MECHANIK NR 1/2011

Projektowanie form wtryskowych w systemie NX w poczeniu z symulacj procesu wtrysku przy uyciu oprogramowania Moldex3D
Formy wtryskowe wykorzystywane w przetwrstwie termoplastycznych tworzyw polimerowych s jednymi z bardziej skomplikowanych ukadw mechanicznych, wymagajcych od ich konstruktorw duej wiedzy oraz dowiadczenia zwizanego z t specyficzn bran. Niezwykle istotn spraw jest wic dostarczenie im specjalistycznych narzdzi wspomagajcych proces projektowania, ktre dawayby moliwo wydajnej, a zarazem bezbdnej pracy, nawet mniej dowiadczonym pracownikom. Idealnym zestawem rozwiza do tego typu zada jest oprogramowanie NX wraz z jego wyspecjalizowanym moduem Mold Wizard, ktry prowadzi uytkownika krok po kroku przez cay proces konstrukcji formy oraz system symulacji procesu wtrysku Moldex3D, umoliwiajcy optymalizacj projektowanego narzdzia z punktu widzenia zachodzcych w nim procesw.
Pena kontrola geometrii wypraski Konstruktorzy form wtryskowych w swojej pracy maj do czynienia z modelami detali pochodzcymi z wielu rnych rde. Czsto s to pliki utworzone i wielokrotnie edytowane w innych programach CAD, a nastpnie przekazywane w postaci natywnej lub w jednym z formatw porednich (np. STEP, IGES). System NX, nalecy do najbardziej zaawansowanych programw inynierskich dostpnych na rynku, dziki wbudowanym translatorom, pozwala na bezporednie otwieranie plikw w wielu rnych formatach. Zastosowanie Synchronous Technology, unikatowego rozwizania firmy Siemens, umoliwia automatyczn napraw ewentualnych bdw geometrii gle i wymiarw faz lub te przez nadanie ciankom okrelonych relacji geometrycznych. System umoliwia take parametryzacj modelu dziki zastosowaniu wymiarw liniowych, ktowych i promieniowych, sterujcych pooeniem wskazanych cianek (rys.2). Technologia synchroniczna pozwala rwnie efektywnie wykorzystywa istniejce fragmenty geometrii. Mona je kopiowa, a nastpnie wkleja w podanych miejscach lub te rozmieszcza zgodnie z zadanym wzorem. Analiza technologicznoci wyrobu System NX udostpnia uytkownikom narzdzia umoliwiajce ocen technologicznoci detalu, dla ktrego ma zosta zaprojektowana forma wtryskowa. Pozwala to na ograniczenie liczby zaskakujcych, problematycznych sytuacji podczas projektowania narzdzia, wynikajcych z bdw modelu. Analiza pochyle cian ukazuje obszary detalu o kcie pochylenia cianek zawierajcym si w zdefiniowanych przedziaach (rys. 3), umoliwia wykrycie cian pionowych i podci (rys. 4),

Rys. 1. Przemieszczanie cianek modelu przy uyciu Synchronous Technology

oraz optymalizacj cianek modelu w celu uatwienia ich edycji. Funkcja optymalizacyjna upraszcza typ powierzchni (np. konwertuje powierzchnie typu B-surface na lica typowych zaokrgle), czy podzielone cianki oraz zwiksza dokadno krawdzi. Synchronous Technology pozwala take w prosty sposb edytowa geometri modelu, bez wzgldu na to, czy jest ona parametryczna, posiada histori operacji, czy te zostaa zaimportowana bez parametrw i historii. Mona tego atwo dokona poprzez swobodne przesuwanie i pochylanie wskazanych cianek modelu (rys. 1), zmian promieni zaokr-

Rys. 3. Analiza pochylenia cian detalu

Rys. 4. Wykrywanie podci w geometrii wypraski

Rys. 2. Parametryzacja zaimportowanego modelu poprzez nadanie wymiarw

pozwalajc na wczesne zaplanowanie podziau formy i uycia ruchomych elementw formujcych (np. suwakw). Natomiast analiza gruboci cianek wyrobu daje moliwo atwego wy-

MECHANIK NR 1/2011

krycia obszarw stanowicych wzy cieplne, na ktre naley zwrci szczegln uwag podczas projektowania ukadu chodzcego formy (rys. 5).

Rys. 5. Analiza gruboci cianek detalu

Definiowanie podziau Modu Mold Wizard systemu NX ma wiele zaawansowanych narzdzi automatyzujcych powtarzalne procesy konstrukcyjne. Tak te jest w przypadku definiowania podziau formy. Na podstawie analizy geometrii (pochyle) automatycznie generowana jest optymalna linia podziau, ktr w razie potrzeby uytkownik moe edytowa wg wasnych preferencji. Powierzchni podziau formy tworzy si poprzez rnego rodzaju wycignicia poszczeglnych segmentw linii podziau (rys. 6). Po zdefiniowaniu powierzchni podziau, program auto-

Rys. 8. Biblioteka standardowych skrzynek form wtryskowych

Rys. 9. Biblioteka normaliw systemu Mold Wizard

Rys. 6. Generowanie powierzchni podziau

matycznie dzieli przygotowan wczeniej bry wkadki formujcej (o zadanych wymiarach lub pobran z biblioteki) na cz matrycow i stemplow (rys. 7).

Rys. 7. Wkadka formujca utworzona automatycznie na podstawie geometrii powierzchni podziau

Kompletowanie formy NX umoliwia szybkie utworzenie zespou formy wtryskowej dziki moliwoci wykorzystania wielu standardowych elementw. Mold Wizard ma wbudowan bibliotek sparametryzowanych modeli skrzynek form wtryskowych, bdcych w ofercie czoowych, wiatowych producentw (rys. 8).

Rys. 10. Standardowe elementy ukadu chodzcego formy wtryskowej

MECHANIK NR 1/2011

Do dyspozycji jest take rozbudowana biblioteka normaliw formierskich, zawierajca modele takich elementw, jak np. wypychacze i suwaki (rys. 9). Ich uycie jest niezwykle atwe i intuicyjne. Po wskazaniu pooenia, program automatycznie dopasowuje ich rozmiar do gabarytw formy i docina powierzchnie robocze do powierzchni formujcej wyrobu. Liczne standardowe elementy s dostpne take na etapie projektowania ukadu zasilajcego i chodzcego (rys. 10). Istotn zalet modelu formy stworzonego za pomoc Mold Wizard jest pena asocjatywno wszystkich jego komponentw, umoliwiajca atwe i szybkie wprowadzanie zmian. Kada modyfikacja geometrii zaformowanego detalu pociga za sob automatyczne dostosowanie powierzchni wkadek formujcych oraz powizanych z nimi normaliw. W przypadku zastosowania w projekcie wasnych, niestandardowych rozwiza konstrukcyjnych, modu Mold Wizard umoliwia ich zapisanie we wspomnianych bibliotekach, w celu atwiejszego ich ponownego wykorzystania. Zarzdzanie projektem Poza elastycznymi narzdziami wspomagajcymi tworzenie skomplikowanych modeli form wtryskowych, Mold Wizard ma wiele funkcji dodatkowych, zapewniajcych wygodn nawigacj po projekcie i wizualizacj jego wybranych fragmentw (rys. 11).

utworzenie dokumentacji technicznej 2D caej formy i jej poszczeglnych komponentw. Symulacja procesu wtrysku tworzywa Rwnolegle z pracami projektowymi dotyczcymi formy wtryskowej naley sprawdza, czy w rzeczywistej produkcji nie powstan problemy dyskwalifikujce stworzone narzdzie, takie jak: zamknicia powietrza, linie czenia strug, przypalenia polimeru, deformacje wypraski. Kontroli zarwno wypraski, jak i penej formy wytryskowej pod wzgldem technologicznoci mona dokona z wykorzystaniem oprogramowania Moldex3D lidera w brany oprogramowania sucego do symulacji wtrysku polimerw. Firma CORETECH producent Moldex3D ma okoo 30-letnie dowiadczenia we wsppracy z najwikszymi wiatowymi firmami polimerowymi. Na pocztkowym etapie powstawania projektu formy wtryskowej pojawia si dylemat zwizany z doborem liczby oraz lokalizacj punktw wtrysku. Umiejscowienie wlotu tworzywa musi zapewnia skuteczne usuwanie powietrza, a tworzce si linie czenia strug nie powinny znajdowa si w obszarach widocznych lub newralgicznych dla wytrzymaoci mechanicznej wypraski. Dodatkowo, liczb punktw wtrysku naley redukowa do niezbdnego minimum, wynikajcego ze strat cinienia podczas wypeniania. Wypraska wypeniana wiksz liczb punktw wtrysku wykazuje mniejsze zapotrzebowanie na cinienie dostarczane przez wtryskark. Na rys. 13 przedstawiono wypenienie formy wtryskowej deski rozdzielczej samochodu ze zoptymalizowanym rozmieszczeniem punktw wtrysku.

Rys. 11. Meneder widoku zapewniajcy wygodn nawigacj i wizualizacj komponentw formy

Moliwoci wykrywania kolizji pomidzy komponentami, ich odizolowania i szczegowej wizualizacji pozwalaj na wykrycie bdw w ich rozmieszczeniu jeszcze przed rozpoczciem produkcji formy. Mold Wizard zawiera ponadto funkcje do automatycznego generowania zestawienia materiaowego (BOM) dla zaprojektowanej formy, z moliwoci dostosowania jego zawartoci do wymaga uytkownika (rys. 12). Posiada rwnie wiele wbudowanych szablonw rysunkowych, pozwalajcych na szybkie

Rys. 13. Wypenienie formy wtryskowej deski rozdzielczej samochodu ze zoptymalizowanym rozmieszczeniem punktw wtrysku

Rys. 12. Automatycznie tworzone zestawienie materiaowe (BOM) formy

Na kocowy efekt procesu wtrysku polimerw wpywa dua liczba zmiennych, ktre s ze sob wzajemnie powizane. Np. na wyniki oblicze znaczcy wpyw moe mie dokadny typ zastosowanego granulatu, nawet w zakresie tej samej rodziny (PP, PA itd.), a niewielkie zmiany w grubociach poszczeglnych cianek potrafi diametralnie odmieni sposb wypeniania gniazda formujcego, jak i dokadno wymiarow wypraski. Oprogramowanie Moldex3D wspomaga konstruktora, dajc peny obraz sytuacji, jaka pojawi si w fazie produkcyjnej. Projektant moe wykrywa problemy ju w najwczeniejszych etapach pracy i skutecznie je eliminowa. Umys ludzki, bez wspomagania ze strony oprogramowania Moldex3D, nie jest w stanie przewidzie wszystkich problemw, ktre mog wystpi, a koszty bdw s znaczce. Wykorzystujc oprogramowanie Moldex3D mona porwnywa wpyw gabarytu poszczeglnych segmentw ukadu zasilajcego na wymagane cinienie wtrysku (rys. 14). W przypadku ukadw zimnokanaowych naley zwrci uwag na czas zestalania. Porwnujc straty powstae podczas przepywu tworzywa w ukadzie zasilajcym ze stratami

MECHANIK NR 1/2011

Rys. 14. Analiza poprawnoci zaproponowanych gabarytw ukadu zasilajcego

Rys. 16. Rozkad temperatury wkadek formujcych

w wyprasce mona okreli poprawno zaprojektowanego wlewka. Jednym z wielu problemw, ktrych mona unikn dziki zastosowaniu oprogramowania Moldex3D jest degradacja polimeru w przewkach (rys. 15). Porwnanie maksymalnych

Rys. 15. Naprenia cinajce zarejestrowane na przekroju przewki

wartoci napre cinajcych zarejestrowanych w przewkach z wartoci dozwolon dla zastosowanego tworzywa, pozwala sprawdzi poprawno doboru przewek. Oprogramowanie Moldex3D odwzorowuje model wypraski z wykorzystaniem metody True3D. Pomidzy powierzchniami stemplowymi i matrycowymi budowane s ziarna MESH dokadnie odwzorowujce grubo cianki. Gwarantuje to bardzo wysok dokadno wynikw oraz moliwo atwego ich odczytywania na przekroju cianki. W brany polimerowej bardzo wanym zagadnieniem jest rentowno produkcji. Jednym z najwaniejszych czynnikw wpywajcych na zysk kocowy jest cakowity czas cyklu. Im czas cyklu jest krtszy, tym mniejsze s koszty produkcji. Jedn z najwaniejszych skadowych czasu cyklu jest czas chodzenia. Wykorzystujc oprogramowanie Moldex3D mona w atwy sposb wykrywa nierwnomiernoci odbioru ciepa z wypraski (rys. 16), wzy cieplne itp. Ju w podstawowych konfiguracjach oprogramowania istnieje moliwo analizowania form z wkadkami wykonanymi z innego materiau (np. brzu berylowego). Pozwala to na optymaliza-

cj ukadu chodzcego prowadzc do skrcenia czasu chodzenia detalu. Drugim czynnikiem wpywajcym na rentowno produkcji jest masa wypraski. Bardzo czsto zdarza si, e konstruktor nadaje nadmiarowe gruboci cianek wypraski (zwikszajc mas wypraski i czas cyklu) lub te cianki s zbyt cienkie (ryzyko niewypenienia gniazda). Wykorzystujc oprogramowanie Moldex3D mona dobra optymaln grubo cianki dla wypraski, uwzgldniajc przy tym zastosowane tworzywo. Elementy polimerowe w wikszoci przypadkw wsppracuj z innymi czciami urzdze, tak wic bardzo wana jest ich dokadno wymiarowa. Powstajce deformacje mog wyeliminowa nawet najbardziej zaawansowan form wtryskow z dalszej produkcji. Dziki wykorzystaniu oprogramowania Moldex3D mona skutecznie przewidzie zarwno kierunek, jak i warto deformacji wypraski oraz pozna gwne czynniki j wywoujce, co pozwala na podjcie skutecznych dziaa korygujcych. Bardzo wanym aspektem produkcji jest dopasowanie wtryskarki do potrzeb formy wtryskowej. W oprogramowaniu Moldex3D dostpna jest wyjtkowo bogata biblioteka wtryskarek. Dziki uzyskanym z oprogramowania Moldex3D informacjom (cinienie wtrysku, sia zwarcia formy itd.) mona okreli poprawno dokonanego doboru wtryskarki. Oprcz standardowych moduw sucych do przewidywania wypenienia formy, docisku, chodzenia oraz deformacji, w oprogramowaniu Moldex3D dostpne s moduy specjalistyczne przeznaczone m.in. do procesw wtrysku z gazem, obtrysku ukadw scalonych i wtrysku wyprasek optycznych (rys. 17).

Rys. 17. Przykadowe symulacje specjalistyczne: a) wtrysk z gazem; b) obtrysk ukadu scalonego Piotr Menchen, Micha Bachan GM System, www.gmsystem.pl

GM System Sp. z o.o.

ul. Dugosza 2-6, 51-162 Wrocaw Tel. 71 791 30 51, 791 30 52 lub 791 30 53 Fax 71 791 30 51, 791 30 52, lub 791 30 53 + wew. 107

ODDZIA-BYDGOSZCZ
ul. Garbary 2 85-229 Bydgoszcz