Przewodnik do wicze z mechaniki gruntw i fundamentowania

dla studentw Politechniki Poznaskiej

(rodzaje gruntw budowlanych i ich podstawowe cechy fizyczne i mechaniczne)

prowadzcy: mgr Dorota Krawczyk

Podstawowe pojcia i klasyfikacja gruntw budowlanych

I. Podstawowe pojcia

1. Grunt - to trjfazowy twr (orodek rozdrobniony) bdcy czci skorupy ziemskiej skadajcy si z: fazy staej szkieletu gruntowego fazy ciekej (woda) fazy gazowej (powietrze, para wodna i inne gazy) Grunt: skada si z oddzielnych ziarn i czstek (jako graniczn rednic dla ziarn przyjto 0,05 mm), ktre tworz szkielet gruntowy pomidzy ziarnami i czstkami znajduj si pory wypenione wod lub gazami (np. powietrzem, par wodn, dwutlenkiem wgla, itp.); zawsze woda pokrywa powierzchni czstek, a gaz jest w postaci pcherzykw Jeeli dany grunt moe wsppracowa z obiektem budowlanym jako jego podoe, stanowi element obiektu budowlanego lub suy jako tworzywo do wykonywania budowli ziemnych nazywa si go gruntem budowlanym. 2. Grunt budowlany - to cz skorupy ziemskiej mogca wspdziaa z obiektem budowlanym, stanowica jego element lub suca jako tworzywo do wykonywania z niego budowli ziemnych. Kady obiekt budowlany ma swoje podoe. Na nim jest ustawiony (mwi si: posadowiony, oparty). Najczciej jest to grunt. Podoe jest zmuszone przyj od obiektu budowlanego jego ciar wasny, obcienia uytkowe i inne oddziaywania. Powoduje to okrelon reakcj gruntu, ktry w strefie pod obiektem budowlanym i w jego bezporednim ssiedztwie odksztaca si, np. osiada. Aby ta reakcja gruntu bya dla obiektu budowlanego bezpieczna, obcienia pochodzce od niego musz by przekazywane na podoe w odpowiedni sposb. Suy do tego fundament (najnisza cz obiektu budowlanego pooona poniej powierzchni ziemi i przekazujca na podoe ciar wasny obiektu i jego obcienie uytkowe). Std mnogo rodzajw fundamentw i rnorodno rozwiza posadowienia. Fundamenty musz zapewnia stateczno obiektu budowlanego, aby nie uleg awarii albo katastrofie, bez wzgldu na to, w jakim reimie gruntowym jest posadowiony. Odksztaca si, i w ogle reaguje na obiekt budowlany, tylko cz podoa, ktra znajduje si w bezporednim ssiedztwie obiektu budowlanego. T reagujc stref nazywa si podoem budowlanym (podoem gruntowym danego obiektu budowlanego). Najczciej jest ono zbudowane z gruntu i wtedy nazywa si je podoem gruntowym. Pojcie podoa budowlanego dotyczy konkretnej budowli. Jest to strefa, w ktrej obiekt budowlany ma wpyw na swoje podoe i w ktrej to podoe reaguje. A zatem podoe gruntowe to aktywna w stosunku do obiektu budowlanego cz skorupy ziemskiej, w ktrej waciwoci gruntw maj wpyw na projektowanie, wykonanie i eksploatacj obiektu budowlanego. Naprenia i deformacje w gruncie podoa uwzgldnia si tylko w tej umownej, pracujcej czci podoa. Poza jej granicami pomija si je jako nieistotne dla obiektu. Rozmiary tej czci mog by rne od wartoci i kierunkw dziaajcych obcie, powierzchni, przez ktr s one przekazywane, stanu napre i odksztace gruntw.

3. Podoe budowlane: strefa, w ktrej waciwoci gruntw maj wpyw na projektowanie, wykonanie eksploatacj obiektu budowlanego (wg normy PN-81/B-03020) grunt rodzimy, antropogeniczny lub skaa znajdujce si na miejscu budowy, przed wykonaniem prac budowlanych w strefie, ktrej waciwoci maj wpyw na projektowanie, wykonanie i eksploatacj budowli (wg normy PN-B-02481:1998) 4. Gruntoznawstwo oglne - bada waciwoci gruntw i warunki ich ksztatowania si pod wpywem wycznie procesw naturalnych, np. geologicznych 5. Gruntoznawstwo inynierskie (budowlane) - bada techniczne waciwoci gruntw pod wzgldem projektowania i wykonawstwa fundamentw, a take moliwo polepszania tych waciwoci; suy okreleniu sposobu posadowienia obiektu budowlanego, a take przydatnoci gruntu jako materiau budowlanego do wykonywania z niego budowli ziemnych Przedmiotem bada gruntoznawstwa s waciwoci fizyczne (w tym mechaniczne) i fizykochemiczne gruntw oraz ocena ich moliwych zmiennoci w zalenoci od: - skadu mineralnego i chemicznego - struktury i tekstury - chemizmu wd porowych i powietrza porowego wynikajcych z genezy, warunkw sedymentacji, itp. 6. Mechanika gruntw - to nauka o fizycznych i mechanicznych waciwociach gruntw oraz zmianach (stanach naprenia i odksztacenia), jakim podlega orodek gruntowy wskutek zmiany warunkw obcienia lub wpyww zewntrznych 7. Mechanika ska - zajmuje si podobnymi zagadnieniami jak mechanika gruntw, tyle e w odniesieniu do ska i masyww skalnych 8. Geotechnika - to interdyscyplinarna dziedzina nauki i techniki dotyczca zachowania si i bada podoa gruntowego oraz materiaw gruntowych do celw projektowania, wykonawstwa i kontroli budowli ziemnych i podziemnych, fundamentw konstrukcji budowlanych, nawierzchni drogowych, linii kolejowych, itp. (wg normy PN-B-02481:1998) Waciwoci gruntw a praktyka inynierska fundamentowania Na potrzeby budownictwa przyjto podzia gruntw na dwie grupy o wyranie odmiennych waciwociach, tj. grunty niespoiste sypkie i grunty spoiste majce spjno. Sztandarowym przykadem gruntu niespoistego jest piasek, a spoistego i. Rni si one gwnie wymiarami oraz ksztatem ziarn i czstek, z ktrych s utworzone. Ta rnica w budowie sprawia, e maj one diametralnie rne waciwoci. Tak na przykad: po obcieniu (np. fundamentem budowli) piaski nie wykazuj wikszych odksztace, natomiast iy pod obcieniem odksztacaj si znacznie i proces ten trwa niekiedy bardzo dugo. Ponadto: grunty spoiste pod wpywem zawilgocenia pczniej oraz zmieniaj swoj konsystencj na bardziej plastyczn, a wic zmniejsza si ich wytrzymao na cinanie i

zwiksza ciliwo. Natomiast zawilgocenie gruntw niespoistych zasadniczo nie wpywa na ich wytrzymao na cinanie i ciliwo. Wniosek: Grunty niespoiste odpowiednio zagszczone s wic na og lepszym podoem do posadowienia fundamentw obiektw budowlanych ni grunty spoiste. Ponadto: Grunty niespoiste s najlepszym materiaem do wykonywania nasypw ze wzgldu na atwo zagszczania, du wytrzymao na cinanie i ma ciliwo. Natomiast grunty spoiste, zwaszcza iy, stosuje si jako uszczelnienie korpusw zapr ziemnych i obwaowa oraz uszczelnie mineralnych skadowisk odpadw komunalnych i przemysowych. Bdy posadowie Mwi si, e nie mona nauczy si geotechniki na przykadzie budowy, na ktrej wszystko przebiegao prawidowo. Wszelkie teorie projektowania konstrukcji budowlanych rozwiny si na drodze prb i bdw, gwnie bdw. Znaczna liczba niepowodze w budownictwie to awarie geotechniczne. Mimo dynamicznego rozwoju mechaniki gruntw i fundamentowania, jaki nastpi w ostatnich dziesicioleciach bdw nie udaje si unikn, a nawet ich liczba bezwzgldna ronie. Bdy zwizane z posadowieniem wpyn mog nie tylko na stateczno niektrych elementw konstrukcji, ale zagraaj take zwykle stabilnoci i trwaoci caego obiektu budowlanego, mimo, e jego konstrukcja naziemna jest bez zarzutu. Niebezpieczn stron bdw posadowienia jest to, e ich skutki nie zawsze ujawniaj si natychmiast, lecz czsto dopiero w okresie uytkowania obiektu, niekiedy nawet po kilkudziesiciu, a nawet kilkuset latach spokojnej jego eksploatacji. Naley, wic zwrci uwag na bdy posadowie, ich przyczyny i nastpstwa, a take na sposoby zapobiegania im, po to by w przyszoci dobrze projektowa i wykonywa bezpieczne fundamenty. Wrd ogromnej rnorodnoci awarii geotechnicznych, najczciej wymienia si cztery typy: deformacje obiektw budowlanych w wyniku niepodanych osiada podoa gruntowego deformacje obiektw budowlanych wywoane niejednorodnoci podoa utrata statecznoci przez podoe po przekroczeniu oporu gruntu na cinanie wpyw czynnikw ekologicznych na stabilno posadowie obiektw budowlanych Awarie posadowie nkay budowniczych od najdawniejszych czasw. Ju w Biblii s zapisane relacje awarii posadowie (np. k. 13,4)*. Zwraca si na nie uwag rwnie w kodeksie Hammurabiego (ok. 1950 r p.n.e.). Niektre awarie znanych obiektw zdarzyy si w czasach nie tak bardzo odlegych, s bardzo spektakularne przez co znane, np. Krzywa Wiea w Pizie czy baterie silosw w Winnipeg. * Albo mylicie, e owych osiemnastu, na ktrych zwalia si wiea w Siloam i zabia ich, byo wikszymi winowajcami ni inni mieszkacy Jeruzalem?

Badania makroskopowe prbek gruntw

Badania makroskopowe prbek gruntu maj na celu opisanie gruntu bez uycia jakichkolwiek przyrzdw. Dokonuje si ich, wic na podstawie obserwacji wzrokowej oraz prostych bada (gwnie s to prby dotykowe). Opisanie gruntu na drodze bada makroskopowych polega na zbadaniu 5 jego cech. S to: rodzaj i nazwa gruntu, stan gruntw spoistych, wilgotno, barwa, zawarto wglanu wapnia CaCO3. 1. Rodzaj i nazwa gruntu: Rodzajw gruntw jest okoo 50. Zostay one usystematyzowane i zestawione w postaci klasyfikacji gruntw budowlanych (PN-86/B-02480). Aby rozpozna makroskopowo grunt mona posuy si poniszymi pytaniami: czy grunt powsta przy udziale czowieka? czy zawarto czci organicznych w danym gruncie przekracza 2 %? czy grunt ten jest ska? czy zawarto frakcji kamienistej ( > 40 mm) przekracza 50 %? czy zawarto frakcji kamienistej i wirowej ( > 2 mm) przekracza 10 %? czy grunt jest sypki? czy grunt jest spoisty? reszta w normie Kochani

Geotechniczne badania terenowe (polowe)

Geotechniczne badania gruntw dzielimy na: laboratoryjne terenowe (= polowe)

Przewaga bada terenowych nad laboratoryjnymi: w terenie bada si zoe naturalne, a w laboratorium prbki gruntu w laboratorium nie unikniemy naruszenia naturalnej struktury gruntu, co obarcza badania bdami (przy pobieraniu prbek, przy ich transporcie, przy obrbce i manipulacjach z prbkami w laboratorium, np. wkadanie prbki do edometru, aparatu trjosiowego ciskania) wyjta z podoa prbka gruntu jest badana zawsze w innych warunkach pracy ni to ma miejsce w terenie niemoliwoci jest odtworzenie w laboratorium rzeczywistych stanw napre w jakich prbka znajduje si w zou naturalnym w duej masie gruntu W ostatnich latach obserwuje si denie do stosowania metod pozwalajcych na ustalenie waciwoci gruntu w naturalnych warunkach ich zalegania (in situ). Badania laboratoryjne traktuje si jako badania kontrolne lub uzupeniajce. To, co czy badania terenowe z badaniami laboratoryjnymi to prbki gruntu w terenie trzeba je w odpowiedni sposb pobra, aby mona je w laboratorium dokadnie zbada. W zalenoci od tego, do czego maj prbki gruntu suy wyrniamy nastpujce rodzaje prbek gruntw? Rodzaje pobieranych prbek gruntu: NU prbki o naturalnym uziarnieniu (mog by w stanie naruszonym) Po co nam one? Do badania tych cech fizycznych gruntw, ktrych oznaczenie nie wymaga zachowania naturalnej wilgotnoci oraz struktury gruntu - do badania uziarnienia i wspczynnika filtracji gruntw niespoistych (sypkich). Skd one? Pobiera si je bezporednio ze widra lub w wykopach badawczych wycina si foremne bryy gruntu. Z kadej napotkanej warstwy gruntu rnicego si uziarnieniem, stanem, wilgotnoci lub barw, lecz nie rzadziej, ni co 1,0 m. Gdzie je da? Do skrzynki z przegrdkami lub do innych dowolnych pojemnikw zapewniajcych nie mieszanie si prbek. NW prbki o naturalnej wilgotnoci (mog by w stanie naruszonym) Po co nam one? Do badania tych cech fizycznych gruntw, ktrych oznaczenie wymaga zachowania naturalnego uziarnienia oraz naturalnej wilgotnoci, natomiast nie wymaga zachowania naturalnej struktury gruntu. Wykorzystuje si je do okrelania wilgotnoci naturalnej gruntu, granic konsystencji gruntu oraz uziarnienia gruntu.

Skd one? Pobiera si je w taki sam sposb jak prbki NU. Gwnie z gruntw spoistych, z takiej samej gbokoci jak pobrano prbk NU. Gdzie je da? Umieszcza si je w szczelnie zamknitych szklanych soikach (szczelnie zamknitych = zaparafinowane wieczko) lub w podwjnym woreczku foliowym (najlepiej w woreczku strunowym). NNS prbki o naturalnej strukturze Po co nam one? Do badania wszystkich cech mechanicznych gruntu oraz do badania tych cech fizycznych, ktrych oznaczenie wymaga zachowania naturalnego uziarnienia, wilgotnoci oraz struktury gruntu. Do okrelania wytrzymaoci na cinanie, ciliwoci i gstoci gruntu. Pobiera si je przede wszystkim z gruntw sabych zalegajcych bezporednio pod projektowanymi fundamentami cikich budowli, dla ktrych chcemy wyznaczy nono gruntu (wg II stanu granicznego). Skd one? Z otworw wiertnicznych pobiera si je do specjalnych cylindrw zamocowanych na redziach. Z wykopw badawczych w przypadku gruntw spoistych wycina si kostki zblione ksztatem do szecianu, a w przypadku gruntw sypkich stosuje si wciskany pionowo w grunt specjalny cylinder. Gdzie je da? Prbki gruntu przechowuje si w cylindrach, ktrymi zostay pobrane, przy czym cylindry uszczelnia si na obu kocach parafin. Rodzaje geotechnicznych bada terenowych: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. wykopy i szybiki badawcze wiercenia (otwory) badawcze sondowania geotechniczne przyrzdy kieszonkowe prbne obcienia (widrem talerzowym, presjometrem oraz pyt sztywn) badania geofizyczne badania ekologiczne

Ad. 1 WYKOPY I SZYBIKI BADAWCZE Wykop badawczy ma najczciej wymiary od 2 do 3,5 m dugoci i 0,75 m w dnie. Stosuje si schodkow konstrukcj wykopw w celu zapewnienia stabilnoci ich cian. Teoretyczny wygld wykopu badawczego przedstawia przekrj i rzut z gry. W rzeczywistoci wykopy s najczciej duo prostsze w konstrukcji. Zasady wykonywania wykopw badawczych: wykopy mog mie maksymalnie do 2 m gbokoci (ze wzgldw bezpieczestwa) i mog by wykonywane tylko powyej swobodnego zwierciada wd gruntowych jeli wykop jest gbszy ni 2 m lub jeli siga poniej swobodnego zwierciada wd gruntowych naley wykona tzw. deskowanie skarp, a wic zabezpieczenie cian wykopu, wwczas wykop nazywa si ju szybikiem i moe mie gboko do 20 m ponadto wykopy badawcze naley wykonywa poza obrysem projektowanych budowli, aby nie zniszczy struktury podoa budowlanego, ale na tyle blisko nich by

charakter podoa oddawa cechy gruntw budujcych to podoe przyjmuje si zatem, e wykop powinien by wykonany w odlegoci od 1 3 m od projektowanych fundamentw Do czego suy wykop (szybik) badawczy? wykopy badawcze daj bardzo wyrany obraz uwarstwienia gruntu, a wic mona dokadnie zbada przebieg warstw geologicznych w bezporednim ssiedztwie inwestycji budowlanej wykopy badawcze umoliwiaj pobranie prbek gruntu o nienaruszonej strukturze, ktre s potrzebne w niektrych typach bada laboratoryjnych wykonuje si je dla potrzeb prbnych obcie gruntu przeprowadzanych za pomoc pyty sztywnej; poniewa obciane jest dno wykopu moliwe jest zbadanie reakcji gruntu na obcienie w poziomie posadowienia umoliwiaj zbadanie gruntu przyrzdami kieszonkowymi mona dokona inwentaryzacji istniejcych fundamentw (wwczas wykop nazywany jest odkrywk fundamentu); dziki odkrywkom fundamentowym moemy zbada podstawowe wymiary fundamentu, materia, z ktrego jest zbudowany, oceni stan fundamentu, zbada ukad warstw geologicznych w podou i ssiedztwie fundamentu Ad. 2 WIERCENIA (OTWORY) BADAWCZE Wiercenia (otwory, odwierty) badawcze s najczciej stosowan (podstawow) metod rozpoznawania budowy geologicznej (warunkw gruntowo wodnych) dla potrzeb budownictwa. Wiercenia badawcze dzieli si w zalenoci od sposobu drenia otworu wiertniczego na rczne i mechaniczne. Typowy zestaw wiertniczy do wierce rcznych przedstawia rysunek pana Tomka Jea. Skada si on z erdzi o rnej dugoci sucych do przeduania przewodu wiertniczego, widra majcego za zadanie dry grunt i klucza pokrtnego nazywanego rczk sucego do obracania caym zestawem wiertnicznym. W zalenoci od rodzaju gruntu, w ktrym naley wykona wiercenie stosuje si rne widry, ktre mona dowolnie zmienia podczas wiercenia. ykowy (oczko) typowy wider do gruntw spoistych spiralny w gruntach niespoistych, ktre s suche i zbite rurowy (szapa) w gruntach spoistych mikkoplastycznych szlamwka w gruntach pynnych Jak to si robi? rcznie bd sposobami mechanicznymi - na prezentacji Po co nam otwr wiertniczy? na ich podstawie odtwarza si punktowy profil geologiczny; mona dokona pomiaru miszoci (przelotu) poszczeglnych warstw wykonanie bada makroskopowych w terenie w celu pobrania prbek gruntw (NU i NW) oraz wody podziemnej obserwacje poziomw piezometrycznych wd gruntowych

Co z tego uzyskujemy? Dziennik wiertniczy. Przekrj geologiczny. na prezentacji! Ilo otworw wiertniczych dla potrzeb budownictwa zaley od: powierzchni projektowanego obiektu i rzutu poziomego projektowanej budowli (im bardziej zwarty jest obrys obiektu tym mniej wierce potrzebnych) aktualnego stopnia rozeznania budowy geologicznej rozpatrywanego terenu (mapy, dokumentacje archiwalne itp.) Gboko otworw wiertniczych dla potrzeb budownictwa zaley od: rodzaju konstrukcji projektowanych budowli (ich obcie wasnych i uytkowych) przewidywanego sposobu posadowienia (gboko, rodzaj i ksztat fundamentw) Zarwno ilo, jak i gboko otworw wiertniczych zale od: spodziewanych warunkw geologicznych, przewidywa badacza na podstawie przeprowadzonej wizji lokalnej przyjtej metody oblicze (rne metody wyznaczania parametrw geotechnicznych i okrelania nonoci gruntw mog wymaga rnej iloci otworw badawczych) zaawansowania projektu (w zalenoci czy jest to wstpny etap projektu majcy na celu rozeznanie warunkw techniczno-ekonomicznych czy te etap konkretnego projektu technicznego potrzebne jest rozpoznanie warunkw geologicznych z rn dokadnoci) Jak okreli ilo otworw wiertniczych? Jak okreli gboko otworw wiertniczych? na prezentacji! Ad. 3 SONDOWANIA GEOTECHNICZNE Sondowanie geotechniczne gruntu ma na celu okrelenie stanu gruntw (zarwno spoistych jak i sypkich) na rnych gbokociach w miejscu sondowania. Cel ten osiga si poprzez pomiar oporu, jaki stawia grunt przy wprowadzaniu w niego rnych kocwek sond. Poniewa kocwki sond mog by wprowadzane w orodek gruntowy w rny sposb rozrnia si trzy rodzaje sond: wbijane in. dynamiczne wciskane in. statyczne wkrcane W Polsce najczciej stosuje si sondy wbijane, natomiast wciskane i wkrcane znacznie rzadziej. Omwione zostan gwnie sondy wbijane, a szczeglnie jedna z nich. Sondy wbijane ze wzgldu na rodzaj kocwki wprowadzanej w grunt dzielimy na: stokowe lekkie (SL), rednie (SD-30), cikie (SD-50 i SC) cylindryczne SPT Sondy wbijane stokowe stosuje si do okrelania stopnia zagszczenia gruntw niespoistych (sypkich). Najczciej stosuje si dynamiczn sond lekk typu SL. Zbudowana jest ona z prowadnicy, po ktrej porusza si mot o masie 10 kg, kowada, w ktre uderza spadajcy mot, erdzi wprowadzajcych w grunt kocwk stokow.

Sondowanie polega tu na wbijaniu sondy uderzeniami mota swobodnie spadajcego na kowado, z okrelonej wysokoci opadania (odpowiednie dla danej sondy), ze sta czstotliwoci, nie wiksz jednak ni dwa uderzenia na sekund. W czasie sondowania notuje si liczb uderze potrzebn do zagbienia si sondy na gboko 10 cm (N 10). Sondowanie sondami stokowymi mona wykona z powierzchni terenu lub z dna otworu badawczego do gbokoci 10 30 m. Podnoszenie mota w sondzie SL jest rczne, a w pozostaych sondach mechaniczne. Nie mona tu pobra prbki gruntu. Sondy wbijane cylindryczne zamiast kocwki stokowej posiadaj odpowiedni cylinder z ostrzem. Podczas wbijania sondy SPT grunt wchodzi do wntrza cylindra, a wic mona tu pobra prbk NW. Opr stawiany przez grunt w czasie wbijania sondy jest miar jego zagszczenia (grunty sypkie) lub stopnia plastycznoci (grunty spoiste). Sondy wciskane nazywane s sondami statycznymi. S one najbardziej uniwersalne ze wszystkich sond geotechnicznych, gdy na podstawie tych bada moemy okreli bardzo wiele parametrw: rodzaj gruntu, stany gruntw spoistych i sypkich oraz parametry mechaniczne gruntw (wytrzymao na cinanie i wytrzymao na ciskanie + przy sondzie CPU cinienie wody w porach gruntowych. Sondowanie statyczne polega na pionowym wciskaniu w grunt z ma prdkoci (2 cm/s) kolumny erdzi zakoczonej znormalizowana kocwk skadajcej si ze stoka i cylindrycznej pobocznicy. Podczas zagbiania dokonuje si pomiaru: oporu wciskania stoka oraz oporu tarcia gruntu na powierzchni bocznej tulei ciernej. Sondy statyczne s zaawansowanymi maszynami zamontowanymi na ciarowych samochodach terenowych. Sonda wkrcana typu ST skada si z kocwki spiralnej, erdzi stalowych, obcinikw o cznej masie 100 kg oraz pokrta. Do wkrcania sondy w grunt zadaje si kolejno coraz to wiksze obcienia. Czasie bada notuje si zagbienia sondy przy poszczeglnych obcieniach oraz liczb pobrotw na kade 10 cm zagbienia sondy. Na podstawie tych danych okrela si stany gruntw sypkich i spoistych. Sonda wkrcana typu VT mierzy wytrzymao na cinanie gruntu. Skada si ze widra ze skrzydekami i mierzy si jak trzeba woy aby grunt uleg ciciu, a wic przesta stawia opr skrzydekom widra. Ad. 4 PRZYRZDY KIESZONKOWE Stan gruntw spoistych i wytrzymao na cinanie mona te oznaczy za pomoc przyrzdw kieszonkowych: penetrometru toczkowego i cinarki obrotowej. Stan gruntw spoistych okrela si na podstawie wielkoci siy potrzebnej do wcinicia trzpienia penetromotru w grunt na gboko 6,4 mm, korzystajc z wykresu zalenoci stopnia plastycznoci od siy potrzebnej do wcinicia trzpienia penetrometru. Badanie wytrzymaoci na cinanie polega na wciniciu skrzydeek kocwki pomiarowej w badany grunt, a nastpnie rwnomiernym obracaniu pokrta a do momentu cicia gruntu. Wytrzymao gruntu odczytuje si bezporednio na podziace cinarki. Ad. 5 PRBNE OBCIENIA Prbne obcienie gruntu pyt sztywn przeprowadza si na gbokoci posadowienia fundamentu, a w razie wystpienia gbiej warstw gruntw o mniejszej wytrzymaoci take kadej takiej warstwy, do gbokoci rwnej dwu szerokociom fundamentu. W czasie

prbnego obcienia okrela si osiadanie pyty pod zadawanym obcieniem, ktre zadaje si stopniowo.

IDENTYFIKACJA RODZAJW GRUNTW WEDUG ICH UZIARNIENIA

Rozpoznania rodzaju gruntu mona dokona za pomoc bada makroskopowych. Jednak s to badania wstpne, obarczone du doz subiektywnoci. Ich wyniku nie moemy by stuprocentowo pewni. Stuprocentow pewno oznaczenia rodzaju i nazwy danego gruntu daje dopiero ANALIZA GRANULOMETRYCZNA. Analiza granulometryczna jest podstawowym oznaczeniem przy laboratoryjnych badaniach inyniersko-geologicznych waciwoci gruntu. Doprowadza do oznaczenia rodzaju badanego gruntu, a wiedza ta jest niezbdna dla prognozowania waciwoci gruntu oraz ustalenie zakresu dalszych bada. Analiza granulometryczna ma na celu okrelenie skadu ziarnowego gruntw nieskalistych, a wic wyznaczenie procentowej zawartoci wystpujcych w nim grup ziaren i czstek o podobnych rozmiarach, a wic frakcji. Co to jest frakcja? Frakcja uziarnienia gruntu zbir wszystkich ziarn (czstek) gruntu nieskalistego o rednicach znajdujcych si w okrelonym zakresie wielkoci. Uproszczona definicja traktuje frakcj jako zbir ziarn i czstek o zblionych do siebie wymiarach. Definicja ta bierze pod uwag rednic ziarna (czstki) gruntowego (-ej) nazywan rednic zastpcz. rednica zastpcza (d) ma dwie definicje: - jest to rednica czstki kulistej o identycznej gstoci waciwej, co czstka gruntowa i opadajcej w wodzie z tak sam prdkoci jak rzeczywista czstka gruntowa; - rednica rwnowana rednicy kulki, ktra zatrzymuje si na sitach o okrelonych wymiarach oczek. W geotechnice (wg PN-86/B-02480) wyrniamy pi zasadniczych frakcji gruntowych. Podzia frakcji gruntowych przedstawia ponisza tabela. E. Myliska, Laboratoryjne badania gruntw, str. 24 W. Kostrzewski, Parametry geotechniczne gruntw budowlanych oraz metody ich oznaczania, str. 13 Analiza granulometryczna polega, wic na rozfrakcjonowaniu (rozdzieleniu na poszczeglne frakcje) prbki gruntowej i na pomiarze procentowej zawartoci suchych ziarn lub czstek poszczeglnych frakcji w stosunku do caej (suchej) badanej prbki gruntu. Porwnanie zawartoci danych frakcji w gruncie jest porwnaniem wagowym ich iloci w stosunku do wagi caej prbki. Co naley zrobi, aby rozdzieli grunt na frakcje? Przesia go przez sita! Ale nie kady grunt si da przesia.. chociaby ze spoistym byoby ciko.. A wic trzeba rozdzieli go na frakcje podczas swobodnego opadania w supie wody!

Wyrniamy, wic dwa rodzaje metod w analizie granulometrycznej: metody mechaniczne (analiza sitowa) metody sedymentacyjne (analiza areometryczna, analiza pipetowa, analiza mikroagregatowa, analiza laserowa) Ktr metod, kiedy stosujemy? Jeli prawie wszystkie ziarna w gruncie maj wymiary ponad 0,06 mm (0,063; 0,0071 mm) to do oznaczenia jego skadu granulometrycznego stosuje si metody mechaniczne (analiz sitow). Jeli wszystkie czstki gruntu maj czstki mniejsze ni 0,06 mm stosuje si jedn z metod sedymentacyjnych. Natomiast w przypadku badania gruntu, ktry skada si zarwno z ziarn o wymiarach wikszych od 0,006 mm, jak i z czstek o wymiarach mniejszych (np. rne gliny, piaski gliniaste itp.) stosuje si kombinacj obydwch metod, tj. sitowej i sedymentacyjnej. Ustalenie przedziau granicznego midzy zastosowaniem powyszych metod zostao podyktowane gwnie wzgldami technicznymi. Czstek o wymiarach bardzo drobnych (o rednicy mniejszej ni 0,06 mm) nie mona rozdzieli mechanicznie na frakcje na sitach z uwagi na ich zbyt mae wymiary w stosunku do moliwoci konstrukcji sit. Ziarna wiksze od 0,06 mm nie dadz si rozdzieli metod sedymentacyjn, gdy szybko ich opadania jest zbyt dua, a ponadto wykonuj podczas opadania ruch wirowy, podczas gdy jednym z zaoe metod sedymentacyjnych jest swobodne opadanie czstek. atwiejsza do zapamitania i wprowadzenia w ycie jest jednak zasada mwica, e: za pomoc metod mechanicznych (analizy sitowej) bada si uziarnienie gruntw kamienistych, gruboziarnistych i drobnoziarnistych niespoistych (sypkich) z wyjtkiem piasku pylastego za pomoc metod sedymentacyjnych (np. analizy areometrycznej) bada si uziarnienie gruntw drobnoziarnistych spoistych oraz piasku pylastego METODY MECHANICZNE - ANALIZA SITOWA Analiza sitowa polega na okreleniu skadu granulometrycznego przez rozdzielenie poszczeglnych frakcji w wyniku rozsiewania prbki na znormalizowanych sitach. Sprzt niezbdny do wykonania badania: 1. komplet 9 sit o wymiarach oczek kwadratowych: 40 mm 25 mm 10 mm 2 mm 1 mm 0,5 mm 0,25 mm 0,071 lub 0,063 mm 2. wstrzsarka 3. modzierz z tuczkiem i nakadk gumow 4. parowniczki rednicy 5 7 cm

5. szczotka do czyszczenia sit 6. waga o dokadnoci 0,01 g 7. arkusz pergaminu Przebieg badania: 1) wybr prbki do analizy granulometrycznej metod sitow; 2) w przypadku zlepiania si gruntu w grudki (przez domieszk czstek iowych i pyowych) naley rozetrze prbk w wodzie tuczkiem i przemy j na sicie o najmniejszych wymiarach oczek; najdrobniejsza frakcja usunita w ten sposb z prbki powinna zosta wysuszona (w temp. 105 110) i zwaona lub ewentualnie przeznaczona do rozdzielenia na frakcje jedna z metod sedymentacyjnych, jeli jest jej duo; 3) suszenie prbki w temperaturze 105 110 do staej masy; 4) masa prbki uywanej do bada zaley od rodzaju gruntu, naley wic makroskopowo oceni nazw gruntu i jeli jest to Pd odwaamy z dokadnoci nie mniejsz ni 0,1 % 200-250 g gruntu Ps odwaamy z dokadnoci nie mniejsz ni 0,1 % 250-500 g gruntu Pr, Po, odwaamy z dokadnoci nie mniejsz ni 0,1 % 500-5000 g gruntu 5) komplet czystych i suchych sit ustawia si w kolumn w ten sposb, e na grze znajduje si sito o najwikszym wymiarze oczek (40 mm) przykryte wieczkiem zabezpieczajcym prbk gruntu przed wysypaniem, a ku doowi kolejno sita o coraz mniejszym wymiarze oczek; pod sitem dolnym umieszcza si paskie, dopasowane do sita naczynie (tzw. denko) do zbierania najdrobniejszych frakcji przesiewu; kade sito powinno by osadzone sztywno, tak aby podczas przesiewania nie nastpoway przesunicia sit wzgldem siebie; 6) kolumn sit umieszczamy we wstrzsarce, a cao przymocowuje si uchwytami i uruchamia wstrzsark na 5 minut; 7) po upywie 5 minut i wyczeniu wstrzsarki naley sprawdzi czy frakcje zostay naleycie rozdzielone; w tym celu wyjmuje si z kolumny sito o najmniejszych wymiarach oczek i wstrzsa si je rcznie przez co najmniej minut nad czystym arkuszem biaego papieru; jeeli na arkuszu po tej czynnoci znajduj si czstki gruntu przenosi si je do denka, a ca prbk wstrzsa ponownie przez co bajmiej 3 minuty; 8) po zakoczeniu przesiewania pozostao na kadym sicie przenosi si do zwaonej parowniczki i way z dokadnoci nie mniejsz ni: 0,01 g jeli masa waonej frakcji m1 nie przewysza 50 g 0,1 g jeli masa waonej frakcji m1 wynosi 50-500 g 1,0 g jeli masa waonej frakcji m1 jest wiksza ni 500 g 9) notowanie w dzienniku wynikw analizy sitowej wg wzoru: E. Myliska, Laboratoryjne badania gruntw, str. 72

10) zawarto poszczeglnych frakcji Zi oblicza si w procentach w stosunku do prbki wysuszonej wg wzoru: m Z i = i *100[%] , gdzie: ms Zi procentowa zawarto danej frakcji [%], mi masa danej frakcji pozostaej na sicie [g], ms masa szkieletu gruntowego (caej prbki wysuszonej do staej masy) [g]. 11) rnica midzy mas szkieletu gruntowego ms, a sum wszystkich frakcji ( mi) nie powinna przekracza 0,5 % wartoci ms; jeli warunek ten jest speniony rnic t naley rozdzieli na wszystkie frakcje, proporcjonalnie do ich mas; jeli nie jest speniony to siejemy od nowa METODY SEDYMENTACYJNE ANALIZA AREOMETRYCZNA Do wykonania tego badania potrzebne s przede wszystkim: cylinder z wod, nurnik oraz stoper. Prbk gruntu rozdrabniamy i wprowadzamy do wody w cylindrze. Uzyskujemy w ten sposb mieszanin gruntu z wod, ktra przez staranne wymieszanie powinna by jednorodna w chwili rozpoczcia badania. W cylindrze umieszczamy nurnik (baka szklana wypeniona rutem zakoczona szklan rurk z podziak), wczamy stoper. Nurnik podczas badania stopniowo opada, gdy gsto objtociowa zawiesiny, zalena od iloci zawieszonych w niej czstek gruntu, maleje z upywem czasu. Notujemy w okrelonych normowo odstpach czasu gboko zanurzenia nurnika. Metody sedymentacyjne polegaj na rozfrakcjonowaniu gruntu w zawiesinie wodnej. Metody te oparte s na prawie Stokesa. 2 2( s w ) g d T v= 9 4 Prawo Stokesa mwi, e prdko swobodnego opadania czstek kulistych jest wprost proporcjonalna do ich rednicy i gstoci waciwej i zaley ponadto od gstoci waciwej i lepkoci cieczy (wody), w ktrej opadaj czstki oraz od przyspieszenia ziemskiego. Zakadajc, e w momencie rozpoczynania analizy sedymentacyjnej zawiesina gruntu, starannie wymieszana jest jednorodna i czstki spadaj swobodnie, niezalenie jedna od drugiej, przeksztacajc wzr z prawa Stokesa, mona uzyska dane, co do wielkoci opadajcych czstek.
dT = 18 H R , gdzie: s w g T

HR droga czstki [cm], T czas opadania czstki (= czas pomiaru) [s]. Znamy wartoci gstoci waciwej wody i lepkoci, gstoci waciwej szkieletu gruntowego oraz przyspieszenia ziemskiego, gdy s one wartociami staymi dla danej

analizy przeprowadzonej w staej temperaturze. Zamiast prdkoci podstawiamy stosunek drogi do czasu dane uzyskane z badania. A wic przeprowadzajc analiz areometryczn zadajemy sobie pytanie: jaka jest rednica czstki, ktra przebya drog HR po czasie T? Na tej podstawie oblicza si procentow zawarto czstek o znanej (obliczonej) rednicy zawartych w badanej prbce. Oznaczanie rodzaju i nazwy gruntu na podstawie zawartoci w nim poszczeglnych frakcji. Gdy, w wyniku przeprowadzenia analizy granulometrycznej, znamy ju procentow zawarto poszczeglnych frakcji w badanej prbce gruntu moemy przystpi do graficznego przedstawienia wynikw badania oraz do oznaczenia rodzaju i nazwy gruntu. Metod graficznej prezentacji wynikw analizy granulometrycznej (bez wzgldu na metod) jest tzw. krzywa uziarnienia. Wykonanie krzywej uziarnienia: 1. po obliczeniu procentowej pozostaoci na poszczeglnych sitach naley je zsumowa poczynajc od najgrubszych ziarn 2. krzywe uziarnienia wykonuje si na specjalnie do tego celu przygotowanych siatkach: o odcitych logarytmiczna wymiary rednic zastpczych ziarn i czstek o rzdnych podziaka zwyka procentowa zawarto ziarn, przy czym po prawej stronie wykresu odczytuje si zawarto ziarn o rednicy wikszej ni d (a wic to co zostao na sicie), a po lewej stronie zawarto ziarn i czstek o rednicy mniejszej ni d (czyli to co przeleciao przez sito o wymiarze oczek d) 3. procentow zawarto ziarn poszczeglnych przedziaw rednic uzyskan z analizy sitowej nanosi si wedug skali umieszczonej po prawej stronie wykresu, natomiast dane uzyskane z analizy sedymentacyjnej nanosi si wedug skali po lewej stronie wykresu, tak naniesione punkty czy si lini cig Z uzyskanej krzywej uziarnienia odczytuje si zawarto poszczeglnych frakcji (kamienistej, wirowej, piaskowej, pyowej i iowej) oraz wartoci d90 i d50, a majc te dane mona okreli nazw gruntu sypkiego i spoistego. Norma PN-86/B-02480 Grunty budowlane. Okrelenia, symbole, podzia i opis gruntw podaje wszystkie przedziay zawartoci frakcji potrzebne do nazwania rodzaju gruntu. Mona si te posuy tabelk E. Myliskiej, w ktrej dane te zebrane s w jednym miejscu. E. Myliska, Laboratoryjne badania gruntw, str. 26-27 Podzia gruntw spoistych ze wzgldu na uziarnienie jest nieco bardziej skomplikowany, dlatego te czsto posuguje si trjktem Fereta klasyfikujcym grunty spoiste ze wzgldu na zawarto frakcji piaszczystej, pyowej i iowej. Wskaniki uziarnienia gruntu. Uziarnienie gruntu charakteryzuj dwa wskaniki: wskanik rnoziarnistoci U (in. nierwnomiernoci uziarnienia)

wskanik krzywizny uziarnienia C

Wskanik rnoziarnistoci U:
d 60 , gdzie: d10 d60 rednica ziarn (czstek), ktrych wraz z mniejszymi jest w gruncie 60 % d10 rednica ziarn (czstek), ktrych wraz z mniejszymi jest w gruncie 10 % U=

Wskanik U okrela jednorodno gruntu ze wzgldu na uziarnienie: o jeli 1 U 5 grunt jest rwnoziarnisty (np. less) o jeli 5 U 15 grunt jest rnoziarnisty (np. gliny holoceskie) o jeli U > 15 grunt jest bardzo rnoziarnisty (np. gliny morenowe) Wskanik krzywizny uziarnienia C: 2 d 30 C= , gdzie: d10 d 60 d60 rednica ziarn (czstek), ktrych wraz z mniejszymi jest w gruncie 60 % d10 rednica ziarn (czstek), ktrych wraz z mniejszymi jest w gruncie 10 % d30 rednica ziarn (czstek), ktrych wraz z mniejszymi jest w gruncie 30 % Oba te wskaniki charakteryzuj przydatno gruntu do budowy nasypw (ze wzgldu na atwo zagszczania). Grunty nadajce si (dobrze uziarnione) to: wiry o wspczynniku C = 1 3, U > 4 piaski o wspczynniku C = 1 3, U > 6

CECHY FIZYCZNE GRUNTU

Grunt jest skomplikowanym, dynamicznym i wieloskadnikowym tworem przyrody. Rni si od orodkw cigych, przede wszystkim tym, e jest rozdrobniony i t jego cech przyjto w gruntoznawstwie i mechanice gruntw za przewodni. Ziarna i czstki nie stanowi zwartej masy, lecz zajmuj pewn cz objtoci bryy gruntu. Pozosta cz teje bryy stanowi wolna przestrze midzy ziarnami, wypeniona wod lub powietrzem, lub czciowo wod i czciowo powietrzem. Takie postrzeganie orodka gruntowego sprawio, e w mechanice gruntu przyjto trjfazowy model gruntu wyodrbniajc: szkielet gruntowy (ziarna i czstki) wod obecn w porach gruntowych (w przestrzeniach midzy ziarnami) gazy obecne w porach gruntowych (mog to by: powietrze, para wodna, CO2) W podziale orodka gruntowego na fazy pomija si flor i faun gruntow. Istnienie wolnych przestrzeni midzy ziarnami jest przyczyn wielu zjawisk zachodzcych w gruncie, midzy innymi odksztace gruntu pod wpywem si zewntrznych (np. obcie), natomiast woda wypeniajca wolne przestrzenie w gruncie wpywa na przebieg odksztace w czasie. Przy zupenym wypenieniu porw gruntowych wod wszelkie odksztacenia bd mogy nastpi jedynie kosztem usunitej wody i im drobniejsze bdzie uziarnienie gruntu, tym proces odsczania si wody bdzie powolniejszy i tym samym powolniejszy bdzie przebieg samych odksztace dochodzi moe do nich jedynie kosztem zmniejszenia objtoci wolnych przestrzeni w gruncie. Zatem przy rozwaaniu wszelkich zjawisk zwizanych z odksztaceniami w gruncie potrzebna jest znajomo wolnych przestrzeni midzy ziarnami i iloci zawartej w nich wody. Trjfazowy model gruntu:

Moliwe s nastpujce sytuacje:

W zwizku z trjfazowoci orodka gruntowego charakteryzuje si go poprzez 10 jego cech fizycznych. Wyrniamy cechy fizyczne gruntu podstawowe (3) i pochodne (7). Podstawowe cechy fizyczne gruntu (wyznaczane w laboratorium):

1. gsto waciwa 2. gsto objtociowa 3. wilgotno Pochodne cechy fizyczne gruntu (zwizane z porowatoci): 4. gsto objtociowa szkieletu gruntowego 5. porowato 6. wskanik porowatoci Inne pochodne cechy fizyczne gruntu: 7. stopie wilgotnoci 8. wilgotno cakowita 9. gsto objtociowa gruntu w strefie kapilarnej 10. gsto objtociowa gruntu w strefie saturacji Pochodne cechy fizyczne gruntw wyznaczamy przez obliczanie. Aby je obliczy niezbdna jest znajomo podstawowych cech fizycznych gruntu wyznaczonych metodami laboratoryjnymi. 1. gsto waciwa szkieletu gruntowego stosunek masy szkieletu gruntowego do jego objtoci symbol: jednostka: ikona: wzr: Oznaczenie gstoci waciwej szkieletu gruntowego jest niezbdne dla obliczenia wielu parametrw. Oznacza si j dla potrzeb analizy areometrycznej, w celu obliczenia porowatoci, przy obliczaniu ciliwoci itp., dlatego te parametr ten naley okrela z du dokadnoci. Jak wyznaczy gsto objtociow szkieletu gruntowego w laboratorium? S dwie metody (wybr metody zaley od rodzaju gruntu stwierdzonego podczas bada makroskopowych): metoda PIKNOMETRU metoda kolby Le Chateliera Metoda piknometru jest zdecydowanie czciej stosowana i prostsza. Nie mona jej stosowa jedynie w gruntach organicznych, gruntach zawierajcych sole rozpuszczalne w wodzie i w gruntach gruntach wysokiej zawartoci frakcji iowej). Metoda piknometru: Celem jest uzyskanie masy szkieletu gruntowego i objtoci szkieletu gruntowego. redni prbk gruntu suszy si w suszarce w temperaturze 105 110C do staej masy. Way si pust such kolb (piknometr) z dokadnoci 0,01 g, uzyskujc mt (masa suchej kolby piknometru). Do zwaonej kolby wsypuje si wysuszony i way cao z dokadnoci 0,01 g, uzyskujc mgt (masa kolby piknometru z gruntem suchym). Kolb z gruntem wypenia si wod destylowana do kreski i miesza dokadnie. Kolb z zawiesin way si z

dokadnoci 0,01 g, uzyskujc mwgt (masa kolby piknometru z wod i gruntem). Zawiesin wylewa si. Kolb wypenia si do kreski wod destylowan i way z dokadnoci 0,01 g, uzyskujc mwt (masa kolby piknometru z wod). Obliczenia: mas szkieletu gruntowego otrzymuje si przez odjcie od masy kolby z gruntem suchym mas suchej kolby

aby uzyska objto szkieletu gruntowego musimy najpierw obliczy mas wody o takiej samej objtoci co szkielet gruntowy w kolbie

Suma masy kolby z wod mwt oraz masy szkieletu gruntowego ms jest wiksza od masy kolby z wod i gruntem mwgt o mas wody o takiej samej objtoci jak szkielet gruntowy, poniewa przy obydwu waeniach poziom wody by taki sam (do kreski). Aby otrzyma objto wody naley mas tej wody podzieli przez jej gsto. W przypadku przeprowadzania badania w temperaturze 20C gsto wody przyjmuje si za 1 g/cm3.

Obliczona objto wody jest rwna objtoci szkieletu gruntowego.

Gsto objtociow szkieletu gruntowego oblicza si ze wzoru:

Gsto waciw szkieletu gruntowego dla rnych gruntw podaje tabelka z normy PN-88/B-03020. Waniejsze informacje dotyczce wartoci gstoci waciwej szkieletu gruntowego poszczeglnych gruntw: o piaski kwarcowe 2,65 g/cm3 o najwiksz gsto maj iy 2,71 2,78 g/cm3 o najmniejsz gsto maj torfy 1,40 1,70 g/cm3 o im wiksza zawarto frakcji ilastej tym wiksza gsto o im wiksza zawarto substancji organicznych tym mniejsza gsto 2. gsto objtociowa stosunek masy prbki gruntu w stanie naturalnym do jej objtoci symbol:

jednostka: ikona: wzr: Do czego suy gsto objtociowa? Jest bardzo przydatna!! Gsto objtociowa jest jednym z parametrw charakteryzujcym strukturalno teksturalne waciwoci gruntw. Jej warto zaley od skadu mineralnego, porowatoci i wilgotnoci gruntw. Jest wic (w przeciwiestwie do gstoci waciwej) wartoci zmienn. Gsto objtociowa jest bezporednim wskanikiem obliczeniowym sucym m.in. do: obliczania parcia gruntu na cianki oporowe obliczania statecznoci zboczy naturalnych i sztucznych wyznaczania dopuszczalnych obcie gruntu w podou budowli obliczania wielkoci osiada obliczania napre pierwotnych Ponadto wskanik ten wykorzystuje si do obliczania innych parametrw: gstoci objtociowej szkieletu gruntowego gstoci objtociowej gruntu pod wod (w strefie saturacji) porowatoci, wskanika porowatoci i stopnia zagszczenia SPOSB WYZNACZANIA GSTOCI OBJTOCIOWEJ GRUNTU: Z zasady gsto objtociow gruntu wyznacza si na prbkach o strukturze nienaruszonej (NNS), gdy do oblicze napre, osiada i statecznoci zboczy przyjmuje si taka gsto objtociow, ktra charakteryzuje grunt w warunkach naturalnych. W wyjtkowych przypadkach, gdy wiadomo, e grunt bdzie pracowa w stanie naruszonym (np. nasypy kolejowe, drogowe itp.) wykonuje si badania dla prbek o wilgotnoci naturalnej (NW) zagszczajc je do odpowiedniego, uprzednio stwierdzonego zagszczenia. Wyrniamy 4 metody oznaczania gstoci objtociowej (w zalenoci od rodzaju gruntu oraz stanu i wielkoci prbki przeznaczonej do bada): - m. piercienia tncego dla prb NNS, grunty spoiste - m. rtciowa dla gruntw o duej spoistoci i gruntw skalistych - m. parafinowania (in. metoda wyporu hydrostatycznego wody lub cieczy organicznych) dla gruntw spoistych i skalistych - m. oznaczenia gstoci objtociowej w cylindrze dla gruntw niespoistych czyli gsto objtociow mona wyznaczy: w piercieniu dla prbek gruntw spoistych o strukturze nienaruszonej i dostatecznie duej objtoci w cylindrze dla prbek gruntw niespoistych (sypkich) w wodzie dla prbek gruntw spoistych o tak maej objtoci, e nie mona z nich wyci prbki za pomoc piercienia lub dla prbek gruntw skalistych w rtci dla prbek gruntw bardzo spoistych, take o maych objtociach lub dla prbek gruntw skalistych Wszystkie metody sprowadzaj si do tego, aby zway prbk gruntu NNS, zmierzy jej objto i podzieli te wyniki przez siebie.

Prezentacja metody piercienia tncego dla gruntw spoistych i metody cylindra dla gruntw sypkich: a) waymy pusty piercie (cylinder) uzyskujc mt b) za pomoc suwmiarki mierzy si wysoko i rednic piercienia (cylindra) i oblicza jego objto z poniszego wzoru, uzyskujc w ten sposb Vp:

c) wciska si piercie (cylinder) w gadk powierzchni gruntu, a nastpnie wypeniony wyjmuje si z gruntu, oczyszcza jego ciany zewntrze i wyrwnuje powierzchnie noem d) way si piercie z gruntem, uzyskujc mmt e) gsto objtociow oblicza si ze wzoru Gsto waciw szkieletu gruntowego dla rnych gruntw podaje tabelka z normy PN-88/B-03020.

3. wilgotno gruntu stosunek masy wody zawartej w prbce gruntu do masy szkieletu gruntowego tej prbki wyraony w procentach symbol: jednostka: ikona: wzr: Do czego nam si przyda wyznaczony parametr wilgotno? moemy zbada tzw. wilgotno naturaln, a wic zawarto wody w gruncie w stanie naturalnym oznaczenia pomocnicze przy wyznaczaniu konsystencji oznaczenie pomocnicze przy wyznaczeniu wilgotnoci optymalnej Jak wyznaczy wilgotno gruntu? Bardzo prosto!! metod suszarkowo wagow: a) do oznaczenia wilgotnoci su tylko i wycznie prbki NW b) way si puste wysuszone naczynka wagowe uzyskujc mt c) prbk gruntu umieszcza si w naczynku i ponownie way uzyskujc mmt d) badanie przeprowadza si zawsze dla dwch prbek tego samego gruntu e) zwaon prbk suszy si w temperaturze 105 - 110C do staej masy przez okoo 8 godzin w przypadku gruntw sypkich i przez okoo 24 godziny w przypadku gruntw spoistych

f) wysuszon prbk waymy uzyskujc mst g) wilgotno gruntu oblicza si ze wzoru Pochodne cechy fizyczne gruntu: 4. gsto objtociowa szkieletu gruntowego stosunek masy szkieletu gruntowego w prbce suchego gruntu do objtoci caej tej prbki symbol: jednostka: ikona: wzr: Gsto objtociow szkieletu gruntowego oblicza si ze wzoru:

Gsto objtociowa szkieletu gruntowego zaley od porowatoci i skadu mineralnego gruntu. Im mniejsza porowato tym wysza warto gstoci objtociowej szkieletu gruntowego. Im wiksza zawarto mineraw o duej gstoci tym wysza warto gstoci objtociowej szkieletu gruntowego. Warto gstoci objtociowej szkieletu gruntowego wykorzystuje si do obliczania porowatoci i wskanika porowatoci.

Kady orodek gruntowy obok szkieletu gruntowego skada si z wolnych przestrzeni nazywanych porami gruntowymi. T cech gruntu nazywa si jego porowatoci. Porowato gruntw nieskalistych zaley od ich uziarnienia, a wic od wielkoci ziarn. na og porowato wzrasta ze zmniejszaniem si wymiarw ziarn rwnoziarniste piaski drobne maj wiksz porowato ni rwnoziarniste pisaki grube grunty spoiste wystpujce w stanie naturalnym maj zwykle wysz porowato od gruntw sypkich porowato gruntw spoistych wzrasta ze wzrostem zawartoci fakcji iowej zaznacza si oglna zaleno, e ze wzrostem porowatoci maleje wymiar porw

Porowato jest ponadto zalena od wielu innych czynnikw, takich jak:

stopie jednorodnoci uziarnienia (grunty rwnoziarniste maj wysz porowato ni grunty rnoziarniste) ksztat ziarn (grunty o ziarnach i czstkach zblionych do kulistych maj wiksz porowato ni grunty o ziarnach i czstkach pytkowych) wilgotno zwaszcza dla gruntw spoistych (grunty o wyszej wilgotnoci maj na og wysz porowato) sposb uoenia ziarn i czstek zaleny od stopnia diagenezy gruntu

Porowato jest jednym z waniejszych parametrw charakteryzujcych struktur i tekstur gruntw. Z jej wartoci mona oceni zagszczenie gruntw i ich ciliwo w rnych warunkach. Od porowatoci zaley wodochonno i przepuszczalno gruntw. Porowato charakteryzowana jest dwoma parametrami porowatoci i wskanikiem porowatoci. 5. porowato stosunek objtoci porw w prbce gruntu do jej cakowitej objtoci; charakteryzuje ona sumaryczn objto porw w gruncie (niezalenie od ich wielkoci) symbol: jednostka: ikona: wzr: 6. wskanik porowatoci stosunek objtoci porw w prbce gruntu do objtoci szkieletu gruntowego; charakteryzuje ona stosunek ilociowy porw w gruncie i ziarn lub czstek w gruncie (co przewaa, czego jest wicej) symbol: jednostka: ikona: wzr: Midzy porowatoci a wskanikiem porowatoci istniej okrelone zalenoci dajce si atwo wyprowadzi:

Orientacyjne wartoci porowatoci i wskanika porowatoci gruntw budowlanych podaje tabela z Parametrw geotechnicznych (), W. Kostrzewskiego. 7. stopie wilgotnoci gruntu stosunek objtoci wody zawartej w prbce gruntu (w porach) do objtoci porw; daje on informacje w jakim stopniu pory s wypenione wod)

symbol: jednostka: ikona: wzr: Od stopnia wilgotnoci zaley wiele waciwoci gruntu, m.in. ciliwo, wytrzymao na cinanie. Wskazuje on bowiem na stopie wypenienia porw gruntowych przez wod. Stopie wilgotnoci gruntu okrela si w zasadzie tylko dla gruntw niespoistych (sypkich). W zalenoci od stopnia wilgotnoci wyrnia si nastpujce stany wilgotnoci gruntw sypkich: nawodniony (nw) Sr = 1,0 mokry (m) Sr = 0,8 1,0 wilgotny (w) Sr = 0,4 0,8 mao wilgotny (mw) Sr = 0,0 0,4 suchy (su) Sr = 0,0 8. wilgotno cakowita wilgotno jak ma grunt cakowicie nasycony wod (a wic grunt nawodniony, o stopniu wilgotnoci rwnym 1) symbol: jednostka: ikona: * w przypadku zalegania gruntu o wilgotnoci cakowitej (wr), czyli przy Sr=1,0, powyej zwierciada wody gruntowej grunt bdzie wypierany przez wod zgodnie z prawem Archimedesa, wic jego gsto jest znacznie zmniejszona * gdy grunt o wilgotnoci cakowitej (wr), czyli przy Sr=1,0, zalega powyej zwierciada wd gruntowych w strefie wd kapilarnych, wtedy jego gsto objtociowa jest zwikszona, gdy pory s cakowicie wypenione wod, a jednak na grunt nie dziaa wybr wody Dlatego gsto objtociow gruntu o wilgotnoci cakowitej okrela si dla dwch przypadkw:

9. gsto objtociowa gruntu w strefie kapilarnej

symbol: jednostka: ikona: sposb wyznaczania: 10. gsto objtociowa gruntu w strefie saturacji symbol: jednostka: ikona: sposb wyznaczania:

ZAGSZCZENIE GRUNTU

Grunt jest orodkiem rozdrobnionym. Skada si z ziarn i/lub czstek. Czstki i ziarna w gruncie mog by w rny sposb uoone wzgldem siebie, a co za tym idzie w rnym stopniu upakowane. Stopie upakowania ziarn i czstek gruntu zaley przede wszystkim od stopnia diagenezy, a wic od procesu dcego do utworzenia z gruntu litej skay. Im grunt jest starszy (duej dziaao na niego cinienie nadkadu) tym stopie uporzdkowania i upakowania ziarn jest wikszy (objto mniejsza, a gsto objtociowa wiksza). W orodku gruntowym mwi si, wic o ZAGSZCZENIU parametrze opisujcym stopie upakowania ziarn i czstek gruntowych. Aby scharakteryzowa liczbowo zagszczenie gruntu wprowadzono STOPIE ZAGSZCZENIA (ID). Stopniem zagszczenia nazywa si stosunek zagszczenia istniejcego w warunkach naturalnych do najwikszego moliwego zagszczenia danego gruntu. Poniewa zwikszenie zagszczenia gruntu dokonuje si kosztem zmniejszenia objtoci caej prbki do oblicze stopnia zagszczenia wykorzystujemy objto prbki gruntu - V. Zagszczenie gruntu w stanie naturalnym to rnica objtoci prbki gruntu w stanie najbardziej lunym (Vmax) i w stanie naturalnym (Vn). Najwiksze moliwe zagszczenie gruntu to rnica objtoci prbki gruntu w stanie najbardziej lunym (Vmax) i w stanie najbardziej zagszczonym (Vmin).

Zmniejszenie objtoci prbki odbywa si kosztem zmniejszenia jedynie objtoci porw gruntowych. Dlatego:

Vm axVn I = D Vm axVm in I = eem axeen D m ax m in

Stopie zagszczenia (ID) przybiera wartoci liczbowe od 0,0 do 1,0. W zalenoci od stopnia zagszczenia rozrnia si cztery stany zagszczenia gruntw niespoistych: luny ID 0,33 rednio zagszczony 0,33 < ID 0,67 zagszczony 0,67 < ID 0,80 bardzo zagszczony 0,80 < ID 1,00 Naley zaznaczy, e pobieranie prbek gruntu niespoistego o strukturze nienaruszonej (prbki NNS) nastrcza wiele trudnoci lub wrcz jest niemoliwe (np. grunt luny wystpujcy poniej poziomu wd gruntowych). W zwizku z powyszym do okrelania stopnia zagszczenia stosuje si metody polowe, przewanie sondowanie. Sondowanie ma na celu okrelenie stanu gruntw na rnych gbokociach (max 10 - 30 m) w miejscu sondowania. Cel ten osiga si poprzez pomiar oporu, jaki stawia grunt przy wprowadzaniu w niego rnych kocwek sond. Poniewa kocwki sond mog by wprowadzane w orodek gruntowy w rny sposb rozrnia si trzy rodzaje sond: wbijane in. dynamiczne wciskane in. statyczne wkrcane W Polsce najczciej stosuje si sondy wbijane, natomiast wciskane i wkrcane znacznie rzadziej. Omwione zostan gwnie sondy wbijane, a szczeglnie jedna z nich. Sondy wbijane ze wzgldu na rodzaj kocwki wprowadzanej w grunt dzielimy na: stokowe lekkie (SL), rednie (SD-30), cikie (SD-50 i SC) cylindryczne SPT Sondy wbijane stokowe stosuje si do okrelania stopnia zagszczenia gruntw niespoistych (sypkich). Najczciej stosuje si dynamiczn sond lekk typu SL. Zbudowana jest ona z prowadnicy, po ktrej porusza si mot o masie 10 kg, kowada, w ktre uderza spadajcy mot, erdzi wprowadzajcych w grunt kocwk stokow. Sondowanie polega tu na wbijaniu sondy uderzeniami mota swobodnie spadajcego na kowado, z okrelonej wysokoci opadania (odpowiednie dla danej sondy), ze sta czstotliwoci, nie wiksz jednak ni dwa uderzenia na sekund. W czasie sondowania notuje si liczb uderze potrzebn do zagbienia si sondy na gboko 10 cm (N 10). Sondowanie sondami stokowymi mona wykona z powierzchni terenu lub z dna otworu badawczego do gbokoci 10 30 m. Podnoszenie mota w sondzie SL jest rczne, a w pozostaych sondach mechaniczne. Nie mona tu pobra prbki gruntu. Oznaczenie laboratoryjne stopnia zagszczenia: 1. oznaczenie wskanika porowatoci gruntu w stanie naturalnym (en) 2. oznaczenie wskanika porowatoci gruntu luno usypanego (emax) oraz gruntu maksymalnie zagszczonego (emin) pobiera si z gruntu przeznaczonego do bada prbk o objtoci co najmniej 600 cm3 i suszy do staej masy w temperaturze 105 - 110C z wysuszonego piasku usuwa si ziarna > 5mm (przez przesiewanie na sicie o wymiarach oczek 5 mm) lub przez wybieranie rcznie wyznacza si wewntrzn objto cylindra (V) przez pomiar jego wysokoci (h) i wewntrznej rednicy (d) za pomoc suwmiarki way si pusty cylinder

prbk piasku wsypuje si do pustego cylindra przez lejek, ktry pocztkowo opiera si o dno cylindra i stopniowo podnosi, w miar napeniania cylindra, trzymajc lejek stale na powierzchni nasypywanego gruntu po napenieniu caego cylindra gruntem powierzchni gruntu wyrwnuje si noem, rwno z krawdzi cylindra way si cylinder z gruntem (mst) na powierzchni gruntu w cylindrze ustawia si tok i przeprowadza zagszczenie gruntu przez 1 min, uderzajc widekami wibracyjnymi o cianki naczynia z gry na d obracajc cylinder mierzy si zagbienie toka za pomoc suwmiarki przeprowadza si zagszczanie przez kolejne 30 s i dokonuje pomiaru zagbienia toka uznaje si, e grunt zosta maksymalnie zagszczony gdy trzy kolejne pomiary zagszczenia toka po kadorazowym dodatkowym 30-sekundowym zagszczeniu nie wykazuj zmian po ustaleniu poziomu toka oblicza si objto gruntu zagszczonego przez odjcie od objtoci cylindra (V) objtoci o jaka zagci si grunt podczas wibrowania (V):

d wewntrzna rednica cylindra (cm) h wysoko cylindra (cm) h zmniejszenie wysokoci prbki po zagszczeniu obliczane z sumy pomierzonej gbokoci zanurzenia toka w cylindrze oraz gruboci toka (cm) Uzyskane wyniki zapisuje si w dzienniku laboratoryjnym:

Konsystencje i stany gruntw spoistych

Waciwoci gruntw spoistych w wielu przypadkach zale od intensywnoci wspdziaania tych gruntw z wod. Wskanikiem charakteryzujcym waciwoci gruntw w zalenoci od intensywnoci tego wspdziaania jest m.in. konsystencja gruntu. Konsystencja gruntu jest to stopie ruchliwoci (stopie spjnoci) ukadu czstek zaleny od iloci wody i stanu fizycznego tych czstek. Stopie spjnoci powoduje rn odporno gruntu na dziaanie si zewntrznych. Najsilniejsze oddziaywanie si przycigania midzy czstkami (zgodnie z prawem Van der Waalsa) wystpuje w przypadku braku w gruncie wody, a wic wtedy, gdy czstki s pooone najbliej siebie. W miar doprowadzania do gruntu wody i wizania jej przez czstki mineralne w postaci otoczek wodnych, zwikszajcych grubo wraz ze wzrostem iloci wody, czstki oddalaj si od siebie i przyciganie midzy nimi zmniejsza si (zmniejszaj si siy spjnoci). Wyrnia si 3 konsystencje gruntw spoistych: zwart (grunt odksztaca si przy duych naciskach, odksztaceniom towarzysz spkania) plastyczn (grunt odksztaca si przy pewnym nacisku, zachowuje nadany mu ksztat i nie pka przy tym) pynn (grunt zachowuje si jak ciecz, nie zachowuje nadanego mu ksztatu) W praktyce, zgodnie z PN-86/B-02480, wyrnia si szereg dalszych wydziele, okrelajc je jako stany gruntw. I tak mamy stany: zwarty pzwarty twardoplastyczny plastyczny mikkoplastyczny pynny ... od gruntu zawierajcego najmniejsz ilo wody w kierunku wzrastajcej wilgotnoci gruntu. Wilgotnoci graniczne pomidzy poszczeglnymi stanami s okrelane jako tzw. granice konsystencji. Atterberg zdefiniowa 3 granice: granica skurczalnoci (ws) midzy stanem zwartym i pzwartym granica plastycznoci (wP) midzy stanem pzwartym a twardoplastycznym granica pynnoci (wL) midzy stanem mikkoplastycznym a pynnym

Granice konsystencji wg ATTERBERGA: Granica skurczalnoci [wS] - jest to wilgotno, jak ma grunt na granicy stanu pzwartego i zwartego, po osigniciu, ktrej pomimo dalszego wysychania nie zmienia swojej objtoci i jednoczenie zaczyna zmienia barw na odcie janiejszy Granica plastycznoci [wP] - jest to wilgotno, jak ma grunt na granicy stanu twardoplastycznego i pzwartego, przy ktrej waeczek uformowany pka w czasie waeczkowania po osigniciu rednicy 3 mm Granica pynnoci [wL] - jest to wilgotno, jak ma grunt na granicy stanu mikkoplastycznego i pynnego, przy ktrej bruzda rozdzielajca prbk gruntu w miseczce aparatu Casagrandea zczy si po 25 uderzeniach miseczki na dugoci 10 mm i wysokoci 1 mm Jeli wyznaczymy wartoci granic konsystencji oraz wilgotno naturaln dla danego gruntu bdziemy mogli precyzyjnie okreli stan, w jakim dany grunt si znajduje oraz obliczy wiele parametrw gruntowych dla gruntw spoistych m.in. dwa najwaniejsze, a wic wskanik i stopie plastycznoci. Majc oznaczon wP, wL, wn mona okreli: Konsystencj gruntu Wskanik plastycznoci IP Stopie plastycznoci IL Aktywno koloidaln wg Skemptona Wilgotno krytyczn wk Wskanik plastycznoci IP - jest to rnica midzy wartoci granicy pynnoci i granic plastycznoci IP = wL wP [%] Wskanik plastycznoci okrela plastyczne waciwoci gruntw, wskazujc ile wody w procentach (w stosunku do masy szkieletu gruntowego) wchania grunt przy przejciu ze stanu pzwartego w stan pynny, a wic podajc zakres wilgotnoci, w ktrych grunt ma waciwoci plastyczne. Im wiksza warto wskanika plastycznoci tym bardziej plastyczny jest grunt. W zalenoci od wartoci liczbowej wskanika plastycznoci grunty mineralne drobnoziarniste dzieli si na: niespoiste ns gdy IP 1% spoiste s gdy IP > 1% Grunty spoiste dzieli si ponadto w zalenoci od rodzaju spoistoci, co przedstawia ponisza tabela, podajc rwnie procentow zawarto frakcji iowej, majc decydujcy wpyw na rodzaj spoistoci.

Wskanik plastycznoci Ip [%] 1< Ip10 10< Ip20 20< Ip30 30< Ip

Zawarto frakcji iowej [%] Rodzaj spoistoci d 0,002 mm 210 1120 2130 31100 mao spoisty rednio spoisty zwizo spoisty bardzo spoisty

Symbol ms ss zs bs

Termin plastyczno gruntu oznacza jego zdolno do odksztacania (deformacji) pod wpywem si zewntrznych, bez naruszania spjnoci prbki oraz zdolno utrzymania nadanej mu formy po ustpieniu dziaania si zewntrznych. Grunty spoiste wykazuj plastyczno tylko przy okrelonej zawartoci wody zwizanej, tzw. wody osmotycznej, pozwalajcej na przemieszczanie si czstek wzgldem siebie bez naruszenia cigoci ukadu. Stopie plastycznoci IL - jest to parametr za pomoc, ktrego mona wyznaczy stan gruntu, oblicza si go ze wzoru:
IL = Wn WP Wn W p = WL WP Ip

Stopie plastycznoci IL jest parametrem wiodcym dla gruntw spoistych (odpowiednikiem stopnia zagszczenia ID w gruntach sypkich). Stopie plastycznoci IL IL<0 IL0 0< IL0,25 0,25< IL0,50 0,50< IL1,00 IL>1,00 Wilgotno gruntu stosunku granic konsystencji wwS wS<wwP wP<wwL w>wL w doStan gruntu

Symbol

Konsystencja

zwarty pzwarty twardoplastyczny plastyczny mikkoplastyczny pynny

zw pzw tpl pl mpl p

Zwarta

plastyczna Pynna

Wilgotno krytyczna wk

- wilgotno krytyczn ma grunt w momencie przejcia ze stanu plastycznego w mikkoplastyczny (przy Ip=0,5): wk = 0,5 IP + wP Stwierdzono, e grunty spoiste (szczeglnie koloidalne) po przekroczeniu tej wilgotnoci wyranie zmieniaj swoj wytrzymao, co w praktyce pociga za sob m.in. zwikszenie osiada pod wpywem obcie. Wysze wartoci wilgotnoci krytycznej wiadcz o wikszej wytrzymaoci i statecznoci gruntw. Aktywno koloidalna wg Skemptona A - to skonno gruntw koloidalnych do zmiany cech fizycznych oraz do wejcia w reakcje chemiczne pod dziaaniem wody: I A= p fi Aktywno gruntu zaley m.in. od zawartoci w nim frakcji iowej, od jego porowatoci, a take skadu chemicznego i mineralnego. Wedug tego wskanika grunty spoiste dzieli si na: A<0,75 grunty nieaktywne 0,75 A< 1,25 grunty przecitnie aktywne 1,25 A < 2,00 grunty aktywne A 2,00 - grunty bardzo aktywne Im wysza jest warto aktywnoci koloidalnej, tym wiksza zdolno gruntu do wizania wody. Wysok aktywno koloidaln maj np. iy montmorillonitowe.

WSKANIK ZAGSZCZENIA GRUNTW NASYPOWYCH, ICH WILGOTNO OPTYMALNA I MAKSYMALNA GSTO OBJTOCIOWA SZKIELETU GRUNTOWEGO
Grunty nasypowe budujce podoe dla nawierzchni drogowych, budynkw, lotnisk, boisk itp. musz by w odpowiedni sposb zagszczone. Jak si uzyskuje zagszczenie nasypw? Najczciej przez walcowanie. Jak sprawdzi czy nasyp zosta ju dostatecznie zagszczony? Porwna gsto objtociow jego szkieletu z maksymaln gstoci objtociow szkieletu tego gruntu osignit w laboratorium (przy wilgotnoci optymalnej). Miar zagszczenia gruntu w nasypie jest tzw. wskanik zagszczenia IS: IS = d , gdzie: ds d gsto objtociowa szkieletu gruntowego gruntu w nasypie, [g/cm3] ds maksymalna gsto objtociowa szkieletu gruntowego przy wilgotnoci optymalnej, [g/cm3] Istnieje pewna konkretna i wyznaczalna dla kadego gruntu wilgotno, przy ktrej gruntu ten zagszcza si najlepiej. Jest to tzw. wilgotno optymalna. Wilgotno optymalna gruntu (wopt) jest to wilgotno, przy ktrej grunt ubijany w sposb znormalizowany uzyskuje najwiksze moliwe zagszczenie, gsto wic swoj maksymaln gsto objtociow szkieletu gruntowego (ds). Wilgotno optymalna gruntu zaley gwnie od jego uziarnienia. Znajomo tej wilgotnoci potrzebna jest przy formowaniu nasypw ziemnych wymagajcych wysokiego stopnia zagszczenia. Formowanie i zagszczanie nasypw ziemnych powinno by wykonywane przy zastosowaniu gruntw o wilgotnoci zblionej do wilgotnoci optymalnej (nie rnicej si od niej wicej ni o 0,1 wopt). Przy wikszych rnicach naley grunt przeznaczony do formowania nasypu przesuszy lub nawilgoci w zalenoci od tego, czy jego wilgotno jest wiksza czy te mniejsza od wilgotnoci optymalnej. Jak si wykonuje nasyp? Grunt przeznaczony do uformowania nasypu usypuje si warstwami, po czym kad zagszcza si z osobna. Grubo warstwy gruntu zagszczanego okrela si dowiadczalnie dla kadego obiektu uwzgldniajc posiadany sprzt do zagszczania. Orientacyjnie grubo warstwy nie powinna przekracza: przy zagszczaniu rcznym 15cm przy zagszczaniu walcami 20 cm przy zagszczaniu walcami wibracyjnymi lub ubijakami mechanicznymi 40 cm przy zastosowaniu cikich wibratorw lub ubijarek, np. pytowych 100 cm

Orientacyjne wartoci wskanika IS wymagane przy formowaniu nasypw drogowych i kolejowych to: a) dla nasypw drogowych: dla ruchu cikiego IS = 0,95 - 1,00 dla ruchu lekkiego IS = 0,92 0,97 b) dla nasypw kolejowych na liniach pierwszorzdnych IS = 0,95 - 1,00 na liniach drugorzdnych IS = 0,90 0,98 Laboratoryjne oznaczanie wskanika zagszczenia IS: Oznaczenie d wg. rozdziau o cechach fizycznych gruntw, a nastpnie Oznaczanie wopt i ds metod Proctora Prezentacja aparatu Proctora (z czego si skada): cylinder z podstawk, nadstawka in. konierz, ruby mocujce oraz ubijak na prowadnicy z ogranicznikiem 1. Makroskopowe rozpoznanie prbki gruntu 2. Prbk gruntu nasypowego naley wysuszy na powietrzu. Prbk w stanie powietrzno suchym pobieramy o masie 2,5 3,0 kg na 1 dm 3 uytego cylindra do bada (w zalenoci od przyjtej metody) * dobr wariantu bada w zalenoci od warunkw, w jakich grunt bdzie pracowa:

3. Suchy grunt naley rozdrobni tuczkiem w celu pozbycia si agregatw i grudek, a nastpnie przesia przez sito o odpowiednim wymiarze oczek (w zalenoci od przyjtej metody) i zway pozostao, oznaczy jej procentow zawarto w prbce 4. Do przesianej prbki dola wod w iloci 60 cm3 dla gruntw niespoistych oraz 100 150 cm3 dla gruntw spoistych, liczc na kady 1 dm3 objtoci cylindra uytego do badania. Bardzo wane jest dokadne wymieszanie gruntu z wod. 5. Zway pusty cylinder z podstaw (bez nadstawki, in. konierza) 6. W zalenoci od wybranej metody badania ubijanie wykonuje si w trzech lub piciu warstwach (kad warstw ubijamy pici i nastpnie ubijakiem, przed nasypaniem kolejnej warstwy nacinamy noem warstw ubit), ilo gruntu na kad z warstw naley tak dobiera, by po ubiciu ostatniej warstwy grunt w cylindrze wypenia nadstawk od 5 do 10 mm. Nadstawk zakada si po zagszczeniu przedostatniej warstwy gruntu

7. Naley zdj grn cz cylindra i ci nadmiar gruntu do krawdzi dolnej czci cylindra i oczyci zewntrzn cz cylindra oraz podstaw z gruntu i zway cylinder z gruntem (mwt) 8. Pobra prbki gruntu z cylindra do dwch parowniczek w celu zbadania wilgotnoci gruntu. Kada z prbek powinna by pobrana z kilku miejsc objtoci cylindra 9. Pozostay w cylindrze grunt wysypa do miski, w ktrej grunt do badania jest mieszany. Doda tak ilo wody, aby wilgotno gruntu do nastpnego badania wzrosa o 0,5 1 %. 10. Po starannym wymieszaniu (ujednoliceniu wilgotnoci) powtrzy cykl ubijania gruntu w cylindrze dla nastpnej wilgotnoci, 11. Powtarza powysze czynnoci dodajc do gruntu kolejne porcje wody (powodujce wzrost wilgotnoci o okoo 0,5 1 %) do chwili, a masa ubitego gruntu w cylindrze zacznie si zmniejsza. Uzyskane wyniki notujemy w dzienniku laboratoryjnym. Uzyskane pary wynikw (d i w) nanosimy na wykres. Punkt kulminacyjny wykresu wskae nam ds i wopt.

ZJAWISKA EKSPANSYWNE W GRUNTACH (temat nie opisany)

Waciwoci mechaniczne gruntw

Naprenia w gruncie powoduj odksztacenia. Efektem odksztace jest przebudowa struktury gruntu oraz zmiana jego waciwoci fizycznych i mechanicznych: zmienia si porowato, CILIWO tym samym ciar objtociowy szkieletu gruntowego, wspczynnik wodoprzepuszczalnoci oraz wytrzymao gruntu. Zmiany te dokonuj si zgodnie z podstawowymi prawami mechaniki gruntw. Istniej trzy podstawowe prawa mechaniki gruntw, charakterystyczne dla orodkw rozdrobnionych: prawo ciliwoci, prawo tarcia i prawo filtracji.

CILIWO GRUNTW
ciliwo gruntw oznacza jego zdolno do zmniejszania objtoci pod wpywem obcienia.
Zmniejszenie si objtoci gruntu pod wpywem obcienia jest wynikiem wielu procesw zachodzcych w gruntach, takich jak: zmniejszenie si objtoci porw na skutek wzajemnego przesuwania si czstek gruntu zagszczenie lub usunicia powietrza w porach gruntowych odksztacenie czstek zmniejszenie si gruboci warstwy wody bonkowej na czstkach gruntowych (czciowo wskutek jej zagszczenia i usunicia czci wody) * w przypadku, gdy grunt jest cakowicie nasycony wod, natychmiast po przyoeniu obcienia nastpuje wzrost cinienia w porach gruntu na skutek przejcia przez wod prawie caego przyrostu obcienia, a nastpnie wyciskanie jej nadmiaru z miejsc o wikszym cinieniu do miejsc o cinieniu niszym. Wyciskanie wody z porw gruntu trwa tak dugo, a cinienie wody w porach obcionego gruntu bdzie rwne cinieniu wody w porach gruntu poza stref oddziaywania obcienia. W tym momencie cakowite obcienie przejmuje szkielet gruntowy. A wic zmniejszanie si objtoci gruntu na skutek jego ciliwoci trwa tak dugo, a nie zostanie z niego usunita wikszo wody! A wic prdko zmniejszania objtoci gruntu na skutek jego ciliwoci zaley od tempa usuwania wody z porw (od przepuszczalnoci gruntu!!) Im grunt sabiej przepuszczalny tym ciliwo rozkada si na duszy okres czasu. * w wyniku swojej ciliwoci grunt odksztaca si pod obcieniem, najczciej odksztacenie to realizuje si jako osiadanie gruntu. W gruntach o niskiej przepuszczalnoci takich jak grunty spoiste, wyciskanie wody z porw wymaga duszego czasu i dlatego grunty te osiadaj znacznie wolniej ni grunty sypkie, ktrych osiadanie koczy si prawie bezporednio po ich obcieniu. ciliwo gruntw (wielko ciliwoci) zaley od wielu czynnikw. Do najwaniejszych z nich mona zaliczy: skad granulometryczny gruntu porowato ( porowato - ciliwo) wilgotno skad mineralny - zwaszcza zawarto frakcji iowej (fi - ciliwo , bo ze wzrostem zawartoci frakcji iowej wzrasta porowato gruntu, a jednoczenie jego hydrofilno; z trzech gwnych grup mineraw ilastych najbardziej hydrofilne s mineray z grupy montmorillonitu)

 tekstura skad chemiczny i stopie mineralizacji wody Badania ciliwoci gruntu w laboratorium przeprowadza si w edometrach. W przyrzdach tych prbka gruntu znajduje si w piercieniu wobec tego nie ma moliwoci rozszerzania si na boki. w zwizku z tym obcienie wywierane na prbk powoduje tylko odksztacenie pionowe prbki, czyli zmian wysokoci. Zmiana wysokoci prbki w tym przypadku (przy staym jej przekroju podczas badania) jest wprost proporcjonalna do zmian jej objtoci. Tak, wic ciliwo gruntu w warunkach zapewnianych w edometrze moe by charakteryzowana przez zmiany wysokoci prbki. Podstawowy cykl badania w edometrze polega na zwikszaniu obcienia prbki do okrelonej wartoci, odcieniu oraz powtrnym obcianiu. ciliwo gruntu mona scharakteryzowa przez: krzyw ciliwoci, modu ciliwoci oraz krzywe konsolidacji. Miar ciliwoci gruntu jest modu ciliwoci, ktry jest w pewnym sensie odpowiednikiem moduu sprystoci cia sprystych, przy czym dla gruntw zaleno midzy obcieniem a odksztaceniem wyraa si zawsze w postaci linii krzywej. Grunt nie jest ciaem sprystym i odksztacenia zachodzce w nim pod wpywem przyoonych obcie s sum odksztace sprystych i plastycznych. Tak, wic krzywa ciliwoci gruntu nie pokrywa si z krzyw odprenia. Przy zmniejszaniu obcienia grunt zwiksza swoj objto odpra si, nie odzyskujc jednak swojej pierwotnej objtoci. Krzywa ciliwoci - charakteryzuje zaleno zmian wysokoci prbki od przyoonego obcienia, przy czym wyrnia si krzyw ciliwoci pierwotnej i wtrnej oraz krzyw odprenia. Przebieg krzywej ciliwoci i krzywej odprenia wskazuje, e grunt po kadym obcieniu i odcieniu odksztaca si czciowo sprycie i czciowo trwale, a wic po zdjciu obcienia nie wraca do swojej pierwotnej wysokoci. Z omawianego wykresu wynika ponadto, e grunt przy obcieniu wtrnym jest mniej ciliwy ni przy obcieniu pierwotnym, na co wskazuje znacznie mniejsze nachylenie krzywej ciliwoci wtrnej w porwnaniu z krzyw ciliwoci pierwotnej. Modu ciliwoci uzyskany na podstawie bada laboratoryjnych nazywamy edometrycznym moduem ciliwoci, gdy aparat do badania ciliwoci nazywany jest edometrem. * Nazw taka wprowadzono, aby odrni moduy ciliwoci wyznaczane w laboratorium od moduw ciliwoci oznaczanych w terenie. W wyniku bada polowych ciliwoci gruntu otrzymuje si moduy odksztacenia gruntu E0 (w przypadku wszechstronnego izotropowego ciskania gruntu) i E (w warunkach jednoosiowego ciskania i ograniczonej bocznej rozszerzalnoci gruntu). Edometryczne moduy ciliwoci: edometryczny modu ciliwoci pierwotnej M0 stosunek przyrostu efektywnego naprenia normalnego do przyrostu cakowitego odksztacenia wzgldnego mierzonego w kierunku dziaania siy obciajcej w jednoosiowym (edometrycznym) stanie odksztace

 i i 1 = hi 1 hi hi 1 przyrost obcienia jednostkowego prbki gruntu [kG/cm2, kN/m2] odksztacenie jednostkowe prbki gruntu M0 =
edometryczny modu ciliwoci wtrnej M - stosunek przyrostu efektywnego naprenia normalnego do przyrostu sprystego (odwracalnego) odksztacenia wzgldnego mierzonego w kierunku dziaania siy obciajcej w jednoosiowym (edometrycznym) stanie odksztace * edometryczny modu ciliwoci wtrnej oblicza si z tego samego wzoru, co edometryczny modu ciliwoci pierwotnej z t rnic, e wartoci hi-1 i hi odczytuje si z tej czci krzywej ciliwoci, ktra odpowiada wtrnemu obcieniu prbki edometryczny modu odprenia M (z kresk u gry) stosunek zmniejszenia efektywnego naprenia normalnego do jednostkowego przyrostu wysokoci prbki * edometryczny modu odprenia oblicza si z tego samego wzoru, co edometryczny modu ciliwoci pierwotnej z t rnic, e wartoci hi-1 i hi odczytuje si z tej czci krzywej ciliwoci, ktra odpowiada odcieniu prbki

grunty sabe osiadanie due = moduy mae grunty dobre osiadanie mae = moduy due
Krzywe konsolidacji s to krzywe obrazujce zaleno zmian wysokoci prbki od czasu przy danym stopniu obcienia. Krzywa konsolidacji pokazuje, wic przebieg osiadania w czasie przy danym (jednym) stopniu obcienia. Dla kadego stopnia obcienia wykonuje si osobn krzyw konsolidacji (mona je wszystkie umieci na jednym wykresie), przedstawiajc zaleno wysokoci prbki gruntowej od czasu dziaania na ni obcienia. Czas w skali logarytmicznej. Badania polowe ciliwoci gruntu wykonuje w terenie si za pomoc: prbnych obcie (np. pyt sztywn) bada presjometrycznych widra talerzowego sondy statycznej W wyniku bada polowych ciliwoci gruntu otrzymuje si moduy odksztacenia gruntu E0 (w przypadku wszechstronnego izotropowego ciskania gruntu) i E (w warunkach jednoosiowego ciskania i ograniczonej bocznej rozszerzalnoci gruntu). E M = 0 = 0 E M Przebieg badania ciliwoci w laboratorium (w edometrze):

h
grunty sypkie

grunty spoiste

log t

log t

NAPRENIA PIERWOTNE W ORODKU GRUNTOWYM

W gruncie pod fundamentami budowli wystpuj naprenia wywoane ciarem wyej lecych warstw gruntu (tzw. ciar nadkadu) oraz ciarem budowli. Naprenie w gruncie wywoane ciarem wyej lecych warstw nazywane jest napreniem pierwotnym (inaczej normalnym), natomiast naprenie od obcie zewntrznych (ponad naprenie pierwotne) napreniem dodatkowym. Suma pionowych napre pierwotnych i napre dodatkowych stanowi naprenie cakowite w orodku gruntowym. Obliczanie wartoci napre pierwotnych w gruncie opiera si na trjfazowym modelu gruntu i znajomoci jego cech fizycznych. Zajmujemy si jedynie napreniami pierwotnymi (przyrodniczym stanem napre jaki istnieje w orodku gruntowym zanim przystpimy do posadowienia w nim obiektu budowlanego). Naprenia pierwotne maj dwie skadowe: skadowa pionowa z (z), wyraane w [kPa]

z = * h [kPa], gdzie:
ciar objtociowy gruntu w warstwie [kN/m2]

= * g [kN/m3]
gsto objtociowa gruntu w danej warstwie [t/m3] g przyspieszenie ziemskie 10 [m/s2] h miszo warstwy gruntowej [m] grubo warstwy mierzona od stropu do spgu, a wic od jej grnej do dolnej granicy skadowa pozioma x, wyraane w [kPa]

x = z * [kPa], gdzie:
=

1 (inaczej K0) wspczynnik parcia spoczynkowego wspczynnik Poissona odczytywany z normy (PN-81/B-03020) z tabeli nr 3

Zajmujemy si gwnie napreniami pionowymi, jako skadow, ktra ma decydujcy wpyw na stan napre w orodku gruntowym na danej gbokoci. Poza napreniami zwizanymi z gruntem w orodku gruntowo-wodnym istniej rwnie naprenia zwizane z wod wypeniajc pory gruntowe.

zw = w * h [kPa], gdzie: w ciar objtociowy wody w = w * g [kN/m3], gdzie:

w gsto wody 1 [g/cm3, t/m3] a wic w 10 [kN/m3] zw = 10 * h [kPa] Metody ustalania parametrw geotechnicznych (wg PN-81/B-03020):

Metoda A polega na bezporednim oznaczeniu wartoci parametru za pomoc polowych lub laboratoryjnych bada gruntw Metoda B polega na oznaczaniu wartoci parametru na podstawie ustalonych zalenoci korelacyjnych midzy parametrami fizycznymi lub wytrzymaociowymi a innym parametrem (np. IL lub ID) wyznaczonym metod A Metoda C polega na przyjciu wartoci parametrw okrelonych na podstawie praktycznych dowiadcze budownictwa na innych podobnych terenach, uzyskanych dla budowli o podobnej konstrukcji i zblionych obcieniach Obliczajc naprenia pierwotne w orodku gruntowo-wodnym najczciej korzysta si z metody B wyznaczania parametrw geotechnicznych. Opieramy si na ju wyznaczonych lub odczytanych z normy parametrach takich jak gsto objtociowa gruntu, jego wilgotno, stopie plastycznoci i stopie zagszczenia, by mc ustali wartoci napre w gruncie. Wartoci gstoci waciwej i objtociowej gruntu oraz jego wilgotnoci odczytujemy z normy PN-81/B-03020 (tablice 1 i 2), natomiast wartoci ID oraz IL naley wyznaczy w terenie s to dane niezbdne do obliczenia napre pierwotnych w gruncie. TABELE (z normy) I DIAGRAMY (wg prof. Jea) DO ODCZYTYWANIA WARTOCI CHARAKTERYSTYCZNYCH GSTOCI WACIWEJ I OBJTOCIOWEJ GRUNTU ORAZ NATURALNEJ WILGOTNOCI GRUNTU NA PODSTAWIE ZNAJOMOCI ICH RODZAJU I STOPNIA PLASTYCZNOCI BD ZAGSZCZENIA Wartoci gstoci objtociowej gruntu przyjmowane do oblicze ciaru gruntu: (gsto objtociowa gruntu) dla gruntw sypkich znajdujcych si powyej zwierciada wd gruntowych (nienawodnionych) i dla gruntw spoistych nieprzepuszczalnych (gsto objtociowa gruntu w strefie saturacji) dla gruntw sypkich znajdujcych si poniej zwierciada wd gruntowych oraz dla gruntw spoistych przepuszczalnych (jest to gsto pomniejszona o wybr wody) sr (gsto objtociowa gruntu w strefie kapilarnego podcigania) dla gruntw, ktrych Sr = 1 (nawodnionych) znajdujcych si powyej zwierciada wody

sr sr

Obliczenia: (gsto objtociowa gruntu) odczytujemy wprost z normy

(gsto objtociowa gruntu w strefie saturacji) dla gruntw sypkich (nawodnionych)

1. z normy odczytujemy s, , wn 100 2. obliczamy d =

s d 3. obliczamy n = s 4. ' = ( s w )(1 n)
w +100

dla gruntw spoistych (przepuszczalnych) = 1 [g/cm3, t/m3] sr (gsto objtociowa gruntu w strefie kapilarnego podcigania) sr = (1 n) * s + n * w [g/cm3, t/m3] Schemat oblicze:

z = h1 * 1 + h2 * 2 + h3 * 3 [kPa ]

z = h1 * i [kPa]
i =1

GEOTECHNICZNE WARUNKI POSADOWIENIA OBIEKTW BUDOWLANYCH (temat nieopisany)