Wspczenie profilaktyka prchnicy obejmuje: waciw higien jamy ustnej odpowiedni diet zabezpieczanie powierzchni zbw warstwami izolacyjnymi

ymi (lakowanie, poszerzone lakowanie, PRR) kariostatyczne dziaanie fluoru

Higiena jamy ustnej szczotkowanie zbw

Podstawowe zasady szczotkowania zbw: zby naley szczotkowa przez okoo 3 minuty, minimum dwa razy dziennie, po posiku; szczotkowanie powierzchni zgryzowych jest jednakowe we wszystkich metodach szczoteczka uoona prostopadle do powierzchni zgryzowych, ruchy szorujce; powierzchnie jzykowe wszystkich zbw czyci si metod wymiatania (w przypadku zbw przednich szczoteczk ustawia si pionowo);

Higiena jamy ustnej szczotkowanie zbw

pomocne jest liczenie w metodach okrnych zaleca

si liczenie w poszczeglnych partiach uzbienia do piciu, a w wibracyjnych do dziesiciu naley przyj odpowiedni i zawsze t sam kolejno szczotkowania poszczeglnych partii uzbienia w przeciwnym razie atwo pomin pojedyncze zby lub grupy zbw

Szczoteczki do zbw
Rodzaj szczoteczki mikka redniomikka twarda rednica wosia 0,15 - 0,18 mm 0,20 - 0,25 mm 0,30 mm

Zaleca si szczoteczki redniomikkie efekt oczyszczajcy jest zaleny gwnie od metody szczotkowania, a nie od twardoci szczoteczki. Szczoteczki twarde s szkodliwe dla przyzbia sprzyjaj recesji dzise.

Szczoteczki o specjalnym przeznaczeniu

do czyszczenia protez ruchomych

do oczyszczania przestrzeni

midzyzbowych i przse mostw

jednopczkowe, do czyszczenia

powierzchni zgryzowej trzonowcw

Szczoteczki o specjalnym przeznaczeniu

z dwoma rodzajami wosia: zewntrzne mikkie, masujce dzisa wewntrzne twardsze do oczyszczania zbw z amortyzacj poszczeglnych pczkw (kady pczek

osadzony jest na malekiej sprynce), szczeglnie wskazane dla osb uywajcych nadmiernej siy podczas mycia zbw z indykatorem-wosie zabarwione na niebiesko blednie w miar uywania- pacjent wie, kiedy powinien zmieni szczoteczk

Szczoteczki elektryczne
niektre badania wskazuj na ich wiksz skuteczno ni

klasycznych szczoteczek korzystny wpyw na dzisa dziki masaowi wykonuj rne ruchy: posuwisto-zwrotne, wibrujce, ukowate, rotacyjne, oscylujco-obrotowe

Metody szczotkowania zbw

Metoda wymiatania:
szczoteczka pod ktem 45o na granicy dzisa i zba wosie skierowane dodzisowo ruchy wymiatajce 4-6 razy w jednym odcinku obejmujcym 2-3 zby

Metody szczotkowania zbw

Metoda Stillmana:
modyfikacja metody wymiatania ruchy poprzeczne nakadaj si na ruchy wymiatania 10 ruchw w jednym odcinku uzbienia wskazanie: agodne stany zanikowe dzise i

brodawek midzyzbowych

Metody szczotkowania zbw

Metoda Chartersa:
wosie na granicy dzisa i zba pod ktem 45o
wosie zwrcone w kierunku powierzchni zgryzowej ruchy drgajco-okrne

metoda trudna do wykonania, jej nieprawidowe

wykonanie moe wywiera szkodliwy wpyw na dzisa, szczeglnie w przypadkach znacznych obnae szyjek zbw

Metody szczotkowania zbw

Metoda Bassa:
szczoteczka pod ktem 45o, wosie skierowane do

dzisa, tak aby wnikno w kieszonk dzisow ruchy wibrujce do przodu i do tyu, bez odrywania szczoteczki i usuwania wosia z kieszonki

Metody szczotkowania zbw

Zmodyfikowana metoda Bassa:
szczoteczka obejmuje jednoczenie rwnie cz

powierzchni zgryzowej powierzchnie styczne s sabo oczyszczane Metoda Bassa jest polecana dla pacjentw z: chorobami przyzbia (zwaszcza zapalenia dzise i agodne stany zanikowe) po zabiegach chirurgicznych na przyzbiu dobrze usuwa pytk przydzisow i stymuluje dziso brzene

Metody szczotkowania zbw

Metoda okrno-szorujca:
szczoteczka pod ktem prostym do powierzchni zbw

w okolicy przydzisowej
mae ruchy okrne liczc do 5, po czym przesuwa si

szczoteczk na nastpn parti zbw (oba ruchy: okrny i przesuwajcy nakadaj si)

Oczyszczanie przestrzeni midzyzbowych

Nici dentystyczne: woskowane, z fluorem, nasycone rodkami bakteriobjczymi, fluorem, rodkami zapachowymi (mita), typu expanding z tworzyw sztucznych codzienne stosowanie nici redukuje pytk na pow. stycznych o 50%

Oczyszczanie przestrzeni midzyzbowych

Wykaaczki:
m.in. z fluorem, o smaku mitowym, o smaku

naturalnym Wykonane z mikkiego drewna lub plastiku, zaostrzone na kocu, o trjktnym przekroju Stosowane w przypadku diastem lub zaniku brodawek dzisowych

Oczyszczanie przestrzeni midzyzbowych

Szczoteczki midzyzbowe:
szerokie przestrzenie

midzyzbowe, furkacje
przestrzenie pod przsami

mostw
okolice staych aparatw

ortodontycznych

Czyszczenie jzyka
Moliwo bytowania na jego powierzchni wielu bakterii,

rwnie prchnicotwrczych oraz grzybw specjalna skrobaczka lub szczoteczka zawierajca specjaln powierzchni na gwce

Pukanie jamy ustnej

Wod po posiku usunicie resztek pokarmowych, zmniejszenie

iloci bakterii, zobojtnienie kwanego rod. j. u. Chlorheksydyna: (0,2% r-r wodny- 10ml 2x dziennie) Dugo utrzymuje si w jamie ustnej (6-8 h), co zwiksza jej antybakteryjne dziaanie Dziaania uboczne: tobrzowe przebarwienia wypenie oraz uzupenie protetycznych, gorzki smak; Triklosan: (0,03% roztwr ) dziaanie antybakteryjne, przeciwzapalne na tkanki przyzbia, przeciwblowe retencja w jamie ustnej zwizana prawdopodobnie z powinowactwem do skadnikw osonki nabytej czsty skadnik past do zbw skutecznie redukuje pytk

Pukanie jamy ustnej

Sangwinaryna: (0,01-0,03% jako dodatek do pukanek

wieloskadnikowych) hamuje odkadanie pytki nazbnej-dziaanie p-zap w ch. dzise dziaa antyseptycznie hamujc rozwj paciorkowcw zmniejsza przykry zapach z ust wic zwizki siarki Cetylopirydyna i heksetydyna: redukuj pytk ich aktywno przeciwbakteryjna zbliona jest do chlorheksydyny wchodz w skad pukanek wieloskadnikowych

Zabezpieczanie powierzchni zbw warstwami izolacyjnymi

lakowanie bruzd

poszerzone lakowanie bruzd

technika PRR

Lakowanie bruzd
Przyczyny prchnicy w bruzdach:
wskie, czsto krte bruzdy w zbach trzonowych i

przedtrzonowych, co sprzyja zaleganiu drobnoustrojw brak moliwoci opukiwania lin, ktra ma zdolnoci buforowe dugotrwae utrzymywanie si rodowiska kwanego brak moliwoci waciwego oczyszczania za pomoc szczoteczki (wosie szczoteczki ma zazwyczaj wiksz rednic ni rednica bruzdy)

Lakowanie bruzd
Materiay do uszczelniania bruzd:
Cyjanoakrylaty - nie znalazy szerszego zastosowania w lakowaniu Poliuretany - w poczeniu z fluorem stanowi form lakieru

stosowanego do pokrywania powierzchni gadkich zbw

ywice BIS-GMA

chemoutwardzalne lub wiatoutrwardzalne przezroczyste lub zabarwione (biae, te, pomaraczowe) nie wymagaj trawienia kwasem maj zdolno tworzenia silnych wiza ze szkliwem uwalniaj fluor

cementy szko-jonomerowe

Lakowanie bruzd
Wskazania: cakowicie wyrznite zby trzonowe stae u dzieci z wysokim ryzykiem prchnicy (prchnica zbw mlecznych, niedostateczna higiena, ze nawyki ywieniowe) zby trzonowe i przedtrzonowe z gbokimi, trudnymi do oczyszczenia bruzdami stwarzajcymi ryzyko prchnicy zby trzonowe i przedtrzonowe u dzieci niepenosprawnych (trudnoci w utrzymaniu waciwej higieny)

Poszerzone lakowanie
Wskazania: saba retencja laku w bruzdach zbw bocznych (wielokrotne wypadanie laku w caoci lub odkruszenia laku na obwodzie bruzd) niepewny diagnostycznie stan bruzd (przebarwienie, utrata poysku) ryzyko sabej retencji laku zaoonego w sposb konwencjonalny, zwaszcza u dzieci niepenosprawnych

Poszerzone lakowanie
Technika zabiegu: otwarcie bruzd przed lakowaniem wiertem diamentowym o ksztacie pomyka lub kulki o najmniejszym rozmiarze wytrawienie lakowanie

Technika PRR
dziaanie zapobiegawczo-lecznicze
czy metod lakowania z oszczdnym opracowaniem

ogniska prchnicowego

Wskazania:
mae ogniska prchnicowe na powierzchniach

zgryzowych obecno ogniska prchnicowego w brudzie, stwierdzona w trakcie jej otwierania w metodzie poszerzonego lakowania

Technika PRR
Technika zabiegu: usunicie maym wiertem wycznie tkanek zmienionych prchnicowo (rozlego i gboko opracowania zaley od rozlegoci i gbokoci ogniska prchnicowego) ubytek wypenia si materiaem zoonym z ewentualnym zastosowaniem podkadu w przypadku gboko drcej prchnicy nastpnie zarwno wypenienie, jak i wytrawione uprzednio pozostae bruzdy pokrywa si lakiem szczelinowym

Dieta w zapobieganiu prchnicy:

Dieta moe wpywa na stan uzbienia w dwojaki

sposb: w czasie ciy stymuluje waciwy rozwj i mineralizacj zawizkw zbw u podu. Odpowiednia dieta niemowlt i maych dzieci take wpywa na prawidowe ksztatowanie zawizkw -np. niedobory witamin, gwnie witaminy D moe prowadzi do hipoplazji szkliwa - rdo wglowodanw majcych niekorzystny wpyw na rozwj prchnicy

Z punktu widzenia profilaktyki prchnicy wana jest analiza diety danego pacjenta pod ktem iloci i czstoci spoywanych wglowodanw oraz ich konsystencji.
Do najbardziej prchnicotwrczych naley dwucukier

sacharoza- w jamie ustnej ulega rozkadowi na glukoz i fruktoz Do zamiennikw cukru nie ulegajcych fermentacji w jamie ustnej nale produkty naturalne, takie jak ksylitol, sorbitol i mannitol Ksylitol wystpuje w malinach, truskawkach, borwkach, czarnych porzeczkach, urawinach, liwkach, bananach, kalafiorze Sorbitol w suszonych liwkach, soku z jabek, czereniach

Inne zamienniki cukru to sodziki

Poza sodkim smakiem nie maj waciwoci odywczych Najczciej uywany jest aspartam (ok.200x sodszy ni sacharoza)
jest przeciwwskazany u chorych na fenyloketonuri,

ale zalecany jest diabetykom (-) Moliwo wystpienia alergii i przedawkowania

Zasady dietetyczne w profilaktyce prchnicy:

Szeroka informacja o szkodliwoci sodyczy i sodkich

napojw Zwalczanie szkodliwych nawykw, takich jak podjadanie midzy posikami - mniejsze niebezpieczestwo przynosi spoywanie sodyczy jednorazowo ni kilka razy dziennie powinny przewaa pokarmy twarde, ziarniste-np. jabka midzy posikami, orzechy, marchew (tzw. produkty oczyszczajce), kanapki z serem, twarogiem ucie gumy z ksylitolem, sorbitolem lub fluorkiem, w cigu 10-20 minut po posiku

 Ksylitol
Skuteczna dawka 1 -20g 1 draetka gumy- np. XyliFresh Professional

zawiera 1,2g ksylitolu Mona stosowa 4-8 draetek dziennie po posikach, przez ok. 5-10 minut Zapewnia to redukcj prchnicy w 30-85% Ma sodki smak przy kalorycznoci mniejszej o cukru o 40% i nie ulega fermentacji w j. u.

Profilaktyka fluorkowa
Jony fluoru reaguj z hydroksyapatytami przeksztacajc

si we fluoroapatyty wiksza odporno na dziaanie kwasw Druga moliwo profilaktycznego dziaania fluoru polega na remineralizacji szkliwa Fluor dziaa na drodze enzymatycznej blokuje enolaz hamowanie przemiany wglowodanw w pytce Blokowanie przez fluor enzymw wanych dla ycia kom. bakterynjnej- wykazuje dziaanie bakteriostatyczne, a w wysokich steniach przy miejscowej aplikacji - nawet dziaanie toksyczne dla bakterii S. mutans

Profilaktyka endogenna
Fluorkowanie wody - stenie optymalne hamujce prchnic zbw wynosi

0,5 - 1 mg/ litr wody Fluorkowanie soli kuchennej - gdy nie moliwe jest fluorkowanie wody - Redukuje prchnic do 30%, jeli dodaje si 90 mg F/kg soli Tabletki lub krople fluorkowe

Tabletki i krople z fluorem

Stosowane przy braku lub niskim steniu fluoru w

wodzie (do 0,3 ppm) tabletki 0,25 mg F/dziennie - 6. m..- 3 r. 1 mg F/dziennie- od 3. r.. U najmodszych dzieci 4 krople = 0,25mg F Redukcja prchnicy ok. 40% - pod warunkiem systematycznego przyjmowania ok. 200dni w roku przez wiele lat (do ok. 12 r..)

Profilaktyka egzogenna
Preparaty o niskim steniu fluoru do czstego stosowania: Pasty do zbw zawierajce fluor - 525-1450ppm (zawarto poniej 500ppm-brak dziaania kariostatycznego) Dzieci do 5r.. 500-600ppm Pukanki (powyej 6 r.) Codzienne uycie- 10ml r-ru 0,05% NaF 1-2x tygodniowo r-r 0,2% NaF

Profilaktyka egzogenna
Preparaty do okresowego stosowania: -aplikowane przez lekarza w gabinecie -wysokie stenie fluoru Lakiery 5% NaF (Duraphat -20mg/mlF, FluorProtector)
Dugi czas utrzymania na pow. zbw i uwalniania fluoru bezporednio

do szkliwa Zalecane u dzieci powyej 6 r..

ele fluorkowe (Fluormex, Elmex-el, Fluoro-el 2% F)

Do 16 r.. aplikacja nadzorowana Aplikacja elu wacikiem na miejsca szczeglnie naraone na prchnic

lub za pomoc aplikatorw w formie yki wyciskowej na cae uzbienie (max 2ml elu jednorazowo!)

Pimiennictwo
Kariologia wspczesna. Postpowanie kliniczne. Pod

redakcj prof. zw. dr hab. n. med. Danuty Pitowskiej. Med. Press International, 2009. Stomatologia zachowawcza. Zarys kliniczny. Pod redakcj prof. dr hab. n. med. Zbigniewa Jaczuka. PZWL. Warszawa, 2008.