Przewodnik po Otwartych Zasobach Edukacyjnych (OZE)

Opracowa Neil Butcher dla Commonwealth of Learning i UNESCO Redakcja: Asha Kanwar (COL) i Stamenka Uvalic-Trumbic (UNESCO)

Commonwealth of Learning, 2011

Opracowanie w przekadzie Wojciecha Pdzicha powstao dziki wsparciu Open Society Institute na zlecenie Koalicji Otwartej Edukacji.

Opracowanie jest dostpne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa Na tych samych warunkach wersja 3.0 (CC BY-SA 3.0) http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)

Spis treci
Podzikowania..........................................................................................................................................5 Co znajduje si w tym przewodniku.........................................................................................................7 Przewodnik po podstawach Otwartych Zasobw Edukacyjnych Najczciej zadawane pytania (FAQ) ..................................................................................................................................................................8 Czym s Otwarte Zasoby Edukacyjne (OZE)?........................................................................................8 Czy OZE to to samo co e-learning?.......................................................................................................8 Czy OZE to to samo co otwarte szkolnictwo / otwarta edukacja?.......................................................9 Czy OZE s zwizane z koncepcj nauczania opartego o zasoby?........................................................9 Jak otwarta jest otwarta licencja?...................................................................................................... 10 Jaka jest rnica midzy OZE a publikacjami o otwartym dostpie?................................................. 11 Czy mam si martwi, e swoj wasno intelektualn oddaj za darmo?......................................12 Kto gwarantuje jako OZE?...............................................................................................................14 Co moe zyska edukacja, jeli zacznie korzysta z OZE?...................................................................15 Czy OZE s naprawd wolne?.............................................................................................................16 Czy korzystanie z OZE wyklucza korzystanie z materiaw patnych?................................................18 Jakie zmiany zasad s niezbdne dla instytucji chccych w wikszym stopniu korzysta z OZE?.....19 Jakie s najlepsze metody tworzenia moliwoci rozwojowych w przypadku OZE?.........................20 Gdzie znale OZE?.............................................................................................................................21 Jak mog dzieli si z innymi swymi OZE?..........................................................................................22 W jakim stopniu mog zmienia OZE do wasnych potrzeb?.............................................................23 Argumenty przemawiajce za Otwartymi Zasobami Edukacyjnymi......................................................24 Wprowadzenie....................................................................................................................................24 Definicja koncepcji..............................................................................................................................24 Dwa wymiary OZE: wymiar pedagogiczny oraz cyfrowy................................................................25 OZE, nauczanie na odlego i nauczanie oparte o zasoby.............................................................25

Zmiana w kierunku nauczania opartego o zasoby..........................................................................26 Moliwoci zwizane z nauczaniem oparte o zasoby.....................................................................27 Wymiar cyfrowy..............................................................................................................................30 Pojawienie si otwartego kodu...................................................................................................... 32 OZE: tania propozycja edukacyjna z potencjaem transformacji owiaty......................................35 Implikacje dla osb planujcych procesy edukacyjne i osb decyzyjnych.........................................40 Tworzenie warunkw do osignicia sukcesu: potrzeba zmian zasad...........................................40 Wnioski...............................................................................................................................................44 Literatura............................................................................................................................................46 Dodatek 1: Przegld otwartych licencji..................................................................................................48 Wprowadzenie....................................................................................................................................48 Licencje Creative Commons (http://www.creativecommons.org)....................................................48 Warunki licencji..............................................................................................................................50 Rozwaania na temat licencji CC.................................................................................................... 52 Literatura............................................................................................................................................53 Dodatek 2: Cechy dobrze funkcjonujcego systemu nauczania na odlego.......................................54 Elementy.............................................................................................................................................54 Argumenty przemawiajce za nauczaniem na odlego...................................................................56 Dodatek 3: Zastosowania techniczne..................................................................................................... 57 Dodatek 4: Zastosowanie oprogramowania o otwartym kodzie w nauczaniu......................................60 Literatura............................................................................................................................................62 Dodatek 5: Mapowanie terenu OZE.......................................................................................................63 Wprowadzenie....................................................................................................................................63 Repozytoria typu Open CourseWare (OCW)......................................................................................63 Inicjatywy uniwersyteckie OCW...................................................................................................... 68 OZE (OCW) o okrelonej tematyce..................................................................................................... 72 Inicjatywy tworzenia treci.................................................................................................................76

Inicjatywy otwartego uczenia si........................................................................................................79 Wyszukiwanie OZE i OCW...................................................................................................................82 Wnioski...............................................................................................................................................83 Dodatek 6: Katalog serwisw internetowych zwizanych z OZE............................................................84 Repozytoria OCW i OZE......................................................................................................................84 Inicjatywy otwartego nauczania.........................................................................................................86 Wyszukiwanie OCW i OZE...................................................................................................................87 Inicjatywy uniwersyteckie...................................................................................................................88 OCW i OZE o okrelonej tematyce...................................................................................................... 94 Narzdzia zwizane z OZE...................................................................................................................97 Inne rda OZE.................................................................................................................................100 Dodatek 7: Kwestie OZE w nauczaniu na odlego.............................................................................103 Dodatek 8: Proces przegldu zasad OZE...............................................................................................109 Dodatek 9: Wymagane w pracy z OZE umiejtnoci............................................................................114

Podzikowania
Mimo, e odpowiedzialno za cae niniejsze opracowanie w szczeglnoci za za zawarte w nim bdy spoczywa na mnie, to jego powstanie jest owocem kilkunastu lat pracy. Zawiera ono wkad i pomysy wielu ludzi. W szczeglnoci chciabym podzikowa za pomoc nastpujcym osobom: 1. Wszystkim moim kolegom w South African Institute for Distance Education (Saide), inicjatywie Otwartych Zasobw Edukacyjnych w Afryce organizowanej przez Saide, jak te Neilowi Butcherowi i jego wsppracownikom. Bez ich zaangaowania i dugich godzin spdzonych nad dyskusjami o sensie OZE i zastosowania tej koncepcji ponisza praca nie ukazaaby si. W szczeglnoci chciabym tu wymieni Jennifer Glennie, dyrektora Saide, jak te Catherine Ngugi, dyrektora projektu afrykaskiego w Saide, ktrych wkad intelektualny w niniejszy poradnik, jak te w jego poszczeglne fragmenty jest znaczny. Chciabym te podzikowa Lisbeth Levey, starszemu doradcy Hewlett Foundation, ktra mimo, e nie bya bezporednio zaangaowana w powstanie tego przewodnika szczodrze obdarzaa mnie swoim czasem, komentujc wiele dokumentw, ktre stanowiy podstaw do tej pozycji i pomogy jej uzyska kocowy ksztat. 2. Chciabym rwnie podzikowa wielu osobom pracujcym na afrykaskich uniwersytetach, ktre aktywnie uczestniczyy w pracach nad OZE w Afryce. Od nich pochodzi dua cz zawartej w niniejszym opracowaniu wiedzy. Jest ich zbyt wielu, by wymienia wszystkich z nazwiska, lecz ich gotowo do odkrywania nowych pomysw i testowania innowacji w ramach pracy zawodowej bya nieodzowna w uksztatowaniu idei zawartych w tej ksice i w co wierz ugruntowania ich w praktycznej rzeczywistoci. 3. Nastpujce osoby miay szczeglny wkad w powstanie tej publikacji: Andrew Moore, ktry pomg w udzieleniu kilku odpowiedzi na kilka z Najczciej zadawanych pyta; Merridy Wilson-Strydom, ktra napisaa pierwsz wersj Dodatku 1; Donna Preston i Sarah Hoosen, ktre napisay wikszo Dodatku 5; Monge Tlaka, Sarah Hoosen i Jenny Louw ich niestrudzona praca nad zebraniem wykazu stron zwizanych z OZE w serwisie OER Africa doprowadzia do powstania Dodatku 6; Tony Mais, ktry zebra w serwisie OER Africa materia stanowicy Dodatek 7 i Dodatek 8, jak te czci raportu dotyczcego zasad; Monica Mawoyo, ktra napisaa Dodatek 4 i wspieraa mnie podczas redakcji kocowej wersji raportu; Jacquie Withers, ktra zoya w cao pierwszy szkic raportu; Grupa osb z UNESCO i COL, ktrzy dzielili si swoimi uwagami na temat kolejnych wersji tego przewodnika.

Neil Butcher

Co znajduje si w tym przewodniku

Niniejszy przewodnik skada si z czterech czci. Pierwsza podsumowanie kluczowych dla niniejszej pracy koncepcji przybraa form Najczciej zadawanych pyta (FAQ). Sensem jej istnienia jest wprowadzenie czytelnika w sposb szybki i przyjazny w wiat Otwartych Zasobw Edukacyjnych (OZE) i przedstawienie kilku kwestii, ktrych przemylenie pomoe w odkrywaniu jak najefektywniejszego wykorzystywania OZE. Druga cz to gbsza analiza centralnych dla tej pracy koncepcji, przedstawiona w formie standardowej rozprawy badawczej. Osoby gbiej zainteresowane OZE znajd w tej czci przewodnika uzasadnienie wyraanego przez nich poparcia tej idei. Cz trzecia to szereg dodatkw, zawierajcych bardziej szczegowe informacje na temat poszczeglnych obszarw OZE. Jest ona skierowana do osb szukajcych informacji na temat okrelonych zagadnie.

Przewodnik po podstawach Otwartych Zasobw Edukacyjnych Najczciej zadawane pytania (FAQ)

Czym s Otwarte Zasoby Edukacyjne (OZE)?
W najprostszym ujciu, koncepcja Otwartych Zasobw Edukacyjnych (OZE) opisuje dowolne zasoby edukacyjne (w tym rozkady materiau, materiay szkoleniowe, podrczniki, wideo, programy multimedialne, podcasty i wszelkie inne materiay stworzone w celach dydaktycznych), ktre s wolnodostpne do wykorzystania przez osoby nauczajce i uczce si bez koniecznoci uiszczania tantiem lub opat licencyjnych. OZE s w wikszoci synonimiczne z angielskim okreleniem Open CourseWare (OCW otwarte oprogramowanie kursowe), cho ten drugi termin mona odnosi do szczeglnych, bardziej ustrukturalizowanych materiaw wchodzcych w skad OZE. OCW w definicji OCW Consortium to darmowa i otwarta publikacja cyfrowa zawierajca wysokiej jakoci materiay edukacyjne na poziomie uniwersyteckim. Materiay te zorganizowane s w kursy, zawierajc czsto oprcz materiau tematycznego rwnie modu planowania kursu i testy sprawdzajce.1 OZE pojawiy si jako koncepcja majca wielki potencja wspierania transformacji edukacyjnej. Ich warto edukacyjna ley w idei wykorzystywania zasobw jako integralnej metody przekazywania wiedzy (np. nauczanie bazujce na zasobach), jej warto transformacyjna natomiast ley w atwoci, z jak zasoby te po poddaniu digitalizacji mona dystrybuowa w Internecie. Co wane, istnieje tylko jedna rnica pomidzy OZE, a dowolnymi innymi zasobami edukacyjnymi licencja. OZE to po prostu zasoby edukacyjne udostpnione na licencji uatwiajcej ich ponowne wykorzystanie, jak te dostosowywanie do nowych potrzeb bez koniecznoci uzyskiwania zezwolenia od posiadacza praw autorskich.

Czy OZE to to samo co e-learning?

OZE nie s synonimem kursw online czy e-learningu, cho wielu ludzi w sposb bdny uywa tych poj zamiennie. Treci udostpnione na wolnej licencji mona rozpowszechnia na wiele sposobw jako tekst drukowany, materiay wideo, audio, czy pliki multimedialne. Wiele kursw e-learningowych moe korzysta z OZE, lecz nie oznacza to, e OZE to to samo co e-learning. Wiele aktualnie udostpnianych otwartych materiaw, ktre mona rozpowszechnia w formie cyfrowej, nadaje si rwnie do druku. Biorc pod uwag wyzwania zwizane z przepustowoci sieci informatycznych i dostpem do sieci w krajach rozwijajcych si naley oczekiwa, e wysoki odsetek zasobw przydatnych w szkolnictwie wyszym rozpowszechniany jest w formie drukowanej, nie za w postaci przystosowanej do e-learningu.

OpenCourseWare Consortium, What is OCW, http://www.ocwconsortium.org/aboutus/whatisocw

data

odczytu:

4.10.2011,

tryb

dostpu:

Czy OZE to to samo co otwarte szkolnictwo / otwarta edukacja?

Cho wykorzystanie OZE moe wspiera otwarte szkolnictwo / otwart edukacj, to te dwa pojcia nie s tosame. Priorytetowe potraktowanie otwartej edukacji, czy otwartego szkolnictwa ma znacznie dalej idce implikacje ni wycznie koncentracja na wydawaniu zasobw w wersji otwartej lub wykorzystywanie OZE w programach nauczania. Wymaga ono analizy systemu oceniania i przyznawania zalicze, wspierania studentw, przemylenia rozkadw materiaw, mechanizmw identyfikacji wczeniej nabytej wiedzy, itd. wszystko po to, by stwierdzi, w jakim stopniu programy edukacyjne wspieraj lub ograniczaj otwarto. Otwarte nauczanie to podejcie dydaktyczne poszukujce moliwoci zniesienia wszelkich barier w nauczaniu, majce na celu umoliwienie uczniom osignicie sukcesu w systemie edukacyjnoszkoleniowym skoncentrowanym na ich szczeglnych potrzebach i na wielu polach nauczania. Okrela je kilka zasad: Moliwo ksztacenia si powinna by dostpna przez cae ycie i powinna pokrywa zarwno uczenie si, jak i szkolenia. Proces nauczania powinien koncentrowa si na osobie uczcej si, budujc na dotychczasowo zdobytej wiedzy i zachcajc do niezalenego i krytycznego mylenia. Udostpnianie materiaw edukacyjnych powinno by elastyczne, by uczestnicy procesu edukacyjnego mogli w coraz szerszym zakresie wybiera gdzie, kiedy, czego i jak si ucz, jak te by mogli okrela tempo zdobywania wiedzy. Uprzednio zdobyta wiedza, uprzednie dowiadczenie i wykazane kompetencje powinno si rozpozna, by uczestnicy procesu edukacyjnego nie byli odcici od moliwoci poszerzania swojej wiedzy przez nieposiadanie odpowiednich kwalifikacji. Osoby uczce si powinny mie moliwo zbierania zalicze w rnych kontekstach nauczania. Edukatorzy powinni stworzy warunki do szansy sukcesu wrd osb uczcych si (Saide, data nieznana).

Jak pokazuje powysza lista, skuteczne wykorzystanie OZE moe da praktyczny wyraz niektrym z powyej przedstawionych zasad, lecz obydwa terminy rni si zarwno swoimi zakresami, jak i znaczeniem.

Czy OZE s zwizane z koncepcj nauczania opartego o zasoby?

W dyskusji nad OZE kadziono znaczny nacisk na jako OZE. Powoduje to, e nauczanie oparte o zasoby stao si kwesti szczeglnie interesujc. Mimo tego, debaty nad OZE do niedawna zwykle nie powicay wiele uwagi nauczaniu opartemu o zasoby. Mogo tak by dlatego, e uwaga wikszoci dyskusji nad OZE o zasigu globalnym koncentrowaa si w duej mierze na dzieleniu si istniejcymi materiaami i na ich licencjonowaniu wiele z owych materiaw to po prostu notatki do wykadw oraz prezentacje multimedialne wykorzystywane w wykadach na ywo.

Czym tak naprawd jest idea nauczania opartego o zasoby? Oznacza ona odejcie od tradycyjnej koncepcji mwicego nauczyciela przekazujcego wiedz. Znaczna, a do tego zmienna, cz komunikacji pomidzy prowadzcym zajcia a uczcymi si przebiega nie podczas spotka twarz w twarz, lecz przy udziale innych mediw, wedug potrzeby. Co wane, spotkania twarz w twarz, ktre nadal stanowi cz procesu nauczania, nie polegaj po prostu na przekazywaniu wiedzy od nauczyciela do osoby uczcej si, za to przybieraj jedn z wielu form wsparcia procesu uczenia si na przykad przewodnika, dyskusji w grupie uczniw, czy zaj praktycznych. Nauczanie oparte o zasoby nie jest synonimem nauczania zdalnego. Jest raczej tak, e nauczanie oparte o zasoby stanowi podstaw przeksztacenia kultury nauczania we wszystkich znanych systemach edukacji tak, by systemy te udostpniay edukacj wyszej jakoci znacznie wyszej liczbie osb uczcych si. Wiele kursw i programw na wszystkich szczeblach edukacji zawiera szeroki zakres zasobw stworzonych specjalnie z myl o nauczaniu, gdy osoby odpowiedzialne za nauczanie zdaj sobie ju spraw z ogranicze strategii przekazywania wiedzy opartej na wykadzie. Wykorzystanie nauczania opartego o zasoby naturalnie nie zakada automatycznej poprawy dowiadcze uczniw z procesu przekazywania wiedzy. Zakres, w ktrym przesunicie komunikowania materiau stanowicego podstaw kursu uczcym si w stron zasobw instruktaowych poprawia jako nauczania zaley cakowicie od jakoci przygotowanych zasobw. Podsumowujc: Nie istnieje bezporednia zaleno pomidzy OZE a nauczaniem opartym o zasoby. Wiele z dostpnych online OZE nie zostaa przygotowana jako cz przemylanej strategii przeniesienia ciaru na nauczanie oparte o zasoby. Dodatkowo, wikszo praktyk w dziedzinie nauczania opartego o zasoby bazuje na materiaach objtych prawem autorskim, nie za o zasoby otwartych.

Mimo tego, poczenie OZE i nauczania opartego o zasoby stwarza moliwo podniesienia ich znaczenia w znacznie wikszym stopniu, ni gdyby te dwie koncepcje wystpoway osobno.

Jak otwarta jest otwarta licencja?

Czstym, cho mylnym, przewiadczeniem jest, e treci objte woln licencj stanowi cz domeny publicznej i e ich autorzy zrzekli si wszelkich praw do swojej pracy. Jest inaczej; pojawienie si wolnych licencji byo do silnie podyktowane chci chronienia praw autorskich twrcw w rodowiskach, gdzie treci, szczeglnie w wersji cyfrowej, mona bardzo atwo kopiowa i wspdzieli w Internecie bez pytania kogokolwiek o zgod. Powstaje wiele uregulowa prawnych, dyktujcych warunki licencjonowania OZE. Cz z nich po prostu pozwala na kopiowanie materiaw, inne za zezwalaj uytkownikom na dostosowywanie wykorzystywanych treci. Najlepiej znana w tej grupie jest rodzina licencji Creative Commons (patrz http://www.creativecommons.pl). Udostpnia ona rozwizania prawne, w myl ktrych autorzy materiaw maj zapewnione uznanie autorstwa ich prac, zezwalajc jednoczenie na ich wolne rozpowszechnianie. Autorzy mog rwnie na swoje danie ogranicza wykorzystywanie swoich

utworw w celach komercyjnych, mog te nakada ograniczenia na tworzenie prac zalenych. Twrca materiau udostpniajcy go na licencji Creative Commons dy wic do utrzymania prawa autorskiego do opublikowanego utworu, zrzekajc si czci swoich przywilejw poprzez zastosowanie licencji CC. Podstawowe informacje o Creative Commons (CC): CC udostpnia przyjazny dla uytkownika zestaw licencji dla materiaw cyfrowych, unikajc tym samym narzucania ogranicze wynikajcych z ochrony waciwej dla prawa autorskiego. Licencje CC uwzgldniaj status ochrony prawa autorskiego poszczeglnych krajw i jurysdykcji, zezwalajc rwnie na licencjonowanie prac w szeregu jzykw wiata. By proces licencjonowania by jak najprostszy z punktu widzenia uytkownika, serwis internetowy Creative Commons udostpnia generator licencji, ktry sugeruje najodpowiedniejsz licencj po udzieleniu przez uytkownika odpowiedzi na pytania dotyczce jego wizji dalszego wykorzystania swojego utworu. Wszystkie licencje z rodziny CC zawieraj zestaw podstawowych praw, zachowywanych przez twrcw materiau, zapewniajcych ochron autorowi i nadawanie wolnoci rozpowszechniania materiau. Licencje CC pozwalaj autorom, w sposb przyjazny dla uytkownika, udziela innym pozwolenia na sporzdzanie kopii stworzonych przez nich utworw, jak te, o ile sobie tego ycz, na modyfikowanie tyche bez potrzeby zwracania si do autora z prob o pozwolenie. Licencje CC pozwalaj uytkownikom na nakadanie okrelonych ogranicze na udzielone zezwolenia; mog oni na przykad zada uznania autorstwa pracy oryginalnej lub ograniczy wykorzystanie swoich prac do celw niekomercyjnych.

Peny przegld licencji Creative Commons znajduje si w Dodatku 1.

Jaka jest rnica midzy OZE a publikacjami o otwartym dostpie?

Publikacje o otwartym dostpie s wan koncepcj, ktra jest cile zwizana z, lecz odmienna od, OZE. Wikipedia zauwaa, e termin otwarty dostp dotyczy wielu koncepcji, lecz zwykle oznacza: dostp do materiaw, gwnie naukowych, za porednictwem sieci Internet w sposb sprawiajcy, e dany materia jest oglnodostpny do czytania i wykorzystania, jak te wtrnego wykorzystania w rnych sytuacjach, lub czasopisma o wolnym dostpie, ktre kademu daj otwart moliwo przegldania znacznej czci publikowanych w nich artykuw.2

Wikipedia: Open Access, data odczytu: 4.10.2011, tryb dostpu: http://en.wikipedia.org/wiki/Open_Access

Publikacje o otwartym dostpie s zwykle okrelane mianem publikacji badawczych z jakiego powodu udostpnionych na wolnej licencji. OZE odnosz si do materiaw edukacyjnych i szkoleniowych udostpnionych rwnie na takowej licencji. Jasne jest, e szczeglnie w przypadku szkolnictwa wyszego te dwa pojcia si zazbiaj, gdy publikacje naukowe stanowi znaczn cz oglnie rozumianego zestawu literatury przedmiotu, z ktr musz zapozna si studenci chccy ukoczy ten etap ksztacenia, szczeglnie jeli chodzi o studia podyplomowe i doktoranckie. Mimo tych podobiestw, warto jest te dwa pojcia rozgraniczy, gdy pozwala to na prowadzenie bardziej szczegowej dyskusji i przygotowywanie znacznie bardziej szczegowych planw definiujcych, jakie rodzaje otwartych licencji s najodpowiedniejsze do okrelonych zasobw.

Czy mam si martwi, e swoj wasno intelektualn oddaj za darmo?

Gwnym zmartwieniem osb odpowiedzialnych za edukacj oraz wyszej kadry kierowniczej instytucji edukacyjnych zwizanym z OZE jest kwestia oddawania za darmo wasnoci intelektualnej, przy potencjalnej utracie zyskw pieninych, jakie mona byoby dziki niej zrealizowa. Czsto czy si z tym obawa o to, e inni w sposb nieuczciwy wykorzystaj udostpnion im wasno intelektualn i zaczn czerpa zyski z jej sprzeday, plagiatw (na przykad rozpowszechniajc j jako wasn), czy wykorzystania w inny sposb. Te obawy s cakowicie uzasadnione. W niektrych przypadkach, naturalnie, gdy osoby zwizane z edukacj podnosz takie obawy, maskuj w ten sposb inne obawy o to, e dzielenie si materiaami edukacyjnymi otworzy drog do ich analizy ze strony kolegw po fachu i e ci uznaj ich prac za wytwr niskiej jakoci. Obojtnie, czy te obawy s uzasadnione, czy nie, wane jest ustalenie, gdzie tak naprawd le powody obaw wyraanych przez edukatorw. Jeli istniej obawy o utrat moliwoci zarobkowania na udostpnianych materiaach, wymagana jest reakcja uczelni dopasowana do konkretnej sytuacji, w ktrej pojawia si motywacja do dzielenia si efektami swojej pracy. Jeli jednak obawy maj swoje podoe w niechci do poddawania swojej pracy ocenie wsppracownikw i uczniw, spraw naley rozwiza w zupenie inny sposb, zwykle opracowujc zasady lub narzdzia menederskie pozwalajce przezwyciy niech do wprowadzania zmian. W miar, jak coraz wicej instytucji na caym wiecie, na rnych poziomach swojej struktury, wymaga od swoich pracownikw odpowiedzialnych za nauczanie rozpowszechniania opracowanych materiaw na wolnych licencjach, zebrane dowiadczenia pokazuj, e otwarcie wasnoci intelektualnej na krytyk wsppracownikw wywiera efekt w postaci poprawy jakoci materiaw dydaktycznych. Dzieje si tak zarwno dlatego, e osoby nauczajce powicaj wicej czasu na popraw jakoci swoich materiaw przed ich wykorzystaniem, jak te dlatego, e pozyskiwane od wsppracownikw i studentw uwagi pomagaj w poprawie jakoci treci. Pewien odsetek materiaw dydaktycznych moe generowa przychody ze sprzeday, i na pewno bdzie takie przychody generowa, rzeczywisto zawsze pokazywaa jednak, e w materiaach dydaktycznych odsetek tych, ktre maj potencja ponownej sprzeday jest niski i do tego spada w miar jak coraz wicej materiaw dydaktycznych dostpnych jest za darmo w Internecie. Wiele

materiaw, ktre mona byo sprzeda utraci swoj warto jako dobro handlowe, za nisze na rynku materiaw dydaktycznych oglnego uytku bd si zapewne specjalizowa. Jeli jednak dany zasb edukacyjny ma potencja do osigniecia zyskw materialnych poprzez sprzeda, to powinno by moliwe i zalecane by osoba zajmujca si nauczaniem lub instytucja, w ktrej ta osoba pracuje zachowaa zastrzeenie wszelkich praw autorskich do zasobu. Prawo dotyczce wasnoci intelektualnej i zasady prawa autorskiego w edukacji powinny by na tyle elastyczne, by dydaktyk, lub instytucja, by w stanie zachowa pen ochron prawa autorskiego swojej pracy. Coraz janiej wida, zarwno z perspektywy uczenia si jak i nauczania, e instytucje dydaktyczne, ktre odniosy sukces przede wszystkim zdaj sobie spraw z tego, e prawdziwa potencjalna warto edukacyjna ley nie w samych materiaach (ktre s w coraz wikszych ilociach dostpne w Internecie), lecz w moliwoci skutecznego prowadzenia uczniw przez zasoby edukacyjne z wykorzystaniem cieek edukacyjnych, skutecznego wspierania uczniw (pod postaci sesji zada praktycznych, przewodnikw, konsultacji indywidualnych, czy w trybie online) i inteligentnej oceny oraz konstruktywnej krytyki wynikw wykazywanych przez uczniw, co w ostatecznym rozrachunku moe prowadzi do przyznawania zalicze. Mimo, e takie dziaania zdaj si przeczy intuicji, w miar zmieniania si modeli biznesowych przy coraz wikszym udziale technologii informacyjnych i w miar jak coraz wicej instytucji wykorzystuje udostpniane materiay, coraz szybciej budowana bdzie reputacja instytucjonalna i coraz wiksza liczba uczniw wyrazi swoje poparcie dla nowego modelu edukacji. Majc na uwadze powysze, wane jest dla posiadaczy praw autorskich do materiaw edukacyjnych, by uwanie ocenili, jakie korzyci finansowe s w stanie uzyska z dzielenia si swoimi materiaami w sposb otwarty. Oczywicie gwnym zyskiem ze stosowania OZE powinny by wzgldy edukacyjne, patrz Jak edukacja moe zyska wykorzystujc OZE? poniej, lecz kwestia otwartej dystrybucji materiaw moe te sta si obiektem dyskusji strategicznej na temat ochrony handlowej samego siebie. Z udostpniania zasobw na wolnych licencjach mog wynikn nastpujce korzyci: Po digitalizacji, zawarto mona tak swobodnie rozprowadza wrd studentw i instytucji, e udostpnienie materiau na wolnej licencji jest najbezpieczniejsz metod na zapewnienie autorowi ochrony wasnoci intelektualnej i ochrony wynikajcej z prawa autorskiego; licencja moe wymusi, e w przypadku rozpowszechniania objtego ni materiau naley uzna autorstwo twrcy. Otwarte rozpowszechnianie zawartoci moe w szybszy sposb ujawni plagiaty, z uwagi na lepsz dostpno materiau wyjciowego. Dodatkowo, otwarta licencja wywouje nisz ch do kamania na temat rda pochodzenia materiau, kady ma bowiem moliwo wykorzystywania dostpnych zasobw. Otwarte rozpowszechnianie materiau daje instytucjom moliwo sprzeday swoich usug. Instytucje edukacyjne, ktre osigny ekonomiczny sukces w rodowisku materiaw cyfrowych, ktre w coraz wikszych ilociach s dostpne online rozwijaj si, gdy rozumiej, e ich potencjalna warto edukacyjna nie ley w samych materiaach, lecz w ofercie zwizanych z tymi materiaami usug. Mog to by: prowadzenie uczniw przez zasoby z uyciem odpowiednio przygotowanych cieek dydaktycznych, wsparcie procesu

uczenia si (pod postaci sesji praktycznych, przewodnikw, konsultacji indywidualnych, czy sesji w trybie online) i inteligentne systemy oceniania wynikw procesu nauczania, ktre mog ewoluowa do postaci przyznawania zalicze. W takim rodowisku, im szerzej instytucje korzystaj z zasobw danej jednostki, tym silniejszy potencja rynkowy dla usug instytucji, ktra owe materiay opracowaa i tym wysza sprzeda ich usug. W przypadku nauczycieli indywidualnych, strona finansowa dzielenia si opracowanymi materiaami zaczyna mie znaczenie, gdy instytucje edukacyjne dysponuj zasadami wynagradzania tego typu pracy. Do tej pory polityka wielu instytucji rzdowych i pozarzdowych oraz ich zasady budetowania w najgorszym przypadku karay wspprac i otwarte rozpowszechnianie wiedzy, odcinajc rda finansowania wiedzy otwartej, a w najlepszym ignoroway takie dziaania, podobnie do uniwersytetw, nagradzajcych osignicia badawcze, a zaniedbujcych inne projekty. W przypadku wikszoci ludzi edukacji, zachta ley w zmianie narodowych i instytucyjnych zasad i regu budetowania tak, by wspieray wspprac i otwarte dzielenie si wiedz. Nawet, jeli narodowe i instytucyjne zasady i reguy finansowania nie nagradzaj wsppracy i otwartego dzielenia si wiedza, istniej inne powody za tym, by otwarcie dzieli si wiedz. Otwarte licencje maksymalizuj prawdopodobiestwo tego, e dzielenie si informacjami przebiega w sposb przejrzysty, ktry chroni moralne prawa twrcw materiau. Dodatkowo, osoby chcce zamkn, ochroni i ukry stworzone materiay edukacyjne i badawcze najprawdopodobniej narzuc ograniczenia na wasne kariery naukowe. W coraz wikszym stopniu bd one wykluczane z moliwoci poprawy jakoci swojego nauczania i poszerzania wiedzy w swojej dziedzinie w wyniku dzielenia si swoimi osigniciami i wsppracowania z rozwijajcymi si sieciami dydaktykw na caym wiecie. Ci, ktrzy swoimi materiaami dziel si otwarcie, maj znacznie wiksze moliwoci budowania swojej reputacji w rodowisku internetowym, cho naturalnie stopie, w ktrym kontroluj oni ten proces jest zaleny od jakoci udostpnianych materiaw.

Kto gwarantuje jako OZE?

To pytanie najprawdopodobniej odzwierciedla gboko zakorzenione przewiadczenie o tym, e materiay edukacyjne to publikacje, ktrych jako kontroluj wydawnictwa owiatowe i naukowe. To przewiadczenie byo i pozostaje aktualne, ale odzwierciedla czciowe tylko zrozumienie zasigu i rnorodnoci materiaw edukacyjnych wykorzystywanych w rozmaitych kontekstach dydaktycznych. Odzwierciedla rwnie nieprawdziwe przekazanie odpowiedzialnoci za jako materiaw osobie trzeciej. Takie nastawienie przechodzi w realia OZE jako niewypowiedziane zaoenie, e jedna lub wicej wyznaczonych do tego agencji powinna przej pen odpowiedzialno za zapewnienie, e OZE rozpowszechniane w repozytoriach sieciowych s wysokiej jakoci. Oprcz tego, e taka weryfikacja jest praktycznie niemoliwa, maskuje to jeszcze definicja jakoci, ktra mwi o tym, e jako jest subiektywna i zalena od kontekstu. W kocowej analizie, odpowiedzialno za zapewnienie jakoci wykorzystywanych w procesach nauczania OZE nalee bdzie do instytucji, koordynatorw danego programu/kursu i poszczeglnych edukatorw, od ktrych zaley prowadzenie procesu nauczania. Podobnie, jak czynili to zawsze

narzucajc materiay kursowe, wybierajc film ktry wypada wywietli, czy wykorzystujc plan zaj opracowany przez kogo innego, dzier oni kocow odpowiedzialno za wybr tego, jakie materiay otwarte czy chronione prawem autorskim wejd w zakres kursu. W tym ujciu, jako OZE zalee bdzie od doboru materiau dydaktycznego, sposobu wprowadzenia tego materiau w celu uzyskania kontekstualnej istotnoci i sposobu integracji materiau w procesie uczenia rnego typu. Zadanie zapewnienia jakoci skomplikowao si w wyniku swoistej eksplozji iloci dostpnych materiaw (otwartych i chronionych). Ta sytuacja jest zarwno bogosawiestwem, gdy zmniejsza prawdopodobiestwo zaistnienia koniecznoci opracowywania nowych materiaw, jak te przeklestwem, gdy wymaga wyszych umiejtnoci wyszukiwania, doboru, adaptacji i oceny pozyskiwanych informacji. W miar, jak instytucje udostpniaj coraz wicej materiaw online, chc zapewni, e jako materiaw odzwierciedla jako samej instytucji i mog inwestowa w popraw jakoci przed jej udostpnieniem w repozytoriach. W rodowisku OZE kontrola jakoci zwizana jest z rozwojem samych repozytoriw, co umoliwia powstanie przynajmniej pierwszych etapw kontroli. Inwestycje poczynione przez instytucje suy bd w duszej perspektywie zwikszaniu moliwoci znalezienia dobrych materiaw w Internecie. Podstawowa odpowiedzialno za znalezienie dobrych materiaw i wykorzystanie ich w sposb wspierajcy skuteczn edukacj nadal ley w instytucjach i dydaktykach.

Co moe zyska edukacja, jeli zacznie korzysta z OZE?

Najwaniejszym powodem korzystania z OZE jest to, e materia udostpniany na otwartej licencji ma niesamowity potencja przyczynienia si do poprawy jakoci i skutecznoci edukacji. Wyzwania globalnego dostpu poczone z aktualnym rozwojem infrastruktury informatycznej w instytucjach edukacyjnych oznaczaj, e coraz waniejsze jest wspieranie ze strony tych instytucji w sposb zorganizowany i zaplanowany, rozwoju i poprawy programw nauczania, biecych planw programowych, planowanie organizowania sesji bezporednich ze studentami, rozwijanie materiaw dydaktycznych wysokiej jakoci i skutecznych systemw oceny wszystkie te dziaania ukierunkowane s na usprawnienie rodowiska uczenia si i nauczania, z zarzdzaniem kosztami zakadajcym zwikszone wykorzystanie nauczania opartego o zasoby. Biorc pod uwag powysze, potencja transformacyjny lecy w OZE definiuje si w trzech wzajemnie poczonych moliwociach: 1. Zwikszona dostpno wysokiej jakoci merytorycznych materiaw edukacyjnych moe prowadzi do zwikszenia produktywnoci osb uczcych si i nauczajcych. Z uwagi na to, e OZE znosz ograniczenia na kopiowanie zasobw, mona w ten sposb zmniejszy koszty dostpu do materiaw edukacyjnych. W wielu systemach owiatowych tantiemy za podrczniki i inne materiay edukacyjne stanowi znaczny procent oglnych ich kosztw, a procesy pozyskiwania pozwole na wykorzystanie materiaw objtych prawem autorskim mog by czasochonne, jak te drogie. 2. Zasada umoliwienia adaptowania materiaw do wasnych potrzeb jest jednym z mechanizmw ustanawiania rl dla osb uczcych si, ustawiajcych ich w pozycji aktywnych

uczestnikw procesu uczenia si. Uczniowie gromadz wiedz najlepiej poprzez dziaanie i tworzenie, nie przez pasywne czytanie i wchanianie podawanej w ten sposb wiedzy. Licencje zawartoci zachcajce uczniw do aktywnoci i kreatywnoci poprzez ponowne wykorzystanie i adaptacj treci mog w sposb znaczcy przyczyni si do tworzenia lepszych warunkw do nauki. 3. OZE maj potencja rozwoju dajc instytucjom i dydaktykom dostp (po zerowych lub prawie zerowych kosztach) do narzdzi pozwalajcych na poszerzenie kompetencji w dziedzinie produkcji materiaw dydaktycznych i wprowadzania niezbdnych planw edukacyjnych, ktre zintegruj stworzone materiay w wysokiej jakoci programy nauczania. Celowa otwarto czyni wic nastpujce zaoenia: Inwestycje w przygotowywanie skutecznych rodowisk edukacyjnych s niezwykle istotne dla stworzenia systemw edukacji o wysokiej jakoci. Kluczem do stworzenia produktywnych systemw edukacyjnych jest budowanie ich na bazie wsplnego kapitau intelektualnego zamiast powielania podobnych wysikw. Przy rwnoci innych zmiennych, wsppraca poprawia jako opracowa. Z uwagi na to, e edukacja jest praktyk zalen od kontekstu, wane jest, by adaptacja materiaw pochodzcych z odmiennych warunkw bya prosta, o ile jest to wymagane, a dziaania takie powinny by wspierane, a nie zakazywane.

Czy OZE s naprawd wolne?

Kwestia wolnoci i jej definicji bya obiektem szerokiej debaty od pocztku istnienia otwartych licencji, w stopniu najwikszym dysputy te toczyy si w rodowisku FOSS (Wolnego i Otwartego Oprogramowania). Definicje oprogramowania wolnego i otwartego podaj cztery przejawy wolnoci: wolno uruchamiania programu w dowolnym celu (wolno 0); wolno ledzenia, jak dziaa program i dostosowywania go do wasnych potrzeb (wolno 1); wolno rozpowszechniania kopii programu, by pomc na przykad ssiadom (wolno 2); wolno usprawniania programu i publicznego udostpniania dokonanych usprawnie ku uytecznoci caej spoecznoci (wolno 3).3

Podobne uwagi maj zastosowanie do licencji na jakich udostpniane s OZE. Istnieje jednak jeszcze jeden specyficzny dla OZE wymiar wolnoci, ktry wymaga bezporedniego przedstawienia, mianowicie kwestia kosztw. Wiele osb wspierajcych OZE stoi na stanowisku, e kluczow zalet OZE jest to, e s one wolne w tym znaczeniu, e pobranie ich z sieci Internet nic nie kosztuje poza kosztami utrzymania cza podobnie jak ich uywanie. Jest to w sensie dosownym prawd: z
Open Clinical: Open Source in heathcare: technologies, applications and knowledge, data odczytu: 4.10.2011, tryb dostpu: http://www.openclinical.org/opensource.html
3

definicji zasoby otwarte mona wspdzieli z innymi bez proszenia o pozwolenie i uiszczania opat licencyjnych. Jednak uproszczone zaoenia, mwice e OZE s darmowe i e w konsekwencji wykorzystanie OZE w edukacji spowoduje znaczne obcicie kosztw maskuj wane kwestie finansowe. Instytucje edukacyjne podchodzce powanie do uczenia si i nauczania bd musiay zapewni wydatki na personel i kwestie powizane z kadrami w stopniu odzwierciedlajcym nieustajce dziaania w kierunku poprawiania efektywnoci rodowiska uczenia si i nauczania. Wymaga to bdzie inwestycji m.in. w nastpujce dziedziny: tworzenie i rozwijanie programw nauczania; opracowywanie planw materiau; planowanie spotka z osobami uczcymi si; rozwijanie i pozyskiwanie wysokiej jakoci materiaw dydaktycznych; opracowywanie skutecznych metod oceniania.

Wiele instytucji edukacyjnych nie czyni jeszcze inwestycji w tym zakresie w sposb planowany i celowy, lecz powysze dziaania stanowi cz ich centralnej misji. Jaki ma to wic zwizek z OZE? W miar jak instytucje edukacyjne podejmuj strategiczne decyzje zwikszajce rodki inwestowane w opracowywanie i rozwj lepszych programw nauczania, najefektywniejsz z punktu widzenia kosztw metod byoby zainteresowanie si rodowiskiem wolnych licencji i korzystanie z istniejcych otwartych zasobw edukacyjnych. Zwrcenie uwagi na OZE zakada wic zwikszenie inwestycji w proces uczenia si i nauczania, lecz obiecuje przeoenie poniesionych inwestycji na zwikszenie efektywnoci i produktywnoci udostpniajc nowe metody rozwijania lepszych programw nauczania, kursw i materiaw. Co wane, zakada to podejcie do OZE bazujce na poday, gdzie powodem zwrcenia uwagi na rodowiska udostpniajce swoje prace na wolnych licencjach nie jest ch udostpnienia wasnych zasobw instytucji w takim wanie trybie, ale raczej korzystanie z rosncych zasobw OZE, co ma zwikszy jako wasnego procesu dydaktycznego instytucji. Przyjcie podejcia bazujcego na poday mona uzasadni popraw jakoci, ktra si w wyniku stosowania OZE dokonuje. Dodatkowo, takie podejcie do zagadnienia rozwoju materiaw dydaktycznych jest korzystne z finansowego punktu widzenia. Jako produkt uboczny procesu, na rynku OZE zaczn pojawia si dodatkowe zasoby materiaw edukacyjnych pochodzcych od instytucji stosujcych to podejcie, a cay dodatkowy wkad bdzie udostpniany na wolnej licencji. Wikszo instytucji dydaktycznych i ich pracownikw odczuwa instynktownie lk przed takim rozwizaniem, lecz pojawia si coraz wicej dowodw na to, e instytucje udostpniajce swoje materiay w Internecie przycigaj coraz ywsze zainteresowanie uczniw, ktrzy zapisuj si na oferowane przez nie zajcia. To z kolei niesie za sob moliwe zyski finansowe, gdy rozpowszechnianie online swoich materiaw skutkuje lepsz widocznoci danej instytucji w Internecie, dajc potencjalnym uczniom dodatkowe moliwoci sprawdzenia poziomu nauczania, jakiego mog si po niej spodziewa. Z uwagi na to, e zarwno w krajach rozwinitych jak i

rozwijajcych si uczniowie coraz silniej polegaj w podejmowaniu decyzji o dalszej edukacji na Internecie, dzielenie si OZE moe sta si narzdziem marketingowym o rosncym znaczeniu. Najwaniejsze jest, e zwrcenie si w stron OZE wymaga od instytucji edukacyjnych inwestycji w rozwj programw nauczania, kursw i materiaw. Koszty zawieraj czas pracy osb opracowujcych programy nauczania i materiay, dostosowujcych istniejce OZE, pracujcych z kwestiami licencjonowania, itd.; Dodatek 9 zawiera pen list umiejtnoci przypisanych pracy z OZE. Koszty mog mie rwnie charakter poboczny, tak, jak koszty infrastruktury informatycznej wykorzystywanej do budowania i wspdzielenia zasobw, poczenie sieciowe, organizowanie spotka i warsztatw na temat tworzenia zasobw, itd. Koszty te jednak s funkcj inwestycji w lepsze rodowisko dydaktyczne, nie funkcj inwestycji w OZE. Wszystkie instytucje rzdowe i edukacyjne w dowolnym sektorze nauczania, niezalenie od podstawowego przyjtego sposobu nauczania musz prowadzi inwestycje tego typu w sposb cigy, o ile powanie podchodz do kwestii poprawy procesu uczenia si i nauczania. Najlepszym z punktu widzenia kosztw podejciem do rozwoju jest opracowywanie materiaw dydaktycznych opartych na OZE. Dzieje si tak z nastpujcych powodw: Eliminuje si zbdne powielanie stara poprzez korzystanie z dotychczasowych osigni innych. Koszty negocjowania wykorzystania materiaw chronionych prawem autorskim nie maj miejsca. W duszej perspektywie istnieje moliwo zaangaowania spoecznoci otwartych licencji w biec popraw i kontrol jakoci materiaw.

Czy korzystanie z OZE wyklucza korzystanie z materiaw patnych?

Cho aspiracje umoliwienia bezpatnego dostpu do sumy materiaw edukacyjnych mog by warte wysiku, mimo pewnego idealizmu, odgrne decyzje o wykluczeniu patnych materiaw ze rodowiska dydaktycznego najprawdopodobniej bd nie na miejscu. Takie podejcie ignoruje fakt, e na rynku istnieje wiele materiaw wysokiej jakoci przeznaczonych do zakupu i e w okrelonych warunkach zakup materiaw moe by opcj tasz od samodzielnego opracowywania otwartych treci. W ten sposb, najefektywniejszy z finansowego punktu widzenia sposb tworzenia i pozyskiwania zasobw dydaktycznych prowadzi przez przegld wszystkich dostpnych moliwoci, nie za przez odgrne wykluczanie czci z nich. OZE oraz materiay patne mona wic czy w materiaach dydaktycznych i programach nauczania, cho osoby rozwijajce materiay musz postpowa rozwanie, w sposb niepowodujcy konfliktw licencyjnych w wyniku czenia materiaw o wzajemnie sprzecznych warunkach wykorzystywania. Warto jest wic w procesie tworzenia i pozyskiwania materiaw dydaktycznych przeledzi wszelkie dostpne rozwizania. Naturalnie, konsekwencj digitalizacji treci i wzrostu iloci zasobw otwartych w Internecie bdzie, e zmieni si modele biznesowe wydawcw materiaw edukacyjnych, jak te zmieni si proporcje treci otwartych i komercyjnych w zasobach edukacyjnych.

Jakie zmiany zasad s niezbdne dla instytucji chccych w wikszym stopniu korzysta z OZE?
W celu osignicia wydajnoci i zrwnowaenia dziaa, decyzje instytucji edukacyjnych zwizane z wykorzystaniem OZE naley czy z przegldem obowizujcych zasad. Musz w tym celu rozway co najmniej cztery kwestie: 1. Ustanowienie zasad przejrzystoci ochrony prawa autorskiego i ochrony wasnoci intelektualnej dla prac stworzonych w trakcie zatrudnienia lub pobierania nauki, jak te kwestie tego, jak takie materiay mona wspdzieli i udostpnia do wykorzystania innym osobom i instytucjom; 2. Wytyczne kadrowe okrelajce to, czy tworzenie okrelonych zasobw, na przykad edukacyjnych, wchodzi w zakres obowizkw okrelonych umow o prac i jakie to niesie za sob implikacje dla rozwoju osobistego, zarzdzania wydajnoci pracy, wynagradzania i awansw; 3. Zasady infrastruktury informatycznej w odniesieniu do dostpu i wykorzystywania okrelonych programw i urzdze, Internetu i wsparcia technicznego, jak te w odniesieniu do systemw kontroli wersji i sporzdzania kopii zapasowych informacji zgromadzonych w infrastrukturze informatycznej danej instytucji; 4. Zasady rozwijania materiaw edukacyjnych i kontroli ich jakoci, zapewniajce odpowiedni dobr, rozwijanie, kontrol jakoci i kwestie prawa autorskiego w stosunku do wspdzielonych prac. Dobrym punktem wyjcia do rozwaa nad OZE jest posiadanie jasnych zasad regulujcych wasno intelektualn i jej ochron. Jasne zasady definiowayby na przykad prawa instytucji, jej pracownikw i podwykonawcw, jak te uczniw, ktrzy w pewnym momencie w sposb poredni lub bezporedni mog zosta wczeni w proces rozwoju zasobw dziki wykorzystaniu stworzonych przez nich prac lub wicze, w kwestiach kapitau intelektualnego. Jako cz procesu rozwijania zasad warto wzi pod uwag wzgldne zyski z wypracowania elastycznych zasad rzdzcych prawami autorskimi, automatycznie przypisujcymi wolne licencje do tworzonych zasobw, o ile nie istniej zdecydowane przesanki do udostpnienia takich materiaw z zastrzeeniem wszelkich praw. Podobnie, tworzone zasady powinny dawa pracownikom atw moliwo zastrzegania praw do opracowywanych materiaw w uzasadnionych przypadkach. Logiczn konsekwencj przekonstruowania zasad zarzdzania zasobami ludzkimi jest opracowanie lub usprawnienie systemu zarzdzania kosztami, zasobami i wydajnoci tak, by pracownicy nagradzani byli za: czas spdzony na rozwijaniu zasobw edukacyjnych; wykorzystywanie nauczania opartego o zasoby w sytuacjach, gdy jest ono efektywniejsze ni wykad;

korzystanie z materiaw opracowanych przez innych, jeli jest to rozwizanie bardziej ekonomiczne ni opracowywanie materiaw od zera; dzielenie si efektami swojej pracy intelektualnej w globalnych orodkach sieciowych celem poprawiania zasobw i podnoszenia jakoci wasnej i zatrudniajcej ich instytucji dydaktycznej.

Jakie s najlepsze metody tworzenia moliwoci rozwojowych w przypadku OZE?

Umiejtnoci, ktre oczekiwane s od instytucji chccych efektywnie wykorzystywa OZE s liczne i zrnicowane. Bardziej obszerna lista znajduje si w Dodatku 9, lecz waniejsze to: dowiadczenie w promowaniu OZE jako metody poprawy jakoci uczenia si i nauczania; wiedza prawna w dziedzinie licencjonowania zawartoci; wiedza na temat rozwijania i objaniania modeli biznesowych uzasadniajcych z perspektywy instytucji, pojedynczych dydaktykw i innych twrcw materiaw edukacyjnych (w tym wydawcw) wykorzystanie otwartych licencji; wiedza na temat tworzenia i rozwijania programw nauczania, planw kursw i materiaw; wiedza techniczna; umiejtno zarzdzania sieciami / konsorcjami ludzi i instytucji w celu wsppracowania nad szeregiem projektw usprawniajcych procesy dydaktyczne; wiedza w dziedzinie nadzoru i oceniania; wiedza w dziedzinie skutecznego tworzenia i rozpowszechniania OZE; umiejtnoci komunikacyjne i naukowe, pozwalajce w sposb efektywny dzieli si wiedz na temat OZE.

Tworzenie moliwoci rozwojowych powinno skupia si na ludziach i instytucjach, ktre s wymagane w procesie efektywnego wykorzystywania OZE. Midzy innymi s to nastpujce kwestie: podnoszenie wiadomoci potencjau lecego w OZE i wymogw skutecznego ich wykorzystania; wspieranie osb odpowiedzialnych za tworzenie zasad i zarzdzajcych instytucjami dydaktycznymi w dziedzinie kluczowych elementw tworzenia rodowisk pracy, w ktrych stosowane s zasady wspierajce rozwj OZE, podobnie jak rozwijania materiaw, wykorzystywania technologii i prowadzenia bada; identyfikowanie najlepszych praktyk w wykorzystywaniu OZE i wspieranie wizyt w instytucjach stosujcych takie praktyki, by uczestnicy mieli okazj nie tylko do podpatrzenia

skutecznego wykorzystywania OZE, lecz rwnie zaczli budowa sie wspierajc jej uczestnikw.

Gdzie znale OZE?

Zakres tematyczny i dostpno OZE cigle ronie. Kadego tygodnia do globalnego zbioru OZE dodawane s nowe elementy. Aktualnie, wynikajcy z tego faktu problem ley w tym, e nie istnieje jedna caociowa lista dostpnych OZE, a majc na uwadze szybki wzrost iloci materiaw dostpnych online lista taka nigdy nie powstanie. Oznacza to, e by znale OZE odpowiednie dla danej sytuacji, osoba wyszukujca musi skorzysta z kilku strategii wyszukiwania. 1. Skorzystanie ze specjalizowanego mechanizmu wyszukiwania OZE: wyszukiwarki, takie jak Google czy Bing, s zwykle dobrym punktem wyjciowym do poszukiwa, istniej specjalne wyszukiwarki koncentrujce si na OZE. Ich listy s jednak wybircze i bazujce na rnych kryteriach wyszukiwania, wic dobrym pomysem jest wyprbowanie wicej ni jednej usugi. Kilka popularnych adresw to: a. Global Learning Objects Brokered Exchange (GLOBE) Alliance: http://www.globeinfo.org; b. Folksemantic: http://www.folksemantic.com; c. DiscoverEd: http://discovered.labs.creativecommons.org/search/en; d. wyszukiwarka Creative Commons: http://search.creativecommons.org; e. Open Courseware Consortium: http://www.ocwconsortium.org/courses/search. 2. Znalezienie odpowiedniego repozytorium OZE: podczas wyszukiwania naley rwnie zapozna si z gwnymi repozytoriami OZE. Wikszo z nich jest wasnoci instytucji dydaktycznych i koncentruje si na materiaach opracowanych przez owe instytucje. Dobrym przykadem takiego repozytorium jest Open Courseware Repository przy Massachusetts Institute of Technology (MIT OCW). Cz repozytoriw, na przykad MedEd PORTAL, koncentruje si na okrelonej tematyce, w tym przypadku s to zdjcia i inne media zwizane z medycyn. Poniej znajduje si wykaz waniejszych repozytoriw OZE; znacznie wicej opisane jest w Dodatkach 5 i 6: a. OpenLearn: http://openlearn.open.ac.uk b. MedED PORTAL: http://services.aamc.org/30/mededportal (tematyka medyczna); c. MIT OCW: http://ocw.mit.edu d. China Open Resources for Education (CORE): http://www.core.org.cn/en e. AgEcon Search: http://ageconsearch.umn.edu (tematyka rolna) f. Teacher Education in sub-Sahatran Africa: http://www.tessafrica.net (tematyka rozwoju zawodowego nauczycieli)

3. Korzystanie z katalogw OZE: istnieje wiele stron internetowych majcych wbudowany silnik wyszukiwania wskazujcy na strony, na ktrych umieszczone s zasoby speniajce kryteria wyszukiwania. Strony te same w sobie nie s repozytoriami, lecz zdyy zidentyfikowa zasoby edukacyjne o odpowiedniej jakoci i przechowuj cza do nich w swoich bazach danych. Bazy te zwykle zbieraj zasoby o okrelonej tematyce; w przypadku OER Africa s to zasoby edukacyjne wysokiej jakoci o tematyce zwizanej z Afryk. Poniej znajduje si skrcona lista; obszerniejszy wykaz stanowi materia z Dodatkw 5 i 6: a. OER Commons: http://oercommons.org b. Commonwealth of Learning; http://www.col.org/OER c. OER Africa: http://www.oerafrica.org

Jak mog dzieli si z innymi swymi OZE?

Po opracowaniu zasobu edukacyjnego i zastosowania do niego otwartej licencji (patrz Dodatek 1, gdzie opisane s moliwe wybory), sam zasb naley umieci w repozytorium, by inni uzyskali do niego dostp. W zalenoci od tego, gdzie ma by zlokalizowany zasb, istnieje szereg moliwoci: 1. Skorzystanie z repozytorium instytucji macierzystej: wiele organizacji dydaktycznych, w szczeglnoci uniwersytetw, tworzy wasne kolekcje zasobw edukacyjnych i udostpnia je jako OZE lub otwarte materiay kursowe (OCW). Jeli osoba opracowujca zasoby pracuje dla takiej instytucji, oczekuje si, e OZE przygotowane na potrzeby teje bdzie udostpniane w jej repozytorium. W takim przypadku skontaktowa si naley z administratorem repozytorium. 2. Skorzystanie z darmowego repozytorium: wiele repozytoriw przyjmuje materiay od zewntrznych twrcw. JORUM (http://jorum.ac.uk/share) akceptuje materiay przystosowane do brytyjskiego systemu szkolnictwa wyszego. OER Commons rwnie pozwala swoim uytkownikom na zamieszczanie swoich materiaw (http://oercommons.org/contribute). Otwarte repozytoria najczciej wymagaj od osoby chccej zamieci w nich swoje materiay zalogowania si przed ich przesaniem. Wymagaj rwnie informacji o zasobie, by zosta on odpowiednio skatalogowany i oznaczony. Jest to wymagane, by zasb by prawidowo odnajdowany przez wyszukiwarki. Przesane zasoby s sprawdzane przez grono recenzentw przed dodaniem ich do bazy danych repozytorium, by zapewni odpowiedni jako materiaw. 3. Stworzenie wasnego OZE: jest moliwe rwnie samodzielne stworzenie OZE w Internecie. Istniej serwisy internetowe pozwalajce na budowanie OZE w swoich ramach. Mog zautomatyzowa niektre procesy, na przykad przydzielenie licencji Creative Commons, czy doda przesany zasb do bazy danych. Jednym z przykadw takich serwisw jest Connexions (http://cnx.org), ktry pozwala zespoom uytkownikw na budowanie moduw nauczania w serwisie. Uytkownicy zakadaj konta, tworz materia w trybie online, a gdy s zadowoleni z jego jakoci publikuj zasb. WikiEducator (http://wikieducator.org)

wykorzystuje podobny mechanizm, pozwalajc dydaktykom na wsplne opracowywanie materiaw edukacyjnych online. 4. Korzystanie z sieci spoecznociowych: wiat sieci spoecznociowych otworzy rwnie nowe moliwoci publikowania OZE w Internecie. Strony pokroju Flickr (http://flickr.com) pozwalaj uytkownikom na publikowanie zdj opatrzonych licencj Creative Commons, za YouTube (http://youtube.com) pozwala na przesyanie plikw wideo przy takich samych zaoeniach. Sieci spoecznociowe pokroju Facebooka czy Twittera mona wykorzysta w celu powiadamiania o dostpnoci zasobw, zamieszczajc w wiadomociach linki.

W jakim stopniu mog zmienia OZE do wasnych potrzeb?

W wikszoci przypadkw uytkownik ma bardzo szerokie uprawnienia do wprowadzania w OZE zmian w celu przystosowania ich do okrelonego kontekstu, jeli licencja pozwala na modyfikacje udostpnionego pod ni zasobu. Jeli jednak licencja ogranicza tworzenie utworw zalenych, jak licencja CC-ND (Bez utworw zalenych), inni nie mog w adnym stopniu zmienia OZE i dostosowywa do wasnych potrzeb. Te prawa czsto nie s zachowywane w przypadku OZE. Znakomita wikszo opublikowanych ju OZE zachca uytkownikw do adaptowania zasobw. Popularne metody modyfikacji OZE to midzy innymi: czenie: treci kilku OZE s ze sob czone i uzupeniane o nowe treci, tworzc tym samym zupenie nowy zasb. Jest to czsta praktyka, gdy osoby przygotowujce kursy musz to robi z uwzgldnieniem lokalnych wymogw programu nauczania. Gwn motywacj takich dziaa jest to, e rzadko mona znale OZE, ktre s zdatne do wykorzystania bez jakichkolwiek modyfikacji. Adaptacja: ta strategia wykorzystywana jest, gdy na bazie jednego OZE przygotowywane s modyfikacje dostosowujce zasb do rnych kontekstw dydaktycznych. Zwykle dany zasb tumaczony jest z jednego jzyka na inny, lecz adaptacje wymagaj czsto rwnie przeprowadzenia studiw przypadku w warunkach lokalnych, by zawarto zasobu odpowiadaa oczekiwaniom uczniw w kontekcie docelowym. Pozyskiwanie zasobw: moliwe jest rwnie pozyskanie czci zawartoci zasobu lub kursu i wykorzystanie tej czci w kompletnie odmiennym kontekcie. Dzieje si tak szczeglnie czsto w przypadku mediw zdj, ilustracji i wykresw, gdy osoby piszce materiay dydaktyczne mog mie niedostatki umiejtnoci lub zasobw niezbdnych do stworzenia wasnych wersji czsto wykorzystywanych pomocy wizualnych.

Na wiele sposobw fakt, e w oryginalnych materiaach mona dokonywa zmian jest czynnikiem, ktry sprawia, e OZE w porwnaniu z materiaami chronionymi prawem autorskim s szczeglnie przydatne dla osb rozwijajcych programy nauczania.

Argumenty przemawiajce za Otwartymi Zasobami Edukacyjnymi

Wprowadzenie
Koncepcja Otwartych Zasobw Edukacyjnych (OZE) po raz pierwszy pojawia si podczas forum powiconego otwartym materiaom przeznaczonym dla szkolnictwa wyszego w krajach rozwijajcych si, ktre miao miejsce w roku 2002. Podczas dyskusji online, ktra nastpia po samym forum i ktra rwnie zorganizowana bya tak, jak forum, przez UNESCO, wstpna koncepcja zostaa rozwinita do nastpujcej formy: Otwarte Zasoby Edukacyjne definiuje si jako umoliwione dziki wspczesnej technologii otwarte dostarczanie zasobw edukacyjnych w celach konsultacji, wykorzystywania i adaptacji w rodowisku uytkownikw niemajcych w tym celu handlowego. S one typowo udostpniane za darmo w Internecie lub innych sieciach. Podstawowym celem ich istnienia jest to, by nauczyciele i instytucje edukacyjne zyskay wsparcie procesu tworzenia programw nauczania, lecz mog one by wykorzystywane rwnie bezporednio przez uczniw. Otwarte Zasoby Edukacyjne mieszcz w sobie obiekty suce procesowi dydaktycznemu, takie, jak materiay wykadowe, materiay referencyjne i literatur dodatkow, symulacje, eksperymenty i pokazy, ale rwnie sylabusy, programy nauczania i przewodniki dla nauczycieli. (Wiley 2006) Od tego czasu termin OZE zyska w skali wiatowej znaczny rozgos i sta si obiektem wzmoonego zainteresowania rodowisk tworzcych zasady i instytucji, w miar jak coraz wiksza ilo osb i organizacji ledzi t koncepcj i reprezentowany przez ni potencja przyczynienia si do poprawy wiatowego systemu szkolnictwa wyszego. Ten rozdzia Przewodnika przedstawia koncepcj OZE w sposb bardziej szczegowy, dajc czytelnikowi prost i jasn definicj, objaniajc potencja edukacyjny i ekonomiczny kryjcy si pod t definicj, jak te przedstawia punkt zajmowany przez OZE w dugotrwaym rozwoju edukacji i technologii na skal wiatow. Zdefiniowana w ten sposb platforma wykorzystana jest do przegldu gwnych punktw, ktre musz wzi pod uwag planici edukacyjni i osoby podejmujce decyzje w dydaktyce, by skutecznie wykorzysta OZE w tym kwestie zasad, rozwoju programw nauczania i materiaw, jakoci i zrwnowaenia. Ta cz Poradnika uzupeniona jest szeregiem Dodatkw, ktre w sposb bardziej szczegowy przedstawiaj praktyki zwizane z OZE w rnych rejonach wiata oraz prawne i zwizane z licencjami rozwaania istotne dla OZE.

Definicja koncepcji
OZE to wzgldnie prosta koncepcja, z jednej strony natury prawnej, z drugiej gospodarczej. Okrela ona zasoby edukacyjne, ktre s otwarte do wykorzystania dla uczniw i dydaktykw bez koniecznoci uiszczania opat licencyjnych lub tantiem. Pojawia si szeroki wybr systemw okrelajcych, jak licencjonowane s OZE; niektre licencje pozwalaj tylko na kopiowanie przypisanego im zasobu, podczas, gdy inne zezwalaj na adaptacje wykorzystywanych zasobw.

Najlepiej znane w tej grupie s licencje Creative Commons. Udostpniaj one mechanizmy prawne, zapewniajce autorom opracowa uznanie autorstwa udostpnianego utworu, umoliwiaj te wykorzystywanie licencjonowanych nimi prac do celw komercyjnych, jak te mog ogranicza wykonywanie adaptacji prac, cho skrajne przypadki takiego licencjonowania s trudne do zrealizowania. Szczegowe przedstawienie wyboru licencji przedstawia Dodatek 1.

Dwa wymiary OZE: wymiar pedagogiczny oraz cyfrowy

Koncepcja OZE podnoszona bya w rosncej iloci dyskusji na gruncie edukacyjnym, jak te w trakcie konferencji. Materiay z tych dyskusji i konferencji wskazuj na dwa wymiary OZE. Podsumowuje je nastpujco artyku o OZE w angielskiej wersji jzykowej Wikipedii: Ruch OZE rozwin si na bazie osigni w dziedzinie otwartego nauczania i nauczania na odlego, a w szerszym kontekcie na bazie kultury otwartej wiedzy, oprogramowania o otwartym kodzie, wspdzielenia zasobw i wsppracy, ktre pojawiy si pod koniec XX wieku. Te dwa wymiary OZE pedagogiczny oraz cyfrowy stanowi trzon zrozumienia rzeczywistego potencjau edukacyjnego lecego w OZE, wic warto przyjrze si im nieco bliej. Z uwagi na dusz histori, rozpoczniemy od koncepcji nauczania na odlego.

OZE, nauczanie na odlego i nauczanie oparte o zasoby

Wzrost znaczenia metod przekazywania wiedzy na odlego by kluczow cech edukacji dwudziestowiecznej i nastpi z przyczyn szerzej opisanych w Dodatku 2. W pierwszej wersji, metody nauczania na odlego opracowano w sposb odmienny od nauczania przebiegajcego twarz w twarz, co nioso za sob niefortunne postrzeganie nauczania zdalnego jako gorszej jakoci od nauczania bezporedniego. Nauczanie na odlego zaczto postrzega jako rodek dla ludzi, ktrzy z jakiego wzgldu nie mieli dostpu do nauki bezporedniej, gdy nie mogli sobie na ni pozwoli lub musieli wybra tryb studiowania w niepenym wymiarze godzin. Pojawienie si nowych technik komunikacyjnych zaczo jednak nastrcza trudnoci w interpretowaniu skadnika odlegoci, udostpniajc tym samym nowe rodki przekazywania wiedzy, akceptowalne ze wzgldw edukacyjnych, jak i finansowych. W tym samym czasie rosa wiadomo tego, e elementy wykorzystywane w nauczaniu na odlego istniay rwnie i to od zawsze w nauczaniu bezporednim. Z drugiej strony, osoby uczestniczce w rozwoju nauczania na odlego coraz silniej zdaj sobie spraw ze znaczenia rnych aspektw edukacji bezporedniej jako elementw opracowywanych przez nich programw. Powoduje to, e jednoznaczne rozdzielenie tych dwch trybw przekazywania wiedzy traci na znaczeniu. By skutecznie poradzi sobie z coraz bardziej wszechobecnym czeniem dwch trybw przekazywania wiedzy, w niektrych krgach stworzono ide cigoci edukowania. Ten cig posiada na jednym z umownych biegunw mechanizmy wycznie dostarczania wiedzy w formie bezporedniej, na drugim biegunie natomiast znajduj si mechanizmy zdalne. Rzeczywisto pokazuje, e kady przypadek edukacyjny znajduje si gdzie pomidzy tak zdefiniowanymi biegunami, ale nie mona umiejscowi go na adnym z nich. Ponowne zdefiniowanie koncepcji

edukowania powoduje, e pewne sposoby przekazywania wiedzy nie s ju wybierane kosztem zrezygnowania z innych, zalenie od tego, czy s to metody zdalne, czy te bezporednie. Instytucje dydaktyczne podczas tworzenia podstaw swoich kursw s za to w stanie wybra takie metody z bogatego ich wachlarza, ktre s najbardziej odpowiednie do kontekstu, w ktrym przebiega bdzie nauczanie. Kolejn zalet tego typu przemieszania technik przekazywania wiedzy jest to, e zarwno osoby koncentrujce si na nauczaniu zdalnym, jak i bezporednim s w stanie zaprzesta bezowocnych debat na temat wzgldnych przewag okrelonych technik, mog za to zaj si natur procesu uczenia si i wartoci edukacyjn struktury oraz zawartoci kursu. Dydaktycy czsto czuj potrzeb porwnywania okrelonych metod nauczania z edukacj wysokiej jakoci, chcc odpowiednio sprzeda oferowane przedmioty i nadajc im status lepszych od programw, w ktrych zdecydowano si przekazywa wiedz w inny sposb. Idea cigu zaprezentowana powyej jest wolna od tak niedojrzaych i zbdnych ocen jakoci oferowanej edukacji. Naley jasno powiedzie, e nie istnieje metoda nauczania, ktra jest z definicji lepsza od innych. Odpowiednio danej metody nauczania lub poczenia kilku podej jest ustalana cakowicie w kontekcie, w ktrym nastpuje nauczanie i celw edukacyjnych, ktre naley osign. Zmiana w postrzeganiu koncepcji metod nauczania jest niezbdna podczas wprowadzania zmian w strukturach systemu szkolnictwa wyszego. W szczeglnoci, umoliwia ona zwikszon elastyczno i otwiera nowe moliwoci wsppracy, co jest niezwykle istotne dla poprawienia jakoci nauczania oraz ekonomii kosztw nauczania.

Zmiana w kierunku nauczania opartego o zasoby

Logiczn konsekwencj upadku uproszczonego podziau na edukacj stacjonarn i zdaln, w poczeniu z coraz bardziej rosncym wachlarzem dostpnych mediw, jak te spadkiem kosztw ich produkcji i odbioru, jest pojawienie si nauczania opartego o zasoby. Sama koncepcja nie jest nowa, gdy powstaa na bazie zasady mwicej, e dydaktycy powinni wybiera z penej gamy rodkw edukacyjnych te zasoby i metody, ktre s najodpowiedniejsze w kontekcie, w ktrym nastpuje nauczanie. Zasada ta jednak uzupeniana jest przez zrozumienie faktu, e zarzdzanie procesem nauczania poprzez wykorzystanie gadajcego wykadowcy przekazujcego wiedz w wielu przypadkach nie niesie za sob ani korzyci edukacyjnych ani finansowych. Jest to szczeglnie wane w przypadkach, w ktrych wysokojakociowe rozwizania problemw systemu nauczania potrzebne s na szerok skal. Oglnie, koncepcja nauczania opartego o zasoby zakada, e znaczna, ale zmienna cz komunikacji midzy uczniami a osobami nauczajcymi nie ma miejsca podczas spotka twarz w twarz, lecz z wykorzystaniem rnego rodzaju rodkw, zalenie od potrzeby. Ostatnie badania podjte jako cz South African Survey of Student Engagement (Poudniowoafrykaskie badanie zaangaowania studentw, Strydom i Mentz, 2010) pokazuje, e osoby uczce si w sposb stacjonarny powicaj 16 godzin w tygodniu (okoo 40%) swojego czasu na zaplanowanych zajciach na terenie uczelni, wliczywszy w to kontakt osobisty z nauczycielem podczas wykadw, dyskusji grupowych i zaj praktycznych.

Wprowadzenie na rynek nauczania opartego o zasoby jest szczeglnie widoczne od drugiej poowy XX wieku, w miar, jak coraz wicej uczelni typowo stacjonarnych stao si uczelniami pracujcymi w dwch trybach nauczania, umoliwiajc uczenie si zarwno w trybie stacjonarnym, jak i zdalnie. Istnieje szereg moliwych motywacji do takiego zachowania, lecz instytucje dydaktyczne czsto decydoway si na takie dziaania w obliczu rosncego zapotrzebowania na sale do prowadzenia zaj i w celu znalezienia ekonomiczniejszych sposobw nauczania w kontekcie zmniejszajcych si zasobw finansowych. W miar, jak postpowa zanik granicy miedzy dwoma przywoywanymi w niniejszym rozdziale trybami nauczania, coraz trudniej jest ustali, ktry przedmiot nauczany jest w jakim trybie, szczeglnie od kiedy zasoby rozwijane do wykorzystania w nauczaniu na odlego stanowi te cz materiau nauczania stacjonarnego. Wzrost znaczenia technologii informacyjnych, pozwalajcych na znacznie atwiejsze i tasze opracowywanie i rozpowszechnianie wiedzy z wykorzystaniem rnych rodkw spowodowaa jeszcze wiksze trudnoci w opracowaniu jednoznacznej definicji.

Moliwoci zwizane z nauczaniem opartym o zasoby

Jaki czas temu, w raporcie sporzdzonym dla South African Institute for Distance Education (Saide) uznany poudniowoafrykaski dydaktyk i teoretyk edukacji Wally Morrow opisa podstawowy problem szkolnictwa wyszego w sposb nastpujcy: Tradycyjna kultura szkolnictwa wyszego oparta jest na wizerunku nauczania i idei szk wyszych ktre, po wzajemnym poczeniu, tworz (najprawdopodobniej) gwn barier w dostpnoci szkolnictwa wyszego (Saide 1996:97) W dalszej czci pracy Morrow zasugerowa, e zalecenie, ktre moe przyczyni si do zniwelowania tej bariery ley w myleniu o nauczaniu w kategoriach nauczania opartego o zasoby. W raporcie, w ktrym Morrow opublikowa swoje przemylenia, pojawia si argumentacja, e termin nauczania opartego o zasoby pojawia si jako logiczna konsekwencja niemonoci rozgraniczenia edukacji stacjonarnej i zdalnej, w poczeniu z coraz szersz rozmaitoci mediw i spadkiem kosztw produkcji i odbioru tyche. Oznacza to, e znaczna, cho zmienna, cz komunikacji pomidzy wykadowc a jego studentami nie przebiega twarz w twarz, lecz poprzez rne rodki techniczne, zalenie od zapotrzebowania. Co wane, drogi kontakt bezporedni nauczyciela z uczniami niekoniecznie musi przyj form prostego przekazania wiedzy. Moe wykorzystywa inne strategie wspierajce proces edukacji przewodniki, dyskusje grupowe, czy zajcia praktyczne. W tym rozumieniu jednak nauczanie oparte o zasoby czerpie z wnioskw wycignitych w wyniku wdraania programw nauczania na odlego w XX wieku. Nauczanie oparte o zasoby nie jest co wane synonimem nauczania na odlego. Stanowi ono raczej podstaw transformacji kultury nauczania we wszystkich systemach edukacji tak, by coraz wiksza liczba uczniw miaa dostp do nauczania o wyszej jakoci w kontekcie malejcych zasobw finansowych. Podsumowujc: Koncepcja nauczania na odlego opisuje szereg strategii uczenia si i nauczania, lub metod nauczania, ktre mona wykorzysta w celu przezwycienia rozdzielenia czasowego i lokalizacyjnego pomidzy uczniem a nauczycielem. Strategie / metody te mona wczy do

dowolnego programu nauczania i uywa w poczeniu z innymi strategiami metodycznymi, wcznie z tymi, ktre wymagaj, by uczniowie i nauczyciel znajdowali si w tym samym miejscu o tym samym czasie. Wicej informacji na temat elementw prawidowo funkcjonujcego systemu nauczania na odlego znale mona w Dodatku 2. Nauczanie oparte o zasoby zakada komunikowanie materiau nauczania pomidzy uczniami a nauczycielem z wykorzystaniem zasobw (stworzonych z myl o nauczaniu lub nie) wykorzystujcych rne rodki, zalenie od zapotrzebowania. Strategie nauczania opartego o zasoby mona rwnie wczy do dowolnego programu nauczania, czc w sposb dowolny strategie nauczania stacjonarnego i zdalnego. Nauczanie oparte o zasoby nie musi narzuca rozdzielenia czasowego i/lub lokalizacyjnego uczniw i nauczyciela, cho wiele strategii w nauczaniu opartym o zasoby mona wykorzysta w celu przezwycienia tego odseparowania.

Wysiki zmierzajce do integracji wykorzystywania zasobw pomylanych jako cz kursw we waciwym nauczaniu poparte s szeregiem moliwych motywacji. Warto zauway, e wysiki tego typu czsto, cho nie zawsze, podejmowane byy celem zniwelowania skutkw czasowego i przestrzennego oddzielenia nauczyciela od uczniw. Jeli taka bya czciowo motywacja, rezultatem byo zwykle poczenie strategii nauczania na odlego i nauczania opartego o zasoby. Kluczowe cele i motywacje mona opisa nastpujco: 1. Przeamanie tradycyjnego przewiadczenia, e mwicy nauczyciel jest najbardziej efektywnym sposobem przekazania materiau. Ta motywacja nie bya jedynym punktem zwizanym z programami nauczania na odlego, lecz najczciej bya w nich stosowana. Mimo tego, wiele kursw i programw nauczania stacjonarnego na kadym poziomie szkolnictwa zakada wykorzystywanie zasobw edukacyjnych, w miar jak dydaktycy coraz silniej dostrzega zaczli ograniczenia wykadu jako rodka przekazywania wiedzy. Wane jest, by podkreli, e podejcie tego typu nie prowadzi z zaoenia do poprawy jakoci nauczania. Stopie, w ktrym nastpuje przesunicie przekazywania wiedzy w kierunku zasobw edukacyjnych zaley od jakoci opracowanych zasobw. Dowiadczenia pokazuj, e mimo, i opracowywanie zasobw edukacyjnych niekoniecznie prowadzi do poprawy jakoci nauczania, niedostateczne inwestycje w takie dziaania z duym prawdopodobiestwem wywouje spadek jakoci kocowego zasobu. Wiele programw edukacyjnych dziaa w obliczu ostrych ogranicze finansowych, nie bdc w stanie zainwestowa w odpowiednio duej skali w rozwijane zasoby. Z tego powodu, mimo istnienia motywacji do wykorzystania zasobw edukacyjnych w celu skuteczniejszego przekazywania wiedzy, inwestycje w rozwj zasobw niekoniecznie pozwalaj na osignicie zamierzonego celu. 2. Kierowanie znacznie wikszych rodkw na opracowywanie zasobw edukacyjnych wysokiej jakoci, jako strategia budowania i zapewniania jakoci procesu edukacyjnego. Ta motywacja jest bezporednio powizana z poprzedni, lecz zakada pewne znaczne rnice. Co wane, wiele osb motywowanych chci wykorzystania zasobw w edukacji nie jest a tak motywowanych do zmiany modelu planowania wydatkw uwzgldniajcych wiksze wykorzystanie zasobw edukacyjnych, lub instytucje, w ktrych ci ludzie pracuj nie opracoway odpowiednich zasad. Moe to prowadzi do problemw takich, jak opisane powyej, gdzie przekazywanie wiedzy przez zasoby, nie za przez mwicego nauczyciela, nie

prowadzi do poprawy jakoci procesu dydaktycznego. Istnieje jednak jeszcze jedna linia napicia, ktr tworzy ta motywacja w przypadku denia do zmiany sposobu wydatkowania rodkw. Moe si ona ujawni, gdy w opracowywanie zasobw rzeczywicie zostan zainwestowane rodki pienine, lecz inwestycja rozoy si na niewielk liczb uczniw. Konsekwencj takiej sytuacji moe by znaczne podniesienie kosztw edukacji w przeliczeniu na jednego ucznia, co z kolei prowadzi bdzie do sytuacji, w ktrej edukacja stanie si nieopacalna. Nieopacalno jest praktyk przewaajc w wielu instytucjach dydaktycznych nauczajcych w sposb tradycyjny. Jej wpyw na edukacj powszechn moe by w duszej perspektywie niepokojcy, gdy prowadzi do powstawania wikszej liczby nieopacalnych programw nauczania. 3. Implementowanie strategii zmiany roli nauczyciela4. Ta motywacja bya wanym punktem programw edukacyjnych, gdzie dydaktycy starali si zmaksymalizowa skuteczno czasu, jaki powica si kontaktowi z uczniem. Z uwagi na to, e czas spdzony z uczniem jest generalnie najwaniejszym komponentem zmiennych kosztw edukacyjnych, wielu dydaktykw starao si wykorzysta go do stymulowania zaangaowania i interakcji, nie za przeznacza go na mwienie do uczniw, ktrzy s gwnie pasywni. Ta zmiana nie jest jednak cech kadego systemu edukacji. Wielu nauczycieli nadal powica czas kontaktu z uczniami na funkcje tradycyjne, nie pozostawiajc czasu na znaczce zaangaowanie midzy dwoma stronami procesu nauczania. Wane jest stwierdzenie, e wielu nauczycieli nie wkada logiki zaangaowania w same zasoby edukacyjne, czsto tworzc zasobowe wersje tradycyjnych wykadw. Ten trend jest rwnie zauwaalny w zasobach udostpnionych na wolnych licencjach, gdzie wiele kursw dostarcza si w formie oznaczonych w sposb waciwy dla mediw elektronicznych notatek z wykadw, udostpnianych tak, by moliwe byo ich rozpowszechnianie w Internecie.
4

T rol mona podsumowa w nastpujcych punktach: Nauczyciele staj si osobami wspierajcymi i zarzdzajcymi procesem nauczania w sytuacji, gdy nie s ju rdem wiedzy. Nauczyciele planuj, negocjuj i zarzdzaj integracj nauczania w instytucjach nauki formalnej, w spoecznociach i miejscach pracy. Wielu nauczycieli przeznacza znaczny odsetek swoich wysikw na wspuczestnictwo w przygotowaniu materiaw kursowych. Wielu nauczycieli wsppracuje z uczniami na odlego przez jedno lub wicej mediw zdalnych, gdzie kontakt twarz w twarz jest tylko jedn z wielu moliwoci. Czas spdzony przez dydaktyka na przygotowywaniu zaj, zarzdzaniu nimi i oglnie logistyce jest rny w zalenoci od nastpujcych sposobw komunikacji: interakcja z uczniami, prezentacja jednostronnego strumienia wideo, wideokonferencja z pewn liczb punktw zdalnych, wspieranie nauki online, pisemne odpowiadanie na przesane przez uczniw zadania i nauczanie twarz w twarz. Wane jest, by nauczyciele opracowali i wprowadzili system zapisu postpw (online lub lokalnie), ktrego zadaniem jest ledzenie postpw uczniw na indywidualnej ciece nauczania odzwierciedlajcej indywidualne potrzeby edukacyjne, sekwencj materiau, strategie uczenia si, zasoby uywane w uczeniu si, media i technologie wybrane do wspierania nauczania i tempo nauki. Coraz wiksza cz czasu pracy nauczyciela polega bdzie na wystpowaniu w roli czonka grupy, ktrej przeka jedynie cz swojej wiedzy zawodowej, w ktrej dodatkowo niekoniecznie bd oni liderami, zarzdzajcymi czy osobami koordynujcymi.

4. Sprawdzenie potencjau, ktry integracja nowych technologii edukacyjnych w rodowisko uczenia si i nauczania ma dla wspierania, rozwoju lub rozszerzania tych rodowisk. Majc na uwadze szybki wzrost znaczenia technik informacyjnych w nauczaniu na caym wiecie, wane jest, by t motywacj doda do listy argumentw popierajcych wprowadzenie nauczania opartego o zasoby. Wszystko to prowadzi w drugi wymiar OZE, ktry jest skutkiem szybkiej digitalizacji zasobw, dziki rozwojowi techniki informacyjnej.

Wymiar cyfrowy
Ostatnie 20 lat stoi pod znakiem szybkiego rozwoju technik informacyjnych, jak te czcej si z powyszym ekspansji znaczenia technik informacyjnych w nauczaniu, w miar jak instytucje edukacyjne i struktury pastwowe zmagaj si z kwesti jak najlepszego przeoenia potencjau informatycznego na zysk dla studentw, nauczycieli i caego kraju. Istnieje cay szereg zastosowa informatycznych pozwalajcych na tworzenie i dystrybucj materiaw edukacyjnych (szczegy zawarte s w dodatkach 3 i 4). Dugoterminowy wpyw technologii informacyjnej na edukacj nadal jest kwesti domysw (napdzanych rwnie determinizmem ideologicznym lub marketingiem), ktre stan si konkretami dopiero w cigu najbliszych 15-20 lat. Mimo tego, pojawiy si pewne trendy w technologiach informacyjnych, ktre s istotne dla nauczania i maj znaczenie w dyskusji na temat OZE. 1. Technologie informacyjne rozszerzaj wachlarz opcji dostpnych dla planistw edukacyjnych w dziedzinach strategii uczenia si i nauczania, ktre s dostpne do wykorzystania, dajc czasami niemoliwy do ogarnicia wybr opcji opracowywania systemw, kombinacji uczenia si i nauczania, jak te strategii administrowania i zarzdzania edukacj. 2. Korzystanie z technik informatycznych pozwala na wykadniczy wzrost iloci przesyanych poprzez globalizujcy si system sieciowy danych, jak te na czenie rosncej liczby ludzi poprzez t sam infrastruktur sieciow. 3. Sieci informatyczne znacznie zwikszyy dostpny organizacjom potencja rozszerzenia sfery swoich dziaa i wpyww poza tradycyjne granice geograficzne. 4. Technologie informacyjne powoduj obnienie barier wejcia na rynek potencjalnych konkurentw instytucji edukacyjnych, zmniejszajc znaczenie bariery w postaci odlegoci geograficznej, zmniejszajc narzuty i wymogi logistyczne zarzdzania programami nauczania i instytutami badawczymi, jak te rozszerzajc tani dostp do materiaw edukacyjnych. 5. Zauwaalna jest istna eksplozja wspdzielenia i wsptworzenia wiedzy, co jest skutkiem rosncej liczby uytkownikw podczonych do wsplnej sieci, jak te upowszechnieniem tak zwanych technologii Web 2.05. W konsekwencji, kolektywna inteligencja i masowe
5

Wikipedia podaje, e Web 2.0 () odnosi si do tak zwanej drugiej generacji usug opartych na sieci Internet takich, jak sieci spoecznociowe, serwisy wiki, narzdzia komunikacyjne i folksonomie ktre kad nacisk na wspprac w trybie online oraz wspdzielenie zasobw pomidzy uytkownikami () Podczas prezentacji otwierajcej pierwsz konferencj na temat Web 2.0, Tim OReilly i John Battelle podsumowali kluczowe koncepcje, ktre wedug nich charakteryzuj Web 2.0: Sie jako platforma;

pojawianie si amatorw redefiniuje granice nauki, a jednoczenie dynamiczne tworzenie wiedzy i narzdzia oraz procesy spoecznej komputeryzacji s coraz szerzej rozpowszechnione i akceptowane. 6. Digitalizacja, lub cyfryzacja, informacji obejmujca wszystkie media wprowadzia powane wyzwania zwizane ze sposobami postpowania z wasnoci intelektualn i prawami autorskimi. Ograniczenia zwizane z ochron praw autorskich i zwizane z nimi modele biznesowe ktre dziaay w sposb skuteczny przed rozwojem technologii informacyjnych s w coraz wyszym stopniu zagroone, a w niektrych przypadkach wrcz zbdne. 7. Wykorzystywanie technologii informacyjnych, co jest waciwoci systemu, ma tendencj do ujawniania rnic spoecznych pomidzy bogatymi a biednymi. W coraz wikszym stopniu inwestowanie w technologie informacyjne postrzegane jest przez planistw edukacji jako niezbdny skadnik budowania przewagi konkurencyjnej, gdy dla uczniw, szczeglnie w rejonach wiata, gdzie modzie ma coraz bardziej powszechny dostp do zdobyczy techniki, jest to rozwizanie atrakcyjne i gdy technologia informacyjna jest uznawana za nieodzown przez rzdy, rodzicw, pracodawcw i inne osoby i instytucje oce na edukacj. Mimo tego, jest coraz bardziej jasne, e nie istnieje prosta zaleno midzy zwikszeniem wydatkw na technologie informacyjne a popraw wydajnoci systemw nauczania. Zyski i efekty, w stopniu pozwalajcym na ich rzetelne zmierzenie, s raczej pochodn tego, jak implementowane s technologie informacyjne, nie za tego, jakie technologie si wprowadza. Istnieje nadzieja, e w miar, jak ta wiedza stanie si coraz powszechniejsza, pomoe ona systemom edukacyjnym na caym wiecie niezalenie od ich aktualnych ogranicze finansowych na wdroenie technologii informacyjnych tak, by w nadchodzcych latach zwikszy si poziom skutecznoci nauczania przy zmniejszaniu si kosztw, nie za, by wystpowa zaczy dodatkowe koszty, powodujc wysze skomplikowanie dziaa i generujc dodatkowe problemy. Czci rozwoju technik informacyjnych jest zwikszanie si na skal wiatow znaczenia e-learningu. Niektrzy planici edukacyjni widz w e-learningu jedn z niewielu pozbawionych ogranicze drog ku innowacji w uczeniu si i nauczaniu. Europejski eLearning Action Plan definiuje e-learning nastpujco: Wykorzystywanie nowych technik multimedialnych i sieci Internet celem usprawnienia jakoci nauczania poprzez uatwianie dostpu do zasobw i usug, jak te zdalna wymiana danych i wsppraca. (Komisja Wsplnot Europejskich, 2001)

Dane jako sia napdowa; Efekty sieciowe tworzone przez architektur wspuczestnictwa; Innowacja w budowaniu systemw i serwisw tworzonych poprzez czenie wkadu pochodzcego od rozproszonych niezalenych deweloperw waciwe m.in. dla oprogramowania o otwartym kodzie; Lekkie modele biznesowe moliwe dziki syndykalizacji zawartoci i usug; Koniec klasycznego cyklu produkcji oprogramowania wieczna faza beta Oprogramowanie tworzone ponad poziom pojedynczej klasy urzdze, korzystajce z efektu dwigni Dugiego ogona Wikipedia: Web 2.0, data odczyty: 18.11.2006:, tryb dostpu: http://en.wikipedia.org/wiki/Web_2

W coraz szerszym zakresie uywano wymiennie poj nauczanie na odlego i e-learning. Synonimizacja tych dwch poj lub uywanie ich jako terminw zblionych wprowadza jednak mylce zczenie dwch rnych koncepcji, co prowadzio ju do bdw w planowaniu strategicznym. Jest prawd, e wprowadzenie technik informatycznych wywouje powstanie nowych strategii edukacyjnych, lecz nadal proste jest ustalenie, czy szczeglne wykorzystanie technologii informacyjnych zawiera w sobie element rozdzielnoci czasowej lub lokalizacyjnej. Dla przykadu, uczniowie pracujcy we wasnym zakresie z materiaem zawartym na pycie CD-ROM lub pobranym z sieci Internet s w sposb zdecydowany uczestnikami procesu nauczania na odlego, podczas, gdy konferencje z wykorzystaniem pocze satelitarnych, mimo, e pozwalaj uczestnikom na przebywanie w rnych miejscach, maj wicej wsplnego z nauczaniem bezporednim, gdy wymagaj od wszystkich uczestnikw obecnoci w okrelonym miejscu o okrelonym czasie. Wiele osb zajmujcych si technologiami informacyjnymi uwaa, e zyskali bogosawiestwa wysokiej jakoci nauczania na odlego, cho czsto odkrywaj oni po prostu wynikajce z postpu technologicznego alternatywy powielenia tradycyjnego modelu nauczania bezporedniego. Jedyn komplikacj jest to, e technologie informacyjne stworzyy now form kontaktu, ktrej nie da si jednoznacznie sklasyfikowa jako metod kontaktu bezporedniego czy zdalnego. Mowa tutaj o komunikacji online, ktra pozwala uczniom i nauczycielom na przebywanie w rnych miejscach o rnym czasie (cho pewne jej przejawy wymuszaj obecno w okrelonym miejscu o okrelonym czasie), utrzymujc jednak dialog. Asynchroniczne fora dyskusyjne odzwierciedlaj przykady zniesienia rozdzielnoci lokalizacyjnej pomidzy uczniami a nauczycielem, dziki wirtualnej przestrzeni sieci Internet, z zachowaniem jednak rozdzielnoci czasowej. Z uwagi na to, e forum dyskusyjne pozwala na podtrzymanie spjnej komunikacji pomidzy nauczycielami i uczniami, jasne jest, e jest to forma kontaktowania si, nie za niezalenego studiowania. Potencja pedagogiczny OZE jest cile powizany z koncepcj nauczania opartego o zasoby i ich pocztkw w prawidowo przygotowanych materiaach do nauczania na odlego, lecz nie byby do zrealizowania przed gwatownym rozwojem technologii informacyjnych. Dzieje si tak, gdy sie wzajemnie poczonych urzdze, ktr jest Internet umoliwia dzielenie si wiadomociami globalnie w stopniu i przy prdkociach, ktre przed latami 90. XX wieku byy niewyobraalne. atwo, z ktr treci cyfrowe mona tworzy, dzieli si nimi online i kopiowa spowodoway jednak wystpienie problemw zwizanych z prawem autorskim i ochron wasnoci intelektualnej problemw dotykajcych i przeobraajcych po dzi dzie wikszo gazi gospodarki chronicych kapita intelektualny jako cz swojego modelu biznesowego, w tym edukacj i wydawnictwa edukacyjne. Rwnolegle jednak gospodarka oparta na informacji bya wiadkiem nadejcia nowych modeli licencjonowania, z ktrych wikszo bya ju znana w wiecie wolnego oprogramowania.

Pojawienie si otwartego kodu

Jak podaje artyku w angielskojzycznej Wikipedii: Koncepcja otwartego kodu i nieograniczonego dzielenia si informacj techniczn istniaa na dugo przed wynalezieniem komputerw. Dla przykadu, recepturami kulinarnymi dzielono si

ju od zarania kultury ludzkiej. Otwarty kod moe odnosi si zarwno do biznesu, komputerw, oprogramowania, jak i techniki.6 Termin otwartego kodu zaistnia jednak silnie dopiero z nadejciem ery oprogramowania, gdzie po raz pierwszy uyto go w roku 1983, w znaczeniu Free Software Movement Ruch otwartego oprogramowania. W tym znaczeniu opisuje on oprogramowanie (za dokumentem Briefing Paper wydanym przez JISC7): kod rdowy jest dostpny dla wszystkich uytkownikw kocowych; kod rdowy moe podlega modyfikacjom przez uytkownika kocowego; nie ma ogranicze dystrybucji i wykorzystania programu; zastosowane warunki licencyjne wspieraj nieprzerwane ponowne wykorzystywanie i szerok dostpno oprogramowania, zarwno do celw komercyjnych jak i niekomercyjnych.8

Ten sam dokument stwierdza, e: W kadym innym przypadku nie istnieje rnica pomidzy tymi zapisami a oprogramowaniem licencjonowanym w sposb tradycyjny. Kluczowym elementem rnicujcym jest licencja. Termin licencja otwarta zarezerwowany jest dla tych licencji, ktre uzyskay certyfikacj Open Source Initiative (OSI), stwierdzajc, e speniaj one wymagania definicji Open Source Definition (OSD) (JISC, brak daty) Otwarty kod w Internecie pojawi si wtedy, gdy sie ta bya jeszcze tablic informacyjn i przechodzia dopiero w faz zaawansowanej prezentacji i rozpowszechniania informacji, tak, jak umoliwiy strony internetowe. W chwili obecnej istnieje wiele serwisw internetowych, organizacji i firm promujcych otwarte dzielenie si wszystkim od kodu rdowego programw po mechanizmy poprawy produktw, technik, czy postpy medyczne. Efektywnie zorganizowana w formie kooperacji konsumenckiej idea otwartego kodu mwi o wyeliminowaniu kosztw dostpu od strony konsumenta i twrcy poprzez zniesienie ogranicze ochrony prawa autorskiego. Zakada si, e da to motywacj do tworzenia zwikszonej iloci prac bazujcych na dotychczasowych opracowaniach i przerodzi si w zysk spoeczny. Dodatkowo osoby i instytucje wspierajce otwarto kodu twierdz te, e wprowadzenie tej idei uwolni spoeczno od administrowania i wymuszania kosztw zwizanych z prawem autorskim. Organizacje takie, jak Creative Commons maj wasne serwisy internetowe, na amach ktrych odwiedzajcy mog wystpowa o alternatywne licencje dla swoich prac, ktre w rnym stopniu ograniczaj wykorzystanie wasnoci intelektualnej, patrz Dodatek 1. Te wypracowane ograniczenia uwalniaj og spoeczestwa od kosztw cigania narusze prawa autorskiego. Na rzecz produktw o otwartej licencji przemawia wic szereg argumentw z rnych dziedzin.9
6

Wikipedia: Open source, data odczytu: 4.10.2011, tryb dostpu: http://en.wikipedia.org/wiki/Open_source Historycznie, JISC to Joint Information Software Commitee, komitet powoany w Wielkiej Brytanii 4.10.2011, tryb dostpu:

JISC: Open Source Software Briefing Paper, data odczytu: http://www.jisc.ac.uk/publications/briefingpapers/2006/pub_ossbp.aspx

Te idee znalazy swoje miejsce w wielu dziedzinach. Z perspektywy szkolnictwa wyszego, ujawniy si one na przykad pod postaci otwartego dostpu. Jak zauwaa Wikipedia, mimo, e termin otwartego dostpu odnosi si do wielu koncepcji, zwykle oznacza: otwarty dostp (wydawnictwa): dostp do materiaw, gwnie naukowych, za porednictwem sieci Internet w sposb sprawiajcy, e dany materia jest oglnodostpny do czytania i wykorzystania, jak te wtrnego wykorzystania w rnych sytuacjach, lub czasopisma o wolnym dostpie, ktre kademu daj otwarty dostp do znacznej czci publikowanych w nich artykuw.10

Ten sam artyku w Wikipedii podaje, e w rodowisku naukowcw, wykadowcw, bibliotekarzy, administratorw akademickich, agencji ocych na edukacj, przedstawicieli rzdw, wydawcw materiaw komercyjnych i wydawcw akademickich toczy si debata na temat ekonomii i rzetelnoci publikowania czasopism naukowych w postaci materiaw o otwartym dostpie. Niezalenie od tego, badania empiryczne z roku 2010 pokazay, e w caoci artykuw poddanych recenzji naukowej, okoo 20% mona uzna za dostpne w sposb otwarty. 11 Warto te nadmieni, e w coraz wikszym stopniu wyniki starszych pracownikw naukowych nie s zalene tylko od wynikw ich pracy naukowej, lecz na cytowaniu ich osigni. Wydaje si wic logiczne, zarwno z perspektywy spoecznej, jak i osobistej, by jak najszerzej otworzy dostp do wynikw bada naukowych. Rwnolegle pojawia si idea materiaw do nauczania o otwartym kodzie, ktra wspierana bya rosncym zainteresowaniem osb tworzcych pomoce naukowe i treci edukacyjne moliwociami tworzenia materiaw w wersji cyfrowej, ktre mona byoby wykorzystywa wielokrotnie w szerokim zakresie kontekstw dydaktycznych. W ten sposb definicje OZE i otwartego kodu s w wielu miejscach rwnolege: wsplne aspekty OZE i oprogramowania o otwartym kodzie po raz pierwszy spisa w roku 1998 David Wiley, ktry wprowadzi termin otwartej zawartoci jako analogi do otwartego kodu.12 Jak ju wspomniano, termin OZE zosta przyjty po raz pierwszy przez UNESCO w roku 2002, podczas forum powiconemu idei Open Courseware (OCW) uniwersyteckich materiaw dydaktycznych, ktre s w sposb wolny rozpowszechniane w wirtualnym rodowisku dydaktycznym.

Ta cz opracowania zostaa przygotowana w oparciu o artyku w angielskojzycznej Wikipedii powicony otwartemu kodowi http://en.wikipedia.org/wiki/Open_source, data dostpu 18 stycznia 2011. Tre hasa dostpna na licencji Creative Commons-Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach wersja 3.0
10

Wikipedia: Open Access, data odczytu: 4.10.2011, tryb dostpu: http://en.wikipedia.org/wiki/Open_Access

Ta cz opracowania zostaa przygotowana w oparciu o artyku w angielskojzycznej Wikipedii powicony publikacjom o otwartym dostpie http://en.wikipedia.org/wiki/Open_access_%28publishing%28, data dostpu 18 stycznia 2011. Tre hasa dostpna na licencji Creative Commons-Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach wersja 3.0. Przywoane badanie empiryczne dostpne jest pod adresem http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0011273
12

11

Wikipedia: Open Educational Resources, data dostpu:http://en.wikipedia.org/wiki/Open_educational_resources

odczytu:

4.10.2011,

tryb

OZE: tania propozycja edukacyjna z potencjaem transformacji owiaty

Poczenie tych dwch wymiarw pedagogicznego i cyfrowego prowadzi do OZE i ich pojawienia si jako narzdzia o wielkim potencjale transformacyjnym. Pedagogicznie, koncepcja OZE poparta jest ide wykorzystania zasobw jako integralnego skadnika przekazania materiau nauczania. To jednak atwo, z jak mona w Internecie dzieli si treciami cyfrowymi ma potencja uwolnienia penej mocy drzemicej w nauczaniu opartym o zasoby, bez doprowadzania systemw owiatowych do bankructwa. Co wane, podobnie, jak w przypadku otwartego kodu, gwnym czynnikiem rnicujcym otwarte zasoby edukacyjne od innych jest ich licencja. OZE s po prostu zasobami edukacyjnymi o licencji pozwalajcej na powtrne wykorzystanie i czsto dostosowywanie zasobw do warunkw lokalnych bez koniecznoci uzyskania pozwolenia waciciela praw autorskich. Co istotne, OZE nie s synonimem uczenia si online, czy e-learningu. Prawd jest, szczeglnie w kontekcie krajw rozwijajcych si, e oczekuje si, i wiele z rozwijanych w nich zasobw edukacyjnych mimo, e tworzone s w formie cyfrowej do dystrybucji w Internecie lub poza ni, na mediach typu CD-ROM da si wyda drukiem. Z tych wzgldw wiele zasobw istotnych dla edukacji udostpniane jest jako tekst w formacie RTF, czy pokrewnych formatach ze wzgldu na atwo ich modyfikowania, za dystrybuowane s one jako pliki PDF, w celu atwiejszego wydrukowania. Koncepcja OZE jest zdecydowanie terminem prawnym, lecz jego implikacje s przede wszystkim natury ekonomicznej. Otwarte zasady licencjonowania powoduj powstanie dwch stwierdze natury ekonomicznej: Stwierdzenie 1: instytucje edukacyjne i dydaktycy bd zmuszeni do tworzenia odmiennych usug w zwizku z gwatownie przeksztacajcym si rynkiem tradycyjnych treci dydaktycznych. Stwierdzenie 2: Naley porzuci wolnorynkowe podejcie do edukacji na rzecz wsppracy w tworzeniu wiedzy i dzieleniu si ni.

Stwierdzenie 1 Jak pokazuje Dodatek 5 do niniejszej pracy, fala otwartego dzielenia si treciami buduje si w Internecie z zadziwiajc prdkoci. W tym kontekcie, kluczowe pytanie skierowane do dydaktykw i osb podejmujcych decyzje w szkolnictwie brzmi: jak pyn na tej fali, a nie da si jej zatopi? Naley dokona porwnania pomidzy tym, co dzieje si w przemyle muzycznym, filmowym i dziennikarskim midzy innymi a przyszoci treci edukacyjnych. Na przykad, aplikacje pozwalajce wspdzieli pliki, takie, jak klienty sieci BitTiorrent, spowodoway eksplozj transferu plikw muzycznych i wideo, co wywoao kryzys modeli biznesowych waciwych dla przemysu muzycznego i kinematograficznego. Podobnie, przeszukiwanie witryn internetowych katalogujcych pliki torrent w kilka sekund zwraca obszern list podrcznikw medycyny dostpnych za darmo (cho zapewne czciowo nielegalnie) do pobrania, wraz z hasami do zabezpieczonych nimi czasopism naukowych. Nie oznacza to jednak, e rynek treci i publikacji dydaktycznych cakowicie

zaniknie, zajd w nim jednak znaczne zmiany i w tak zmienionych modelach biznesowych zajdzie konieczno wprowadzenia nowego typu usug. Niszowe obszary sprzeday materiau edukacyjnego oglnego przeznaczenia najprawdopodobniej zaczn si specjalizowa, za wiele materiaw, ktre podlegay atwej sprzeday straci swoje znaczenie handlowe. Jako przykad mona poda ksigarni zlokalizowan na terenie University of Michigan, ktr zamknito w roku 2009, gdy nie generowaa ona wystarczajco wysokiej sprzeday. Podobnie, artyku Tima Bartona z wydawnictwa uniwersytetu oksfordzkiego opublikowany w roku 2009 w Chronicle of Higher Education13 przytacza przykad studenta Columbia University, ktry zacytowa ksik wydan w roku 1900, nie za jedn z pniej opublikowanych pozycji sugerowanych na licie lektur, gwnie z uwagi na to, e przywoany przez niego tekst by dostpny w caoci online. Stwierdzi te, e jeli co nie jest online, jest niewidoczne. Ograniczone przepustowoci cza mog spowodowa trudnoci z pobieraniem treci w przypadku niektrych studentw, cho pobieranie zawartoci z sieci Internet zaczyna nabiera sensu, jeli porwna si koszty utrzymania cza z cenami niektrych droszych pozycji podrcznikowych wymaganych w toku studiw wyszych, lecz jednoznacznie wida tendencj w kierunku obniania kosztw utrzymania cz sieciowych, a studenci t tendencj bd wykorzystywa do uzyskiwania dostpu do materiaw, w sposb legalny lub nie. Nastpi silny rozwj technik, zawartoci i usug dostpnych online. Jest to szczeglnie widoczne w wietle przykadw w Dodatku 5. Zorganizowane w odpowiednie kategorie, takie, jak Open Courseware (OCW) repozytoria OZE, inicjatywy uniwersyteckie zwizane z OZE, inicjatywy tworzenia treci OZE i wyszukiwarki OZE powicone okrelonej dziedzinie wiedzy wszystkie te rda OZE daj uyteczny punkt wyjcia do przeszukiwania dostpnych publicznie zasobw. Dodatek 5 zosta stworzony na bazie katalogu online utrzymywanego przez OER Africa pod adresem http://www.oerafrica.org/Findings.OER. Dydaktycy zadajcy sobie pytanie o to, czy istnieje sens dzielenia si swoimi zasobami edukacyjnymi, powinni raczej zapyta: jak mam sprawowa kontrol nad procesem rozpowszechniania moich zasobw edukacyjnych? Prawd jest, e im dany zasb jest przydatniejszy dla uczniw, tym czciej bdzie rozpowszechniany za zgod autora lub bez niej. Dydaktycy i nauczyciele akademiccy, ktrzy chc walczy z t tendencj porwnywani byli do armii hiszpaskiej walczcej z Apaczami, czy do przemysu muzycznego walczcego z piractwem fonograficznym (jak opisano w ksice The Starfish and the Spider: The Unstoppable Power of Leaderless Organization im ostrzejsze s prby zniszczenia liderw takich zdecentralizowanych ruchw, tym bardziej si je wzmacnia (Brafman i Beckstrom, 2007). Coraz janiej wida, zarwno z perspektywy uczenia si jak i nauczania, e instytucje dydaktyczne, ktre odniosy sukces przede wszystkim zdaj sobie spraw z tego, e prawdziwa potencjalna warto edukacyjna ley nie w samych materiaach (ktre s w coraz wikszych ilociach dostpne w Internecie), lecz w moliwoci skutecznego prowadzenia uczniw przez zasoby edukacyjne z wykorzystaniem cieek edukacyjnych, skutecznego wspierania uczniw (pod postaci sesji zada praktycznych, przewodnikw, konsultacji indywidualnych, czy w trybie online) i inteligentnej oceny oraz konstruktywnej krytyki wynikw wykazywanych przez uczniw, co w ostatecznym rozrachunku
T. Barton, Saving texts from oblivion: Oxford University Press, zawarto dostpna w serwisie Google Books. Chronicle of Higher Education data odczytu: stycze 2011, tryb dostpu: http://chronicle.com/article/SavingTexts-From-Oblivion-/46966
13

moe prowadzi do przyznawania zalicze. Rynek nie dokona jeszcze penego przejcia do tego trybu mylenia, lecz takie przejcie nastpi. Wysiki instytucji takich, jak Massachusetts Institute of Technology, czy brytyjski Open University (Uniwersytet Otwarty) polegajce na uwolnieniu ich zasobw edukacyjnych do postaci OZE odzwierciedlaj zrozumienie potrzeby zmian, jak te wysiki w kierunku prowadzenia owych zmian i czerpania korzyci z rozgosu zyskanemu dziki swoim dziaaniom. W tak zmieniajcym si rodowisku da si przewidzie, e wzrost reputacji uczelni nastpi na skutek rozpowszechniania treci, co ma komunikowa wysokie jej kompetencje we wspieraniu nauki, jej ocenianiu i przyznawaniu zalicze. Dodatkowo, osoby chcce zamkn, ochroni i ukry stworzone materiay edukacyjne i badawcze najprawdopodobniej narzuc ograniczenia na wasne kariery naukowe. W coraz wikszym stopniu bd one dodatkowo wykluczane z moliwoci poprawy jakoci swojego nauczania i poszerzania wiedzy w swojej dziedzinie w wyniku dzielenia si swoimi osigniciami i wsppracowania z rozwijajcymi si sieciami dydaktykw na caym wiecie. Nowa inicjatywa, o nazwie Open Education Resource (OER) for assessment and credit for students wprowadzana przez Technology Enhanced Knowledge Research Institute, przy Athabasca University (2011) zmierza ku poczynieniu kolejnego logicznego kroku, w obliczu szerzenia si darmowej edukacji z wykorzystaniem OZE. Celem projektu jest stworzenie elastycznych cieek edukacyjnych, wykorzystujcych materiay edukacyjne publikowane w Internecie, dziki ktrym uczniowie mog zdobywa zaliczenia przyznawane przez uznane uczelnie wysze. (TEKRI 2011:1). W kontekcie zawartego w inicjatywie modelu otwartego uniwersytetu stworzonego przez innowacyjne partnerstwa uczelni wyszych o podobnych pogldach, celem jest zaoferowanie solidnych i wiarygodnych rozwiza umoliwiajcych ocenianie i przyznawanie zalicze. (TEKRI 2011:2), by uczniowie mieli moliwo bycia ocenianymi i docenianymi poprzez nadawane przez uczelnie zaliczenia za swoje wysiki. (TEKRI 2011:1).

Stwierdzenie 2 Drugie stwierdzenie ekonomiczne wynikajce z OZE jest wyzwaniem obarczonym wyszym ryzykiem zakada ono porzucenie przewaajcej logiki ekonomicznej, mwicej, e edukacj naley traktowa jak biznes zarzdzany tymi samymi zasadami i w ten sam sposb motywowany, co dziaania sektora handlowego. Idea edukacji jako pojcia wolnorynkowego ma wiele negatywnych konsekwencji. W cigu ostatnich kilku dekad nauczyciele i uczelnie byy nagradzane za wzajemne rywalizowanie ze sob i wstrzymywanie wasnego kapitau intelektualnego przed rozpoznaniem przez innych. W ujciu krytycznym jest to w sposb jednoznaczny sprzeczne z ideami budowania i wspdzielenia wiedzy pojciami, ktre s centralne, przynajmniej z definicji, dla kluczowych funkcji uczelni (a przynajmniej uczelni publicznych). Przez ostatnie kilka dekad edukacj w coraz wikszym stopniu postrzegano jako biznes i centrum kosztw, ktrego celem byo obnianie kosztw obojtnie, czy to w kategoriach kosztw utrzymania dziaa uniwersytetw i innych uczelni, czy to kosztw nadawania tytuw studentom. Mimo, e sama koncepcja OZE nie jest w stanie zmieni tak zbudowanej rzeczywistoci, oferuje ona moliwo ponownego przeanalizowania osdu edukacji jako wartoci ekonomicznej. Koncepcja OZE oferuje przyczyn dla ktrej warto wprowadzi zmiany zasad na szczeblu instytucji i narodowym, jak te ramy budetowe tak, by nagradzay one wspprac i otwarte rozpowszechnianie wiedzy, nie

za karay za takie dziaania (poprzez zamknicie moliwych przepyww rodkw finansowych w przypadkach, gdy wiedza jest rozpowszechniana w sposb otwarty), czy ignoroway je (jak to robi wiele uniwersytetw, nagradzajc za publikacje naukowe, nie za za na przykad czas powicony na opracowywanie programw nauczania, uczestnictwo we wsplnym rozwijaniu materiaw dydaktycznych, czy udostpnianie opracowanych w wyniku takich inicjatyw materiaw innym). Sygnalizuje to konieczno zaakcentowania wikszego zaangaowania zasad instytucjonalnych w procesy zwizane z OZE, gdy do czasu przekonstruowania procesw nagradzania za osignicia szanse przekonania uczestnikw procesw dydaktycznych do zmiany nastawienia s nike. Niezalenie od zastosowanych technik lub metodyk, rzeczywisto pokazuje, i dobrej edukacji nie da si ani stworzy ani utrzyma bez odpowiednich nakadw finansowych. Inwestycje w edukacj dadz si w sposb zrozumiay uzasadni wycznie w kategorii dugofalowych zyskw przynoszonych spoeczestwu, nie za w kategoriach przekadajcych inwestycje na ilo rekrutowanych uczniw przy progresywnym zmniejszaniu kosztw jednostkowych. Naturalnie, jeli OZE pojmuje si tylko jako kolejny mechanizm redukcji kosztw, tym razem poprzez dostarczanie darmowych materiaw, potencja OZE poprawy jakoci edukacji zostanie utracony i przejdzie do wyduajcej si listy modnych swek i chwytliwych sformuowa, ktre s zmor szkolnictwa wyszego od wielu lat. Gdyby poda t drog, OZE mogyby zala rynek dydaktyki tanio dostpnymi treciami z ktrych cz byaby dobrej jakoci, cz miaaby znaczenie dla edukacji, lecz wiele z nich nie speniaoby tych kryteriw bez wywierania wpywu na rozwj moliwoci instytucji edukacyjnych w kwestii udostpniania ekonomicznie wydajnych programw nauczania i kursw wysokiej jakoci. Przy opracowywaniu strategii dziaania, koncepcja OZE ma niesamowity potencja przyczynienia si do poprawy jakoci i wydajnoci nauczania. Potencja ten zwizany jest z trzema moliwociami: Zwikszony dostp do wysokiej jakoci istotnych i stworzonych z konkretnej potrzeby materiaw moe przyczyni si do zwikszenia produktywnoci uczniw i nauczycieli. Z uwagi na to, e OZE znosz ograniczenia na kopiowanie zasobw, istnieje w nich potencja do zmniejszenia kosztu dostpu do materiaw edukacyjnych. W wielu systemach owiatowych tantiemy za podrczniki i inne materiay edukacyjne stanowi znaczny procent oglnych ich kosztw, a procesy pozyskiwania pozwole na wykorzystanie materiaw objtych prawem autorskim mog by czasochonne, jak i drogie, cho niektrzy komentatorzy sytuacji edukacyjnej maj tendencj do przeszacowywania zakresu, w ktrym materiay steruj kosztami edukacyjnymi, zakadajc, e darmowe zasoby stanowi prawie synonim darmowej edukacji. Zasada zezwalania na adaptacj materiaw udostpnia jeden z wielu mechanizmw tworzenia roli studentw jako aktywnych uczestnikw procesw edukacyjnych, gdzie uczniowie najskuteczniej przyswajaj wiedz poprzez dziaanie i tworzenie, nie za przez pasywne chonicie czytanej wiedzy. Licencje zawartoci promujce dziaanie i kreatywno uczniw poprzez wielokrotne wykorzystanie i adaptacj treci mog w sposb znaczcy przyczyni si do stworzenia bardziej wydajnych rodowisk edukacyjnych. OZE maj potencja rozwoju, dajc instytucjom i dydaktykom dostp (po zerowych lub prawie zerowych kosztach) do narzdzi pozwalajcych na poszerzenie kompetencji w dziedzinie

produkcji materiaw wysokiej jakoci. Oznacza to rwnie budowanie kompetencji instytucji i dydaktykw w dziedzinie tworzenia materiaw edukacyjnych i domykanie tego procesu poprzez wczanie takich materiaw wysokiej jakoci do programw nauczania. Wiele systemw edukacyjnych chyli si ku upadkowi, gdy pracodawcy s tak zajci pracami administracyjnymi, e nie maj ani czasu ani moliwoci wprowadzi w ycie tej wanej moliwoci tworzenia, a jej odbudowanie pochonie zarwno okrelony czas, jak i zasoby finansowe. Koncepcja OZE ma szans wspiera proces zmiany, jeli sam proces opracowywania materiaw edukacyjnych postrzega si jako tak samo wany, albo nawet waniejszy, od produktu kocowego. Problematyczne jest jednak to, e wiele osb zaangaowanych w rynek OZE zakada, i samo udostpnienie treci w sposb darmowy do ponownego wykorzystania, jak i adaptacji poprawi jako nauczania. Ten uproszczony punkt widzenia ignoruje rzeczywisto, ktra mwi, i treci s jedynie jednym z elementw ukadanki edukacyjnej, a skuteczne korzystanie z treci nauczania zaley, midzy innymi, od dobrych dydaktykw, ktrzy ten proces wspieraj. Co wane, OZE udostpniaj moliwo zaangaowania instytucji edukacyjnych i samych nauczycieli w ustrukturalizowane procesy, ktre tworz potencja opracowywania i wdraania wysokiej jakoci programw nauczania i kursw bez zwikszania kosztw. Bez tak rozumianego wzrostu zaangaowania instytucji i ludzi, OZE nie bd w stanie speni swojego potencjau transformacyjnego. Wyzwaniem jest wic przekonanie ludzi, e otwarty dostp do materiaw edukacyjnych wymaga jednak nakadw finansowych, czasu i energii, lecz wszystkie te wydatki uzasadnione s bogactwem potencjalnych efektw otwartoci. Jest wanie tak, gdy umylna otwarto bierze pod uwag nastpujce kwestie: Inwestycje w przygotowywanie skutecznych rodowisk edukacyjnych s niezwykle istotne dla edukacji o wysokiej jakoci. Kluczem do stworzenia produktywnych systemw jest budowanie ich na bazie wsplnego kapitau intelektualnego zamiast powielania podobnych wysikw. Przy rwnoci innych zmiennych, wsppraca poprawia jako opracowa. Z uwagi na to, e edukacja jest praktyk zalen od kontekstu, wane jest, by adaptacja materiaw pochodzcych z odmiennych rde bya prosta, o ile jest to wymagane, a dziaania takie powinny by wspierane, a nie zakazywane.

Nie jest jasne, jaki kierunek obior systemy edukacyjne. Czy OZE zostan dokooptowane do dugiej listy nieudanych praktyk zmniejszania kosztw? Czy moe zostan przyjte i wdroone jako cz strategii zakadajcej mdrzejsze i skuteczniejsze inwestowanie w edukacj, w wierze, e tworzenie przywdztwa intelektualnego poprzez darmowe i otwarte rozwijanie i udostpnianie wsplnego kapitau intelektualnego jest warte zachodu i stanowi istotne dla zdrowego spoeczestwa zajcie? Majc na uwadze powysze, pozostaa cz tego rozdziau koncentruje si na przedstawieniu wytycznych dla planistw edukacyjnych i osb decyzyjnych w tej dziedzinie, ktre mwi, jak stworzy rodowisko przyjmujce ekonomiczne i edukacyjne moliwoci generowane przez OZE tak, by kreowa lepszej jakoci rodowisko uczenia si i nauczania.

Implikacje dla osb planujcych procesy edukacyjne i osb decyzyjnych

Kluczowe i istotne kwestie, ktre naley mie na uwadze rozwaajc moliwe zastosowania OZE mona podsumowa nastpujco: 1. Systemy i organizacje edukacyjne, ktre podchodz powanie do nauczania i uczenia si bd musiay zapewni wydatki na personel i powizane kwestie, ktre odzwierciedla bd stae lub systemowe powicenie instytucji na rzecz stworzenia skuteczniej dziaajcego rodowiska edukacyjnego. Wydatki zakada bd inwestycje w rozwijanie i popraw programw nauczania, biece opracowywanie programw i kursw, planowanie sesji z udziaem uczniw, rozwijanie i pozyskiwanie wysokiej jakoci materiaw dydaktycznych, opracowywanie skutecznych systemw oceniania, itd. Wiele systemw i instytucji edukacyjnych nie inwestuje w tego typu obszarach w sposb zaplanowany i przemylany, lecz stanowi to nieodzowny skadnik ich dziaa. 2. W miar jak systemy nauczania i instytucje edukacyjne podejmuj strategiczne decyzje w kwestiach zwikszenia inwestycji w opracowanie i rozwj lepszych programw nauczania, najbardziej efektywnym sposobem od strony ekonomicznej jest rozwaenie wsppracy ze rodowiskami udostpniajcymi swoje prace na otwartych licencjach z przyczyn wskazanych ju we wczeniejszych rozdziaach niniejszego przewodnika. Powicenie si idei OZE zakada zwikszenie inwestycji w nauczanie i uczenie si, lecz obiecuje zwikszenie wydajnoci i produktywnoci zasobw, w ktre zainwestowano poprzez wprowadzenie nowych sposobw na rozwijanie lepszych programw i materiaw dydaktycznych. 3. By sta si wydajnymi i zrwnowaonymi, decyzje strategiczne najprawdopodobniej bdzie trzeba poprze przegldem zasad obowizujcych w instytucjach. Co najwaniejsze, instytucje bd musiay dokona przegldu zasad dotyczcych wasnoci intelektualnej (zapewniajc, e zasady te wspiera bd modele otwartych licencji) i wynagrodzenie oraz motywowanie pracownikw (zapewniajc, e czas przeznaczony na opracowywanie i rozwj kursw oraz dziaania powizane jest odpowiednio wynagradzany poprzez podwyki i awanse, jako cz szerszej polityki wynagradzania i motywowania pracownikw. By wspiera takie podejcie, podstaw dla wysikw zmierzajcych ku szerszemu korzystaniu z OZE s wspierajce zmiany zasad rodowiska twrcw, zarwno na szczeblu pastwowym, jak i instytucjonalnym.

Tworzenie warunkw do osignicia sukcesu: potrzeba zmian zasad

W procesie tworzenia programw nauczania i zasobw edukacyjnych, dydaktycy zawsze wchodzili w kontakt z ju dostpnymi fragmentami czsto zalecajc istniejce podrczniki i tworzc list literatury z opublikowanych ju artykuw. Nawet w przypadku instytucji nauczajcych na odlego i opracowujcych wasne materiay od duszego czasu, prawdopodobnie jest sytuacj rzadk i niepomylan, by opracowywa zupenie nowe materiay, nienawizujce do ju istniejcych. Wzrastajca dostpno OZE poszerza zakres ju opublikowanych materiaw, lecz te, co moe by

kwesti bardziej istotn, otwiera szersze moliwoci adaptacji istniejcych materiaw do lokalnych potrzeb kulturowych i kontekstowych bez koniecznoci przeduonych negocjacji zwizanych z prawami autorskimi lub, w przypadku niepowodzenia negocjacji, koniecznoci powielania raz ju przebytej przez kogo innego drogi w tworzeniu zasobu. Zwykle zarzdzanie jest najbardziej efektywne, jeli dydaktycy pracuj w grupach, gdzie wiedza specjalistyczna czy si z wiedz w dziedzinie pozyskiwania treci, dziaania mechanizmu uczenia si, rozwijania zasobw, licencjonowania materiau, itd. Jeli nowe / poprawione zasoby edukacyjne, ktre s wynikiem dziaania takiego procesu s dzielone z szerokim gronem dydaktykw uczelni wyszych pod postaci OZE, istnieje moliwo dalszego zaangaowania spoecznoci i poprawy jakoci materiau wskutek konstruktywnej krytyki. Wynikiem kocowym powinny by lepsze programy nauczania i materiay, ktre oprcz wyszej jakoci s opracowywane szybciej i wymagaj rzadszego uaktualniania. Powinno by jasne, e umowy o prac z osobami przyczyniajcymi si do powstawania nowych lub poprawy istniejcych zasobw edukacyjnych od poziomu caego programu nauczania do pojedynczych obiektw dydaktycznych powinny jednoznacznie uznawa prawo do zauwaenia kadego wkadu dydaktyka, lecz powinny rwnie wyraa intencj, by produkt kocowy dostpny by na zasadach wolnej licencji. Biorc pod uwag potencja rynkowy zasobw edukacyjnych wydanych pod szyldem uczelni, powicenie w kierunku ustanowienia jasnych kryteriw i solidnych procedur zapewniania jakoci powinno by wyjtkowo istotne. Wane jest, by podkreli zaznaczon w powyszych rozwaaniach hierarchi. Zaangaowanie w OZE wychodzi od potrzeby odniesienia si do wymogw programu nauczania wewntrz instytucji, za rozwijanie i udostpnianie nowych OZE jest produktem spenienia tych potrzeb i celem samym w sobie. W tym kontekcie, instytucje edukacyjne powinny zwrci uwag na nastpujce kwestie: 1. Do jakiego stopnia obowizujce zasady motywuj dydaktykw do przeznaczenia przynajmniej czci swojego czasu na opracowywanie biecych programw nauczania, tworzenie wydajnych rodowisk uczenia si i nauczania w ramach kursw i programw, jak te opracowywanie wysokiej jakoci materiaw dydaktycznych? Niektre instytucje opracoway ju zasady zachcajce do tego typu inwestycji, albo poprzez odpowiednie zapisy w umowach o prac, wczenie dziaa tego typu do systemu nagradzania, zasad motywacji i awansw i/lub powoywanie osb i jednostek przeznaczonych specjalnie do tego typu dziaa. Rne instytucje mog chcie motywowa dziaania zwizane z OZE na rne sposoby, zgodnie z wasnymi misjami i wizjami, wszystkie jednak bd czerpa korzyci z zapewnienia, e opracowane przez nie zasady stanowi strukturalne wsparcie inwestycji czasowych w dziaania zwizane z OZE ze strony swoich pracownikw, jako cz zaplanowanego procesu dcego do poprawy jakoci nauczania. Uznanie w ramach zasad i wspieranie rozwoju programw nauczania i zasobw edukacyjnych w grupach o zrnicowanych umiejtnociach powinno odciy czonkw kadry, ktrych gwnym zadaniem bdzie identyfikowanie i ocena jakoci istniejcych OZE, a gdzie bdzie to uzasadnione opracowywanie nowych materiaw.

Zapisane w zasadach powicenie wykorzystywaniu, adaptacji i tworzeniu odpowiednich otwartych zasobw edukacyjnych jako element wsparcia biecych cykli przegldu programw i materiaw nauczania przyczyni si do stworzenia wizji uczenia si i nauczania jako cigego procesu odnawiania jakoci. 2. Czy instytucja posiada zdefiniowane zasady ochrony wasnoci intelektualnej i prawa autorskiego? Dobrym punktem wyjcia do rozwaa na temat OZE jest posiadanie jasnych zasad regulujcych prawa wasnoci intelektualnej oraz prawa autorskie. Jasne zasady powinny na przykad wyuszcza jednoznacznie prawa instytucji i jej pracownikw oraz podwykonawcw, jak te studentw, ktrzy mog zosta wczeni w proces edukacyjny porednio lub bezporednio poprzez wykorzystanie materiaw z prac domowych w charakterze przykadw. 3. Czy zasady i praktyki instytucji edukacyjnych nagradzaj tworzenie materiaw w stopniu wyszym ni przystosowywanie istniejcych materiaw? Jak bardzo ceniona jest wsppraca? Nie ma jednej susznej metody postpowania z sytuacjami tego typu, lecz rzeczywisto pokazuje, e struktury motywacyjne czsto nagradzaj indywidualne, nie za grupowe, dziaania i zachcaj do produkcji nowych materiaw. Czasami istniej uzasadnione powody, dla ktrych pracownik uczelni miaby tworzy materiay od zera, lecz procesy tak zaplanowane czsto powielaj prace prowadzone w globalnych sieciach powiconych tworzeniu rde wiedzy, ktre wspieraj coraz bardziej kreatywne formy wsppracy i dzielenia si wiedz. Historia rozwoju materiaw do nauczania zdalnego pokazuje jasno, e przy rwnoci wszystkich innych zmiennych, wsppraca grupy ludzi przy tworzeniu materiaw edukacyjnych czsto powoduje powstanie materiau wyszej jakoci ni sytuacja, w ktrej materia jest opracowany przez pracujc samodzielnie jednostk. W konsekwencji, stosownym zachowaniem si instytucji edukacyjnych jest strategiczne mylenie nad stopniem, w ktrym ich polityka, praktyki oraz kultura instytucjonalna nagradza prac indywidualn, nie za wspprac i czy tworzy sabe punkty w efektywnoci poprzez nagradzanie, na przykad, tworzenia nowych materiaw, nie za adaptacji i wykorzystania materiaw i innych treci ju opublikowanych. W miar zwikszania si iloci dostpnych online treci, indywidualne podejcie do pozyskiwania materiaw coraz bardziej zdaje si by marnotrawstwem. Jest wic sensowne, by struktury systemu motywacji i zapewniania jakoci zakaday moliwo rozsdnego doboru i wykorzystywania istniejcych zasobw szczeglnie tych, ktre udostpniane s na wolnej licencji i z tego wzgldu pozyskuje si je za darmo raczej ni tworzenia nowych materiaw. 4. Jaki jest odpowiedni punkt wyjcia do stworzenia kultury dzielenia si zasobami i zachcania do przejcia na wydawanie otwartych zasobw edukacyjnych? W historii edukacji, instytucje dydaktyczne i sami pracownicy tyche czsto byli zachcani do aktywnej ochrony swojego kapitau intelektualnego. Dzielenie si wiec praktykami dydaktycznymi, podejciami i materiaami niekoniecznie bdzie czsto praktykowane. W

konsekwencji, zapraszanie wsppracownikw do dzielenia si materiaami moe spotka si z oporem i sceptycznym podejciem. Uznajc, e jest to konsekwencj dotychczas obowizujcego w edukacji modelu dziaa, wane jest, by znale sposb na zmian tej kultury, jak te by omieli dydaktykw do dzielenia si materiaami, ktre im w aden sposb nie zagraaj. Jednym z podej, ktrym zainteresoway si instytucje dydaktyczne jest zachcanie, by wykadowcy dzielili si notatkami do wykadw i/lub prezentacjami wykorzystywanymi na okrelonych zajciach w trybie online. W ten sposb nie czuj si oni naciskani do opracowywania caych programw nauczania czyli odpowiednika podrcznika akademickiego. Dziel si raczej notatkami, ktre przygotowuj dla swoich uczniw w sposb, ktry przede wszystkim wpywa pozytywnie na aktualnych uczestnikw ich zaj gdy s oni w stanie dotrze do materiaw w wersji cyfrowej jak te wsppracownikw oraz inne instytucje, gdy opublikowane notatki mona wykorzysta i adaptowa do innych zastosowa. Obnianie oczekiwa w stosunku do tego, co wchodzi w zakres OZE i nie oczekiwanie odpowiednika podrcznika akademickiego natychmiast dostpnego do rozpowszechnienia moe by znaczcym krokiem w kierunku zmiany kultury edukacji w stron dzielenia si zasobami. Podobnie, instytucje dydaktyczne mog wymaga, by cao oceny formalnej w ramach danego przedmiotu bya dostpna jako OZE. Oznaczaoby to, e na zasadach wolnej licencji naleaoby opublikowa repozytorium testw, zestaww problemw do rozwizania, zada domowych, zagadnie do rozprawek i zestaww egzaminacyjnych. Podobnie, jak w przypadku notatek z wykadw, ocena jest czym, co kady wykadowca musi sporzdzi w ramach swojej umowy o prac. Udostpnienie tych materiaw na zasadach wolnej licencji jest okupione niewielkim tylko dodatkowym nakadem pracy. Wkad w rozwj instytucji, jak te w spoeczno dydaktyczn, moe by jednak znaczny. Opublikowanie materiaw sucych ocenie jako OZE moe te zmusi dydaktykw do zainwestowania w biece przegldy strategii oceniania, a tym samym utrzymywanie nowoczesnych praktyk oceniania, pomagajc w eliminacji plagiatw pokusa wykorzystania starych zada oceniajcych byaby zmniejszona poprzez dostpno duej liczby materiaw. 5. Czy pracownicy dydaktyczni rozumiej kwestie zwizane z prawem autorskim i rne sposoby dziki ktrym mog wprowadzi do swojej pracy zasoby na otwartych licencjach? Z uwagi na speniane funkcje, instytucje edukacyjne stoj na pozycji czoowej w krgach nauki. W wielu instytucjach dydaktycy maj jednak ograniczon wiedz i pojcie o prawie autorskim, jak te rozpowszechnianiem treci online, gdzie wiele zasobw udostpnia si na otwartych licencjach. Te kwestie nabieraj coraz wikszego znaczenia, gdy s istotne dla szybkiego wzrostu i rozwoju nowych, coraz bardziej globalnych sieci informacji napdzanych rosnc funkcjonalnoci i zasigiem sieci Internet. Te pojawiajce si sieci wiedzy niszowe grupki dzielenia si swoimi zainteresowaniami i rozwijania wiedzy na szczeblu ponadnarodowym - s skomplikowane i zrnicowane, lecz stay si nieodzownym elementem ekonomii edukacji, jak te wielu przedsiwzi edukacyjnych. Oznacza to, e dydaktycy musz w coraz wikszym stopniu rozumie skomplikowane kwestie powizane z tymi sieciami wiedzy, jak te z tym, jakie potencjalne zmiany owe kwestie mog wprowadzi w tworzeniu i rozpowszechnianiu treci

edukacyjnych. Coraz waniejsze jest, by instytucje zapewniay inwestycje w aktywnoci zwikszajce wiadomo otwartych zasobw tak, by kwestie te znalazy zainteresowanie w szeregach pracownikw i by pracownicy byli w stanie oceni, jak oni i ich macierzyste instytucje mog zyska na zainteresowaniu OZE. 6. Czy istniej przekonujce powody dla zachowywania licencji zastrzegajcych wszelkie prawa do programw nauczania i materiaw dydaktycznych? Zakadajc, e instytucje edukacyjne posiadaj zasady przekazujce wszelkie prawa autorskie do opracowanych w ramach swojej dziaalnoci materiaw uczelni, kolejnym krokiem do rozwaenia powinno by to, czy lepsze efekty przyniesie zastrzeenie wszelkich praw do posiadanych zasobw, czy zniesienie niektrych ogranicze. Niewielki odsetek materiaw dydaktycznych moe i nadal bdzie w stanie przynosi dochody poprzez sprzeda bezporedni, lecz rzeczywisto pokazuje, e odsetek materiaw dydaktycznych posiadajcych potencja wielokrotnej sprzeday jest niewielki i do tego zmniejszajcy si w miar, jak coraz wicej zasobw edukacyjnych dostpnych jest za darmo w Internecie. Coraz janiej wida, zarwno z perspektywy uczenia si, jak i nauczania, e instytucje dydaktyczne, ktre odniosy sukces przede wszystkim zdaj sobie spraw z tego, e prawdziwa potencjalna warto edukacyjna ley nie w samych materiaach (ktre s w coraz wikszych ilociach dostpne w Internecie), lecz w moliwoci skutecznego prowadzenia uczniw przez zasoby edukacyjne z wykorzystaniem cieek edukacyjnych, skutecznego wspierania uczniw (pod postaci sesji zada praktycznych, przewodnikw, konsultacji indywidualnych, czy w trybie online) i inteligentnej oceny oraz konstruktywnej krytyki wynikw wykazywanych przez uczniw, co w ostatecznym rozrachunku moe prowadzi do przyznawania zalicze. Mimo, e takie dziaania zdaj si przeczy intuicji, w miar zmieniania si modeli biznesowych przy coraz wikszym udziale technologii informacyjnych i w miar jak coraz wicej instytucji wykorzystuje udostpniane materiay, coraz szybciej budowana bdzie reputacja instytucjonalna i coraz wiksza liczba uczniw wyrazi swoje poparcie dla nowego modelu edukacji. W tak zmieniajcym si rodowisku, istnieje silna argumentacja za rozwaeniem wartoci handlowej i dodatkowej reprezentacji uczelni w przypadku uwolnienia kapitau intelektualnego na zasadach wolnej licencji, zamiast zastrzegania praw do opracowanych w ramach dziaa uczelni materiaw. Jednak z uwagi na to, e zaistniej sytuacje, w ktrych instytucje i wykadowcy bd chcieli zastrzec pen ochron prawa autorskiego w odniesieniu do niektrych materiaw o znaczeniu strategicznym lub handlowym, wane jest, by uczelnie opracoway odpowiednie zasady rzdzce prawem autorskim. Majc na uwadze powysze, warto zauway, e zasady wymagajce od pracownikw uzasadniania zastrzeenia wszelkich praw do ich materiaw mog ograniczy niezdrowe praktyki wykadowcw polegajce na tym, e opracowane przez nich materiay s sprzedawane uczniom jako dodatkowe dziaanie handlowe.

Wnioski
Idea OZE obejmuje potencjaln wizj globalnego systemu owiatowego, w ktrym pojedynczy nauczyciele, jak te w coraz wikszym stopniu wydziay i uczelnie zbieraj si we wsplnej przestrzeni sieciowej (ktra, podobnie do innych fenomenw sieciowych nie jest wasnoci adnej korporacji ani instytucji) w celu wspdzielenia stworzonych przez siebie materiaw wszystko to skada si na wysiek zapewniania, by materiay, ktrych wymagaj uczniowie chccy ukoczy edukacj byy dla nich legalnie dostpne bez zwizanych z wykupowaniem licencji kosztw. Ju teraz istnieje wielka liczba materiaw dydaktycznych dostpnych online, z ktrych nikt nie czerpie znacznych korzyci finansowych, a co tydzie tworzy si nowe. Wszystkie te zasoby przedstawiaj wsplny kapita intelektualny, ktry naley odblokowa, by napdzi i wspiera edukacj, nie za trzyma j w zamkniciu. Potencja OZE to midzy innymi wprowadzenie przejrzystoci w procesy edukacyjne, wspieranie wsppracy dydaktykw i uczniw pomidzy instytucjami edukacyjnymi, jak te ustanowienie nowego modelu ekonomicznego opisujcego pozyskiwanie i wydawanie materiaw dydaktycznych. Kluczem do ostatecznego sukcesu bdzie pokazanie, e w redniej lub dugiej perspektywie czasowej, OZE pomog zbyt obcionym nauczycielom w efektywniejszym zarzdzaniu swoj prac, nie wprowadzajc przy tym nowych wymogw na stanowiskach pracy. Udane inicjatywy zwizane z OZE to jednak takie, ktre potrafi dziaa natychmiast i zwiksza warto edukacyjn w ramach istniejcej infrastruktury informatycznej wraz z jej ograniczeniami, take w krajach rozwijajcych si. Udowodnienie potencjau koncepcji, ktrej prawdziwy efekt da si zauway wycznie po zniesieniu ogranicze nie jest warte uwagi instytucji edukacyjnych w planach krtko- lub rednioterminowych. Warto projektw i inicjatyw zwizanych z OZE naley zatem mierzy w ujciu praktycznym, jako punkt odniesienia przyjmujc stopie, do ktrego s one w stanie rozwin podstawowe cele edukacyjne; zasady dziaania ktre steruj spoecznociami osb zwizanych z OZE powinny rwnie mie na uwadze powyszy wymg. Edukacja to inwestycja o znaczeniu spoecznym i naley j w tej formie chroni, o ile ma ona speni swj potencja, czyli tworzenie wiata rwnoci. Oznacza to, e niezwykle istotne jest znalezienie praktycznych sposobw na konstruowanie takich modeli biznesowych, ktre zapewni sukces wsplnych obszarw edukacyjnych online. Co wane, najlepszym rozwizaniem byoby uzna, e do czasu ustabilizowania si tego nowego modelu najprawdopodobniej wymagane od nas bdzie otwarcie umysw i umiejtno dochodzenia do kompromisw w angaowaniu interesw rnych frakcji chccych otworzy dostp do zasobw edukacyjnych. Z uwagi na najwysz skuteczno, tworzenie i udostpnianie OZE jest w rzeczywistoci wspprac w celu osigniecia wsplnych zaoe, obojtnie, czy w ramach jednego wydziau uczelni, czy w perspektywie midzynarodowej. Udostpnianie materiaw, ktre inni mog adaptowa i wykorzystywa sprawia, e uznana jest warto wynikajca z pracy grupowej i powstaje poprawa jakoci mylenia, ktra z takiej wsppracy wynika. Otwarcie swoich dziaa, korzystanie ze sprawdzonych innowacji dostpnych w Internecie wspierajcych dystrybuowanie zasobw przedstawia praktyczny sposb kooperacji w celu znalezienia atwych rozwiza istotnych problemw edukacyjnych. Jeli dua liczba dydaktykw podejmie wspprac, warto systemw, w ktrych zdecyduj si pracowa znacznie si zwikszy, gdy kady z takich systemw sprowadza si do kodyfikacji tego, jak zgodzili si wsppracowa i komunikowa jego uczestnicy. W konsekwencji, kwestie wynagradzania i motywowania zmieni si tak, by odzwierciedla uznanie dzielenia si

wiedz i spoeczne budowanie kosztem indywidualizmu i niezdrowej konkurencji. Jeli podejmie si dziaania odwrotne, czyli oczekiwa si bdzie na zmian zasad przed podjciem wsppracy, to mona wini tylko samego siebie, jeli wartoci systemu edukacji nigdy si nie zmieni. Podobnie, jak w przypadku innych procesw spoecznych, pocztkowo rezultaty bd wyglda niechlujnie i wystpi wiele problemw, ktre trzeba bdzie rozwiza na przykad to, jak stworzy odpowiednie do przechowywania zasobw ramy przedmiotowe, czy mechanizmy pomagajce ocenia jako. Spoecznoci internetowe pokazay ju jednak niepodlegajc dyskusji si wielkiej liczby ludzi wsppracujcych w ramach jednego celu. Takie dziaania w edukacji maj potencja zmiany perspektywy systemw szkolnictwa, przywrcenia centralnych wartoci budowania wiedzy i dzielenia si ni, ktre charakteryzuj dobre nauczanie i systematycznego wspierania w tym, bymy wsppracowali ze sob i od siebie si nawzajem uczyli.

Literatura
O. Brafman, R. A. Beckstrom (2007): The Starfish and the spider: The unstoppable power of leaderless organizations, Nowy Jork, Portfolio Komisja Wsplnot Europejskich (2001): The elearning action plan. Designing tomorrows education. Commission Staff Working Paper, marzec 2001, Bruksela. Dostp w styczniu 2011, http://ec.europa.eu/information_society/eeurope/2005/all_about/elearning/index_en.htm C. De Coning (2008a) Editorial. Africanus Journal of Development Studies, 28(2), str. 16 C. De Coning (2008b) Policy review and the Provincial Growth and Development Strategy in the Western Cape. Africanus Journal of Development Studies, 28(2), str. 7794 T. de Jong, M. Specht. R. Koper (2008). A reference model for mobile social software for learning. International Journal for Continuing Engineering Education and Lifelong Learning, 18(1): str. 118 138 JISC (data nieznana): Open source software briefing paper. Dostp w styczniu 2011, http://www.jisc.ac.uk/publications/briefingpapers/2006/pub_ossbp.aspx C. Lowe. (2010) Considerations for Creative Commons licensing of open educational resources: The value of copyleft. Computers and composition online. Dostp w styczniu 2011, http://www.bgsu.edu/cconline/open/introduction.html Saide (South African Institute for Distance Education) (data nieznana) Open learning principles. Prezentacja PowerPoint. Dostp w styczniu 2011, http://www.saide.org.za/resources/Web09/Open %20Learning%20Principles.pptx Saide (South African Institute for Distance Education) (1996) The Green Paper on Higher Education: An open learning perspective. Materia niepublikowany, Saide, Johannesburg J. F. Strydom, M. Mentz (2010) South African Survey of Student Engagement Focusing the student experience on success through student engagement. Pretoria: Council on Higher Education

TEKRI (Technology Enhanced Knowledge Research Institute), Athabasca University (2011) Open Education Resources (OER) for assessment and credit for students project: Towards a logic model and plan for action. Athabasca: TEKRI, Athabasca University D. Wiley (2006) The current state of open educational resources. Blog. Iterating toward openness. Dostp w styczniu 2011, http://opencontent.org/blog/archives/247 D. Wiley (2007) Open education license draft. Blog. Iterating toward openness. Dostp w styczniu 2011, http://opencontent.org/blog/archives/355

Dodatek 1: Przegld otwartych licencji14

Wprowadzenie
W rozwaaniu otwartych licencji, warto pamita, e s to narzdzia prawne wykorzystujce istniejce zapisy prawa autorskiego. W szczeglnoci jest to prawo autorstwa do wycznoci, ktre pozwala posiadaczowi praw autorskich na licencjonowanie materiau zgodnie z wasnym osdem (Hofman i West, 2008). Liang (2004) zauwaa, e: Okrelenia takie, jak wolne oprogramowanie i copyleft powoduj powstanie wizerunku alternatywy do ochrony prawem autorskim; warto zauway jednak, e nie jest to model cakowicie porzucajcy prawo autorskie. Jest wrcz odwrotnie, idee te bazuj na prawie autorskim, lecz kreatywnie je wykorzystuj, podkrelajc raczej prawa pozytywne, ni negatywne. (Liang, 2004, str. 24) Otwarte licencje zawartoci wyewoluoway z sukcesu podejcia do licencjonowania wykorzystywanego w przypadku oprogramowania o otwartym kodzie. Jedna z pierwszych otwartych licencji oprogramowania zostaa wydana w roku 1998 przez Davida Wileya. Licencja ta nie jest ju w uyciu, gdy pojawiy si nowsze alternatywy, dajce si zastosowa do szerszej iloci kontekstw. W roku 2000 Free Software Foundation udostpnia pierwsz wersj otwartej licencji dla materiaw niebdcych programami komputerowymi. Istot tej licencji byo umoliwienie osobom rozwijajcym oprogramowanie o otwartym kodzie udostpniania otwartych podrcznikw i materiaw sucych wsparciu produktu, uwolnionych od standardowych ogranicze wynikajcych z prawa autorskiego. Licencja ta funkcjonuje pod nazw GNU FDL (Gnu Free Documentation License) i mimo, e wykorzystywa j popularny serwis internetowy Wikipedia (przed zmian na licencj Creative Commons) nie jest ona szeroko stosowana w ruchu OZE, po czci dlatego, e jest technicznie zawia i obciajca w kwestii wymogw proceduralnych (Liang 2004). W niektrych przypadkach autorzy stosuj wasne zasady ochrony opracowanego materiau, cho w rwnie wielu przypadkach stanowi to prawne wyzwanie i z tych wzgldw nie zaleca si stosowania tego podejcia do OZE (Hofman i West, 2008). Zwrcono natomiast uwag na zestaw licencji Creative Commons (CC). Z uwagi na ich szersze stosowanie, niniejsza publikacja powici im rwnie wicej miejsca. Istniej dodatkowe opcje licencjonowania pracy, takie, jak szczegowe licencje dla muzyki i sztuk wizualnych. Jako, e niniejsza publikacja koncentruje si na OZE, przegld licencji nie zawiera opisw wszystkich otwartych licencji. Porwnania szerokiego wachlarza licencji dokona Liang (2004).

Licencje Creative Commons (http://www.creativecommons.pl)

Najpopularniejsze alternatywne do ochrony prawem autorskim podejcie do licencjonowania utworw zaproponowa w roku 2001 Larry Lessig ze Stanford University, nazwawszy je Creative Commons (CC). Podejcia CC to przyjazne dla uytkownika otwarte licencje materiaw cyfrowych, automatycznie unikajce narzucania ogranicze prawa autorskiego. Popularno licencji CC od ich
14

Na podstawie M. Wilson (2009): The Potential of Open Educational Resources, Johannesburg, SAIDE

wprowadzenia w roku 2002 stale rosa, a w roku 2006 szacowano, e na zasadach CC udostpniono 45 milionw stron internetowych (Smith i Casserly, 2006). Liang (2004) opisuje filozofi Creative Commons nastpujco: Zainspirowane ruchem wolnego oprogramowania, rodowisko Creative Commons wierzy, e dua rozwojowa domena informacji i zawartoci stanowi wymg ustawicznej kreatywnoci, a poza tym istnieje potrzeba proaktywnego wzbogacania domeny publicznej poprzez kreowanie dyskusji o pozytywnych prawach. Ruch dokonuje tego poprzez zestaw licencji pozwalajcych na istnienie otwartych treci i wsppracy, jak te dziaajc jako baza danych o otwartych materiaach. CC naucza rwnie publicznie na temat prawa autorskiego, wolnoci sowa i wyraania si oraz domeny publicznej. Licencje CC bior pod uwag rne ustalenia prawa autorskiego obowizujce w rnych krajach i jurysdykcjach, jak te umoliwiaj stosowanie rnych wersji jzykowych. By proces licencjonowania by maksymalnie uproszczony od strony uytkownika, serwis internetowy Creative Commons udostpnia generator licencji, sugerujcy najodpowiedniejsz opcj na bazie udzielonych przez uytkownika odpowiedzi dotyczcych tego, jak chciaby, by jego prac wykorzystywa. By uproci przeszukiwanie zasobw udostpnionych na okrelonych warunkach, licencja CC wyraana jest w trojaki sposb: Akt prawny: jest to wersja tekstowa licencji z objaniajcymi ikonami patrz poniej; Tekst: jest to tzw. drobny druk z treci licencji, ktrego funkcj jest moliwo zaakceptowania przez organ sdowniczy; Kod cyfrowy: tumaczenie licencji na jzyk moliwy do odczytania przez komputery, co pozwala wyszukiwarkom na identyfikacj pracy ze wzgldu na warunki jej wykorzystania (About Creative Commons, Liang, 2004).

Wszystkie licencje CC zawieraj prawa podstawowe, czyli uprawnienia do kopiowania, dystrybucji, pokazywania, publicznego lub cyfrowego odtwarzania, czy zmiany formatu, w jakim istnieje materia (Hofman i West, 2008, str. 11). Dodatkowo, wszystkie licencje CC zapewniaj autorowi kontrol nad prawami autorskimi i przyznawaniem swobd, jak te: Pozyskiwaniem pozwolenia w przypadku, gdy osoba chcca wykorzysta utwr zamierza to zrobi w sposb niezgodny z nadan licencj; Utrzymaniem niezmienionej deklaracji o prawie autorskim na kadej kopii pracy; Zaczaniem licencji lub linku do strony licencji z kadym egzemplarzem pracy; Zakazaniem zmiany ktregokolwiek z warunkw licencji; Niewykorzystywaniem adnego aspektu technologicznego celem ograniczenia prawnego wykorzystania utworu (Liang, 2004, str. 82).

Warunki licencji15
Twrcy prac wybieraj zestaw warunkw, ktre chc przypisa do swojej pracy.

Uznanie autorstwa BY Pozwolenie na kopiowanie, dystrybucj, pokazywanie i wykonywanie pracy objtej licencj i prac pochodnych na niej opartych pod warunkiem uznania autorstwa oryginau

Na tych samych warunkach SA Pozwolenie na dystrybucj utworw pochodnych tylko na zasadach identycznej licencji do tej, z ktr zosta udostpniony orygina

Uycie niekomercyjne NC Pozwolenie na kopiowanie, dystrybucj, pokazywanie i wykonywanie pracy objtej licencj i prac pochodnych na niej opartych, bez wykorzystywania ich jednak do celw komercyjnych

Bez utworw zalenych ND Pozwolenie na kopiowanie, dystrybucj, pokazywanie i wykonywanie wycznie dosownych kopii oryginalnej pracy, nie za utworw zalenych sporzdzonych na jej podstawie

Licencje Poniej znajduj si opisy kluczowych licencji CC:

Uznanie autorstwa (CC BY) Ta licencja pozwala innym na dystrybucj, remiksowanie, dokonywanie poprawek i tworzenie innych prac na bazie udostpnionego utworu, wcznie z zastosowaniami komercyjnymi, pod warunkiem uznania autorstwa oryginau. Jest to licencja najbardziej idc uytkownikowi kocowemu na rk w kwestiach tego, co moe zrobi z utworem udostpnionym na licencji CC-BY.

Uznanie autorstwa Na tych samych warunkach (CC BY-SA) Ta licencja pozwala innym na dystrybucj, remiksowanie, dokonywanie poprawek i tworzenie innych prac na bazie udostpnionego utworu, wcznie z zastosowaniami komercyjnymi, pod warunkiem uznania autorstwa oryginau oraz udostpnienia utworw pochodnych na tej samej licencji. Licencj t czsto porwnuje si do licencji oprogramowania o otwartym kodzie. Wszystkie nowe opracowania powstae na bazie udostpnionego utworu licencjonowane s w ten sam sposb, wcznie z zastosowaniami komercyjnymi.

15

Kolejne dwa podrozdziay zostay zaczerpnite z serwisu internetowego Creative Commons, data odczytu: 4.10.2011, tryb dostpu: http://creativecommons.org/about/licenses,

Uznanie autorstwa Bez utworw zalenych (CC BY-ND) Licencja pozwala na dystrybucj utworu w celach komercyjnych i niekomercyjnych, o ile nie jest on w aden sposb naruszany czy zmieniony i uznane zostanie autorstwo oryginau.

Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne (CC BY-NC) Ta licencja pozwala innym na dystrybucj, remiksowanie, dokonywanie poprawek i tworzenie innych prac na bazie udostpnionego utworu bez moliwoci wykorzystywania go do celw komercyjnych. Mimo, e utwory pochodne rwnie musz uznawa autorstwo oryginau i musz zakada uycie niekomercyjne, to utwory zalene na nich oparte nie musz zachowywa tych samych warunkw licencji.

Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne Na tych samych warunkach (CC BYNC-SA) Ta licencja pozwala na remiksowanie, dokonywanie poprawek, czy przygotowywanie utworw pochodnych do celw niekomercyjnych pod warunkiem uznania autorstwa oryginau oraz udostpnienia prac pochodnych na tej samej licencji. Uytkownicy mog pobiera i rozpowszechnia utwr tak samo, jakby by on dostpny na licencji CC BY-NC-ND, ale mog rwnie dany utwr tumaczy, remiksowa, czy tworzy nowe utwory na jego bazie. Kady utwr pochodny musi by opatrzony t sam licencj, bdzie on wic mg by wykorzystywany wycznie w celach niekomercyjnych.

Uznanie autorstwa Uycie niekomercyjne Bez utworw zalenych (CC BY-NCND) Ta licencja ogranicza wykorzystanie utworu w stopniu najwyszym, pozwalajc gwnie na udostpnianie utworu. Okrela si j czasami mianem licencji na darmow reklam, gdy pozwala ona uytkownikom na pobieranie opatrzonego ni utworu i udostpnianie go innym pod warunkiem przywoania autora pracy wraz z linkiem. Utworu nie mona jednak w adnym stopniu zmienia ani wykorzystywa komercyjnie.

Rozwaania na temat licencji CC

Aspekt licencji CC budzcy najwicej kontrowersji to klauzula o wykorzystaniu niekomercyjnym (Commonwealth of Learning 2007, Hofman i West 2008, Rutledge 2008). Istnieje ku temu kilka powodw, w tym na stopniu najbardziej podstawowym kwestia tego, co w istocie oznacza

wykorzystywanie niekomercyjne. Z uwagi na to, e licencje Creative Commons s wzgldnie nowym zjawiskiem w prawie autorskim, istnieje niewiele precedensw, ktre mogyby pomc w interpretacji tego zapisu. Najbardziej skrajne pojmowanie uycia niekomercyjnego mwi, e w procesie, w ktrym wykorzystuje si dany utwr nie powinno doj do wymiany rodkw pieninych. Jednak Hofman i West (2008) zauwaaj, e nie tak zwykle interpretuje si dziaania niekomercyjne. Transakcji powszechnie nie uwaa si za komercyjn, jeli w jej trakcie dochodzi do zwrotu kosztw, takich, jak np. koszty podry. Staje si ona jednak komercyjna w momencie, gdy pojawia si w niej element zysku. Podobnie, piszc z punktu widzenia CC, Rutledge zauwaa, e: CC jako test, czy zastosowanie ma charakter komercyjny, czy te nie, zakada intencj stron. Jeli zaoeniem wykorzystania pracy jest generowanie dochodu, uycie jest komercyjne. W tym rozumieniu zwrot kosztw sam w sobie nie jest postrzegany jako dziaanie komercyjne. (Rutledge 2008) To podejcie moe si wydawa intuicyjne, lecz znale mona wiele przykadw prawnych wykazujcych skomplikowanie terminu intencji. Wydane przez Commonwealth of Learning (COL) wytyczne Copyright Guidelines odnosz si szczeglnie do zapisu niekomercyjnoci uycia i zauwaaj, e nie powinno si myli zyskw z pokryciem kosztw, w tym kosztw operacyjnych. Oznacza to, e dana organizacja moe pobiera opaty rejestracyjne, pokrywa koszty powielania materiaw, czy koszty operacyjne zwizane z dostosowywaniem materiaw, ich powielaniem i dystrybucj. Wytyczne COL okrelaj: Jeli dana instytucja deklaruje przynoszenie zyskw i/lub paci cz zyskw udziaowcom, a cz zysku netto pochodzi ze sprzeday materiaw szkoleniowych udostpnionych na zasadach licencji zakadajcej wykorzystanie niekomercyjne, naley dokona kalkulacji, ktre okrel, jaka cz dochodu pochodzi z wykorzystania materiaw o zaoonym wykorzystaniu niekomercyjnym. To jest punkt krytyczny, w ktrym dokonuje si rnicowanie wykorzystania komercyjnego i niekomercyjnego. Organizacje udostpniajce materiay nieoznaczone zasad NC akceptuj, e ich utwory mog suy innym organizacjom do czerpania zyskw, nie tylko do pokrywania kosztw reprodukcji (Commonwealth of Learning 2007, str. 2) Chcc lepiej zrozumie, jak klauzula o niekomercyjnym wykorzystaniu utworu stosowana jest w rnych kontekstach, Creative Commons prowadzi w tym wzgldzie badania (Rutledge 2008). Rutledge podsumowuje swj komentarz sugesti, by czytelnicy rwnie rozwayli, czy klauzula o wykorzystaniu wycznie niekomercyjnym jest rzeczywicie potrzebna. Rutledge (2008) dodaje rwnie, e istniej osoby wierzce, i kade przedsiwzicie nastawione na przynoszenie dochodw nie powinno pobiera opat za prowadzone zajcia lub wykorzystywa otwartych zasobw, std te zastrzeenia o niekomercyjnym uyciu materiaw. Z drugiej strony oznaczaoby to, e prywatnej szkole nie wolno wykorzysta materiaw z klauzul niekomercyjnego uytku (Hofman i West 2008), a potencjalnie inicjatywy dochodowe nie powinny wykorzystywa materiaw o przeznaczeniu niedochodowym, na przykad w projektach socjalnych. Inne argumenty przeciwko stosowaniu klauzuli o wykorzystaniu niekomercyjnym przywouj fakt, e materiay tak licencjonowane staj si niezdatne do wykorzystania wsplnie z materiaami nieopatrzonymi tym ograniczeniem, patrz np. Bissell i Boyle 2007, Moller 2005.

Zrozumiae jest, e autorzy otwarcie udostpniajcy swoje materiay nie chc, by inni czerpali z nich korzyci, lecz efekt ten mona osign na kilka sposobw. Mona argumentowa, e jeli materiay s otwarcie dostpne w Internecie, pobieranie za nie opaty mija si z celem, a by czerpa korzyci instytucja lub osoba udostpniajca materiay musiaaby dodawa do nich wystarczajco duo dodatkowej wartoci, by pacenie za, do tej pory, darmowy materia zyskao z punktu widzenia uytkownika jakikolwiek sens. Utwory udostpniane na zasadach by-sa wymagaj, by wszelkie prace pochodne udostpnia na zasadach tej samej licencji. Z tych wzgldw, dodana przez osoby/instytucje dochodowe warto rwnie musiaaby by udostpniona na zasadach Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach (Moller 2005).

Literatura
A. Bissell, J. Boyle, J. (2007). Towards a Global Learning Commons: ccLearn. Educational Technology, 4(6), str. 5-9. Commonwealth of Learning. (maj 2007). Copyright Guideline. Commonwealth of Learning. J. Hofman, P. West (2008). Chapter 6: Open Licences. In Copyright for authors, educators and librarians. Materia pobrany 4 maja 2008 ze strony http://www.col.org/resources/knowServices/copyright/Pages/openLicense.aspx. L. Liang (2004). Guide to Open Content Licenses. Piet Zwart Institute, Willem dr Kooning Academy Hogeschool Rotterdam. Moller, E. (2005). Creative Commons -NC Licenses Considered Harmful. Materia pobrany 26 czerwca 2008 ze strony http://www.kuro5hin.org/story/2005/9/11/16331/0655. V. Rutledge (2008). Fair Comment: Towards a Better Understanding of NC Licenses. Connections, luty 2008. Materia pobrany 15 maja 2008 ze strony http://www.col.org/news/Connections/2008feb/Pages/fairComment.aspx. M. S. Smith, C. Casserly (2006). The Promise of Open Educational Resources. Change, Fall. Materia pobrany 24 czerwca 2008 ze strony http://learn.creativecommons.org/wpcontent/uploads/2008/03/changearticle.pdf.

Dodatek 2: Cechy dobrze funkcjonujcego systemu nauczania na odlego

Elementy
1. Program i rozwj kursu a. Prawidowo opracowane kursy W dobrze dziaajcym nauczaniu na odlego to sam kurs a nie osoba uczca tworzy odpowiednie rodowisko dla uczniw. Nie bdc wykazem materiaw do nauczania, kurs to struktura dydaktyczna wpleciona w materiay i skadajca si z trzech podstawowych elementw: I. cieki koncepcyjne pozwalajce posi zakadan skonceptualizowan wiedz i umiejtnoci praktyczne; w programie

II. strategie edukacyjne pomagajce uczniom w odnalezieniu drogi po powyej zdefiniowanych ciekach; III. oceny podsumowujce i kocowe, ktre powinno si integrowa z programem nauczania. Materiay i prezentacja caoci kursu musz ucznia pobudza, angaowa i nagradza. Kursy naley projektowa tak, by uczniowie aktywnie uczestniczyli w procesie nauczania i by mieli szybki dostp oraz atwo nawigacji w kursie. Mimo, e nie jest wymagane, by kursy korzystay z zaawansowanych technologii, wikszo, cho nie wszystkie, korzystaj z szerokiego wachlarza mediw. W procesie tworzenia kursu naley rwnie uwzgldni niezbdne zadania praktyczne. By kursy byy w jak najwyszym stopniu elastyczne i otwarte, powinno si je organizowa w moduach. b. Rozwj programu i kursu w grupie Centraln czci prawidowo skonstruowanego kursu jest wsppraca. Mona do niej do przez podejcie, w ktrym grupa ludzi, z ktrych kady uczestnik dysponuje okrelonymi umiejtnociami i kompetencjami rozwija kurs w grupie. Nie istnieje zoty rodek, ani warto minimalna, nieodzowny w rozwijaniu programw nauczania bdzie wkad czasowy opracowujcych materiay nauczycieli w stosunku do czasu uczestnictwa uczniw w kursie. Istniej lepsze programy nauczania bardziej wymagajcych przedmiotw, gdzie wspczynnik ten moe ksztatowa si w wysokoci 50-100 godzin czasu przygotowywania na 1 godzin uczestnictwa uczniw. Ma to jasne przeoenie na kursy przygotowywane z myl o mniejszych grupach studentw: s one po prostu nieopacalne finansowo, jeli ma si stosowa podejcie grupowe do ich przygotowywania.

2. Konsultacje wstpne i wsparcie uczniw a. Konsultacje wstpne Instytucje nauczajce na odlego powinny stworzy warunki do konsultacji i pomocy uczniom, ktrzy w innych warunkach byliby odizolowani w procesie uczenia si, a w szczeglnoci wspiera ich w podejmowaniu decyzji poprzedzajcych zapisanie si na kurs. Konsultacje powinny by moliwe z wykorzystaniem szeregu urzdze, gwnie przy osobistym udziale pracownikw. b. Wsparcie uczniw Jeli uczniowie maj dostosowa si do szczeglnych wymogw samodzielnego uczenia si ze wsparciem nauczyciela, wymaga bd wsparcia rozmaitego rodzaju, na przykad dostpu do nauczycieli i osb udzielajcych wsparcia, interakcji z innymi uczniami, czy dostpu do wymaganych rodkw technicznych. c. Odpowiednie wsparcie administracyjne uczniw Wsparcie administracyjne realizowane jest na kilku poziomach, w tym w trakcie procedury rekrutacji, uiszczania opat czesnego, udostpniania materiaw, utrzymywania otwartych kanaw komunikacji. Celem w caoci tego procesu powinno by utrzymywanie jak najmniejszej iloci jak najprostszych procedur komunikacyjnych. 3. Zapewnianie jakoci a. Zapewnianie jakoci we wszystkich programach nauczania Naley ustanowi kilka mechanizmw zapewniania jakoci programw nauczania i otwierajcych moliwo ich wewntrznej poprawy. Jednym z najwaniejszych jest mechanizm umoliwiajcy zbieranie znaczcych i wiarygodnych reakcji nauczycieli i uczniw na temat biecego dziaania instytucji dydaktycznej. b. Badania, ewaluacja i rozwj Podobnie, jak w innych aspektach nauczania, cige badania, ewaluacja i rozwj to niezbdne elementy poprawy jakoci nauczania na odlego. Ten typ nauczania wymusza rwnie na instytucji go prowadzcych stosowania efektywnych mechanizmw badawczych stanowicych podstaw poprawy jakoci oferowanych usug. 4. Efektywnie zarzdzane nauczaniem na odlego Skutecznie zarzdzanie procesem nauczania na odlego zakada ustanowienie kryteriw wydajnoci i celw instytucji, wraz z mechanizmami publicznej i regularnej oceny wydajnoci pracy oraz korzystania ze zdobytych dowiadcze celem poprawy praktyk instytucji.

Argumenty przemawiajce za nauczaniem na odlego

wiadomie, jak i niewiadomie, denia do wykorzystania procesu nauczania na odlego gwnie napdzane byy chci korzystania z czci lub caoci dowiadcze z dotychczasowej historii nauczania na odlego. 1. Umoliwianie dostpu do nauki studentom, ktrzy z uwagi na zobligowanie zawodowe, odlego lub niskiej jakoci czy nieodpowiednie do oczekiwa dotychczasowe dowiadczenia z procesu nauczania nie mieli dostpu do tradycyjnego podejcia do nauczania. Tego typu motywacja najprawdopodobniej bya czynnikiem kluczowym w kwestii stosowania metod nauczania na odlego. Denia te byy czciowo motywowane zwikszajc si wiadomoci znaczenia ksztacenia przez cae ycie i zwizanych z tym prb odniesienia si do potrzeb rynku. Motywacja wynika rwnie ze zmniejszajcej si liczby studentw w niektrych obszarach, w ktrych edukacja realizowana jest w sposb tradycyjny, co stanowi odpowied na potrzeb otwarcia na nowe rynki edukacyjne. 2. Poszukiwania w celu rozszerzenia dostpu do edukacji dla znaczco duych grup studentw. Ta motywacja poczona jest, lecz nie tosama z, opisan w punkcie poprzednim. Rnica ley szczeglnie w skali rozwaanego programu. Wiele programw nauczania, ktrych powstanie motywowane byo chci dotarcia do studentw, dla ktrych tradycyjne formy nauczania s niedostpne nie przyjmuje za cel dotarcie do jak najwikszej rzeszy odbiorcw. Naley zauway, e programy nauczania na odlego o duym zasigu s generalnie ograniczone do niewielu sektorw edukacji, z ktrych najczstsze to edukacja przyszych pielgniarek i nauczycieli. Wiele innych programw nauczania byo przedsiwziciami na ma skal o charakterze interwencyjnym, cho naley zaznaczy, e w tej dziedzinie moe nadej zmiana, gdy poczenie siy przemysu/sektora handlowego i dostawcw programw nauczania ma coraz silniejsze oddziaywanie. 3. Zmiana wzorcw wydatkowania rodkw w sposb umoliwiajcy osignicie efektu skali poprzez amortyzacj okrelonych kosztw (w szczeglnoci zwizanych z opracowywaniem programw nauczania, rozwojem i efektywnym administrowaniem) w odniesieniu do duszych cigw czasowych i wikszych liczebnoci studentw. Ta motywacja sprowadza do jednego punktu obydwa powysze stwierdzenia, bdc podstawowym argumentem ekonomicznym dla wielu instytucji nauczajcych na odlego na caym wiecie. Sukces tego podejcia ley w zminimalizowaniu liczebnoci przedmiotw nauczania, maksymalizujc przy tym rekrutacj. Wiele programw nauczania na odlego nie idzie w kierunku skorzystania z tej cieki ekonomicznej. Powody ku temu s zrnicowane, lecz wikszo z nich oparta jest na tym, e rynek nauczania na odlego nie jest wystarczajco wielki, by rekrutowa tysice uczestnikw jednego kursu lub e instytucje lub oferowane przez nie programy nauczania nie maj zasobw finansowych ani kadrowych by inwestowa na wielk skal w tworzenie programw nauczania i budowanie systemw zarzdzania umoliwiajcych dziaanie wdroe edukacyjnych na wielk skal. Drugi z opisanych problemw wzmacniany jest dodatkowo tym, e systemy zarzdzania nauczaniem w instytucjach edukacyjnych zostay zaprojektowane i rozbudowane jako rozwizania wspierajce nauczanie stacjonarne tak dalece, e konieczne okazaoby si budowanie nowych systemw zarzdzania od zera.

Dodatek 3: Zastosowania techniczne

Uwaga: niniejszy dodatek zosta zaczerpnity z innego raportu autorstwa Neila Butchera dla celw programu informatyzacji African Leaders in ICT (ALICT) rozwijanego przez Global e-Schools and Communities Initiative (GeSCI). Orygina raportu znajduje si pod adresem: http://www.gesci.org/assets/files/12.Sharing%20Knowledge%20Based%20Society%20Perspectives %20The%20ICT,%20Education%20Development%20Perspective%20Neil%20Butcher%20and.pdf Niniejszy dodatek to skrcony przewodnik po niektrych technologiach dostpnych jako narzdzia wspierajce edukacj i po inicjatywach wspierajcych stymulacj kreatywnoci i korzystania z otwartych, a przynajmniej wolnodostpnych, zasobw edukacyjnych.16 Serwisy spoecznociowe s to usugi sieciowe, ktre pozwalaj ludziom na stworzenie publicznego lub pprywatnego profilu wewntrz zamknitego systemu, zdefiniowanie listy osb, z ktrymi uytkownicy ci s w jaki sposb powizani i przegldanie listy kontaktw oraz kontaktw osb powizanych w systemie. Najprawdopodobniej najlepiej rozpoznawalne serwisy spoecznociowe to Facebook i MySpace, cho lista jest o wiele dusza. Dla przykadu, serwisy pokroju Del.icio.us pozwalaj na zapisywanie zakadek do przegldanych stron internetowych, oznaczanie ich sowami kluczowymi i w ten sposb generowanie spoecznociowych opartych na sowach kluczowych klasyfikacji, zwanych folksonomiami. Serwisy pozwalajce dzieli si zdjciami typu Flickr umoliwiaj przesyanie, oznaczanie, przegldanie i komentowanie cyfrowych zdj, jak te uczestnictwo w grupach tematycznych. Serwisy spoecznociowe maj w sobie ogromny potencja wpywu na sposb organizowania i wyszukiwania informacji, jak te wchodzenia w interakcj z innymi; wane jest nadmieni, e sektor nienastawiony na zysk sprzedaje sam siebie jako preferowanego dostawc moliwoci wsppracy w stylu Web 2.0, co jednak ma podoe w deniu do tworzenia nowych platform dotarcia do klientw i sprzeday reklam. Blogi s godne zauwaenia ze wzgldu na szybko, z jak wyewoluoway do roli narzdzia komunikacji online. Blog to skrcona wersja swka weblog, i uywa si go na okrelenie serwisw, w ktrych przechowuje si kronik biecych wydarze. Blog jest czsto uaktualnian osobist stron internetow o charakterze dziennika mogc zawiera linki do innych zasobw, a w przypadku blogw wideo, do materiaw wideo. Biorc pod uwag osobisty charakter blogw, czsto generuj one dyskusje i powoduj zacienianie si wizi spoecznych. Blogi to rnorodne alternatywne rdo wiedzy dla uczestnikw edukacji na stopniu wyszym, jak te narzdzie dla nauczycieli i uczniw ktre mona wykorzysta na wiele sposobw. Serwisy typu wiki s to serwisy umoliwiajce wsptworzenie dokumentw z wykorzystaniem prostego jzyka znacznikw i przegldarki internetowej. Charakterystyczn cech serwisw wiki jest atwo, z jak mona tworzy i uaktualnia strony. Ta atwo

16

Zawarto tego dodatku bya w duym stopniu inspirowana dokumentami przygotowanymi przez inicjatyw Educause Learning Initiative http://www.educause.edu/eli, a w szczeglnoci przez seri 7 Things You Should Know About

interakcji i obsugi sprawia, e serwisy wiki stanowi wydajne narzdzie do wsptworzenia opracowa duej skali. Najpowszechniej znanym serwisem typu wiki jest Wikipedia zjawisko, ktre rzucio wyzwanie pojmowaniu ekspertw i wiarygodnoci informacji. Wiki s wykorzystywane szeroko w programach nauczania szk wyszych dla celw edukacyjnych, s te jednym z narzdzi do tworzenia otwartych zasobw patrz poniej. RSS protok Really Simple Syndication, umoliwiajcy subskrypcj zawartoci online poprzez stworzenie listy preferowanych rde informacji w przegldarce, bd te agregatorze treci, automatycznie pobierajcym uaktualnienia zawartoci, co oszczdza wysiku i czasu. Kanay RSS mog by pomocne w zarzdzaniu informacjami i podejmowaniu biecych bada. Podcasting jest to dowolne poczenie sprztu, oprogramowania i cznoci pozwalajce na automatyczne (zwykle darmowe) pobieranie plikw audio i wideo na komputer, urzdzenie typu smartfon, czy odtwarzacz plikw MP3/MP4 w celu przesuchania lub obejrzenia w odpowiednim dla uytkownika czasie. Dzieje si to zwykle w wyniku subskrypcji kanau RSS poczonego z okrelonym podcastem tak, e po pojawieniu si uaktualnie w udostpnianym materiale jest on natychmiast pobierany. Podcasting umoliwi udostpnienie szerokiego wachlarza uytecznych edukacyjnie plikw audio i wideo, w tym programw radiowych z caego wiata, wykadw, prezentacji konferencyjnych, czy podcastw tworzonych przez indywidualnych uytkownikw. Coraz wiksza rzesza uniwersytetw i wykadowcw akademickich publikuje wykady jako seri podcastw, zwykle udostpniajc je kadej osobie podczonej do sieci Internet za darmo. Wirtualne wiaty s to kompletne rodowiska online, ktrych mieszkacy s awatarami reprezentujcymi uytkownikw uczestniczcych w yciu wiata poprzez sie Internet. Niektre z nich, jak choby popularny World of Warcraft, s dedykowane grom wieloosobowym i rozrywce. Najprawdopodobniej najlepiej znanym wiatem wirtualnym z perspektywy edukacyjnej jest Second Life, trjwymiarowy wiat, gdzie komunikuj si ze sob uytkownicy o rnych zainteresowaniach, a uniwersytety i firmy tworz wirtualne kampusy uczelniane dla studentw. Voice Over Internet Protocol (VOIP) jest protokoem zoptymalizowanym pod ktem przesyania przez sie Internet lub inne sieci pakietowe gosu. Skrtu VOIP czsto uywa si abstrakcyjnie w odniesieniu do waciwej transmisji gosu, nie za do protokou t transmisj umoliwiajcego. VOIP wykorzystywany jest np. przez aplikacj Skype pozwalajc na prowadzenie rozmw telefonicznych z wykorzystaniem komputera. Komunikatory internetowe umoliwiaj komunikacj przez sie Internet w czasie rzeczywistym, pomidzy komputerami lub urzdzeniami przenonymi. Czsto stosuje si je w poczeniu z programami typu Skype, czy sieciami spoecznociowymi, tak, by poczenie byo jednolite w trakcie pracy z dan aplikacj. Komunikatory internetowe na tyle silnie zintegroway si z yciem studenckim, e wiele uniwersytetw pracuje w kierunku podniesienia ich roli ponad wymiar spoeczny, do wymiaru dydaktycznego. Aplikacje sieciowe s programami opartymi na sieci, dziaajcymi w przegldarce internetowej i najczciej powielajcymi funkcje programw waciwych dla komputerw

stacjonarnych. Dobrym przykadem jest serwis Google Apps, ktry umoliwia korzystanie z pakietu biurowego, narzdzi komunikacyjnych i oprogramowania do zarzdzania plikami. Kolejny specjalizowany przykad to Lulu, serwis pozwalajcy na dostp do narzdzi umoliwiajcych opracowanie, wydanie i wydrukowanie pracy naukowej, przy niewysokich kosztach druku. Internetowa natura takich aplikacji rwnie sprzyja wsppracy, recenzji i wsplnemu tworzeniu wiedzy. czenie aplikacji czerpic z potencjau powyszych technologii pojawiaj si nowe wynalazki, ktre warto wspomnie: o Mashupy, czyli aplikacje internetowe czce dane z wicej ni jednego rda w spjne narzdzie. Potga mashupw w nauczaniu ley w sposobie, w jaki pozwalaj one doj do nowych wnioskw, czy odkry nowe zalenoci poprzez czenie duych iloci danych w spjne zestawy. Sieciowe narzdzia do manipulacji danymi s atwe w uytkowaniu, zwykle darmowe i atwo dostpne. Cyfrowe opowieci, czce narracj z zawartoci cyfrow, tworzc krtki film lub prezentacj. Wizualizacja danych, czyli graficzne przedstawienie informacji pomagajce odnale ukryte tendencje i zalenoci, ktre mog prowadzi do wanych odkry. Dziennikarstwo obywatelskie, w ktrym zarzdza si procesem publikacji recenzowanych materiaw, pozwalajc autorom na ledzenie wpisw poprzez system recenzji online, tworzc wraenie otwartoci i przejrzystoci, nieczstej w tradycyjnych publikacjach recenzowanych. Google jockeying aktywno, w trakcie ktrej uczestnicy zaj przegldaj sie Internet w poszukiwaniu definicji, pomysw, stron WWW lub zasobw przywoanych przez osob prowadzc. Wyniki ich pracy s prezentowane rwnolegle z prezentacj materiau zaj. Spotkania wirtualne, czyli spotkania w czasie rzeczywistym odbywajce si w Internecie z wykorzystaniem przesyu audio i wideo, narzdzi do komunikacji tekstowej i wspdzielenia aplikacji. Przetwarzanie rozproszone, ktre wykorzystuje oprogramowanie poredniczce koordynujce rozproszone zasoby informatyczne poczone w sie i pozwala im pracowa jak jeden wirtualny zasb, pozwalajc na zdalny dostp do zasobw informatycznych i czc moc przetwarzania.

Uwaga: niniejszy dodatek jest dostpny jako odrbne opracowanie ICT Education, Development and the Knowledge Society przygotowany dla GeSCI przez Neila Butchera i in., dostpny pod adresem http://www.gesci.org/assets/files/ICT,%20Education,%20Development,%20and%20the %20Knowledge%20 Society%281%29.pdf.

Dodatek 4: Zastosowanie oprogramowania o otwartym kodzie w nauczaniu

Otwarty kod to koncepcja i praktyka umoliwiania dostpu zarwno uytkownikowi jak i programicie do kodu rdowego programu, co zarwno zwykemu uytkownikowi jak i zaawansowanemu programicie pozwala na jego modyfikowanie lub dodawanie nowych funkcji i dalsze rozpowszechnianie kodu.17 W tym sensie, wsppraca i obieg stanowi centraln doktryn ruchu treci o otwartym kodzie. Oprogramowanie o otwartym kodzie stanowi alternatyw dla patnych chronionych programw edukacyjnych. Jest te efektywne od strony kosztw, gdy korzystanie z niego nie wymaga uiszczania opat licencyjnych, za otwarte standardy wspieraj jego integracj z innymi systemami, jak te atwe dostosowanie do okrelonych potrzeb uytkownika. Aberdour 18 zaznaczy, e niski koszt oprogramowania o otwartym kodzie do zarzdzania kursami (Learning Management System, LMS) pozwala instytucjom na przekazanie rodkw, ktre w innym przypadku wydanoby na licencje oprogramowania, na rozwj otwartych systemw LMS lub na szkolenia personelu w wykorzystywaniu otwartych systemw LMS. Dodatkowo, oprogramowanie tego typu otwiera moliwo wsppracy spoecznoci w dziedzinie praktyk wspierajcych rozwj oprogramowania. Aberdour podaje list ponad 50 tytuw oprogramowania LMS, ale rekomenduje tylko kilka z nich, ze wzgldu na: zatwierdzon przez rodowisko otwartego oprogramowania licencj; opublikowane wersje stabilne; kompatybilno z modelem SCORM; publikacje wykazw implementacji; posiadanie stabilnych ram organizacyjnych wspierajcych biecy rozwj; opisywanie przez niezalene instytucje.

Przykady czsto wykorzystywanych w spoecznoci programw edukacyjnych o otwartym kodzie oraz rozwaania o ich kompatybilnoci i wykorzystaniu zawiera ponisza tabela.

17

E. Lakhan Shaheen, Kavita Jhunjhunwala: Open Source Software in Education. EDUCAUSE Quarterly, tom 31, zeszyt 2 (kwiecie-czerwiec 2008) M. Aberdour (2007): Open source learning management system, data odczytu: 4.10.2011, tryb dostpu: http://www.epic.co.uk/content/news/oct_07/whitepaper.pdf
18

Przykady czsto wykorzystywanych rozwiza edukacyjnych o otwartym kodzie19 Nazwa narzdzia Moodle http://www.moodle.org Kompatybilno Linux, UNIX, Windows, Mac OS X, FreeBSD, inne systemy operacyjne z obsug jzyka skryptowego PHP Shibboleth, Linux, Microsoft, Mac OS X, UNIX Wykorzystywanie Pobierane okoo 500 razy dziennie, ponad 28000 zarejestrowanych stron, ponad milion kursw, 10 milionw osb uczcych si Wdroony na University of Leeds, UHI Millenium Institute i University of Oxford, dostp dla 15000 studentw z jednego serwera Dostpny w 35 jzykach, uytkownicy w ponad 80 krajach 30 wersji jzykowych i ponad 1000 organizacji, wprowadzony na Ghent University i Vrije Universitejt w Brukseli, ponad 28000 uytkownikw i 3600 kursw Ponad p miliona uytkownikw w 18 krajach

Bodingron http://www.bodington.org

Claroline http://www.claroline.net Dokeos http://www.dokeos.com

Microsoft, GNU/Linux, Mac OS X, zgodny z wytycznymi SCORM i IMS/QTI Wsparcie dla importu danych ze SCORM i LDAP, dane przenoszone w plikach CSV lub XML

LRN http://www.dotirn.com

Atutor http://atutor.ca

OLAT http://www.olat.org

Sakai http://www.sakaiproject.org

LORC Central, Curriculum, LORS Management, .LRN Ecommerce, Project Manager, Page Editor, Staff List, Syllabus, Expense Tracking Zgodny z wytycznymi dostpnoci WCAG 1.0 oraz XHTML 1.0, wsparcie rozwijania treci w IMS lub SCORM Microsoft Windows, Mac OS X, Linux, Solaris, UNIX, zgodny z SCORM, IMS QTI i IMS Content Packaging Uzupenia rozwizania komercyjne, jak WebCT, Blackboard, ANGEL Learning, czy Desire2Learn

Ponad 17000 zarejestrowanych instalacji na caym wiecie

Popularny w europejskich rodowiskach szkolnictwa wyszego Zaimplementowany przez wiele renomowanych uniwersytetw

Ustalone przez inicjatywy wolnego oprogramowania zasady, na jakich moe by licencjonowana otwarta zawarto s nastpujce: nieograniczona dystrybucja: uytkownicy oprogramowanie bez uiszczania opat. mog rozpowszechnia i sprzedawa

19

E. Lakhan Shaheen, Kavita Jhunjhunwala: Open Source Software in Education. EDUCAUSE Quarterly, tom 31, zeszyt 2 (kwiecie-czerwiec 2008)

dystrybucja kodu rdowego: kod rdowy caoci projektu musi by prosty w modyfikacji. Jeli kod rdowy jest niedostpny, projekt musi przywoywa niedrogie narzdzie pozwalajce na zapoznanie si z kodem rdowym, wraz z miejscem jego zdobycia. modyfikacje: licencja musi pozwala na modyfikowanie kodu projektu, a jej ustalenia maj by niezmienne przy dystrybucji opracowanej nowej, zmodyfikowanej wersji oprogramowania. nienaruszalno autorskiego kodu rdowego: jeli licencja pozwala na dystrybucj poprawek razem z kodem rdowym programu, uytkownik nie moe dokonywa modyfikacji kodu i dystrybucji inaczej, ni nadajc projektowi nowy numer wersji lub now nazw. uniemoliwienie dyskryminacji osobistej: w dystrybucji produktw o otwartym kodzie zakazana jest dyskryminacja jakiejkolwiek osoby czy grupy. brak ogranicze zastosowania: oprogramowanie o otwartym kodzie mona stosowa w dowolnym kontekcie i do dowolnych celw. dystrybucja licencji: przywileje udostpnione z pierwsz wersj programu dziaaj w nawizaniu do wszystkich, ktrzy ten program otrzymuj, wic aden z odbiorcw nie musi wystpowa o oddzieln licencj. licencja nie moe odnosi si do tylko jednego produktu: prawa wynikajce z licencji musz odnosi si do produktw bdcych pochodnymi wikszej kategorii oprogramowania. nienarzucanie ogranicze na inne programy: niedozwolone jest narzucanie ogranicze na programy o otwartym kodzie dystrybuowane z programami opracowanymi na inne platformy programowe. neutralno technologiczna: licencji nie wolno wydawa na podstawie okrelonych technologii.20

Literatura
M.Aberdour (2007). Open source learning http://www.epic.co.uk/content/news/oct_07/whitepaper.pdf management systems.

S. E. Lakhan, K. Jhunjhunwala (2008). Open Source Software in Education. EDUCAUSE Quarterly, tom. 31, zeszyt 2 (kwiecie-czerwiec 2008)

E. Lakhan Shaheen, Kavita Jhunjhunwala: Open Source Software in Education. EDUCAUSE Quarterly, tom 31, zeszyt 2 (kwiecie-czerwiec 2008)

20

Dodatek 5: Mapowanie terenu OZE

Wprowadzenie
Ten dodatek ilustruje rnego rodzaju dostpne online produkty i usugi, powizane bezporednio z otwartymi zasobami edukacyjnymi. Analizy dokonano na podstawie nastpujcych kryteriw: 1. repozytoria OCW (OpenCourseware) nalece do uniwersytetw; 2. inicjatywy uniwersyteckie w dziedzinie OCW; 3. inicjatywy kreowania treci; 4. OZE (OCW) o okrelonej tematyce 5. Inicjatywy otwartego uczenia si; 6. Serwisy wyszukiwawcze OCW i OZE Cho opisy poszczeglnych produktw i usug zdecydowanie nie s pene, daj dobre spojrzenie oglne na dostpne zasoby w kadej z powyszych kategorii. Dodatek uzupenia jeszcze bardziej obszerny katalog serwisw internetowych i usug.

Repozytoria typu OpenCourseWare (OCW)

Wiele pracy nad OZE w kontekcie szkolnictwa wyszego dokonao si w Stanach Zjednoczonych, lecz na skal midzynarodow rwnie zaistniay pewne praktyki. Jednym z pomysw na globalne promowanie OZE jest wykorzystanie tzw. OpenCourseWare (OCW), ktre koncentruje si na opracowywaniu i udostpnianiu wolnodostpnych samodzielnych kursw online wraz z materiaami dla nauczycieli. OCW zwykle skadaj si z notatek do wykadw, wykazw literatury, wicze, rozkadw materiau, materiaw dydaktycznych, testw, prbek pracy i symulacji. Wiele osigni w dziedzinie OCW jest efektem pracy OpenCourseWare Consortium (http://www.ocwconsortium.org). OpenCourseWare Consortium to organizacja zrzeszajca ponad 300 instytucji szkolnictwa wyszego i pokrewnych z caego wiata, tworzcych szerok i otwart baz otwartych treci edukacyjnych pod wsplnym modelem strukturalnym. Misj OpenCourseWare Consortium jest rozwj edukacji i ustanawianie odpowiedzialnoci w ludziach poprzez otwarte materiay edukacyjne.21

OpenCourseWare Consortium: About us, data http://www.ocwconsortium.org/about-us/about-us.html

21

odczytu:

4.10.2011,

tryb

dostpu:

Rysunek 1: interfejs systemu OpenCourseWare Consortium

Konsorcjum zrzesza czonkw z caego wiata, z krajw tak zrnicowanych, jak Arabia Saudyjska, Hiszpania, Tajwan, Chiny, Francja, Indie, Meksyk, Portugalia i Japonia 22. Materiay edukacyjne dostpne s w szeregu jzykw, w tym po chisku, dusku i hiszpasku, cho wikszo z nich wystpuje w angielskiej wersji jzykowej. Okoo 200 uniwersytetw oferuje ponad 2500 otwartych kursw, a uytkownicy mog odnale materiay poprzez przegldanie serwisw internetowych czonkw konsorcjum lub poprzez wyszukiwanie w bazie kursw w serwisie konsorcjum. Podobnie funkcjonuje serwis Multimedia Educational Resource for Learning and Teaching Online (MERLOT), udostpniajcy darmowe i otwarte materiay edukacyjne, przeinaczone gwnie dla studentw uczelni wyszych (http://www.merlot.org). MERLOT pozwala studentom na odszukanie poddanych recenzji materiaw dydaktycznych, jak te dzielenie si poradami i wiedz na temat edukacji z kolegami po fachu. Serwis podzielony jest na poszczeglne dyscypliny wiedzy i mona z

22

OpenCourseWare Consortium: Members, data http://www.ocwconsortium.org/en/members/members

odczytu:

4.10.2011,

tryb

dostpu:

niego korzysta za darmo. W chwili pisania tego tekstu w serwisie dostpnych jest okoo 22500 zasobw edukacyjnych. Jak napisano powyej, istnieje coraz ywsze zainteresowanie rozwojem inicjatyw OZE w rnych czciach wiata. Na przykad w Chinach 176 czonkowie konsorcjum China Open Resources for Education (CORE) udostpniaj 451 kursw. CORE zajmuje si rwnie tumaczeniem swoich materiaw na jzyk angielski w ramach Chinese Quality Open Courseware (CQOCW), patrz http://ocw.core.org.cn/CORE. W Japonii dostpne jest 1,5 tysica kursw uniwersyteckich rozwijanych przez uczestnikw japoskiego konsorcjum OCW (http://www.jocw.jp); 1285 z nich dostpna jest w jzyku japoskim, za 212 po angielsku. We Francji, ponad 2000 zasobw edukacyjnych opracowanych przez 200 jednostek dydaktycznych udostpnione jest przez dwanacie uniwersytetw czonkom projektu ParisTech OCW (http://http://www.paristech.fr/en). Istniej rwnie inicjatywy zwizane z OZE na rynku brytyjskim. Jedn z nich jest JORUM (http://www.jorum.ac.uk), darmowe repozytorium materiaw dla nauczycieli i pracownikw brytyjskich uczelni wyszych. Kolekcja JorumOpen zawiera szeroki zakres materiaw, w tym dostpne dla kadego zainteresowanego OZE. Serwis koncentruje si na pomaganiu w stworzeniu spoecznoci udostpniajcej, wykorzystujcej i adaptujcej materiay dydaktyczne. Istniej rwnie projekty udostpniajce materiay OCW w innych jzykach, w tym tumaczenia hiszpaskie i portugalskie dokonywane przez serwis Universia (http://ocw.universia.net/en). Serwis zawiera materiay OCW w jzykach hiszpaskim i portugalskim, opracowane przez ponad 90 wsppracujcych z serwisem instytucji. Wspomniany wyej serwis CORE pracuje tez nad uproszczonymi tumaczeniami OZE w jzyku chiskim. Niektre instytucje zwizane z OCW, takie, jak John Hopkins Bloomberg School of Public Health wykorzystuj Opensource Opencoursware Prototype System (OOPS), program tumaczcy zasoby edukacyjne na jzyk chiski. Dziki OOPS powstaa wersja serwisu OCW uczelni w uproszczonym i tradycyjnym jzyku chiskim. W Indii istnieje szereg instytucji dokonujcych cyfryzacji swoich materiaw edukacyjnych, jak te stworzono szereg otwartych materiaw kursowych. Consortium for Educational Communication (CEC) to midzyuczelniane centrum mediw elektronicznych, zaoone dziki University Grants Commission (UGC). Jego repozytorium Learning Object Repository (LOR) zawiera zasoby edukacyjne w przedmiotach takich, jak archeologia, biologia, botanika, chemia, handel, informatyka, ekonomia, edukacja, jzyk angielski jako jzyk ojczysty i sztuki pikne.

Rysunek 2: interfejs repozytorium LOR CEC

Program National Programme on Technology Enhanced Learning (NPTEL) dziaa w kierunku poprawy jakoci edukacji technicznej w Indiach, rozwijajc programy nauczania w formie wykadw wideo i kursw online. Operacyjnie zajmuje si tym siedem instytucji, wzajemnie ze sob wsppracujcych. Aktualnie dostpne s prbki okoo 70 kursw w rnych dziedzinach wiedzy i na rnych poziomach nauczania (studia inynierskie i magisterskie, jak te doktorskie). Okoo 140 kursw znajduje si w rnym stadium przygotowywania i udostpniania.

Rysunek 4: interfejs NPTEL

Szybko ronie rwnie liczba OZE niebdcych w cisym rozumieniu materiaami dydaktycznymi artykuw, otwartych czasopism naukowych i ksiek. Przykadem jest projekt Textbook Revolution, uruchomiony przez studentw i publikujcy linki do wielu otwarcie dostpnych ksiek. Uytkownicy serwisu mog wyszukiwa pozycje po licencji, na jakiej s one udostpnione, maj wic rwnie dostp do podrcznikw zrealizowanych jako OZE. iTunes U to kolejna istotna inicjatywa udostpniania otwartych treci, ktra zyskaa sobie grono oddanych zwolennikw. Uruchomiony w roku 2007 przez Apple serwis iTunes University pozwala szkoom wyszym na opracowywanie materiaw audio i wizualnych w celu rozpowszechniania lub sprzedawania subskrypcji na dostarczane treci. Nie ma jednej zbiorczej licencji odnoszcej si do caoci zawartoci serwisu iTunes University, lecz treci s dostpne do darmowego wykorzystania przez uczniw. Z drugiej strony, kada instytucja uruchamiajca konto w serwisie iTunes U moe zdefiniowa jego parametry i warunki wykorzystania zamieszczanych przez siebie treci; wiele instytucji decyduje si na jedn z licencji Creative Commons. W rok po uruchomieniu serwisu iTunes U, zanotowano 4 miliony pobra materiaw ze stron Apple, za w dwa lata po wprowadzeniu na rynek 100 milionw. Jak twierdzi firma Apple, jednym z najpopularniejszych obszarw w serwisie jest brytyjski Open University, gdzie prezentowane s materiay dydaktyczne z kategorii sztuk piknych i nauk humanistycznych, biznesu i zarzdzania, dziecistwa i dorastania, zdrowia i opieki spoecznej, prawa, psychologii oraz nauk cisych. Instytucja udostpniajca owe zasoby twierdzi, e dociera do 150 tysicy studentw oraz 30 tysicy studentw programw podyplomowych, z ktrych ponad 25 tysicy mieszka poza granicami Wielkiej Brytanii. W chwili obecnej w iTunes udostpniane s materiay ponad 175 uczelni, miedzy innymi Princetorn University, University of California w Los Angeles, Harvard University, The Massachusetts Institute of Technology, Oxford University, Norwegian University of Science and Technology i Yale University.

Rysunek 4: iTunes U

Inicjatywy uniwersyteckie OCW

Massachusetts Institute of Technology (MIT) posiada w swojej ofercie najbardziej bodaje znany projekt OCW, jest tez odpowiedzialny za wczenie wielu uczelni na caym wiecie w ruch OZE. W roku 1999 rektor uczelni Robert A. Brown wysa do komitetu zoonego z nauczycieli, studentw i administratorw uczelni zapytanie o to, jak instytucja mogaby rozszerza wiedz i edukacj w dziedzinie nauk cisych, techniki i innych dziedzinach swojej aktywnoci. Misj projektu byo dosownie rozumiane wypenienie misji uczelni, ktra w jak najlepszy sposb miaa suy narodowi i wiatu XXI wieku. Bazujc na tej przesance, system OCW przy MIT zacz udostpnia uczniom zestawy materiaw, notatki z wykadw, kalendarze przedmiotw, zestawy zada z rozwizaniami, egzaminy, zestawy literatury przedmiotu, a od roku 2003 rwnie nagrania wideo. System MIT OpenCourseware (http://ocw.mit.edu) udostpnia w chwili obecnej przez sie Internet okoo 1900 darmowych kursw do zastosowa niekomercyjnych. Co wane, MIT twierdzi, e istniej jasne dowody na to, e proces udostpniania materiaw propagowany przez uczelni znalaz odzwierciedlenie w zwikszonym udostpnianiu materiaw edukacyjnych wewntrz struktur uczelni, gdzie poszczeglne wydziay coraz czciej pozyskuj materiay nawzajem od siebie, nie opracowujc nowych rozwiza od zera.

Rysunek 5: Inicjatywa MIT OpenCourseWare

Kolejnym istotnym rdem OZE dla szkolnictwa wyszego jest projekt OpenLearn (http://openlearn.open.ac.uk). Brytyjski Open University to jedna z najwikszych wiatowych organizacji nauczajcych na odlego. Poprzez badania naukowe, innowacje pedagogiczne i partnersk wspprac stara si pozosta na miejscu wiatowego lidera w tworzeniu i udostpnianiu otwartego nauczania oraz nauczania na odlego. Serwis internetowy OpenLearn daje darmowy dostp do materiaw dydaktycznych Open University. Uytkownicy maj szans zapozna si z

materiaami dwunastu gazi tematycznych, z ktrych kada posiada wasne forum dyskusyjne. Dyrektor projektu OpenLearn, Andy Lane, jako motywacj do powstania projektu poda: OpenLearn daje ekscytujce moliwoci zobaczenia, co stanie si, gdy zniesiemy wiele ogranicze, do ktrych przywyklimy: prawo autorskie, opaty i ograniczenia geograficzne. Postrzegamy Otwarte Zasoby Edukacyjne jako posiadajce niesamowity potencja, ktry dopiero musimy pozna, ale rwnie jako baz do przyszych innowacji. Otwarcie dostpna baza materiaw wysokiej jakoci, ktre mona zmienia moe sta si podstaw do eksperymentw nad poszerzeniem uczestnictwa, wykorzystaniem urzdze mobilnych, opracowywaniem narzdzi zwikszajcych dostpno treci, eksperymentw rozrzuconych terytorialnie, czy dcych do zbudowania spoecznoci. Jako katalizator przyszych bada, OZE maj do odegrania znacz rol rol mwic o tym, jak ludzie bd uczy si w przyszoci, gdy teraz maj zrobi krok oddalajcy ich od staych struktur z ich naciskami. Chcemy zrozumie t przyszo.23

Rysunek 6: OpenLearn LearningSpace

Inne wiatowe inicjatywy uniwersyteckie to na przykad National Learning Repository, zawierajcy zasoby edukacyjne zebrane przez indyjski Indira Gandhi National Open University (IGNOU). Repozytorium o nazwie eGyankosh skaduje, indeksuje, zachowuje, udostpnia i dystrybuuje cyfrowe zasoby edukacyjne otwartych instytucji edukacyjnych i szk nauczajcych na odlego z caego kraju. Pozwala ono na bezproblemow agregacj i integracj zasobw w rnych formatach, jak na przykad materiay instruktaowe, programy audiowizualne i archiwa sesji interaktywnych na bazie techniki radiowej i telewizyjnej.

23

Patrick MacAndrew: Motivations for OpenLearn: The Open Universitys Open Content Initiative, data odczytu: 4.101.2011, tryb dostpu: http://kn.open.ac.uk/public/getfile.cfm?documentfileid=10026

Rysunek 7: interfejs eGyankosh

Japoski Doshisha University (http://opencourse.doshisha.ac.jp/english/study.html) udostpnia waciwe materiay dydaktyczne w Internecie. Kursy s podzielone wedug oferujcych je szk s tam na przykad materiay szkoy teologicznej, czy instytutu jzykowo-kulturowego. Kursy udostpnione s w jzyku japoskim.

Rysunek 8: Doshisha University

Hongkongijski Open University (http://freecourseware.ouhk.edu.hk) jako znaczcy lokalny dostawca nauczania na odlego udostpnia darmowe moliwoci wyprbowania nauczania zdalnego. Cz materiau kursowego udostpniana jest po chisku.

Rysunek 9: interfejs Open University of Hong Kong

National University of Columbia (http://www.virtual.unal.edu.co) udostpnia osobom hiszpaskojzycznym szeroki wybr darmowych kursw. Umoliwia on nauk administracji, przedmiotw cisych, pielgniarstwa, sztuk piknych, agronomii, inynierii, architektury, medycyny i stomatologii.

Rysunek 10: interfejs National University of Columbia

Przykady afrykaskich inicjatyw OCW to midzy innymi University of Western Cape (http://freecourseware.uwc.ac.za) i niedawno powstay projekt UCT Open Content (http://opencontent.uct.ac.za), pozwalajcy uczniom na dostp do materiaw University of Cape Town.

Rysunek 11: interfejs UCT OpenContent

OZE (OCW) o okrelonej tematyce

Istniej rwnie inicjatywy uniwersyteckie zwizane z OZE (OCW) o okrelonej tematyce. Jednym z przykadw jest Health Education Assets Library (HEAL; http://www.healcentral.org) cyfrowa biblioteka z wolnodostpnymi cyfrowymi zasobami edukacyjnymi.

Rysunek 12: Cyfrowe repozytorium HEAL

Kolejny przykad to Tufts University (http://ocw.tufts.edu). Opracowany przez uczelni zestaw OCW dy do kapitalizacji potgi Internetu w celu wyeliminowania granic i odlegoci geograficznych

stanowicych bariery natychmiastowej wymiany wiedzy oraz nowych idei i oferuje studentom z caego wiata wolny dostp do wielu zasobw badawczych w dziedzinie nauk o zdrowiu.

Rysunek 13: TUFTS repozytorium medyczne

W Wietnamie istnieje program Fulbright Economics Teachimg Program (http://ocw.fetp.edu.vn/home.cfm) pozwalajcy osobom pracujcym przy procesie studiowania lub przy definiowaniu zasad na zwikszenie swojej wiedzy i poszerzenie jej o podejcia do uczenia si i tworzenia programw nauczania. Dydaktykw zachca si do korzystania z opracowanych przez FETP materiaw podczas prowadzonych przez nich zaj. Studenci mog korzysta z materiaw FETP jako pomocy przy samodzielnym pogbianiu wiedzy. Dostpne s programy nauczania, notatki do wykadw, wykazy literatury przedmiotu oraz zestawy zada wykorzystywane w jednorocznych kursach zawodowych oraz ksztaceniu kadry zarzdzajcej.

Rysunek 14: interfejs Fulbright Economics Teaching Program

Stanford University School of Engineering (http://see.stanford.edu) udostpnia nagrania wideo z wykadami, wykazy literatury oraz inne materiay szkoleniowe, jak te testy. Wadze uczelni zachcaj do korzystania z opracowanych na uczelni materiaw w trakcie zaj. Licencja Creative Commons umoliwia atwe wykorzystanie zasobw, jak te ich adaptacj i dystrybucj.

Rysunek 15: interfejs Stanford University School of Engineering

AgEcon (http://ageconsearch.umn.edu) to darmowe oparte na otwartej licencji repozytorium penej literatury przedmiotu w dziedzinie rolnictwa i ekonomii stosowanej, zawierajce dokumenty naukowe, materiay z konferencji i artykuy z czasopism naukowych. Repozytorium podzielono na 68 sekcji tematycznych, w ktrych znale mona peen zakres materiaw z dziedziny rolnictwa i biznesu rolnego.

Rysunek 16: interfejs AgEcon

Inicjatyw afrykask w dziedzinie repozytoriw o okrelonej tematyce jest Teacher Education in Sub-Saharan Africa (TESSA; http://www.tessafrica.net), skupiajca wok siebie nauczycieli i metodykw z caej Afryki. W serwisie odnale mona materiay pomagajce w tworzeniu programw nauczania w krajach Czarnej Afryki i OZE w czterech jzykach wspomagajce lokalnie proces rozwoju zawodowego nauczycieli. Materiay koncentruj si na praktykach stosowanych w klasie, gdzie uczy si podstaw pimiennictwa, liczenia, nauk cisych i spoecznych oraz sztuki i nauk potrzebnych w codziennym yciu. Dodatkowo, czonkowie spoecznoci TESSA zachcani s do rozwijania, udostpniania, adaptacji i dodawania wasnych zasobw sucych rozwojowi zawodowemu nauczycieli. Inicjatywa TESSA zmierza do osignicia Milenijnych Celw Rozwoju, udostpnienia edukacji kademu obywatelowi (w myl wytycznych UNESCO) i zapewnienia, by do roku 2013 kade dziecko w Afryce miao dostp do edukacji na szczeblu podstawowym. By osign tak postawione cele, kraje Czarnej Afryki potrzebuj czterech milionw wykwalifikowanych nauczycieli tej liczby nie da si osign przy aktualnie obowizujcym modelu szkolenia nauczycieli. Inicjatywa TESSA opiera swoje dziaania na trzech filarach: dostpnoci i przystpnoci cenowej technik informacyjnych; filozofii OZE pozwalajcej na umieszczenie zasobw w Internecie, gdzie mog by dostpne dla kadego; badaniach naukowych w dziedzinie nauk kognitywnych, umoliwiajcych poznanie procesu nauczania.

Poniszy zrzut ekranu przedstawia jeden z moduw nauk o yciu pod tytuem Planowanie sesji wzrostu fizycznego i rozwoju.

Rysunek 17: TESSA przykadowy modu programowy

Inicjatywy tworzenia treci

Oprcz inicjatyw OCW, istniej rwnie inne inicjatywy koncentrujce si na tworzeniu zasobw edukacyjnych, ktre mona wykorzysta w tworzeniu kursw, stymulowaniu dyskusji i dzieleniu si uwagami na temat wykorzystania OZE. Connexions (http://cnx.org) zaoony na Rice University, to serwis aktualnie udostpniajcy do integracji w moduach i penych kursach 16000 obiektw. Serwis pozwala uytkownikom na przegldanie i dzielenie si materiaem edukacyjnym stworzonym z niewielkich fragmentw wiedzy, czyli moduw, ktre mona organizowa w kursy, ksiki, raporty, itd. Kady moe przeglda zasoby, ale rwnie je poszerza.

Rysunek 18: interfejs Connexions

WikiEducator oraz Curriki to dwa kolejne serwisy, ktre wywary znaczny wpyw na ruch OZE. Wikieducator, serwis uruchomiony w roku 2003 przez Commonwealth of Learning (COL) pod adresem http://wikieducator.org, to ewoluujca spoeczno koncentrujca si na pracy nad nastpujcymi aspektami:24 planowanie projektw edukacyjnych poczone z rozwojem wolnej zawartoci; rozwijanie w serwisie Wikieducator wolnej zawartoci wykorzystywanej do e-learningu; budowanie otwartych zasobw edukacyjnych na temat tworzenia OZE; wsplne prace nad finansowaniem propozycji rozwijanych jako wolna zawarto.

WikiEducator brochure, Commonwealth of Learning, data odczytu: 4.10.2011, http://www.col.org/SiteCollectionDocuments/WikiEducator%20brochure_PrintCropped.pdf

24

tryb

dostpu:

Rysunek 19: interfejs serwisu WikiEducator

Curriki (http://www.curriki.org) jest serwisem, gdzie uczestnicy spoecznoci wsppracuj i udostpniaj darmowe i dostpne na wolnej licencji programy nauczania. Curriki stanowi spoeczno dydaktykw, studentw i ekspertw w dziedzinie edukacji, wsppracujcych przy tworzeniu materiaw dydaktycznych, dziki ktrym zyska mog uczniowie i nauczyciele na caym wiecie. Serwis to rodowisko sieciowe stworzone w celu wspierania rozwoju i wolnego udostpniania materiaw edukacyjnych na wiatowym poziomie kadej osobie, ktra takich materiaw potrzebuje.

Rysunek 20: interfejs serwisu Curriki

W Afryce istnieje inicjatywa South African Institute for Distance Education (Saide), znana jako OER Africa (http://www.oerafrica.org) i promujca wykorzystanie OZE w Afryce i wspieranie osb i instytucji rozwijajcych OZE. Misj OER Africa jest ustanowienie dynamicznych sieci afrykaskich praktykw w dziedzinie OZE czc osoby o podobnych zainteresowaniach nauczycieli, dydaktykw akademickich, czy trenerw w celu rozwijania, udostpniania i adaptowania OZE by odpowiaday one potrzebom afrykaskiego rynku edukacyjnego. Tworzc i utrzymujc sieci ludzi wsppracujcych ze sob zarwno bezporednio jak i w Internecie OER Africa pomoe dydaktykom i uczniom w Afryce skorzysta z mocy generowanej przez OZE, rozwin moliwoci i zintegrowa si z powstajc globaln sieci OZE jako aktywni jej uczestnicy, nie za jako pasywni konsumenci.25 OER Africa prowadzi liczne projekty wspierajce wdraanie OZE w wielu uczelniach wyszych na terenie Afryki. Serwis pozwala na dostp nie tylko do zasobw edukacyjnych stworzonych w Afryce, lecz umoliwia podanie wedug udokumentowanego procesu ilustrujcego powstawanie materiaw. Na stronie znajduj si rne afrykaskie projekty OZE; na przykad ACEMaths, ktry by pilotaem wsplnego procesu doboru, adaptacji i wykorzystania OZE w nauczaniu matematyki prowadzonym dla nauczycieli.

Rysunek 21: projekt ACEMaths, interfejs uytkownika

Inicjatywy tego typu maj praktyczne przeoenie na jako nauczania. University of Malawi przyj w Bunda College of Agriculture plan korzystania z OZE, co zaowocowao stworzeniem podrcznika technik komunikacji dla studentw pierwszego roku.26 Projekt narodzi si w obliczu niewystarczajcej liczby pozycji ksikowych powiconych temu zagadnieniu w uczelnianej
25

OER Africa, data odczytu: 4.10.2011, tryb dostpu: http://www.oerafrica.org

bibliotece i zakada stworzenie papierowego podrcznika na bazie dostpnych OZE. Czonkowie grupy redakcyjnej pisali nowy materia podrcznika, ale dokonywali rwnie adaptacji istniejcych materiaw anglojzycznych dostosowujc je do specyfiki kursu. Poniej znajduje si przykadowy rozdzia na temat umiejtnoci suchania z podrcznika Communication Skills, stworzonego przez Language Communication for Development Department przy Bunda College of Agriculture na University of Malawi.

Rysunek 22: przykadowa strona podrcznika umiejtnoci komunikacyjnych przykad OZE

Inicjatywy otwartego uczenia si

Otwarte uczenie si coraz czciej przyjmuje si jako moliw alternatyw w obliczu braku kadry dydaktycznej i dostpnoci tradycyjnych szk w krajach rozwijajcych si. W miar jak liczba posyanych do szk podstawowych uczniw zwiksza si, co odpowiada zaoonemu przez UNESCO Milenijnemu Celowi Edukacyjnemu dotyczcemu powszechnego dostpu do nauki na stopniu podstawowym, wiele krajw nie jest w stanie udostpni odpowiednio wysokiej liczby szk w ktrych osoby te mogyby kontynuowa nauk. Commonwealth of Learning (COL) definiuje otwarte uczenie si jako:27 fizyczne oddzielenie ucznia od nauczyciela; wykorzystanie niekonwencjonalnych metod nauczania oraz technologii informacyjnej w celu zamknicia odlegoci midzy uczniem a nauczycielem i umoliwienia prowadzenia procesu nauczania.

University of Malawi, Bunda College of Agriculture , Communication Skills Textbook, data odczytu: 4.10.2011, tryb dostpu: www.oerafrica.org/foundation/FoundationOERHome/BundaCollegeofAgriculture/tabid/878/Default.aspx
27

26

Commonwealth of Learning: http:// www.col.org/openSchooling

Open

Schooling,

data

odczytu:

4.10.2011,

tryb

dostpu:

Cztery szkoy otwarte, stanowice wspln inicjatyw COL, William and Flora Hewlett Foundation oraz ministerstw edukacji i otwartego szkolnictwa Botswany, Lesoto, Namibii, Seszeli, Trynidadu i Tobago, i Zambii podejmuj dziaania zmierzajce do wzmocnienia moliwoci i zrwnowaenia szk otwartych w krajach rozwijajcych si. Oznacza to tworzenie praktycznych podrcznikw, organizowanie warsztatw z podnoszenia moliwoci, zlecanie bada naukowych i umoliwianie dostpu do cyfrowych zasobw. Indyjski National Institute of Open Schooling (NIOS; http://www.nios.ac.in) umoliwia zainteresowanym studentom dostp do szeregu programw nauczania otwartego i zdalnego, w tym: Open Basic Education (OBE), programy nauczania dla grupy wiekowej powyej 14. roku ycia, nastolatkw oraz dorosych w grupach A, B i C, co odpowiada klasom III, V i VIII systemu edukacji formalnej; kursy na poziomie szkoy redniej; kursy na poziomie szkoy redniej dla uczniw dorosych; kursy i programy nauki zawodu; programy wzbogacajce umiejtnoci yciowe.

Rysunek 21: interfejs systemu NIOS

Namibian College of Open Learning (NAMCOL, http://www.namcol.com.na) udostpnia dwa programy nauki na szczeblu rednim, Junior Secondary Education Certificate i Namibia Senior Secondary Certificate. Dodatkowo istnieje Pete Programme, ktry przeznaczony jest dla uczniw chccych rozwija swoj edukacj w naukach cisych na uczelniach wyszych.

Rysunek 24: interfejs systemu NAMCOL

Botswana College of Distance and Open Learning (BOCODOL) zosta stworzony na bazie sekcji nauczania na odlego przy departamencie szkole nieformalnych. BODOCOL pomaga modziey i dorosym niemajcym dostpu do szkolnictwa w powrocie do uczenia si, oferujc zarwno rodowisko, jak i moliwoci przeamania barier rozwoju osobistego poprzez elastyczne modele uczenia si, kursy nauki zdalnej przygotowujce do egzaminw Junior Certificate (JC) i General Certificate in Secondary Education (GCSE), jak te szkolnictwo zawodowe oraz programy nauki na szczeblu szkoy wyszej. Meksykaskie spoeczestwo rozsiane jest na due odlegoci, a cz ludzi mieszka w pooonych daleko od ssiadw grupach liczcych okoo 100 osb Spowodowao to, e szkolnictwo rednie w tych spoecznociach jest niebywale trudne do zaimplementowania. Projekt Telescundaria (http://telescundaria.dgme.sep.gob.mx) jest kluczowym osigniciem zmieniajcym ten stan rzeczy, udostpniajcym edukacj na poziomie szkoy redniej przy wsparciu technik telewizyjnych, a infrastruktura telekomunikacyjna Meksyku otwiera si aktualnie na rne formy edukacji i szkole. Misj Telescundarii jest:28 Umoliwienie najbardziej wraliwym grupom spoecznym dostpu do szkolnictwa redniego z solidnymi podstawami kadej z dziedzin wiedzy, jak te zasadami etycznymi solidarnoci spoecznej, co pozwala na podnoszenie kwalifikacji i umiejtnoci, by osoby koczce szko byy w stanie odnale si w szkole redniej, jak te wykorzysta umiejtnie lokalne zasoby podnoszc jako swojego ycia z wykorzystaniem dziaa edukacyjnych, materiaw edukacyjnych, sprztu informatycznego, wykorzystania technik informacyjnych oraz metod nauczania dostosowanych do ich skonkretyzowanych wymogw. W tym samym czasie misj nasz jest dostarczanie szkole i materiaw nauczycielom, celem zapewnienia ich odpowiedniej wydajnoci.

28

Telescundaria, data odczytu: 4.10.12011, tryb dostpu: http://telesecundaria.dgme.sep.gob.mx/

Rysunek 25: interfejs systemu Telescundaria

Wyszukiwanie OZE i OCW

Istniej rne mechanizmy wyszukiwania pozwalajce uytkownikom na wyszukiwanie OZE na poziomie szkolnictwa wyszego. Commonwealth of Learning (COL; http://www.col.org/OER) udostpnia wyszukiwanie z wykorzystaniem mechanizmu Google przystosowanego tak, by na pocztku zwraca wyniki zawierajce zasoby OZE i OCW przygotowane przez szkoy wysze oraz zawarto repozytoriw OZE. Widzc stron wynikw wyszukiwania, uytkownicy mog zawa dziaanie mechanizmu wyszukiwawczego do np. wycznie materiaw OCW, tylko materiaw OZE, czy na przykad materiaw OCW z okrelonego rejonu geograficznego. Kolejnym przykadem mechanizmu wyszukiwania informacji jest Folksemantic (http://www.folksemantic.com), ktry pozwala na przegldanie i wyszukiwanie w ponad 110 tysicach OZE, cho nie tylko skierowanych do uczniw szk wyszych. System przeszukuje midzy innymi zasoby Johna Hopkinsa, MERLOT i MIT OCW. Deweloperzy systemu udostpniaj jego kod rdowy zainteresowanym.

Rysunek 26: wyszukiwarka Folksemantic

Wyszukiwarka DiscoverEd (http://discovered.creativecommons.org/search) jest eksperymentalnym projektem autorstwa Creative Commons, dcym w szczeglnoci do poprawy wynikw wyszukiwania i katalogowania OZE. Jest to prototyp testujcy, jak ustrukturalizowane dane mona wykorzysta w celu usprawnienia procesu wyszukiwania, udostpniajc uytkownikowi skalowalne narzdzie wyszukiwania i eksploracji zasobw edukacyjnych. Wygldem przypomina typow wyszukiwark, gdzie uytkownicy wpisuj zapytanie. Wyniki wyszukiwania zawieraj metadane zasobw, w tym informacje o temacie pracy i jej licencj. Wyniki pobierane s z innych repozytoriw, takich, jak OER Commons, Connexions, czy Open Courseware Consortium. Zainteresowane instytucje mog wczy mechanizm DiscoverEd dla swoich repozytoriw.

Wnioski
Powyej wymieniono tylko cz pojawiajcych si inicjatyw zwizanych z OZE na szczeblu szkolnictwa wyszego. Przykady te ilustruj znaczny wzrost zainteresowania OZE, jak te szybko powstajc struktur sieciow wspierajc dalszy rozwj, udostpnianie i odkrywanie OZE w Internecie. Uczelnie uczestniczce w tym ruchu to czsto wysoce powaane instytucje edukacyjne z caego wiata. Kilka z wyej opisanych inicjatyw uruchomiono ze wsparciem finansowym darczycw, ale istnieje coraz wicej dowodw na to, e ich dziaania integruj si stopniowo z oglnymi budetami instytucji edukacyjnych i e nastpuje naga dywersyfikacja rde ich finansowania. Co najwaniejsze, powysze oglne przedstawienie jasno pokazuje, e OZE nie mona ju traktowa jako niszowego ruchu jest to co, z czym musz si liczy wszyscy planici edukacyjni i osoby odpowiedzialne za ustalanie zasad.

Dodatek 6: Katalog serwisw internetowych zwizanych z OZE29

Repozytoria OCW i OZE
Nazwa Adres Australian http://lorn. Flexible flexlblelearning. Learning org.au/ Framework repositories Learning Object Reposiroty Network (LORN) http://cnx.org Connexions Opis LORN aktualnie poczony jest z siedmioma repozytoriami zawierajcymi ponad 2500 obiektw w szerokiej gamie tematycznej, w tym: biznes, usugi spoeczne, elektrotechnika, ogrodnictwo. Serwis kadzie nacisk na edukacj zawodow i techniczn.

Development Gateway

http://topics. developmentgateway. org/openeducation/ index.do http://www.archive. org/details/ education http://www.jorum. ac.uk

Internet Archive, Education JORUM (JISC)

LectureFox

http://www. Lecturefox.com

Miejsce, w ktrym mona przeglda i udostpnia materiay edukacyjne zoone z niewielkich fragmentw moduw ktre z kolei mona organizowa w kursy, ksiki, raporty, itd. Serwis umoliwia przegldanie i dodawanie zasobw kademu. dgCommunities to miejsce w ktrym odnale mona zasoby na temat rozwoju zawodowego oraz otwarta przestrze interaktywna, gdzie uytkownicy mog dzieli si swoj prac, uczestniczy w dyskusjach, jak te odnajdywa ludzi o pokrewnych zainteresowaniach. Biblioteka zawierajca setki darmowych kursw, wykadw wideo i materiaw pomocniczych pochodzcych z uniwersytetw amerykaskich i chiskich. Wiele z nich dostpnych jest do pobrania. JORUM to darmowe repozytorium dla nauczycieli i pracownikw administracji edukacyjnej w instytucjach szkolnictwa wyszego Wielkiej Brytanii, pomagajce w tworzeniu spoecznoci wykorzystujcej, udostpniajcej i adaptujcej materiay dydaktyczne. LectureFox to darmowy serwis internetowy, gdzie zainteresowani mog znale wysokiej jakoci materiay edukacyjne z uniwersytetw na caym wiecie. Serwis koncentruje si na wykadach z fizyki, chemii, informatyki i matematyki. W kategorii faculty mix znale mona rne wykady z innych wydziaw, w tym inynierii elektrycznej, biologii, psychologii, ekonomii, historii i filozofii.

MERLOT
29

http://www.merlot.

W serwisie odnale mona poddane recenzji materiay do

Katalog zaczerpnity z adresu http://www.oerafrica.org/FindingOER, gdzie dostpna jest jego aktualna wersja

Serwis pozwala na przegldanie i wyszukiwanie programw nauczania, jak te na oznaczanie, recenzowanie i ocenianie zamieszczonych materiaw. Open http://www. OCW Consortium to efekt wsppracy ponad 200 instytucji Courseware ocwconsortium.org/ edukacyjnych i innych z caego wiata, zawierajcy szeroki Consortum use/use-dymanic. zakres wspdzielonych materiaw edukacyjnych. html Uytkownicy mog odnale podane materiay poprzez przegldanie serwisw partnerskich konsorcjum lub z wykorzystaniem wyszukiwarki. OWL Institute http://www.owli. Misj OWL jest prowadzenie bada nad zasobami Open org/oer edukacyjnymi, ich opracowywanie i dystrybucja, jak te Educational rozwijanie moliwoci ponad podziaami gospodarczymi, Resources geograficznymi i kulturowymi. OE Portal http://www.owli.org/ Organizowanie OZE w ramach efektywnego i wydajnego Resource portal systemu zarzdzania nauczaniem. Portal oferuje gotowe Centre kursy do publicznego wykorzystania. Wykorzystujc OZE i otwarte oprogramowanie, portal daje kademu do rki pen moc wynikajc z otwartej edukacji. Oprcz samych zasobw w serwisie znale mona wane informacje, opisy inicjatyw, wydarze, recenzje ekspertw, jak te przewodniki po efektywnym i znaczcym wykorzystaniu OZE ParisTech http://www.paristech. Gwnym celem istnienia tego serwisu jest zbieranie, OpenCourse org/en/etudier_ promowanie i udostpnianie za darmo najwikszej Ware libres.html moliwej liczby materiaw dydaktycznych. Serwis daje dostp do OCW, prac doktorskich i pokazuje wszystkie zaliczenia, programy szkoleniowe i ksiki napisane przez dydaktykw. Repository.ac. http://oer.repository. Nowozelandzka inicjatywa OZE, pozwalajca na dostp do nz ac.nz/course/ zawartych w niej kursw. index.php SOFIA http://sofia.fhda. Celem projektu Sofia jest publikowanie treci edukacyjnych (Sharing of Edu/gallery na poziomie uczelni wyszej i udostpnianie ich za darmo w Free Internecie celem wspierania uczenia si i nauczania. Serwis Intellectual koncentruje si na metodach wspierania nauczania oraz Assets) samodzielnego uczenia si z wykorzystaniem technik OpenCourse internetowych. Ware Universia http://www. Serwis zawiera OCW w jzyku hiszpaskim oraz OCW universia.net/en portugalskim opracowane przez 30 czonkw inicjatywy.

(Multimedia org/merlot/index.htm Educational Resources for Learning and Online Teaching) OER http://www. Commons oercommons.org

nauki online, jak te dzieli si radami i wiedz na temat dydaktyki z innymi nauczycielami.

Vietnam

http://www.vocw

Zawarto

serwisu

Vietnam

OpenCourseWare

jest

OpenCourse Ware

edu.vn/$

Taiwan OpenCourse Ware Consortium Utah OpenCourse Ware Alliance NetEase OpenCourse Ware Consortium

http://tocwc.nctu. edu.tw

dwojakiego rodzaju s to moduy, czyli niewielkie porcje informacji oraz kursy, stanowice kolekcje moduw. Otwarta licencja pozwala na wykorzystanie i adaptacj zawartoci serwisu. Wikszo materiaw publikowana jest w jzyku wietnamskim. Serwis zawiera materiay OCW z szeregu uczelni Tajwanu. Sam serwis, jak te publikowane w nim zasoby, s w jzyku chiskim. Serwis zawiera materiay OCW wydane przez czonkw z amerykaskiego stanu Utah. OpeCourseWare Consortium NetEase to trzeci co do wielkoci portal w Chinach, czonek OCW Consortium. Serwis dokona przetumaczenia setek materiaw wideo na jzyk chiski i planuje uruchomienie platformy dla grup studentw. Consortium for Educational Communication (CEC) to midzyuniwersyteckie centrum mediw elektronicznych ustanowione przez University Grants Commission (UGC). Opracowane przez CEC repozytorium Learning Object Repository (LOR) zawiera indywidualne zasoby w przedmiotach takich, jak archeologia, biologia, botanika, chemia, handel, informatyka, ekonomia, edukacja, jzyk angielski jako jzyk ojczysty, sztuki pikne, itd. Gwnym celem projektu NPTEL jest poszerzenie jakoci nauczania przedmiotw inynierskich w Indiach poprzez opracowanie stanowicych spjny program nauczania kursw wideo i opartych na sieci Internet. W projekcie uczestniczy siedem wsppracujcych ze sob instytucji.

http://uocwa.org/ courses http://v.163.com/ open

CEC Learning http://www.cecobject ugc.org Repository (Indie)

National Programme on Technology Enhanced Learning (NPTEL)

http://nptel.iitg. ernet.in

Inicjatywy otwartego nauczania

Nazwa Adres OER 4 Open http://www.col. Schools org/OpenSchooling Opis COL podejmuje dziaania w celu wzmocnienia moliwoci i zrwnowaenia otwartych szk w krajach rozwijajcych si. W ramach dziaa opracowuje praktyczne podrczniki, organizuje warsztaty zwikszania moliwoci, zleca badania i umoliwia dostp do cyfrowych zasobw. NIOS dostarcza szeregu kursw zawodowych, umiejtnoci yciowych i wzbogacenia spoecznego, jak te kursy na poziomie szkoy redniej. Poprzez program Basic Educational Programme prowadzi rwnie kursy na poziomie szkoy podstawowej.

National http://www.nios. Institute of ac.in Open Schooling

Namibian

http://www.namcol.

NAMCOL ustanowiono parlamentarn Ustaw nr 1 z roku

College of com.na Open Learning (MAMCOL) Botswana http://www. College of bocodol.ac.bw Open and Distance Learning (BOCODOL)

1997. Umoliwia on dostp do edukacji osobom dorosym oraz nastolatkom niemajcym dostpu do szkolnictwa.

BODOCOL oferuje kursy przygotowujce do egzaminw Junior Certificate i BGCSE. Uczelni ustanowiono na mocy decyzji wydziau nauczania na odlego przy Non-Formal Education Department. Czci misji instytucji jest rozszerzenie oferty kursw zdalnych poza system szkolnictwa, oferujc kursy m.in. zawodowe. Kursy BOCODOL s najczciej dostarczane w formie drukowanej, uzupenianej audycjami radiowymi Radio Botswana. Telescundaria http://telescundaria. Projekt Telescundaria umoliwiajcy nauk na poziomie dgme.sep.gob.mx szkoy redniej ze wsparciem techniki telewizyjnej by podstaw zmiany sytuacji szkolnictwa meksykaskiego, za infrastruktura telekomunikacyjna kraju przygotowuje si do wprowadzenia innych jeszcze form edukacji i uczenia si.

Wyszukiwanie OCW i OZE

Opis Serwis udostpnia wyszukiwanie z wykorzystaniem mechanizmu Google przystosowanego tak, by na pocztku zwraca wyniki zawierajce zasoby OZE i OCW przygotowane przez szkoy wysze oraz zawarto repozytoriw OZE. Widzc stron wynikw wyszukiwania, uytkownicy mog zawa dziaanie mechanizmu wyszukiwawczego do np. wycznie do materiaw OCW, tylko materiaw OZE, czy materiaw OCW z okrelonego rejonu geograficznego. Dostpne jest rwnie pole wyszukiwania Yahoo Pipes. DiscoverEd http://discovered. Serwis wyszukiwawczy udostpniony przez organizacj creativecommons. Creative Commons, pozwalajcy na wyszukiwanie Otwartych org.search Zasobw Edukacyjnych. Folksemantic http://www. Serwis pozwalajcy na przegldanie i wyszukiwanie w ponad folksemantic.com 110 tysicach OZE. Jest to serwis rekomendujcy poszczeglne OZE. Dostpny jest rwnie widget dla witryn internetowych oraz wtyczka do programu Firefox. System umoliwia dostp do zasobw NSDL, Johnsa Hopkinsa, METLOT i MIT OCW. System rekomendacji dziaa w czasie rzeczywistym i analizuje materiay na podstawie informacji z innych serwisw, jak np. Amazon. Jest to rozwizanie darmowe, o otwartym i dostpnym dla kadego kodzie rdowym. Freelearninghttp:// Oparty na mechanizmie Google serwis wyszukiwawczy Search for OER freelearningpozwala na zawenie pola wyszukiwania do serwisw, ktre Sites bccampus.ca/ zostay zidentyfikowane przez Freelearning jako oferujce searchOER.php materiay wysokiej jakoci. Powoduje to klarowniejsz prezentacj wynikw wyszukiwania. Nazwa Adres Commonwealth http://www.col. of Learning org/OER (COL)

Google OCW

OER Recommender OpenCourse Ware Finder SOFIA (Sharing of Free Intellectual Assets) OpenCourse Ware Taiwan OpenCourse Ware Consortium Vietnam OpenCourse Ware

http:// opencontent.org/ googleocw http://www. oerrecommender. org http://www. ocwfinder.com http://sofia.fhda. Edu/gallery

System wyszukiwania koncentrujcy si na zwracaniu wynikw zwizanych z OCW. OER Recommender uatwia instytucjom udostpniajcym OZE linkowanie do powizanych zasobw. Udostpnia linki do przegldanych przez uytkownika stron internetowych. Serwis wyszukiwawczy opracowany przez Folksemantic, pozwalajcy na wyszukiwanie po sowach kluczowych lub po znacznikach dokumentu. Celem projektu SOFIA jest publikowanie materiaw na poziomie szkolnictwa wyszego i udostpnianie ich w sieci, wspierajc uczenie si i nauczanie. Projekt koncentruje si na moliwociach wspierania nauczania i samodzielnego uczenia si studentw z wykorzystaniem technik sieciowych. Serwis zawiera materiay OCW z szeregu uczelni Tajwanu. Sam serwis, jak te publikowane w nim zasoby, s w jzyku chiskim. Zawarto serwisu Vietnam OpenCourseWare jest dwojakiego rodzaju s to moduy, czyli niewielkie porcje informacji oraz kursy, stanowice kolekcje moduw. Otwarta licencja pozwala na wykorzystanie i adaptacj zawartoci serwisu. Wikszo materiaw publikowana jest w jzyku wietnamskim. Serwis zawiera OCW w jzyku hiszpaskim oraz portugalskim opracowane przez 30 czonkw inicjatywy.

http://www. tocwc.org.tw

http://www.vocw . vn

Universia OCW

http://www. universia.net/en

Inicjatywy uniwersyteckie
Nazwa Athabasca University Brigham Young University Adres http://emd. athabascau.ca/ opencourseware http://ce.byu. edu/is/site/ courses/ocw http://ocw. capilanou.ca Opis Jedynym kursem na uczelni zrealizowanym jako OCW jest kurs rachunku rniczkowego, zorganizowany w 3 moduach. System BYU Independent Study udostpnia niektre z prowadzonych przez uczelnie kursw, jak te portfolio kursw na poziomie szkoy redniej w pilotaowym programie nauczania. Serwis OCW nalecy co Capilano University jest otwartym i darmowym zasobem edukacyjnym dostpnym dla uczniw instytucji, jej pracownikw i osb samodzielnie uczcych si z caego wiata. Wykorzystujc system inteligentnego prowadzenia kursu, laboratoria wirtualne, symulacje i czste ocenianie oraz opisywanie postpw, Open Learning Initiative tworzy kursy majce oywi nauczanie, czy raczej oywi model dynamicznego, elastycznego i odpowiedniego do potrzeb studentw nauczania wspierajcego uczenie si. Serwis zawiera otwarte i darmowe kursy pokrywajce wiele dziedzin wiedzy. S przeznaczone dla indywidualnych

Capilano University, Kanada Carnegie Mellon University, Open Learning Initiative

http://oli.web. cmu.edu/ openlearning

Chulalogokorn University, Tajlandia

College of Eastern Utahs OpenCourse Ware Dixie State http://ocw. College of Utah dixie.edu

http://cu-ocw. eng.chula.ac.th/ cu/Courses_ listing http://ocw. ceu.edu

uczniw nieodbywajcych nauki pod okiem nauczyciela uytkownicy maj dostp do wikszoci materiaw bezporednio na stronach serwisu. Serwis zawiera materiay edukacyjne po angielsku i tajsku.

Serwis rozwija materiay edukacyjne udostpniane na wolnej licencji.

Grenoble Ecole de Management John Hopkins Bloomberg School of Public Health (JHSPH) OCW Kaplan University OpenCourse Ware Keio University

http://opencim. grenoble-em. edu http://ocw. jhsph.edu

Dixie State OCW to otwarte i darmowe repozytorium materiaw edukacyjnych dla uczniw instytucji, jej pracownikw i osb samodzielnie uczcych si z caego wiata. Serwis zawiera materiay OCW dotyczce ekonomii, udostpniane w jzyku francuskim. Projekt OCW przy John Hopkins Bloomberg School of Public Health umoliwia dostp do materiaw najpopularniejszych kursw uczelni. Darmowy i opatrzony mechanizmem wyszukiwania dostp moliwy jest dla dydaktykw, studentw i osb samodzielnie uczcych si z caego wiata. Serwis udostpnia materiay edukacyjne zwizane z wieloma kursami prowadzonymi na Kaplan University.

http://ocw. kaplan.edu

http://ocw.dmc. keio.ac.jp http:// opencourseware. kfupm.edu.sa http://ocw. korea.edu/ocw http://web. knust/edu.gh/ oer

King Fahd University of Petroleum & Minerals Korea University Kwame Nkrumah University of Science and Technology

Serwis zawiera notatki i inne materiay. Rozkady kursw i zadania oceniajce s w jzyku angielskim, notatki natomiast japoskim. Celem opracowanych materiaw OCW na KFUPM jest pokazanie materiaw wykorzystywanych podczas zaj, a tym samym kultury edukacyjnej uczelni Zawiera uczelniane OZE w jzyku angielskim. Projekt OZE, ufundowany przez Hewlett Foundation w ramach KNUST, realizowany jako wsppraca Kwame Nkrumah University of Science and Technology w Kumasi, University of Ghana w Accra, University of Michigan w USA, University of Cape Town w RPA, University of Western Cape w RPA i OER Africa. Inicjatyw wspiera rwnie fundacja Billa i Melindy Gates. Czci wsppracy jest sie African Health OER Network, wczajca do prac inne uniwersytety afrykaskie i ustanowiona, by poszerza proces wspdzielenia si wiedz. KNUST, reprezentowany przez College of Health Sciences jest czci tej wanie inicjatywy. Serwis udostpnia uniwersytecie wykady i kursy. Wiele materiaw z wykadw publikowane jest po japosku.

Kyoto-U OpenCourse

http://ocw. kyoto-u.ac.jp/

Ware Kyung Hee University La Universidad de Monterrey Michigan State University

?set_language =en http://ocw.khu. ac.kr:8080/CTL http://ocw.udem. edu.mx http://www. msuglobal. com/ocw

Middle East Technical University (METU) OpenCourse Ware Turkey MIT OpenCourse Ware Massachusetts Institute of Technology Nagoya University OpenCourse Ware (NU OCW), Japonia National Tsing Hua University OCW Universidad de Cantabria Open Learn (The Open University, Wielka Brytania) Open Learning Initiative Open Content UCT

http://ocw.metu. edu.tr

Serwis publikuje wykady i materiay kursowe uczelni Rozkady materiaw i kursw s publikowane po angielsku, notatki do wykadw natomiast po angielsku i koreasku. Serwis zawierajcy uczelniane materiay OCW w jzyku hiszpaskim. Inicjatywa OCW uniwersytetu Michigan prowadzona jest przez MSUglobal Learning Ventures. Celem inicjatywy jest udostpnienie zdobytego przez uczelnie dowiadczenia poprzez OER zorganizowane w OCW. Projekt umoliwia darmowy i wolny dostp do rosncej kolekcji materiaw szkolnictwa formalnego, jak te zasobw innowacyjnych. METU OpenCourseWare to wolny i darmowy projekt dla uczniw, nauczycieli i osb uczcych si samodzielnie z caego wiata. Oferuje materiay dotyczce informatyki i jej nauczania, inynierii komputerw, nauk edukacyjnych, nauki jzykw obcych, inynierii mechanicznej oraz fizyki. Jest to jeden z najpopularniejszych i najwikszych zestaww OCW na wiecie. MIT oferuje w ramach projektu ponad 1900 kursw w prawie kadej dziedzinie. Serwis zawiera darmowe notatki do wykadw, materiay egzaminacyjne i nagrania wideo, a przy tym nie wymaga rejestracji. Serwis zawiera notatki do wykadw i materiay wykorzystywane na uniwersytecie Nagoya. Opisy kursw i zadania oceniajce s w jzyku angielskim, same notatki japoskim. Serwis zawiera materiay edukacyjne w jzyku angielskim i chiskim. Serwis zawiera opracowane przez uczelnie OCW w jzyku hiszpaskim. Serwis OpenLearn umoliwia dostp do materiaw dydaktycznych brytyjskiego Uniwersytetu Otwartego. W przestrzeni LearningSpace uytkownicy maj moliwo zapoznania si z setkami jednostek dydaktycznych, z ktrych kada ma wasne forum dyskusyjne. Serwis zawiera darmowe i otwarte kursy, jak te wersje uczelniane tych samych kursw, realizowane przy wsparciu nauczyciela akademickiego i wymagajce uiszczania opat. Katalog UCT OpenContent to portal umoliwiajcy dotarcie do otwartych zasobw dydaktycznych prowadzony przez UCT. Inicjatywa autorstwa projektu Open Educational Resources w Centre for Educational technology przy UCT przy wsparciu Shuttleworth Foundation katalog pokazuje osignicia nauczycieli UCT i zachca do publikowania otwartych zasobw. Serwis zawiera uniwersyteckie OCW w jzyku holenderskim.

http://ocw. mit.edu

http://ocw. nagoya-u.jp/ index.php? lang=en http://my.nthu. edu.tw/~ocw http://ocw. unican.es http://openlearn. open.ac.uk/course

http://oli.web. cmu.edu/ openlearning http:// opencontent. uct.ac.za

Open

http://www.

Universiteit, Holandia Open University of Catalonia, Hiszpania Open Yale Courses

Opener.ou.nl http://ocw. universia.net/en/ instituciones/8/ open-university-ofcatalonia http://oyc.yale. edu/courselist? Serwis zawiera uniwersyteckie OCW w jzyku hiszpaskim.

Open Michigan

https://open. umich.edu/ education/ courses-resources http://ocw. osaka-u.ac.jp

Osaka University, Japonia Peoplesuni.org Pusan National University Rai OpenCourse Ware, Indie

http://peoplesuni.org http://ocw.pusan. ac.kr http://www.rocw. raifoundation. org

The UMass Boston OpenCourse Ware University of Massachusetts, Boston, USA Tokyo Institute of Technology

http://ocw.umb. edu/courselist

Kady kurs skada si z penego zestawu wykadw wyprodukowanych jako wysokiej jakoci materiay wideo wraz z innymi materiaami rozkadami, wykazami literatury, czy zestawami pyta. Pliki wideo z wykadami mona pobra, dodatkowo dostpna jest wersja wycznie dwikowa, jak te transkrypcje wykadw. Inicjatywa University of Michigan w dziedzinie tworzenia i udostpniania wiedzy, zasobw i bada naukowych globalnej grupie uczniw. Serwis zawiera informacje, uaktualnienia, dyskusje, blogi, materiay wideo oraz podcasty podsumowujce dziaania instytucji. Pilotaowy serwis OCW przy Osaka University to zestaw materiaw edukacyjnych uczelni; materiay te s faktycznie wykorzystywane podczas zaj. Opisy kursw dostpne s w jzyku angielskim, za notatki japoskim. Serwis oferuje kursy o tematyce zdrowia poprzez system elearningowy oparty na sieci Internet. Materiay dostpne s po rejestracji i zalogowaniu si. Opisy kursw oraz rozkady materiaw dostpne s w jzyku angielskim, same wykady koreaskim. Rai OpenCourseWare to inicjatywa uczelni Rai Foundation College realizacji wiatowej jakoci szkolnictwa wyszego dla kadego. Instytucje edukacyjne chcce wykorzysta oferowane przez Rai materiay OCW mog to zrobi po spenieniu tylko jednego warunku uznania pochodzenia materiaw. Serwis zawiera OCE w szerokim zakresie tematycznym.

TU Delft OpenCourse Ware, Holandia United Nations University, UNU

http://www.ocw. titech.ac.jp/ index.php? lang=EN http://ocw. tudelft.nl

Opisy wykadw publikowane s w jzyku angielskim.

TU Delft OpenCourseWare to darmowe i wolne repozytorium wysokiej jakoci materiaw edukacyjnych zorganizowanych w kursy. Uniwersytet Narodw Zjednoczonych rozwija wasny serwis OCW pokazujcy materiay szkoleniowe i dydaktyczne stosowane na Uniwersytecie w szerokim zakresie

http://ocw.unu. edu/Courses_ listing

OpenCourse Ware, Japonia Universidad Cadiz University of California College Prep (UCCP) Open Access University of California, Berkeley University of California, Irvine University of Notre Dame

tematycznym, zwizanym z dziaaniami ONZ. http://ocw. uca.es http:// ucopenaccess. org Serwis zawiera materiay edukacyjne w jzyku hiszpaskim. Serwis zawiera kursy przygotowawcze moliwe do zastosowania zarwno przez uczniw jak i dydaktykw jako materia uzupeniajcy lub dodatkowy. Uytkownicy s w stanie atwo nawigowa przez kurs UUCP od pocztku do koca, nauczyciel moe rwnie wysya uczniom materia kursw i wspiera proces zdobywania wiedzy. Serwis zawiera podcasty aktualnych i archiwalnych wykadw prowadzonych przez UC w Berkeley. Serwis zawiera kursy w jzyku angielskim, hiszpaskim i portugalskim Notre Dame OCW to darmowy i otwarty zbir OZE dla uczniw, pracownikw naukowych i osb samodzielnie uczcych si z caego wiata. Uytkownicy serwisu maj dostp do materiaw 20 wydziaw uczelni. Serwis zawiera kursy w jzyku portugalskim.

http://webcast. berkeley.edu http:B31//ocw. uci.edu/B39 http://ocw.nd. edu

University of Puerto Rico University of the Western Cape Free Courseware Project

http://www. ocwupr.org:8080/ ocw http:// freecourseware. uwc.ac.za/ freecourseware/ courselist

University of Tokyo OCW (Japonia) University of Utah OpenCourse Ware Project

http://ocw.u-tokyo. ac.jp/english http://my.courses. utah.edu/course/ category.php?id=3

UWC ma za sob dug histori wspierania wykorzystywania, dystrybucji i rozwoju otwartych i darmowych programw oraz zasobw edukacyjnych. W roku 2003 Senat uczelni przyj ambitne zasady rzdzce OCW i otwartymi zasobami edukacyjnymi, ktre zniosy ograniczenia instytucjonalne w publikowaniu OZE. Projekt Free Courseware jest czci szerszego ruchu w kierunku przyjciu takiej wanie strategii. Serwis zawiera OCW w szerokim spektrum tematycznym. Materiay dostpne s w jzyku japoskim i angielskim. Project OpenCourseWare przy University of Utah to darmowe i otwarte materiay dla uczniw, pracownikw naukowych i osb uczcych si samodzielnie z caego wiata. Znany jest rwnie pod nazw U Moodle i zawiera materiay ze sztuk piknych, jzyka angielskiego jako jzyka ojczystego, ekonomii, edukacji, historii i nauk cisych UNow to formalna inicjatywa OCW University of Nottingham, bdcej rwnie czonkiem OpenCourseWare Consortium

UNow: University of Nottingham OPenCourse Ware USQ OpenCourse Ware (University of Sounthern Queensland,

http://unow. nottingham.ac.uk

http://ocw.usq.edu. au

USQ jest projektem zaczynajcym swoj dziaalno i oferujcym kursy z dziedziny kadego z piciu wydziaw uczelni. W systemie znajduj si rwnie materiay dla kandydatw na studia.

Australia Utah State University OpenCourse Ware Utah Valley State College Weber State University Waseda University Weber State OpenCourse Ware (Weber State University) Western Governors University China Open Resources for Education (CORE) Japan Opencourse ware Consortium Indira Gandhi National Open University

http://ocw.usu.edu

http://open.uvsc. edu http://open.uvu. edu http://www.waseda. jp/ocw http://ocw.weber. edu

Kolekcja OCW przygotowana przez Utah State University zawiera materiay edukacyjne wykorzystywane w trakcie zaj uczelnianych. Jest ona krokiem w stron umoliwienie kadej osobie na wiecie dostpu do wysokiej jakoci nauczania. Serwis zawiera rnego rodzaju materiay OCW o rnej tematyce. W celu przegldania zasobw naley si zalogowa po zaoeniu konta. Zawiera dwa OZE / OCW. Serwis zawiera materiay edukacyjne w jzyku angielskim. Serwis stanowi cz OCW Consortium i umoliwia czciowy dostp do materiaw w dziedzinie techniki motoryzacyjnej, prawa kryminalnego, promocji zdrowego trybu ycia i wydajnoci ludzkiej, jak te informatyki i systemw informatycznych. Western Governors University to uniwersytet online typu non-profit, jak te jedyny amerykaski uniwersytet z akredytacj oferujcy dyplomy w trybie online. Aktualnie prowadzi nauk w dziedzinie sztuk liberalnych. China Open Resources for Education (CORE) to konsorcjum uniwersytetw organizacja typu non-profit, ktrej celem jest promowanie bliszej interakcji i dzielenia si materiaami edukacyjnymi pomidzy uniwersytetami chiskimi a zagranicznymi. JOCW to konsorcjum uczelni japoskich, ktre udostpniaj materiay OCW.

http://ocw.wgu. edu

http://www.core. org.cn/cn/jpkc/ index_en.html

http://www.jocw. jp

http://www. egyankosh.ac.in

Doshisha University Open Courseware

http://opencourse. doshisha.ac.jp/ english/study.html

Universidad http://www.virtual. Nacional de unal.edu.co/ Columbia unvPortal/courses/

Indira Gandhi National Open University (IGNOU) to narodowy uniwersytet otwarty, umoliwiajcy edukacj zdaln i otwart w Indiach oraz innych krajach. IGNOU zapocztkowaa repozytorium National Digital Repository (eGyankosh) zawierajce materiay edukacyjne: skaduje, indeksuje, zachowuje, udostpnia i dystrybuuje cyfrowe zasoby edukacyjne otwartych instytucji edukacyjnych i szk nauczajcych na odlego z caego kraju. Powala ono na bezproblemow agregacj i integracj zasobw w rnych formatach, jak na przykad materiay instruktaowe, programy audiowizualne i archiwa sesji interaktywnych na bazie techniki radiowej i telewizyjnej. Materiay wykorzystywane podczas zaj na Doshisha University zostay udostpnione w Internecie. Kursy s pogrupowane wedug szk na przykad Szkoa Teologii, czy Instytut Jzykw i Kultur. Materiay udostpnione s w jzyku japoskim. Kolumbijski uniwersytet oferuje szerokie spektrum darmowych kursw dla uczniw posugujcych si jzykiem hiszpaskim. Przedmioty, ktre mona studiowa to

Open University Hong Kong

University Hong Kong

CoursesViewer. do?reqCode= viewOfFacultys http:// of freecourseware. ouhk.edu.hk/fc/php/ index_e.php?id=2d6 15705f04bcf974c4b3 766411250cf&sid=0 &lang=e of http://www.arch. hku.hk/~cmhui/ teach/#Courses

administracja, nauki cise, pielgniarstwo, sztuki pikne, rolnictwo, inynieria, architektura, medycyna i stomatologia. Open University of Hong Kong jako gwny lokalny dostawca edukacji zdalnej oferuje darmowe moliwoci zdobywania wiedzy. Cz kursw prezentowana jest w jzyku chiskim.

University of Hong Kong oferuje pewn ilo darmowych kursw internetowych w dziedzinie odnawialnych rde energii i projektowania biorcego pod uwag aspekty energetyczne. Materiay przedstawiane s w jzyku angielskim.

OCW i OZE o okrelonej tematyce

Nazwa ACEMaths Project Adres http://www. oerafrica.org/ acemaths Opis Celem projektu Saide ACEMaths byo pilotowanie procesu wsppracy przy doborze, adaptacji i wykorzystywaniu OZE w programach edukacji nauczycielskiej w RPA. Modu ACEMaths Teaching and Learning Mathematics in Diverse Classrooms dostpny jest do pobrania w dwch formatach do wydruku (PDF) i modyfikacji (Microsoft Word). Projekt Tufts OpenCourseware pozwala na darmowy dostp do treci edukacyjnych. Kursy Tufts przedstawiaj si uniwersytetu w dziedzinie nauk spoecznych, jak te jego wielodyscyplinarne podejcie do nauczania, midzynarodow perspektyw oraz etyk suenia spoecznoci lokalnej, narodowej i midzynarodowej. Serwis publikuje materiay typu OCW, nie wymaga rejestracji, nie przyznaje zalicze, certyfikatw i dyplomw i nie umoliwia dostpu do wydziau Tufts, cho zachca do dzielenia si swoimi uwagami. Health Education Assets Library (HEAL) to cyfrowa biblioteka oferujca darmowe wolnodostpne cyfrowe pomoce dydaktyczne najwyszej jakoci, speniajce wymogi dydaktykw i studentw przedmiotw zwizanych ze zdrowiem. W serwisie znale mona darmowe lekcje muzyki, ktre mona pobiera, wspdzieli z innymi i wymienia z przyjacimi oraz innymi muzykami. BerkleeShares to indywidualne niezalene lekcje muzyki opracowane przez pracownikw i absolwentw Berklee. S otwarte i darmowe dla wiatowej spoecznoci muzykw jako biblioteka plikw PDF, dwikw w formacie MP3 i filmw QuickTime.

Tufts Open http://ocw.tufts.edu Courseware

Health http://www. Education healcentral.org Asset Library (HEAL) BerkleeShares http://www. berkleeshares.com

Google Computer Science Curriculum Specific Search Fulbright Economics Teaching Program (FETP) OCW (Wietnam)

http://code. google.com/edu/ curriculumsearch

CS Curriculum Search to serwis pomagajcy wyszukiwa materiay dydaktyczne opublikowane w Internecie przez wydziay nauk informatycznych z caego wiata. Wyniki wyszukiwania mona zawa do np. tylko wykadw, zada domowych czy literatury. FETP OpenCourseWare to zestaw zasobw edukacyjnych dla osb pracujcych przy opracowywaniu zasad, zwikszajcy ich wiedz i pomagajcy w eksploracji nowych moliwoci opracowywania programw nauczania. Instruktorw zachca si do adaptacji materiaw FETP we wasnych kursach. Studenci mog wykorzystywa materiay zawarte w serwisie do samodzielnego pogbiania wiedzy. Dostpne materiay to rozkady kursw, notatki do wykadw, wykazy literatury i zadania problemowe, z ktrych wikszo wykorzystuje si w jednorocznych programach rozwoju kariery oraz kursach dla kadry zarzdzajcej. Inicjatywa Leadership Initiative for Public Health in East Africa (LIPHEA) ma na celu zwikszenie potencjau Makerere University School of Public Health (MUSPH) i Muhimbili University College of Health Sciences (MUCHS) ponad przywdztwo w nauczaniu na tematy zdrowotne w Ugandzie i Tanzanii, katalizujc szkolenia liderw w dziedzinie zdrowia publicznego w caym rejonie wschodniej Afryki. Serwis oferuje znaczce iloci OZE w czterech jzykach. Materiay maj wspiera wewntrzszkolne doskonalenie nauczycieli.

http://ocw.fetp.edu. vn/home.cfm

Leadership http://www. Initiative for liphea.org Public Health in East Africa (LIPHEA)

Teacher Education in Sub-Saharan Africa (TESSA) Stanford University (School of Engineering)

http://www. tessafrica.org

http://see.stanford. edu

African http://www. Health OER oerafrica.org Network

CTisUs (vodacsts)

http://www. ctisus.com/ vodcasts/index.html

W serwisie mona przeglda notatki do wykadw, listy literatury przedmiotu oraz inne materiay dla uczestnikw zaj, jak te podejmowa si rozwizywania testw oraz komunikowa si ze studentami SEE. Stanford zachca dydaktykw do wykorzystywania materiaw edukacyjnych SEE w trakcie swoich zaj. Zastosowana licencja Creative Commons pozwala na wolne i darmowe wykorzystywanie materiaw, ich adaptacj i dalsze rozpowszechnianie. Serwis jest efektem wsppracy instytucji ktre d do opracowania zrwnowaonego i skalowalnego modelu udostpniania OZE wspierajcych edukacj zwizan ze zdrowiem. Materiay OZE udostpnione w ramach tej inicjatywy s dostpne za darmo dla studentw, nauczycieli oraz osb uczcych si samodzielnie na caym wiecie na zasadach licencji CC. Projekt CT is us" zosta stworzony przez Advanced Medical Imaging Laboratory (AMIL) i jest przeze wspierany. AMIL to multidyscyplinarny zesp powicony badaniom, edukacji i poszerzaniu wiedzy na temat opieki nad pacjentami z wykorzystaniem obrazowania medycznego, szczeglnie spiralnej tomografii komputerowej oraz modelowania trjwymiarowego. AMIL jest czci wydziau radiologii przy

IMARK (Information Management Resource Kit)

http://www. imarkgroup. org/modulesintro_ en.asp?m=2

Chinese http://ocw.core.org. Quality Open cn/CORE Courseware (CQOCW) Oxford University Mathematics OpenCourse Ware GEM4 OpenCourse Ware http://www. maths.ox.ac. uk/opencourseware

Johns Hopkins Medical Institutions w Baltimore. Information Management Resource Kit (IMARK) to oparta na partnerstwie inicjatywa e-learningowa majca na celu szkolenie pojedynczych osb i wspieranie instytucji oraz sieci wiatowych w skutecznym zarzdzaniu informacj roln. IMARK zawiera zestaw zasobw do nauczania na odlego, jak te narzdzia do zarzdzania informacj. System wydawany jest jako szereg moduw na pytach CD-ROM, jak te dostpny jest w Internecie za darmo. Wprowadza najnowsze koncepcje, podejcia i narzdzia zarzdzania informacj. Kady modu IMARK koncentruje si na okrelonym aspekcie zarzdzania informacj, z projektem programu opracowanym, rozwinitym i recenzowanym przez specjalistw w danej dziedzinie. Moduy powstaj z wykorzystaniem najnowszych zdobyczy e-learningu, dostarczajc interaktywnego rodowiska do uczenia si w zgodzie z rytmem przyswajania wiedzy przez ucznia. Inicjatywa China Open Resources for Education (CORE) uruchomia w roku 2006 projekt tworzenia wysokiej jakoci chiskich OCW (CQOCW) w jzyku angielskim, chcc udostpni kursy oznaczone jako Chinese Quality Courses na skal wiatow. Serwis zawiera kursy matematyki udostpnione jako OpenCourseWare.

http://gem4. educommons.net

Robotics Courseware

http:// roboticscourseware. org

Platforma GEM4 pozwala inynierom, specjalistom nauk przyrodniczych, jak te profesjonalistom wiata medycyny na czenie si z innymi infrastrukturami, studentami i naukowcami ze stopniem doktora i wyej w celu dyskusji nad wanymi kwestiami w kontekcie zdrowia ludzkiego i chorb wymagajcych podejcia na poziomie wiatowym oraz techniki obliczeniowej w dziedzinach mechanizmw komrkowych i molekularnych, biologii i medycyny. Robotics Courseware to zestaw wolnych i darmowych zasobw edukacyjnych dla uczniw, nauczycieli i osb podejmujcych nauk samodzielnie na caym wiecie. Serwis zosta stworzony przede wszystkim w celu usprawniania wprowadzania na uczelniach nowych programw nauczania robotyki lub poprawy istniejcych programw nauczania w tym przedmiocie. Celem inicjatywy jest pomoc instytucjom edukacyjnym niemajcym robotyki w grupie przedmiotw nauczania we wprowadzeniu tej nauki do swojej oferty dydaktycznej. Priorytety twrcw serwisu to: dostarczanie oryginalnych atwo modyfikowalnych materiaw, typowo w formacie PowerPoint i Word oraz udostpnianie materiaw pokrywajcych cao podstaw robotyki, w tym mechaniki robotw, kontroli, planowania ruchu, wizji i lokalizacji, z mniejszym naciskiem na kwestie poboczne i na kursy, w ktrych robotyk wykorzystuje si jako podstaw do

nanoHUB

http://nanohub.org

Science Commons

AgEcon Search

nauczania innych przedmiotw. Serwis powicony nanotechnologii, stworzony przez NSF i finansowan przeze sie oblicze nanotechnologicznych. Jest to bogate repozytorium nada, edukacji i wsppracy w dziedzinie nanotechnologii. NanoHUB zawiera ponad 1600 zasobw, pomocnych w nauczaniu tej dziedziny wiedzy, w tym prezentacje online, kursy, moduy nauczania, podcasty, animacje, materiay dla nauczycieli i inne. Co najwaniejsze, portal oferuje narzdzia do prowadzenia symulacji dostpne z poziomu przegldarki internetowej, wic oprcz nauki o nanotechnologii mona dokonywa rwnie symulacji. http:// Science Commons ma w swoich zasobach trzy powizane sciencecommons.org inicjatywy majce na celu przyspieszenie cyklu badawczego cige generowanie i wykorzystywanie wiedzy bdcej centrum metody naukowej. Inicjatywy tworz klocki nowej infrastruktury opartej na wsppracy i uatwiajcej proces dokonywania odkry naukowych, dziki ktrym wiedza staje si przydatna po raz wtry. Serwis pomaga osobom indywidualnym i organizacjom na otwieranie swoich osigni i oznaczanie ich jako gotowych do ponownego wykorzystania. Dziki dostpnoci materiaw na odlego jednego kliknicia myszy transfer materiaw naukowych jest wysoce uatwiony, by naukowcy mogli dokonywa replikacji, weryfikacji i przeduenia istniejcych bada. Dziki integrowaniu fragmentarycznych informacji wspiera badaczy w odnajdowaniu, analizie i wykorzystywaniu danych pochodzcych z rnych rde poprzez oznaczanie i integracj wiedzy dziki wsplnemu jzykowi zrozumiaemu dla komputerw. http://ageconsearch. AgEcon Search to darmowe i otwarte repozytorium penej umn.edu literatury naukowej na tematy rolnictwa i ekonomii stosowanej, w tym dokumenty robocze, materiay konferencyjne i artykuy z czasopism naukowych. Materiay podzielone s na 68 tematw, pokrywajcych peen zakres nauk rolniczych i agrobiznesu.

Narzdzia zwizane z OZE

Opis Serwis, w ktrym spoeczno wspdzieli i wsppracuje w otwartej przestrzeni nad programami nauczania. Curriki to spoeczno dydaktykw, studentw i ekspertw edukacji wsppracujcych przy tworzeniu wysokiej jakoci materiaw sucych studentom i nauczycielom z caego wiata. Jest to rodowisko sieciowe wspierajce rozwj i woln dystrybucj wiatowej jakoci materiaw edukacyjnych kadej osobie, ktrej takie materiay s potrzebne. EduCommons http://educommons. eduCommons to system zarzdzania treci opracowany com szczeglnie na potrzeby projektw OpenCourseWare. eduCommons pomaga w rozwijaniu i zarzdzaniu kolekcj materiaw edukacyjnych. Jest skonstruowany na bazie Nazwa Curriki Adres http://www. curriki.org

Eduforge, Innovation for Education

https://eduforge.org

Folksemantic

http://www. folksemantic.com

OER Grapevine

http://www. oergrapevine. org/OER_projects

Open Clip Art Library Open Everything

http://www. openclipart.org http:// openeverything.wik. is

Open Font Library

http:// openfontlibrary.org

Open Source http://www. Open myoops.org Courseware Prototype System

procesu przepywu zasobw, prowadzcego osoby opracowujce materiay przez proces publikacji zasobw w oglnodostpnych formatach. Eduforge to wolnodostpne rodowisko stworzone do wspdzielenia pomysw, wynikw prac badawczych, otwartej zawartoci i oprogramowania edukacyjnego o otwartym kodzie. Uytkownicy serwisu zachcani s do wykorzystywania zasobw spoecznoci w celu stworzenia wasnych przestrzeni projektowych. Eduforge oferuje narzdzia dziaajce na dwch poziomach. Eduforge Community to poziom przeznaczony dla wszystkich zainteresowanych edukacj i chccych dzieli si swoimi ideami i dowiadczeniem. Eduforge Projects wspiera bardziej skoncentrowane badania, dyskusje i rozwj oprogramowania edukacyjnego. Uytkownicy mog zarejestrowa w serwisie wasny projekt lub wystpi o doczenie do jednej z innowacyjnych spoecznoci projektowych. Serwis pozwalajcy na przegldanie i wyszukiwanie w ponad 110 tysicach OZE. Jest to serwis rekomendujcy poszczeglne OZE. Dostpny jest rwnie widget dla witryn internetowych oraz wtyczka do programu Firefox. System umoliwia dostp do zasobw NSDL, Johnsa Hopkinsa, METLOT i MIT OCW. System rekomendacji dziaa w czasie rzeczywistym i analizuje materiay na podstawie informacji z innych serwisw, jak np. Amazon. Jest to rozwizanie darmowe, o otwartym i dostpnym dla kadego kodzie rdowym. Stephen Downes. W serwisie mona rwnie spotka ludzi, z ktrymi mona prowadzi dyskusje, znajdowa, czy i rozwija zasoby edukacyjne. Misj OER Grapevine jest promowanie dyskusji i wsppracy pomidzy projektami zajmujcymi si otwartymi zasobami edukacyjnymi. Serwis zosta stworzony w roku 2006 przez Boba Lucasa i oprcz listy dyskusyjnej udostpnia rwnie serwis typu wiki, w ktrym znajduje si lista i skrtowe opisy projektw. Serwis grupuje grafiki typu clip art przesane przez uytkownikw do wolnego wykorzystania. Open Everything to miejsce globalnych rozmw na temat sztuki, nauki i ducha otwartoci. Grupuje ludzi w sposb otwarty rozwijajcych i ulepszajcych oprogramowanie, edukacj, media, filantropi, architektur, otoczenie, miejsca pracy i spoeczestwo. Serwis powicony jest myleniu o otwartoci, dziaaniu w otwartoci i byciu otwartym. Celem biblioteki Open Font Library jest zebranie wolnych czcionek ktre mona w sposb otwarty wykorzystywa, zmienia i udostpnia dalej. Opensource Opencourseware Prototype System (OOPS) wspiera dziaania ochotnikw w poszerzaniu dostpu Chiczykw do wiedzy na wiatowym poziomie. Misja OOPS okrelana jest trojako: przeamywanie barier jzykowych przez tumaczenia i napisy do materiaw wideo,

(OOPS)

OpenCast Community

http://www. opencastproject.org

Peer 2 Peer http://www. University p2pu.org

The Bazaar

http://www. bazaar.org

UNESCO OER http://oerwiki.iiepCommunity unesco.org

Wikieducator

http:// wikieducator.org

WikiTeach

http://www. wikiteach.org

propagowanie idei OZE i stymulowanie ich wykorzystywania przez wykady, obecno w mediach i tworzenie spoecznoci oraz wspieranie lokalnego wkadu Chin w OZE poprzez partnerstwa i konsultacje. Spoeczno OpenCast jest wspprac osb, uczelni wyszych i organizacji w celu odkrywania, rozwijania i dokumentowania najlepszych praktyk i technologii w dziedzinie zarzdzania materiaami audiowizualnymi w nauczaniu akademickim. Poprzez list dyskusyjn, serwis internetowy i wspprac pomidzy czonkami, spoeczno oferuje wsparcie i informacj pomagajc innym dokona wyboru najlepszego podejcia do udostpniania i wykorzystywania bogatych multimediw w Internecie. Peer 2 Peer University to spoeczno online otwartych grup nauczania krtkich kursw na poziomie uniwersyteckim. Mona myle o niej jako o klubie czytelnika online skierowanemu ku OZE. P2PU pomaga w nawigacji poprzez otwarte materiay edukacyjne, tworzc niewielkie grupki motywowanych studentw, jak te wspierajc opracowywanie i ulepszanie programw nauczania. Studenci i nauczyciele s za swoj prac doceniani, serwis tworzy te cieki umoliwiajce przyznawanie formalnych zalicze. Bazaar to portal spoecznociowy dla ludzi chccych wykorzystywa, wymienia i wspdzieli oprogramowanie o otwartym kodzie, jak te zasoby wspierajce proces nauczania. Serwis zosta uruchomiony przez International Institute for Educational Planning (IIEP) przy UNESCO, jako miejsce, gdzie czonkowie spoecznoci OZE przy UNESCO mog wsppracowa nad zagadnieniami i dokumentami zwizanymi z OZE. Serwis zawiera przydatne zasoby wymagane do zrozumienia, czym s OZE i jak naley je wykorzystywa, rozpowszechnia i nad nimi wsppracowa. WikiEducator to rozwijajca si spoeczno zajmujca si wsplnym planowaniem projektw edukacyjnych wraz z tworzeniem odpowiednich treci, rozwijaniem wolnych treci w ramach serwisu jako materiaw e-learningowych, wspprac przy budowaniu otwartych zasobw edukacyjnych mwicych o tworzeniu OZE, jak te wspprac nad finansowaniem propozycji rozwijanych jako wolne zasoby. Wikiteach to plan lekcji dla nauczycieli, ktrzy chc dzieli si swoimi lekcjami z innymi. Mona myle o tym serwisie jako o Wikipedii z zawartoci dydaktyczn. Logowanie si w serwisie nie jest wymagane, lecz po zalogowaniu uytkownicy otrzymuj dodatkowe narzdzia. Darmowe plany lekcji dostpne w serwisie s zaczerpnite z szerokiej gamy w tym plany lekcji dla przedszkoli, szk podstawowych, rednich, wyszych i uniwersytetw. Tematyka planw zaj w serwisie jest szeroka dostpne s plany lekcji matematyki, jzyka angielskiego jako ojczystego, jzykw obcych, historii, nauk

Open Education News

http:// openeducationnews. org

Open Educator Free Education for All OLCOS, Open eLearning Content Observatory Services

http://www. openedeucator.net

spoecznych, sztuk piknych, nauk cisych, itd. Obszar otwartej edukacji nabiera rozmachu i energii. Wraz z pojawianiem si nowych projektw, fundacji, uniwersytetw i innych elementw rynku otwartej edukacji, zwiksza si potrzeba istnienia jednego rda zbierajcego, sortujcego, analizujcego, syntetyzujcego i rozpowszechniajcego wiadomoci zwizane z otwart edukacj. Open Education News to serwis umoliwiajcy pobranie codziennej porcji wiadomoci dotyczcych otwartej edukacji z caego wiata. Serwis stworzony zosta z myl o ledzeniu najnowszych zmian w wiecie otwartej edukacji.

http://www. olcos.org

OLNet (Open http://olnet.org/ Learning node/68 Network)

Serwis powsta z myl o stworzeniu centrum informacji, obserwacji oraz promocji wykorzystywania OZE, w szczeglnoci otwartych cyfrowych treci edukacyjnych w Europie. W chwili obecnej charakterystyka i potencja otwartego oprogramowania edukacyjnego s oczywiste i uznane, lecz nie dzieje si tak w odniesieniu do otwartych treci cyfrowych mogcych w sposb znaczny wspomc elastyczne i otwarte modele dydaktyczne, na przykad wspdzielenie wiedzy i budowanie umiejtnoci w szkoach, na uczelniach wyszych i w szkolnictwie zawodowym. Serwis zawiera uyteczne przewodniki informujce o otwartych cyfrowych treciach edukacyjnych i prowadzce przez proces ich praktycznego wykorzystywania. Celem serwisu OLnet jest zbieranie dowodw i metod pozwalajcych okreli jak bada i zrozumie proces uczenia si w coraz bardziej otwartym wiecie, co szczeglnie czy si z ide OZE, lecz bierze te pod uwag inne wpywy. Serwis dy do zebrania istniejcych dowodw, ale rwnie chce zauwaa idee, ktre pojawiaj si jako wnioski z oferowanych rozwiza.

Inne rda OZE

Nazwa Commonwealth of Learning (COL) materiay szkoleniowe Harvey Project Adres Opis http://www.col.org/ Serwis COL przyczyni si do stworzenia materiaw courseMaterials dydaktycznych w sieciach wielu ze swoich partnerw. Wikszo materiaw COL jest wolnodostpna do pobrania i adaptacji, cho cz z nich moe by opatrzona licencj narzucajc okrelone ograniczenia. http://opencourse. Midzynarodowa wsppraca dydaktykw, naukowcw, org/collaboratories/ studentw, lekarzy, programistw, twrcw programw harveyproject nauczania i artystw graficznych, ktrzy razem buduj interaktywne, dynamiczne materiay dotyczce ludzkiej fizjologii. Projekt zosta zaoony w roku 1998 i ma ponad 100 czonkw w prawie 20 krajach. Fundusze na dziaanie projektu pochodz m.in. z amerykaskiej National Science Foundation. Harvey Project opracowa

Open of Course

http://open-ofcourse.org/courses

Professional Education Organization International (PEOI)

http://www.peoi. org

Uchannel (University Channel)

http://uc.princeton. edu

Kursy Virtual University for Small States of the Commonwealth (VUSSC)

http://www.vussc. info

Wikiversity

http://en. wikiversity.org

ponad 40 obiektw dydaktycznych, gwnie w postaci animacji Flash i symulacji w jzyku Java. Celem istnienia serwisu jest udostpnianie informacji edukacyjnych, z ktrych mona czerpa korzyci w yciu codziennym. Wikszo z oferowanych kursw dotyczy technik komputerowych, Internetu i nauki jzykw obcych. W przyszoci serwis zamierza udostpnia wicej materiaw powiconych np. poszukiwaniu pracy, biznesowi, hobby, zarabianiu i oszczdzaniu pienidzy, samorozwojowi, itd. Serwis oparty jest na oprogramowaniu Moodle, a korzystanie z niego jest darmowe. Organizacja Professional Education Organization International (PEOI) zostaa stworzona przez ochotnikw wierzcych w to, e nadszed czas udostpnienia otwartej edukacji na poziomie pomaturalnym za darmo wszystkim zainteresowanym i e staje si to moliwe dziki sieci Internet. Serwis udostpnia kursy online podnoszce kwalifikacj aspirujcych profesjonalistw, firm zatrudniajcych takich wanie ludzi, uniwersytetw przyznajcych stopnie naukowe i instytucji dydaktycznym. Uchannel, lub University Channel, to serwis udostpniajcy nagrania wideo z wykadw oraz wydarze z caego wiata. Umoliwia naukowcom zaprezentowanie swoich idei i przedstawianie efektw swojej pracy w penej, nieskracanej formie. W imieniu ministrw edukacji Wsplnoty Narodw, COL koordynuje powstanie wirtualnego uniwersytetu dla maych pastw Wsplnoty (VUSSC). W powstanie VUSSC zaangaowane jest 30 pastw, ktre koncentruj si na tworzeniu kursw ksztaccych okrelone umiejtnoci w dziedzinie turystyki, przedsibiorczoci, rozwoju zawodowego, zarzdzania kryzysowego i przedmiotw technicznych oraz zawodowych. Serwis prezentuje informacje o oferowanych kursach, materiaach, przewodnikach i podrcznikach, zestawach narzdzi oraz innych zasobach VUSSC. Wikiversity to projekt Wikimedia Foundation, powicony rozwijaniu zasobw edukacyjnych, projektw edukacyjnych i bada do wykorzystania na wszystkich etapach edukacji, we wszystkich typach szkolnictwa i stylach nauczania od przedszkola po uniwersytet, zarwno w edukacji formalnej, jak i nieformalnej. Serwis zachca do wsppracy nauczycieli, studentw i naukowcw, ktrzy wsplnie rozwijaj otwarte zasoby edukacyjne oraz spoecznoci wsppracy dydaktycznej.

Dodatek 7: Kwestie OZE w nauczaniu na odlego30

Cz instytucji zainteresowania zagadnieniami OZE interesuje si rwnie zagadnieniem nauczania na odlego lub jest w tym polu ju aktywna. Istnieje naturalna synergia pomidzy tymi dwiema koncepcjami, gdy nauczanie na odlego wymusza cige inwestowanie w rozwijanie zasobw edukacyjnych. Wykorzystywanie OZE w tym procesie powinno skrci proces i zmniejszy koszty rozwoju: udostpnianie zasobw do nauczania na odlego, gdy OZE pozwala na dalsze otwieranie dostpu do nauczania o wysokiej jakoci, za natura i jako procesu dydaktycznego w ofercie instytucji nauczajcych na odlego staje si cech takie instytucje rnicujc. Powinno to pomc w podniesieniu jakoci zarwno zasobw dydaktycznych udostpnianych jako OZE, jak i samego procesu nauczania na odlego. Ponisze zasady s adaptacj opracowania Lentella31 (2004, strony 249-259) i Welcha i Reeda32 (red., 2005) i pokazuj moliwe zalenoci midzy nauczaniem zdalnym a OZE. Tabel po raz pierwszy opracowano w celu informowania instytucji o obowizujcych w nich zasadach. Obszar zasad Identyfikacja odbiorcy Kwestie i cele cel edukacyjny programu nauczania demografia populacji studenckiej (wiek, pe, status zatrudnienia) motywacja do nauki (zawodowa, naukowa) istniejca wiedza i / lub umiejtnoci docelowej grupy studentw (czy da si zaoy, e uczniowie posiadaj umiejtnoci zdobywania wiedzy?) wymogi programowe (czy s zdefiniowane przez wymogi instytucji lub egzaminacyjne, czy stawia na wiedz teoretyczn czy umiejtnoci zawodowe?) badania rynku Istotno dla wsppracy i / lub stosowania ZOE wspdzielenie danych badawczych i szablonw moe uatwi tworzenie i pniejsze wykorzystanie profili uczniw w instytucjach uczestniczcych w programie

30

Przygotowano za zgod i na podstawie serwisu OER Africa, data odczytu: 4.10.2011, tryb dostpu: http://www.oerafrica.org/policy/OERsanddistanceeducationsomepolicyissues/tabid/1091/Default.aspx
31

H. Lentell, 2004. Chapter 13: Framing policy for open and distance learning w: H. Perraton, H. Lentell 2004. Policy for Open and Distance Learning. World review of distance education and open learning: tom 4. Londyn: RoutledgeFalmer, str. 249-259
32

T. Welch, Y. Reed, 2005. Designing and Delivering Distance Education: Quality Criteria and Case Studies from South Africa. Johannesburg: Nadeosa.

Typ systemu nauczania na odlego

Dobr odpowiedniej technologii dystrybucji informacji i modelu interakcji z uczestnikami kursu

organizacja w ramach kampusu uczelnianego, organizacji, czy indywidualna nauka w tempie odrbnym dla kadego studenta czy bazujca na programie otwarty dostp dziaania samodzielne, czy w partnerstwie materiay drukowane, audio/wideo, oparte na mechanizmach internetowych lub mieszane wybr wpywajcy na dostpno wybr wpywajcy na metody szkolenia koszt, w tym zrwnowaenie i obsuga

wspdzielenie danych badawczych, wytycznych, dokumentw procesowych i kryteriw jakoci moe pomc instytucji w dokonywaniu zasadnych wyborw w kwestii tego, jakie modele nauczania na odlego bd najodpowiedniejsze do potrzeb otwarte licencjonowanie materiaw spowoduje obnienie kosztw produkcji dystrybucji dostp do materiaw dydaktycznych dla innych czonkw spoecznoci moe by wydajn i szybko dziaajc strategi zabezpieczania materiau dla potrzeb kursw w sytuacji ich niedostpnoci moliwo korzystania z mediw, ktre byyby poza zasigiem finansowym instytucji, gdyby musiaa ona opracowywa materiay samodzielnie wymagane jasne zasady mwice, e opracowywanie materiaw jest uwaane w instytucji za istotne i e instytucja zamierza inwestowa w te dziaania wymagane odpowiednie zapisy gwarantujce wysok jako materiaw oraz wydajn wspprac, na co wskazywa ma przeznaczanie odpowiednich zasobw, w tym czasu pracy moe zaj konieczno wprowadzenia szczegowych odwoa do wspdziaania i zabezpieczania funduszy na czas spdzony przez dydaktykw na uczestnictwo w zadaniach opartych na wsppracy wspdzielenie materiaw edukacyjnych z innymi czonkami spoecznoci moe spowodowa obnienie wypat za rozwijanie

Planowanie biznesowe i koszty

filozofia i cele kapita i koszty okresowe planowanie implementacja uaktualnienia i utrzymywanie stae i zmienne samofinansowanie czy dofinansowanie portfolio kursw (np. dugo procesu studiowania) rozwijanie i produkcja kursw (skad osobowy, kontakty indywidualne) dostarczanie materiaw dydaktycznych rekrutacja system prowadzenia zaj udostpnianie materiaw ocenianie prowadzenie dziennika zaj marketing finansowanie

Strategie kadrowe

uzupenianie kadry rozwj kadry obcienie kadry systemy zarzdzania zasobami ludzkimi

Rozwj programu nauczania, rozkad

kupowanie, tworzenie lub adaptacja wybr i czenie mediw projektowanie kursw

materiaw dla podwykonawcw, gdy moe otworzy dostp do opracowanych ju materiaw w kluczowych dla potrzeb obszarach uczestnictwo w rozwijaniu materiaw / wsppracy nad OZE moe generowa opaty za konsultacje, dajc instytucji edukacyjnej i jej pracownikom dodatkowe rdo przychodw oraz zwrot poniesionych inwestycji wikszo nauczycieli to eksperci w swojej dziedzinie, nie za osoby zajmujce si opracowywaniem materiaw szersza spoeczno zwizana z OZE moe pomc w wypracowaniu umiejtnoci niezbdnych w opracowywaniu zasobw procesy uwiadamiania pracownikw powinny bra pod uwag wiadomo zmian parametrw ochrony wasnoci intelektualnej w wyniku wzrostu znaczenia technik informacyjnych, jak te wprowadzenie do otwartych licencji typu Creative Commons mona rozway, by pracownicy uczestniczcy we wsppracy nad opracowywaniem materiaw, wiczeniami w tej dziedzinie ktre s ponad wymiarem ich zwykych godzin pracy byli wynagradzani na nadgodziny. Na dusz met, w miar przyspieszania tempa rozwoju nauczania na odlego opisy stanowisk naley przygotowywa tak, by przewidyway jako standardowe dziaania rozwijanie programw nauczania, opracowywanie kursw i produkcj materiaw wspierany przez wykorzystywanie i adaptacje OZE wspierany systematyczn

materiau i produkcja materiaw

testowanie rozwijanych materiaw produkcja udostpnianie uaktualnianie przechowywanie

Nauczanie i wspieranie studentw

rola i zadania prowadzcego umiejtnoci prowadzcego rekrutacja prowadzcych wprowadzanie i szkolenie prowadzcych

analiz aktualnej ochrony materiaw prawem autorskim, jak te wysikami zmierzajcymi do umoliwienia atwego uaktualniania materiaw, bez koniecznoci pozyskiwania dodatkowych pozwole istniejce OZE dostpne w Internecie oraz materiay pozyskane od innych czonkw spoecznoci wsppracujcych z uczelni mog wspiera procesy poprawiania i ekonomiczne z punktu widzenia kosztw uaktualnianie caych kursw ustanowienie zasad licencjonowania materiaw odpowiednich do zasobw cyfrowych, np. licencje Creative Commons, co w znaczny sposb wpywa na ochron wasnoci intelektualnej uczelni konieczno zdefiniowania warunkw korzystania ze wszystkich materiaw wchodzcych w skad biblioteki cyfrowej, wspierane systematycznymi audytami materiaw i ustanowieniem systemu zarzdzajcego baz wiedzy instytucji w celu zwikszenia liczebnoci pozycji biblioteki cyfrowej bez znacznych kosztw dodatkowych mona wykorzysta materiay wspdzielone i OZ wsppraca z innymi czonkami spoecznoci wspomaga dostp do materiaw, jak te postpujc integracj uczelni z powstajcymi globalnymi sieciami OZE wspdzielenie danych badawczych, wytycznych, dokumentw procesowych i kryteriw jakoci moe pomc instytucji w dokonywaniu

 Rekrutacja Ocenianie

monitorowanie dziaa prowadzcych ocena i informacja zwrotna nauczanie bezporednie, przez telefon, online konsultacje ze studentami przewodniki dla studiujcych i informowanie studentw dostpno materiaw dydaktycznych marketing testowanie diagnostyczne przyszych studentw informowanie uczniw o systemie nauczania zdalnego rekrutacja systemy patnoci czesnego wykorzystywane metody (np. egzaminy, projekty, rozprawy, portfolio prac) ocena podsumowujca lub ocenianie formalne metody przesyania zada i udzielania informacji zwrotnej (w Internecie czy poprzez korespondencj papierow) zapisywanie ocen i postpw studentw finanse rekrutacja przetwarzanie zapyta zapisy rozwijanie materiaw produkcja materiaw prowadzenie zaj i wsparcie ocenianie technologia struktury zarzdzania rozwj programw nauczania, planowanie kursw i produkcja materiaw stowarzyszenia podwykonawcy nauczanie zintegrowane z prac zawodow konsorcja dla kogo jest ocena jakoci (politykw, zarzdzajcych,

zasadnych wyborw w kwestii tego, jakie modele dziaa bd najodpowiedniejsze w prowadzeniu i wspieraniu studentw uczcych si na odlego i miejscowo

Zarzdzanie i administracja systemem nauczania na odlego

wspdzielenie danych badawczych, wytycznych, dokumentw procesowych i kryteriw jakoci moe pomc instytucji w dokonywaniu zasadnych wyborw w kwestii tego, jakie modele dziaa bd najodpowiedniejsze w rekrutacji uczniw zdobywajcych wiedz zdalnie wspdzielenie danych badawczych, wytycznych, dokumentw procesowych i kryteriw jakoci moe pomc instytucji w dokonywaniu zasadnych wyborw w kwestii tego, jakie modele dziaa bd najodpowiedniejsze w ocenianiu uczniw zdobywajcych wiedz zdalnie wspdzielenie danych badawczych, wytycznych, dokumentw procesowych i kryteriw jakoci moe pomc instytucji w dokonywaniu zasadnych wyborw w kwestii tego, jakie modele dziaa bd najodpowiedniejsze w administrowaniu i zarzdzaniu systemem nauczania zdalnego

Wsppraca

Monitorowanie oceniania

wspdzielenie danych badawczych, wytycznych, dokumentw procesowych i kryteriw jakoci moe pomc instytucji w dokonywaniu zasadnych wyborw w kwestii tego, jakie modele dziaa bd najodpowiedniejsze w zarzdzaniu wspprac systemowy audyt materiaw i zastosowanych do ich

jakoci i zapewnianie jakoci

pracownikw dydaktycznych?) poziom monitorowania jakoci (np. systemowy, dla danego kursu/programu, dla danego prowadzcego, dla danego ucznia) moliwo podejmowania dziaa wynikajcych z oceny, monitorowania i zapewniania jakoci systemy zapewniania jakoci

udostpnienia licencji stworzy jasne ramy prawne dla uczniw i nauczycieli utrzymywanie odpowiednich licencji zachcajcych do wykorzystywania i adaptacji prac dodatkowo wspiera dziaania uczelni wspdzielenie danych badawczych, wytycznych, dokumentw procesowych i kryteriw jakoci moe pomc instytucji w dokonywaniu zasadnych wyborw w kwestii tego, jakie modele dziaa bd najodpowiedniejsze w zarzdzaniu systemem zapewniania jakoci w kontekcie nauczania zdalnego

Dodatek 8: Proces przegldu zasad OZE33

W trakcie ewaluacji zestawu zasad obowizujcych w instytucji edukacyjnej, naley wzi pod uwag nastpujce kroki: 1. wyjanienie celu przegldu polityki 2. zebranie informacji o misji, planach strategicznych, zasadach rzdzcych nauczaniem i zdobywaniem wiedzy, kadrami oraz infrastruktur informatyczn, jak te o odnonych procedurach 3. ustanowienie kontekstu i wykazanie, czy wizja, misja i planowanie strategiczne maj charakter zgodny z ide OZE i wsppracy 4. zidentyfikowanie wyzwa i szans Przykad: Wyzwanie Istotno dla wsppracy i/lub OZE Wyzwania zwizane z programem nauczania i materiaami kursowymi opracowanie nowych kursw mona odkryto, e na niektrych wydziaach przyspieszy poprzez proces wsppracy, plany nauczania nie byy poddane wspdzielenie materiaw i przegldowi przez wiele lat (raport z wykorzystanie istniejcych OZE cel wizytacji, podsumowanie) Health OER w kwestii studiw podstawowych, audytorzy rekomenduj pilny przegld systemowy audyt i ponowne licencjonowanie materiaw moe programw nauczania wedug wydziaw pod ktem przydatnoci i prowadzi do monitorowania zasadnoci istnienia niektrych programw szerokoci materiau (ibid.) nauczania i materiaw dydaktycznych biblioteka kolekcja ksiek jest niewystarczajca (owiadczenie Rady, istniejce biblioteki OZE mona udostpni lokalnie i uaktualnia w infrastruktura i zasoby) sposb biecy bez ponoszenia niejasne poczenia midzy wydziaami i dodatkowych wydatkw zwizanych z katedrami, dublujce niektre dziaania licencjami (praktyki uczelniane strona 13) przegld zasad umoliwia odpowiednie nieodpowiednia i nieskoordynowana odniesienie si do misji uczelni technika informatyczna i komunikacyjna, promowania innowacji, odpowiedniej do o niskim dostpnie i wykorzystaniu potrzeb i nowoczesnej technologii (praktyki uczelniane strona 13) poprzez zrozumienie zmieniajcej si niemono przyjcia wszystkich rzeczywistoci zarzdzania wasnoci speniajcych kryteria kandydatw intelektualn w erze cyfrowej (praktyki uczelniane strona 13) stworzenie polityki OZE obejmujcej ca nieodpowiednie fundusze na badania, instytucj daje dobr moliwo po czci wynikajce z niskiej jakoci wprowadzenia nowych systemw marketingu projektw badawczych i lepszego zarzdzania zasobami instytucji niskich umiejtnoci w pisaniu wnioskw
33

Opracowano na podstawie i za zgod OER Africa, data odczytu: 4.20.2011, tryb dostpu: http://www.oerafrica.org/policy

(zarwno ludzkimi jak i materiaowymi) jak te jej wasnoci intelektualn Wyzwania zwizane z kadrami i materiaami oraz programami nauczania planowanie rotacji personelu wymaga starzejca si kadra wykadowcza, wysoka rotacja kadry i nieobecno w jej efektywnego zarzdzania kapitaem intelektualnym szeregach mentorw udowadniaj kryzys kadrowy uczelni, ktry moe otwarte licencje udostpniaj proste prowadzi do obnienia jakoci mechanizmy zapewniajce instytucji w nauczania (praktyki uczelniane strona duszej perspektywie czasowej 18) skutecznie zorganizowany dostp do kapitau intelektualnego pracownikw niski poziom etyki zawodowej niektrych czonkw kadry poczony z niskiej narzucenie dyscypliny licencjonowania jakoci systemem mentorstwa i nadzoru wszystkich zasobw przy wykorzystaniu (praktyki uczelniane strona 14) wolnych licencji zapewni, e produkty intelektualne przechowywane bd i brak formalnego szkolenia kadry w oznaczane na bieco, co pozwala na dziedzinie nauczania i niskiej jakoci skuteczniejsze panowanie nad rotacj pomoce dydaktyczne / sprzt laboratoryjny (praktyki uczelniane strona kadrow i wprowadzaniem nowych pracownikw 14) adaptacje OZE mog dopomc w niskiej jakoci system uznaniowy i zwikszaniu moliwoci kreowania / motywacyjny (praktyki uczelniane strona rozwijania materiaw i 14) wykorzystywaniu istniejcych zasobw, nieodpowiednie fundusze na badania, na przykad w projektowaniu kursw po czci wynikajce z niskiej jakoci dostp do pakietw materiaw wysokiej marketingu projektw badawczych i jakoci i zasobw dodatkowych w wielu niskich umiejtnoci w pisaniu wnioskw postaciach (mediach) jest niezbdny do (praktyki uczelniane strona 14) zmniejszenia obcienia kadr potrzeba wykazywania wikszych inwestycje w wydziay uczelni s efektw mniejszym nakadem pracy, po niezbdne OZE nie jest panaceum na przemyleniu zaoe systemw niedostateczne finansowanie dostarczania treci, programw strukturalne nauczania, struktur organizacyjnych i kadr (praktyki uczelniane strona 6)

(praktyki uczelniane strona 14)

5. zidentyfikowanie kluczowych pozycji istniejcej polityki Przykad: Po analizie kluczowych wyzwa zwizanych z OZE i wspprac nad opracowywaniem materiaw moliwe jest przejrzenie kluczowych pozycji polityki uczelnianej, jak te jej celw, w celu okrelenia ich znaczenia. Wyniki przedstawia ponisza tabela Pozycja polityki / cel Istotno dla wsppracy i/lub OZE Pozycje polityki zwizane z programem nauczania / materiaami dydaktycznymi 8.6. Cyfrowa biblioteka dostpna w konieczno zdefiniowania warunkw Internecie, uruchomiona do lipca 2009 korzystania ze wszystkich materiaw (biecy plan strategiczny, strona 83) wchodzcych w skad biblioteki cyfrowej, wspierana systematycznymi audytami 13.7 Materiay edukacyjne cyfryzowane materiaw i ustanowieniem systemu w sposb regularny (biecy plan zarzdzajcego baz wiedzy instytucji strategiczny, strona 84)

 digitalizacja wszystkich materiaw edukacyjnych i wykonanie zestaww na pytach CD (biecy plan strategiczny, strona 84)

w celu zwikszenia liczebnoci pozycji biblioteki cyfrowej bez znacznych kosztw dodatkowych mona wykorzysta materiay wspdzielone i OZE ustanowienie zasad licencjonowania z wykorzystaniem wolnych licencji, np. Creative Commons, jest istotne z punktu widzenia ochrony praw instytucji jasne zasady wskazujce na to, e rozwijanie materiaw edukacyjnych jest uznawane za wane dla instytucji i e instytucja jest gotowa w ten proces zainwestowa polityka instytucji jest istotna w zapewnieniu wysokiej jakoci materiaw oraz bezproblemowej wsppracy moliwa konieczno zdefiniowania warunkw wsppracy by zapewni odpowiednie rodki na spdzony przez pracownikw uczelni czas na uczestnictwie w tego typu wsplnych dziaaniach udostpnianie materiaw instruktaowych innym czonkom ACDE moe zmniejszy wymagane patnoci dla podwykonawcw za rozwijanie materiaw, gdy moe otworzy dostp do istniejcych ju zasobw w obszarze zainteresowa uczelni uczestnictwo we wsptworzeniu materiaw / wsppracy nad OZE moe spowodowa powstanie wpyww z konsultacji, ktre s alternatywnym rdem przychodu dla uniwersytetu i jego pracownikw, jak te zwrotem poniesionych inwestycji zasady rzdzce konsultacjami powinny w sposb jasny okrela, e pracownicy uczestniczcy we wsppracy nad rozwijaniem materiaw edukacyjnych w ramach dziaa dodatkowych powinni otrzymywa za prac w nadgodzinach odpowiednie wynagrodzenie

Pozycje polityki zwizane z finansami i kadrami odpowiednie i czasowe opacanie osb piszcych materiay edukacyjne i dokonujcych ich recenzji oparte na gwarantowanym budecie z dotacji rzdowych i czesnego (biecy plan strategiczny, strona 60) skrcenie cyklu rozwijania zestawu materiaw dydaktycznych poprzez podpisanie kontraktw na peny etat i cz etatu z nauczycielami akademickimi (biecy plan strategiczny, strona 60) w przypadku instytucji nauczajcych zdalnie, gwne dziaania nauczycieli zatrudnionych na cay etat zwizane s z pisaniem nowych programw nauczania i recenzowaniem istniejcych, rozwijaniem i recenzowaniem materiaw instruktaowych, moderowaniem dziaa pracownikw na niepenym etacie, jak te badaniami konsultacyjnymi (formua oceny obcienia kadr, str. 3, podkrelenie wasne) definicja nauczania dla potrzeb obliczenia obcienia kadrowego zawiera: uzupenianie istniejcych materiaw dydaktycznych (coroczne, 4 godziny na przyznany wykad) oraz pisanie skryptw dla audycji radiowych i mediw informatycznych (wedug uznania, 6 godzin na jeden skrypt) formua oceny obcienia kadr, strona 4 konsultacje uniwersyteckie to dziaania podejmowane przez pracownikw naukowych dziaajcych jako pracownicy instytucji edukacyjnej. Praca ta moe by uzupenieniem standardowych obowizkw i naley si za ni patno jak za nadgodziny lub moe ona by zawarta w standardowych dziaaniach na

rzecz pracodawcy, za ktre nie naley si dodatkowe wynagrodzenie (polityka usug konsultacyjnych, strona 2) umoliwienie pracownikom o wiedzy majcej potencja handlowy czerpania zyskw zawodowych i finansowych z prac zewntrznych. W ten sposb instytucja utrzyma swoje dziaania poprzez generowane dodatkowe przychody (polityka usug konsultacyjnych, strona 3) konsultacje powinno si prowadzi z porednictwem uczelnianego biura konsultacji pod okrelonym identyfikatorem usugi (polityka usug konsultacyjnych, strona 5) Instytucja zatrzyma 20% przychodu netto z konsultacji uniwersyteckiej po odliczeniu i zaaprobowaniu kosztw bezporednich (polityka usug konsultacyjnych, strona 8) Kwestie wasnoci intelektualnej stworzenie ustrukturalizowanego systemu udaremniajcego plagiat, naruszanie praw autorskich i inne formy oszukiwania w gronie pracownikw i uczniw (polityka zapewniania i kontroli jakoci, strona 22) prawo autorskie: studentom nie wolno przekleja ze stron internetowych tekstw i grafik ktre s chronione prawem autorskim bez uznania rda ich pochodzenia lub zezwolenia waciciela praw autorskich (wytyczne systemw informatycznych dla studentw) studenci powinni stosowa si do ogranicze prawnych oraz wewntrznych zasad uczelni wzgldem plagiatw oraz cytowania rde informacji (wytyczne systemw informatycznych dla studentw)

systemowy audyt materiaw i zastosowanych do ich udostpnienia licencji stworzy jasne ramy prawne dla uczniw i nauczycieli utrzymywanie odpowiednich licencji zachcajcych do wykorzystywania i adaptacji prac dodatkowo wspiera dziaania uczelni

6. identyfikacja kwestii do dalszej analizy Przykad: Z powyszego przegldu wynikaj pewne kwestie, ktre naley podda dalszej analizie: 1. W sposb jednoznaczny wymagane s zasady rzdzce rozwijaniem materiaw. Istotne bdzie zapewnienie, e zasady bior pod uwag powysz analiz tworzc rodowisko zasad wspierajcych wspprac i udostpnianie materiaw, wprowadzajc ad w zarzdzaniu

uniwersyteck wasnoci intelektualn. W rozwj polityki warto wczy jeszcze efekty poniszych obserwacji: a. Polityka kadrowa musi bra pod uwag kwestie prawa autorskiego i wasnoci intelektualnej. b. Informacje zwrotne z warsztatw sugeruj, e rozwijanie materiaw nie jest brane pod uwag przy przeniesieniach kadrowych lub awansach, motywacj na bazie osigni i listy polecajce, co naley jednak wzi pod uwag. Byoby zalecane, by nagradzanie za wydajno zawodow rwnie brao pod uwag wspprac przy rozwijaniu OZE. c. Nie jest jasne, czy opisy stanowisk / umowy o prac zawieraj ustalenia dotyczce przekazywania uczelni praw autorskich do opracowanych materiaw. 2. Wane jest wprowadzenie otwartych licencji, takich, jak Creative Commons podczas organizacji i prowadzenia szkole dla pracownikw uniwersytetu i osb piszcych materiay w dziedzinie prawa autorskiego i plagiatw. Pozwoli to na pogbienie wiedzy w dziedzinie dostpnych moliwoci skutecznego zarzdzania wasnoci intelektualn. 3. Przydatnym dla instytucji dziaaniem bdzie zapocztkowanie dzielenia si posiadanymi zasobami z innymi w ograniczonym zakresie, by przetestowa potencja takiego modelu postpowania i rozway zaoenia dla przyszej polityki uczelni w dziedzinie action research.

Dodatek 9: Wymagane w pracy z OZE umiejtnoci

Poniej znajduje si wykaz kluczowych umiejtnoci, ktre naley rozwin w instytucjach chccych w sposb jak najskuteczniejszy wykorzysta otwarte zasoby edukacyjne w celu podniesienia jakoci i efektywnoci ekonomicznej OZE. Wiedza w dziedzinie promowania OZE jako instrumentu poprawy jakoci nauczania i uczenia si posiadanie wiedzy na temat koncepcji i kwestii praktycznych zwizanych z OZE, zaoe do polityki instytucji, itd. Wymagane umiejtnoci to: Zapa do kwestii otwartoci, bez ktrego wszelkie prby przekonywania do wykorzystywania OZE najprawdopodobniej bd nieskuteczne Umiejtno przykuwania uwagi uczestnikw prezentacji Zrozumienie zalet i wad rnych otwartych licencji, poczone ze zrozumieniem tego, jak najnowsze rodowiska zasad ograniczaj wykorzystanie OZE i otwarte licencjonowanie kapitau intelektualnego (koncentrujc si na wyzwaniach zwizanych z przekonaniem decydentw edukacyjnych w rodowiskach, gdzie polityka wasnoci intelektualnej nie uwzgldnia stosowania wolnych licencji) Jasno przekazu w dziedzinie zyskw ekonomicznych wynikajcych ze stosowania OZE w kwestiach programw i instytucji marketingowych, jak te osb indywidualnych oraz w zrozumieniu ekonomii kosztw produkcji OZE Ugruntowana wiedza o praktycznych zastosowaniach OZE ilustrujca kluczowe punkty wywodu wiadomo najnowszych argumentw za wykorzystaniem i przeciw wykorzystaniu OZE Moliwo zaangaowania si w argumentacj, jak te umiejtno odpowiadania na pytania, ktre niewtpliwie pojawiaj si na spotkaniach, wziwszy pod uwag zakres, w jakim OZE rzucaj wyzwanie gboko zakorzenionym koncepcjom edukacyjnym

Wiedza prawnicza pozwalajca na: Doradzanie w kwestii nadawania licencji opracowanym materiaom Przegldanie aktualnych praw autorskich i praw ochrony wasnoci intelektualnej Rozwijanie i dostosowywanie polityki prawa autorskiego i prawa wasnoci intelektualnej Ustalanie wymogw zezwole na wykorzystanie w celu udostpnienia materiaw na licencji Creative Commons Negocjowanie prawa do wykorzystania okrelonych materiaw na licencji Creative Commons

Objanienie owiadcze o prawie autorskim waciwych dla materiaw rnego rodzaju wydawanych w rnej postaci (w rnych mediach)

Wiedza w dziedzinie rozwijania i objaniania modeli biznesowych uzasadniajcych, ze strony instytucji edukacyjnych, indywidualnych dydaktykw oraz innych twrcw zasobw edukacyjnych (w tym wydawcw), wykorzystanie otwartych licencji wraz z moliwoci zilustrowania korzyci z takiego podejcia. Wiedza w dziedzinie opracowywania programw nauczania, kursw i materiaw dydaktycznych, ze szczegln koncentracj na pomocy dydaktykom w wykorzystaniu penego potencjau nauczania opartego o zasoby. Wymaga to dogbnego zrozumienia edukacji (pedagogii, moliwoci rozgraniczenia nauczania otwartego, zdalnego, elektronicznego i mieszanego i wzgldw przemawiajcych za kadym z nich), jak te kontekstu edukacji, dostosowanego do szczeglnego sektora, w ktrym przebiega praca. Dodatkowo, wymagane s nastpujce umiejtnoci: Prowadzenie oceny potrzeb edukacyjnych Zarzdzanie procesami rozwijania programw nauczania Efektywna identyfikacja docelowej grupy studentw Definicja skutecznych i odpowiednich wynikw nauczania Identyfikacja odpowiednich ram merytorycznych programw, kurw i moduw Dobr odpowiedniej kombinacji strategii uczenia si i nauczania w celu osignicia zaoonych celw edukacyjnych Planowanie finansowe w celu zapewnienia dostpnoci i dugoterminowego zrwnowaenia wybranych strategii uczenia si i nauczania Rozwijanie skutecznych i zajmujcych materiaw dydaktycznych Integrowanie w fazie projektowania materiaw wkadu studentw Ustanawianie skutecznych strategii oceniania Stosowanie najodpowiedniejszych mediw i rodkw technicznych by osign zaoone cele dydaktyczne Wykorzystywanie mediw i innych rodkw technicznych celem wspierania dostarczania treci edukacyjnych, interakcji i wsparcia studentw Pozyskiwanie OZE, w tym wiedza na temat mocnych punktw i charakterystyki repozytoriw oglnych i specjalizowanych, jak te wyszukiwarek OZE Spjna adaptacja i integracja OZE w programy i rozkady materiaw w odpowiednim kontekcie

Negocjacje z organizacjami i osobami zewntrznymi celem udostpnienia materiaw na wolnej licencji lub uwolnienia materiaw chronionych prawem autorskim Sporzdzanie wersji cyfrowych istniejcych materiaw z wykorzystaniem mechanizmu optycznego rozpoznawania znakw Implementacja niezbdnych procesw w celu umoliwienia wydruku na danie

Wiedza techniczna. Te umiejtnoci s cile powizane z umiejtnociami dotyczcymi opracowywania i rozwoju materiaw. W stopniu coraz bardziej znaczcym strategie nauczania opartego o zasoby wykorzystuj zwikszajcy si wachlarz mediw i powstaj w rodowiskach elearningowych, przy udziale dostpnych cyfrowych materiaw edukacyjnych dostpnych na wolnej licencji. Wymagane umiejtnoci to: Doradzanie instytucjom edukacyjnym w dziedzinie zalet i wad ustanawiania wasnych repozytoriw OZE, jak te doradzanie w dziedzinie innych modeli udostpniania opracowanych przez instytucj OZE Tworzenie stabilnych, prawidowo dziaajcych wirtualnych rodowisk dydaktycznych i repozytoriw treci Wspieranie dydaktykw w rozwijaniu kursw w ramach dziaajcych ju lub powstajcych wirtualnych rodowisk dydaktycznych Rozwijanie materiaw multimedialnych i wideo

Wiedza w zarzdzaniu sieciami / konsorcjami wsppracujcych ze sob ludzi i instytucji tworzcych projekty poprawy dydaktyki, w tym umiejtno przystosowywania si do wyzwa dla przykadu, niedoborw energii elektrycznej, dyskomfortu fizycznego, trudnych osobowoci, nieprzyjaznej polityki instytucjonalnej w tym samym czasie utrzymujc koncentracj na wykonywanym zadaniu). Wiedza w dziedzinie monitorowania i ewaluacji, pomagajca w prowadzeniu formalnych procesw oceniania, jak te dugoterminowej ewaluacji opisowej oraz zada oceniajcych wpyw posiadanej wiedzy na dziaania jednostki. Wszystkie te umiejtnoci okrelaj zakres, w ktrym wykorzystanie otwartych licencji prowadzi do poprawy jakoci nauczania i uczenia si, zwikszonej produktywnoci, zwikszonej ekonomicznoci, itd. Wiedza w dziedzinie efektywnego propagowania i udostpniania OZE, w tym Umiejtnoci techniczne rozwijania i utrzymywania platform internetowych udostpniajcych OZE, jak te udostpniajcych same zasoby oraz ich metadane innym serwisom Umiejtno generowania odnonych i znaczcych metadanych do OZE Wiedza i umiejtnoci opracowywania standardowych taksonomii opisujcych zasoby wielu dyscyplin i dziedzin wiedzy

Umiejtnoci tworzenia serwisw internetowych i zarzdzania nimi w celu tworzenia rodowisk online w ktrych moe nastpi atwe poznawanie i pobieranie zasobw.

Umiejtnoci komunikacyjne i naukowe pomagajce w dzieleniu si informacjami na temat OZE w formie wpisw w Internecie, biuletynw, broszur, studiw przypadku, raportw z bada, itd. W tej grupie mieszcz si umiejtnoci wymagane w dziaaniach komunikacyjnych od opracowywania i dokumentowania najlepszych praktyk i centralnych koncepcji po wiedz w dziedzinie grafiki komputerowej i skadania dokumentw.

Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0

http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/ Wolno:kopiowa, rozpowszechnia, odtwarza i wykonywa utwr tworzy utwory zalene
Na nastpujcych warunkach: Uznanie autorstwa - Utwr naley oznaczy w sposb okrelony przez Twrc lub Licencjodawc Na tych samych warunkach - Jeli zmienia si lub przeksztaca niniejszy utwr, lub tworzy inny na jego podstawie, mona rozpowszechnia powstay w ten sposb nowy utwr tylko na podstawie takiej samej licencji.

Attribution-ShareAlike 3.0 Unported

You are free:
to Share - to copy, distribute and transmit the work to Remix - to adapt the work

Under the following conditions:

Attribution. You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work). Share Alike. If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work only under the same or similar license to this one. For any reuse or distribution, you must make clear to others the license terms of this work. The best way to do this is with a link to this web page. Any of the above conditions can be waived if you get permission from the copyright holder. Nothing in this license impairs or restricts the authors moral rights.

The document was created by CC PDF Converter