Nr 3/2010(15)

WS P C Z E S N A E K O N O M I A

Zenon Biniek*, Kazimierz Wakowski**, Micha ebrowski***

Zarzdzanie innowacjami w maych i rednich przedsibiorstwach brany informatycznej (przykad podejcia do polskiego rynku IT)

Nadesany: 8 marca 2010 r. Streszczenie

Zaakceptowany: 22 wrzenia 2010 r.

W pracy omwiono problematyk innowacji maych i rednich przedsibiorstw brany IT (MSP-IT). Syntetycznie przedstawiono aktualn sytuacj na rynku IT oraz opisano gwne cechy innowacyjnoci firm IT. Zdefiniowano rwnie zastosowanie podejcia systemowego do zarzdzania innowacjami. Zaproponowano koncepcj internetowych usug wspierajcych zarzdzanie MSP-IT. Innowacyjno firm IT umieszczono w warunkach gospodarki sieciowej. Opisano gwne uwarunkowania wprowadzania nowych technologii w brany IT.

Wprowadzenie
W okresie ostatnich kilku lat nastpio osabienie dynamiki krajowego wzrostu gospodarczego, spowodowane zaamaniem koniunktury gospodarczej zarwno w USA, jak i strefie euro oraz globalnym kryzysem finansowym (trwajcym od II po. 2007 r.). I chocia w 2008 r. nasz produkt krajowy brutto (PKB) wzrs o 4,9%, co (mimo wyranie sabszego wzrostu w porwnaniu z 2007 r. 6,7%) naley uzna za korzystny wynik, niemniej w kolejnych latach jego wartoci byy nisze: 1,7% w 2009 r.1 i 3% w I kw. 2010 r. (w ujciu rocznym)2.
dr hab., prof. nadzw., Wysza Szkoa Finansw i Zarzdzania w Warszawie. dr hab. in., prof. nadzw., Politechnika Warszawska. *** mgr, doktorant, Politechnika Warszawska. 1 http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/wysoki-wzrost-pkb-w-2009-to-efekt-eksportu-netto-konsumpcji-i-malego-spadku-inwestycji (dostp: 2010-08-05) 2 http://forsal.pl/artykuly/425179,gus_polski_pkb_wzrosl_w_i_kwartale_2010_roku o 3 proc w_ujeciu_rocznym.html (dostp: 2010-08-05)
** *

77

WS P C Z E S N A E K O N O M I A

Nr 3/2010(15)

Sektor maych i rednich przedsibiorstw (MSP) w Polsce zasuguje gwnie ze wzgldu na wkad w tworzenie PKB oraz generowanie miejsc pracy na miano siy napdowej naszej gospodarki. I chocia oddzielne MSP maj zwykle niewielki zasig dziaania i wpyw na otoczenie, to ich dua liczba ogrywa istotn rol w ksztatowaniu caej gospodarki. Z racji wikszej elastycznoci MSP s bardziej otwarte na stosowanie i tworzenie innowacyjnych rozwiza technologicznych, a ich udzia w tworzeniu krajowej gospodarki systematycznie wzrasta. Na dalszy ich rozwj powinny wpyn zewntrzne czynniki katalizujce powstawanie i funkcjonowanie nowych, innowacyjnych przedsibiorstw, charakteryzujcych si duym potencjaem finansowym, kadrowym i knowhow. Takim katalizatorem ich rozwoju powinny by fundusze UE. Dziki racjonalnemu wykorzystaniu rodkw unijnych krajowy sektor MSP powinien nie tylko zwikszy swoj liczebno, ale take i konkurencyjno na rynku wsplnotowym. Kluczem do tego sukcesu jest zwikszenie produktywnoci MSP oraz systematyczne nadrabianie ich zalegoci technologicznych. Niestety, odsetek podmiotw innowacyjnych w Polsce jest trzykrotnie niszy ni w czoowych krajach UE. Postp technologiczny polskich przedsibiorstw przed przystpieniem do UE dotyczy w wikszoci przypadkw unowoczeniania parku maszynowego, co zdecydowanie odbiega od redniej unijnej. Natomiast udzia rodkw przeznaczanych na prace B+R jest bliski 10%, podczas gdy jest to najwaniejsze, chocia wci niedoceniane rdo innowacji (Jdrzejewski, 2010). Do barier hamujcych rozwj MSP najczciej zaliczane s (Sytuacja MSP, 2010): zbyt wysokie podatki i inne opaty przewidziane prawem, konkurencja innych maych przedsibiorstw (w grupie firm rednich bya to najwaniejsza bariera, za w grupie firm maych druga w kolejnoci).

1. Rola i miejsce MSP w gospodarce

Liczba MSP w Polsce w 2007 r. ksztatowaa si na poziomie 1,8 mln firm, w tym: mikroprzedsibiorstw byo ponad 1,7 mln; maych (bez mikro) ponad 45 tys.; rednich okoo 15,5 tys. W 2007 r. firmy sektora MSP w Polsce zdecydowanie dominoway liczebnoci; przedsibiorstwa mae stanowiy okoo 99% przedsibiorstw zarejestrowanych w REGON, rednie okoo 1% (Sytuacja MSP, 2010: 24). Liczba pracujcych w przedsibiorstwach i w przedsibiorstwach sektora MSP ksztatowaa si w 2007 r. na poziomie odpowiednio 8,9 mln (100%) i 6,2 mln (okoo 70%) osb (Sytuacja MSP, 2010: 27). Wkad poszczeglnych grup przedsibiorstw w struktur naszego PKB w 2007 r. by nastpujcy: 43% mikro; 10% mae (bez mikro); 14% rednie; 33% due (Sytuacja MSP, 2010: 26). Analiza wynikw finansowych MSP w drugim proczu 2009 r. wykazaa, e (Sytuacja MSP, 2010): udzia ankietowanych firm, ktre odnotoway zysk, jest niszy ni w latach poprzednich; duo firm rednich odnotowao strat; najlepiej radz sobie firmy mikro i mae.

78

Nr 3/2010(15)

WS P C Z E S N A E K O N O M I A

Bardzo niski poziom absorpcji rodkw pomocowych z funduszy unijnych przez polskie MSP w kolejnym 2009 r. potwierdziy take badania PMR3. Zaledwie 2% maych i 9% rednich przedsibiorstw skorzystao z tych rodkw w celu podniesienia swej innowacyjnoci i konkurencyjnoci4. Wedug bada PKPP Lewiatan z 2008 r.: 70% MSP nie miao dnych zobowiza, ani kredytowych, ani handlowych i finansowao si w 100% ze rodkw wasnych, niespena 3% firm sektora MSP korzystao z funduszy unijnych. Najprawdopodobniej z kiepsk absorpcj rodkw unijnych zwizany jest bardzo niski poziom zastosowa IT w polskich MSP; prawie 1/3 spord nich nie korzysta z adnych zewntrznych usug IT (poza tymi, ktre wiadcz zatrudnieni w nich informatycy). Dotyczy to 31% maych i 18% rednich przedsibiorstw. Czstotliwo korzystania z usug IT jest skorelowana z wielkoci przychodw. W grupie MSP z przychodami przekraczajcymi 50 mln z w 2009 r. prawie 100% firm korzystao z usug IT, ale ju tylko 2/3 spord firm o przychodach poniej 2 mln z deklarowao korzystanie z takich usug. Przy czym trzeba tu podkreli, e firmy zagraniczne znacznie czciej korzystaj z usug IT.

2. Rynek IT w Polsce
W najlepszym dotychczas 2007 r. warto polskiego rynku informatycznego bya szacowana na poziomie 24 mld z, co oznaczao wzrost w porwnaniu do 2006 r. o 16,5%. W 2008 r. zmniejszya si ona do poziomu 11,4 mld USD (spadek o prawie 47%), a w 2009 r. do 10,3 mld USD (spadek o kolejnych 10%). Jednak niektrzy eksperci optymici szacuj, e w 2010 r. bdzie mia miejsce wzrost wartoci naszego rynku IT nawet o 3% (Polski rynek IT, 2010). Tak wic najgbszy od 20 lat kryzys naszego rynku informatycznego (IT) i szerzej ICT (ang. Information and Communication Technology) trwa ju trzeci rok (lata 2008 2010). Te niekorzystne tendencje (rys. 1) utrzymyway si, a nawet pogbiay w5: takich duych segmentach rynku IT, jak: informatyzacja sektora publicznego;

3 PMR jest brytyjsko amerykaskim przedsibiorstwem wiadczcym usugi doradcze, w tym dostarczajcym wszechstronnych informacji o rynku dla firm, zainteresowanych Europ Centraln i Wschodni i innymi wschodzcymi rynkami. 4 Polish SMEs facing longer hardware replacement cycles. Za raportem Software applications, ICT services and infrastructure for small and medium-sized enterprises in Poland 2010, PMR Publications, July 2010 (www.pmrpublications.com , 2010-08-05) 5 W kocu 2009 r. biuro analityczne DiS przeprowadzio analiz wynikw brany IT na podstawie informacji o przychodach ponad 150 firm i pionw biznesowych firm teleinformatycznych, w wikszoci nalecych do grup kapitaowych notowanych na warszawskiej GPW. Wykorzystano te wybrane wyniki innych liczcych si firm informatycznych, takich (nie notowanych publicznie, a jednak otwartych na udostpnianie tego rodzaju informacji w trybie kwartalnym), jak: HeuThes, SoftNet, ZETO d czy UPOS System. Podano za: www.egospodarka.pl/51904,Rynek-IT-w-Polsce-w-2009-rekordowe-spadki,1,39,1.html.

79

WS P C Z E S N A E K O N O M I A

Nr 3/2010(15)

konsultacje i informatyka finansowa, gdzie odnotowano due spadki ju w roku 2008; aktualnie spadki te nieco spowalniaj, co oznacza, e pomidzy poszczeglnymi segmentami rynku IT pojawiaj si ostatnio przesunicia w fazach; rynek integracji systemowej oraz rynek sprztu i dystrybucji, ktry w dalszym cigu pozostaje na niskim poziomie, a spadki na tych rynkach s niepokojco wysokie; telekomunikacji, gdzie warto rynku telekomunikacyjnego ogem w 2009 r. spada znacznie (a w tym najwicej straci na wartoci rynek telefonii komrkowej), mimo utrzymywania si na do wysokim poziomie dynamiki sprzeday usug przesyu danych (gownie dziki rosncej atrakcyjnoci usug internetowych). Do gwnych przyczyn spadku dynamiki polskiego rynku ICT naley zaliczy: malejcy popyt na produkty i usugi ICT, zwizany z obserwowanym nasyceniem tego rynku, (np. bliskim 100% stopniu nasycenia narzdziami telefonii komrkowej), przeduajcy si kryzys w skali globalnej, liczne nieprawidowoci, obserwowane w relacjach dostawcy odbiorcy usug IT. Niepokojce jest zwaszcza to, e ww. negatywne zjawiska pogbiaj si mimo upowszechniania si zastosowa komputerw i Internetu zarwno w przedsibiorstwach, jak i gospodarstwach domowych.

80

Nr 3/2010(15)

WS P C Z E S N A E K O N O M I A

Do sabych stron polskiego rynku IT nale: kiepscy administratorzy serwisw internetowych6, race zaniedbania formalne, merytoryczne oraz dotyczce bezpieczestwa w tych serwisach np. administracji publicznej7; spadek kursw akcji wikszoci firm IT notowanych na giedach krajowych i zagranicznych; wzrost kosztw (w tym operacyjnych) utrzymania i rozwoju oferowanych rozwiza IT; nieprawidowe proporcje w zatrudnieniu (lokalne przerosty); zmniejszanie rodkw finansowych, przeznaczanych na wsparcie sprzeday; trudnoci (niestabilno) w dziaalnoci prowadzonej na rynkach zagranicznych8; spadek liczby internautw w Polsce9; coraz czciej nie s odnawiane domeny10. Natomiast do silnych stron naszego rynku IT mona zaliczy dobre kadry, charakteryzujce si wysokimi kwalifikacjami i kompetencjami. Do szans polskiego rynku IT nale: lawinowo rosnca liczba internautw w kraju i na wiecie; lawinowo rosnca liczba telefonw komrkowych (zwaszcza smartfonw11 telefonw obsugujcych takie funkcje multimedialne, jak: odbieranie poczty elektronicznej, przegldarki sieciowej, pagera, GPS) w kraju i na wiecie12;
6 Na przykad Anna Wasilewska-pioch zauwaa, e administratorzy rzdowych stron WWW wci za mao dbaj o ich bezpieczestwo, bo na 18 witrynach nalecych do 10 instytucji pastwowych, przebadanych w II kwartale br., zesp CERT.GOV.PL znalaz a 515 luk, w tym 212 o bardzo wysokim poziomie bezpieczestwa. Za: http://di.com.pl/news/32638,0,Administratorzy_rzadowych_stron_WWW_wciaz_za_ malo_dbaja_o_ich_bezpieczenstwo.html 7 Porwnaj np. raporty pt.: Administracja publiczna w sieci , publikowane ju od 2002 r. przez grup Internet Obywatelski na stronie www.egov.pl , z ktrych wynika, e poziom serwisw internetowych naszych ministerstw, urzdw wojewdzkich i urzdw marszakowskich jest od wielu lat bardzo niski. 8 Porwnaj np.: [google: http://di.com.pl/news/32632,0,Google_zarabia_ale_gielda_zawiedziona.html (2010-08-06)]; 9 Chocia z Internetu korzysta tylko poowa Polakw, to wedug gazety Wprost (ktra przytacza wyniki bada NetTrack prowadzonych przez SMG/KRC Poland Media) od lipca do wrzenia 2009 r. liczba naszych uytkownikw Internetu spada z 49,5 do 49,4%; jest to pierwszy taki przypadek od 2001 r., kiedy zaczto prowadzi te badania. Zwolnienie tempa wzrostu zainteresowania Internetem specjalici obserwuj od koca 2008 r. [http://www.wprost.pl/ar/178448/Spada-liczba-internautow-w-Polsce/ (2009-11-18 06:36)] 10 Spadek wspczynnika odnowie domen (czyli opacania kolejnego rocznego abonamentu dla adresw internetowych zakoczonych literami pl) wiadczy o wyczerpaniu potencjau rozwoju Internetu w Polsce. Rozwj Internetu w naszym kraju ograniczaj zasig techniczny i ceny, ktre dla niektrych uytkownikw s zbyt wysokie [http://www.wprost.pl/ar/178448/Spada-liczba-internautow-w-Polsce/ (2009-11-18 06:36)] 11 W drugiej poowie 2009 r. przyniosa ju zmiany na lepsze, przede wszystkim dziki upowszechnieniu si smartfonw telefonw zawierajcych funkcje multimedialne: odbieranie poczty elektronicznej, przegldarki sieciowej, pagera, GPS. 12 Do koca tego roku z telefonw komrkowych bdzie korzysta 5 miliardw uytkownikw [http://www.tokfm.pl/Tokfm/1,103090,7564985,W_tym_roku_bedzie_juz_5_mld_uzytkownikow_komorek.html]

81

WS P C Z E S N A E K O N O M I A

Nr 3/2010(15)

coraz czstsze opracowywanie polskich serwisw internetowych przynajmniej w dwch wersjach jzykowych (polskiej i angielskiej); Natomiast do gwnych zagroe na rynku IT mona zaliczy: naruszanie praw wasnoci konkurentw, a w tym niezgodne z prawem wykorzystanie patentw; trudnoci serwisw aukcyjnych w kontrolowaniu praw wasnoci (patentw) dotyczcych oferowanych produktw13; zmowy, czyli niedozwolone porozumienia (dostawcw, odbiorcw) na rynku, np. zmowa cenowa, ktra zgodnie z prawem naley do najciszych narusze prawa antymonopolowego, za co jej uczestnicy mog zosta ukarani kwot do 10 proc. ubiegorocznego przychodu14.

3. Innowacyjno w sektorze IT w kraju i na wiecie

Sektor informatyczny wyrnia si we wszystkich rozwinitych gospodarkach du innowacyjnoci. Nie inaczej jest w Polsce, gdzie firmy IT cechuje relatywnie wysoka innowacyjno, widoczna w zestawieniu z innymi sektorami w kraju 34,1% firm IT wprowadzio innowacje w latach 20062008, wobec redniej 21,3% dla wszystkich sektorw (GUS, 2009). Niestety, innowacyjnoci sektora IT w Polsce nie towarzyszy wzrost konkurencyjnoci polskich firm IT w Europie i na wiecie. wiadczy to o stosunkowo niskiej jakoci tych innowacji adekwatnych tylko dla potrzeb rynku lokalnego. Wikszo firm informatycznych w Polsce (99,89%) stanowi firmy mae i rednie (MSP-IT) (Eurostat, 2009), o ograniczonych moliwociach zdobywania rynku (bariery finansowe, kadrowe, organizacyjne). Jednake sektor MSP-IT ma znaczny potencja i szanse rozwoju. Badania dotyczce innowacji w sektorze informatycznym s celowe, poniewa firmy MSP-IT maj problemy z efektywnoci i skutecznoci w dziaalnoci innowacyjnej. Firmy te w rnym stopniu radz sobie z wyzwaniem naszych czasw tj. dziaaniem w warunkach wzrastajcej roli e-biznesu. Rozwj konkurencji w globalnej skali, a w tym rozwj e-biznesu, z ktrym mamy do czynienia na pocztku XXI wieku, wymaga cigego zwikszania innowacyjnoci. Wobec trudnego dla firmy konkurowania w zakresie obniki kosztw i poprawy jakoci, innowacyjno w nowych przestrzeniach rynkowych moe oznacza jedyn drog rozwoju (Chan Kim, Mauborgne, 1999). Proces rozwijania nowych przestrzeni rynkowych moe by uatwiony poprzez uycie narzdzi wspierajcych wprowadzanie nowych techno13 Np. eBay przegra w czerwcu 2009 r. proces z firm LVMH przed sdem francuskim za sprzedawanie podrobionych produktw [http://di.com.pl/news/29687,0,eBay_znow_ukarany_za_podrobki.html (2010-07-28)] 14 Np. kary w cznej wysokoci niemal 110 milionw zotych naoy Prezes UOKiK na uczestnikw zakazanego porozumienia: Polifarb Cieszyn-Wrocaw i wacicieli siedmiu marketw budowlanych, poniewa uzna, e: (1) przedsibiorcy ci wsplnie ustalili ceny na oferowane produkty, (2) zakwestionowane praktyki nale do najpowaniejszych narusze prawa antymonopolowego, wyrzdzajcych szkody zarwno konkurencji, jak i interesom konsumentw [http://www.abc.com.pl/?cmd=problem_wiecej,721&serwis=4 (2010-07-26)].

82

Nr 3/2010(15)

WS P C Z E S N A E K O N O M I A

logii i nowych produktw na rynek. W erze Internetu, automatyczne usugi informacyjne aplikacji webowych, maj wielki potencja we wspieraniu dziaalnoci innowacyjnej. Takie e-usugi w domenie innowacji (e-usugi proinnowacyjne) s proponowane dla rozwijania innowacji w MSP-IT. Koncepcyjne podstawy dla projektowania e-usug proinnowacyjnych zostay wyprowadzone z systemowego podejcia do zarzdzania innowacjami.

4. Podejcie systemowe do zarzdzania innowacjami

Pierwszym wanym pojciem do zdefiniowania jest oczekiwany rezultat dziaalnoci innowacyjnej innowacja informatyczna. Innowacja informatyczna to wiadome i celowe wprowadzenie nowoci w oferowanym rozwizaniu lub usudze informatycznej wpywajcej na korzystn zmian w sprawnoci dziaania (w sensie prakseologicznym) podmiotu korzystajcego z rozwizania lub usugi informatycznej. Innowacja informatyczna powinna przynosi korzyci dla wprowadzajcej ja firmy, w perspektywie strategicznej. Przedmiotem innowacji informatycznej jest wiadczenie usugi informacyjnej bd stworzenie systemu teleinformatycznego umoliwiajcego wzrost konkurencyjnoci na rynku informacyjnym. Inspiracj do wprowadzenia innowacji mog by albo odkrycia naukowe, albo inicjatywa wasna firm. Podstawowa konstrukcja modelu innowacji informatycznej obejmuje nastpujce elementy: oferowany produkt informatyczny, innowacyjn zmian w produkcie informatycznym: znaczcy nowy aspekt produktu lub cay produkt jako nowo, usug wsparcia na rzecz dziaania podmiotu stosujcego produkt informatyczny, wpyw zmiany innowacyjnej na korzystna zmian w dziaaniu podmiotu stosujcego, innowacj w zakresie usugi wsparcia oferowanej przez produkt informatyczny. Innowacja moe dotyczy zarwno nowej technologii informatycznej, jak i nowego produktu z brany IT. Innowacje s podejmowane zazwyczaj w postaci inwestycji teleinformatycznych. Systemowe podejcie do przedsibiorstwa uywajce modelowania koncepcyjnego zaowocowao w rozwiniciu dziedziny nazwanej inynieri przedsibiorstwa. Inynieria przedsibiorstwa oparta jest na nastpujcych zaoeniach (Liles, Presley, 1996): przedsibiorstwo mona traktowa jako system; centraln czci przedsibiorstwa jako systemu s procesy biznesowe; do przeksztacania, wpywania na przedsibiorstwo uywa si metod inynieryjnych. Inynieri przedsibiorstwa, ktrej przedmiotem dziaania jest organizacja i zarzdzanie innowacjami moemy okreli jako inynieri zarzdzania innowacjami i strategiami. Inynieria zarzdzania innowacjami i strategiami zajmuje si ich projektowaniem, konstrukcj, wszelkimi decyzjami w tym zakresie i zwizanymi z nimi procedurami metodologicznymi, realizacj funkcji zarzdzania w szczeglnoci planowania i kontroli oraz controllingu, pomiarem i ocen skutkw wdroonych innowacji oraz strategii innowacyjnych (Berliski, 2003: 21).

83

WS P C Z E S N A E K O N O M I A

Nr 3/2010(15)

Jedno z podej do analizy i modelowania systemw w organizacji zaproponowa S. Alter opracowujc teori i opart na niej metod systemw pracy (ang. work systems method) (Alter, 2002: 90104). Podana przez S. Altera definicja systemu pracy (ang. work system) jest nastpujca: System pracy to taki, w ktrym uczestniczcy ludzie i maszyny realizuj dziaania wykorzystujc informacje, technologie i inne zasoby, aby wyprodukowa produkty i usugi dla wewntrznych lub zewntrznych klientw. Podstawowe elementy wyrniane w systemie pracy obejmuj: produkty i usugi, klientw, dziaania, uczestnikw, strategie, infrastruktur. Typowe przedsibiorstwo posiada wiele systemw pracy, np.: do pozyskiwania materiaw od dostawcw, produkcji, poszukiwania klientw, tworzenia raportw finansowych, zatrudniania pracownikw, koordynowania pracy midzy departamentami. Okrelenie systemu innowacji przyjmuje jako punkt wyjcia postulaty z koncepcji systemw pracy w organizacji. Kade dziaanie w przedsibiorstwie musi posiada dobrze okrelony, identyfikowalny i mierzalny cel. Dziaanie powinno mie charakter usugowy musi by okrelony odbiorca, podmiot, dla ktrego rezultat dziaania bdzie mia znaczenie i warto. Na poziomie caego przedsibiorstwa odbiorc jest klient zewntrzny, ale take partner, dostawca. Proponowane zatem okrelenie systemu innowacji przedsibiorstwa brzmi nastpujco: System innowacji przedsibiorstwa, to podsystem w ramach przedsibiorstwa, w ktrym uczestnicy dziaaj w celu wprowadzenia innowacji, przynoszcych korzyci dla przedsibiorstwa w perspektywie strategicznej, wykorzystujc rda innowacji i rda finansowania. Systemowe ujcie innowacji umoliwia przeprowadzenie analizy systemowej ukierunkowanej na specyfikacj usug wspierajcych innowacyjno przedsibiorstw.

5. Internetowe usugi wspierajce innowacje w MSP-IT

Obszar wsparcia innowacji to przestrze, w ktrej prowadzcy dziaalno innowacyjn spotykaj si z instytucjami wspierajcymi. Instytucje te (orodki innowacji) to organizacje, ktre koncentruj swoj aktywno na newralgicznych dla procesw rozwojowych obszarach wspierania przedsibiorczoci i procesw innowacyjnych w formie (Lehner, Wildner, Scholz, 2007): szerzenia wiedzy i umiejtnoci poprzez doradztwo, szkolenia, informacj w ramach orodkw szkoleniowo-doradczych, pomocy w transferze i komercjalizacji nowych technologii w ramach centrw transferu technologii, pomocy finansowej (ang. seed capital) w formie parabankowych funduszy poyczkowych i porczeniowych, oferowanej osobom podejmujcym dziaalno gospodarcz i modym firmom bez historii kredytowej (ang. start-up), szerokiej pomocy doradczej, technicznej i lokalowej dla nowo powstaych przedsibiorstw w pierwszym okresie dziaania w inkubatorach przedsibiorczoci i inkubatorach technologicznych,

84

Nr 3/2010(15)

WS P C Z E S N A E K O N O M I A

tworzenia skupisk przedsibiorstw (klastrw) i animacji innowacyjnego rodowiska poprzez czenie na okrelonym, zagospodarowanym terenie usug biznesowych i rnych form pomocy firmom w ramach: parkw technologicznych, stref biznesu, parkw przemysowych. Gwne typy instytucji wsparcia dziaajce w Polsce i oferujce usugi wsparcia w serwisach internetowych, to m.in.: agencje rzdowe, instytucje samorzdowe wdraajce Regionalne Strategie Rozwoju Innowacji, centra transferu technologii, parki naukowo-technologiczne. Na podstawie przegldu 20 serwisw internetowych mona stwierdzi, e skupiaj si one na nastpujcych grupach funkcji: promowanie postaw innowacyjnych, komunikowanie aktualnych informacji, udostpnianie wiedzy z zakresu innowacji, kontaktowanie podmiotw w obszarze innowacji. Przegld usug serwisw internetowych instytucji wspierajcych innowacje pozwala zwrci uwag na niewykorzystane moliwoci rozwoju usug w kierunku rozwijania i propagowania podejcia strategicznego w zarzdzaniu innowacjami. Dostrzegajc braki w usugach wsparcia zarzdzania innowacjami mona zaproponowa koncepcj internetowego systemu Przegldu Rynkw Innowacji. Planowany internetowy system e-usug proinnowacyjnych ma by otwartym rodowiskiem usug informacyjnych dla aktywnoci w zakresie innowacji. System moe by uywany jako: narzdzie strategicznej analizy i planowania oraz zarzdzania; operacyjnego w dziaalnoci innowacyjnej przedsibiorstwa; rdo analiz trendw technologicznych, organizacyjnych, marketingowych; przegld rynkw idei, pomysw, innowacji; zunifikowany sposb dostpu do innych serwisw wspierajcych innowacje. Cechy wyrniajce system s nastpujce: zorientowanie bezporednio na funkcje zarzdzania innowacjami; automatyzacja wybranych funkcji zarzdzania innowacjami; pokrycie wszystkich wanych zidentyfikowanych aspektw zarzdzania innowacjami; atrakcyjno dla ronych grup odbiorcw: instytucji wsparcia, rodowiska akademickiego, biznesu; oparcie/konsolidacja bazowych usug zewntrznych. Usugi elektroniczne w ramach Przegldu Rynkw Innowacji su wspieraniu dziaalnoci innowacyjnej przedsibiorstw i polegaj na automatycznym przygotowywaniu zindywidualizowanych zestawie i opracowa informacji dotyczcych wybranych aspektw innowacji: rde innowacji, rde finansowania innowacji, partnerw i wsppracownikw w dziaalnoci innowacyjnej, a take odbiorcw innowacji. Gwne funkcje systemu, z odniesieniem do elementw systemu innowacji, obejmuj: przygotowanie charakterystyki i okrelenie trendw dla wybranych elementw dziaalnoci innowacyjnej, wskazanie zalenoci midzy elementami (sie powi-

85

WS P C Z E S N A E K O N O M I A

Nr 3/2010(15)

za), opracowanie podstawowej struktury rynku innowacji (technologie dostawcy oferenci, beneficjenci). wyszukanie i identyfikacja w zasobach Internetu pomysw, technologii, innowacji, projektw innowacyjnych, produktw i usug innowacyjnych. wyszukanie i identyfikacja w zasobach Internetu moliwoci pozyskania grantw, inwestorw, innych rde finansowania. wyszukanie i identyfikacja w zasobach Internetu partnerw, wsppracownikw do realizacji projektw innowacyjnych. Innowacyjno brany IT podlega reguom gospodarki sieciowej. W opracowywaniu nowych technologii niezbdne jest uwzgldnianie takich rozwiza, ktre podwyszaj warto kreatywn sieci.

6. Innowacyjno brany IT w warunkach gospodarki sieciowej

Naley podkreli, e brana IT dziaa w warunkach efektu sieciowego. Przypomnijmy, e gospodarka sieciowa to taki specjalny rodzaj e-biznesu, gdzie na dziaalno biznesow bezporedni wpyw wywiera efekt sieciowy. Efekt sieciowy polega na tym, e uyteczno jakiego dobra zaley od tego, ilu innych uytkownikw korzysta z tego dobra, np. telefon komrkowy15. Efekt sieciowy powoduje podnoszenie wartoci kreatywnej sieci proporcjonalnie do iloci uytkownikw do tej sieci podczonych. Gwnym produktem brany IT s, jak wiadomo, systemy teleinformatyczne. Bezporednim przejawem wartoci kreatywnej sieci bdzie zatem uyteczno systemu teleinformatycznego. Zgodnie z prawem Metcalfea: warto kreatywna sieci ronie proporcjonalnie do kwadratu liczy poczonych komputerw (Shapiro, Varian, 2007: 200), a wic kada nowa inwestycja teleinformatyczna moe w istotny sposb przyczyni si do wzrostu wartoci kreatywnej sieci. W planowaniu innowacyjnoci naley uwzgldni charakterystyczne zachowanie si rynku przy wprowadzeniu nowej technologii (nowego produktu) na rynek. Dziaa tutaj model popytowej korzyci skali. Zosta on przedstawiony przez Forrestera (1980). Model zosta opisany w pracy (Biniek, 2002: 139). Innowacyjno musi uwzgldnia postulat podkrelajcy konieczno zaplanowania dziaania dodatniego sprzenia zwrotnego. Sprzenie musi dziaa zarwno w fali wzrostu (co jest naturalne), jak i w fazie opadania popularnoci produktu. Na rys. 2 przedstawiono krzyw logistyczn, ktra opisuje wprowadzenie nowego produktu na rynek. Na ksztat krzywej maj wpyw dwa sprzenia zwrotne: dodatnie i ujemne. Na pocztek w fazie wzrostu dziaa dodatnie sprzenie zwrotne (DSZ). Nastpuje szybki wzrost liczby uytkownikw nabywajcych dany produkt (dziaa efekt nowoci). W miar upywu czasu efekt DSZ zostaje osabiony. Zaczyna dziaa ujemne sprzenie zwrotne (USZ), bo producent pod wpywem zwikszonej iloci zamwie zaczyna wydua czas dostawy, co postrzegaj odbiorcy i zwracaj si z zamwieniami do konkurencji. Efekt USZ powoduje proporcjonalne zmniejszenie iloci uytkownikw.
15

http://pl.wikipedia.org/wiki/Efekt_sieciowy

86

Nr 3/2010(15)

WS P C Z E S N A E K O N O M I A

Planujc innowacje musimy przewidzie przeduenie dziaania DSZ przy wprowadzaniu nowej technologii, np. wprowadzi sprzeda za porednictwem sklepu internetowego. Innowacyjno w brany IT powinna by ukierunkowana na zmniejszanie lub wzmacnianie efektw zewntrznych sieci informacyjnych. Efekty zewntrzne pojawiaj si wtedy gdy jeden uczestnik rynku wpywa na innych uczestnikw bez pacenia rekompensaty (odszkodowania) (Shapiro, Varian, 2007: 199). Inwestycje teleinformatyczne mog w istotny sposb przyczyni si do wzmocnienia efektw zewntrznych, np. do umocnienia zmian strukturalnych w handlu poprzez rozwj sklepw internetowych, do zwikszenia transparentnoci rynku w usugach teleinformatycznych. Mog one (te inwestycje) przyczyni si do obnienia wpywu negatywnego oddziaywania efektw, np. wzrostu zaufania uczestnikw transakcji w sieci, wzrostu bezpieczestwa (lepsze zabezpieczenie przed wamaniami). Innowacyjno moe w istotny sposb przyczynia si do poprawy konkurencyjnoci konkretnych graczy na rynku nowej technologii informacyjnej. W programie innowacyjnoci mona ukierunkowa dziaanie firm IT albo na strategie konkurowania jakoci, albo na strategie konkurencji cenowej. W procesie digitalizacji produktu mona stworzy tak jego jako, aby odbiorca mia poczucie dopasowania produktu do jego indywidualnych potrzeb. Czsto zamiast do indywidualnych odbiorcw dostosowuje si produkty do potrzeb i gustw konkretnych grup odbiorcw (ang. cluster). Innowacyjno moe zatem polega na inwestowaniu w narzdzia teleinformatyczne umoliwiajce kustomizacj produktw (ang. mass-customisation) (Lehner, Wildner, Scholz, 2007: 297). Przykadem narzdzia teleinformatycznego do obsugi kustomizacji moe by portal internetowy umoliwiajcy zdobywanie takich informacji o klientach, aby umoliwi firmom sprzedawanie spersonalizowanych produktw po spersonalizowanych cenach.

87

WS P C Z E S N A E K O N O M I A

Nr 3/2010(15)

Oprcz rnicowania, jakoci produktu firmy IT stosuj w warunkach gospodarki sieciowej ostr konkurencj cenow. Rnicowanie cen moe dotyczy pojedynczych odbiorcw, jak i okrelonych grup odbiorcw. Jeeli udaje nam si rnicowa zakres funkcjonalny produktu, dostosowujc go do indywidualnych potrzeb konkretnego odbiorcy, to rwnie moemy rnicowa cen produktu. Moemy zaplanowa strategie innowacyjn ukierunkowan na podzia danego produktu na dwie wersje: bazow i rozszerzon. Dla kadej wersji produktu moemy wtedy stosowa zrnicowane ceny i rabaty. Naley przy tym pamita, e w e-biznesie ceny nie s zalene od kosztw produkcji, lecz raczej od wartoci rynkowej produktu. Poprzez innowacyjno mona ksztatowa (zmienia, ulepsza) model biznesowy MSP-IT. Firmy IT dziaajc na rynku informacyjnym musz dostosowa modele biznesowe do warunkw tego rynku. Gwne cechy rynku informacyjnego to (Shapiro,Varian, 2007: 36): informacja jest droga w produkcji, lecz tania w reprodukcji, po wyprodukowaniu pierwszego egzemplarza dobra informacyjnego wikszo kosztw jest utopiona i nie do odzyskania, mona wyprodukowa wiele kopii, ponoszc wzgldnie stae koszty produkcji jednego egzemplarza, nie istnieje naturalna granica iloci kopii moliwych do wykonania. Model biznesowy MSP musi zawiera takie elementy jak: architektur produktw, usug i przepyww informacyjnych, korzyci dla poszczeglnych aktorw, opis rde dochodw (Lehner, Wildner, Scholz, 2007: 299). Oglny model biznesowy mona rozczonkowa na submodele: rynku, zaopatrzenia, wydajnoci, dystrybucji, kapitaowy (Wirtz, 2001). Inwestycja teleinformatyczna moe obejmowa albo model caociowy, albo konkretny submodel.

Zakoczenie
Podjty problem mona uzna za istotny z naukowego i praktycznego punktu widzenia. Innowacyjnoci sektora informatycznego w Polsce nie towarzyszy wzrost globalnej konkurencyjnoci polskich firm IT. To wynik niskiej jakoci innowacji odpowiednich tylko dla rynku lokalnego. Sukcesu innowacji naley upatrywa nie tylko w wysokiej jakoci zarzdzaniu biecym, operacyjnym, ale take w podejciu strategicznym. MSP, skupiajc si na biecej dziaalnoci, rezygnuj z zarzdzania strategicznego, co zmniejsza szanse na sukces. Daje si zauway powany deficyt w usugach internetowych wspierajcych zarzdzanie innowacjami. Istnieje potrzeba rozwijania i promowania strategicznego podejcia w zarzdzaniu innowacjami, zwaszcza wrd MSP-IT. Proponowane e-usugi proinnowacyjne mog wspiera tak aktywno innowacyjn. W dobie gospodarki sieciowej innowacyjno sektora IT nabiera szczeglnego znaczenia. Niezbdne s dalsze badania naukowe, ktre umoliwi dostosowanie strategii firm IT do zmieniajcych si realiw otoczenia e-biznesu. Poszukiwa naley nowych narzdzi teleinformatycznych umoliwiajcych firmom opracowanie elastycznych modeli e-biznesu.

88

Nr 3/2010(15)

WS P C Z E S N A E K O N O M I A

Bibliografia
Alter S., The work system method for understanding information systems and information systems research, Communications of the Association for Information Systems, 9 (9): 2002. Berliski L., Projektowanie i ocena strategii innowacyjnych. Inynieria strategii przedsibiorstwa, AJG, Bydgoszcz 2003. Biniek Z., Elementy teorii systemw, modelowania i symulacji, Infoplan 2002, e-book, www.finus.com.pl. Chan Kim W., Mauborgne R., Creating New Market Space, Harvard Business Review, 12/1999, Harvard Business Press 1999. Eurostat, Services broken down by employment size classes NACE sections H to K (annex 1 of the SBS regulation) Reference year 2002 and onwards [online http://epp.eurostat.ec.europa.eu], 18.11.2009]. Forrester J., Principles of Systems, MIT Press, Cambridge Mass. 1980 GUS, Dziaalno innowacyjna przedsibiorstw przemysowych w latach 20062008, GUS, Warszawa 2009. Jdrzejewski D., Kluczowe dotacje inwestycyjne dla przedsibiorstw w 2010 roku, MCG S.A., ostatnia aktualizacja: 2010-05-28 na: http://mojafirma.infor.pl/firma-w-unii/119165,Kluczowe-dotacje-inwestycyjne-dla-przedsiebiorstw-w-2010-roku.html Liles D.H., Presley A.R., Enterprise modeling within an enterprise engineering framework, 96th Winter Simulation Conference, San Diego 1996. Lehner F., Wildner S., Scholz M., Wirtschaftsinformatik, Hanser Verlag, Munchen 2007. Regionalna Strategia Innowacji dla Wielkopolski oraz Plan Dziaa na lata 20042006 ocena wstpnego etapu realizacji dziaa, Fundacja Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza Poznaski Park Naukowo-Technologiczny, Pozna 2006. Shapiro C., Varian R., Potga informacji, Helion, Gliwice 2007. Sytuacja MSP w drugiej poowie 2009 roku. Oczekiwania dotyczce biecego procza (wstpne wyniki badania ankietowego), Warszawa, luty 2010, http://www.mg.gov.pl/files/upload/9730/ankiety.pdf, dostp: 2010-08-05 Wirtz B.W., Electronic Business, Gabler Verlag Wiesbaden 2001.

SME-IT Innovations Management in the IT Sector (An Example Approach to Polish IT Market)
Summary In the hereby article, problem of innovativeness of small and medium IT enterprises has been defined. Innovativeness of the IT branch has been described. Implementation of systematic approach to innovations management has been defined. Internet services supporting MSP-IT management has been presented. Innovativeness of IT companies has been presented in the net-economy conditions. Main conditions for introducing new technologies in the IT branch have been described.

89