OPRACOWANIE ZAGADNIE NA UKADY ELEKTRONICZNE

Dobra, lecimy. eby nie byo baaganu, proponuj to robi w nastpujcym porzdku:

WYKAD X
PYTANIE Y: odpowied PYTANIE Z: odpowied Zapiszmy na grze w kolejnoci, ktre pytania ju s opracowane, eby mona byo zacz przeglda: W9

WYKAD 1
Podstawowe elementy bierne w elektronice 1. Rezystor rodzaje, podstawowe parametry, model zastpczy. Rodzaje: -typu 1 tj. wysokostabilne i precyzyjne - typu 2 tj. powszechnego stosowania - wysokonapieciowe (>1kV) - wysokoomowe (>10Mohm) - duzej mocy (>2W) - wysokotemperaturowe (>175*C) - precyzyjne (< 1%) Parametry: Rezystancja(0.1ohm-10Mohm) Moc(1/8 - 5W) Napiecie maksymalne (100V- 1000V) stabilnosc temiczna(np. 1%/1000h) indukcyjnosc pasozytnicza pojemnosc(0.1pF-5pF) nieliniowowsc(R=R(U))

2. Kondensator podstawowe parametry, model zastpczy. Parametry: Pojemnosc(0.1pF-5F) Napiecie przebicia(5V-10kV) Polaryzacja(dla elektrolitycznych!) Rezystancja upywu(0-10uA) Stabilnosc(rodzaj dielektryka i upywno) rezystancja szeregowa stabilnosc termiczna (rodzaj dielektryka) prad maksymalny(szczegolnie impulsowy) indukcyjnosc doprowadzen

3. Cewka podstawowe parametry, model zastpczy. Parametry: Indukcyjnosc AL [nH/zw^2] - stala rdzenia (L = AL * z ^2) rezystancja szeregowa - dobroc naskorkowosc nieliniowosc i histereza rdzenia, straty w rdzeniu maksymalny prad(nasycenie materialu rdzenia - Bmax = 0,2 - 1.6T) maksymalne napiecie pracy(przebicie midzyuzwojeniowe)

WYKAD 2
Podstawy dziaania elementw pprzewodnikowych diody

4. Energetyczny model pasmowy ciaa staego. E.m.p. przedstawia struktur energetyczn ciaa staego i suy do opisu waciwoci elektronu w przestrzeni sieci krystalicznej tego ciaa. Na podstawie modelu wyjania si istot przewodnictwa. *Model energetyczny: a)Atomu: EP energia w stanie podstawowym (walencyjnym), EW energia w stanie wzbudzonym, E pasmo zabronione (przerwa energetyczna) okrela warto energii potrzebn do uwolnienia elektronu

b)ciaa staego:

- Oba pasma: podstawowe i przewodnictwa obsadzone s przez elektrony walencyjne. - Pozostae elektrony s silnie zwizane z atomem i cakowicie wypeniaj powoki (orbity). - Odczenie ich od atomu powoduje jego zniszczenie!!!!! - Wzajemne pooenie pasm: podstawowego i przewodnictwa oraz liczba elektronw walencyjnych decyduj o waciwociach elektrycznych ciaa staego. 5. Podzia cia staych: dielektryki (waciwoci), -dua rezystywno 10^12m 10^15m, -brak elektronw swobodnych (walencyjnych), -pasmo podstawowe cakowicie obsadzone przez elektrony -brak elektronw swobodnych (walencyjnych) -elektrony nie wystpuj w pamie przewodnictwa -dua szeroko pasma zabronionego 10eV -niemono przejcia elektronu w stan przewodnictwa, -pod wpywem wysokiego U, dielektryk ulega przebiciu i zniszczeniu przewodniki (waciwoci), -maa rezystywno 10^-9m 10^-6m, -brak pasma zabronionego pasma podstawowe i przewodnictwa zachodz na siebie -w pamie przewodnictwa znajduje si bardzo duo elektronw swobodnych -przyoenie niewielkiego napicia powoduje przepyw prdu -wzrost temperatury powoduje wzrost rezystancji Najlepszymi przewodnikami s metale ciaa stae o budowie krystalicznej zawierajce elektrony swobodne.

 pprzewodniki (waciwoci). -rezystywno 10^4m 10^8m, -przerwa energetyczna 0.1 2 eV -w temp. pokojowej wystpuj elektrony w pamie przewodnictwa - wraz ze wzrostem temperatury rezystancja pprzewodnika maleje - dziaajc na pprzewodnik: ciepem, promieniowaniem, polem elektrycznym lub magnetycznym atwo jest przenie elektron z pasma podstawowego do pasma przewodnictwa

6. Zcze p-n (rodzaj pprzewodnikw, polaryzacja zcza, charakterystyka). 1.Rodzaje pprzewodnikw: a) Samoistne niedomieszkowane (koncentracja elektronw= koncentracji dziur). b) Domieszkowane (obecno domieszki powoduje wystpienie dodatkowych poziomw energetycznych: -Poziomw donorowych w pobliu pasma przewodnictwa, -Poziomw akceptorowych w pobliu pasma walencyjnego.) 2.Rodzaje domieszek: - donorowa (pierwiastkiem piciowartociowym) typ n pprzewodnika (nadmiarowy przewaga elektronw adunek -) - akceptorowa (pierwiastkiem trjwartociowym) typ p pprzewodnika (niedomiarowy dziurowy noniki +) 3.Polaryzacja zcza: -Polaryzacja w kierunku przewodzenia (a) U jest przeciwne do UD zatem bariera potencjaw maleje o warto U, zmniejsza si rwnie szeroko warstwy zaporowej (zaczyna si przechodzenie elektronw z N do P i dziur z P do N). -Polaryzacja w kierunku zaporowym (b) wskutek zgodnoci U z UD bariera potencjaw zwiksza si o U a warstwa zaporowa rozszerza si. Przez zcze pynie niewielki prd nonikw mniejszociowych (wsteczny).

4.Charakterystyka:

7. Podstawowe parametry diody (typowe dane katalogowe i typowe zakresy wartoci).

IF - prd przewodzenia F forward - przewodzenia AV(M)- average -redni (maksymalny) RMS real mean square skuteczny SM surge maximum - impulsowy maksymalny (niepowtawrzalny) UF - napicie przewodzenia IR prd wsteczny R(M) reverse (maximum) - wsteczny (maksymalny) UR napicie wsteczne RRM repetitive reverse maximum SM surge maximum - impulsowy maksymalny (niepowtawrzalny)

8. Gwne rnice pomidzy typami diod (prostownicza, stabilizacyjna, przeczajca itp.).

- Diody prostownicze Przeznaczone do pracy w ukadach prostowniczych blokw zasilania rnych urzdze elektr. i elektron. Zwykle

stosowane to prostowania prdu przemiennego o czstotliwoci 50Hz. - Diody stabilizacyjne = Zenera Stabilizuj napicie prdu staego. Wystpuje w nich zjawisko przebicia Zenera lub lawinowe, przy czym nazwa dioda Zenera tradycyjnie obejmuje swym znaczeniem zarwno diody o przebiciu Zenera, jak i diody o przebiciu lawinowym. Produkowane na napicia od kilku V - kilkuset V. - Diody impulsowe = przeczajce Przeznaczone do pracy w ukl. impulsowych, wyrniajce si bardzo szybka reakcja na zmiany warunkw polaryzacji. - Diody pojemnociowe S to diody o konstrukcji specjalnie opracowanej do zastosowa, w ktrych wykorzystuje si zjawisko zmian pojemnoci warstwy zaporowej zcza PN pod wpywem doprowadzonego z zewntrz napicia polaryzacji. - Diody tunelowe Dziki cienkiej warstwie zaporowej moliwe jest tunelowe przejcie nonikw miedzy pasmami walencyjnymi i przewodnictwa.

W3 prostowniki maej mocy

9. UKADY PROSTOWNICZE
- jednopowkowy (1D)

(due ttnienia napicia wyjciowego, energia dostarczana przez rdo wykorzystywana jest tylko przez p okresu - podczas drugiej poowy okresu napicie jest po prostu blokowane i prd w ukadzie nie pynie. Wprowadza to niesymetri obcienia ukadu prdu przemiennego, co jest niekorzystne dla sieci prdu przemiennego. Z powyszych powodw rozwizanie stosowane tylko w ukadach niewielkiej mocy) - dwupowkowy (2D)

(mniejsze ttnienia napicia wyjciowego, ukad jest bardziej skomplikowany, 2 diody wymaga specjalnego zasilania - uzwojenie wtrne transformatora musi by podzielone na dwie jednakowe czci. Obecnie ukady takie stosuje si niezwykle rzadko, poniewa koszt dzielonego uzwojenia jest znacznie wikszy ni koszt diod uytych w ukadzie mostkowym

- dwupowkowy (4D) Mostek Graetza

(mniejsze ttnienia napicia wyjciowego, ukad jest bardziej skomplikowany, 4 diody, pozwala na prostowanie napicia z dowolnego rda przemiennego)

10. PRACA PROSTOWNIKA Z OBCIENIEM REZYSTANCYJNYM

- jednopowkowy

rednie napicie obcienia U0AV=(2/)U2RMS Skuteczne napicie obcienia U0RMS = U2RMS / 2 redni prd obcienia I0AV = U0AV /R0 - dwupowkowy

rednie napicie obcienia U0AV=(22/)U2RMS Skuteczne napicie obcienia U0RMS = U2RMS redni prd obcienia I0AV = U0AV /R0

11. PROSTOWNIKI Z OBCIENIEM POJEMNOCIOWYM

- jednopowkowe

- C zostaje naadowany do U20MAX UD, URPM = 2 U20MAX - po zaczeniu R0 - C rozadowuje si - gdy U2 > U0 +UD to C znowu zostaje doadowany do U0 zalenego od Rs rednie napicie wyjciowe biegu jaowego (prostownik bez obcienia): U00AV =U20MAX -UD

rednie napicie wyjciowe przy obcieniu R0 : U0AV = U00AV *(1- (Rs/R0)) Midzyszczytowe napicie ttnie: U0RIP(PP) = (I0AV/Cf)*(1-(4-o stopnia)(RS/R0) Minimalne napicie wyjciowe: U0MIN = U0AV 2/3 U0RIP(PP) Max napicie wsteczne diody: URRM = 2U20MAX redni prd przewodzenia diody prostowniczej: IDAV = I0AV Powtarzalna warto szczytowa prdu diod: IDMAX = U00AV/(RS*R0) Max prd diody przy zaczaniu (inrush or input surge current): IDSURAGE = U00AV/ RS - Dwpowkowe

- Prostowanie jednopowkowe dwu napi o przeciwnych fazach - Prd ID pynie zawsze przez jedn D (strata napicia tylko na 1D) - Podwjna RS wikszy spadek napicia na Tr - Ukad korzystny przy maych U0 przy wikszych mostek. - rednie napicie wyjciowe biegu jaowego (prostownik bez obcienia): Dla 2D - U00AV =U20MAX -UD , Dla 4D - U00AV =U20MAX -2UD , - rednie napicie wyjciowe przy obcieniu R0 : U0AV = U00AV *(1- (Rs/2R0)) - Midzyszczytowe napicie ttnie: U0RIP(PP) = (I0AV/2Cf)*(1-(4-o stopnia)(RS/2R0) - Minimalne napicie wyjciowe: U0MIN = U0AV 2/3 U0RIP(PP) - Max napicie wsteczne diody: Dla 2D URRM = 2U20MAX dla4D URRM =U20MAX - redni prd przewodzenia diody prostowniczej: IDAV = 1/2 I0AV - Powtarzalna warto szczytowa prdu diod: IDMAX = U00AV/(2RS*R0) - Max prd diody przy zaczaniu (inrush or input surge current): IDSURAGE = U00AV/ RS Gdy C ronie Malej ttnienia ~1/fCR0 !!!! Maleje czas przewodzenia D Ronie prd szczytowy diody Ronie prd skuteczny diody i transformatora (grzeje si)

12. POWIELACZE NAPICIA

Na wikipedi natomiast zostao to opisane tak: Najczciej spotykane powielacze maj budow kaskady Villarda, ktrej schemat przedstawiony zosta na zamieszczonym obok rysunku. Przy zaoeniu, e Us jest napiciem szczytowym rda, to znaczy napicie rda zmienia si od +Us do -Us, prac powielacza podzieli mona na nastpujce etapy: 1. rdo przyjmuje napicie -Us, kondensator C1 aduje si poprzez diod D1 do napicia Us, 2. rdo przyjmuje napicie +Us, napicie rda sumuje si z napiciem kondensatora C1 do wielkoci 2Us, kondensator C2 aduje si poprzez diod D2 do napicia 2Us 3. rdo przyjmuje napicie -Us, napicie na kondensatorze C1 spada do 0V, kondensator C3 aduje si poprzez diod D3 do napicia 2Us 4. rdo przyjmuje napicie +Us, napicie na kondensatorze C1 wzrasta do 2Us, napicie na kondensatorze C3 sumuje si z napiciem na C1 do wielkoci 4Us, adujc w ten sposb kondensator C4. Doczajc kolejne segmenty analogiczne do ukadu C1-D1-C2-D2 mona teoretycznie uzyska napicie wyjciowe bdce dowoln wielokrotnoci napicia wejciowego, jednak w praktyce spotyka si ukady powielajce od dwch do dwudziestu razy.

rysunek do wikipediowego opisu - da rade co zrozumie z tego mi sie wydaje :)

WYKAD 4 - Stabilizatory o pracy cigej

13. Gwne parametry stabilizatorw Napicia: Napicie wyjciowe Zakres napi wejciowych

 Prd wyjciowy maksymalny i znamionowy Prd zwarcia Zakres temperatury pracy Sprawno energetyczna... Prdu: Prd wyjciowy Dopuszczalny spadek napicia(maks i min) Napicie rozwarcia Zakres temperatury pracy Sprawno energetyczna 14. Wspczynniki stabilizacji Wspczynnik stabilizacji napiciowej jest wyraony jako stosunek zmiany napicia wyjciowego do zmiany napicia wejciowego:

Wspczynnik stabilizacji prdowej jest wyraony jako stosunek zmiany prdu wyjciowego do zmiany prdu wejciowego (wzr analogiczny do powyszego). Im mniejsza jego warto, tym lepiej. 15. Charakterystyki stabilizatorw

Ro - rezystancja wyjciowa 16. Stabilizator parametryczny z diod Zenera Schemat elektryczny:

Charakterystyka napiciowo-prdowa diody:

17. Stabilizator wtrnikowy (budowa, zasada dziaania)

Przez tranzystor (wtrnik napiciowy) pynie cay prd obcienia (przez RS pynie niewielki prd porwnywalny z IB) . U0 = UZ UBE Poniewa UBE zaley od I0 stabilizacja napicia jest nieco gorsza. RS moe przyjmowa due wartoci. 18. Stabilizator kompensacyjny (budowa, zasada dziaania, typowe zabezpieczenia) Budowa:

Zasada dziaania:

Stabilizatory te zawieraj element regulacyjny, ktrego dziaanie zaley od sygnau doprowadzonego z ukadu sterujcego. Jakakolwiek zmiana wielkoci wyjciowej jest kompensowana przez ukad sterujcy w wyniku wyjcie utrzymywane na staym poziomie. Podzia: - stabilizatory o pracy cigej najlepsza stabilizacja wielkoci wyjciowej; - stabilizatory o pracy impulsowej najwiksza sprawno. Ukad porwnuje stabilizowane napicie (U0) zwykle jako jego czci (UR2) z wzorcowym napiciem odniesienia (np. UZ) i wysterowaniu elementu regulacyjnego w taki sposb by zmiana napicia na nim (wskutek zmiany rezystancji) przeciwdziaa zmianom U0. Typowe zabezpieczenia: Zab.przed ujemnym napiciem Zab.termiczne Zab.przed wstecznym napiciem na wyjciu polaryzacji Zab.przepiciowe i przeciwnej na wyjciu 19. Stabilizatory monolityczne (rodzaje, cechy charakterystyczne) Monolityczne stabilizatory o nastawnym napiciu LM317

Monolityczne stabilizatory o nastawnym napiciu LM337

Monolityczne stabilizatory o nastawnym napiciu i prdzie maksymalnym L200

WYKAD 6 - Ukady zasilania tranzystorw

21. Punkt pracy tranzystora bipolarnego zasada doboru, SOA. 22. Punkt pracy tranzystora unipolarnego zasada doboru, SOA. 23. Statyczna i dynamiczna prosta pracy wyznaczanie rwna prostych, pooenie prostych na charakterystykach tranzystora. 24. Stabilno punktu pracy tranzystora wpyw zmian temperatury, wspczynniki stabilizacji. 25. Ukad ze staym prdem bazy waciwoci, rwnania opisujce ukad. 26. Ukad ze staym prdem emitera waciwoci, rwnania opisujce ukad. 27. Ukad ze sprzeniem kolektorowym waciwoci, rwnania opisujce ukad, zasada dziaania sprzenia. 28. Ukad potencjometryczny ze sprzeniem emiterowym waciwoci, rwnania opisujce ukad, zasada dziaania sprzenia. 29. Ukad zasilania tranzystora unipolarnego z dwoma rdami zasilania rwnania opisujce, waciwoci. 30. Ukad zasilania tranzystora unipolarnego z automatyczn polaryzacj bramki rwnania opisujce, waciwoci. 31. Ukad zasilania tranzystora unipolarnego potencjometryczny rwnania opisujce, waciwoci.

WYKAD 7 - Podstawowe konfiguracje wzmacniaczy tranzystorowych

32. Klasyfikacja wzmacniaczy. Oglna klasyfikacja: - lampowe

- tranzystorowe Ze wzgldu na zakres czstotliwoci wzmacnianych sygnaw: - prdu staego - maej czstotliwoci - wielkiej czstotliwoci - selektywne - szerokopasmowe Ze wzgldu na rodzaj sprzenia midzy wzmacniaczem, a obcieniem: - o sprzaniu pojemnociowym (RC) - o sprzaniu transformatorowym - o sprzaniu bezporednim.

33. Charakterystyka amplitudowa wzmacniacza (wpyw parametrw wzmacniacza na jej ksztat).

Wpyw na ksztat charakterystki wzmacniacza maj: przy maych f - spadek ku na skutek wzrostu reaktancji kondensatorw u ukadzie wzmacniacza, przy duych f - spadek ku na skutek spadku wzmocnienia samego tranzystora (wpyw pojemnoci midzyelektrodowych) oraz wpyw pojemnoci pasoytniczych wzmacniacza, przy rednich f - ku = const, elementy reaktancyjne nie maj wpywu na warto wzmocnienia, a schemat wzmacniacza opisywany jest jedynie parametrami rzeczywistymi. 34. Czstotliwoci rednie parametry robocze konfiguracji WE Rezystancja wej. i wyj.: rweT = ube/ib rwyj = uce/ic Skuteczne wzmocnienie napiciowe: kusk = uwy/eg Skuteczne zmocnienie prdowe: kisk = il/ig

35. Porwnanie parametrw roboczych wzmacniaczy w konfiguracjach WE, WK, WB. Parametr Wzmocnienie napiciowe ku Max. wzmocnienie prdowe ki Rezystancja wejciowa rwe Rezystancja wyjciowa rwyj WE due -gmRobc -B due rbe rednie Rc due WK =< 1 (B+1) due RB||BRobc due, zaley od RL RE||(1/gm + RG/B) mae, zaley od RG WB due gmRobc =<1 reb = 1/gm mae Rc due

36. Grna czstotliwo graniczna wzmacniacza efekt Millera. Zjawisko w elektronice powodowane pojemnoci wejciow ukadu wzmacniacza, wraz ze wzrostem czstotliwoci wzmacnianego sygnau, wskutek czego zmniejsza si wzmocnienie prdowe wzmacniacza. Chocia Efekt Millera odnosi si do pojemnoci, kada impedancja wczona pomidzy wejcie a inny wze moe ulec zwielokrotnieniu. Pojemno wejciow wzmacniacza okrela wzr: C = Cbc * (1 Ku) + Cbe, gdzie: Cbc - pojemno zcza baza-kolektor Cbe - Pojemno zcza baza-emiter Ku - wzmocnienie napiciowe wzmacniacza
rdo: wiki. W wykadzie nic sensownego nie byo.

37. Dolna czstotliwo graniczna wzmacniacza wpyw pojemnoci na jej warto. Spadek wzmocnienia przy niskich czstotliwociach jest skutkiem wzrostu reaktancji kondensatorw C1,C2,C3.

WYKAD 8 - Wzmacniacze tranzystorowe prdu staego i szerokopasmowe WYKAD 9 - Wzmacniacze Operacyjne

44. Podstawowe parametry i charakterystyki WO. Wzmocnienie rnicowe:

Wejciowe napicie niezrwnowaenia - okrela si napicie midzy wejciami wzmacniacza, gdy na wyjciu panuje napicie rwne 0. Wzmocnienie sumacyjne (Wzmocnienie sygnau wspbienego). W uproszczeniu, gdy

napicia na obu wejciach s rwne, wzmocnienie sygnau wspbienego okrela wzr:

Wspczynnik tumienia sygnau wspbienego:

Wejciowy prd polaryzacji Rezystancja wejciowa (rzdu mega omw i wicej) Rezystancja wyjciowa (od kilku do kilkudziesiciu omw)

45. Model idealnego WO. odpowied

Model ten jest bardzo czsto uywanych przy wyznaczaniu parametrw ukadw, w ktrych pracuj wzmacniacze operacyjne. Idealny wzmacniacz charakteryzuje si(symbolami u gry): nieskoczenie duym rnicowym wzmocnieniem napiciowym zerowym wejciowym napiciem niezrwnowaenia nieskoczenie du impedancj wejciow, zerow impedancj wyjciow, nieskoczenie szerokim pasmem przenoszonych czstotliwoci, nieskoczenie duym zakresem dynamicznym sygnau. 46. Szybko zmian napicia wyjciowego WO. odpowied Szybko narastania UWY SR (slew rate)

Dla wzmacniacza bipolarnego: Dla wzmacniacza z wejciem zbudowanym z tranzystorw unipolarnych: 47. Rodzaje WO.

W10 Wzmacniacz operacyjny zastosowanie liniowe i nieliniowe

48. Wzmacniacz odwracajcy. Masa pozorna. Wzmaczniacz odwracajcy jest wyjciow konfiguracj dla wielu innych ukadw:

Poniewa wzmacniacz operacyjny nie pobiera prdu, tote jednakowy prd I pynie przez obydwa rezystory. Z kolei potencjay obu wej s jednakowe (bo U + = U ), skd wynika, e oba wejcia wzmacniacza operacyjnego s na potencjale masy. Dlatego napicie na rezystorze R1 jest rwne U + uwe = uwe,

skd . Podobnie napicie na rezystorze R2 jest rwne uwy i tutaj rwnie prd Przyrwnujc prdy: -R2/R1 = Uwy/Uwe = ku << wzmocnienie napiciowe wzmaczniacza odwracajcego

Masa pozorna - to jest taki punkt w obwodzie wzmacniacza operacyjnego pracujcego z ujemnym sprzeniem zwrotnym, ktrego potencja jest rwny (przyjty za zerowy) i utrzymywany jest poprzez owe sprzenie zwrotne, potecjaowi odniesienia (masy), czyli punktowi rodkowemu symetrycznego zasilacza tego wzmacniacza operacyjnego, mimo, i nie istnieje poczenie galwaniczne (omowe) z owym punktem. [sorry za sucha definicje ale nie mam tego w ksiazce ani na wykladach]

Masa pozorna

49. Wzmacniacz nieodwracajcy i wtrnik napicia. W konfiguracji wzmacniacza nieodwracajcego sytuacja ma si podobnie jak w przypadku wzmacniacze odwracajcego: jednakowy prd I pynie przez oba rezystory. Napicia na wejciach wzmacniacza jest rwne uwe.

Prd pyncy przez R1 dany jest wzorem przyrwnaniu otrzymujemy:

, a dla R2 wzr ma posta

. Po

R2uwe = R1uwy R1uwe uwe(R1 + R2) = R1uwy

Wzmocnienie wzmacniacza nieodwracajcego dane jest wzorem

Wtrnik napicia: Wtrnik napiciowy jest specjalnym przypadkiem wzmacniacza nieodwracajcego, w ktrym , co powoduje, e wzmocnienie napiciowe ukadu jest rwne 1. Poniewa rezystancja wejciowa wtrnika jest bardzo dua, to ukady te s stosowane w celu odseparowania rda sygnau od odbiornika.

50. Kompensacja wejciowych: prdu i napicia niezrwnowaenia

Rys. 20 Charakterystyka przenoszenia wzmacniacza operacyjnego. Po przekroczeniu zakresu liniowoci wzmacniacz operacyjny przechodzi do stanu nasycenia. Napicie wyjciowe wzmacniacza powinno by rwne zeru przy zerowej rnicy napi wejciowych (UWE=0). W rzeczywistoci wystpuje w tej sytuacji pewne napicie, nazywane wyjciowym napiciem niezrwnowaenia. Na rys. 20 lini przerywan przedstawiono charakterystyk przenoszenia dla przypadku, gdy wyjciowe napicie niezrwnowaenia jest wiksze od zera (D UWY > 0). Nowoczesne wzmacniacze operacyjne posiadaj moliwo prostej kompensacji wyjciowego napicia niezrwnowaenia poprzez doprowadzenie do wejcia rnicowego odpowiedniej wartoci napicia - takiej, aby uzyska zerow

warto napicia na wyjciu. W praktyce, kompensacja ta odbywa si za pomoc potencjometru P doczonego do specjalnie wyprowadzonych kocwek wzmacniacza, jak to pokazano na rys. 21.

Rys. 21 Kompensacja (rwnowaenie, zerowanie) napicia niezrwnowaenia wzmacniacza operacyjnego m A 741 a) i rozmieszczenie jego kocwek b) 51. Komparator Zadaniem analogowego komparatora napicia jest wytworzenie sygnau logicznego 0 lub 1 na wyjciu w zalenoci od znaku rnicy napi wejciowych Komparator analogowy porwnuje napicia (lub prdy) przyoone do wej, a na wyjciu podaje sygna zaleny od tego, ktry z sygnaw wejciowych jest wikszy. Komparatory wykonuje si w oparciu o wzmacniacze operacyjne.

Przykadem komparatora analogowego jest ukad scalony LM339. 52. Sumatory zbudowane w oparciu o WO. Wzmacniacz sumujcy wyznacza waon sum napi wejciowych (wej moe by wicej ni 2). Jest to wariant wzmacniacza odwracajcego.

Prd I jest sum prdw wejciowych I = I1 + I2; napicia na wejciach wzmacniacza operacyjnego s rwne zero. Std napicie wyjciowe: I = I1 + I2

Jeli R1 = R2 = R' wwczas wzr upraszcza si do postaci:

53. Wzmacniacze rnicowe zbudowane w oparciu o WO. Wzmacniacz pomiarowy

Wzmacniacz odejmujcy jest czsto zwany rwnie rnicowym. Realizuje on odejmowanie napi wejciowych w odpowiednim stosunku zalenym od wartoci rezystorw znajdujcych si w ukadzie.

dalej jakie tam przeksztacenia:

Jak wida napicie wyjciowe jest rwne rnicy napi wejciowych. Jeli dodatkowo R4 = R2 oraz R3 = R1, to wyraenie uproci si do postaci:

Wpyw wejciowego prdu polaryzacji jest zminimalizowany gdy: R1 || R2 ; R3 || R4 Wzmacniacz pomiarowy jest ukadem z zamknit ptl sprzenia zwrotnego, symetrycznym (rnicowym) wejciem i niesymetrycznym (wzgldem kocwki odniesienia) wyjciem. Najczciej impedancje obu kocwek wejciowych s jednakowe i maj due wartoci, typowo 109 lub wicej. Wejciowy prd polaryzacji powinien by may, typowo 1...50 nA. Impedancja wyjciowa jest, podobnie jak we wzmacniaczu operacyjnym, bardzo maa, zwykle tylko kilka dziesitek miliomw w zakresie maych czstotliwoci. Przeciwnie ni we wzmacniaczu operacyjnym, w ktrym wzmocnienie z zamknit ptl sprzenia zwrotnego zaley od rezystorw zewntrznych podczonych do wejcia odwracajcego i wyjcia, we wzmacniaczu pomiarowym stosuje si wewntrzn sie rezystorw sprzenia zwrotnego odizolowan od kocwek wejciowych. Sygna wejciowy podcza si do dwch wej rnicowych, a wzmocnienie jest ustalone albo wewntrznie, albo przez uytkownika (za pomoc dedykowanych wyprowadze) wewntrznym lub zewntrznym rezystorem, ktry take jest odizolowany od wej sygnaowych.

60. Ograniczniki napicia

Ukad elektroniczny nieliniowy, sucy do ograniczania maksymalnych wartoci przebiegw elektrycznych, stosowany m.in. w ukadach modulacji czstotliwoci, w ukadach wybierania impulsw. Zbudowany w postaci dwch szeregowo poczonych diod krzemowych D1 i D2, skierowanych w przeciwnych kierunkach przewodzenia prdu i polaryzowanych napiciem ustawianym potencjometrycznie. W przypadku, gdy chwilowa ujemna warto sygnau modulujcego przekracza prg przewodzenia diody D1 lub dodatnia warto tego napicia przekracza prg przewodzenia diody D2, ogranicznik przestaje przewodzi. Ograniczniki amplitudy napicia speniaj zaleno

Ograniczenie uwy do wartoci UZ+UD (UD - napicie progowe diody w kierunku przewodzenia)

61.Precyzyjny prostownik dwupowkowy

Precyzyjne prostowniki dwupowkowe s ukadami realizujcymi warto bezwzgldn funkcji wejciowej:

a) a = 1

b) a = -1

Wyeliminowany wpyw spadku napicia na diodach ma warto napicia wyjciowego diody wpite w ptl sprzenia zwrotnego wzmacniacza. Wada uwy nie ma pkt wsplnego z mas ukadu

W13. Generatory impulsowe przerzutniki

74,75. Przerzutnik bistabilny: charakteryzuje si dwoma stanami stabilnymi, w ktrych moe pozostawa nieskoczenie dugo. Przejcie pomidzy stanami nastpuje pod wpywem impulsu zewntrznego. Symetryczny:

Schmitta:

Z bramkami logicznymi: RS-NAND

Schmitta NAND

76. Przerzutnik monostabilny (uniwibrator): charakteryzuje si jednym stanem stabilnym. Drugi stan trwa tylko przez okrelony czas, zaleny od wartoci elementw ukadu. Po upywie tego stanu samoczynnie wraca do stanu stabilnego. Przejcie ukadu do stanu quasi-stabilnego inicjowane sygnaem zewntrznym.

W stanie ustalonym T2 przewodzi a T1 zatkany. Dodatni impuls UWE powoduje przejcie T1 do stanu przewodzenia. Wskutek tego UC1 skokowo od wartoci UCC zmienia si do 0. Skok ten przeniesiony zostaje przez RC na baz T2. UB2 zmienia si od 0,6V do UCC + 0,6V UCC i T2 zostaje zatkany. R1 w SZ podtrzymuje przewodzenie T1 nawet po powrocie UWE do 0. C aduje si przez R Ukad wraca do stanu stabilnego nawet, gdy czas trwania impulsu UWE jest duszy od T (T1 przewodzi do chwili zaniku UWE i +SZ nie dziaa. Po procesie przeczania C musi naadowa si przez RC. Jeli nie zdy cakowicie si naadowa do chwili nowego impulsu UWE, czas trwania nastpnego impulsu ulega skrceniu. Monostabliny z

bramkami

logicznymi

NAND 77. Przerzutnik astabilny (multiwibrator): nie ma stanu stabilnego lecz dwa stany quasistabilne. Stale zmienia swj stan pod wpywem pobudzenia zewntrznego. Okresowe samoczynne przechodzenie z jednego stanu w drugi wyznaczaj czasy przeadowania elementw reaktancyjnych. Multiwibrator tego typu znajduje bardzo szerokie zastosowanie w praktyce. Stosowany jest gwnie w ukadach z fazow ptl sprzenia zwrotnego (PLL). Jako ukad generacyjny przestrajany w duym zakresie wolnozmiennym napiciem sterujcym (generatory VCO voltage controlled oscilator). Astabilny z bramkami logicznymi NAND

78. Ukad 555 Uniwersalny i szeroko stosowany ukad regeneracyjnego formowania impulsw ukad scalony 555. Ukad 555 charakteryzuje si: ma wraliwoci na zmiany napicia zasilajcego, du staoci temperaturow, generowania impulsw o czasie trwania od mikrosekund do kilku minut, moliwoci regulowania wypenienia impulsw przy pracy astabilnej, maym poborem prdu, dua obcialnoci (do 200mA), du odpornoci na zakcenia.

Stosujc ukad 555 mona zrealizowa: przerzutnik monostabilny, przerzutnik astabilny, dyskryminator szerokoci impulsw, analogowy dzielnik czstotliwoci, modulator szerokoci impulsw, przetwornik czstotliwo

napicie