naszych aspiracji winny by rzeczywiste moliwoci naszego pastwa i gospodarki. Po drugie, nowoczesna i profesjonalna, czyli uwzgldniajca najnowsze wiatowe tendencje w teorii oraz praktyce bezpieczestwa i realizowana przez profesjonalistw, a nie przez zdyscyplinowanych funkcjonariuszy partyjnych. Po trzecie, dugofalowa i kreatywna, czyli wyprzedzajca, opierajca si na strategii, a nie doranym reagowaniu na biece potrzeby. Winna by ona nowatorska i twrcza, a nie naladowcza i recenzencka. Po czwarte, sojusznicza i partnerska, czyli cile powizana z polityk bezpieczestwa NATO i UE oraz zakadajca umacnianie dwustronnych relacji z ssiadami i innymi istotnymi dla naszego bezpieczestwa pastwami, w szczeglnoci z USA.

Sojusz Pnocnoatlantycki gwnym gwarantem bezpieczestwa Polski

Szczeglne miejsce w naszej polityce bezpieczestwa zajmuje NATO. Bdziemy zabiega o umacnianie roli i zdolnoci Sojuszu Pnocnoatlantyckiego jako platformy jednoci wiata zachodniego, instytucji umacniajcej zwizki transatlantyckie, organizacji bdcej instrumentem obrony transatlantyckich interesw na paszczynie globalnej. Nasza obecno w NATO stanowi gwarancj polskiego bezpieczestwa. Bdziemy zabiega o to, by Sojusz by zdolny nie tylko do skutecznej obrony terytorium pastw czonkowskich, ale take do prowadzenia operacji pokojowych i zwalczania zagroe asymetrycznych, w tym terrorystycznych. Zaangaowanie NATO w sprawy bezpieczestwa globalnego musi by prowadzone roztropnie i selektywnie, aby nie naraa wiarygodnoci Sojuszu, nie dopuci do osabienia jego spoistoci lub nadwyrania jego zdolnoci do dziaania. Naley unika rnicowania standardw bezpieczestwa wewntrz Sojuszu. Dlatego m.in. projekt amerykaskiej tarczy antyrakietowej

Siy zbrojne

8

powinien by spjny z koncepcj NATO ustanowienia sojuszniczej obrony przeciw rakietom krtkiego i redniego zasigu.

Polska w polityce bezpieczestwa i obrony Unii Europejskiej

Platforma Obywatelska opowiada si za pogbieniem i wzmocnieniem Europejskiej Polityki Bezpieczestwa i Obrony, tak aby z czasem staa si ona drugim, rwnorzdnym do NATO filarem naszego bezpieczestwa narodowego. Ju teraz UE prowadzi swoje pierwsze misje pokojowe, dysponuje siami szybkiego reagowania, tworzy Grupy Bojowe. W nowym traktacie znalaza si klauzula solidarnoci na wypadek zagroenia terrorystycznego oraz zasada pomocy wzajemnej na wypadek agresji na terytorium ktregokolwiek z pastw czonkowskich. W naszym interesie ley take wsplne planowanie obronne oraz koordynacja zakupw i zaopatrzenia si zbrojnych UE.

Transformacja si zbrojnych
Podstawowym elementem systemu bezpieczestwa narodowego s Siy Zbrojne RP. Konieczna jest ich racjonalna transformacja, dostosowujca je do nowych zagroe i wyzwa. Strategia transformacyjna winna uwzgldnia przede wszystkim: Pen profesjonalizacj si zbrojnych, z zawieszeniem obowizku suby wojskowej (poboru) i z zapewnieniem obywatelom moliwoci ochotniczego speniania powszechnego obowizku obrony w innych formach. Dokonanie skoku modernizacyjnego w zakresie techniki wojskowej. Oznacza to konieczno podniesienia do co najmniej 25 proc. udziau wydatkw majtkowych w budecie MON, kontynuacj obecnych. i ustanowienie nowych wieloletnich programw modernizacyjnych. Przeprowadzenie kompleksowej reformy systemu kierowania i dowodzenia, zakadajcej oparcie go na strukturach poczonych oraz skonsolidowanie wok trzech podstawowych funkcji: planowania strategicznego, dowodzenia biecego (w tym zarzdzania zasobami). i dowodzenia operacyjnego, przy jednoczesnym spaszczeniu struktury dowodzenia. Opracowanie racjonalnej strategii udziau w misjach i operacjach mi-

84

Silna i bezpieczna Polska w UE dzynarodowych. Nasza rola nie moe ogranicza si tylko do wysyania onierzy w zapalne punkty wiata. Udzia Polski w przywracaniu stabilnoci i pokoju nie powinien przekracza naszych realnych moliwoci, powinien by za to powizany z naszymi interesami politycznymi i gospodarczymi. Polska powinna wyzby si nadgorliwoci w szafowaniu naszym zaangaowaniem wojskowym poza granicami kraju. Platforma Obywatelska stojc na stanowisku, e Pastwo Polskie winno wywizywa si z przyjtych na siebie zobowiza, opowiada si za niepodejmowaniem decyzji o przedueniu polskiej obecnoci wojskowej w Iraku o kolejny rok. W przypadku misji afgaskiej Platforma Obywatelska bdzie zmierzaa do zmiany charakteru polskiego zaangaowania w tym kraju z wojskowego na cywilny lub cywilno-wojskowy. Bdziemy te zabiegali o ewolucj sojuszniczego podejcia do kwestii afgaskiej i akcentowanie jej wymiaru cywilnego (nation building). Naley zapewni realny udzia parlamentu w realizacji tej strategii poprzez ustalanie kilkuletniego budetu operacyjnego na misje midzynarodowe i rzeczywiste kontrolowanie jego realizacji. Platforma Obywatelska nie zgadza si na polityk ekspedycyjn proklamowan przez Ministra Spraw Zagranicznych w rzdzie PiS. Zastpienie wojsk Obrony Terytorialnej systemem powszechnego przygotowania obronnego struktur cywilnych i obywateli na szczeblach lokalnych (tworzc nowoczenie rozumiany system bezpieczestwa terytorialnego) Przeksztacenie sub wywiadu i kontrwywiadu wojskowego w struktury wchodzce w skad resortu obrony i wprowadzenie ustawowego zakazu podejmowania si przez onierzy funkcji tajnych wsppracownikw sub specjalnych oraz zakazu werbowania tajnych wsppracownikw wrd onierzy przez suby specjalne. Wypracowanie czytelnych zasad funkcjonowania wojskowego potencjau naukowo-badawczego wsplnie z przemysem obronnym oraz zreformowanie i skonsolidowanie szkolnictwa wojskowego, w tym utworzenie ponadresortowej Akademii Bezpieczestwa Narodowego, jako eksperckiego i dydaktycznego zaplecza najwyszych wadz pastwa w dziedzinie bezpieczestwa zintegrowanego.

Notatki

85

86

Notatki

Notatki

87

88

Notatki