Nr 1 (4) 2011

1 padziernika ISSN 1899-8216

GEOPOLITYKA
Biuletyn analityczny Instytutu Geopolityki
Temat numeru:

W numerze:
WIELKA GRA NA KAUKAZIE POUDNIOWYM

Wielka gra na Kaukazie Poudniowym

Hijran Aliyeva-Sztrauch

s. 2

GEOPOLITYKA NR 1/2011

Hijran Aliyeva-Sztrauch

Wielka gra na Kaukazie Poudniowym

naliza sytuacji na Kaukazie jest cile zwizana z analiz sporw midzy pastwami majcymi swoje interesy w regionie (gwnie to: USA, Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Izrael, Iran, Rosja). W tej analizie autorka proponuje rozwaenie regionalnych wpyww Iranu, Rosji i Turcji na wydarzenia na Poudniowym Kaukazie (rys. 1). Wiadomo, e posiadanie wpyww na Kaukazie otwiera drog dla wiatowego handlu, uatwia dostp do mrz poudniowych, jak i bogatych w zasoby naturalne kraje Azji rodkowej i basenu Morza Kaspijskiego. Mona wic miao powiedzie, e Kaukaz Poudniowy sta si poligonem starcia midzy centrami wadzy (orodkami siy).

Rys. 1. Region Kaukazu Poudniowego

(oprac. Zesp Analiz Instytutu Geopolityki)

Wedug wielu ekspertw, obecna sytuacja na Kaukazie wymaga nowych postaw, podej i koniecznoci okrelenia konkretnych stanowisk zainteresowanych tym regionem pastw i organizacji midzynarodowych. Z krajw Kaukazu Poudniowego Gruzja i Armenia dokonay ju wyboru. Tbilisi dy do czonkostwa w NATO, a Erewa umacnia pozycj w Organizacji Ukadu o Bezpieczestwie Zbiorowym (OUBZ). Oznacza to, e zderzaj si tu interesy Zachodu i Rosji, ktra nie zamierza oddawa Kaukazu, a wrcz przeciwnie, aktywnie sprzeciwia si zachodniej obecnoci w tym regionie. W zwizku z tym naley postawi pytanie, czy Zachd posiada mechanizm zdolny do wpywania na procesy w regionie Poudniowego Kaukazu i na orientacj geopolityczn wci niezdecydowanego Azerbejdanu? Rosja. Gwne cele Rosji na Kaukazie to: hamowanie rozwoju regionalnych projektw energetycznych, ktre speniaj interesy Zachodu, zapobieganie rozszerzeniu NATO na wschd przez kraje Kaukazu Pd. oraz w dalszym cigu interweniowanie w procesy rozwizywania konfliktw w regionie. Rosja zwiksza rwnie obecno wojskow w regionie Kaukazu i Morza Czarnego. Uznajc niepodlego (po sierpniowym konflikcie z Gruzj w 2008 r.) dwch separatystycznych regionw Abchazji i Osetii Poudniowej, Moskwa podpisaa w styczniu 2010 r. porozumienie w sprawie rozmieszczenia na tych obszarach baz wojskowych (wedug niektrych szacunkw, ponad

strona 2 z 8 www.geopolityka.org.pl

GEOPOLITYKA NR 1/2011
300 czogw T-90A znajduje si w dyspozycji rosyjskich sub granicznych, rozmieszczonych na terytorium Abchazji)1. Jeli mwimy o roli Rosji w sprawie rozstrzygnicia konfliktu w Grskim Karabachu, wydaje si, e Kreml bardziej pozoruje zainteresowanie pomoc, ni prowadzi rzeczywiste mediacje. To prawda, z inicjatywy Moskwy organizowane s spotkania szefw skonfliktowanych pastw2. Jednak wydaje si, e te spotkania nie maj na celu osignicia konkretnych wynikw. Rosja po prostu chce pokaza, e rozstrzygnicie konfliktu o Grski Karabach jest pod jej kontrol, i adne inne pastwa nie mog ingerowa w ten spr. Co z tego, e Armeni i Azerbejdan odwiedzaj dyplomaci z Zachodu? Ich wizyty i misje maj bardziej charakter gromadzenia informacji, ni rzeczywistego wkadu w rozstrzygnicie konfliktu. Popierajc tylko jedynego sojusznika w regionie Poudniowego Kaukazu Armeni, Rosja kontroluje rwnie tzw. turecko-armeskie zblienie, co podnosi jej wiarygodno w oczach Iranu regionalnego centrum siy na Bliskim Wschodzie. Zdaniem niektrych azerbejdaskich ekspertw, poprzez wzmocnienie wsppracy z marynark wojenn Iranu, Rosja zakca wspprac USA z Azerbejdanem i Kazachstanem w dziedzinie bezpieczestwa na Morzu Kaspijskim. Eksperci uwaaj te, e Iran wystpuje jako sia uzupeniajca w kaukaskiej polityce Rosji. Fakt, Iran jako kraj islamski, wzmacnia wspprac z Armeni, udziela jej pomocy wojskowej, politycznej i gospodarczej. Ale t pomoc trzeba interpretowa jako poparcie dla polityki rosyjskiej wobec konfliktw na Kaukazie. Turcja. Zakres ambicji geopolitycznych Turcji rozciga si na gwne regiony Eurazji: Bakany, rejon Morza Egejskiego i Czarnego, wschodnia cz Morza rdziemnego, Bliski Wschd, Kaukaz, Krym, Wog, Ural, Azj rodkow, poudniow Syberi i Sinciang3. W zwizku z tym, Rosja dla Turcji stanowi duy rynek dla zbytu swoich towarw. Obroty handlowe midzy obu krajami w 2010 r. osigny 26,2 mld dolarw. Rozwj stosunkw gospodarczych midzy Rosj a Turcj pozwala Ankarze wykorzysta swj potencja ekonomiczny na nowych rynkach pastw WNP, zwaszcza w republikach tureckojzycznych. Chocia moliwe jest, e polityka gospodarcza Turcji na Kaukazie i w Azji rodkowej, jak rwnie w regionie Kaukazu Pnocnego, prowadzona jest w cisej wsppracy z USA. 17 kwietnia 2011 r. obywatele Turcji i Rosji po raz pierwszy przekroczyli granic midzy obu krajami bez uprzedniego uzyskania wizy. Wprowadzajc system bezwizowy, Rosja staa si pidziesitym smym krajem, otwierajcym drzwi dla obywateli Turcji4. Moe wydawa si to dziwne, ale Azerbejdan nie zamierza wprowadza systemu bezwizowego z pastwem, reprezentujcym ten sam nard, powoujc si na aspekty bezpieczestwa wewntrznego pastwa. Wydaje si, e na Kaukazie nadal trwa tworzenie nowych blokw geopolitycznych. Oczywiste przy tym jest, e wszelkie braterskie relacje w regionie s budowane bez udziau fanatyzmu. Z drugiej strony, moliwoci gospodarcze Turcji w obszarze postsowieckim nie zaprzeczaj ideologii pantureckiej. Aktywizacja panturkizmu stoi w bezporednim konflikcie z interesami Rosji i jej strategicznych partnerw i sojusznikw (zwaszcza Serbii, Macedonii, Bugarii, Grecji, Armenii, Ukrainy, Tadykistanu, Iranu, Syrii i Chin). Przede wszystkim ideologia ta ley w bezporedniej sprzecznoci z interesami Rosji na midzynarodowej arenie politycznej (Bakanach, Cyprze, Bliskim Wschodzie, Azji Mniejszej, Zakaukaziu, Azji rodkowej), jak rwnie w polityce wewntrznej oraz zagraa suwerennoci Federacji Rosyjskiej (pnocny

http://www.zerkalo.az/2011-02-23/partnerstvo/1725425 czerwca w Kazaniu odbyo si trjstronne spotkanie prezydentw: Sera Sarkisjana (Armenia), Ilhama Alijewa (Azerbejdan) i Dmitrija Miedwiediewa (Rosja), dotyczce rozwizania konfliktu o Grski Karabach. Wczeniej w tym gronie szefowie pastw spotykali si w Moskwie, Astrachaniu, Soczi. Jakby nie szuka pozytywnych rezultatw, to spotkanie moe by okrelone po prostu jako kolejne. 3 Region autonomiczny w Chinach zamieszkany gwnie przez wyznawcw islamu pochodzenia tureckiego, z ktrych najliczniejsi s Ujgurzy i Kazachowie. 4 http://www.turkishtimes.ru/economics/2011/04/25/bezvizovyj-rezhim-delaet-rossiyu-celevym-rynkomtureckih-eksporterov.html
2

strona 3 z 8 www.geopolityka.org.pl

GEOPOLITYKA NR 1/2011
Kaukaz, Tatarstan, Baszkiria, Czuwaszja, Tuwa, Ataj, Buriacja, Chakasja, Jakucja). Jednake bez rozprzestrzeniania si wpyww tureckich na Kaukazie, w szczeglnoci w Azerbejdanie, komplikuje si realizacja pantureckiej ideologii, poniewa Turcja traci przestrzenny zwizek z tureckojzycznym wiatem obszaru poradzieckiego. W tym kontekcie, Kaukaz nabiera geostrategicznego znaczenia dla interesw Turcji i ideologii pantureckiej, a take staje si jednym z priorytetowych regionw polityki zagranicznej Ankary. Aktywizacja tzw. turecko-armeskiego zblienia zwikszyaby wiarygodno Ankary w regionie, jednak aktywnie zapobiega temu Baku. Minister spraw zagranicznych Azerbejdanu Elmar Mamedjarow w jednym ze swoich wywiadw powiedzia: podstawowym powodem zamknicia granicy Turcji z Armeni (w 1993 r.) bya okupacja miejscowoci Kelbadar, pierwszego rejonu poza Grskim Karabachem. I bya to wiadoma reakcja wadz tureckich, e Ankara nie moe budowa stosunkw z agresorem. Czy co si zmienio? Kelbadar jest wolny? Jest nadal pod okupacj. Dlatego apelujemy do Turcji jako bardzo potnego pastwa, aby odegraa rol stabilizatora i przyczynia si do aktywizacji uregulowania konfliktu, poczwszy od wyzwolenia terytoriw. Uwierzcie mi, wycofanie si armeskich z okupowanych terytoriw bdzie stymulowa bardzo powane pozytywne procesy w regionie5. Podsumowujc, naley podkreli, e dopki Turcja nie znajdzie sposobu na wzrost swoich wpyww na konflikty terytorialne w regionie Kaukazu Poudniowego i nie przypiecztuje wasnej pozycji w regionie poradzieckim poprzez obecno gospodarcz, Ankara nie bdzie w stanie realizowa silnej ideologicznej polityki panturkizmu. Iran. Pomimo intensyfikacji rozszerzania si wpyww islamu w regionie Kaukazu, w systemie ukadw politycznych Iranu interesy polityczne i strategiczne przewyszaj religijne. Wsppraca z Armeni ma znaczenie polityczne i gospodarcze dla Teheranu, ale przede wszystkim jest to okazja do wywierania nacisku na Azerbejdan. Iran, podobnie jak Rosja, nie chce realizacji zachodnich projektw w regionie i stara si w kady sposb temu przeszkodzi. Teheran stara si wdroy na Morzu Kaspijskim wasne interesy wojskowe, polityczne i gospodarcze. Wedug rnych mediw, Iran popiera propozycj Casfor 6, przedstawion przez Rosj i stanowczo sprzeciwia si wprowadzeniu na wody Morza Kaspijskiego okrtw krajw trzecich. Teheran wystpuje z wasnymi sugestiami na temat statusu Morza Kaspijskiego, a te propozycje s sprzeczne z interesami gospodarczymi i politycznymi Azerbejdanu i Turkmenistanu7. W krajach islamskich regionu, Iran wystpuje rwnie jako zwolennik ideologii szyickiej, ktra do aktywnie rozprzestrzenia si na terytorium Federacji Rosyjskiej. W poowie kwietnia br. rosyjscy muzumanie w osobie Naczelnego Imama Tagata Taduddina, wystpili z inicjatyw wprowadzenia zmian w godle Federacji Rosyjskiej. Wedug nich, brakuje na nim wizerunku islamskiego pksiyca. Chc, eby jedna gowa ora bya ukoronowana krzyem, a druga pksiycem (zob. rys. obok). Zdaniem Taduddina, godo kraju, w ktrym mieszka okoo 20 mln wyznawcw nauki proroka Mahometa, powinno w jaki sposb rdo: http://m.5-tv.ru/items/38762/ odzwierciedla ten stan rzeczy: jak na razie, mona na nim zobaczy kilka krzyy, ale Rosja nie jest krajem, gdzie funkcjonuje jedna religia. Swoj propozycj Taduddin zoy ju zarwno prezydentowi, jak i premierowi Rosji. aden z nich nie skomentowa dotychczas tego faktu. Przeciwko zmianom symboli pastwowych wystpia natomiast Rosyjska Cerkiew Prawosawna, ktra ewentualne zmiany postrzega jako niesprawiedliwe wobec historycznej

http://mn.ru/newspaper_world/20110425/301360819.html Rosyjska propozycja w sprawie koordynacji si i rodkw pastw nadbrzenych przez jedn struktur CASFOR. 7 http://www.zerkalo.az/2011-03-05/partnerstvo/175776

strona 4 z 8 www.geopolityka.org.pl

GEOPOLITYKA NR 1/2011
spucizny Rosji8. Takie owiadczenie rosyjskich muzumanw spowodowao dyskusj wrd rnych warstw spoeczestwa rosyjskiego9. W krajach Poudniowego Kaukazu, zwaszcza w Azerbejdanie, trwa ukierunkowana ekspansja szariatu. Badania ekspertw wskazuj, e w ostatnich latach iraskie prby, majce na celu odgrywanie roli duchowego przywdcy regionu, wzmocniy si jeszcze bardziej. Ponadto, Iran koncentruje swoje siy wojskowe na granicy z krajami Kaukazu, zwaszcza z Azerbejdanem (wedug najnowszych informacji, 20-30% personelu Si Zbrojnych jest zgrupowanych w rnych miejscach w pobliu granicy z Kaukazem Pd.). Wzmacnia si te wojskowo-techniczna wsppraca z Rosj, a Morze Kaspijskie odgrywa w tym wan rol. Z tych i innych powodw Iran, jak i Federacja Rosyjska nie popieraj polityki Stanw Zjednoczonych w zakresie bezpieczestwa wobec Azerbejdanu i Kazachstanu10. Wedug prognoz azerskich ekspertw, Teheran w krtkim czasie bdzie wzmacnia wspprac z krajami Kaukazu i bdzie nadal wywiera presj na Azerbejdan przy pomocy sojuszu wojskowego Iran-Rosja-Armenia (rys. 2) oraz poprzez nawizanie gbszych stosunkw gospodarczych z Gruzj. Iran bdzie prbowa cilej wsppracowa z Rosj w ramach OUBZ, a nawet postara si o status obserwatora w tej organizacji.

Rys. 2. Nowy trjkt bezpieczestwa na Kaukazie Poudniowym?

(oprac. Zesp Analiz Instytutu Geopolityki)

Przed 2015 r. Teheran bdzie nadal utrudnia okrelenie statusu prawnego Morza Kaspijskiego. W znacznym wic stopniu przyczyni si do wycigu zbroje na w obrbie tego akwenu. Iran bdzie wpywa na proces wzmacniania i modernizacji Si Morskich Turkmenistanu i Azerbejdanu, i bdzie ingerowa w projekty transkaspijskie. Azerbejdascy eksperci i badacze wojskowi nie wykluczaj, e w cigu najbliszych piciu lat wystpi konflikty zbrojne na Morzu Kaspijskim, co bdzie na rk Rosji. Bezpieczestwo w regionie Morza Kaspijskiego przeksztaca si wic w proces o randze midzynarodowej, gdzie interwencja USA, NATO i UE bdzie mie szczeglne znaczenie. Iran bdzie podejmowa aktywne dziaania w rozwizywaniu zamroonych konfliktw w regionie. Obserwacje sugeruj, e poziom stosunkw armesko-iraskich bdzie zalee od biecych i przyszych stosunkw midzy Azerbejdanem a Iranem, a take od dziaalnoci politycznej azerbejdaskich Turkw w Iranie. Aby utrzyma i wzmocni swoj pozycj w procesie bezpieczestwa w regionie Poudniowego Kaukazu, Iran sprbuje uzyska poparcie
BIS http://www.studium.uw.edu.pl/?id=177&bid=3&nid=1694, Jeden z azerbejdaskich internautw biorc udzia w dyskusji na ten temat napisa: Patrzc na godo Rosji, od razu rzuca mi si w oko symbol autokracji, korony Cesarstwa Rosyjskiego. A carat w Rosji, jak i na przestrzeni poradzieckiej, nie jest zlikwidowany. Po prostu wczenie tron by otrzymywany w drodze dziedziczenia, a teraz krlowie, rzekomo wybrani. Nawet obrazy symboli Imperium Rosyjskiego, czciowo charakteryzuj dzisiejsz polityk Rosji. Wic jeli zmienia godo, to nie na rzecz symbolu islamu. Nowa Rosja potrzebuje nowego herbu. A nowej Rosji na razie nie ma. http://www.dni.ru/society/2011/4/15/210759.html 10 http://www.zerkalo.az/2011-03-05/partnerstvo/175779 8

strona 5 z 8 www.geopolityka.org.pl

GEOPOLITYKA NR 1/2011
Turcji. Wojskowo-polityczna elita w Iranie, przy rosyjskim wsparciu, chce w najbliszych dziesiciu latach uwolni region Poudniowego Kaukazu spod wpyww Zachodu11. Dzi wydaje si to nierealne. Nowy trjkt? 16 kwietnia ministrowie spraw zagranicznych Turcji, Azerbejdanu i Iranu spotkali si w pnocno-zachodnim miecie Iranu Urmii w sprawie poprawy stosunkw midzy krajami12. Tureccy dyplomaci podkrelili, e wojna w Gruzji w 2008 r. negatywnie wpyna na polityk Moskwy na Kaukazie. Rosja chce poprawi stosunki z Azerbejdanem, aby mocniej okry Gruzj, jak rwnie utworzy nowy szlak do wsppracy z Iranem. Strona turecka uwaa rwnie, e Rosja do aktywnie stara si znale sposb uregulowania rozstrzygnicia armesko-azerbejdaskiego konfliktu o Grski Karabach. We wsplnym komunikacie, wydanym po spotkaniu, stwierdzono: Stworzony bdzie komitet ekonomiczny dla rozwoju stosunkw gospodarczych i handlowych poprzez wsplne przedsiwzicia, modernizacj przej granicznych, zagodzenie przepisw celnych i stosowania norm preferencyjnych handlu midzy Turcj, Iranem i Azerbejdanem13. Jak wida, proces rewitalizacji inicjatywy Iranu w celu normalizacji stosunkw z regionalnymi krajami ju si zacz. Sytuacja w Azerbejdanie. Wydarzenia w wiecie arabskim zainspiroway azerbejdask opozycj do dziaania z wiksz moc, jednak osabiy one rwnie poparcie Zachodu dla partii rzdzcej. 17 kwietnia br. policja w Azerbejdanie zapobiega kolejnej demonstracji opozycji w centrum Baku, zatrzymujc jeszcze przed rozpoczciem akcji kilkadziesit osb aktywistw Izby Spoecznej (ruch obywatelski na rzecz demokracji, czcy wszystkich liderw opozycji). Przedstawiciele opozycyjnych partii i dziaacze spoeczestwa obywatelskiego mieli zamiar domaga si reform demokratycznych, wolnoci sowa i zgromadze, przedterminowych wyborw parlamentarnych, uwolnienia winiw politycznych. To ju czwarta prba zorganizowania takiego wiecu w cigu ostatnich dwch miesicy. Podczas jednego z nich 2 kwietnia br.14 aresztowano okoo 200 osb. Dziesi z nich pozostaje w areszcie. Niewtpliwie potencja buntu wrd spoeczestwa wzrasta. Jednak wedug wielu osb spord azerbejdaskiej inteligencji, jest wiele moliwoci, aby realizowa reformy w sposb cywilizowany i ewolucyjny. Politolog Zarduszt Alizade mwi: Myl, e jeli USA bd widzie siln wadz w Azerbejdanie to bd z ni wsppracowa. Ale jeli zauwa, e ten rzd jest saby i s inne siy, ktre gotowe przyj i otworzy przed nimi drzwi Azerbejdanu to bd wspiera te procesy. Autorka uwaa, e jedn z najwikszych poraek istnienia Republiki Azerbejdaskiej, byo wprowadzenie w 2009 r. zmiany w konstytucji. Chodzi o poprawk, ktra dopuszcza wybranie tej samej osoby na urzd prezydenta wicej ni na dwie

Patrz tame. W trakcie trjstronnego spotkania mia miejsce ciekawy przypadek. Kiedy minister spraw zagranicznych Azerbejdanu Elmar Mamedjarow zaapelowa do kolegw z Turcji i Iranu w jzyku angielskim, turecki minister spraw zagranicznych Davutoglu natychmiast mu przerwa i poprosi, aby mwi jzykiem ojczystym. Turcy rozumiej dialekt azerski, w ktrym mwi okoo 20 procent ludnoci Iranu. Kiedy Mamedjarow zacz mwi po azersku, wszyscy uczestnicy spotkania, z wyjtkiem dwch osb z delegacji iraskiej zdjli suchawki, odmawiajc tumaczenie. Zdaniem obserwatorw, Turcja w ten sposb chciaa przesa sygna Iranowi, e mniejszo azerska nie jest minusem, a wrcz przeciwnie jest plusem w stosunkach midzy Teheranem i Baku. Ankara chciaa te da sygna do Baku i Tel Awiwu, e strategiczne stosunki midzy Turcj i Azerbejdanem nie mog zastpi stosunkw izraelsko-azerbejdaskich. Napicia midzy Turcj i Azerbejdanem z powodu prby Ankary do normalizacji stosunkw z Armeni doprowadziy do rozwoju wsppracy midzy Tel Awiwem a Baku. Mimo znaczenia tych symbolicznych sygnaw, rzd turecki chciaby widzie konkretne projekty podejmowane przez oba kraje Iran i Azerbejdan. 13 Patrz: turecka gazeta Hurriyet i http://www.vesti.az/news.php?id=75160 14 http://www.youtube.com/watch?v=U1cveoo7KwE&feature=related
12

11

strona 6 z 8 www.geopolityka.org.pl

GEOPOLITYKA NR 1/2011
kadencje15. Wanie przez t decyzj Azerbejdan skrci w kierunku wiata arabskiego, od ktrego odszed w 1918 roku budujc Republik Demokratyczn. A przecie wanie z tego samego powodu azerbejdascy naukowcy przypisywali przynaleno Azerbejdanu do cywilizacji europejskiej. Wedug prof. T. witochowskiego wszystkie trendy kultury europejskiej przyszy do Azerbejdanu z Rosji. Wydarzenia i zmiany zachodzce wic w dzisiejszej Rosji, take wpywaj na sytuacj w Azerbejdanie. W Rosji zaszed inny proces W. Putin pokojowo przekaza wadz D. Miedwiediewowi, ktry z kolei rozszerzy kompetencje przyszego prezydenta do szeciu lat. W kadym razie, jak przyjto uwaa w polityce midzynarodowej, w Rosji istnieje i funkcjonuje do skuteczny tandem polityczny, ktrego czonkowie Putin (symbolizuje konserwatyzm) i Miedwiediew (modernizacja) czasem demonstruj postaw konfrontacyjn wobec siebie. W Azerbejdanie nie ma takiego tandemu. Ilham Alijew z jednej strony wspiera modernizacj kraju, z drugiej strony, jakby chce zatrzyma epok ojca, kultywujc dorobek Gejdara Alijewa. Ta cecha wykazuje podobiestwo reimu w Azerbejdanie z systemami w krajach arabskich. Tak czy inaczej, czas dziaa przeciwko Ilhamowi Alijewowi, ktry prawdopodobnie bdzie kandydowa na trzeci kadencj z rzdu w roku 2013. Naley doda, e pomimo aresztowa i zatrzyma, liderzy opozycji nie zamierzaj zaprzesta swoich akcji, i wskazuj na rosnc liczb protestujcych. Niektrzy azerbejdascy eksperci podkrelaj gwny bd Alijewa: groc publicznie wojn Armenii i nie speniajc tej groby, tym samym zmniejsza swoje wpywy na polu wewntrzpolitycznym. Sytuacja w Armenii. Dzisiaj Armenia spenia wszystkie warunki, aby zarazi si rewolucyjn gorczk Bliskiego Wschodu i Afryki Pnocnej. Istniej powane obawy, e polityczna zmienno sytuacji w krajach arabskich moe rozpowszechni si na przestrzeni poradzieckiej, w szczeglnoci w regionie Poudniowego Kaukazu, gdzie najsabszym spoecznie krajem jest wanie Armenia. Opozycja Kongresu Narodowego Armenii regularnie prowadzi antyrzdowe demonstracji. Protestujcy s niezadowoleni z warunkw ycia ludnoci i opresyjnej polityki rzdu w odniesieniu do maych i rednich przedsibiorstw. Warunki ycia w Armenii z wielu powodw powoduj oburzenie w spoeczestwie i w najbliszej przyszoci to niezadowolenie bdzie si tylko pogbia16. Jak dowodzi historia, niepokoje spoeczne w Armenii mog spowodowa eskalacj napi w relacjach z Azerbejdanem. Najwikszy incydent na linii Baku-Erywa mia miejsce trzy lata temu, podczas kryzysu politycznego w Armenii. W przypadku kontynuacji protestw spoecznych i stworzenia nawet najmniejszego zagroenie dla obecnego rzdu, wadza bdzie stara si odwrci gniew ludzi poprzez eskalacj konfliktu o Grski Karabach. Wanie ten czynnik niestabilnoci w Armenii staje si powanym zagroeniem dla wysikw mediatorw, chccych zapobiec eskalacji dziaa zbrojnych na froncie midzy Azerbejdanem i Armeni.

-------------HIJRAN ALIYEVA-SZTRAUCH prezes Domu Kaukaskiego w Warszawie, przewodniczca Sekcji Kaukaskiej w Zespole Analiz Instytutu Geopolityki w Czstochowie.

--------------

15 16

W wyniku referendum w dniu 18.03.2009., poprawka do art 101 Konstytucji Azerbejdanu. http://www.vestikavkaza.ru/analytics/politika/34385.html.

strona 7 z 8 www.geopolityka.org.pl

GEOPOLITYKA NR 1/2011

ISSN 1899-8216

Copyright by Instytut Geopolityki, 2011

Wszystkie prawa zastrzeone. Zastrzegamy sobie prawo skracania i adiustacji tekstw. Pogldy wyraane przez autorw nie stanowi oficjalnego stanowiska redakcji ani wydawcy.

Redaktor naczelny: DR ANDRZEJ ZAPAOWSKI Redakcja: HIJRAN ALIYEVA, DR RADOSAW DOMKE, RAFA JEWDOKIMOW, GRZEGORZ MATYASIK, WITOLD SZIRIN MICHAOWSKI, DR VALENTIN MIHAJLOV, AGNIESZKA POLOCZYK, MARCIN SABO, MICHA SPECJALSKI, AGNIESZKA STEC, LESZEK SYKULSKI, KAMIL WYSOKISKI.

Wydawca: INSTYTUT GEOPOLITYKI Aleja Pokoju 6/64 42-207 Czstochowa e-mail: geopolityka@gmail.com tel. 503 83 10 88

strona 8 z 8 www.geopolityka.org.pl