Dz.U.93.61.284 1994.10.10 1995.02.01 1998.11.01 2000.11.01 2003.03.

01

uzup. uzup. zm. zm. uzup. uzup.

Dz.U.95.36.175 Dz.U.95.36.176 Dz.U.95.36.177 Dz.U.98.147.962 Dz.U.01.23.266 Dz.U.03.42.364

oglne oglne art. 2, art. 3, art. 4, art. 5 art. 1, art. 2 ust. 1, art. 2 ust. 2, art. 2 ust. 3 oglne oglne

KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZOWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNOCI

*

sporzdzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona nastpnie Protokoami nr 3, 5 i 8 oraz uzupeniona Protokoem nr 2. (Dz. U. z dnia 10 lipca 1993 r.)

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ podaje do powszechnej wiadomoci: W dniu 4 listopada 1950 r. zostaa sporzdzona w Rzymie Konwencja o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci, zmieniona nastpnie Protokoami nr 3, 5 i 8 oraz uzupeniona Protokoem nr 2, w nastpujcym brzmieniu: Przekad*) KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZOWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNOCI Rzdy Pastw-Sygnatariuszy niniejszej konwencji, czonkowie Rady Europy, zwaywszy na Powszechn Deklaracj Praw Czowieka, uchwalon 10 grudnia 1948 r. przez Zgromadzenie Oglne Narodw Zjednoczonych; zwaywszy, e owa Deklaracja zmierza do zapewnienia powszechnego i efektywnego stosowania zawartych w niej praw; zwaywszy, e celem Rady Europy jest osignicie wikszej jednoci jej czonkw i e jednym ze sposobw osignicia tego celu jest ochrona oraz rozwj praw czowieka i podstawowych wolnoci; potwierdzajc swoj gbok wiar w te podstawowe wolnoci, ktre s fundamentem sprawiedliwoci i pokoju na wiecie i ktrych zachowanie opiera si gwnie z jednej strony na rzeczywicie demokratycznym ustroju politycznym, a z drugiej - na jednolitym pojmowaniu i wsplnym poszanowaniu praw czowieka, do ktrych si one odwouj; zdecydowane jako Rzdy pastw europejskich, dziaajcych w tym samym duchu i posiadajcych wsplne dziedzictwo ideaw i tradycji politycznych, poszanowania wolnoci i rzdw prawa, podj pierwsze kroki w celu zbiorowego zagwarantowania niektrych praw wymienionych w Powszechnej Deklaracji, uzgodniy, co nastpuje: __________ *) Przypisy w jzyku polskim pochodz z wczeniejszego wydania tekstu angielskiego konwencji.

Artyku 1

(1)

Obowizek przestrzegania praw czowieka Wysokie Ukadajce si Strony zapewniaj kademu czowiekowi, podlegajcemu ich jurysdykcji, prawa i wolnoci okrelone w rozdziale I niniejszej konwencji. ROZDZIA I
(2)

PRAWA I WOLNOCI Artyku 2 Prawo do ycia 1. Prawo kadego czowieka do ycia jest chronione przez ustaw. Nikt nie moe by umylnie pozbawiony ycia, wyjwszy przypadki wykonania wyroku sdowego, skazujcego za przestpstwo, za ktre ustawa przewiduje tak kar. 2. Pozbawienie ycia nie bdzie uznane za sprzeczne z tym artykuem, jeeli nastpi w wyniku bezwzgldnie koniecznego uycia siy: a) w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawn przemoc; b) w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemoliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolnoci zgodnie z prawem, c) w dziaaniach podjtych zgodnie z prawem w celu stumienia zamieszek lub powstania. Artyku 3 Zakaz tortur Nikt nie moe by poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniajcemu traktowaniu albo karaniu. Artyku 4 Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej 1. Nikt nie moe by trzymany w niewoli lub w poddastwie. 2. Nikt nie moe by zmuszony do wiadczenia pracy przymusowej lub obowizkowej. 3. W rozumieniu tego artykuu pojcie "praca przymusowa lub obowizkowa" nie obejmuje: a) adnej pracy, jakiej wymaga si zwykle w ramach wykonywania kary pozbawienia wolnoci orzeczonej zgodnie z postanowieniami artykuu 5 niniejszej konwencji lub w okresie warunkowego zwolnienia; b) adnej suby o charakterze wojskowym bd suby wymaganej zamiast obowizkowej suby wojskowej w tych krajach, ktre uznaj odmow suby wojskowej ze wzgldu na przekonania; c) adnych wiadcze wymaganych w stanach nadzwyczajnych lub klsk zagraajcych yciu lub dobru spoeczestwa; d) adnej pracy ani wiadcze stanowicych cz zwykych obowizkw obywatelskich. Artyku 5 Prawo do wolnoci i bezpieczestwa osobistego 1. Kady ma prawo do wolnoci i bezpieczestwa osobistego. Nikt nie moe by pozbawiony wolnoci, z wyjtkiem nastpujcych przypadkw i w trybie ustalonym przez prawo: a) zgodnego z prawem pozbawienia wolnoci w wyniku skazania przez waciwy sd;

b) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w przypadku niepodporzdkowania si wydanemu zgodnie z prawem orzeczeniu sdu lub w celu zapewnienia wykonania okrelonego w ustawie obowizku; c) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w celu postawienia przed waciwym organem, jeeli istnieje uzasadnione podejrzenie popenienia czynu zagroonego kar, lub, jeli jest to konieczne, w celu zapobieenia popenieniu takiego czynu lub uniemoliwienia ucieczki po jego dokonaniu; d) pozbawienia nieletniego wolnoci na podstawie zgodnego z prawem orzeczenia w celu ustanowienia nadzoru wychowawczego lub zgodnego z prawem pozbawienia nieletniego wolnoci w celu postawienia go przed waciwym organem; e) zgodnego z prawem pozbawienia wolnoci osoby w celu zapobieenia szerzeniu przez ni choroby zakanej, osoby umysowo chorej, alkoholika, narkomana lub wczgi; f) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania osoby, w celu zapobieenia jej nielegalnemu wkroczeniu na terytorium pastwa, lub osoby, przeciwko ktrej toczy si postpowanie o wydalenie lub ekstradycj. 2. Kady, kto zosta zatrzymany, powinien zosta niezwocznie i w zrozumiaym dla niego jzyku poinformowany o przyczynach zatrzymania i o stawianych mu zarzutach. 3. Kady zatrzymany lub aresztowany zgodnie z postanowieniami ustpu 1 lit. c) niniejszego artykuu powinien zosta niezwocznie postawiony przed sdzi lub innym urzdnikiem uprawnionym przez ustaw do wykonywania wadzy sdowej i ma prawo by sdzony w rozsdnym terminie albo zwolniony na czas postpowania. Zwolnienie moe zosta uzalenione od udzielenia gwarancji zapewniajcych stawienie si na rozpraw. 4. Kady, kto zosta pozbawiony wolnoci przez zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo odwoania si do sdu w celu ustalenia bezzwocznie przez sd legalnoci pozbawienia wolnoci i zarzdzenia zwolnienia, jeeli pozbawienie wolnoci jest niezgodne z prawem. 5. Kady, kto zosta pokrzywdzony przez niezgodne z treci tego artykuu zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo do odszkodowania. Artyku 6 Prawo do rzetelnego procesu sdowego 1. Kady ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsdnym terminie przez niezawisy i bezstronny sd ustanowiony ustaw przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowizkach o charakterze cywilnym albo o zasadnoci kadego oskarenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postpowanie przed sdem jest jawne, jednak prasa i publiczno mog by wyczone z caoci lub czci rozprawy sdowej ze wzgldw obyczajowych, z uwagi na porzdek publiczny lub bezpieczestwo pastwowe w spoeczestwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro maoletnich lub gdy suy to ochronie ycia prywatnego stron albo te w okolicznociach szczeglnych, w granicach uznanych przez sd za bezwzgldnie konieczne, kiedy jawno mogaby przynie szkod interesom wymiaru sprawiedliwoci. 2. Kadego oskaronego o popenienie czynu zagroonego kar uwaa si za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustaw. 3. Kady oskarony o popenienie czynu zagroonego kar ma co najmniej prawo do: a) niezwocznego otrzymania szczegowej informacji w jzyku dla niego zrozumiaym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarenia; b) posiadania odpowiedniego czasu i moliwoci do przygotowania obrony; c) bronienia si osobicie lub przez ustanowionego przez siebie obroc, a jeli nie ma wystarczajcych rodkw na pokrycie kosztw obrony - do bezpatnego korzystania z pomocy obrocy wyznaczonego z urzdu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwoci; d) przesuchania lub spowodowania przesuchania wiadkw oskarenia oraz dania obecnoci i przesuchania wiadkw obrony na takich samych warunkach jak wiadkw oskarenia; e) korzystania z bezpatnej pomocy tumacza, jeeli nie rozumie lub nie mwi jzykiem uywanym w sdzie. Artyku 7

Zakaz karania bez podstawy prawnej 1. Nikt nie moe by uznany za winnego popenienia czynu polegajcego na dziaaniu lub zaniechaniu dziaania, ktry wedug prawa wewntrznego lub midzynarodowego nie stanowi czynu zagroonego kar w czasie jego popenienia. Nie bdzie rwnie wymierzona kara surowsza od tej, ktr mona byo wymierzy w czasie, gdy czyn zagroony kar zosta popeniony. 2. Niniejszy artyku nie stanowi przeszkody w sdzeniu i karaniu osoby winnej dziaania lub zaniechania, ktre w czasie popenienia stanowiy czyn zagroony kar wedug oglnych zasad uznanych przez narody cywilizowane. Artyku 8 Prawo do poszanowania ycia prywatnego i rodzinnego 1. Kady ma prawo do poszanowania swojego ycia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji. 2. Niedopuszczalna jest ingerencja wadzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjtkiem przypadkw przewidzianych przez ustaw i koniecznych w demokratycznym spoeczestwie z uwagi na bezpieczestwo pastwowe, bezpieczestwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochron porzdku i zapobieganie przestpstwom, ochron zdrowia i moralnoci lub ochron praw i wolnoci innych osb. Artyku 9 Wolno myli, sumienia i wyznania 1. Kady ma prawo do wolnoci myli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolno zmiany wyznania lub przekona oraz wolno uzewntrzniania indywidualnie lub wsplnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekona przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynnoci rytualne. 2. Wolno uzewntrzniania wyznania lub przekona moe podlega jedynie takim ograniczeniom, ktre s przewidziane przez ustaw i konieczne w spoeczestwie demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczestwa publicznego, ochron porzdku publicznego, zdrowia i moralnoci lub ochron praw i wolnoci innych osb. Artyku 10 Wolno wyraania opinii 1. Kady ma prawo do wolnoci wyraania opinii. Prawo to obejmuje wolno posiadania pogldw oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji wadz publicznych i bez wzgldu na granice pastwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Pastw do poddania procedurze zezwole przedsibiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych. 2. Korzystanie z tych wolnoci pocigajcych za sob obowizki i odpowiedzialno moe podlega takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie s przewidziane przez ustaw i niezbdne w spoeczestwie demokratycznym w interesie bezpieczestwa pastwowego, integralnoci terytorialnej lub bezpieczestwa publicznego ze wzgldu na konieczno zapobieenia zakceniu porzdku lub przestpstwu, z uwagi na ochron zdrowia i moralnoci, ochron dobrego imienia i praw innych osb oraz ze wzgldu na zapobieenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronnoci wadzy sdowej. Artyku 11 Wolno zgromadzania si i stowarzyszania si

1. Kady ma prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzania si oraz do swobodnego stowarzyszania si, wcznie z prawem tworzenia zwizkw zawodowych i przystpowania do nich dla ochrony swoich interesw. 2. Wykonywanie tych praw nie moe podlega innym ograniczeniom ni te, ktre okrela ustawa i ktre s konieczne w spoeczestwie demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczestwa pastwowego lub publicznego, ochron porzdku i zapobieganie przestpstwu, ochron zdrowia i moralnoci lub ochron praw i wolnoci innych osb. Niniejszy przepis nie stanowi przeszkody w nakadaniu zgodnych z prawem ogranicze w korzystaniu z tych praw przez czonkw si zbrojnych, policji lub administracji pastwowej. Artyku 12 Prawo do zawarcia maestwa Mczyni i kobiety w wieku maeskim maj prawo do zawarcia maestwa i zaoenia rodziny, zgodnie z ustawami krajowymi regulujcymi korzystanie z tego prawa. Artyku 13 Prawo do skutecznego rodka odwoawczego Kady, czyje prawa i wolnoci zawarte w niniejszej konwencji zostay naruszone, ma prawo do skutecznego rodka odwoawczego do waciwego organu pastwowego take wwczas, gdy naruszenia dokonay osoby wykonujce swoje funkcje urzdowe. Artyku 14 Zakaz dyskryminacji Korzystanie z praw i wolnoci wymienionych w niniejszej konwencji powinno by zapewnione bez dyskryminacji wynikajcej z takich powodw, jak pe, rasa, kolor skry, jzyk, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub spoeczne, przynaleno do mniejszoci narodowej, majtek, urodzenie bd z jakichkolwiek innych przyczyn. Artyku 15 Uchylanie stosowania zobowiza w stanie niebezpieczestwa publicznego 1. W przypadku wojny lub innego niebezpieczestwa publicznego zagraajcego yciu narodu, kada z Wysokich Ukadajcych si Stron moe podj rodki uchylajce stosowanie zobowiza wynikajcych z niniejszej konwencji w zakresie cile odpowiadajcym wymogom sytuacji, pod warunkiem e rodki te nie s sprzeczne z innymi zobowizaniami wynikajcymi z prawa midzynarodowego. 2. Na podstawie powyszego przepisu nie mona uchyli zobowiza wynikajcych z artykuu 2, z wyjtkiem przypadkw mierci bdcych wynikiem zgodnych z prawem dziaa wojennych, oraz zobowiza zawartych w artykuach 3, 4 (ustp 1) i 7. 3. Kada z Wysokich Ukadajcych si Stron, korzystajc z prawa do uchylenia zobowiza, poinformuje wyczerpujco Sekretarza Generalnego Rady Europy o rodkach, ktre podja, oraz powodach ich zastosowania. Informowa bdzie rwnie Sekretarza Generalnego Rady Europy, kiedy podjte rodki przestan dziaa, a przepisy konwencji bd ponownie w peni stosowane. Artyku 16 Ograniczenia dziaalnoci politycznej cudzoziemcw

adnego z postanowie artykuw 10, 11 i 14 nie mona uzna za wyczajce prawo Wysokiej Ukadajcej si Strony do ograniczenia dziaalnoci politycznej cudzoziemcw. Artyku 17 Zakaz naduycia praw adne z postanowie niniejszej konwencji nie moe by interpretowane jako przyznanie jakiemukolwiek pastwu, grupie lub osobie prawa do podjcia dziaa lub dokonania aktu zmierzajcego do zniweczenia praw i wolnoci wymienionych w niniejszej konwencji albo ich ograniczenia w wikszym stopniu, ni to przewiduje konwencja. Artyku 18 Granice stosowania ogranicze praw Ograniczenia praw i wolnoci, na ktre zezwala niniejsza konwencja, nie bd stosowane w innych celach ni te, dla ktrych je wprowadzono. ROZDZIA II
(3)

EUROPEJSKI TRYBUNA PRAW CZOWIEKA Artyku 19 Utworzenie Trybunau W celu zapewnienia przestrzegania zobowiza wynikajcych dla Wysokich Ukadajcych si Stron z Konwencji i jej protokow tworzy si Europejski Trybuna Praw Czowieka, zwany dalej "Trybunaem". Dziaa on w sposb stay. Artyku 20 Liczba sdziw Trybuna skada si z sdziw, ktrych liczba rwna jest liczbie Wysokich Ukadajcych si Stron. Artyku 21 Wymogi sprawowania urzdu 1. Sdziowie powinni by ludmi o najwyszym poziomie moralnym i musz albo posiada kwalifikacje do sprawowania wysokiego urzdu sdziowskiego, albo by prawnikami o uznanej kompetencji. 2. Sdziowie zasiadaj w Trybunale we wasnym imieniu. 3. W okresie sprawowania urzdu sdziowie nie mog bra udziau w adnej dziaalnoci, ktra nie daje si pogodzi z niezawisoci, bezstronnoci oraz z wymaganiami piastowania urzdu w penym wymiarze czasu; wszelkie kwestie wynikajce ze stosowania niniejszego ustpu rozstrzyga sam Trybuna. Artyku 22 Wybr sdziw

1. Sdziw wybiera Zgromadzenie Parlamentarne w odniesieniu do kadej Wysokiej Ukadajcej si Strony, wikszoci gosw, z listy trzech kandydatw przedstawionych przez Wysok Ukadajc si Stron. 2. Tak sam procedur stosuje si w celu uzupenienia skadu Trybunau w przypadku przystpienia nowych Wysokich Ukadajcych si Stron oraz przy obsadzaniu wakujcych miejsc. Artyku 23 Kadencja 1. Sdziowie s wybierani na okres szeciu lat. Mog oni by wybierani ponownie. Jednak kadencja poowy sdziw wybranych w pierwszych wyborach upywa po trzech latach. 2. Sdziowie, ktrych kadencja ma upyn z kocem pocztkowego okresu trzech lat, s wyznaczeni w drodze losowania przez Sekretarza Generalnego Rady Europy bezporednio po ich wyborze. 3. Aby zapewni, jeli to moliwe, odnowienie kadencji poowy skadu sdziowskiego co trzy lata, Zgromadzenie Parlamentarne moe przed rozpoczciem procedury kadych kolejnych wyborw postanowi, e kadencja lub kadencje jednego lub wikszej liczby sdziw, ktrzy maj zosta wybrani, bdzie inna ni szecioletnia, jednak nie dusza ni dziewi lat i nie krtsza ni trzy lata. 4. W przypadkach gdy chodzi o wicej ni jeden mandat i gdy Zgromadzenie Parlamentarne zastosuje poprzedni ustp, przydzia mandatw zostanie dokonany w drodze losowania przez Sekretarza Generalnego Rady Europy bezporednio po zakoczeniu wyborw. 5. Sdzia wybrany na miejsce sdziego, ktrego kadencja jeszcze nie upyna, sprawuje swj urzd przez okres pozostajcy do zakoczenia kadencji swego poprzednika. 6. Kadencja sdziw upywa z chwil osignicia przez nich wieku 70 lat. 7. Sdziowie sprawuj swj urzd do czasu ich zastpienia. Zajmuj si oni jednak nadal sprawami, ktre zaczli rozpoznawa. Artyku 24 Odwoywanie aden sdzia nie moe by odwoany ze swojego urzdu, chyba e pozostali sdziowie postanowi wikszoci dwch trzecich gosw, e przesta on spenia stawiane wymogi. Artyku 25 Kancelaria i sekretarze prawni Trybuna posiada Kancelari, ktrej funkcje i organizacj okrela regulamin Trybunau. Trybuna korzysta z pomocy sekretarzy prawnych. Artyku 26 Zgromadzenie plenarne Trybunau Zgromadzenie plenarne Trybunau: a) wybiera swojego Przewodniczcego i jednego lub dwch wiceprzewodniczcych na okres trzech lat; mog oni by wybrani ponownie; b) tworzy Izby ustanowione na czas wyznaczony; c) wybiera Przewodniczcych Izb Trybunau; mog oni by wybrani ponownie; d) uchwala regulamin Trybunau i e) wybiera Szefa Kancelarii i jednego lub wicej zastpcw Szefa Kancelarii. Artyku 27

Komitety, Izby i Wielka Izba 1. W celu rozpatrzenia wniesionych spraw Trybuna zasiada w skadzie komitetw trzech sdziw, Izb siedmiu sdziw i Wielkiej Izby siedemnastu sdziw. Komitety tworzone s przez Izby Trybunau na czas wyznaczony. 2. W skadzie Izby i Wielkiej Izby zasiada z urzdu sdzia wybrany z ramienia zainteresowanego Pastwa-Strony lub, w braku takiego sdziego albo gdy nie jest on w stanie zasiada, inna osoba wybrana przez zainteresowane Pastwo do penienia funkcji sdziego. 3. W skadzie Wielkiej Izby zasiada take Przewodniczcy Trybunau, wiceprzewodniczcy, Przewodniczcy Izby oraz inni sdziowie wybrani zgodnie z regulaminem Trybunau. W przypadku przekazania sprawy do Wielkiej Izby w trybie art. 43, aden sdzia ze skadu Izby, ktra wydaa wyrok, nie zasiada w skadzie Wielkiej Izby, z wyjtkiem Przewodniczcego Izby i sdziego, ktry zasiada z ramienia zainteresowanego Pastwa-Strony. Artyku 28 Uznanie niedopuszczalnoci przez komitety Komitet moe, na zasadzie jednomylnoci, uzna za niedopuszczaln lub skreli z listy spraw skarg indywidualn wniesion na podstawie art. 34, jeli taka decyzja moe zosta podjta bez dalszego rozpatrywania. Decyzja taka jest ostateczna. Artyku 29 Decyzje Izby w sprawie dopuszczalnoci i przedmiotu 1. Jeeli adna decyzja nie zostaa podjta na podstawie art. 28, decyzj w sprawie dopuszczalnoci i przedmiotu skargi indywidualnej wniesionej w trybie art. 34 podejmuje Izba. 2. W sprawie dopuszczalnoci i przedmiotu skarg midzypastwowych wniesionych w trybie art. 33 decyduje Izba. 3. Decyzj w sprawie dopuszczalnoci podejmuje si odrbnie, chyba e Trybuna, w wyjtkowych przypadkach, postanowi inaczej. Artyku 30 Zrzeczenie si waciwoci na rzecz Wielkiej Izby Jeli w sprawie toczcej si przed Izb pojawia si powane zagadnienie dotyczce interpretacji Konwencji lub jej protokow lub jeli rozstrzygnicie takiego zagadnienie moe doprowadzi do sprzecznoci z wyrokiem wydanym wczeniej przez Trybuna, Izba moe, w kadym czasie przed wydaniem swego wyroku, zrzec si swojej waciwoci na rzecz Wielkiej Izby, chyba e sprzeciwia si temu jedna ze stron. Artyku 31 Kompetencje Wielkiej Izby Wielka Izba: a) rozstrzyga skargi wniesione albo w trybie artykuu 33 lub 34, jeli Izba zrzeka si waciwoci na podstawie artykuu 30, albo - jeli sprawa zostaa jej przekazana - w trybie artykuu 43, oraz b) rozpatruje wnioski o wydanie opinii doradczych, przedoone w trybie artykuu 47. Artyku 32 Waciwo Trybunau

1. Trybuna jest waciwy do rozpoznania wszystkich spraw dotyczcych interpretacji i stosowania Konwencji i jej protokow, ktre zostan mu przedoone na podstawie artykuw 33, 34 i 47. 2. Spr dotyczcy waciwoci Trybunau rozstrzyga sam Trybuna. Artyku 33 Sprawy midzypastwowe Kada z Wysokich Ukadajcych si Stron moe wnie skarg do Trybunau, jeli uwaa, e inna Wysoka Ukadajca si Strona naruszya postanowienia Konwencji lub jej protokow. Artyku 34 Skargi indywidualne Trybuna moe przyjmowa skargi kadej osoby, organizacji pozarzdowej lub grupy jednostek, ktra uwaa, e staa si ofiar naruszenia przez jedn z Wysokich Ukadajcych si Stron praw zawartych w Konwencji lub jej protokoach. Wysokie Ukadajce si Strony zobowizuj si nie przeszkadza w aden sposb skutecznemu wykonywaniu tego prawa. Artyku 35 Wymogi dopuszczalnoci 1. Trybuna moe rozpatrywa spraw dopiero po wyczerpaniu wszystkich rodkw odwoawczych, przewidzianych prawem wewntrznym, zgodnie z powszechnie uznanymi zasadami prawa midzynarodowego, i jeli sprawa zostaa wniesiona w cigu szeciu miesicy od daty podjcia ostatecznej decyzji. 2. Trybuna nie rozpatruje adnej skargi wniesionej w trybie artykuu 34, ktra: a) jest anonimowa lub b) jest co do istoty identyczna ze spraw ju rozpatrzon przez Trybuna lub ze spraw, ktra zostaa poddana innej midzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygnicia, i jeli skarga nie zawiera nowych, istotnych informacji. 3. Trybuna uznaje za niedopuszczaln kad skarg indywidualn wniesion w trybie artykuu 34, jeli uwaa, e skarga nie daje si pogodzi z postanowieniami Konwencji lub jej protokow, jest w sposb oczywisty nieuzasadniona lub stanowi naduycie prawa do skargi. 4. Trybuna odrzuca kad skarg, ktr uzna za niedopuszczaln w myl niniejszego artykuu. Trybuna moe tak zdecydowa w kadej fazie postpowania. Artyku 36 Interwencja strony trzeciej 1. We wszystkich sprawach rozpatrywanych przez Izb lub Wielk Izb Wysoka Ukadajca si Strona, ktrej obywatelem jest skarcy, ma prawo do przedkadania pisemnych uwag i do uczestnictwa w rozprawach. 2. Przewodniczcy Trybunau moe, w interesie wymiaru sprawiedliwoci, zaprosi kad Wysok Ukadajc si Stron, ktra nie jest stron w postpowaniu, lub kad zainteresowan osob, inn ni osoba skarca, do przedkadania pisemnych uwag i do uczestnictwa w rozprawach. Artyku 37 Skrelenie skargi z listy

1. Trybuna moe w kadej fazie postpowania zdecydowa o skreleniu skargi z listy spraw, jeeli okolicznoci prowadz do wniosku, e: a) skarcy nie podtrzymuje swej skargi lub b) spr zosta ju rozstrzygnity, lub c) z jakiejkolwiek innej przyczyny ustalonej przez Trybuna nie jest uzasadnione dalsze rozpatrywanie skargi. Jednake Trybuna kontynuuje rozpatrywanie skargi, jeli wymaga tego poszanowanie praw czowieka w rozumieniu Konwencji i jej protokow. 2. Trybuna moe podj decyzj o ponownym wpisaniu skargi na list spraw, jeli uzna, e okolicznoci uzasadniaj takie postpowanie. Artyku 38 Rozpatrywanie skarg i procedura polubownego zaatwiania 1. Jeli Trybuna uzna skarg za dopuszczaln: a) kontynuuje on rozpatrywanie sprawy z udziaem przedstawicieli stron i, jeli zachodzi potrzeba, podejmuje dochodzenie, a zainteresowane pastwa udziel dla jego skutecznego przeprowadzenia wszelkich niezbdnych uatwie; b) pozostaje on do dyspozycji zainteresowanych stron celem polubownego zaatwienia sprawy na zasadach poszanowania praw czowieka w rozumieniu Konwencji i jej protokow. 2. Postpowanie prowadzone w trybie ustpu 1 lit. b) jest poufne. Artyku 39 Osignicie polubownego zaatwienia Jeli zdoano doprowadzi do polubownego zaatwienia sprawy, Trybuna skrela skarg z listy spraw w formie decyzji, ktra ogranicza si do krtkiego przedstawienia faktw i przyjtego rozwizania. Artyku 40 Publiczne rozprawy i dostp do dokumentw 1. Rozprawy s publiczne, chyba e Trybuna zdecyduje inaczej ze wzgldu na wyjtkowe okolicznoci. 2. Dokumenty zoone u Szefa Kancelarii s publicznie dostpne, chyba e Przewodniczcy Trybunau zdecyduje inaczej. Artyku 41 Suszne zadouczynienie Jeli Trybuna stwierdzi, e nastpio naruszenie Konwencji lub jej protokow, oraz jeli prawo wewntrzne zainteresowanej Wysokiej Ukadajcej si Strony pozwala tylko na czciowe usunicie konsekwencji tego naruszenia, Trybuna orzeka, gdy zachodzi potrzeba, suszne zadouczynienie pokrzywdzonej stronie. Artyku 42 Wyroki Izb Wyroki Izb staj si ostateczne zgodnie z postanowieniami artykuu 44 ustp 2. Artyku 43

Przekazanie do Wielkiej Izby 1. W okresie trzech miesicy od daty wydania wyroku przez Izb kada ze stron postpowania moe, w wyjtkowych przypadkach, wnioskowa o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby. 2. Zesp piciu sdziw Wielkiej Izby przyjmie wniosek, jeli sprawa ujawnia powane zagadnienie dotyczce interpretacji lub stosowania Konwencji i jej protokow lub powan kwesti o znaczeniu oglnym. 3. Jeli zesp przyj wniosek, spraw rozstrzyga Wielka Izba w drodze wyroku. Artyku 44 Ostateczne wyroki 1. Wyrok Wielkiej Izby jest ostateczny. 2. Wyrok Izby staje si ostateczny: a) jeli strony owiadczaj, e nie bd wnioskowa przekazania sprawy do Wielkiej Izby, lub b) trzy miesice od daty wydania wyroku, jeli nie zoono wniosku o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby, lub c) jeli zesp Wielkiej Izby odrzuci wniosek o przekazanie w trybie artykuu 43. 3. Ostateczny wyrok podlega opublikowaniu. Artyku 45 Uzasadnienie wyrokw i decyzji 1. Wyroki, jak rwnie decyzje uznajce skargi za dopuszczalne lub niedopuszczalne, zawieraj uzasadnienie. 2. Jeeli wyrok w caoci lub w czci nie wyraa jednomylnej opinii sdziw, kady sdzia jest uprawniony do zaczenia opinii odrbnej. Artyku 46 Moc obowizujca oraz wykonanie wyrokw 1. Wysokie Ukadajce si Strony zobowizuj si do przestrzegania ostatecznego wyroku Trybunau we wszystkich sprawach, w ktrych s stronami. 2. Ostateczny wyrok Trybunau przekazuje si Komitetowi Ministrw, ktry czuwa nad jego wykonaniem. Artyku 47 Opinie doradcze 1. Trybuna moe, na wniosek Komitetu Ministrw, wydawa opinie doradcze w kwestiach prawnych dotyczcych wykadni Konwencji i jej protokow. 2. Powysze opinie nie mog dotyczy treci i zakresu praw i wolnoci okrelonych w rozdziale I Konwencji i w jej protokoach ani jakichkolwiek innych zagadnie, ktre Trybuna lub Komitet Ministrw mogyby rozpatrywa w wyniku postpowania podjtego na podstawie postanowie Konwencji. 3. Decyzje Komitetu Ministrw w sprawie wniosku o opini doradcz Trybunau podejmowane s wikszoci gosw przedstawicieli uprawnionych do zasiadania w Komitecie. Artyku 48 Kompetencja doradcza Trybunau

Trybuna rozstrzyga, czy wniosek o wydanie opinii doradczej przedoony przez Komitet Ministrw mieci si w jego kompetencji okrelonej w artykule 47. Artyku 49 Uzasadnienie opinii doradczych 1. Opinia doradcza Trybunau zawiera uzasadnienie. 2. Jeeli opinia doradcza w caoci lub w czci nie wyraa jednomylnej opinii sdziw, kady sdzia jest uprawniony do zaczenia opinii odrbnej. 3. Opini doradcz przekazuje si Komitetowi Ministrw. Artyku 50 Koszty dziaalnoci Trybunau Koszty dziaalnoci Trybunau ponosi Rada Europy. Artyku 51 Przywileje i immunitety sdziw Sdziowie s uprawnieni w czasie penienia swoich funkcji do korzystania z przywilejw i immunitetw przewidzianych w artykule 40 Statutu Rady Europy i w porozumieniach zawartych na jego podstawie. ROZDZIA III
(4)

POSTANOWIENIA RNE Artyku 52 Zasiganie informacji przez Sekretarza Generalnego Na danie Sekretarza Generalnego Rady Europy kada Wysoka Ukadajca si Strona zoy wyjanienie w sprawie sposobu, w jaki jej prawo wewntrzne zapewnia skuteczne stosowanie wszystkich postanowie niniejszej konwencji. Artyku 53 Ochrona uznanych praw czowieka adne z postanowie niniejszej konwencji nie bdzie interpretowane jako ograniczajce lub wyczajce jakiekolwiek prawa czowieka lub podstawowe wolnoci, ktre mog by zagwarantowane przez ustaw kadej Wysokiej Ukadajcej si Strony lub jakkolwiek inn umow, ktrej pastwo to jest Stron. Artyku 54 Kompetencje Komitetu Ministrw adne z postanowie niniejszej konwencji nie narusza uprawnie przyznanych Komitetowi Ministrw na podstawie Statutu Rady Europy. Artyku 55

Wyczenie innych rodkw rozstrzygania sporw Wysokie Ukadajce si Strony zgadzaj si, e, wyjwszy porozumienia szczeglne, nie bd wykorzystyway obowizujcych midzy nimi traktatw, konwencji lub deklaracji dla skierowania, w drodze skargi, sporu powstaego w zwizku z interpretacj lub stosowaniem niniejszej konwencji do rozpatrzenia w ramach innych sposobw rozstrzygania sporw ni przewidziane w niniejszej konwencji. Artyku 56 Terytorialny zakres stosowania 1. Kade Pastwo moe w chwili ratyfikacji lub w jakimkolwiek pniejszym czasie owiadczy w drodze notyfikacji skierowanej do Sekretarza Generalnego Rady Europy, e niniejsza konwencja obowizywa bdzie, z zastrzeeniem ustpu 4 niniejszego artykuu, na wszystkich lub niektrych terytoriach, za ktrych stosunki midzynarodowe Pastwo to odpowiada. 2. Konwencja obowizywa bdzie na terytorium lub terytoriach wymienionych w notyfikacji, poczwszy od trzydziestego dnia po otrzymaniu tej notyfikacji przez Sekretarza Generalnego Rady Europy. 3. Postanowienia niniejszej konwencji bd stosowane na tych terytoriach odpowiednio do miejscowych wymogw. 4. Kade Pastwo, ktre zoyo deklaracj na podstawie ustpu 1 niniejszego artykuu, moe w kadym pniejszym czasie uzna w odniesieniu do jednego lub wielu terytoriw wymienionych w tej deklaracji kompetencj Trybunau do przyjmowania skarg od jednostek, organizacji pozarzdowych lub grup osb, zgodnie z artykuem 34 Konwencji. Artyku 57 Zastrzeenia 1. Kade Pastwo moe, przy podpisaniu niniejszej Konwencji lub przy skadaniu dokumentw ratyfikacyjnych, dokona zastrzeenia odnonie do kadego z przepisw konwencji w takim zakresie, w jakim ustawa obowizujca na jego terytorium jest z tym przepisem niezgodna. Na podstawie niniejszego artykuu niedopuszczalne s zastrzeenia o charakterze oglnym. 2. Kade zastrzeenie zoone na podstawie niniejszego artykuu powinno zawiera krtkie przedstawienie treci ustawy, ktrej dotyczy. Artyku 58 Wypowiedzenie 1. Wysoka Ukadajca si Strona moe wypowiedzie niniejsz konwencj nie wczeniej ni po upywie piciu lat od daty, w ktrej staa si jej stron, i z zachowaniem szeciomiesicznego okresu wypowiedzenia zawartego w notyfikacji skierowanej do Sekretarza Generalnego Rady Europy, ktry poinformuje o tym inne Wysokie Ukadajce si Strony. 2. Powysze wypowiedzenie nie zwalnia zainteresowanej Wysokiej Ukadajcej si Strony od zobowiza wynikajcych z konwencji w odniesieniu do kadego dziaania, ktre mogc narusza te zobowizania byoby podjte przed upywem terminu, w ktrym wypowiedzenie stao si skuteczne. 3. Kada Wysoka Ukadajca si Strona, ktra przestaje by czonkiem Rady Europy, przestaje by na tych samych warunkach stron niniejszej konwencji. 4. Konwencja moe by wypowiedziana zgodnie z przepisami poprzednich ustpw w odniesieniu do kadego terytorium, w stosunku do ktrego owiadczono o jej obowizywaniu zgodnie z artykuem 56. Artyku 59 Podpisanie i ratyfikacja

1. Niniejsza konwencja jest otwarta do podpisu dla Czonkw Rady Europy. Podlega ona ratyfikacji. Dokumenty ratyfikacyjne skada si Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy. 2. Niniejsza konwencja wejdzie w ycie po zoeniu dziesiciu dokumentw ratyfikacyjnych. 3. W odniesieniu do kadego sygnatariusza, ktry dokona ratyfikacji w dalszej kolejnoci, konwencja wchodzi w ycie z dniem zoenia dokumentw ratyfikacyjnych. 4. Sekretarz Generalny Rady Europy notyfikuje Czonkom Rady Europy wejcie w ycie konwencji, nazwy Wysokich Ukadajcych si Stron, ktre dokonay jej ratyfikacji, oraz fakt zoenia kolejnych dokumentw ratyfikacyjnych. Sporzdzono w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. w jednym egzemplarzu, w jzykach angielskim i francuskim, przy czym oba teksty s jednakowo autentyczne; orygina zostanie zoony w archiwach Rady Europy. Sekretarz Generalny przekae uwierzytelnione odpisy kademu z sygnatariuszy. Po zaznajomieniu si z powysz konwencj, w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej owiadczam, e: - zostaa ona uznana za suszn zarwno w caoci, jak i kade z postanowie w niej zawartych, - jest przyjta, ratyfikowana i potwierdzona, - bdzie niezmiennie zachowywana. Na dowd czego wydany zosta akt niniejszy, opatrzony pieczci Rzeczypospolitej Polskiej. Dano w Warszawie dnia 15 grudnia 1992 r.