Professional Documents
Culture Documents
MSG- zajmują się przepływem siły roboczej, towarów, usług, kapitałów i wiedzy
technicznej.
MSG- jako dyscyplina naukowa opiera się na takich samych podstawach
metodologicznych jak pozostałe dziedziny teorii ekonomii. Głównych przyczyn
kształtowania się i rozwoju MSG należy doszukiwać się w istnieniu niezależnych,
suwerennych państw poprzedzielanych granicami państwowymi. Współczesne MSG to
stosunki między krajami o różnych ustrojach i poziomach rozwoju gospodarczego i
różnych perspektywach rozwojowych.
Podmiotami są:
- przedsiębiorstwa
- przedsiębiorstwa międzynarodowe tzw. korporacje
- organizacje gospodarcze i finansowe międzynarodowe
- ugrupowania integracyjne
Korporacje- wielkie ugrupowania gospodarcze o ogromnych potencjałach ekonomicznych.
- 2/3 udziału w handlu zagranicznym przypada na kraje wysokorozwinięte
- ¼ przypada na kraje rozwijające się
- kilka procent na kraje transformujące się
Handel międzynarodowy to handel między wieloma narodami.
Handel zagraniczny odnosi się do handlu jednego kraju.
Siły oddziaływujące na handel:
- przymus
- korzyści
Handel międzynarodowy obejmuje wszystkie możliwe relacje wymiany towarowej między
uczestniczącymi w niej krajami. Pojęcie handlu zagranicznego wiąże się z poszczególnymi
krajami. Zasadza się na relacji kraj- zagranica i obejmuje stosunki każdego kraju z
innymi krajami.
Handel zagraniczny otwiera gospodarkę narodową w stosunku do świata zewnętrznego,
umiędzynaradawia ją, przekształca w podmiot międzynarodowej wymiany towarowej.
Tu widać wyraźnie pojęcie gospodarki otwartej :
Jest to gospodarka powiązana ze światem zewnętrznym, z której wypływają na rynki
zagraniczne strumienie krajowych dóbr i usług, a w charakterze ekwiwalentu wpływają do
niej dobra i usługi pochodzenia zagranicznego. Drugą warstwę tych przepływów stanowią
środki pieniężne.
Gospodarka zamknięta jest przeciwieństwem gospodarki otwartej. Zakłada izolację
gospodarki narodowej od otoczenia zewnętrznego i handlu , zorientowanie na własne siły
i środki oraz na wymianę dóbr i usług wyłącznie w granicach państwowych.
3 tezy:
- obserwujemy przyśpieszenie obrotów handlu zagranicznego w stosunku do
wzrostu światowego i krajowego produktu narodowego.
- w procesie długofalowego wzrostu kraje coraz szerzej otwierają się na wymianę
międzynarodową
- stopień otwarcia się krajów jest bardzo zróżnicowany a to zależy od zasobów
jakimi dany kraj dysponuje.
Geograficzna struktura handlu.
Struktura geograficzna
- to pewna całość ,
- elementy na które rozkłada się ta całość
- strukturę mierzy się konfrontując, porównując wysoko rozwinięte części z
całością
Stosuje się często trójczłonową strukturę:
- kraje wysoko rozwinięte
- kraje rozwijające się ( słabo rozwinięte)
- kraje transformujące się
Dane z 1993r.
Kraje wysoko rozwinięte – są produktem bardzo długiego procesu rozwojowego, ich
rozwój zapoczątkowała rewolucja przemysłowa w Anglii, są krajami dominującymi i ponad
połowa produktu światowego przypada na te kraje i 2/3 eksportu światowego.
Największe z nich to USA, Japonia, Niemcy, Wlk. Brytania, Francja.
Kraje rozwijające się:
1/5 światowego eksportu przypadała na te kraje.
Na czele Meksyk, Brazylia.
Kraje transformujące się ( byłe socjalistyczne ):
Przypadało 5 % światowego eksportu a w latach 80-tych 10 %.
Przejście z gospodarki centralnie planowanej na rynkową miało wpływ na ten spadek.
Skorzystały na tym kraje wysoko rozwinięte.
Przyczyny tego stanu rzeczy:
- PKB w pierwszych latach 90-tych spadał
- W Polsce spadł o 18%
- W Europie Środkowej zmniejszył się o 20 %
- Produkcja malała więc malał eksport
- Byłe tereny ZSRR – około 50%
- Zmieniała się też struktura towarów
To co dominuje w strukturze eksportu i importu to to co dominuje w strukturze produkcji.
Jeśli w strukturze krajów wysoko rozwiniętych dominuje przemysł i szeroko rozumiane
usługi to w eksporcie muszą dominować produkty i usługi z tych dwóch dziedzin.
W światowym eksporcie dominują te dwie grupy.
W 1993 roku udział tej grupy towarowej wynosi 73 % a surowców i towarów rolniczych –
24 %.
Towary przetworzone dominują w eksporcie światowym.
USA Wl.Brytania
koszt jednostkowy koszt jednostkowy
sukno 0 6m
W USA wyzwoliła się 1 godzina pracy i przesunięto ją na pola pszeniczne. Mają szansę
podwoić produkcję z 6 na 12 t. pszenicy. Wlk. Brytania podwaja zaś produkcję sukna.
USA teraz może wyeksportować 6 t pszenicy bo taką mają nadwyżkę.
Reguła wymiany 6 ton pszenicy = 6 m sukna
USA zyskało 3 m sukna więcej a Wlk. Brytania ma więcej 5 t. pszenicy.
To są korzyści z wymiany towarowej.
Założeniem tej teorii jest aby występowały w analizowanych krajach bezwzględne różnice
w kosztach wytwarzania danych wyrobów.
Rozwój międzynarodowego podziału pracy zgodnie z kształtowaniem się przewagi
absolutnej prowadzi wg A.Smitha do lepszego wykorzystania mocy produkcyjnych oraz
powoduje wzrost rozmiarów produkcji obu towarów i osiąganie przez partnerów korzyści.
A.Smith abstrahuje od kosztów zmiany swojej działalności i przepływu siły roboczej w
skali międzynarodowej.
Ta teoria jest statyczną i nie można wyciągać z niej jednoznacznie idących wniosków.
Sugestia tej teorii to podporządkowanie się tej wymianie ale wcale nie musi tak być w
rzeczywistości. Można się jej przeciwstawić , wzmóc swoje wysiłki i osiągnąć lepsze
wyniki w produkcji tego towaru w którym byliśmy gorsi.
USA Brazylia
koszt jednostkowy koszt jednostkowy
komputery 6szt/1 godz. 10 min 1szt/1 godz. 60 min
kawa 4 t/ 1 godz. 15 min 3 t / 1 godz. 20 min
USA Brazylia
koszt jednostkowy koszt jednostkowy
Widzimy że w tym modelu jest absolutna przewaga USA w produkcji towarów nad
Brazylią ale jeśli wprowadzimy kategorię kosztów względnych to widzimy że USA ma
przewagę tylko w produkcji komputerów.
Podsumowanie .
- jeden z krajów musi mieć przewagę nad partnerem w obu dziedzinach
- przewaga w obu produktach nie może być jednakowa – w jednym większą w
drugim minimalną
W literaturze jeszcze inaczej interpretuje się to zjawisko.
Występuje pojęcie produkcji bezpośredniej – ( gospodarka zamknięta ) każdy z krajów
wywarza dla siebie oba produkty.
Pojęcie produkcji pośredniej – ( gospodarka otwarta ) jeden z krajów rezygnuje z
produkcji jednego produktu , podwaja produkcję drugiego i za pomocą wymiany
wymienia nadwyżkę produktu na produkt potrzebny i zdobywa go więcej niż sam mógłby
wyprodukować.
To jest interpretacja statyczna i gdyby USA miało się na niej opierać to musiałoby
zaprzestać produkcji kawy i produkować komputery a Brazylijczycy powinni zrezygnować
z produkcji komputerów.
Niektórzy ogłosili tą teorie jako reakcyjną jako próbę teoretycznego wyjaśnienia stanu
zacofania gospodarczego.
Niektóre państwa odrzuciły statyczną interpretację np. Japonia i podeszli do niej
dynamicznie.
Teorie Handlu zagranicznego.
Teorie neoczynnikowe – rozszerzenie rozważań E. Heckschera , B. Ohlina na większą
liczbę czynników produkcji niż tylko kapitał i praca. Kładzie ona nacisk na podażowe,
produkcyjne warunki panujące w różnych krajach jako podstawę uruchomienia handlu
między krajami. Jako punkt wyjścia przyjmuje założenie iż motywem uruchomienia
handlu są różnice w ich warunkach produkcyjnych co obrazują odmienne krzywe
możliwości produkcyjnych. Uważają oni za celowe uwzględnienie dodatkowych zasobów
naturalnych oraz niejednorodności czynników pracy i kapitału ( pracę proponują podzielić
na prostą i złożoną a kapitał na rzeczowy i ludzki )
Uogólnienie zasady obfitości zasobów – każdy kraj powinien eksportować towary których
wytwarzanie wymaga większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji i
jednocześnie importować towary których produkcja wymaga większego zastosowania
czynników względnie nie mało obfitych.
Opiera się na założeniu że każdy produkt przechodzi w swoim życiu produkcyjnym kilka
etapów.
Do najważniejszych należą:
1. etap nowości – wprowadzenie produktu na rynek
2. etap rozwoju i dojrzewania
3. etap standaryzacji – który może prowadzić do fazy schyłkowej tj. stopniowego
wycofywania produktu z rynku.
Kraje posiadające przewagę technologiczną są w stanie tworzyć nowe produkty
znajdujące się w fazach życia a kraje opóźnione technologicznie koncentrują się na
produktach dojrzałych lub standardowych.
r- wskaźnik przyrostu
oblicza się go dzieląc przyrost produktu przez wielkość produktu w okresie wyjściowym
r = ∆Y / Yt-1 = 300 / 5000 = 0,06
Jeśli e = ∆ Y / I
to
∆Yt = I * e
Jest to modelowanie procesu gospodarczego
względny przyrost r = ∆Y / Y = I *e / Y gdzie ∆ Y / Y to = r
podzielimy teraz obie strony równania aby operować względnymi przyrostami przy Y
∆Y / Y = I * e / Y
∆Y /Y = I *e / Y
r = i*e
i
r
e
i
HZ r
e
Gdyby HZ mógł bezpośrednio wpływać na wskaźnik przyrostu PKB to nie byłoby problemu
ale trudność polega na tym że on pośrednio oddziaływuje na ten wskaźnik , za
pośrednictwem czynników wewnętrznych a tylko wtedy powiększy przyrost PKB gdy
udowodnimy że HZ potrafi powiększać stopę inwestycji i efektywność inwestycji.
W takim stopniu w jakim HZ zyskuje zdolność do zwiększania masy i stopy inwestycji
oraz efektywność w takim stopniu może wywierać wpływ na PKB.
HZ wywiera wpływ na wzrost PKB a wzrost PKB wywiera wpływ na HZ- jest to sprzężenie
zwrotne. Obroty HZ rosną szybciej niż PKB. Każda gospodarka szuka swojej przestrzeni
na zewnątrz i zaspokojenia swoich potrzeb.
Wszystkie potrzeby zwiększają potrzeby importowe.
3 funkcje handlu zagranicznego:
- transformacyjna
- lokacyjna
- efektotwórcza
Transformacyjna – przemiana za pomocą handlu zagranicznego towarowej struktury
wytworzonego w kraju produktu krajowego.
PKB to ogromna sterta towarów i usług wytworzonych przez wszystkie dziedziny życia
gospodarczego. Trzeba ją zmieniać bo :
- jest uboga w stosunku do struktury naszych potrzeb bo struktura naszych
potrzeb jest bardziej rozbudowana niż struktura wytworzonego produktu
krajowego
- bo państwo musi posiadać środki na uzupełnianie ubogiej struktury towarowej
a) bo są niedobory
b) są nadwyżki
Yt-1 Yt
5000 5300
1000 4000
I K
Ex
800 200 ( X )
I’ 200 M RZ
-------------
1000
I’’
Ex- eksport
M – import
I- inwestycje
K- konsumpcja
r=i*e
0,16 * 0,3 = 0,048 - jest to wskaźnik przyrostu produktu w gospodarce zamkniętej
0,20 * 0,3 = 0,06 - -//- -//- otwartej
Masa inwestycji ( I’’ ) w gospodarce otwartej jest wyższa i stopa inwestycji ( i 2 )jest
też wyższa.
Należy pamiętać o wyjściowym wzorze:
r = i * e ( stopa inwestycji * efektywność inwestycji )
Wskaźnik przyrostu w gospodarce otwartej również się zwiększa.
r
e
r2
r1
i1 i2 i
Yp = Y - S
4800 = 5000 - (+ 200 )
5200 = 5000 - ( - 200 )
1 spostrzeżenie:
aby w roku następnym był przyrost produktu to w roku wyjściowym musimy ten produkt
podzielić na dwie części , na konsumowaną i inwestowaną ( bo inwestycje pracują na
przyrost produktu ). Jeśli ujemne saldo pozwala nam zwiększyć PKB jako całość to te
dwie części też mogą być powiększane.
2 spostrzeżenie
nadwyżka ( to saldo ) może składać się wyłącznie z dóbr inwestycyjnych zakupionych za
granicą po to aby powiększyć dobra inwestycyjne krajowego pochodzenia o dobra
inwestycyjne zagranicznego pochodzenia, które będą pracowały na dodatkowe
przyśpieszenie PKB.
Jeśli nadwyżka importu nad eksportem składa się wyłącznie z dóbr inwestycyjnych to
mamy szansę zwiększyć masę i stopę inwestycji , które będą pracowały na przyrost PKB.
Wtedy zamiast 6 % ( informacja z poprzednich lekcji ) przyrostu PKB można uzyskać 7%
a nawet 8% .
I”’ I” S
800 = 1000 - (+ 200)
1200 = 1000 - (- 200 )
Jeśli więc pojawia się saldo to rozpatrujemy je w dwóch wersjach,
„ +” i „ –‘’.
Saldo dodatnie sprawia że wielkość inwestycji jest mniejsza.
Saldo ujemne sprawia że inwestycje są większe.
Udało się udowodnić logicznie że saldo bilansu handlowego może zwiększać nie tylko
cały produkt krajowy brutto do podziału ( PKB ) ale może również pracować na
zwiększenie te części inwestowanej pod warunkiem że kredyt osiągnięty za granicą był
wykorzystany wyłącznie na zakup dóbr inwestycyjnych. W tych warunkach masa
inwestycji zwiększa się w stosunku do tej masy która była w funkcji transformacyjnej o
200 jednostek.
A zatem jeśli zwiększ się masa inwestycji to zwiększa się również stopa inwestycji.
Stopa inwestycji to udział masy inwestycji w dzielonym PKB.
Jeśli podzielimy prawą i lewą stronę równania to otrzymamy:
I’’’ I’’ S
= -
Y Y Y
i3 = i2 - s s – współczynnik translokacyjny
i 3 = stopa inwestycji w gospodarce otwartej gdzie bilans handlu zagranicznego nie jest
zrównoważony
i 2 = a to jest stopa inwestycji w gospodarce otwartej gdzie bilans handlowy jest
zrównoważony
Jeśli powiemy że w Polsce saldo jest ujemne i wynosi 18 mld dol to niewiele nam to
powie, ale jeśli odniesiemy to do PKB to otrzymamy 8% ( oznaczymy literką s –
współczynnik translokacji ).
Nasze i 2 = 1000 podzielone przez 5000 = 0,20 ( stopa inwestycji 20%)
Jeśli weźmiemy 1200 podzielone na 5000 = 0,24 ( stopa inwestycji zwiększona z 20 do
24 % ).
e
r
r3
r2
r1
i1 i2 i3 i
0,16 0,20 0,24
Funkcja efektotwórcza.
∆Y 300
e = = = 0,30
I 1000
e- efektywność inwestycji
I – masa inwestycji
∆Y – przyrost produktu spowodowany nakładami inwestycyjnymi
Jeśli inwestycje wynosiły 1000 a przyrost PKB 300 to wskaźnik efektywności inwestycji
= 0,30 ( czyli 30 gr. Z jednej złotówki inwestycyjnej ).
Oprócz tych impulsów czy jesteśmy w stanie udowodnić że HZ jest w stanie zwiększyć
jeszcze średnią efektywność nakładów inwestycyjnych a w ostatecznym rachunku PKB.
Zamiast 30 gr. otrzymać np. 35 gr. czy też więcej.
Hipoteza:
HZ może zwiększyć e .
Oczywiście ponownie przyjmujemy model gospodarki zamkniętej i otwartej w celu
dokonania porównania.
en – efektywność gospodarki otwartej
e – efektywność gospodarki zamkniętej
en > e
en = e + ∆e
en = e ∆e
∆ep ∆es
Zmienia się struktura gospodarki i zmienia się struktura nakładów inwestycyjnych.
Jedne inwestycje są wycofywane całkowicie a inne zwiększane w sposób bardzo wyraźny.
Nadwyżka towarowa będzie trafiała na rynki zagraniczne, będzie źródłem zdobywania
dewiz na zakup towarów z których produkcji zrezygnowano. Dzieje się to na skutek
międzynarodowego podziału pracy.
Zwiększa się pula nakładów inwestycyjnych ze źródeł zagranicznych.
Jeśli chcę się włączyć do międzynarodowego podziału pracy z myślą o przyśpieszeniu
wzrostu gospodarczego za pomocą zwiększenia efektywności nakładów inwestycyjnych
( oczywiście za pomocą HZ ) to muszę dokonać ekspansji eksportowej na rynkach
zagranicznych aby był większy niż w latach poprzednich. Muszę w tym celu zmienić
strukturę nakładów inwestycyjnych, wybrać dziedzinę koncentrując na niej swoją uwagę i
tam zwiększyć tą pulę nakładów. Aby tego dokonać muszę obniżyć procentowy udział
innych dziedzin gospodarki w inwestycjach.
Każda gałąź cząstkowo ma swoją efektywność ( np. przemysł, rolnictwo, budownictwo)
Przyjęto że efektywność nakładów w przemyśle jest 2 razy wyższa niż w rolnictwie.
W roku wyjściowym przekazywano do przemysłu 10 % nakładów inwestycyjnych a do
rolnictwa 70 % czyli gałęzi o niskiej efektywności.
Jeśli w roku następnym do przemysłu damy 40 % nakładów a do rolnictwa 30 %
nakładów to zwiększenie nastąpi kosztem rolnictwa.
Jednak średnia efektywność będzie miała tendencję rosnącą bo przekazaliśmy więcej
nakładów do bardziej efektywnej dziedziny gospodarki.
Jeśli nie zmienia się efektywność w gałęziach a zmienia się struktura nakładów to średnia
efektywność w całej gospodarce zwiększa się.
Handel Zagraniczny zmienia więc strukturę nakładów inwestycyjnych.
r en
rn e
r3
r2
r1
i1 i2 i3
wskaźnik przyrostu
Wpływ handlu zagranicznego na wzrost gospodarczy byłby nie pełny gdybyśmy pominęli
bariery handlu zagranicznego.
Można do nich zaliczyć :
- barierę zbytu
- barierę koniunkturalną
- barierę przestrzenną
- barierą handlową typu OPEC
- barierę zadłużenia
Bariera zbytu jest najtrudniejszym problemem, gdyż wytwarzana produkcja powinna
być wchłonięta przez rynek jeśli tak nie jest to produkcja traci sens. Występują tu pojęcia
globalnej podaży ( ilość wytworzonej i sprzedanej produkcji przy danych cenach i
czynnikach wytwórczych ) i globalnego popytu ( suma pieniędzy wydanych przez
konsumentów na zakup wytworzonej produkcji przy danych cenach i dochodach ).
Bariera koniunkturalna wiąże się ze zmiennością koniunktury w handlu zagranicznym
która jest częścią koniunktury ogólnogospodarczej ( depresja, recesja, kryzys ).
Bariera przestrzenna –wiąże się z działalnością danego kraju w przestrzeni. W procesie
długofalowego rozwoju pole działalności gospodarczej rozszerza się a wolna przestrzeń
jest stopniowo zagospodarowywana. Działalność gospodarcza wykracza poza granice
państwa i w formie stosunków gospodarczych przenika do rozległej przestrzeni. W
pokonywaniu przestrzeni dużą rolę odgrywa postęp techniczny( prędkość, ładowność,
zasięg środków transportu ).
Bliskość geograficzna partnerów ułatwia wzajemną wymianę towarową a duże odległości
stają się barierą tej wymiany.
Bariera typu OPEC –przejawiała się dyktatem krajów naftowych przeciwko dyktatowi
koncernów naftowych .
Bariera zadłużenia – spłacany kredyt nieuchronnie prowadzi do zmniejszenia tempa
przyrostu PKB to w tym sensie zadłużenie jawi się jako bariera HZ. Jeśli jednak w owym
cyklu dodatnie oddziaływanie kredytu międzynarodowego na tempo przyrostu PKB jest
równe albo większe od jego oddziaływania ujemnego to bariera ta znika.
Stwierdzamy że nadmierne zadłużenie jest zjawiskiem wysoko niekorzystnym gdyż
powoduje niekorzystne komplikacje ekonomiczne i społeczne.
Antynomia handlu zagranicznego – polega na tym że w procesie oddziaływania na
wzrost gospodarczy uruchamia on przeciwstawne siły które z jednej strony ten wzrost
napędzają a z drugiej hamują . Poprzez swoje podstawowe funkcje HZ stymuluje wzrost
gospodarczy ale jednocześnie wprowadza do niego określone bariery.
I – inwestycje
∆ I – dodatkowe inwestycje autonomiczne
∆ Y’ – dodatkowy produkt
I + ∆I ∆Y’
100 300
ki = ∆Y / ∆I = 300 / 100 = 3
C / Y = 0,8 ∆Y’
I / Y = 0,2 ∆ C / ∆ Y’
∆Y’
∆Y’ 1
= =
∆Y’ ∆C ∆C
- 1 -
∆Y’ ∆Y’ ∆Y’
W wąskim chodzi o ceną na rynku towarowym . Chodzi o cenę towaru i usług. W wąskim
znaczeniu cena jest pieniężnym wyrażeniem wartości towaru. Ale kategoria ceny ma taż
szersze znaczenie ponieważ obok rynków towarowych są inne .
Jest rynek:
1. pracy,
2. kapitałowy
3. walutowy
Jeżeli jest rynek pracy to na nim sprzedaje się siłę roboczą. Siła robocza jest obiektem
kupna i sprzedaży.
Potocznie mówi się, że obiektem kupna i sprzedaży jest praca. Z logicznego punktu
widzenia nie jest to ścisłe bo praca zaczyna się dopiero wtedy kiedy się coś sprzeda.
Osoba zatrudniona nie sprzedaje siebie ale swoja umiejętność, swoja pracę.
Ceną siły roboczej jest płaca.
Rynek kapitałowy – rynek ten dotyczy pożyczek.
Ceną kapitału jest procent
Rynek walutowy – obiektem kupna i sprzedaży jest waluta ( czyli pieniądz
pochodzenia zagranicznego) . Ceną jest to kurs waluty.
Pojęcie ceny w szerokim tego słowa znaczeniu dotyczy tych wszystkich podstawowych
ryków.
Rynek krajowy to obszar gdzie dokonywany jest akt kupna – sprzedaży, stykają się
sprzedawcy i nabywcy.
Rynek międzynarodowy jest na całej kuli ziemskiej. W każdym punkcie kuli ziemskiej
może być dokonana transakcja kupna sprzedaży.
Wartość jest podstawą ceny . Związek między kosztami a cena występuje w obrocie
surowcami i masowymi towarami ( jednorodnymi) . Największą różnicę między cenną a
kosztami dotyczy towarów pochodzenia przemysłowego,
Duża rolę odgrywaj pozycja firmy, sezon.
Obroty w handlu zagranicznym rosną szybciej niż sam produkt. Przepływy kapitałów
charakteryzują się podwójnym przyspieszeniem, rosną szybciej niż obroty HZ.
W latach 1991-1999 zagraniczne inwestycje bezpośrednie średniorocznie zwiększały się o
17 % w skali roku a produkt światowy 6,5 razy.
Wyróżniamy przepływy bezpośrednie i pośrednie ( przy teorii czynników produkcji –
kapitał i praca ).
W 1994 r. napłynęło do nas 4 mld dol kapitału zagranicznego. Czekaliśmy więc aż cztery
lata.
W roku 1996 napłynęło następne 4 mld dol., w roku 1997 następne 4 mld dol. Widzimy
więc większe przyspieszenie. Ekspansja towarowa nasyciła rynek i inwestorzy zagraniczni
uznali, że czas najwyższy aby zacząć inwestycje. Do roku 2000 dotarło do nas inwestycji
na ok. 40 mld dol.
W zestawieniu z innymi krajami Europy Środkowo Wschodniej do Polski trafiło najwięcej
tego kapitału.
W 1997r. było to ok. ¼ wydatkowanych w kraju nakładów inwestycyjnych. Dało to ok.
1/3 przyrostu produktu krajowego w porównaniu z rokiem poprzednim.
Jakie kraje dominują ( rok 1999 ):
18 % Niemcy, 14 % USA, potem Holandia, Włochy, Francja, Wl. Brytania, Korea.
2/3 inwestycji pochodzi z krajów europejskich.
W Polsce w pierwszych 2 latach tj. 1991 i 1992 mieliśmy recesję. PKB zmniejszył się o 18
% i aby wrócić do poziomu wyjściowego potrzebowaliśmy aż 6 lat ( do 1996r.).
W momencie wychodzenia z recesji mieliśmy tempo wzrostu ok. 6 % a obecnie
ok. 4 % czyli ok.. 2 razy większe niż w Europie ale aby mieć szansę na dogonienie Europy
musimy mieć to tempo nie 2 a 3 razy większe.
Jak wiemy dynamika przepływu kapitału jest najwyższa spośród wszystkich elementów
MSG. Dynamika przepływu siły roboczej jest dużo mniejsza.
Przyczyny międzynarodowych przepływów siły roboczej są związane zarówno:
1. z motywem ekonomicznym uzyskania wyższej płacy, potęgującym się
bezrobociem
2. jak i z przyczynami politycznymi
3. ideologicznymi
4. religijnymi
5. rasowymi
Przepływy czynnika pracy powodują istotne konsekwencje ekonomiczne dla kraju
eksportującego jak i importującego siłę roboczą.
Interes kraju eksportującego siłę roboczą:
- zwiększenie możliwości produkcyjnego wykorzystania siły roboczej dotąd
bezrobotnej
- transfer części zarobków emigrantów do krajów macierzystych który powoduje
poprawę bilansu płatniczego w tym kraju
- po powrocie z emigracji wykorzystanie kwalifikacji zawodowej i kapitału
Stratą jest:
- utrata najbardziej przedsiębiorczej siły roboczej zwłaszcza gdy emigrują
pracownicy o wysokich kwalifikacjach.
Pieniądz międzynarodowy.
Międzynarodowe systemy walutowe.
System waluty złotej uległ przeobrażeniom w czasie I wojny światowej, kiedy kraje
świata – z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych – zrezygnowały z wymienialności swoich
walut na złoto. Konsekwencją tego było powstanie dwóch systemów, będących
modyfikacją systemu waluty złotej, mianowicie: systemu sztabowo-złotego i systemu
dewizowo-złotego. Różniły się one pieniądzem odgrywającym rolę waluty rezerwowej i
sposobem wymienialności pieniądza na złoto.
System dewizowo-złoty - został przyjęty przez pozostałe kraje. Ich waluty zostały
określone jako dewizowo-złote, a rolę walut rezerwowych grały waluty sztabowo-złote.
Rozwiązanie to oznaczało pośrednią wymienialność walut dewizowo-złotych na złoto. Przy
takim rozwiązaniu pieniądz krajowy nie był wymieniany przez banki centralne za złoto,
lecz na waluty sztabowo-złote lub USD.
I tak zasady z Bretoon Woods zostały wyeliminowane ale instytucje tam utworzone
zostały ( Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, Bank Odbudowy i
Rozwoju.)
W innych warunkach zmieniły role i funkcje i dalej funkcjonują.
Ogólną przyczyną rozpadu systemu z Bretton Woods były tkwiące w nim cechy
prowadzące do zachwiania międzynarodowej równowagi płatniczej:
- monowalutowość,
- brak elastyczności w przywracaniu zewnętrznej równowagi płatniczej,
- wysoki stopień międzynarodowej mobilności pieniądza i kapitałów
krótkoterminowych.
Cecha monowalutowości związana była z rolą dolara USA jako waluty kluczowej
systemu oraz waluty rezerwowej.
W taki sposób dolar pozbawiał władze monetarne Stanów Zjednoczonych możliwości
prowadzenia własnej polityki kursowej, gdyż to inne kraje ustalały kursy centralne swoich
walut w stosunku do dolara.
W konsekwencji narastał deficyt bilansu płatniczego US.
Brak elastyczności w przywracaniu zewnętrznej równowagi płatniczej był
związany z systemem stałego kursu walutowego obowiązującego na mocy porozumienia z
Bretton Woods. Utrzymywanie stałego kursu walutowego w dłuższym okresie czasu
prowadziło do powstawania nadwyżek płatniczych bądź deficytów płatniczych wielu
krajów.
Zwiększenie mobilności pieniądza związane jest z wymienialnością walut
połączoną z rozwiniętymi międzynarodowymi rynkami walutowymi i pieniężnymi.
Przepływy międzynarodowe depozytów a’vista i operacje eurowalutowe doprowadziły do
stanu gdzie rozmiar rezerw walutowych poszczególnych krajów w coraz większym stopniu
uzależniony był od spekulacyjnych ruchów kapitałów krótkoterminowych.
Aby osiągnąć cele zapisane w statucie MFW, kraje członkowskie współpracują z MFW oraz
między sobą. Przede wszystkim są one zobowiązane do :
MFW sprawuje nadzór nad polityką kursową krajów członkowskich w dwojaki sposób:
po pierwsze , analizuje on regularnie politykę gospodarczą każdego kraju
członkowskiego na tle innych krajów i w powiązaniu z rozwojem gospodarczym w
innych krajach.
po drugie, odbywa regularnie dyskusje na temat sytuacji gospodarczej w świecie.
Pozwala mu to ocenić politykę gospodarczą i walutową krajów członkowskich oraz
analizować rozwój gospodarki światowej.
Cła to opłaty nakładane przez państwo na towary przekraczające jego granicę celną.
Jest odpowiednikiem podatku zwiększającego dochody budżetowe państwa.
Polityka celna jest elementem ochrony rynku i poziomu zysków osiąganych przez
przedsiębiorstwa krajowe a także ma na celu przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji.
Wykorzystywana jest również jako narzędzie oddziaływania na rozmiary obrotów z
zagranicą i relacje cen eksportowo- importowych.
W krajach słabo rozwiniętych polityka celna ma na celu ochronę nowo rozwijającego się
przemysłu przed konkurencja zagraniczną .
Wpływ cła na rozmiary ilościowe i wartościowe importu danego kraju zależy od reakcji
popytu krajowego na zmianę ceny tj. jej podwyższenie wywołane wprowadzeniem albo
podwyższeniem cła, i od elastyczności popytu tego kraju a także od reakcji ze strony
eksporterów na dany rynek ( czy eksporter chce mimo wszystko utrzymać rynek i czy
obniży cenę towaru aby go utrzymać )
Podział ceł:
- importowe – podwyższa cenę towaru importowanego dla importera krajowego i
dla odbiorcy krajowego
- eksportowe – podwyższa koszty eksportera i cenę towaru eksportowanego dla
odbiorcy zagranicznego
- autonomiczne – wprowadzane z nikim nie uzgadnianą decyzją jednego państwa
- umowne – wprowadzane na zasadzie zawieranych porozumień
- ze względu na sposób określanej stawki odróżnia się :
o cła „ ad valorem” – pobierane w określonej stawce % od wartości
przywożonego towaru
o cła specyficzne – ustalane w postaci określonej stawki w jednostce
pieniężnej danego kraju
- minimalne – to cło z handlu z krajami które uzyskały klauzulę największego
uprzywilejowania ( KNU )
- maksymalne – tam gdzie nie ma klauzuli największego uprzywilejowania
- preferencyjne – niższe od ceł minimalnych
- dyskryminacyjne – wyższe od maksymalnych:
o cła retorsyjne – odwet za nieprzyjazne warunki ekonomiczne lub polityczne
o cła wyrównawcze – jeśli eksporter który stosuje dumping korzysta w swoim
kraju z określonego systemu subsydiowania eksportu to kraj importujący
może wprowadzić cło wyrównawcze - jako neutralizację efektu
ekonomicznego subsydiów
o cła antydumpingowe – jeżeli dumping ma miejsce tj. zagraniczny
eksporter sprzedaje na danym rynku swój towar po takiej cenie to kraj
importujący może nałożyć cło antydumpingowe
- cła tranzytowe
- cła ochronne
Cele mpe:
- priorytety w stosunkach gospodarczych z zagranicą w skali grupy krajów, regionu
lub skali globalnej.
Cele o zróżnicowanym horyzoncie czasowym:
- horyzont krótki – cele o charakterze koniunkturalnym ( stabilizacja cen,
zagwarantowanie dostaw surowców i energii, przeciwdziałanie deficytowi bilansu
handlowego )
- horyzont średni – to dążenia do przeciwdziałania ograniczeniom w handlu
zagranicznym oraz przyspieszenie tempa rozwoju gospodarczego
- horyzont długi – to cele o charakterze strukturalnym ( zmiana miejsca w
międzynarodowym podziale pracy, zmiana struktury eksportu, zrównoważenie
bilansu płatniczego )
Środki mpe :
- to ujęte rzeczowo lub wartościowo zasoby towarów lub czynników produkcji
służące do osiągnięcia celów mpe.
Środki te są tworzone z funduszy krajów prowadzących mpe.
Mogą się one zwiększać lub zmniejszać, mogą być wykorzystywane przez wszystkie kraje
lub kraje wybrane , mogą podlegać zwrotowi lub nie – np. międzynarodowe
porozumienia towarowe posiadające specjalne fundusze ( MFW, BŚ – fundusz rezerwowy,
Unia Europejska – specjalny budżet.
Narzędzia mpe:
- to skoordynowane w skali grupy krajów , regionu bądź globalnie narzędzia
zagranicznej a często także wewnętrznej polityki ekonomicznej o charakterze:
- międzynarodowym
- ponadnarodowym
Charakter międzynarodowy – poszczególne kraje mają autonomię we wzajemnym
dopasowywaniu narzędzi swej polityki. Uzgodnienia międzynarodowe są dokonywane za
pomocą porozumień i umów bądź z wykorzystaniem organizacji międzynarodowych.
Charakter ponadnarodowy – wypracowanie narzędzi mpe przyjmuje charakter
ponadnarodowy i dokonuje się tego w ramach ugrupowań integracyjnych bądź korporacji
transnarodowych.
Podmioty mpe:
- państwa
- międzynarodowe organizacje gospodarcze
- korporacje transnarodowe
Państwa
Kraje wysoko rozwinięte mają dominujący wpływ na mpe gdyż decydują o
międzynarodowych powiązaniach gospodarczych a ich narzędzia zpe stanowią podstawę
kształtowania narzędzi mpe.
Kraje słabsze uczestniczą w procesach koordynacji zpe i muszą dostosowywać narzędzia
swej polityki do parametrów ustalonych przez kraje dominujące.
Korporacje transnarodowe
Przedsiębiorstwa prowadzące swą działalność w co najmniej 2 krajach oraz posiadające
swoje filie lub oddziały w co najmniej 2 krajach które są ich własnością w całości albo
części i będące pod kontrolą przedsiębiorstwa macierzystego.
Prowadzą zazwyczaj swoją własną mpe która nie zawsze pokrywa się z polityka krajów w
których mają siedzibę.
Instytucje mpe:
Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
Powstał w efekcie porozumienia na konferencji w Bretton Woods w lipcu 1944r.
Jego główny cel to przywrócenie w skali światowej swobodnej wielostronnej wymiany
handlowej.
Narzędziem dla tego celu miało być wprowadzenie wymienialności walut narodowych i
stabilności kursów walut.
Temu przedsięwzięciu wobec krajów członkowskich służą :
- udzielanie kredytów krajom mającym trudności w zrównoważeniu bilansów
płatniczych
- oddziaływanie na politykę gospodarczą sprzyjające osiąganiu równowagi tych
bilansów.
U podstaw Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu znalazła się logika wolnego
handlu i przekonanie o jej wyższości nad innymi rozwiązaniami w zagranicznej i
międzynarodowej polityce ekonomicznej. Logice tej podporządkowano główne zasady
funkcjonowania GATT.
Koordynacja zagranicznej polityki ekonomicznej i wypracowanie międzynarodowej polityki
ekonomicznej w ramach GATT dokonywały się głównie w trakcie tzw. rund
negocjacyjnych. Rund tych było osiem:
Genwea (1949),
Annecy ( 1949),
Torquay (1950-1951),
Genewa (1956),
Genewa ( 1960-1962) – tzw. Runda Dillona,
Genewa ( 1964-1967) –tzw. Runda Kennedy ego,
Tokio ( 1973- 1979) tzw. Runda Tokijska,
Punta del Este (1986-1994)- tzw. Runda Urugwajska.
W sumie , w wyniku tych rokowań przeciętny poziom ceł został obniżony w przybliżeniu z
40% w momencie startu rokowań do 4 – po Rundzie Urugwajskiej.
W Genewie (1947) największy, w porównaniu z innymi rundami, był zakres obniżek
celnych; objęły one prawie połowę handlu międzynarodowego.
W czasie Rundy Kennedy ego znaczny postęp został osiągnięty w zakresie obniżek
stawek na wyroby przemysłowe ( o jedną trzecią).
Runda Tokijska po raz pierwszy dotyczyła nie tylko obniżek ceł, lecz także ograniczeń
parataryfowych i pozataryfowych (subsydiów, przeszkód technicznych, zakupów
rządowych, ceł antydumpingowych itp.). Sformułowano wówczas specjalne zasady
postępowania ( kodeksy) regulujące stosowanie ograniczeń parataryfowych i
pozataryfowych w sposób niedyskryminacyjny.
W czasie Rundy Urugwajskiej do negocjacji włączono także ograniczenia importowe
dotyczące tzw. towarów „wrażliwych” (tekstyliów), problemy związane z inwestycjami
zagranicznymi, własnością intelektualną, usługami itp.
Nie wszystkie kraje należą do GATT; w szczególności kraje rozwijające się działają na ogół
poza tymi przepisami. Jednakże prawie wszystkie rozwinięte kraje są członkami GATT i
ich polityka handlowa jest w pewnej mierze uwarunkowana koniecznością przestrzegania
prawnych ustaleń tego układu.
Mechanizmy integracji :
• to zasady funkcjonowania rynku w obrębie ugrupowania integracyjnego.
• mechanizm wolnego rynku – zasadniczą siłą kształtującą procesy integracyjne
jest „niewidzialna ręka rynku”. Narodowe ośrodki integracyjne ( państwa) są
stróżami porządku w skali poszczególnych krajów. Utrzymują porządek publiczny i
praworządność, stosują środki przymusu dla ochrony zgodnych z prawem umów i
kontraktów oraz przeciwdziałają zakłóceniom wolnego rynku i wolnego handlu.
Podstawowymi podmiotami są producenci i konsumenci a ceny krajowe,
międzynarodowe, kursy walut , stopa procentowa są ustalane w wyniku wolnej
gry sił rynkowych. Głównym zadaniem narodowych ośrodków jest usuwanie
ograniczeń taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych.
• mechanizm rynku regulowanego- tu rola ośrodków narodowych i
ponadnarodowych wzrasta. Zajmują się one nie tylko liberalizacją przepływów
towarów , usług i czynników produkcji w obrębie ugrupowania integracyjnego lecz
także koordynacji i unifikacji celów ,środków i narzędzi wewnętrznej i zagranicznej
polityki ekonomicznej integrujących się krajów. Podstawowymi podmiotami są też
producenci i konsumenci którzy nie postępują tylko zgodnie z logiką
„niewidzialnej ręki rynku” lecz także z celami, środkami i narzędziami polityki
integracyjnej,
Wielka Brytania preferuje mechanizm rynkowy i postawy samowystarczalności, Niemcy –
realizują społeczną gospodarkę rynkową, Szwecja – postukuje pełne zatrudnienie i duże
transfery środków finansowych na cele społeczne. Różnice te w praktyce ograniczają
swobodny przepływ siły roboczej i opóźniają postępy w polityce integracji.