Podstawa Programowa Z Komentarzami

Podstawa programowa z komentarzami
Tom 3. Jzyki obce w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum
Szanowni Pastwo,
Niniejszy tom jest czci omiotomowej publikacji powiconej nowej podstawie programowej wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w szkoach podstawowych, gimnazjach i liceach. Sposb wdraania nowej podstawy programowej ksztacenia oglnego w szkoach przygotowujcych do zawodu bdzie tematem odrbnej publikacji. Kady tom powicony jest odrbnej grupie zaj. Zawiera on wszystkie fragmenty podstawy programowej dotyczce tych zaj oraz komentarze ekspertw, pozwalajce lepiej zrozumie intencje twrcw podstawy. Poniewa poszczeglne tomy adresowane s do rnych grup nauczycieli, w kadym tomie powtrzono czci wstpne odpowiednich zacznikw podstawy programowej, skierowane do wszystkich nauczycieli. Wdraaniu w szkoach i przedszkolach nowej podstawy programowej towarzysz jeszcze inne zmiany w prawie owiatowym. Tych zmian, porzdkujcych edukacyjn rzeczywisto od wrzenia 2009 r. jest sporo: to m.in. zmieniona ustawa o systemie owiaty, nowe rozporzdzenie o ramowych planach nauczania (obowizujce w szkoach publicznych), nowe rozporzdzenie o kwalikacjach nauczycieli, nowe zadania dla nauczycieli, wynikajce ze zmian w Karcie Nauczyciela, a take kolejne podwyki pac nauczycieli. Dlatego kady tom zawiera take pewne informacje oglne, zwizane ze zmianami programowymi i organizacyjnymi wchodzcymi do polskich szk, wynikajcymi z tych nowelizacji. Wszystkie te zmiany maj uczyni polsk szko bardziej skuteczn, przyjazn i nowoczesn. Nowa podstawa programowa jest efektem zbiorowej reeksji duego zespou uczonych, metodykw, nauczycieli oraz pracownikw systemu egzaminacyjnego. W swoich pracach zesp ten korzysta z dowiadcze oraz dorobku twrcw wczeniejszych podstaw, w tym z projektu podstawy, ktry powsta w Instytucie Spraw Publicznych w 2005 r. W trwajcych niemal trzy miesice publicznych konsultacjach aktywnie uczestniczyy setki respondentw. Twrcy podstawy wspierali si przy jej doskonaleniu dziesitkami zamwionych recenzji najznamienitszych gremiw i towarzystw naukowych. Szczegln rol w pracach zespou odegrali uczeni, ktrzy podjli trud koordynowania prac nad poszczeglnymi obszarami tematycznymi podstawy programowej: prof. dr hab. Edyta Gruszczyk-Kolczyska edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna, prof. dr hab. Sawomir Jacek urek jzyk polski i edukacja artystyczna, dr Magdalena Szpotowicz jzyki obce nowoytne, dr hab. Jolanta Choiska-Mika edukacja historyczna i obywatelska, prof. dr hab. Ewa Bartnik edukacja przyrodnicza, prof. dr hab. Zbigniew Semadeni edukacja matematyczna i techniczna, prof. dr hab. Wojciech Przybylski wychowanie zyczne i edukacja dla bezpieczestwa. Wszystkim uczestnikom tych prac skadam niniejszym serdeczne podzikowanie. Kada szkoa otrzyma co najmniej dwa wydrukowane komplety wszystkich tomw tej publikacji. Dalsze egzemplarze mona pobra ze strony www.reformaprogramowa.men.gov.pl. Na tej stronie mona te znale szereg informacji pomocnych przy organizowaniu zreformowanej szkolnej rzeczywistoci, m.in. dotyczcych stosowania nowych ramowych planw nauczania. Jest tam take dostpny wykaz wszystkich podrcznikw dopuszczonych do uytku szkolnego, zgodnych z now podstaw programow. Licz, e wszystko to pomoe nam razem zmienia polsk szko na lepsze. Katarzyna Hall Minister Edukacji Narodowej
Spis treci I. Cz oglna O potrzebie reformy programowej ksztacenia oglnego Zbigniew Marciniak ................ Cz wstpna podstawy programowej dla szkoy podstawowej .......................................................... Cz wstpna podstawy programowej dla gimnazjum i liceum .......................................................... II. Cz szczegowa Podstawa programowa jzyk obcy nowoytny klasy IIII .............................................................. Zalecane warunki i sposb realizacji ..................................................................................................... Podstawa programowa jzyk obcy nowoytny klasy IVVI ........................................................... Zalecane warunki i sposb realizacji ..................................................................................................... Podstawa programowa jzyk obcy nowoytny gimnazjum ............................................................. Zalecane warunki i sposb realizacji ..................................................................................................... Podstawa programowa jzyk obcy nowoytny liceum Poziom IV.0 dla pocztkujcych ......................................................................................................... Podstawa programowa jzyk obcy nowoytny liceum Poziom IV.1 dla kontynuujcych nauk ........................................................................................... Podstawa programowa jzyk obcy nowoytny liceum Poziom IV.2 ......................................................................................................................................... Zalecane warunki i sposb realizacji ..................................................................................................... Komentarz do podstawy programowej przedmiotu jzyk obcy nowoytny Magdalena Szpotowicz, Anna Sikorzyska, Magorzata Szulc-Kurpaska, Beata Trzciska, Joanna Gregorczyk, Barbara Czarnecka-Cicha ............................................... III. Opinie o podstawie programowej Uchwaa Rady Gwnej Szkolnictwa Wyszego .......................................................................... Uwagi Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich ...................................................... 73 74 27 28 29 32 37 42 43 47 55 60 7 17 21
61
Uwaga: Rozdziay, ktrych tytuy zoone s drukiem pochyym przedstawiaj odpowiednie fragmenty rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk, opublikowanego w dniu 15 stycznia 2009 r. w Dzienniku Ustaw Nr 4, poz. 17.
O POTRZEBIE REFORMY PROGRAMOWEJ KSZTACENIA OGLNEGO

Zbigniew Marciniak
Szkole sprzyja stabilno. Czasem jednak okolicznoci zewntrzne sprawiaj, e rozwizania przyjte w obrbie systemu edukacji przestaj by skuteczne wbrew staraniom nauczycieli oraz uczniw. Zachodzi wtedy potrzeba zaprojektowania i wdroenia zmian, ktre zapewni lepsze efekty ksztacenia. Z tak sytuacj mamy obecnie do czynienia. Na pierwszy rzut oka nie ma problemu. Najzdolniejsi polscy uczniowie odnosz spektakularne sukcesy: wygrywaj wiatowe zawody informatyczne, co roku przywo nagrody z prestiowego Europejskiego Konkursu Modych Naukowcw oraz medale z midzynarodowych olimpiad przedmiotowych. Moemy by take zadowoleni z pilnoci polskich uczniw: nasz kraj ma aktualnie (2009) najniszy w Europie odsetek uczniw, ktrzy porzucaj szko przed jej ukoczeniem. Co wicej, Polska jest postrzegana na arenie midzynarodowej jako kraj, ktry odnis ogromny sukces edukacyjny: wprowadzenie gimnazjw, czyli wyduenie o rok powszechnego i obowizkowego ksztacenia oglnego przynioso zdecydowan popraw efektw ksztacenia w grupie uczniw najsabszych fakt ten zosta wiarygodnie potwierdzony przez midzynarodowe badania OECD PISA przeprowadzone w latach 2000, 2003 oraz 2006 na reprezentatywnej grupie 15-letnich uczniw. Problem ujawnia si jednak ju w pierwszych tygodniach nauki zarwno w szkoach ponadgimnazjalnych, jak i wyszych. Nauczyciele i wykadowcy czsto ze zgroz konstatuj, e dua cz ich uczniw (studentw) ma fundamentalne braki w wyksztaceniu, uniemoliwiajce pynne kontynuowanie procesu nauczania. Powszechnie panuje opinia, e efekty pracy polskiej szkoy znacznie si pogorszyy. Pocztek XXI wieku przynis zjawisko bezprecedensowego wzrostu aspiracji edukacyjnych modych Polakw. Jeszcze kilka lat temu tylko okoo 50% uczniw z kadego rocznika podejmowao nauk w szkoach umoliwiajcych zdawanie matury. Dzi (2009), po ukoczeniu gimnazjum, takie szkoy wybiera ponad 80% uczniw. Spord nich okoo 80% z powodzeniem zdaje matur i w znakomitej wikszoci przekracza progi uczelni. W rezultacie co drugi Polak w wieku 1924 lata studiuje, za liczba studentw w Polsce, w cigu zaledwie kilku lat, wzrosa a piciokrotnie. Konsekwencj takiego stanu rzeczy jest obecno w szkoach koczcych si matur, a pniej w murach wyszych uczelni, duej grupy modziey, ktra dawniej koczya swoj edukacj na poziomie zasadniczej szkoy zawodowej. W szczeglnoci, z powodw czysto statystycznych, obniy si redni poziom uzdolnie populacji modych ludzi, aspirujcych do zdobycia wyszego wyksztacenia.
Dlaczego w polskich szkoach podstawowych, gimnazjach i liceach nastpi zmiany?
Co si stao?
7
System edukacji zarwno owiata, jak i szkolnictwo wysze nie mog pozosta obojtne wobec tak istotnej zmiany. Zaoenie, e ponad 80% rocznika potra skutecznie i rwnie szybko nauczy si tego wszystkiego, co byo zaplanowane dla zdolniejszych 50%, jest rdem paradoksu: pomimo nie mniejszego ni dawniej wysiku wkadanego przez nauczycieli oraz zwikszonego zainteresowania uczniw zdobyciem wyszego wyksztacenia, polskiej szkole nie udaje si osign satysfakcjonujcych efektw ksztacenia.
Co mona zrobi?
Moliwe s dwa zasadniczo rne rozwizania tego problemu. Pierwsze z nich polega na zachowaniu systemu edukacji w niezmienionym ksztacie i podniesieniu poprzeczki przy rekrutacji do szk koczcych si matur oraz na studia. Wtedy jednak nastpi drastyczne obnienie odsetka modziey uzyskujcej wyksztacenie wysze. Rozwizanie to zostao powszechnie odrzucone w krajach demokratycznych, ktre znalazy si wczeniej w podobnej sytuacji. W pastwach, w ktrych decyzje kluczowe dla spoecznoci lokalnych oraz w skali pastwa podejmuje si w drodze gosowania, dbao o poziom wiedzy najsabiej wyksztaconych obywateli jest rwnie wana jak ksztacenie elit. Dlatego zwycia pogld, e o poziomie wyksztacenia wspczesnego spoeczestwa wiadczy nie tyle redni, co minimalny akceptowalny poziom wyksztacenia. Konsekwentnie zachca si modych ludzi do jak najduszego korzystania z usug systemu edukacji i ustawia si na ich drodze kolejne progi agodnie narastajcych wymaga. Przykadem takiej polityki jest tzw. Proces Boloski, w zamyle rozkadajcy studia na wikszoci kierunkw na dwa etapy: atwiejszy i bardziej masowy etap licencjacki oraz nastpujcy po nim bardziej wymagajcy etap magisterski. Inn moliw odpowiedzi na problem zaspokojenia zwikszonych aspiracji modego pokolenia jest odpowiednio zaprojektowana reforma programowa. Planujc t reform, naley uwzgldni jeszcze jedn wan okoliczno. Dzi szkoa usiuje dwukrotnie zrealizowa peny cykl ksztacenia oglnego: po raz pierwszy w gimnazjum i po raz drugi w szkole ponadgimnazjalnej, koczcej si matur. Zapewne wbrew intencjom autorw starej podstawy programowej, praktyka zatara rnic midzy tymi cyklami. Potwierdzenia tej tezy dostarcza porwnanie podrcznikw gimnazjalnych z podrcznikami licealnymi dla poziomu podstawowego: dla wielu przedmiotw trudno dostrzec midzy nimi istotn rnic. To zapewne wpyw tradycji: przy bardzo oglnie sformuowanej podstawie programowej wielu nauczycieli zarwno gimnazjalnych, jak i licealnych odruchowo wypenia j tradycyjnym zakresem treci nauczania uksztatowanym w czasach, gdy zrby wiedzy oglnej budowalimy w czteroletnich liceach usiuj pomieci te treci w trzyletnim cyklu edukacyjnym. To moe si uda tylko w najzdolniejszych klasach w pozostaych skutkuje to zbyt pospiesznym, a std powierzchownym omawianiem kolejnych tematw.
8
JZYKI OBCE W SZKOLE PODSTAWOWEJ, GIMNAZJUM I LICEUM
Przedmiotem, na ktrego przykadzie szczeglnie wyranie wida niepowodzenie planu dwukrotnej realizacji trzyletniego cyklu ksztacenia jest historia. W obu cyklach brakuje czasu na realizacj ostatniego chronologicznie dziau historii: w pierwszym na przeszkodzie staje egzamin gimnazjalny; w drugim matura. Prowadzi to do powszechnie dostrzeganej, enujcej niewiedzy uczniw w zakresie najnowszej historii Polski. Inne przedmioty nauczania nie maj struktury chronologicznej, wic ich sytuacja jest faktycznie jeszcze gorsza luki w wiedzy rozkadaj si w sposb przypadkowy.
Na pierwszy rzut oka mogoby si wydawa, e jedyn moliw odpowiedzi na statystycznie niszy redni poziom uzdolnie uczniw w szkoach koczcych si matur, jest obnienie oczekiwa w stosunku do absolwentw. Jest jasne, e wyzwania, ktre postawi przed nimi ycie, nie bd przecie mniejsze ni dzisiaj. Zamiast tego naley potraktowa czas nauki w gimnazjum oraz w szkole ponadgimnazjalnej jako spjny programowo, szecioletni (a w technikum nawet siedmioletni) okres ksztacenia. W okresie tym w pierwszej kolejnoci wyposaymy uczniw we wsplny, solidny fundament wiedzy oglnej, po czym znacznie pogbimy t wiedz w zakresie odpowiadajcym indywidualnym zainteresowaniom i predyspozycjom kadego ucznia. Warto wiedzie, e taka organizacja procesu ksztacenia zostaa zastosowana w podobnych okolicznociach w wielu krajach wiata. Idea ta bya take obecna w tzw. reformie Jdrzejewicza w latach trzydziestych XX wieku. Aby umoliwi wszystkim uczniom solidne opanowanie wsplnego fundamentu wiedzy oglnej, jego realizacja bdzie rozcignita na trzy lata gimnazjum oraz cz czasu nauki kadej szkoy ponadgimnazjalnej. Pozwoli to na wolne od popiechu omwienie wszystkich podstawowych tematw w zakresie klasycznego kanonu przedmiotw. Na przykad, gimnazjalny kurs historii skoczy si na I wojnie wiatowej, za kurs historii najnowszej znajdzie naleny przydzia czasu w szkole ponadgimnazjalnej. Ponadto duszy czas przeznaczony na nauk kadego przedmiotu pozwoli nauczycielom gbiej wej w kady temat. Podczas nauki w liceum lub technikum ucze bdzie kontynuowa a do matury nauk w zakresie obowizkowych przedmiotw maturalnych: jzyka polskiego, jzykw obcych i matematyki. Oprcz tego kady ucze wybierze kilka przedmiotw (moe wybra take spord wymienionych wyej), ktrych bdzie si uczy w zakresie rozszerzonym w znacznie wikszej ni obecnie liczbie godzin. Taka organizacja procesu nauczania pozwoli uczniom w kadym z wybranych przedmiotw osign poziom, ktrego oczekiwalimy od absolwentw licew w latach ich wietnoci. Oprcz tego, w trosce o harmonijny i wszechstronny rozwj, kady ucze liceum o ile nie wybierze rozszerzonego kursu historii a do matury bdzie mia przedmiot historia i spoeczestwo. Zajcia te bd pogbiay wiedz
Co zatem naley uczyni?
9
uczniw z historii powszechnej w ujciu problemowym oraz rozbudzay ich zainteresowanie losami Polski i Polakw. Podobnie dla uczniw niewybierajcych zaj rozszerzonych z geograi, biologii, zyki czy chemii obowizkowy bdzie przedmiot przyroda, przedstawiajcy w ujciu problemowym syntez wiedzy z nauk przyrodniczych. Zatem, niezalenie od indywidualnych wyborw zaj rozszerzonych, kady licealista bdzie umia odpowiednio wiele zarwno z zakresu nauk humanistycznych, jak i matematyczno-przyrodniczych. Ponadto bdzie posiada istotnie pogbion w stosunku do stanu obecnego wiedz z kilku wybranych przedmiotw.
Jak to opisuje nowa podstawa programowa?
Minister Edukacji okrela zakres celw oraz treci ksztacenia w rozporzdzeniu o podstawie programowej ksztacenia oglnego. Podstawa programowa precyzyjnie okrela, czego szkoa jest zobowizana nauczy ucznia o przecitnych uzdolnieniach na kadym etapie ksztacenia, zachcajc jednoczenie do wzbogacania i pogbiania treci nauczania. Autorzy podstawy dooyli wszelkich stara, by zdeniowany w niej zakres treci by moliwy do opanowania przez takiego ucznia. Poniewa celem reformy programowej jest poprawa efektw ksztacenia, forma podstawy programowej rwnie jest temu podporzdkowana: wiadomoci oraz umiejtnoci, ktre uczniowie maj zdoby na kolejnych etapach ksztacenia wyraone s w jzyku wymaga. Wyodrbniono take, w postaci wymaga oglnych, podstawowe cele ksztacenia dla kadego przedmiotu nauczania. Wskazuj one na umiejtnoci wysokiego poziomu (np. rozumowanie w naukach cisych i przyrodniczych), ktrych ksztatowanie jest najwaniejszym zadaniem nauczyciela kadego przedmiotu. Nowa podstawa programowa przywizuje te bardzo du wag do wychowania, a w szczeglnoci do ksztatowania waciwych postaw uczniw. Poniewa jest to zadaniem kadego nauczyciela, opis ksztatowanych postaw znalaz swoje miejsce we wstpach zacznikw podstawy.
Jak tworzy program wychowawczy szkoy?
Ksztatowanie postaw, przekazywanie wiadomoci oraz rozwijanie umiejtnoci stanowi wzajemnie uzupeniajce si wymiary pracy nauczyciela. Aspekt wychowawczy pracy szkoy powinien by ujty w formie szkolnego programu wychowawczego. Konstruowany w szkole program wychowawczy powinien: by spjny z programami nauczania, uwzgldnia ksztatowanie postaw uczniw, by tworzony z udziaem uczniw, rodzicw i nauczycieli, by osadzony w tradycji szkoy i lokalnej spoecznoci.
10
Opracowujc program wychowawczy szkoy naley: uwzgldni wartoci szczeglnie wane dla spoecznoci szkolnej, sformuowa cele, jakie sobie stawiamy, okreli zadania, ktre chcemy zrealizowa, okreli, kto te zadania bdzie realizowa. Punktem wyjcia do tworzenia szkolnego programu wychowawczego powinna by diagnoza problemw wychowawczych wystpujcych w danej szkole. Diagnoza ta moe by oparta na ankietach, wywiadach, rozmowach z uczniami, nauczycielami, rodzicami itp. Wnikliwa i kompetentna analiza zebranych informacji pozwoli zidentykowa zakres zagadnie, ktre powinny koniecznie znale si w szkolnym programie wychowawczym. W przygotowywaniu programu wychowawczego moe by take pomocne okrelenie oczekiwanej sylwetki absolwenta, wyznaczajcej kierunek pracy wychowawczej szkoy. Szkolny program wychowawczy charakteryzowa maj: wypracowane przez spoeczno szkoln wartoci, tradycja szkolna, obyczaje i uroczystoci, zagadnienia lub problemy, ktrych rozwizanie jest najwaniejsze z punktu widzenia rodowiska: uczniw, rodzicw i nauczycieli. Realizacja szkolnego programu wychowawczego, skuteczno stosowanych metod i rodkw, powinna by systematycznie monitorowana.
Podstawa programowa formuuje wymagania edukacyjne wobec uczniw koczcych kolejne etapy ksztacenia. Kady ucze jest oceniany na co dzie, w trakcie caego roku szkolnego przez swoich nauczycieli. Waciwie stosowana bieca ocena uzyskiwanych postpw pomaga uczniowi si uczy, gdy jest form informacji zwrotnej przekazywanej mu przez nauczyciela. Powinna ona informowa ucznia o tym, co zrobi dobrze, co i w jaki sposb powinien jeszcze poprawi oraz jak ma dalej pracowa. Taka informacja zwrotna daje uczniom moliwo racjonalnego ksztatowania wasnej strategii uczenia si, a zatem take poczucie odpowiedzialnoci za swoje osignicia. Ocenianie biece powinno by poprzedzone przekazaniem uczniowi kryteriw oceniania, czyli informacji, co bdzie podlegao ocenie i w jaki sposb ocenianie bdzie prowadzone. Ponadto nauczyciele powinni ustali kryteria, na podstawie ktrych bd ocenia uczniw na koniec roku szkolnego. Musz to robi zgodnie z obowizujcymi przepisami. Wreszcie pod koniec nauki w szkole podstawowej, w gimnazjum oraz w liceum ucze jest poddawany zewntrznej ocenie przeprowadzanej przez pastwowy system egzaminacyjny.
Jak poprzez ocenianie skutecznie motywowa uczniw?
11
Zarwno ocenianie wewntrzszkolne biece oraz na koniec roku jak i ocenianie zewntrzne odwouje si do wymaga, sformuowanych w podstawie programowej.
Jak ma wyglda edukacja uczniw najmodszych?
Nowa podstawa powica szczegln uwag ksztaceniu dzieci w wieku przedszkolnym oraz najmodszych uczniw. Przypomnijmy, e ju od 2002 r. wszystkie polskie szeciolatki s objte obowizkow edukacj ucz si w tzw. zerwkach. W pierwotnym zamyle zerwki byy zaprojektowane jako zajcia przedszkolne, przygotowujce dzieci do pjcia do szkoy. Jednak wspczesne polskie szeciolatki, podobnie jak ich rwienicy w wikszoci krajw Europy coraz wczeniej wykazuj dojrzao do podjcia nauki oraz du ciekawo poznawcz. Owocuje to tym, e zajcia w oddziaach zerowych w sposb naturalny wkraczaj w obszar zada typowo szkolnych: nierzadko dzieci rozpoczynaj tu nauk czytania, pisania i liczenia. Jednake te fundamentalne dla powodzenia dalszej edukacji procesy powinny by poprzedzone odpowiednim przygotowaniem dziecka w wychowaniu przedszkolnym. Ponadto procesy te wymagaj czasu nauki duszego ni jeden rok nie jest korzystne przerywanie ich, wywoane koniecznoci przejcia dziecka do prawdziwej szkoy i zmian nauczyciela prowadzcego. Dlatego polska szkoa dojrzaa do tego, by obj opiek i nauk take dzieci szecioletnie. Edukacja najmodszych uczniw powinna umiejtnie splata nauk z zabaw, by w agodny sposb wprowadzi ich w wiat szkoy. Ten cel przywieca twrcom nowej podstawy programowej dla pierwszego etapu edukacyjnego oraz podstawy programowej wychowania przedszkolnego, opisujcej jak przedszkole przygotowuje dziecko do podjcia nauki szkolnej.
Jakie nastpi zmiany w organizacji pracy szkoy?
Od roku szkolnego 2009/2010 rok po roku, przez sze lat poczwszy od pierwszej klasy szkoy podstawowej i pierwszej klasy gimnazjum, wprowadzana jest nowa podstawa programowa ksztacenia oglnego i nowe podrczniki. Oprcz tego wchodz w ycie inne zmiany bardzo istotne dla organizacji pracy szk. Kalendarz wdraania zmian programowych Rok szkolny 2009/2010 2010/2011 2011/2012 I SP II SP III SP Zreformowane nauczanie w klasach I Gimnazjum II Gimnazjum III Gimnazjum Egzamin gimnazjalny dostosowany do nowej podstawy programowej
12
2012/2013 2013/2014
IVSP V SP VI SP Sprawdzian dostosowany do nowej podstawy programowej
IL II L III L Egzamin maturalny dostosowany do nowej podstawy programowej
IT II T III T
I ZSZ II ZSZ III ZSZ
2014/2015
2015/2016 2016/2017
IV T
I LU II LU
SP szkoa podstawowa, L liceum, T technikum, ZSZ zasadnicza szkoa zawodowa, LU liceum uzupeniajce Rok 2012 pierwsi absolwenci gimnazjum ksztaceni zgodnie z now podstaw programow Rok 2015 pierwsi absolwenci szkoy podstawowej i licew ksztaceni zgodnie z now podstaw programow Nauczyciele na podstawie znowelizowanej Karty Nauczyciela maj obowizek, poza swoim pensum, przepracowa co najmniej jedn godzin tygodniowo z uczniami w sposb wychodzcy naprzeciw ich indywidualnym potrzebom udzielajc im pomocy w przezwycianiu trudnoci, rozwijaniu zdolnoci lub pogbianiu zainteresowa. Najistotniejsz zmian w ramowym planie nauczania jest nieokrelanie liczby godzin tygodniowo w cyklu ksztacenia przeznaczonej na poszczeglne obowizkowe zajcia edukacyjne. Zamiast tego okrelone zostay minimalne oglne liczby godzin przeznaczone na realizacj podstawy programowej z poszczeglnych obowizkowych zaj edukacyjnych w caym cyklu ksztacenia. Dyrektor szkoy odpowiada za to, aby czne sumy godzin w cigu trzech lat zaj z danego przedmiotu byy nie mniejsze ni wymienione w ramowym planie nauczania, a efekty okrelone w podstawie programowej zostay osignite. Dziki takiemu opisaniu godzin nauczania poszczeglnych przedmiotw pojawia si moliwo bardziej elastycznego ni do tej pory planowania roku szkolnego. Dyrektor szkoy moe planowa rok szkolny nierytmicznie, decydujc o rnej organizacji pracy szkoy w niektre dni czy tygodnie. Moliwo nierwnomiernego rozoenia godzin w trakcie roku szkolnego mona wykorzysta rwnie dla zorganizowania caych dni nauki poza szko. Godziny tak zaplanowanych zaj mog by doliczone do czasu pracy uczniw przeznaczonego na konkretny przedmiot oraz do pensum realizowanego przez nauczyciela. Oczywicie doliczamy godziny spdzone z uczniami na faktycznych zajciach dydaktycznych niezalenie od tego, czy byy prowadzone w klasie, czy poza szko ale nie czas dojazdu lub noclegu.
13
Czas pracy nauczyciela, zarwno w wypadku realizowania tych pojedynczych dodatkowych godzin, wynikajcych z Karty Nauczyciela, jak i wywizywania si z tygodniowego pensum szczeglnie przy zastosowaniu w szkole nierytmicznej organizacji roku szkolnego musi by odpowiednio rozliczany. Wicej wolnoci w organizacji pracy szk oraz wicej odpowiedzialnoci za precyzyjniej opisane efekty kocowe to podstawowe idee wchodzcych zmian.
Jakie i dlaczego zmiany organizacyjne w nauczaniu jzykw obcych?
Za podstawowy cel ksztacenia jzykowego przyjto zdobycie przez uczniw umiejtnoci skutecznego porozumiewania si w jzyku obcym, w mowie i w pimie. Zrealizowanie tego celu wymaga caociowego spojrzenia na ksztacenie jzykowe na wszystkich etapach edukacji oraz przyjcia wspierajcych ucznia rozwiza organizacyjnych. Szkoa podstawowa Gimnazjum Liceum
Pierwszy jzyk obcy Drugi jzyk obcy lub Pierwszy jzyk obcy lub Pierwszy jzyk obcy Drugi jzyk obcy Trzeci jzyk obcy Pierwszy jzyk obcy jest nauczany od pocztku szkoy podstawowej. W gimnazjum ucze kontynuuje nauk tego jzyka oraz rozpoczyna nauk drugiego jzyka obcego. Przyjmuje si, e jednym z tych dwch jzykw powinien by angielski jeli ucze nie uczy si go w szkole podstawowej, powinien zacz nauk tego jzyka w gimnazjum. Kady ucze liceum uczy si co najmniej dwch jzykw obcych. Moe on po prostu doskonali znajomo obu jzykw, ktrych uczy si w gimnazjum. Moliwa jest te taka sytuacja, e ucze w liceum kontynuuje nauk jednego jzyka z gimnazjum oraz zaczyna od zera nauk nowego jzyka obcego. Bardzo wane jest, aby szkoa dawaa w tym zakresie maksymalnie szerokie moliwoci, zwaszcza w kwestii kontynuacji nauki jzyka wybranego na Trzeci jzyk obcy Drugi jzyk obcy
14
wczeniejszym etapie oraz zbudowania grup jzykowych z osb reprezentujcych zbliony poziom umiejtnoci jzykowych. Ucze moe uczy si w szkole dwch lub trzech jzykw obcych, jednak pierwszy jzyk obcy musi by kontynuowany od szkoy podstawowej do koca gimnazjum. Na lekcjach jzykw obcych obowizuje podzia na grupy w zalenoci od stopnia zaawansowania znajomoci jzyka. Efektywna nauka jzyka obcego wymaga duo czasu, systematycznoci oraz zachowania odpowiedniej proporcji midzy powtarzaniem i utrwalaniem ju poznanego materiau, a nowymi treciami czy zagadnieniami. Ucze przechodzcy na kolejny etap edukacyjny (ze szkoy podstawowej do gimnazjum; z gimnazjum do liceum) powinien mie moliwo kontynuacji nauki jzyka wybranego na wczeniejszym etapie oraz powinien uczy si w grupie osb reprezentujcych zbliony poziom umiejtnoci jzykowych. Spenienie tych warunkw wymaga przyjcia w gimnazjum i liceum odpowiednich rozwiza organizacyjnych. Najefektywniejszy sposb polega na wyczeniu zaj jzykowych z typowego systemu klasowo-lekcyjnego i przydzielaniu uczniw do grupy jzykowej niezalenie od przydziau do klasy. Idc na lekcj jzyka obcego, ucze spotyka kolegw z rnych klas, ktrzy reprezentuj podobny do niego poziom znajomoci jzyka obcego. Dodatkow zalet takiego sposobu zorganizowania ksztacenia jzykowego jest fakt, i uczniowie maj okazj poznania szerszego grona kolegw, co uatwia zawieranie znajomoci i przyjani nie tylko w klasie, ale i na poziomie caego rocznika. Moliwe s bardzo rne rozwizania organizacyjne. Wana jest wiadomo, e mona odej od systemu klasowo-lekcyjnego oraz e moliwy jest podzia np. czterech klas na sze grup, czy dwch klas na cztery grupy. Daje to obnienie liczebnoci grup i sprzyja bardziej efektywnej nauce, a take bywa korzystniejsze ekonomicznie od tradycyjnego podziau klas na poowy. Jeli przy tym organ prowadzcy uzalenia budet szkoy/liczb godzin dydaktycznych od liczby uczniw, to takie planowanie jest tym bardziej uzasadnione. Relatywnie wicej godzin moe by wtedy przeznaczonych na wsparcie uczniw tego potrzebujcych czy atrakcyjn ofert dodatkow szkoy. Zawarty w nowej podstawie programowej opis wymaga w zakresie jzyka obcego na wszystkich etapach edukacyjnych powizany jest z dokumentem Europejski System Opisu Ksztacenia Jzykowego: uczenie si, nauczanie, ocenianie opracowanym na zlecenie Rady Europy. W szczeglnoci, wykorzystano zdeniowane tam poziomy kompetencji jzykowej do opisu efektw ksztacenia na koniec kadego etapu edukacyjnego. Istotnym elementem, bez ktrego trudno wyobrazi sobie efektywne nauczanie jzykw obcych, jest dobranie grup jzykowych w taki sposb, by uczniowie reprezentowali zbliony poziom pod ktem znajomoci wybranego
Jak sprawdza wejciowy poziom umiejtnoci jzykowych ucznia i jak monitorowa 15
efektywno wynikw ksztacenia jzykowego?
jzyka. Podstawowym narzdziem wstpnego pomiaru moe by odpowiednio skonstruowany test rnicujcy. Sprawdzian ten najlepiej przeprowadzi w pierwszych dniach wrzenia, na pierwszych lekcjach jzyka obcego. Test powinien zawiera zrnicowane polecenia: zarwno typowe i stosunkowo proste, poprzez rednio zaawansowane, a po zadania skomplikowane, wymagajce wiedzy i umiejtnoci wyszych ni spodziewane u uczniw, po to by okreli grny poziom ich umiejtnoci jzykowych. Wane jest take to, by sprawdzian ten by skonstruowany w sposb umoliwiajcy sprawdzenie rnych umiejtnoci, np.: znajomoci sownictwa, poprawnego stosowania konstrukcji gramatycznych, czytania ze zrozumieniem czy tworzenia wasnego tekstu. Uczniowie piszcy test powinni by wczeniej poinformowani, e w sprawdzianie mog spotka si z poleceniami i zadaniami, ktrych by moe nie bd w stanie samodzielnie rozwiza. Poniewa sprawdzian ten ma suy okreleniu poziomu jzykowego osb rozpoczynajcych nauk w gimnazjum lub liceum nie powinien by oceniany, a jego wynik ma pomc jedynie zakwalikowa ucznia do odpowiedniej grupy zaawansowania. Pomimo braku oceny, naley zachci uczniw do rzetelnego potraktowania testu. Warto zachowa elastyczno przy podziale uczniw na jzykowe grupy zaawansowania; na przykad przez pierwsze dwa tygodnie dopuci moliwo zmiany przydziau ucznia do grupy, gdy na przykad ucze dobrze radzcy sobie z pisaniem nie potra dobrze posugiwa si jzykiem mwionym i z dydaktycznego punktu widzenia moe skuteczniej uczy si w grupie reprezentujcej odrobin niszy poziom. Do podziau na grupy zaawansowania w klasach I liceum warto wykorzysta, bdce do dyspozycji ju od roku 2009, wyniki egzaminu gimnazjalnego. Podobnego typu rnicujce testy jzykowe mona przeprowadza take pod koniec roku szkolnego. Odpowiednio skonstruowanym testem moemy obj jeden rocznik lub nawet wszystkich uczniw szkoy uczcych si danego jzyka obcego. W ten sposb monitorujemy prac zarwno caych grup, jak i poszczeglnych uczniw. Nauczyciele mog podj decyzj o przesuniciu uczniw robicych szybkie postpy do wyszych grup; analogicznie uczniw robicych sabe postpy mona przesun do grup niszych. Potrzebny jest take stay monitoring stanu przygotowa do kocowych egzaminw jzykowych (gimnazjalnego i maturalnego). Dokonujc analizy wynikw takiego pomiaru naley pamita, e zazwyczaj najwyszy przyrost wiedzy i umiejtnoci nastpuje w najsabszych grupach (o ile, rzecz jasna, rzetelnie pracuj). Trudniej jest osign istotny postp w grupie reprezentujcej ju na starcie bardzo wysoki poziom motywowanie uczniw w miar swobodnie posugujcych si jzykiem do wysiku i systematycznej pracy wymaga od nauczyciela sporej inwencji i wiedzy dydaktycznej.
16
CZ WSTPNA PODSTAWY PROGRAMOWEJ DLA SZKOY PODSTAWOWEJ

Ksztacenie oglne w szkole podstawowej tworzy fundament wyksztacenia szkoa agodnie wprowadza uczniw w wiat wiedzy, dbajc o ich harmonijny rozwj intelektualny, etyczny, emocjonalny, spoeczny i zyczny. Ksztacenie to dzieli si na dwa etapy edukacyjne: 1) I etap edukacyjny, obejmujcy klasy IIII szkoy podstawowej edukacja wczesnoszkolna; 2) II etap edukacyjny, obejmujcy klasy IVVI szkoy podstawowej. Celem ksztacenia oglnego w szkole podstawowej jest: 1) przyswojenie przez uczniw podstawowego zasobu wiadomoci na temat faktw, zasad, teorii i praktyki, dotyczcych przede wszystkim tematw i zjawisk bliskich dowiadczeniom uczniw; 2) zdobycie przez uczniw umiejtnoci wykorzystywania posiadanych wiadomoci podczas wykonywania zada i rozwizywania problemw; 3) ksztatowanie u uczniw postaw warunkujcych sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we wspczesnym wiecie. Do najwaniejszych umiejtnoci zdobywanych przez ucznia w trakcie ksztacenia oglnego w szkole podstawowej nale: 1) czytanie rozumiane zarwno jako prosta czynno, jako umiejtno rozumienia, wykorzystywania i przetwarzania tekstw w zakresie umoliwiajcym zdobywanie wiedzy, rozwj emocjonalny, intelektualny i moralny oraz uczestnictwo w yciu spoeczestwa; 2) mylenie matematyczne umiejtno korzystania z podstawowych narzdzi matematyki w yciu codziennym oraz prowadzenia elementarnych rozumowa matematycznych; 3) mylenie naukowe umiejtno formuowania wnioskw opartych na obserwacjach empirycznych dotyczcych przyrody i spoeczestwa; 4) umiejtno komunikowania si w jzyku ojczystym i w jzyku obcym, zarwno w mowie, jak i w pimie; 5) umiejtno posugiwania si nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, w tym take dla wyszukiwania i korzystania z informacji; 6) umiejtno uczenia si jako sposb zaspokajania naturalnej ciekawoci wiata, odkrywania swoich zainteresowa i przygotowania do dalszej edukacji; 7) umiejtno pracy zespoowej. Jednym z najwaniejszych zada szkoy podstawowej jest ksztacenie umiejtnoci posugiwania si jzykiem polskim, w tym dbao o wzbogacanie
17
zasobu sownictwa uczniw. Wypenianie tego zadania naley do obowizkw kadego nauczyciela. Wanym zadaniem szkoy podstawowej jest przygotowanie uczniw do ycia w spoeczestwie informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarza uczniom warunki do nabywania umiejtnoci wyszukiwania, porzdkowania i wykorzystywania informacji z rnych rde, z zastosowaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych, na zajciach z rnych przedmiotw. Realizacj powyszych celw powinna wspomaga dobrze wyposaona biblioteka szkolna, dysponujca aktualnymi zbiorami, zarwno w postaci ksigozbioru, jak i w postaci zasobw multimedialnych. Nauczyciele wszystkich przedmiotw powinni odwoywa si do zasobw biblioteki szkolnej i wsppracowa z nauczycielami bibliotekarzami w celu wszechstronnego przygotowania uczniw do samoksztacenia i wiadomego wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystywania informacji. Poniewa rodki spoecznego przekazu odgrywaj coraz wiksz rol zarwno w yciu spoecznym, jak i indywidualnym, kady nauczyciel powinien powici duo uwagi edukacji medialnej, czyli wychowaniu uczniw do waciwego odbioru i wykorzystania mediw. Wanym zadaniem szkoy podstawowej jest take edukacja zdrowotna, ktrej celem jest ksztatowanie u uczniw nawyku dbaoci o zdrowie wasne i innych ludzi oraz umiejtnoci tworzenia rodowiska sprzyjajcego zdrowiu. W procesie ksztacenia oglnego szkoa podstawowa ksztatuje u uczniw postawy sprzyjajce ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i spoecznemu, takie jak: uczciwo, wiarygodno, odpowiedzialno, wytrwao, poczucie wasnej wartoci, szacunek dla innych ludzi, ciekawo poznawcza, kreatywno, przedsibiorczo, kultura osobista, gotowo do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespoowej. W rozwoju spoecznym bardzo wane jest ksztatowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury wasnego narodu, a take postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Szkoa podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji. Wiadomoci i umiejtnoci, ktre ucze zdobywa w szkole podstawowej, opisane s, zgodnie z ide europejskich ram kwalikacji, w jzyku efektw ksztacenia1. Cele ksztacenia sformuowane s w jzyku wymaga oglnych, a treci nauczania oraz oczekiwane umiejtnoci uczniw sformuowane s w jzyku wymaga szczegowych. Dziaalno edukacyjna szkoy jest okrelona przez: 1) szkolny zestaw programw nauczania, ktry uwzgldniajc wymiar wychowawczy, obejmuje ca dziaalno szkoy z punktu widzenia dydaktycznego;
1
Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalikacji dla uczenia si przez cae ycie (2008/C111/01).
18
2) program wychowawczy szkoy obejmujcy wszystkie treci i dziaania o charakterze wychowawczym; 3) program prolaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniw oraz potrzeb danego rodowiska, obejmujcy wszystkie treci i dziaania o charakterze prolaktycznym. Szkolny zestaw programw nauczania, program wychowawczy szkoy oraz program prolaktyki tworz spjn cao i musz uwzgldnia wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Ich przygotowanie i realizacja s zadaniem zarwno caej szkoy, jak i kadego nauczyciela. Obok zada wychowawczych i prolaktycznych nauczyciele wykonuj rwnie dziaania opiekucze odpowiednio do istniejcych potrzeb. Szkoa oraz poszczeglni nauczyciele podejmuj dziaania majce na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju kadego ucznia, stosownie do jego potrzeb i moliwoci. Uczniom z niepenosprawnociami, w tym uczniom z upoledzeniem umysowym w stopniu lekkim, nauczanie dostosowuje si ponadto do ich moliwoci psychozycznych oraz tempa uczenia si. Podstawa programowa ksztacenia oglnego dla szk podstawowych dzieli si na dwa etapy edukacyjne: I etap edukacyjny obejmujcy klasy IIII szkoy podstawowej edukacja wczesnoszkolna realizowana w formie ksztacenia zintegrowanego oraz II etap edukacyjny, obejmujcy klasy IVVI szkoy podstawowej, podczas ktrego realizowane s nastpujce przedmioty: 1) jzyk polski; 2) jzyk obcy nowoytny; 3) muzyka; 4) plastyka; 5) historia i spoeczestwo; 6) przyroda; 7) matematyka; 8) zajcia komputerowe; 9) zajcia techniczne; 10) wychowanie zyczne; 11) wychowanie do ycia w rodzinie2; 12) etyka;
2 Sposb nauczania przedmiotu wychowanie do ycia w rodzinie okrela rozp. Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treci dotyczcych wiedzy o yciu seksualnym czowieka, o zasadach wiadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartoci rodziny, ycia w fazie prenatalnej oraz metodach i rodkach wiadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej ksztacenia oglnego (Dz. U. Nr 67, poz. 756, z 2001 r. Nr 79, poz. 845 oraz z 2002 r. Nr 121, poz. 1037).
19
13) jzyk mniejszoci narodowej lub etnicznej3; 14) jzyk regionalny jzyk kaszubski3.
3
Przedmiot jzyk mniejszoci narodowej lub etnicznej oraz przedmiot jzyk regionalny jzyk kaszubski jest realizowany w szkoach (oddziaach) z nauczaniem jzyka mniejszoci narodowych lub etnicznych oraz jzyka regionalnego jzyka kaszubskiego, zgodnie z rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunkw i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoy i placwki publiczne zada umoliwiajcych podtrzymywanie poczucia tosamoci narodowej, etnicznej i jzykowej uczniw nalecych do mniejszoci narodowych i etnicznych oraz spoecznoci posugujcej si jzykiem regionalnym (Dz. U. Nr 214, poz. 1579).
CZ WSTPNA PODSTAWY PROGRAMOWEJ DLA GIMNAZJUM I LICEUM

Po ukoczeniu szkoy podstawowej ucze kontynuuje ksztacenie oglne na III i IV etapie edukacyjnym. III etap edukacyjny realizowany jest w gimnazjum, za IV etap edukacyjny realizowany jest w szkole ponadgimnazjalnej. Ksztacenie oglne na III i IV etapie edukacyjnym, cho realizowane w dwch rnych szkoach, tworzy programowo spjn cao i stanowi fundament wyksztacenia, umoliwiajcy zdobycie zrnicowanych kwalikacji zawodowych, a nastpnie ich pniejsze doskonalenie lub modykowanie, otwierajc proces ksztacenia si przez cae ycie. Celem ksztacenia oglnego na III i IV etapie edukacyjnym jest: 1) przyswojenie przez uczniw okrelonego zasobu wiadomoci na temat faktw, zasad, teorii i praktyk; 2) zdobycie przez uczniw umiejtnoci wykorzystania posiadanych wiadomoci podczas wykonywania zada i rozwizywania problemw; 3) ksztatowanie u uczniw postaw warunkujcych sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we wspczesnym wiecie. Do najwaniejszych umiejtnoci zdobywanych przez ucznia w trakcie ksztacenia oglnego na III i IV etapie edukacyjnym nale: 1) czytanie umiejtno rozumienia, wykorzystywania i reeksyjnego przetwarzania tekstw, w tym tekstw kultury, prowadzca do osignicia wasnych celw, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w yciu spoeczestwa; 2) mylenie matematyczne umiejtno wykorzystania narzdzi matematyki w yciu codziennym oraz formuowania sdw opartych na rozumowaniu matematycznym; 3) mylenie naukowe umiejtno wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identykowania i rozwizywania problemw, a take formuowania wnioskw opartych na obserwacjach empirycznych dotyczcych przyrody i spoeczestwa; 4) umiejtno komunikowania si w jzyku ojczystym i w jzykach obcych, zarwno w mowie, jak i w pimie; 5) umiejtno sprawnego posugiwania si nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi; 6) umiejtno wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji; 7) umiejtno rozpoznawania wasnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia si; 8) umiejtno pracy zespoowej.
21
Jednym z najwaniejszych zada szkoy na III i IV etapie edukacyjnym jest kontynuowanie ksztacenia umiejtnoci posugiwania si jzykiem polskim, w tym dbaoci o wzbogacanie zasobu sownictwa uczniw. Wypenianie tego zadania naley do obowizkw kadego nauczyciela. Wanym zadaniem szkoy na III i IV etapie edukacyjnym jest przygotowanie uczniw do ycia w spoeczestwie informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarza uczniom warunki do nabywania umiejtnoci wyszukiwania, porzdkowania i wykorzystywania informacji z rnych rde, z zastosowaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych, na zajciach z rnych przedmiotw. Realizacj powyszych celw powinna wspomaga dobrze wyposaona biblioteka szkolna, dysponujca aktualnymi zbiorami, zarwno w postaci ksigozbioru, jak i w postaci zasobw multimedialnych. Nauczyciele wszystkich przedmiotw powinni odwoywa si do zasobw biblioteki szkolnej i wsppracowa z nauczycielami bibliotekarzami w celu wszechstronnego przygotowania uczniw do samoksztacenia i wiadomego wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystywania informacji. Poniewa rodki spoecznego przekazu odgrywaj coraz wiksz rol, zarwno w yciu spoecznym, jak i indywidualnym, kady nauczyciel powinien powici duo uwagi edukacji medialnej, czyli wychowaniu uczniw do waciwego odbioru i wykorzystania mediw. Wanym celem dziaalnoci szkoy na III i IV etapie edukacyjnym jest skuteczne nauczanie jzykw obcych. Bardzo wane jest dostosowanie zaj do poziomu przygotowania ucznia, ktre uzyska na wczeniejszych etapach edukacyjnych. Zajcia z jzykw obcych nowoytnych prowadzone s na nastpujcych poziomach: 1) na III etapie edukacyjnym: a) na poziomie III.0 dla pocztkujcych, b) na poziomie III.1 na podbudowie wymaga dla II etapu edukacyjnego; 2) na IV etapie edukacyjnym: a) na poziomie IV.0 dla pocztkujcych, b) na poziomie IV.1 dla kontynuujcych nauk: w zakresie podstawowym na podbudowie wymaga poziomu III.0 dla III etapu edukacyjnego, w zakresie rozszerzonym na podbudowie wymaga poziomu III.1 dla III etapu edukacyjnego, c) na poziomie IV.2 dla oddziaw dwujzycznych. Szkoa powinna te powici duo uwagi efektywnoci ksztacenia w zakresie nauk przyrodniczych i cisych zgodnie z priorytetami Strategii Lizboskiej. Ksztacenie w tym zakresie jest kluczowe dla rozwoju cywilizacyjnego Polski oraz Europy.
22
Wanym zadaniem szkoy na III i IV etapie edukacyjnym jest take edukacja zdrowotna, ktrej celem jest rozwijanie u uczniw postawy dbaoci o zdrowie wasne i innych ludzi oraz umiejtnoci tworzenia rodowiska sprzyjajcego zdrowiu. W procesie ksztacenia oglnego szkoa na III i IV etapie edukacyjnym ksztatuje u uczniw postawy sprzyjajce ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i spoecznemu, takie jak: uczciwo, wiarygodno, odpowiedzialno, wytrwao, poczucie wasnej wartoci, szacunek dla innych ludzi, ciekawo poznawcza, kreatywno, przedsibiorczo, kultura osobista, gotowo do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespoowej. W rozwoju spoecznym bardzo wane jest ksztatowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury wasnego narodu, a take postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Szkoa podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji. Wiadomoci i umiejtnoci, ktre ucze zdobywa na III i IV etapie edukacyjnym opisane s, zgodnie z ide europejskich ram kwalikacji, w jzyku efektw ksztacenia1. Cele ksztacenia sformuowane s w jzyku wymaga oglnych, a treci nauczania oraz oczekiwane umiejtnoci uczniw sformuowane s w jzyku wymaga szczegowych. Dziaalno edukacyjna szkoy jest okrelona przez: 1) szkolny zestaw programw nauczania, ktry uwzgldniajc wymiar wychowawczy, obejmuje ca dziaalno szkoy z punktu widzenia dydaktycznego; 2) program wychowawczy szkoy, obejmujcy wszystkie treci i dziaania o charakterze wychowawczym; 3) program prolaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniw oraz potrzeb danego rodowiska, obejmujcy wszystkie treci i dziaania o charakterze prolaktycznym. Szkolny zestaw programw nauczania, program wychowawczy szkoy oraz program prolaktyki tworz spjn cao i musz uwzgldnia wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Ich przygotowanie i realizacja s zadaniem zarwno caej szkoy, jak i kadego nauczyciela. Szkoa oraz poszczeglni nauczyciele podejmuj dziaania majce na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju kadego ucznia, stosownie do jego potrzeb i moliwoci. Nauczanie uczniw z niepenosprawnociami, w tym uczniw z upoledzeniem umysowym w stopniu lekkim, dostosowuje si do ich moliwoci psychozycznych oraz tempa uczenia si. Na III i IV etapie edukacyjnym wymaga si od uczniw take wiadomoci i umiejtnoci zdobytych na wczeniejszych etapach edukacyjnych.
Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalikacji dla uczenia si przez cae ycie (2008/C111/01).
1
23
Strategia uczenia si przez cae ycie wymaga umiejtnoci podejmowania wanych decyzji poczynajc od wyboru szkoy ponadgimnazjalnej, kierunku studiw lub konkretnej specjalizacji zawodowej, poprzez decyzje o wyborze miejsca pracy, sposobie podnoszenia oraz poszerzania swoich kwalikacji, a do ewentualnych decyzji o zmianie zawodu. cznie III i IV etap edukacyjny zapewniaj wsplny i jednakowy dla wszystkich zasb wiedzy w zakresie podstawowym. Na IV etapie edukacyjnym moliwe jest ponadto ksztacenie w zakresie rozszerzonym o istotnie szerszych wymaganiach w stosunku do zakresu podstawowego. Na IV etapie edukacyjnym przedmioty mog by nauczane w zakresie podstawowym lub w zakresie rozszerzonym: 1) tylko w zakresie podstawowym przedmioty: wiedza o kulturze, podstawy przedsibiorczoci, wychowanie zyczne, edukacja dla bezpieczestwa, wychowanie do ycia w rodzinie, etyka; 2) w zakresie podstawowym i w zakresie rozszerzonym: a) jzyk polski, jzyk obcy nowoytny na poziomie IV.1, matematyka, jzyk mniejszoci narodowej lub etnicznej oraz jzyk regionalny jzyk kaszubski; ucze realizuje zakres podstawowy albo zakres rozszerzony (wymagania szczegowe dla zakresu rozszerzonego obejmuj take wszystkie wymagania szczegowe dla zakresu podstawowego); b) historia, wiedza o spoeczestwie, geograa, biologia, chemia, zyka, informatyka; ucze obowizkowo realizuje zakres podstawowy (zakres rozszerzony stanowi kontynuacj nauczania danego przedmiotu w zakresie podstawowym); 3) tylko w zakresie rozszerzonym przedmioty: historia muzyki, historia sztuki, jzyk aciski i kultura antyczna, lozoa. Szkoa ma obowizek zadba o wszechstronny rozwj kadego ucznia i dlatego dla uczniw, ktrzy wybieraj ksztacenie w zakresie rozszerzonym z przedmiotw matematyczno-przyrodniczych przewidziany jest dodatkowo przedmiot uzupeniajcy historia i spoeczestwo, ktry poszerza ich wiedz w zakresie nauk humanistycznych oraz ksztatuje postawy obywatelskie. Natomiast dla uczniw, ktrzy wybieraj ksztacenie w zakresie rozszerzonym z przedmiotw humanistycznych przewidziany jest dodatkowo przedmiot uzupeniajcy przyroda, ktry poszerza ich wiedz w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych. Szkoa ma obowizek przygotowa uczniw do podejmowania przemylanych decyzji, take poprzez umoliwianie im samodzielnego wyboru czci zaj edukacyjnych. Dlatego na III i IV etapie edukacyjnym uczniowie mog wybra przedmioty uzupeniajce: 1) na III etapie edukacyjnym zajcia artystyczne oraz zajcia techniczne; 2) na IV etapie edukacyjnym zajcia artystyczne oraz ekonomia w praktyce.
24
Przedmioty nauczane na III i IV etapie edukacyjnym Nazwa przedmiotu Jzyk polski Jzyki obce nowoytne Wiedza o kulturze Muzyka Historia muzyki Plastyka Historia sztuki Jzyk aciski i kultura antyczna Filozoa Historia Wiedza o spoeczestwie Podstawy przedsibiorczoci Geograa Biologia Chemia Fizyka Matematyka Informatyka Wychowanie zyczne Edukacja dla bezpieczestwa Wychowanie do ycia w rodzinie2 Etyka Jzyk mniejszoci narodowej lub etnicznej3 Jzyk regionalny jzyk kaszubski3
2 Sposb nauczania przedmiotu wychowanie do ycia w rodzinie okrela rozp. Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treci dotyczcych wiedzy o yciu seksualnym czowieka, o zasadach wiadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartoci rodziny, ycia w fazie prenatalnej oraz metodach i rodkach wiadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej ksztacenia oglnego (Dz. U. Nr 67, poz. 756, z 2001 r. Nr 79, poz. 845 oraz z 2002 r. Nr 121, poz. 1037). 3 Przedmiot jzyk mniejszoci narodowej lub etnicznej oraz przedmiot jzyk regionalny jzyk kaszubski jest realizowany w szkoach (oddziaach) z nauczaniem jzyka mniejszoci narodowych lub etnicznych oraz jzyka regionalnego jzyka kaszubskiego, zgodnie z rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunkw i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoy i placwki publiczne zada umoliwiajcych podtrzymywanie poczucia tosamoci narodowej, etnicznej i jzykowej uczniw nalecych do mniejszoci narodowych i etnicznych oraz spoecznoci posugujcej si jzykiem regionalnym (Dz. U. Nr 214, poz. 1579).
III etap edukacyjny
IV etap edukacyjny zakres zakres podstawowy rozszerzony
25
Przedmioty uzupeniajce nauczane na III i IV etapie edukacyjnym Nazwa przedmiotu Zajcia artystyczne Historia i spoeczestwo Ekonomia w praktyce Przyroda Zajcia techniczne III etap edukacyjny IV etap edukacyjny
PODSTAWA PROGRAMOWA EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ W ZAKRESIE JZYKA OBCEGO NOWOYTNEGO

I etap edukacyjny: klasy IIII
Jzyk obcy nowoytny. Wspomaganie dzieci w porozumiewaniu si z osobami, ktre mwi innym jzykiem. Ucze koczcy klas I: 1) rozumie proste polecenia i waciwie na nie reaguje; 2) nazywa obiekty w najbliszym otoczeniu; 3) recytuje wierszyki i rymowanki, piewa piosenki z repertuaru dziecicego; 4) rozumie sens opowiedzianych historyjek, gdy s wspierane obrazkami, gestami, przedmiotami. Jzyk obcy nowoytny. Ucze koczcy klas III:
Treci nauczania klasa I szkoy podstawowej
Treci nauczania wymagania 1) wie, e ludzie posuguj si rnymi jzykami i aby si z nimi porozumie, trzeba nauczy si ich jzyka (motywacja do nauki jzyka obcego); szczegowe 2) reaguje werbalnie i niewerbalnie na proste polecenia nauczyciela; na koniec 3) rozumie wypowiedzi ze suchu: klasy III szkoy a) rozrnia znaczenie wyrazw o podobnym brzmieniu, podstawowej
b) rozpoznaje zwroty stosowane na co dzie i potra si nimi posugiwa, c) rozumie oglny sens krtkich opowiada i bani przedstawianych take za pomoc obrazw, gestw, d) rozumie sens prostych dialogw w historyjkach obrazkowych (take w nagraniach audio i video);
4) czyta ze zrozumieniem wyrazy i proste zdania; 5) zadaje pytania i udziela odpowiedzi w ramach wyuczonych zwrotw, recytuje wiersze, rymowanki i piewa piosenki, nazywa obiekty z otoczenia i opisuje je, bierze udzia w miniprzedstawieniach teatralnych; 6) przepisuje wyrazy i zdania; 7) w nauce jzyka obcego nowoytnego potra korzysta ze sownikw obrazkowych, ksieczek, rodkw multimedialnych; 8) wsppracuje z rwienikami w trakcie nauki.
27
PODSTAWA PROGRAMOWA JZYK OBCY NOWOYTNY KLASY IIII
ZALECANE WARUNKI I SPOSB REALIZACJI

Zalecane jest organizowanie dzieciom rwnie pozalekcyjnych form nauki jzyka obcego nowoytnego, np. zaj w szkolnym klubie, spotka czytelniczych w bibliotece, seansw lmowych w wietlicy szkolnej itp.
PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU JZYK OBCY NOWOYTNY

II etap edukacyjny: klasy IVVI
I. Znajomo rodkw jzykowych.
Ucze posuguje si bardzo podstawowym zasobem rodkw jzykowych (leksykalnych, gramatycznych, ortogracznych oraz fonetycznych), umoliwiajcym realizacj pozostaych wymaga oglnych w zakresie tematw wskazanych w wymaganiach szczegowych. II. Rozumienie wypowiedzi.
Cele ksztacenia wymagania oglne
Ucze rozumie bardzo proste i krtkie wypowiedzi ustne artykuowane wyranie i powoli, w standardowej odmianie jzyka, a take krtkie i proste wypowiedzi pisemne w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. III. Tworzenie wypowiedzi. Ucze samodzielnie formuuje bardzo krtkie, proste i zrozumiae wypowiedzi ustne i pisemne w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. IV. Reagowanie na wypowiedzi. Ucze uczestniczy w prostej rozmowie i w typowych sytuacjach reaguje w sposb zrozumiay, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, ustnie lub pisemnie, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. V. Przetwarzanie wypowiedzi.
Ucze zmienia form przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. 1. Ucze posuguje si bardzo podstawowym zasobem rodkw jzykowych: leksykalnych, gramatycznych, ortogracznych oraz fonetycznych, umoliwiajcym realizacj pozostaych wymaga oglnych w zakresie nastpujcych tematw: 1) czowiek (dane personalne, wygld zewntrzny, uczucia i emocje, zainteresowania); 2) dom (miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszcze domu i ich wyposaenia); 3) szkoa (przedmioty nauczania, przybory szkolne); 4) praca (popularne zawody); 5) ycie rodzinne i towarzyskie (czonkowie rodziny, koledzy, przyjaciele, czynnoci ycia codziennego, formy spdzania czasu wolnego); 6) ywienie (artykuy spoywcze, posiki);
Treci nauczania wymagania szczegowe
29
PODSTAWA PROGRAMOWA JZYK OBCY NOWOYTNY KLASY IVVI
7) zakupy i usugi (rodzaje sklepw, towary, sprzedawanie i kupowanie); 8) podrowanie i turystyka (rodki transportu, kierunki wiata); 9) kultura (wita, obrzdy); 10) sport (popularne dyscypliny sportu, sprzt sportowy); 11) zdrowie (samopoczucie, higiena codzienna); 12) wiat przyrody (pogoda, roliny i zwierzta, krajobraz). 2. Ucze rozumie wypowiedzi ze suchu: 1) reaguje na polecenia; 2) rozumie znaczenie zwrotw dnia codziennego adresowanych do ucznia; 3) rozumie oglny sens prostego tekstu; 4) wyszukuje proste informacje szczegowe w tekcie suchanym; 5) rozumie intencje rozmwcw (np. podawanie informacji, wyraanie proby, zgody lub braku zgody, artowanie); 6) rozpoznaje rodzaje sytuacji komunikacyjnych (np. u lekarza, w sklepie, na dworcu, w szkole). 3. Ucze rozumie krtkie, proste, kilkuzdaniowe wypowiedzi pisemne: 1) rozumie oglny sens tekstu; 2) wyszukuje proste informacje szczegowe w tekcie; 3) rozpoznaje rne rodzaje tekstw, np. list prywatny, e-mail, SMS, opowiadanie, zaproszenie, kartka pocztowa. 4. Ucze tworzy kilkuzdaniowe wypowiedzi ustne wedug wzoru: 1) opisuje ludzi, przedmioty i miejsca; 2) opowiada o czynnociach ycia codziennego; 3) przedstawia swoje upodobania i uczucia. 5. Ucze tworzy kilkuzdaniowe wypowiedzi pisemne wedug wzoru: 1) opisuje ludzi, przedmioty i miejsca; 2) opisuje czynnoci dnia codziennego; 3) przedstawia swoje upodobania i uczucia. 6. Ucze reaguje ustnie w prostych sytuacjach dnia codziennego: 1) przedstawia siebie i czonkw swojej rodziny; 2) podaje swj wiek i miejsce zamieszkania; 3) podaje swoje upodobania; 4) mwi, co posiada i co potra robi; 5) prosi o informacje; 6) wyraa swoje emocje; 7) wyraa proby i podzikowania.
30
7. Ucze reaguje w formie prostego tekstu pisanego w prostych sytuacjach ycia codziennego: 1) udziela podstawowych informacji na swj temat; 2) wyraa podzikowania. 8. Ucze przetwarza tekst: 1) przekazuje ustnie informacje uzyskane z tekstu suchanego lub czytanego; 2) zapisuje informacje uzyskane z tekstu suchanego lub czytanego. 9. Ucze dokonuje samooceny (np. przy uyciu portfolio jzykowego) i wykorzystuje techniki samodzielnej pracy nad jzykiem (np. korzystanie ze sownika, poprawianie bdw, zapamitywanie nowych wyrazw). 10. Ucze wspdziaa w grupie, np. w lekcyjnych i pozalekcyjnych jzykowych pracach projektowych. 11. Ucze korzysta ze rde informacji w jzyku obcym (np. z encyklopedii, mediw) rwnie za pomoc technologii informacyjno-komunikacyjnych. 12. Ucze stosuje strategie komunikacyjne (np. domylanie si znaczenia wyrazw z kontekstu, rozumienie tekstu zawierajcego nieznane sowa i zwroty). 13. Ucze posiada wiadomo jzykow (np. podobiestw i rnic midzy jzykami).

Warunkiem rozwijania umiejtnoci jzykowych jest zapewnienie uczniowi kontynuacji nauki jzyka obcego nowoytnego, rozpocztej na I etapie edukacyjnym. Nauczyciele jzyka obcego nowoytnego na II etapie edukacyjnym powinni waciwie okreli i wykorzysta zdobyte dotychczas przez uczniw umiejtnoci. Podstawowym celem ksztacenia jest skuteczne porozumiewanie si w jzyku obcym, w mowie i w pimie. Priorytetem jest zatem umiejtno osigania przez ucznia rnych celw komunikacyjnych, a poprawno jzykowa, cho odgrywa istotn rol, nie jest nadrzdnym celem dydaktycznym. II etap edukacyjny nawizuje w wikszoci wymaga do poziomu A1, w szeciostopniowej skali poziomw biegoci w zakresie poszczeglnych umiejtnoci jzykowych (A1, A2 poziom podstawowy; B1, B2 poziom samodzielnoci; C1, C2 poziom biegoci), zdeniowanej przez Rad Europy1. Warunkiem skutecznego nauczania jzyka obcego nowoytnego i osignicia wskazanych wymaga jest nauka w grupach jzykowych o zblionym poziomie zaawansowania jzykowego uczniw. Zalecane jest prowadzenie zaj z jzyka obcego nowoytnego w odpowiednio wyposaonej sali. Wrd niezbdnych pomocy powinny znale si sowniki, pomoce wizualne, odtwarzacz pyt CD, komplet pyt do nauczania. Zalecany jest te dostp do komputerw z czem internetowym. Oprcz umiejtnoci jzykowych szkoa, poprzez nauczanie jzyka obcego nowoytnego, ksztatuje postawy ciekawoci, tolerancji i otwartoci wobec innych kultur.
Europejski System Opisu Ksztacenia Jzykowego: uczenie si, nauczanie, ocenianie (Common European Framework of Reference for Languages: Learning, teaching, assessment).
32

III etap edukacyjny Poziom III.0 dla pocztkujcych
I.
Znajomo rodkw jzykowych.
Ucze posuguje si bardzo podstawowym zasobem rodkw jzykowych (leksykalnych, gramatycznych, ortogracznych oraz fonetycznych), umoliwiajcym realizacj pozostaych wymaga oglnych w zakresie tematw wskazanych w wymaganiach szczegowych. II. Rozumienie wypowiedzi.
Ucze rozumie bardzo proste i krtkie wypowiedzi ustne artykuowane wyranie i powoli, w standardowej odmianie jzyka, a take krtkie i proste wypowiedzi pisemne w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. III. Tworzenie wypowiedzi. Ucze samodzielnie formuuje bardzo krtkie, proste i zrozumiae wypowiedzi ustne i pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. IV. Reagowanie na wypowiedzi. Ucze uczestniczy w prostej rozmowie i w typowych sytuacjach reaguje w sposb zrozumiay, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, ustnie lub pisemnie, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. V. Przetwarzanie wypowiedzi.
Ucze zmienia form przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. 1. Ucze posuguje si bardzo podstawowym zasobem rodkw jzykowych (leksykalnych, gramatycznych, ortogracznych oraz fonetycznych), umoliwiajcym realizacj pozostaych wymaga oglnych w zakresie nastpujcych tematw: 1) czowiek (np. dane personalne, wygld zewntrzny, uczucia i emocje, zainteresowania); 2) dom (np. miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszcze domu i ich wyposaenia); 3) szkoa (np. przedmioty nauczania, ycie szkoy); 4) praca (np. popularne zawody i zwizane z nimi czynnoci, miejsce pracy);
33
PODSTAWA PROGRAMOWA JZYK OBCY NOWOYTNY GIMNAZJUM
5) ycie rodzinne i towarzyskie (np. czonkowie rodziny, koledzy, przyjaciele, czynnoci ycia codziennego, formy spdzania czasu wolnego); 6) ywienie (np. artykuy spoywcze, posiki, lokale gastronomiczne); 7) zakupy i usugi (np. rodzaje sklepw, towary, sprzedawanie i kupowanie, korzystanie z usug); 8) podrowanie i turystyka (np. rodki transportu, orientacja w terenie, informacja turystyczna, zwiedzanie); 9) kultura (np. dziedziny kultury, uczestnictwo w kulturze); 10) sport (np. popularne dyscypliny sportu, sprzt sportowy, imprezy sportowe); 11) zdrowie (np. samopoczucie, choroby, ich objawy i leczenie); 12) technika (np. korzystanie z podstawowych urzdze technicznych); 13) wiat przyrody (np. pogoda, roliny i zwierzta, krajobraz); 14) elementy wiedzy o krajach obszaru nauczanego jzyka oraz o kraju ojczystym, z uwzgldnieniem kontekstu midzykulturowego oraz tematyki integracji europejskiej. 2. Ucze rozumie ze suchu bardzo proste, krtkie wypowiedzi (np. instrukcje, komunikaty, rozmowy) artykuowane powoli i wyranie, w standardowej odmianie jzyka: 1) reaguje na polecenia; 2) okrela gwn myl tekstu; 3) znajduje w tekcie okrelone informacje; 4) okrela intencje nadawcy/autora tekstu; 5) okrela kontekst wypowiedzi (np. czas, miejsce, sytuacj, uczestnikw). 3. Ucze rozumie krtkie, proste wypowiedzi pisemne (np. napisy informacyjne, listy, ulotki reklamowe, jadospisy, ogoszenia, rozkady jazdy i proste teksty narracyjne): 1) okrela gwn myl tekstu; 2) znajduje w tekcie okrelone informacje; 3) okrela intencje nadawcy/autora tekstu; 4) okrela kontekst wypowiedzi (np. nadawc, odbiorc, form tekstu). 4. Ucze tworzy bardzo krtkie, proste i zrozumiae wypowiedzi ustne: 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca i czynnoci; 2) opowiada o wydarzeniach ycia codziennego; 3) przedstawia fakty z przeszoci i teraniejszoci; 4) opisuje swoje upodobania; 5) wyraa swoje opinie i uczucia; 6) przedstawia intencje i plany na przyszo.
34
5. Ucze tworzy bardzo krtkie, proste i zrozumiae wypowiedzi pisemne w formie prostych wyrae i zda (np. wiadomo, e-mail, krtki opis): 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca i czynnoci; 2) opisuje wydarzenia ycia codziennego; 3) przedstawia fakty z przeszoci i teraniejszoci; 4) opisuje swoje upodobania; 5) wyraa swoje opinie i uczucia; 6) opisuje intencje i plany na przyszo. 6. Ucze reaguje ustnie w prosty i zrozumiay sposb, w typowych sytuacjach: 1) nawizuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, wita si i egna, udziela podstawowych informacji na swj temat i pyta o dane rozmwcy i innych osb); 2) stosuje formy grzecznociowe; 3) uzyskuje i przekazuje proste informacje i wyjanienia; 4) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 5) wyraa swoje opinie i yczenia, pyta o opinie i yczenia innych; 6) wyraa swoje emocje (np. rado, niezadowolenie, zdziwienie); 7) wyraa proby i podzikowania oraz zgod lub odmow wykonania proby; 8) prosi o powtrzenie bd wyjanienie (sprecyzowanie) tego, co powiedzia rozmwca. 7. Ucze reaguje w formie prostego tekstu pisanego (np. e-mail, wiadomo) w typowych sytuacjach: 1) nawizuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, udziela podstawowych informacji na swj temat i pyta o dane rozmwcy i innych osb); 2) uzyskuje i przekazuje proste informacje i wyjanienia (np. wypenia formularz); 3) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 4) wyraa proby i podzikowania oraz zgod lub odmow wykonania proby. 8. Ucze przetwarza tekst ustnie lub pisemnie: 1) przekazuje informacje zawarte w materiaach wizualnych (np. mapach, symbolach, piktogramach); 2) przekazuje w jzyku polskim gwne myli lub wybrane informacje z prostego tekstu w jzyku obcym. 9. Ucze dokonuje samooceny (np. przy uyciu portfolio jzykowego) i wykorzystuje techniki samodzielnej pracy nad jzykiem (np. korzystanie ze
35
sownika, poprawianie bdw, prowadzenie notatek, zapamitywanie nowych wyrazw, korzystanie z tekstw kultury w jzyku obcym). 10. Ucze wspdziaa w grupie, np. w lekcyjnych i pozalekcyjnych jzykowych pracach projektowych. 11. Ucze korzysta ze rde informacji w jzyku obcym (np. z encyklopedii, mediw, instrukcji obsugi) rwnie za pomoc technologii informacyjno-komunikacyjnych. 12. Ucze stosuje strategie komunikacyjne (np. domylanie si znaczenia wyrazw z kontekstu, rozumienie tekstu zawierajcego nieznane sowa i zwroty) i strategie kompensacyjne (np. opis, zastpienie innym wyrazem) w przypadku, gdy nie zna lub nie pamita jakiego wyrazu. 13. Ucze posiada wiadomo jzykow (np. podobiestw i rnic midzy jzykami).

III etap edukacyjny Poziom III.1 na podbudowie wymaga dla II etapu edukacyjnego
I.
Ucze posuguje si podstawowym zasobem rodkw jzykowych (leksykalnych, gramatycznych, ortogracznych oraz fonetycznych), umoliwiajcym realizacj pozostaych wymaga oglnych w zakresie tematw wskazanych w wymaganiach szczegowych. II. Rozumienie wypowiedzi.
Ucze rozumie proste, krtkie wypowiedzi ustne artykuowane wyranie, w standardowej odmianie jzyka, a take proste wypowiedzi pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. III. Tworzenie wypowiedzi. Ucze samodzielnie formuuje krtkie, proste i zrozumiae wypowiedzi ustne i pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. IV. Reagowanie na wypowiedzi. Ucze uczestniczy w rozmowie i w typowych sytuacjach reaguje w sposb zrozumiay, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, ustnie lub w formie prostego tekstu, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. V. Przetwarzanie wypowiedzi.
Ucze zmienia form przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. 1. Ucze posuguje si podstawowym zasobem rodkw jzykowych (leksykalnych, gramatycznych, ortogracznych oraz fonetycznych), umoliwiajcym realizacj pozostaych wymaga oglnych w zakresie nastpujcych tematw: 1) czowiek (np. dane personalne, wygld zewntrzny, cechy charakteru, uczucia i emocje, zainteresowania); 2) dom (np. miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszcze domu i ich wyposaenia); 3) szkoa (np. przedmioty nauczania, ycie szkoy); 4) praca (np. popularne zawody i zwizane z nimi czynnoci, miejsce pracy);
37
5) ycie rodzinne i towarzyskie (np. okresy ycia, czonkowie rodziny, koledzy, przyjaciele, czynnoci ycia codziennego, formy spdzania czasu wolnego, wita i uroczystoci, styl ycia, konikty i problemy); 6) ywienie (np. artykuy spoywcze, posiki i ich przygotowywanie, lokale gastronomiczne); 7) zakupy i usugi (np. rodzaje sklepw, towary, sprzedawanie i kupowanie, korzystanie z usug, reklama); 8) podrowanie i turystyka (np. rodki transportu, orientacja w terenie, hotel, informacja turystyczna, wycieczki, zwiedzanie); 9) kultura (np. dziedziny kultury, twrcy i ich dziea, uczestnictwo w kulturze, media); 10) sport (np. dyscypliny sportu, sprzt sportowy, imprezy sportowe, sport wyczynowy); 11) zdrowie (np. higieniczny tryb ycia, samopoczucie, choroby, ich objawy i leczenie, uzalenienia); 12) nauka i technika (np. odkrycia naukowe, wynalazki, obsuga i korzystanie z podstawowych urzdze technicznych, technologie informacyjno-komunikacyjne); 13) wiat przyrody (np. pogoda, roliny i zwierzta, krajobraz, zagroenie i ochrona rodowiska naturalnego, klski ywioowe); 14) ycie spoeczne (np. konikty i problemy spoeczne, przestpczo); 15) elementy wiedzy o krajach obszaru nauczanego jzyka oraz o kraju ojczystym, z uwzgldnieniem kontekstu midzykulturowego oraz tematyki integracji europejskiej. 2. Ucze rozumie ze suchu proste, krtkie, typowe wypowiedzi (np. instrukcje, komunikaty, ogoszenia, rozmowy) artykuowane wyranie, w standardowej odmianie jzyka: 1) reaguje na polecenia; 2) okrela gwn myl tekstu; 3) znajduje w tekcie okrelone informacje; 4) okrela intencj nadawcy/autora tekstu; 5) okrela kontekst wypowiedzi (np. czas, miejsce, sytuacj, uczestnikw); 6) rozrnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. 3. Ucze rozumie proste wypowiedzi pisemne (np. napisy informacyjne, listy, broszury, ulotki reklamowe, jadospisy, ogoszenia, rozkady jazdy, instrukcje obsugi, proste artykuy prasowe i teksty narracyjne): 1) okrela gwn myl tekstu; 2) okrela gwn myl poszczeglnych czci tekstu; 3) znajduje w tekcie okrelone informacje; 4) okrela intencje nadawcy/autora tekstu;
38
5) okrela kontekst wypowiedzi (np. nadawc, odbiorc, form tekstu); 6) rozpoznaje zwizki pomidzy poszczeglnymi czciami tekstu; 7) rozrnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. 4. Ucze tworzy krtkie, proste i zrozumiae wypowiedzi ustne: 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca, zjawiska i czynnoci; 2) opowiada o wydarzeniach ycia codziennego; 3) przedstawia fakty z przeszoci i teraniejszoci; 4) relacjonuje wydarzenia z przeszoci; 5) wyraa i uzasadnia swoje opinie, pogldy i uczucia; 6) przedstawia opinie innych osb; 7) przedstawia intencje, marzenia, nadzieje i plany na przyszo; 8) opisuje dowiadczenia swoje i innych osb; 9) stosuje formalny lub nieformalny styl wypowiedzi w zalenoci od sytuacji. 5. Ucze tworzy krtkie, proste i zrozumiae wypowiedzi pisemne (np. notatka, ogoszenie, zaproszenie, pozdrowienia, yczenia, wiadomo, ankieta, pocztwka, e-mail, opis, krtki list prywatny): 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca, zjawiska i czynnoci; 2) opisuje wydarzenia ycia codziennego; 3) przedstawia fakty z przeszoci i teraniejszoci; 4) relacjonuje wydarzenia z przeszoci; 5) wyraa i uzasadnia swoje pogldy, uczucia; 6) przedstawia opinie innych osb; 7) opisuje intencje, marzenia, nadzieje i plany na przyszo; 8) opisuje dowiadczenia swoje i innych osb; 9) stosuje formalny lub nieformalny styl wypowiedzi w zalenoci od sytuacji. 6. Ucze reaguje ustnie w sposb zrozumiay w typowych sytuacjach: 1) nawizuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, wita si i egna, udziela podstawowych informacji na swj temat i pyta o dane rozmwcy i innych osb); 2) rozpoczyna, prowadzi i koczy rozmow; 3) stosuje formy grzecznociowe; 4) uzyskuje i przekazuje informacje i wyjanienia; 5) prowadzi proste negocjacje w typowych sytuacjach ycia codziennego (np. wymiana zakupionego towaru); 6) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; 7) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia;
39
8) wyraa swoje opinie, intencje, preferencje i yczenia, pyta o opinie, preferencje i yczenia innych, zgadza si, sprzeciwia si; 9) wyraa swoje emocje (np. rado, niezadowolenie, zdziwienie); 10) prosi o rad i udziela rady; 11) wyraa proby i podzikowania oraz zgod lub odmow wykonania proby; 12) wyraa skarg, przeprasza, przyjmuje przeprosiny; 13) prosi o powtrzenie bd wyjanienie (sprecyzowanie) tego, co powiedzia rozmwca. 7. Ucze reaguje w formie prostego tekstu pisanego (np. e-mail, wiadomo, pocztwka, krtki list prywatny) w typowych sytuacjach: 1) nawizuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, udziela podstawowych informacji na swj temat i pyta o dane rozmwcy i innych osb); 2) uzyskuje i przekazuje informacje i wyjanienia (np. wypenia formularz); 3) prowadzi proste negocjacje w typowych sytuacjach ycia codziennego (np. uzgadnianie formy spdzania czasu); 4) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; 5) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 6) wyraa swoje opinie, intencje, preferencje i yczenia, pyta o opinie, preferencje i yczenia innych, zgadza si, sprzeciwia si; 7) wyraa swoje emocje (np. rado, niezadowolenie, zdziwienie); 8) prosi o rad i udziela rady; 9) wyraa proby i podzikowania oraz zgod lub odmow wykonania proby; 10) wyraa skarg, przeprasza, przyjmuje przeprosiny. 8. Ucze przetwarza tekst ustnie lub pisemnie: 1) przekazuje w jzyku obcym informacje zawarte w materiaach wizualnych (np. wykresach, mapach, symbolach, piktogramach), audiowizualnych (np. lmach, reklamach) oraz tekstach obcojzycznych; 2) przekazuje w jzyku polskim gwne myli lub wybrane informacje z tekstu w jzyku obcym; 3) przekazuje w jzyku obcym informacje sformuowane w jzyku polskim. 9. Ucze dokonuje samooceny (np. przy uyciu portfolio jzykowego) i wykorzystuje techniki samodzielnej pracy nad jzykiem (np. korzystanie ze sownika, poprawianie bdw, prowadzenie notatek, zapamitywanie nowych wyrazw, korzystanie z tekstw kultury w jzyku obcym). 10. Ucze wspdziaa w grupie, np. w lekcyjnych i pozalekcyjnych jzykowych pracach projektowych.
40
11. Ucze korzysta ze rde informacji w jzyku obcym (np. z encyklopedii, mediw, instrukcji obsugi) rwnie za pomoc technologii informacyjno-komunikacyjnych. 12. Ucze stosuje strategie komunikacyjne (np. domylanie si znaczenia wyrazw z kontekstu, rozumienie tekstu zawierajcego nieznane sowa i zwroty) i strategie kompensacyjne (np. zastpienie innym wyrazem, opis, rodki niewerbalne) w przypadku, gdy nie zna lub nie pamita wyrazu. 13. Ucze posiada wiadomo jzykow (np. podobiestw i rnic midzy jzykami).

Znajomo jzykw obcych nowoytnych jest warunkiem penego, aktywnego uczestnictwa modych Polakw w yciu spoecznoci europejskiej i globalnej. Promowanie rnorodnoci jzykowej jest jednym z priorytetw Unii Europejskiej. Za podstawowy cel ksztacenia w nauczaniu jzykw obcych nowoytnych przyjto skuteczne porozumiewanie si w jzyku obcym, w mowie i w pimie. Priorytetem jest zatem umiejtno osigania przez ucznia rnych celw komunikacyjnych, a poprawno jzykowa, cho odgrywa istotn rol, nie jest nadrzdnym celem dydaktycznym. Oprcz umiejtnoci jzykowych szkoa, poprzez nauczanie jzyka obcego, ksztatuje postawy ciekawoci, tolerancji i otwartoci wobec innych kultur. Warunkiem rozwijania umiejtnoci jzykowych na III etapie edukacyjnym jest zapewnienie uczniom kontynuacji nauki jzyka obcego nowoytnego nauczanego w szkole podstawowej. Nauczyciele powinni waciwie okreli i wykorzysta zdobyte przez uczniw w szkole podstawowej umiejtnoci jzykowe. W tym celu konieczne jest przeprowadzenie testw, ktre pozwol na zakwalikowanie uczniw do odpowiednich grup zaawansowania. Na III etapie edukacyjnym okrelono dwa poziomy nauczania jzykw obcych nowoytnych: poziom III.0 dla pocztkujcych i poziom III.1 dla kontynuujcych nauk, ktry ma wymagania zblione do poziomu A2, w szeciostopniowej skali poziomw biegoci w zakresie poszczeglnych umiejtnoci jzykowych (A1, A2 poziom podstawowy; B1, B2 poziom samodzielnoci; C1, C2 poziom biegoci), zdeniowanej przez Rad Europy1.
Europejski System Opisu Ksztacenia Jzykowego: uczenie si, nauczanie, ocenianie (Common European Framework of Reference for Languages: Learning, teaching, assessment).
42

IV etap edukacyjny Poziom IV.0 dla pocztkujcych
I.
Ucze posuguje si podstawowym zasobem rodkw jzykowych (leksykalnych, gramatycznych, ortogracznych oraz fonetycznych), umoliwiajcym realizacj pozostaych wymaga oglnych w zakresie tematw wskazanych w wymaganiach szczegowych. II. Rozumienie wypowiedzi. Ucze rozumie bardzo proste i krtkie wypowiedzi ustne artykuowane wyranie i powoli, w standardowej odmianie jzyka, a take krtkie i proste wypowiedzi pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. III. Tworzenie wypowiedzi. Ucze samodzielnie formuuje bardzo krtkie, proste i zrozumiae wypowiedzi ustne i pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. IV. Reagowanie na wypowiedzi. Ucze uczestniczy w prostej rozmowie i w typowych sytuacjach reaguje w sposb zrozumiay, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, ustnie lub pisemnie, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. V. Przetwarzanie wypowiedzi. Ucze zmienia form przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. 1. Ucze posuguje si podstawowym zasobem rodkw jzykowych (leksykalnych, gramatycznych, ortogracznych oraz fonetycznych), umoliwiajcym realizacj pozostaych wymaga oglnych w zakresie nastpujcych tematw: 1) czowiek (np. dane personalne, wygld zewntrzny, cechy charakteru, uczucia i emocje, zainteresowania, problemy etyczne); 2) dom (np. miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszcze domu i ich wyposaenia, wynajmowanie mieszkania); 3) szkoa (np. przedmioty nauczania, oceny i wymagania, ycie szkoy, ksztacenie pozaszkolne); 4) praca (np. zawody i zwizane z nimi czynnoci, warunki pracy i zatrudnienia, praca dorywcza);
43
PODSTAWA PROGRAMOWA JZYK OBCY NOWOYTNY LICEUM
5) ycie rodzinne i towarzyskie (np. okresy ycia, czonkowie rodziny, koledzy, przyjaciele, czynnoci ycia codziennego, formy spdzania czasu wolnego, wita i uroczystoci, styl ycia, konikty i problemy); 6) ywienie (np. artykuy spoywcze, posiki i ich przygotowanie, lokale gastronomiczne); 7) zakupy i usugi (np. rodzaje sklepw, towary, sprzedawanie i kupowanie, reklama, korzystanie z usug, rodki patnicze); 8) podrowanie i turystyka (np. rodki transportu, informacja turystyczna, baza noclegowa, wycieczki, zwiedzanie); 9) kultura (np. dziedziny kultury, twrcy i ich dziea, uczestnictwo w kulturze, media); 10) sport (np. dyscypliny sportu, sprzt sportowy, imprezy sportowe, sport wyczynowy); 11) zdrowie (np. samopoczucie, choroby, ich objawy i leczenie, higieniczny tryb ycia); 12) nauka i technika (np. odkrycia naukowe, obsuga i korzystanie z podstawowych urzdze technicznych, technologie informacyjno-komunikacyjne); 13) wiat przyrody (np. klimat, roliny i zwierzta, krajobraz, zagroenia i ochrona rodowiska naturalnego, klski ywioowe); 14) pastwo i spoeczestwo (np. konikty wewntrzne i midzynarodowe, przestpczo, polityka spoeczna); 15) elementy wiedzy o krajach obszaru nauczanego jzyka oraz o kraju ojczystym, z uwzgldnieniem kontekstu midzykulturowego oraz tematyki integracji europejskiej, w tym znajomo problemw pojawiajcych si na styku rnych kultur i spoecznoci. 2. Ucze rozumie ze suchu bardzo proste, krtkie, typowe wypowiedzi (np. instrukcje, komunikaty, rozmowy) artykuowane powoli i wyranie, w standardowej odmianie jzyka: 1) reaguje na polecenia; 2) okrela gwn myl tekstu; 3) okrela gwn myl poszczeglnych czci tekstu; 4) znajduje w tekcie okrelone informacje; 5) okrela intencje nadawcy/autora tekstu; 6) okrela kontekst wypowiedzi (np. czas, miejsce, sytuacj, uczestnikw); 7) rozrnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. 3. Ucze rozumie krtkie, proste wypowiedzi pisemne (np. napisy informacyjne, listy, ulotki reklamowe, jadospisy, ogoszenia, rozkady jazdy, proste teksty narracyjne): 1) okrela gwn myl tekstu;
44
2) okrela gwn myl poszczeglnych czci tekstu; 3) znajduje w tekcie okrelone informacje; 4) okrela intencje nadawcy/autora tekstu; 5) okrela kontekst wypowiedzi (np. nadawc, odbiorc, form tekstu); 6) rozrnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. 4. Ucze tworzy bardzo krtkie, proste i zrozumiae wypowiedzi ustne: 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca i czynnoci; 2) opowiada o wydarzeniach ycia codziennego i komentuje je; 3) przedstawia fakty z przeszoci i teraniejszoci; 4) opisuje swoje upodobania i uczucia; 5) przedstawia opinie swoje i innych osb; 6) przedstawia intencje i plany na przyszo. 5. Ucze tworzy bardzo krtkie, proste i zrozumiae wypowiedzi pisemne w formie prostych wyrae i zda (np. wiadomo, e-mail, krtki opis, notatka, ogoszenie, zaproszenie, ankieta, pocztwka, prosty list prywatny): 1) opisuje ludzi, przedmioty, miejsca i czynnoci; 2) opisuje wydarzenia ycia codziennego i komentuje je; 3) przedstawia fakty z przeszoci i teraniejszoci; 4) opisuje swoje upodobania i uczucia; 5) przedstawia opinie swoje i innych osb; 6) opisuje intencje i plany na przyszo. 6. Ucze reaguje ustnie w prosty i zrozumiay sposb, w typowych sytuacjach: 1) nawizuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, wita si i egna, udziela podstawowych informacji na swj temat i pyta o dane rozmwcy i innych osb); 2) rozpoczyna, prowadzi i koczy rozmow; 3) stosuje formy grzecznociowe; 4) uzyskuje i przekazuje proste informacje i wyjanienia; 5) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; 6) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 7) wyraa swoje opinie i yczenia, pyta o opinie i yczenia innych; 8) wyraa swoje emocje (np. rado, niezadowolenie, zdziwienie); 9) wyraa proby i podzikowania oraz zgod lub odmow wykonania proby; 10) przeprasza, przyjmuje przeprosiny; 11) prosi o powtrzenie bd wyjanienie (sprecyzowanie) tego, co powiedzia rozmwca.
45
7. Ucze reaguje w formie prostego tekstu pisanego (np. e-mail, wiadomo) w typowych sytuacjach: 1) nawizuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, udziela podstawowych informacji na swj temat i pyta o dane rozmwcy i innych osb); 2) uzyskuje i przekazuje proste informacje i wyjanienia (np. wypenia formularz); 3) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; 4) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 5) wyraa swoje opinie i yczenia, pyta o opinie i yczenia innych; 6) wyraa swoje emocje (np. rado, niezadowolenie, zdziwienie); 7) wyraa proby i podzikowania oraz zgod lub odmow wykonania proby; 8) przeprasza, przyjmuje przeprosiny. 8. Ucze przetwarza tekst ustnie lub pisemnie: 1) przekazuje w jzyku obcym informacje zawarte w materiaach wizualnych (np. mapach, symbolach, piktogramach) i tekstach obcojzycznych; 2) przekazuje w jzyku polskim gwne myli lub wybrane informacje z prostego tekstu w jzyku obcym. 9. Ucze dokonuje samooceny (np. przy uyciu portfolio jzykowego) i wykorzystuje techniki samodzielnej pracy nad jzykiem (np. korzystanie ze sownika, poprawianie bdw, prowadzenie notatek, zapamitywanie nowych wyrazw, korzystanie z tekstw kultury w jzyku obcym). 10. Ucze wspdziaa w grupie, np. w lekcyjnych i pozalekcyjnych jzykowych pracach projektowych. 11. Ucze korzysta ze rde informacji w jzyku obcym (np. z encyklopedii, mediw, instrukcji obsugi) rwnie za pomoc technologii informacyjno-komunikacyjnych. 12. Ucze stosuje strategie komunikacyjne (np. domylanie si znaczenia wyrazw z kontekstu, rozumienie tekstu zawierajcego nieznane sowa i zwroty) oraz proste strategie kompensacyjne (np. zastpienie innym wyrazem, opis) w przypadku, gdy nie zna lub nie pamita jakiego wyrazu. 13. Ucze posiada wiadomo jzykow (np. podobiestw i rnic midzy jzykami).
46

IV etap edukacyjny Poziom IV.1 dla kontynuujcych nauk
ZAKRES PODSTAWOWY na podbudowie wymaga poziomu III.0 dla III etapu edukacyjnego
ZAKRES ROZSZERZONY na podbudowie wymaga poziomu III.1 dla III etapu edukacyjnego
I. Znajomo rodkw jzykowych. Ucze posuguje si w miar rozwinitym zasobem rodkw jzykowych (leksykalnych, gramatycznych, ortogracznych oraz fonetycznych) umoliwiajcym realizacj pozostaych wymaga oglnych w zakresie tematw wskazanych w wymaganiach szczegowych. Ucze posuguje si bogatym zasobem rodkw jzykowych (leksykalnych, gramatycznych, ortogracznych oraz fonetycznych) umoliwiajcym realizacj pozostaych wymaga oglnych w zakresie tematw wskazanych w wymaganiach szczegowych.
II. Rozumienie wypowiedzi. Ucze rozumie proste, typowe wypowiedzi ustne, artykuowane wyranie, w standardowej odmianie jzyka, a take proste wypowiedzi pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. Ucze rozumie wypowiedzi ustne i pisemne o rnorodnej formie i dugoci, w rnych warunkach odbioru, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych.
III. Tworzenie wypowiedzi. Ucze samodzielnie formuuje krtkie, proste, zrozumiae wypowiedzi ustne i pisemne, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. Ucze tworzy pynne i zrozumiae, dusze wypowiedzi ustne oraz dusze wypowiedzi pisemne, bogate i spjne pod wzgldem treci, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych.
IV. Reagowanie na wypowiedzi. Ucze uczestniczy w rozmowie i w typowych sytuacjach reaguje w sposb zrozumiay, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, ustnie lub pisemnie, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. Ucze reaguje pynnie, w formie ustnej i pisemnej, w rnorodnych, bardziej zoonych sytuacjach, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych.
47
V. Przetwarzanie wypowiedzi. Ucze zmienia form przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. Ucze zmienia form przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych.
1. Ucze posuguje si w miar roz- 1. Ucze posuguje si bogatym zasobem rodkw jzykowych winitym zasobem rodkw jzy(leksykalnych, gramatycznych, kowych (leksykalnych, gramaortogracznych oraz fonetycztycznych, ortogracznych oraz nych), umoliwiajcym realizacj fonetycznych), umoliwiajcym pozostaych wymaga oglnych realizacj pozostaych wymaga oglnych w zakresie nastpujcych tematw: 1) czowiek (np. dane personalne, wygld zewntrzny, cechy charakteru, uczucia i emocje, zainteresowania, problemy etyczne); 2) dom (np. miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszcze domu i ich wyposaenia, wynajmowanie, kupno i sprzeda mieszkania); 3) szkoa (np. przedmioty nauczania, oceny i wymagania, ycie szkoy, ksztacenie pozaszkolne, system owiaty); 4) praca (np. zawody i zwizane z nimi czynnoci, warunki pracy i zatrudnienia, praca dorywcza, rynek pracy); 5) ycie rodzinne i towarzyskie (np. okresy ycia, czonkowie rodziny, koledzy, przyjaciele, czynnoci ycia codziennego, formy spdzania czasu wolnego, wita i uroczystoci, styl ycia, konikty i problemy); 6) ywienie (np. artykuy spoywcze, posiki i ich przygotowanie, lokale gastronomiczne, diety); 7) zakupy i usugi (np. rodzaje sklepw, towary, sprzedawanie i kupowanie, reklama, korzystanie z usug, rodki patnicze, banki, ubezpieczenia); 8) podrowanie i turystyka (np. rodki transportu, informacja turystyczna, baza noclegowa, wycieczki, zwiedzanie, wypadki);
48
9) kultura (np. dziedziny kultury, twrcy i ich dziea, uczestnictwo w kulturze, media); 10) sport (np. dyscypliny sportu, sprzt sportowy, imprezy sportowe, sport wyczynowy); 11) zdrowie (np. samopoczucie, choroby, ich objawy i leczenie, higieniczny tryb ycia, niepenosprawni, uzalenienia, ochrona zdrowia); 12) nauka i technika (np. odkrycia naukowe, wynalazki, obsuga i korzystanie z podstawowych urzdze technicznych, awarie, technologie informacyjno-komunikacyjne); 13) wiat przyrody (np. klimat, wiat rolin i zwierzt, krajobraz, zagroenia i ochrona rodowiska naturalnego, klski ywioowe, katastrofy, przestrze kosmiczna); 14) pastwo i spoeczestwo (np. struktura pastwa, urzdy, organizacje spoeczne i midzynarodowe, konikty wewntrzne i midzynarodowe, przestpczo, polityka spoeczna, gospodarka); 15) elementy wiedzy o krajach obszaru nauczanego jzyka oraz o kraju ojczystym, z uwzgldnieniem kontekstu midzykulturowego oraz tematyki integracji europejskiej, w tym znajomo problemw pojawiajcych si na styku rnych kultur i spoecznoci. 2. Ucze rozumie ze suchu proste, 2. Ucze rozumie ze suchu teksty o rnorodnej formie i dugoci typowe wypowiedzi (np. instruk(np. rozmowy, dyskusje, wywiacje, komunikaty, ogoszenia, rozdy, wykady, komunikaty, instrumowy) artykuowane wyranie, kcje, wiadomoci, audycje radiow standardowej odmianie jzyka: we i telewizyjne) w rnych wa1) okrela gwn myl tekstu; runkach odbioru. 2) okrela gwn myl poszczeUcze spenia wymagania okreloglnych czci tekstu; 3) znajduje w tekcie okrelone ne dla zakresu podstawowego, a ponadto: informacje; 4) okrela intencje nadawcy/autora tekstu; 5) okrela kontekst wypowiedzi (np. czas, miejsce, sytuacj, uczestnikw); 6) rozrnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. 1) oddziela fakty od opinii.
49
3. Ucze rozumie proste wypowie- 3. Ucze rozumie wypowiedzi pisemne o rnorodnej formie dzi pisemne (np. napisy infori dugoci (np. artykuy prasowe, macyjne, listy, broszury, ulotki recenzje, wywiady, teksty literareklamowe, jadospisy, ogoszeckie). nia, rozkady jazdy, instrukcje obsugi, proste artykuy prasowe Ucze spenia wymagania okreloi teksty narracyjne): ne dla zakresu podstawowego, a po1) okrela gwn myl tekstu; nadto: 2) okrela gwn myl poszcze1) oddziela fakty od opinii. glnych czci tekstu; 3) znajduje w tekcie okrelone informacje; 4) okrela intencje nadawcy/autora tekstu; 5) okrela kontekst wypowiedzi (np. nadawc, odbiorc, form tekstu); 6) rozpoznaje zwizki pomidzy poszczeglnymi czciami tekstu; 7) rozrnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. 4. Ucze tworzy krtkie, proste, zro- 4. Ucze tworzy pynne i zrozumiae, dusze wypowiedzi ustne. zumiae, wypowiedzi ustne: 1) opisuje ludzi, przedmioty, Ucze spenia wymagania okrelomiejsca, zjawiska i czynnoci; ne dla zakresu podstawowego, a po2) opowiada o wydarzeniach y- nadto: cia codziennego i komentuje je; 1) wyjania sposb obsugi bar3) przedstawia fakty z przeszoci i teraniejszoci; dziej skomplikowanych urzdze oraz procedury postpowania (np. zaatwianie spraw w instytucjach);
4) relacjonuje wydarzenia z przeszoci; 5) wyraa i uzasadnia swoje opinie, pogldy i uczucia; 6) przedstawia osb; opinie innych
2) przedstawia w logicznym porzdku argumenty za i przeciw danej tezie lub rozwizaniu.
7) przedstawia zalety i wady rnych rozwiza i pogldw;
50
ZAKRES PODSTAWOWY na podbudowie wymaga poziomu III.0 dla III etapu edukacyjnego 8) opisuje intencje, marzenia, nadzieje i plany na przyszo; 9) opisuje dowiadczenia swoje i innych osb; 10) wyraa pewno, przypuszczenie, wtpliwoci dotyczce zdarze z przeszoci, teraniejszoci i przyszoci; 11) wyjania sposb obsugi prostych urzdze (np. automatu do napojw, bankomatu); 12) stosuje formalny lub nieformalny styl wypowiedzi w zalenoci od sytuacji.
5. Ucze tworzy krtkie, proste, 5. Ucze tworzy dusze wypowiezrozumiae wypowiedzi pisemne dzi pisemne (np. list formalny, (np. wiadomo, opis, notatka, rozprawka, opis, opowiadanie, ogoszenie, zaproszenie, ankieta, sprawozdanie, recenzja), bogate pocztwka, e-mail, list prywatny, i spjne pod wzgldem treci. prosty list formalny): Ucze spenia wymagania okrelo1) opisuje ludzi, przedmioty, ne dla zakresu podstawowego, a pomiejsca, zjawiska i czynnoci; nadto: 2) opisuje wydarzenia ycia co1) wyjania sposb obsugi bardziennego i komentuje je; dziej skomplikowanych urz3) przedstawia fakty z przeszoci i teraniejszoci; dze oraz procedury postpowania (np. zaatwianie spraw w instytucjach);
4) relacjonuje wydarzenia z przeszoci; 5) wyraa i uzasadnia swoje opinie, pogldy i uczucia; 6) przedstawia osb; opinie innych
2) przedstawia w logicznym porzdku argumenty za i przeciw danej tezie lub rozwizaniu.
7) przedstawia zalety i wady rnych rozwiza i pogldw; 8) opisuje intencje, marzenia, nadzieje i plany na przyszo; 9) opisuje dowiadczenia swoje i innych;
51
ZAKRES PODSTAWOWY na podbudowie wymaga poziomu III.0 dla III etapu edukacyjnego 10) wyraa pewno, przypuszczenie, wtpliwoci dotyczce zdarze z przeszoci, teraniejszoci i przyszoci; 11) wyjania sposb obsugi prostych urzdze (np. automatu do napojw, automatu telefonicznego); 12) stosuje zasady konstruowania tekstw o rnym charakterze; 13) stosuje formalny lub nieformalny styl wypowiedzi w zalenoci od sytuacji.
6. Ucze reaguje ustnie w sposb 6. Ucze reaguje ustnie w sposb zrozumiay, w typowych sytupynny w rnorodnych, bardziej acjach: zoonych sytuacjach. 1) nawizuje kontakty towarzy- Ucze spenia wymagania okreloskie (np. przedstawia siebie ne dla zakresu podstawowego, a poi inne osoby, udziela podsta- nadto: wowych informacji na swj te1) prowadzi negocjacje w trudmat i pyta o dane rozmwcy nych sytuacjach ycia codzieni innych osb); nego (np. niezasuone oskar2) rozpoczyna, prowadzi i koenie, spowodowanie szkody); czy rozmow; 2) aktywnie uczestniczy w roz3) stosuje formy grzecznociowe; mowie i dyskusji (przedstawia 4) uzyskuje i przekazuje inforopinie i argumenty, odpiera macje i wyjanienia; argumenty przeciwne); 5) prowadzi proste negocjacje w typowych sytuacjach ycia codziennego (np. wymiana zakupionego towaru); 6) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; 7) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 8) wyraa swoje opinie, intencje, preferencje i yczenia, pyta o opinie, preferencje i yczenia innych; 3) komentuje, zgadza si lub kwestionuje zdanie innych uczestnikw dyskusji; 4) spekuluje na temat przyczyn i konsekwencji zdarze przeszych i przyszych; 5) wysuwa i rozwaa hipotezy.
52
ZAKRES PODSTAWOWY na podbudowie wymaga poziomu III.0 dla III etapu edukacyjnego 9) wyraa emocje (np. rado, niezadowolenie, zdziwienie); 10) prosi o rad i udziela rady; 11) wyraa proby i podzikowania oraz zgod lub odmow wykonania proby; 12) wyraa skarg, przeprasza, przyjmuje przeprosiny; 13) prosi o powtrzenie bd wyjanienie tego, co powiedzia rozmwca. 7. Ucze reaguje w formie prostego tekstu pisanego (np. e-mail, wiadomo, list prywatny i prosty list formalny) w typowych sytuacjach: 1) nawizuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, udziela podstawowych informacji na swj temat i pyta o dane rozmwcy i innych osb); 2) uzyskuje i przekazuje informacje i wyjanienia; 3) prowadzi proste negocjacje (np. uzgadnianie formy spdzania czasu); 4) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; 5) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 6) wyraa swoje opinie, intencje, preferencje i yczenia, pyta o opinie, preferencje i yczenia innych, zgadza si i sprzeciwia; 7) wyraa emocje (np. rado, niezadowolenie, zdziwienie); 8) prosi o rad i udziela rady;
7. Ucze reaguje w formie duszego, zoonego tekstu pisanego (np. list prywatny lub formalny, sprawozdanie) w sytuacjach formalnych i nieformalnych. Ucze spenia wymagania okrelone dla zakresu podstawowego, a ponadto: 1) prowadzi negocjacje w trudnych sytuacjach ycia codziennego (np. niezasuone oskarenie, spowodowanie szkody); 2) ustosunkowuje si do opinii innych osb; 3) przedstawia opinie i argumenty, odpiera argumenty przeciwne; 4) komentuje, akceptuje lub kwestionuje zdanie innych; 5) spekuluje na temat przyczyn i konsekwencji zdarze przeszych i przyszych; 6) wysuwa i rozwaa hipotezy.
53
ZAKRES PODSTAWOWY na podbudowie wymaga poziomu III.0 dla III etapu edukacyjnego 9) wyraa proby i podzikowania oraz zgod lub odmow wykonania proby; 10) wyraa skarg, przeprasza, przyjmuje przeprosiny.
8. Ucze przetwarza tekst ustnie lub 8. Ucze przetwarza tekst ustnie lub pisemnie. pisemnie: 1) przekazuje w jzyku obcym Ucze spenia wymagania okreloinformacje zawarte w mate- ne dla zakresu podstawowego, a poriaach wizualnych (np. wy- nadto: kresach, mapach, symbolach, 1) streszcza usyszany lub przepiktogramach), audiowizualczytany tekst; nych (np. lmach, reklamach) 2) rozwija notatk, ogoszenie, oraz tekstach obcojzycznych; nagwki prasowe; 2) przekazuje w jzyku polskim 3) stosuje zmiany stylu lub formy gwne myli lub wybrane intekstu. formacje z tekstu w jzyku obcym; 3) przekazuje w jzyku obcym informacje sformuowane w jzyku polskim. 9. Ucze dokonuje samooceny (np. przy uyciu portfolio jzykowego) i wykorzystuje techniki samodzielnej pracy nad jzykiem (np. korzystanie ze sownika, poprawianie bdw, prowadzenie notatek, zapamitywanie nowych wyrazw, korzystanie z tekstw kultury w jzyku obcym). 10. Ucze wspdziaa w grupie, np. w lekcyjnych i pozalekcyjnych jzykowych pracach projektowych. 11. Ucze korzysta ze rde informacji w jzyku obcym (np. z encyklopedii, mediw, instrukcji obsugi) rwnie za pomoc technologii informacyjno-komunikacyjnych. 12. Ucze stosuje strategie komunikacyjne (np. domylanie si znaczenia wyrazw z kontekstu, rozumienie tekstu zawierajcego nieznane sowa i zwroty) oraz strategie kompensacyjne (np. parafraza, denicja) w przypadku, gdy nie zna lub nie pamita jakiego wyrazu. 13. Ucze posiada wiadomo jzykow (np. podobiestw i rnic midzy jzykami).
54
PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU JZYK OBCY NOWOYTNY BDCY DRUGIM JZYKIEM NAUCZANIA W ODDZIAACH DWUJZYCZNYCH
IV etap edukacyjny Poziom IV.2
I.
Ucze posuguje si bogatym zasobem zoonych rodkw jzykowych, w tym wyrae idiomatycznych, oraz bogat frazeologi, a take wykazuje si wysokim poziomem poprawnoci gramatycznej, fonetycznej i ortogracznej, umoliwiajcym realizacj pozostaych wymaga oglnych. II. Rozumienie wypowiedzi.
Ucze rozumie skomplikowane wypowiedzi ustne i pisemne na rne, take abstrakcyjne tematy, o rnorodnej formie i dugoci, w rnych odmianach jzyka i warunkach odbioru, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. III. Tworzenie wypowiedzi. Ucze tworzy pynne, szczegowe i logicznie skonstruowane dusze wypowiedzi ustne i pisemne na rnorodne tematy, bogate i spjne pod wzgldem treci, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. IV. Reagowanie na wypowiedzi. Ucze reaguje swobodnie, pynnie, w formie ustnej i pisemnej, w rnorodnych, take zoonych sytuacjach, w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. V. Przetwarzanie wypowiedzi.
Ucze zmienia form przekazu ustnego lub pisemnego w zakresie opisanym w wymaganiach szczegowych. 1. Ucze posuguje si bogatym zasobem rodkw jzykowych, w tym wyrae idiomatycznych, oraz bogat frazeologi, a take wykazuje si wysokim poziomem poprawnoci gramatycznej, fonetycznej i ortogracznej, umoliwiajcym realizacj pozostaych wymaga oglnych w szerokim zakresie tematw, z uwzgldnieniem wiedzy o krajach obszaru nauczanego jzyka (np. elementw literatury, historii, geograi, historii sztuki, socjologii, ekonomii, polityki) oraz tematyki integracji europejskiej i problemw pojawiajcych si na styku rnych kultur i spoecznoci.
55
2. Ucze rozumie ze suchu teksty o rnorodnej tematyce, formie i dugoci (np. rozmowy, dyskusje, wywiady, wykady, debaty, komunikaty, instrukcje, wiadomoci, audycje radiowe i telewizyjne, lmy), w rnych warunkach odbioru: 1) okrela gwn myl tekstu; 2) okrela gwn myl poszczeglnych czci tekstu; 3) znajduje w tekcie okrelone informacje; 4) okrela postawy i intencje nadawcy/autora tekstu; 5) okrela kontekst wypowiedzi (np. czas, miejsce, sytuacj, uczestnikw); 6) oddziela fakty od opinii; 7) okrela relacje i uczucia midzy rozmwcami; 8) rozpoznaje zwizki pomidzy poszczeglnymi czciami tekstu; 9) rozrnia formalny i nieformalny styl tekstu; 10) klasykuje informacje i ukada je w okrelonym porzdku; 11) rozpoznaje niejednoznaczno wypowiedzi i powodujce j rodki stylistyczne i zjawiska jzykowe (np. idiomy, homonimy, metafory); 12) rozpoznaje odniesienia do kontekstu cywilizacyjno-kulturowego i znaczenie symboli kulturowych; 13) rozpoznaje znaczenia ukryte, wyraone porednio, aluzje; 14) interpretuje teksty kultury. 3. Ucze rozumie zoone wypowiedzi pisemne o rnorodnej tematyce, formie i dugoci (np. artykuy prasowe, teksty popularnonaukowe i specjalistyczne, recenzje, wywiady, instrukcje obsugi, teksty literackie): 1) okrela gwn myl tekstu; 2) okrela gwn myl poszczeglnych czci tekstu; 3) znajduje w tekcie okrelone informacje; 4) okrela postawy i intencje nadawcy/autora tekstu; 5) okrela kontekst wypowiedzi (np. nadawc, odbiorc, form tekstu); 6) oddziela fakty od opinii; 7) rozpoznaje zwizki pomidzy poszczeglnymi czciami tekstu; 8) rozrnia formalny i nieformalny styl tekstu; 9) klasykuje informacje i ukada je w okrelonym porzdku; 10) rozpoznaje rodki stylistyczne i zjawiska jzykowe powodujce niejednoznaczno wypowiedzi (np. idiomy, homonimy, metafory, ironi); 11) rozpoznaje odniesienia do kontekstu cywilizacyjno-kulturowego i znaczenie symboli kulturowych; 12) rozpoznaje znaczenia ukryte, wyraone porednio, oraz aluzje;
56
13) rozpoznaje cechy gatunkw literackich, doniesie prasowych, tekstw publicystycznych, popularnonaukowych i uytkowych; 14) interpretuje teksty kultury. 4. Ucze tworzy rnorodne, szczegowe, pynne i zrozumiae, wieloaspektowe wypowiedzi ustne: 1) szczegowo opisuje ludzi, przedmioty, miejsca, zjawiska i czynnoci; 2) opowiada o wydarzeniach ycia codziennego i komentuje je; 3) przedstawia fakty i relacjonuje wydarzenia z przeszoci i teraniejszoci; 4) opisuje dowiadczenia swoje i innych osb; 5) objania sposb obsugi urzdze (np. odtwarzacza DVD) oraz procedury postpowania (np. zaatwianie spraw w instytucjach); 6) opisuje intencje, marzenia, nadzieje i plany na przyszo; 7) wyraa opinie, pogldy i uczucia swoje i innych osb i popiera je trafnymi argumentami i przykadami; 8) wyraa pewno, przypuszczenie, wtpliwoci dotyczce zdarze z przeszoci, teraniejszoci i przyszoci; 9) przedstawia w logicznym porzdku argumenty za i przeciw danej tezie lub rozwizaniu, koczy wypowied konkluzj; 10) stosuje formalny lub nieformalny styl wypowiedzi w zalenoci od sytuacji, dostosowuje styl wypowiedzi do potencjalnego odbiorcy. 5. Ucze tworzy rnorodne wypowiedzi pisemne o okrelonej dugoci (np. list formalny, rozprawka, opis, opowiadanie, sprawozdanie, recenzja), bogate i spjne pod wzgldem treci: 1) szczegowo opisuje ludzi, przedmioty, miejsca, zjawiska i czynnoci; 2) opisuje wydarzenia ycia codziennego i komentuje je; 3) przedstawia fakty i relacjonuje wydarzenia z przeszoci i teraniejszoci; 4) opisuje dowiadczenia swoje i innych osb; 5) objania sposb obsugi urzdze (np. odtwarzacza DVD) oraz procedury postpowania (np. zaatwianie spraw w instytucjach); 6) opisuje intencje, marzenia, nadzieje i plany na przyszo; 7) wyraa opinie, pogldy i uczucia swoje i innych osb i popiera je trafnymi argumentami i przykadami; 8) wyraa pewno, przypuszczenie, wtpliwoci dotyczce zdarze z przeszoci, teraniejszoci i przyszoci; 9) przedstawia w logicznym porzdku argumenty za i przeciw danej tezie lub rozwizaniu, koczy wypowied konkluzj; 10) stosuje formalny lub nieformalny styl wypowiedzi w zalenoci od sytuacji, dostosowuje styl wypowiedzi do potencjalnego odbiorcy; 11) stosuje zasady konstruowania tekstw o rnym charakterze.
57
6. Ucze reaguje ustnie w sposb pynny w rnorodnych, take zoonych sytuacjach: 1) nawizuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i inne osoby, udziela informacji na swj temat i pyta o dane rozmwcy i innych osb); 2) stosuje formy grzecznociowe i dostosowuje styl wypowiedzi do odbiorcy; 3) uzyskuje i przekazuje informacje i wyjanienia; 4) prosi o powtrzenie bd wyjanienie tego, co powiedzia rozmwca; 5) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; 6) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 7) wyraa swoje opinie, intencje, preferencje i yczenia, pyta o opinie, preferencje i yczenia innych; 8) prosi o rad i udziela rady; 9) wyraa emocje (np. rado, niezadowolenie, zdziwienie); 10) wyraa proby i podzikowania oraz zgod lub odmow wykonania proby; 11) wyraa skarg, przeprasza, przyjmuje przeprosiny; 12) prowadzi negocjacje, take w skomplikowanych trudnych sytuacjach (np. niezasuone oskarenie, spowodowanie szkody); 13) aktywnie uczestniczy w rozmowie i dyskusji: przedstawia opinie i argumenty, komentuje, zgadza si lub kwestionuje zdanie innych uczestnikw dyskusji, odpiera argumenty przeciwne, umiejtnie nawizuje do wypowiedzi innych osb; 14) przedstawia zalety i wady rnych rozwiza, pogldw; ocenia je; 15) wysuwa i rozwaa hipotezy, spekuluje na temat przyczyn i konsekwencji zdarze przeszych i przyszych. 7. Ucze reaguje w formie duszego, zoonego tekstu pisanego (np. list, raport) w sytuacjach formalnych i nieformalnych: 1) nawizuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia si i inne osoby, udziela informacji na swj temat i pyta o dane rozmwcy i innych osb); 2) stosuje formy grzecznociowe i dostosowuje styl wypowiedzi do odbiorcy; 3) uzyskuje i przekazuje informacje i wyjanienia; 4) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie; 5) prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; 6) wyraa swoje opinie, intencje, preferencje i yczenia, pyta o opinie, preferencje i yczenia innych, zgadza si i sprzeciwia;
58
7) prosi o rad i udziela rady; 8) wyraa emocje (np. rado, niezadowolenie, zdziwienie); 9) wyraa proby i podzikowania oraz zgod lub odmow wykonania proby; 10) wyraa skarg, przeprasza, przyjmuje przeprosiny; 11) prowadzi negocjacje, take w skomplikowanych trudnych sytuacjach (np. niezasuone oskarenie, spowodowanie szkody); 12) przedstawia opinie i argumenty, ustosunkowuje si do opinii innych osb, odpiera argumenty przeciwne; 13) przedstawia zalety i wady rnych rozwiza, pogldw; 14) wysuwa i rozwaa hipotezy, spekuluje na temat przyczyn i konsekwencji zdarze przeszych i przyszych. 8. Ucze przetwarza ustnie lub pisemnie teksty z rnych dziedzin ycia i nauki, o rnej dugoci i stopniu zoonoci: 1) przekazuje informacj usyszan lub przeczytan w jzyku obcym; 2) przekazuje w jzyku obcym informacje sformuowane w jzyku polskim; 3) przekazuje informacje zawarte w materiaach wizualnych (np. wykresach, mapach, tabelach, symbolach, piktogramach); 4) streszcza usyszany lub przeczytany tekst; 5) sporzdza szczegowe notatki z wykadu; 6) rozwija notatk, ogoszenie, nagwek prasowy. 9. Ucze dokonuje samooceny (np. przy uyciu portfolio jzykowego) i wykorzystuje techniki samodzielnej pracy nad jzykiem (np. korzystanie ze sownika, poprawianie bdw, prowadzenie notatek, zapamitywanie nowych wyrazw, korzystanie z tekstw kultury w jzyku obcym), a take wiadomie pracuje nad redakcj swoich tekstw (planuje wypowied, poprawia bdy). 10. Ucze wspdziaa w grupie, np. w lekcyjnych i pozalekcyjnych jzykowych pracach projektowych. 11. Ucze korzysta ze rde informacji w jzyku obcym (np. z encyklopedii, mediw, instrukcji obsugi) rwnie za pomoc technologii informacyjno-komunikacyjnych. 12. Ucze stosuje strategie komunikacyjne (np. domylanie si znaczenia wyrazw z kontekstu, rozumienie tekstu zawierajcego nieznane sowa i zwroty) oraz strategie kompensacyjne (np. parafraza, denicja) w przypadku, gdy nie zna lub nie pamita jakiego wyrazu. 13. Ucze posiada wiadomo jzykow (np. podobiestw i rnic midzy jzykami).
59

Warunkiem rozwijania umiejtnoci jzykowych na IV etapie edukacyjnym jest zapewnienie uczniowi kontynuacji nauki jzyka obcego nowoytnego nauczanego na poprzednim etapie edukacyjnym. Nauczyciele powinni waciwie okreli i wykorzysta umiejtnoci uczniw zdobyte na wczeniejszych etapach edukacyjnych. Warunkiem skutecznego nauczania jzyka obcego nowoytnego i osignicia wskazanych wymaga jest nauka w grupach o zblionym poziomie zaawansowania jzykowego uczniw. Na IV etapie edukacyjnym okrelono wymagania na poziomie IV.0 dla pocztkujcych, na poziomie IV.1 dla kontynuujcych nauk: w zakresie podstawowym wymagania odpowiadaj poziomowi B1 w szeciostopniowej skali poziomw biegoci w zakresie poszczeglnych umiejtnoci jzykowych, a w zakresie rozszerzonym poziomowi B2. Dla IV etapu edukacyjnego okrela si ponadto poziom IV.2, ktry odpowiada poziomowi C1 w szeciostopniowej skali poziomw biegoci w zakresie poszczeglnych umiejtnoci jzykowych. Jest to poziom przewidziany dla uczniw oddziaw dwujzycznych, dla ktrych jzyk obcy nowoytny jest drugim jzykiem nauczania. Za podstawowy cel ksztacenia w nauczaniu jzykw obcych nowoytnych w oddziaach dwujzycznych przyjto swobodne porozumiewanie si w jzyku obcym, w mowie i w pimie. Oczekuje si, ze ucze osignie poziom biegoci zbliony do C1 w szeciostopniowej skali poziomw biegoci w zakresie poszczeglnych umiejtnoci jzykowych, co zakada nie tylko wysok skuteczno w komunikacji, ale i poprawno jzykow. Ponadto, zadaniem nauczyciela w oddziaach dwujzycznych jest rozbudzenie w uczniach zainteresowania dorobkiem kulturowym i cywilizacyjnym danego obszaru jzykowego, w kontekcie dorobku kraju ojczystego, oraz rozwijanie postaw ciekawoci i tolerancji wobec innych kultur. Oczekuje si, e ucze opanuje pewien zasb wiedzy na temat danego obszaru jzykowego z zakresu takich dziedzin, jak: literatura, sztuka, historia, geograa, polityka. Warunkiem osignicia wymaga okrelonych w podstawie programowej jest zapewnienie uczniom kontaktu z autentycznym jzykiem poprzez stay dostp do autentycznych materiaw (lmy, gazety, czasopisma, Internet, literatura pikna, publikacje popularno-naukowe, itp.), regularny kontakt z rodzimymi uytkownikami jzyka oraz uczestnictwo w projektach i programach wsppracy i wymiany midzynarodowej. Zajcia z jzyka obcego nowoytnego powinny by prowadzone w odpowiednio wyposaonej sali. Wrd niezbdnych pomocy powinny znale si sowniki, pomoce wizualne, odtwarzacz pyt CD, komplet pyt do nauczania. Zalecany jest te dostp do komputerw z czem internetowym.
60
KOMENTARZ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ PRZEDMIOTU JZYK OBCY NOWOYTNY

Magdalena Szpotowicz, Anna Sikorzyska, Magorzata Szulc-Kurpaska, Beata Trzciska, Joanna Gregorczyk, Barbara Czarnecka-Cicha
I. Zaoenia oglne 1. Komunikacja 2. Kompetencje kluczowe 3. Europejski System Opisu Ksztacenia Jzykowego (ESOKJ) Zasady konstrukcji i budowa dokumentu 1. Zasada kumulatywnoci 2. Kontynuacja nauki 3. Struktura wymaga oglnych i szczegowych
Spis treci
II.
III. Etapy edukacyjne a zakres wymaga 1. I etap edukacyjny edukacja wczesnoszkolna 2. II etap edukacyjny klasy IVVI szkoy podstawowej 3. III etap edukacyjny gimnazjum 4. IV etap edukacyjny liceum IV. Rnice wymaga na poszczeglnych etapach V. Przykadowe zadania
Opis dotyczcy nauki jzykw obcych opiera si na nastpujcych zaoeniach przyjtych dla wszystkich przedmiotw: jest sformuowany w jzyku wymaga, zawiera standardy wymaga bdce podstaw przeprowadzania egzaminw zewntrznych, zapewnia wyran cigo ksztacenia pomidzy gimnazjum i liceum, dostosowuje wymagania do obnionego wieku szkolnego uczniw.
I. Zaoenia oglne
1. Komunikacja
Za podstawowy cel ksztacenia jzykowego przyjto umiejtno skutecznego porozumiewania si w jzyku obcym, w mowie i w pimie. Nacisk pooony jest wic na umiejtno osigania przez ucznia rnych celw komunikacyjnych, a poprawno jzykowa, cho odgrywa istotn rol, nie jest nadrzdnym celem dydaktycznym.
61
2. Kompetencje kluczowe
Wanym punktem odniesienia w formuowaniu wymaga oglnych i szczegowych dla uczcych si jzyka obcego byy zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady Europy dotyczce rozwijana kompetencji kluczowych w uczeniu si przez cae ycie. Oprcz kompetencji porozumiewania si w jzykach obcych, wymagania zawarte w tekcie podstawy dotycz te takich kompetencji kluczowych jak: umiejtnoci uczenia si, kompetencji informatycznej, spoecznej i obywatelskiej oraz wiadomoci kultury i umiejtnoci wyraania jej.
3. Europejski System Opisu Ksztacenia Jzykowego (ESOKJ)

Jednym z wanych zaoe opisu wymaga nauczania jzyka obcego na wszystkich etapach edukacyjnych byo stworzenie dokumentu nawizujcego do Europejskiego Systemu Opisu Ksztacenia Jzykowego: uczenie si, nauczanie, ocenianie (Common European Framework of Reference for Languages: Learning, teaching, assessment) opracowanego w Radzie Europy. Dokument ten okrela szeciostopniowy system poziomw biegoci w zakresie poszczeglnych umiejtnoci jzykowych pozwalajcy na stosowanie powszechnie akceptowanego standardu pomiaru (A1, A2 poziom podstawowy; B1, B2 poziom samodzielnoci; C1, C2 poziom biegoci). Oprcz etapu pierwszego (klasy IIII), gdzie nauczanie jzyka obcego powinno by spjne z ksztaceniem zintegrowanym i zostao wczone w zapis innych wymaga dla tego etapu, wszystkie pozostae etapy ksztacenia jzykowego mona odnie do ESOKJ. Naley jednak pamita, e ESOKJ zosta opracowany z myl o uczniach dorosych, natomiast wymagania zapisane w podstawie programowej s dostosowane do moliwoci uczniw w rnym wieku i na rnych etapach rozwoju. Dlatego te zwizek z ESOKJ ma charakter nawizania, a nie bezporedniego odniesienia.
II. Zasady konstrukcji i budowa dokumentu
1. Zasada kumulatywnoci
Warto zauway, e w podstawie programowej dla jzyka obcego, podobnie jak w caym dokumencie podstawy, obowizuje zasada kumulatywnoci. Oznacza to, e na wyszym etapie edukacyjnym obowizuj wymagania z etapw poprzednich. Wymagania te nie s powtrzone, o ile powtrzenie nie wie si z rozszerzeniem lub pogbieniem danego zagadnienia. Dlatego te nauczyciele oraz twrcy programw i podrcznikw powinni zapozna si nie tylko z podstaw do konkretnego etapu edukacyjnego, ale i z wymaganiami do wczeniejszych etapw. Zawarte w wymaganiach szczegowych umiejtnoci w duej mierze s przykadami powtrzenia z rozszerzeniem lub pogbieniem danej umiejtnoci. Ponadto, zapis dotyczcy jzyka obcego dla kadego poziomu naley traktowa jako cao, w ktrej niektre wymagania determinuj poziom innych. Dotyczy to na przykad pierwszego wymagania szczegowego, ktre na kolejnych etapach pokazuje, jak przechodzc z jednego poziomu na drugi, w miar poszerzania si zakresu
62
rodkw jzykowych, ucze jest w stanie realizowa wymagania w sposb coraz bardziej zoony, stopniowo zbliajc si do kompetencji komunikacyjnej rodzimych uytkownikw jzyka. Rosncy poziom trudnoci i zoonoci wymaga wobec ucznia odzwierciedlony jest w zmieniajcych si elementach opisu dla poszczeglnych etapw i poziomw, np. w typach i stopniu trudnoci tekstw do czytania, suchania i pisania, w zoonoci sytuacji komunikacyjnych, z ktrymi ucze ma sobie poradzi oraz w wymaganym zasobie rodkw jzykowych. Na przykad, w pierwszym wymaganiu szczegowym podana zostaa lista tematw, w ramach ktrych uczniowie maj wykaza si umiejtnociami jzykowymi. Lista ta jest podobna dla gimnazjum i szk ponadgimnazjalnych, a wrcz taka sama dla poziomu podstawowego i rozszerzonego szkoy ponadgimnazjalnej. Jednak dla kadego z tych etapw i poziomw obowizuje inny zakres rodkw jzykowych i umiejtnoci, ktrymi ucze ma si posugiwa w ramach danej tematyki. Poziom tych rodkw i umiejtnoci jest okrelony w gwce pierwszego oraz pozostaych wymaga szczegowych dla kadego etapu i poziomu.
2. Kontynuacja nauki
W zwizku z tym, e pierwszy jzyk obcy nauczany jest obecnie od pierwszej klasy szkoy podstawowej, a drugi jzyk obcy bdzie obowizkowy od gimnazjum, w podstawie dla jzyka obcego przewidziano wiele wariantw odpowiadajcych rnym sytuacjom, wynikajcym z kontynuacji lub rozpoczynania nauki danego jzyka na kolejnych etapach edukacyjnych. Poniszy wykres ilustruje moliwoci kontynuacji.
Szkoa podstawowa
Gimnazjum
Liceum
Klasy I-III (integracja) Klasy IV-VI (kontynuacja)
Gimnazjum III.1 (kontynuacja)
IV.2 (dwujzyczne) IV.1 (matura podstawowa i rozszerzona) IV.0 (pocztkujcy)
Gimnazjum III.0 (pocztkujcy)
63
Pierwszy jzyk obcy rozpoczynany w szkole podstawowej ma zapewnion kontynuacj w gimnazjum (wariant III.1) a potem w szkole ponadgimnazjalnej (wariant IV.1). Wariant IV.1 wystpuje w dwch wersjach: podstawowej i rozszerzonej. Ucze, ktry kontynuuje nauk przez 12 lat, czyli od pocztku szkoy podstawowej, powinien przygotowa si do zdania matury na poziomie rozszerzonym. W szkole ponadgimnazjalnej jzyk obcy moe by te kontynuowany w klasach dwujzycznych wtedy uczniowie realizuj wariant IV.2. Na tym etapie edukacyjnym istnieje te moliwo rozpoczynania nauki nowego jzyka obcego od pocztku. Na tak sytuacj przewidziano wariant IV.0.
3. Struktura wymaga oglnych i szczegowych

Podstawa programowa dotyczca jzyka obcego nowoytnego zawiera cele ksztacenia stanowice wymagania oglne oraz treci nauczania i umiejtnoci, wyraone w postaci wymaga szczegowych. W ramach celw ksztacenia zostao okrelonych pi obszarw rozwijania kompetencji jzykowej uczniw. Pierwszym z nich jest znajomo rodkw jzykowych. Kolejne cztery omawiaj formy aktywnoci uczniw dotyczce wypowiedzi w jzyku obcym: rozumienie, tworzenie, reagowanie i przetwarzanie. Podzia ten odpowiada denicji kompetencji komunikacyjnej zawartej w Europejskim Systemie Opisu Ksztacenia Jzykowego. Zgodnie z t denicj kompetencja komunikacyjna przejawia si w nastpujcych dziaaniach jzykowych: rozumieniu i tworzeniu tekstw (dziaania receptywne i produktywne) oraz w dziaaniach interakcyjnych i mediacyjnych. W podstawie programowej wszystkie te rodzaje aktywnoci s realizowane w formie ustnej i pisemnej. Rozumienie wypowiedzi obejmuje suchanie i czytanie, tworzenie wypowiedzi odnosi si do mwienia i pisania, a reagowanie oraz przetwarzanie integruj wszystkie cztery sprawnoci jzykowe. Cele w podstawie programowej s wyraane w formie operacyjnej, a wic wskazuj na to, co ucze potra wyrazi lub zrozumie w jzyku obcym. Wymagania oglne Na wszystkich etapach edukacyjnych i we wszystkich wariantach zapisu, z wyjtkiem edukacji wczesnoszkolnej, wymagania oglne dla jzyka obcego skadaj si z piciu czci: I. Znajomo rodkw jzykowych. II. Rozumienie wypowiedzi. III. Tworzenie wypowiedzi. IV. Reagowanie na wypowiedzi. V. Przetwarzanie wypowiedzi. Taki ukad zapisu zosta przyjty, aby nawiza do denicji kompetencji komunikacyjnej z Europejskiego Systemu Opisu Ksztacenia Jzykowego (ESOKJ).
64
Wymagania szczegowe Wymagania szczegowe treci nauczania i umiejtnoci s rozwiniciem celw oglnych, a zatem rwnie odnosz si do dziaa jzykowych zawartych w ESOKJ, ktre wymieniono powyej. Wiedza
Znajomo rodkw jzykowych
Recepcja
Rozumienie wypowiedzi ustnych Rozumienie wypowiedzi pisemnych
Produkcja
Interakcja
Mediacja
Tworzenie wypowiedzi pisemnych Tworzenie wypowiedzi pisemnych
Redagowanie jzykowe w formie ustnej Redagowanie jzykowe w formie pisemnej
Przetwarzanie wypowiedzi w formie ustnej i pisemnej
Punkt pierwszy: znajomo rodkw jzykowych to informacja o tym, jakimi rodkami, czyli jakim zasobem wiedzy gramatycznej, sownictwa, wiedzy o wymowie oraz pisowni posuguje si ucze. Mona wic powiedzie, e w tym punkcie zapisana jest informacja o poprawnoci jzykowej w rnych aspektach, bo zwracamy uwag nie tylko na poprawno gramatyczn, ale i na zasb sownictwa oraz poprawn pisowni i wymow. Na rnych poziomach zapis ten rni si okreleniem stopnia zaawansowania tej wiedzy. Na przykad, koczc szko podstawow (II etap edukacyjny) ucze posuguje si bardzo podstawowym zasobem rodkw jzykowych..., a na poziomie rozszerzonym w szkole ponadgimnazjalnej (IV etap edukacyjny) ucze posuguje si bogatym zasobem rodkw jzykowych. Dalej w tym samym punkcie podano informacj o tym, w zakresie jakich tematw ucze powinien posugiwa si jzykiem na danym poziomie ksztacenia. Na wszystkich etapach edukacyjnych i na wszystkich poziomach (z wyjtkiem edukacji wczesnoszkolnej) lista tematw jest podobna, chocia w miar rosncego poziomu zaawansowania tematw przybywa, a przykadowe sytuacje lub grupy leksykalne staj si bardziej zoone lub szczegowe. Oto dwa przykady takich rnic. Przykad: II etap edukacyjny (po 6 latach nauki w szkole podstawowej) Podrowanie i turystyka ( rodki transportu, kierunki wiata) III etap edukacyjny (po 9 latach nauki, czyli po gimnazjum, kurs kontynuujcy po szkole podstawowej) Podrowanie i turystyka (np. rodki transportu, orientacja w terenie, hotel, informacja turystyczna, wycieczki, zwiedzanie)
65
Poza tym, e na wyszych poziomach przykady przedstawione w tematach s liczniejsze i odnosz si do mniej typowych sytuacji uycia jzyka, warto zwrci uwag na fakt, i s to jedynie przykady, a nie zamknita lista pomysw. Naley te zwrci uwag na to, e ze wzgldu na poziom zaawansowania albo wiek uczniw te same tematy bd realizowane w rny sposb. Na przykad, w temacie podrowanie i turystyka po szkole podstawowej ucze powinien posugiwa si takim sownictwem jak: samochd, pocig, samolot, autobus, rower, statek, ciarwka, motocykl, oraz pnoc, poudnie, wschd, zachd, lewo/prawo, po lewej/prawej stronie, itd. W tym samym temacie po gimnazjum do powyszego sownictwa doda naley: kolejne rodki transportu, tj. metro, hulajnoga, autokar, wskazywanie drogi, rezerwacj miejsca w hotelu, uzyskiwanie informacji o zabytkach, zamawianie posikw, planowanie wycieczki czy opisywanie zwiedzanego miejsca). Przykady tematw mog si czasem wydawa zbyt zaawansowane dla uczniw danego etapu edukacyjnego. Naley wtedy zwrci uwag na zapis w gwce wymagania, ktry podaje zakres jzyka, ktrego od ucznia oczekujemy w ramach danego tematu (bardzo podstawowy, podstawowy, bogaty). I tak w temacie ycie spoeczne (np. konikty i problemy spoeczne, przestpczo) problemy spoeczne to take ktnia midzy koleankami, a niekoniecznie szczegowa wiedza na temat niepokojw spoecznych w Wielkiej Brytanii lat osiemdziesitych. Treci nauczania obejmuj rwnie opis wymaga szczegowych dla rozumienia, tworzenia, reagowania i przetwarzania wypowiedzi. Kada z tych grup wymaga szczegowych jest podzielona na form ustn i pisemn. Tak wic rozumienie wypowiedzi ze suchu obejmuje rozumienie polece i zwrotw codziennego uytku oraz rozumienie oglnego sensu prostego tekstu. Wydaje si wane, aby uczniowie potrali okreli gwn myl tekstu z uwagi na to, e w yciu codziennym mog znale si w sytuacji, w ktrej bd musieli zrozumie tekst suchany nawet wtedy, gdy nie wszystkie sowa bd im znane. Pozostae wymagania szczegowe w zakresie rozumienia tekstu suchanego to wyszukiwanie prostych informacji, okrelanie intencji rozmwcw oraz rodzajw sytuacji komunikacyjnych. W zakresie rozumienia tekstu czytanego okrela si, e ucze rozumie oglny sens tekstu, wyszukuje proste informacje szczegowe i rozpoznaje rne rodzaje tekstw. W obszarze tworzenia wypowiedzi zarwno w formie ustnej, jak i pisemnej, ucze opisuje ludzi, przedmioty i miejsca, oraz opowiada o czynnociach dnia codziennego, a take przedstawia swoje upodobania i uczucia. Jeeli chodzi o reagowanie jzykowe, to ucze udziela podstawowych informacji na swj temat (w formie ustnej i pisemnej), a take wyraa podzikowania (w formie ustnej i pisemnej) oraz przekazuje swoje emocje (w formie ustnej). Przetwarzanie informacji wysuchanych lub przeczytanych (zwane rwnie mediacj) jest realizowane w formie ustnej i pisemnej. Oznacza to, e ucze
66
streszcza lub parafrazuje tekst usyszany lub przeczytany w jzyku obcym. Tekst przetworzony moe by wyraony w formie ustnej lub pisemnej zarwno w jzyku obcym, jak i w jzyku ojczystym ucznia. Dodatkowo, poza tymi czterema dziaaniami jzykowymi, ucze rozwija umiejtnoci uczenia si w postaci: dokonywania samooceny, wspdziaania w grupie, wykorzystania rnych rde informacji, rozwijania strategii komunikacyjnych oraz buduje wiadomo jzykow w jzyku obcym i ojczystym. Czasowniki operacyjne Wymagania szczegowe zostay zapisane w postaci czasownikw operacyjnych. Dziki temu mona do precyzyjnie opisa to, co ucze jest w stanie zrobi posugujc si jzykiem, czyli jakie cele komunikacyjne moe osiga po kadym etapie nauki. Taki zapis pomaga nauczycielowi planowa prac i monitorowa postpy uczniw. Zestaw wymaga szczegowych to taka lista rzeczy do nauczenia. Wszystkie wymagania szczegowe mona te podzieli na dwie grupy: 1. Dotyczce wymaga wewntrzszkolnych i zewntrzszkolnych, ktre mona przeoy na zadania egzaminacyjne suce do sprawdzenia umiejtnoci i wiedzy jzykowej. Sprawdzian taki moe mie form kartkwki czy duszego testu przeprowadzanego przez nauczyciela lub moe by egzaminem zewntrznym (np. matura). Przykady takich czasownikw to opisuje, przedstawia, rozumie, rozpoznaje, zapisuje, przekazuje ustnie/pisemnie... 2. Dotyczce wymaga wewntrzszkolnych, ktre s moliwe do sprawdzenia tylko bezporednio przez nauczycieli, np. podczas lekcji. Czasowniki te zawarte s w wymaganiach umieszczonych na kocu wymaga szczegowych dla etapw IIIV: wspdziaa w grupie, dokonuje samooceny, korzysta ze rde informacji, stosuje strategie komunikacyjne, posiada wiadomo jzykow.
Edukacja wczesnoszkolna I etap edukacyjny

Zadaniem pierwszego etapu edukacji w jzyku obcym jest rozwijanie jzyka mwionego. Gwny nacisk jest pooony na umiejtno rozumienia ze suchu i reagowania na usyszane wypowiedzi, oraz rozumienie znaczenia zwrotw, oglnego sensu dialogw, historyjek i bajek. Na poziomie tworzenia wypowiedzi ucze odtwarza jedynie te zwroty, ktre zostay wczeniej przedstawione i przewiczone przez nauczyciela poprzez zadawanie pyta i udzielanie odpowiedzi, nazywanie obiektw, opisywanie przedmiotw, recytowanie wierszykw, piewanie piosenek czy odgrywanie scenek. Jzyk pisany rozwijany jest przez czytanie wyrazw i zda, a take przez przepisywanie wyrazw i zda oraz pisanie z pamici poznanych wyrazw.
III. Etapy edukacyjne a zakres wymaga
67
Podstawa uwzgldnia osignicia ucznia koczcego klas pierwsz oraz klas trzeci. Podstawa programowa przewiduje rozwijanie kompetencji wpywajcych na wszechstronny rozwj dziecka. Ucze koczcy pierwsz klas stopniowo buduje swoj wiadomo jzykow w zakresie jzyka obcego i ojczystego. Ucze na koniec trzeciej klasy szkoy podstawowej wie, e ludzie posuguj si rnymi jzykami i e chcc si z nimi porozumie trzeba nauczy si ich jzyka. Stanowi to wany czynnik motywujcy uczniw do nauki jzyka obcego. Buduje to rwnie postaw otwartoci i tolerancji wobec innych kultur i narodowoci. Nauka jzyka obcego ma rozwija take umiejtnoci spoeczne uczniw poprzez zachcanie ich do wsppracy z rwienikami. Poprzez stworzenie przyjaznej atmosfery na lekcjach jzyka obcego, nauczyciel wpywa te na rozwj emocjonalny uczniw. Dostrzeganie indywidualnych osigni kadego dziecka w nauce buduje poczucie wasnej wartoci i wiar w swoje moliwoci. wiczenia ruchowe zaspokajaj potrzeby modalnoci kinestetycznej i przyczyniaj si do rozwoju zycznego dzieci. Poprzez nauk piosenek w jzyku obcym i wykorzystanie muzyki na lekcjach nauczyciel nie tylko wspiera rozwj jzykowy uczniw, ale take ksztatuje wraliwo dzieci na dwiki, rytm i melodi. Ucze pod koniec pierwszego etapu edukacyjnego potra korzysta ze sowniczkw obrazkowych, ksieczek i rodkw multimedialnych. Rozwija w ten sposb umiejtnoci samodzielnego uczenia si. Wprowadzenie Portfolio jzykowego dla dzieci w wieku 610 lat pozwoli na dokonanie reeksji ucznia nad wasnym procesem uczenia si i podjcie prby samooceny swojej pracy.
Szkoa podstawowa klasy IVVI II etap edukacyjny

Ten etap edukacji jzykowej zakada kontynuacj nauki z klas IIII i bazuje na umiejtnociach uzyskanych w klasach modszych. W adnym wypadku nauczyciele nie powinni rozpoczyna na tym etapie nauki od pocztku. Powinni skontaktowa si z nauczycielem prowadzcym nauk jzyka w klasach modszych, aby dobrze dobra program nauczania w klasach IVVI. W kontekcie Europejskiego Systemu Opisu Ksztacenia Jzykowego II etap edukacyjny nawizuje w wikszoci wymaga do poziomu A1, z zastrzeeniem, e ESOKJ zosta opracowany dla uczniw dorosych. W szkole podstawowej i gimnazjum wyznacznikiem poziomu moe by akredytowane przez Rad Europy i wspomniane powyej Portfolio Jzykowe.
Gimnazjum III etap edukacyjny

III etap edukacyjny nawizuje w wikszoci wymaga do poziomu A2 w skali ESOKJ. Na tym etapie wyrniamy dwie wersje podstawy programowej: III.0. dla rozpoczynajcych nauk oraz III.1. dla kontynuujcych nauk jzyka ze szkoy podstawowej. Zasadnicz rnic jakociow pomidzy uczniami realizujcymi te dwie wersje podstawy bdzie zapewne zasb rodkw jzykowych, ktrymi bd si posugiwa.
68
Wersja III.0. (dla rozpoczynajcych nauk) zakada, e ucze opanuje do duy wachlarz umiejtnoci jzykowych, charakterystycznych dla poziomu A2, jednak bdzie si jeszcze posugiwa bardzo ograniczonym zasobem rodkw jzykowych, typowym dla niszego poziomu. W wersji III.1. przeznaczonej dla uczniw kontynuujcych nauk jzyka ze szkoy podstawowej zakada si, e ucze opanuje szerszy zakres umiejtnoci (niektre nawet typowe dla poziomu B1), ale przede wszystkim bdzie posugiwa si zdecydowanie szerszym zasobem rodkw jzykowych. Poziom tej wersji podstawy mona okreli jako A2+ (poziom poredni midzy A2 i B1 przewidziany w ESOKJ).
Szkoy ponadgimnazjalne IV etap edukacyjny

Na IV etapie edukacyjnym wydzielono trzy wersje podstawy programowej: IV.0. dla rozpoczynajcych nauk, IV.1. dla kontynuujcych nauk jzyka obcego oraz IV.2. dla uczniw klas dwujzycznych. Wymagania w wersji IV.0. w wikszoci odpowiadaj poziomowi A2+ (zakres rodkw jzykowych typowy dla poziomu A2, umiejtnoci czciowo nawizuj do poziomu B1). Wersja IV.1. to dwa rne programy: pierwszy o niszym poziomie zaawansowania (podstawowy) odpowiada wymaganiom dla poziomu oscylujcego pomidzy B1, a B1+ w skali ESOKJ, drugi o wyszym poziomie zaawansowania (rozszerzony) zakada, e ucze opanuje zasb rodkw jzykowych oraz umiejtnoci pomidzy poziomem B2 a B2+. Dla IV etapu edukacyjnego przygotowano te podstaw IV.2. dla uczniw klas dwujzycznych, ktra zarwno w zakresie uywanych rodkw jzykowych jak i poszczeglnych umiejtnoci odpowiada w wikszoci poziomowi C1 (z elementami C2).
Podstawa programowa jest wsplna dla wszystkich jzykw i dlatego przy opisywaniu umiejtnoci jzykowych nie mona podawa konkretnych zwrotw i wyrae, ktre ucze na danym poziomie powinien opanowa. Umiejtnoci jzykowe zreszt z trudem poddaj si jakiejkolwiek klasykacji, gdy nigdy nie przyrastaj liniowo. John Trim, jeden z autorw Europejskiego Systemu Opisu Ksztacenia Jzykowego, zaproponowa przedstawianie przyrostu umiejtnoci jzykowych w formie odwrconego stoka, aby podkreli istniejc wielowymiarowo. Z jednej strony, w miar nauki jzyka obcego zwiksza si liczba sw i zwrotw, jakie znamy, z drugiej strony zwiksza si pynno i poprawno wypowiedzi. Na to wszystko nakadaj si kompetencje socjolingwistyczne, pragmatyczne i uwarunkowania osobowociowe. Dlatego tak trudno oceni, czy wyszy poziom znajomoci jzyka ma osoba, ktra perfekcyjnie opanowaa wski zakres umiejtnoci, czy te ta, ktra potra porozumie si w wielu sytuacjach, ale popenia sporo bdw.
IV. Rnice wymaga na poszczeglnych etapach
69
Podstawa programowa opisuje oczekiwany przyrost wiedzy do oglnie, ale zwraca uwag na podstawowe rnice i pokazuje pewn tendencj. Na przykad w wymaganiach oglnych, w zakresie znajomoci rodkw jzykowych dla poziomu IV.0 mamy zapis: Ucze posuguje si podstawowym zasobem rodkw jzykowych (), dla poziomu IV.1.P: Ucze posuguje si w miar rozwinitym zasobem rodkw jzykowych (), a dla poziomu IV.1.R: Ucze posuguje si bogatym zasobem rodkw jzykowych (). W ten sposb zwraca si uwag na to, e na dany temat mona wypowiada si na rnym poziomie jzykowym, jak rwnie, e ta sama umiejtno, np. rozumienia gwnej myli tekstu, moe by sprawdzana na podstawie tekstw znacznie rnicych si stopniem trudnoci, wynikajcym z uytych rodkw jzykowych. W miar wzrostu poziomu poszerzany jest nieco zakres tematyczny (pewn rnic wida zwaszcza midzy szko podstawow i gimnazjum oraz midzy gimnazjum i szko ponadgimnazjaln), a wymagania szczegowe s przeformuowywane i poszerzane. Na wyszych poziomach pojawia si na przykad umiejtno argumentowania, komentowania, rozrniania stylu formalnego i nieformalnego itp. Najbardziej czytelna wskazwka pojawia si w wymaganiach szczegowych w gwce wprowadzajcej poszczeglne umiejtnoci z danego zakresu. Na przykad w zakresie rozumienia wypowiedzi ustnej mona zauway kilka rnic zwizanych z wymaganymi umiejtnociami.
Poziom IV.0 Ucze rozumie ze suchu bardzo proste, krtkie, typowe wypowiedzi (np. instrukcje, komunikaty, rozmowy) artykuowane powoli i wyranie, w standardowej odmianie jzyka Poziom IV.1.P Ucze rozumie ze suchu proste, typowe wypowiedzi (np. instrukcje, komunikaty, ogoszenia, rozmowy) artykuowane wyranie, w standardowej odmianie jzyka Poziom IV.1.R Ucze rozumie ze suchu teksty o rnorodnej formie i dugoci (np. rozmowy, dyskusje, wywiady, wykady, komunikaty, instrukcje, wiadomoci, audycje radiowe i telewizyjne) w rnych warunkach odbioru. Porwnujc te zapisy, widzimy wyranie jak zmieniaj si wymagania. Na poziomie IV.0 sprawdzana jest umiejtno rozumienia ze suchu bardzo prostych, krtkich tekstw wypowiadanych powoli i wyranie. Na poziomie IV.1.P teksty s dusze, ju nie tak bardzo proste, zwiksza si te ich rnorodno i tempo ich czytania. Na poziomie IV.1.R, odpowiadajcym poziomowi B2+ w skali ESOKJ, ucze powinien zrozumie wikszo tekstw wypowiadanych w danym jzyku obcym.
70
Aby przybliy spodziewany poziom umiejtnoci na podstawie zapisanych w projekcie podstawy wymaga, poniej umieszczono przykady typowych zada dla ucznia. Ponisze zadania i przykadowe wypowiedzi uczniw w najczciej nauczanym jzyku angielskim pokazuj rnice w poziomie wykonania tego samego zadania przez uczniw na rnych etapach edukacyjnych i uczniw realizujcych rne warianty podstawy programowej. Wymaganie 4.1: Ucze opisuje ludzi, przedmioty, miejsca, czynnoci Zadanie: opisz jednego ze swoich domownikw lub kolegw Jzyk obcy rozpoczynany w gimnazjum: Ucze tworzy bardzo krtkie, proste i zrozumiae wypowiedzi ustne My sister is tall and slim. Jzyk obcy kontynuowany w gimnazjum: Ucze tworzy krtkie i zrozumiae wypowiedzi ustne My sister is quite tall, about 170 cm, and shes very slim. Shes got long black hair. She often wears jeans. Liceum, poziom podstawowy: Ucze tworzy krtkie, zrozumiae wypowiedzi ustne My sister is very attractive. Shes rather tall and slim. Shes got perfect gure and shes got beautiful long black hair. She wears casual clothes and looks very good in jeans and a shirt. Liceum, poziom rozszerzony: Ucze tworzy pynne i zrozumiae dusze wypowiedzi ustne My sister is an attractive girl: shes quite tall, although not too tall, very slim, with perfect gure and shes got lovely long black hair. She looks very good in classic jeans and a shirt. Smart casual is her style. Wymaganie 6.6./6.7/6.4 (na rnych etapach to wymaganie ma inny numer): Ucze prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia Zadanie: Jeste u znajomych i chcesz skorzysta z telefonu. Popro o pozwolenie Jzyk obcy rozpoczynany w gimnazjum: Ucze reaguje ustnie w prosty i zrozumiay sposb, w typowych sytuacjach Can I make a phone call?
V. Przykadowe zadania
71
Jzyk obcy kontynuowany w gimnazjum: Ucze reaguje ustnie w sposb zrozumiay w typowych sytuacjach Excuse me, Id like to make a phone call. Can I use your phone? Liceum, poziom podstawowy: Ucze reaguje ustnie w sposb zrozumiay, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej w typowych sytuacjach Excuse me, I have to make an important phone call. Could I use your phone, please. Liceum, poziom rozszerzony: Ucze reaguje ustnie w sposb pynny w rnorodnych, bardziej zoonych sytuacjach Excuse me, I have to make an important phone call. I was wondering if it would be possible to use your phone. Its really urgent, you know.
OPINIE O PODSTAWIE PROGRAMOWEJ

Uchwaa Nr 333/2008 Rady Gwnej Szkolnictwa Wyszego z dnia 16 padziernika 2008 roku w sprawie projektu rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk
Po rozpatrzeniu, na wniosek Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 wrzenia 2008 roku (pismo DPN-MSz/KK-5000-9/08), projektu rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk, Rada Gwna, stosownie do art. 45 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyszym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z pn. zm.), uchwala, co nastpuje. Rada Gwna Szkolnictwa Wyszego z uznaniem przyjmuje starania Ministerstwa Edukacji Narodowej majce na celu uporzdkowanie systemu owiaty, w tym zwaszcza zmian podstawy programowej ksztacenia oglnego w duchu obecnie obowizujcych kanonw. Rada Gwna wspiera dugofalowe zmiany systemowe majce na celu przeniesienie uwagi na efekty ksztacenia, wyduenie ksztacenia oglnego, doprecyzowanie zakresu treci nauczania, indywidualizacj ksztacenia oraz doprecyzowanie opisu wymaga na koniec kadego etapu ksztacenia. Projekt rozporzdzania uwzgldnia zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 18 grudnia 2006 roku w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia si przez cae ycie (2006/962/WE) i jest wanym elementem wczania naszej edukacji w system edukacji europejskiej. Uchwa otrzymuje Minister Edukacji Narodowej oraz Minister Nauki i Szkolnictwa Wyszego. Przewodniczcy Rady Gwnej Szkolnictwa Wyszego Jerzy Baejewski
73
OPINIE O PODSTAWIE PROGRAMOWEJ
UWAGI KONFERENCJI REKTORW AKADEMICKICH SZK POLSKICH w sprawie projektu rozporzdzenia okrelajcego podstaw programow wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk
Opracowanie rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk byo koniecznoci, ze wzgldu na fakt, e aktualnie obowizujca podstawa nie gwarantuje zadowalajcych efektw ksztacenia. Wedug licznych opinii star podstaw programow naleao zmieni midzy innymi z niej wymienionych powodw: przestaa spenia swoj rol, gdy bya adresowana do zdecydowanie odmiennej populacji uczniw: bya tworzona przy zaoeniu, e do szk koczcych si matur uczszcza okoo 50% rocznika uczniw, natomiast dzi do tego typu szk uczszcza ponad 80% kadego rocznika uczniw; wbrew tradycji czteroletniego cyklu ksztacenia oglnego w polskiej szkole, prbowaa dwukrotnie pomieci peny cykl ksztacenia oglnego w trzyletni okres realizacji: najpierw w gimnazjum, a potem w liceum; jest zbyt encyklopedyczna, z perspektywy atwo dzi dostpnych rde informacji; jest nieprecyzyjna w opisie treci i dlatego wymagaa dodatkowego opisu standardw wymaga egzaminacyjnych, co cznie dao bardzo niejasny i czsto sprzeczny obraz tego, co ma umie ucze. Bardzo pozytywnie oceni naley decyzj, e wymagania opisane s na dwch poziomach: szczegowym i oglnym. Wymagania szczegowe opisuj treci ksztacenia: konkretne wiadomoci oraz umiejtnoci, jakie uczniowie maj opanowa. Wymagania oglne opisuj cele ksztacenia w zakresie danego przedmiotu: s to oglne klasy umiejtnoci, ksztatowane podczas pracy nad wymaganiami szczegowymi. Wielk zalet nowej podstawy programowej jest przedstawienie dla kadego przedmiotu w miejsce mao precyzyjnego opisu tego, czego trzeba uczy, penej listy wymaga, ktre powinien spenia przecitnie zdolny ucze na koniec kadego etapu ksztacenia. Podkreli naley, e proponowana podstawa programowa okrela zestaw postaw, ktre szkoa powinna ksztatowa u uczniw, takich jak: uczciwo, wiarygodno, odpowiedzialno, wytrwao, poczucie wasnej wartoci,
74
przedsibiorczo, kreatywno, gotowo do pracy zespoowej, kultura osobista. W rozwoju spoecznym bardzo wane jest ksztatowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury wasnego narodu, a take postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Wdroenie do praktyki opiniowanego rozporzdzenia otworzyoby bardzo wany etap w rozwoju ksztacenia w polskim systemie owiaty i wychowania. Do najwaniejszych decyzji zaliczy naley uznanie: jzyka polskiego, matematyki, jzykw obcych za fundamentalny obszar wiedzy wsplnej dla wszystkich zdajcych matur. Nowa podstawa programowa: przywizuje szczegln uwag do poszerzonego nauczania matematyki. Trzeba jeszcze raz podkreli, e usunicie matematyki z zestawu obowizkowych egzaminw maturalnych spowodowao ogromne szkody w zasobach kapitau intelektualnego Polakw, kadzie rwnie wikszy nacisk na umiejtno wykorzystywania wiedzy do identykowania i rozwizywania problemw, a take formuowania wnioskw opartych na obserwacjach empirycznych dotyczcych przyrody lub spoeczestwa, cieszy fakt, e nowa podstawa programowa przedmiotw eksperymentalnych zostaa uzupeniona o wymagania dowiadczalne, bardzo pozytywnie naley oceni wprowadzenie nauczania pierwszego jzyka obcego od I klasy szkoy podstawowej oraz drugiego jzyka obcego od I klasy gimnazjum. Na szczeglne podkrelenie zasuguje fakt, e nowa podstawa programowa traktuje okres nauki w gimnazjum i liceum cznie, jako spjny programowo obszar ksztacenia. Wszyscy uczniowie przechodz jednakowy, czteroletni kurs ksztacenia ze wszystkich przedmiotw tradycyjnie obecnych w szkole. Jeszcze raz zauway naley, e kady ucze a do matury uczy si jzyka polskiego, jzykw obcych oraz matematyki jako trzech fundamentalnych obszarw wiedzy, w zakresie ktrych bdzie potem zdawa obowizkow cz matury. Kady ucze w cigu ostatnich dwch lat liceum lub trzech lat technikum przechodzi gboki kurs w zakresie trzech wybranych przedmiotw maturalnych. Przedmioty te oferowane s w duym wymiarze godzin. Taki program, dajcy moliwo efektywnego ksztacenia niemal caej populacji na poziomie rednim, jest zbieny z rozwizaniami przyjtymi w wikszoci krajw zachodnich. Przedstawiony model jest dobr drog do uzyskania solidnego przygotowania kandydatw na studia wysze.
75
UWAGI KONFERENCJI REKTORW AKADEMICKICH SZK POLSKICH
Oceniajc bardzo pozytywnie ten dokument, naley stwierdzi, e wprowadzenie w ycie projektu rozporzdzenia okrelajcego podstaw programow wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk otworzy nowy etap w polskim systemie ksztacenia owiaty i wychowania. W fazie wdraania i funkcjonowania przyjte rozwizania musz by oceniane i w sposb cigy udoskonalane. Przewodniczcy Komisji Edukacji KRASP prof. dr hab. Tomasz Borecki

Podstawa Programowa Z Komentarzami - Tom 3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Podstawa Programowa Z Komentarzami - Tom 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tom 3. Jzyki obce w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum

O POTRZEBIE REFORMY PROGRAMOWEJ KSZTACENIA OGLNEGO

Dlaczego w polskich szkoach podstawowych, gimnazjach i liceach nastpi zmiany?

Co zatem naley uczyni?

Jak to opisuje nowa podstawa programowa?

Jak tworzy program wychowawczy szkoy?

Jak poprzez ocenianie skutecznie motywowa uczniw?

Jak ma wyglda edukacja uczniw najmodszych?

Jakie nastpi zmiany w organizacji pracy szkoy?

IVSP V SP VI SP Sprawdzian dostosowany do nowej podstawy programowej

IL II L III L Egzamin maturalny dostosowany do nowej podstawy programowej

I ZSZ II ZSZ III ZSZ

Jakie i dlaczego zmiany organizacyjne w nauczaniu jzykw obcych?

Jak sprawdza wejciowy poziom umiejtnoci jzykowych ucznia i jak monitorowa 15

O POTRZEBIE REFORMY PROGRAMOWEJ KSZTACENIA OGLNEGO

efektywno wynikw ksztacenia jzykowego?

CZ WSTPNA PODSTAWY PROGRAMOWEJ DLA SZKOY PODSTAWOWEJ

CZ WSTPNA PODSTAWY PROGRAMOWEJ DLA GIMNAZJUM I LICEUM

III etap edukacyjny

IV etap edukacyjny zakres zakres podstawowy rozszerzony

PODSTAWA PROGRAMOWA EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ W ZAKRESIE JZYKA OBCEGO NOWOYTNEGO

Treci nauczania klasa I szkoy podstawowej

ZALECANE WARUNKI I SPOSB REALIZACJI

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU JZYK OBCY NOWOYTNY

Cele ksztacenia wymagania oglne

Treci nauczania wymagania szczegowe

ZALECANE WARUNKI I SPOSB REALIZACJI

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU JZYK OBCY NOWOYTNY

Znajomo rodkw jzykowych.

Cele ksztacenia wymagania oglne

Treci nauczania wymagania szczegowe

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU JZYK OBCY NOWOYTNY

Znajomo rodkw jzykowych.

Cele ksztacenia wymagania oglne

Treci nauczania wymagania szczegowe

ZALECANE WARUNKI I SPOSB REALIZACJI

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU JZYK OBCY NOWOYTNY

Znajomo rodkw jzykowych.

Cele ksztacenia wymagania oglne

Treci nauczania wymagania szczegowe

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU JZYK OBCY NOWOYTNY

Cele ksztacenia wymagania oglne

Treci nauczania wymagania szczegowe

2) przedstawia w logicznym porzdku argumenty za i przeciw danej tezie lub rozwizaniu.

7) przedstawia zalety i wady rnych rozwiza i pogldw;

2) przedstawia w logicznym porzdku argumenty za i przeciw danej tezie lub rozwizaniu.

Znajomo rodkw jzykowych.

Cele ksztacenia wymagania oglne

Treci nauczania wymagania szczegowe

ZALECANE WARUNKI I SPOSB REALIZACJI

KOMENTARZ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ PRZEDMIOTU JZYK OBCY NOWOYTNY

3. Europejski System Opisu Ksztacenia Jzykowego (ESOKJ)

II. Zasady konstrukcji i budowa dokumentu

Klasy I-III (integracja) Klasy IV-VI (kontynuacja)

Gimnazjum III.1 (kontynuacja)

IV.2 (dwujzyczne) IV.1 (matura podstawowa i rozszerzona) IV.0 (pocztkujcy)

Gimnazjum III.0 (pocztkujcy)

3. Struktura wymaga oglnych i szczegowych

Tworzenie wypowiedzi pisemnych Tworzenie wypowiedzi pisemnych

Redagowanie jzykowe w formie ustnej Redagowanie jzykowe w formie pisemnej

Przetwarzanie wypowiedzi w formie ustnej i pisemnej

Edukacja wczesnoszkolna I etap edukacyjny