You are on page 1of 5

AVN (FATH) DVNI

Hazrlayan

Muhammed Nur Doan

T. C. KLTR VE TURZM BAKANLII


KTPHANELER VE YAYIMLAR GENEL MDRL

3142 KLTR ESERLER 425 ISBN 978-975-17-3348-1

www.kulturturizm.gov.tr e-posta: yayimlar@kulturturizm.gov.tr

Bu kitap internet ortamnda ilk kez yaymlanmaktadr.

FATH SULTAN MEHMED (AVN) DVNI


Asrlar boyu bir dnya devleti olarak ok geni bir corafyada adletle hkmeden ve insanla tarih zamann bir ilkbahar mevsimi gibi kalc gzellikler sunan byk Osmanl Trk Cihan Devletinin gl padiah Fatih Sultan II. Mehmed 1432 - 1481 yllar arasnda yaam ve otuz yl devleti ynetmitir. Tarihin kaydettii en nemli dnmlerden birinin balangc durumundaki kutlu fethi gerekletiren Fatih Sultan Mehmed, kudretli bir hkmdar, byk bir siyaset dehas ve muzaffer bir komutan olduu kadar; kltr, sanat ve edebiyatta da ismini altn harflerle tarihe yazdrm entellektel bir ahsiyet ve kuvvetli bir airdir. Kendisi de bir air olan Sultan II. Muradn olu Fatih Sultan Mehmed, devrinin en gl ilim, fikir ve sanat adamlarnn elinde yetimi; asil ruhu, Devlet-i Aliyyeyi besleyip gl bir nar gibi ayakta tutan ihtiaml ve engin kltrn hamuru ile yorulmu, birok dou ve bat lisanna vakf, matematik ve mspet ilimlerde, felsefede ve edebiyatta sz sahibi bir sultandr. Fatih Sultan Mehmedin airlik yn ile ilgili bilgilere devrin tezkirelerinde ve nazire mecmualarnda rastland gibi, onun yazd iirlerin bir ksmn ihtiva eden yazma bir Divan- Sultan Mehmed nshas da kltr varlklarmzn en deerlilerinden biri olarak bugn elimizin altnda bulunmaktadr. iirlerinin tamam henz ele geirilememi bulunan Fatihin iir metinleri ile ilgili bilinen tek nsha, bugn Fatih Millet Ktphanesi, Yazma Manzum Eserler ksm no.305te kaytl bulunan, Ali Emir Efendinin bulduu yazmadr. Umumiyetle gazellerden oluan bu yazmay Ali Emir kendi el yazs ile iki defa kopya etmi ve ilim lemine de bu yazmay yine kendisi tantmtr. Fatihin baz iirlerini ilk defa derli toplu bir ekilde yaymlayan Dr. Georg Jacobdur. Onun, iindeki iirlerin byk blmn Upsala Krallk niversitesi Ktphanesindeki bir elyazmas mecmuadan kopya edip bir ksmn da baz tezkire ve tarihlerden alarak 1904 ylnda Berlinde bastrd bu divan, aslnda ufak apl bir gazeliyattan ibarettir. Klsik edebiyatmzn sistemine ve arka plnnda bulunan ok kkl ve zengin kltrn hakikatine nfuz edilemedii iin iirlerinin anlalmasnda gadre urayan divan airlerimiz gibi, Fatih Sultan Mehmedin iirleri de btn incelikleri ile anlalamam ve bu sebeple hatt byk sultan hakknda tarih gereklerle asla badamayan sylemler gelitirilmitir. Btn bir divan airleri kadrosunun ortak slbu olan hakikat-mecaz paralellii hususu gznnde bulundurulmadan bu iirleri anlamak ve bunlardan toplumsal hayata, airin dnce, inan ve davran hususiyetlerine dair kesin hkmlere varmak mmkn deildir. airlerimiz bu ok gelimi, dallanp budaklanm ve sonsuz eitlilik ierisinde klielemi estetik sisteminin tand imknlardan hner gstermek maksad ile yararlanmakta, baz dnce ve estetik kalplarn kullanarak iirde incelii, baary ve orijinaliteyi yakalamaya almaktadrlar. Yoksa btn bunlar, airin gerek duygu, inan ve davrannn gerek izgileri gibi okumak ve bunlardan airin dnya grnn net fotorafn yakalamak mmkn deildir. Daha nce Fatih Dnemi Kltr Atlas iin kaleme aldmz Fatih Sultan Mehmed Divannn Tahlili yazs ile Fatih Divan ve erhi adl almamzdan elde ettiimiz sonular ylece sralayabiliriz: 1. ok kuvvetli bir eitim alm, birka lisan bilen, zamannn btn ilm, kltrel, felsef, siyas ve entellektel birikimine sahip kudretli bir padiah olan Fatih Sultan Mehmedin iiri bu yksek bilgi ve kltr hamulesi ile birlikte btn bir klsik Trk

edebiyatnn son derecede gelimi ve neredeyse mkemmeliyete ulam muhteva birikimini gl bir ekilde yanstmaktadr. 2. Hacim olarak ancak kk bir divane oluturan bu iirler duygu ve dnce bakmndan olduka gelimi bir sanatkr ahsiyetinin renkli, samim ve orijinal yansmalarn tamaktadr. 3. Beyitlerde ve msralarda, byk bir cihan devletini yneten, dounun padiah olduu kadar batnn da kayzeri olmaya azmetmi bir hkmdarn bu yksek ahsiyetinin sanatkrlk ve sz sultanl ile bir kat daha glenmi parltl akisleri de kendini hissettirmektedir. 4. Gerek devrinin byk airleri ve gerekse btn bir klsik Trk edebiyat airler kadrosu ierisinde yaplacak cidd aratrmaya dayal bir mukayese sonucu, air Avnnin, hi de telffuz edildii gibi orta derecede bir air olmayp; aksine, hayl ve bilgi asndan ok ynllk zellii tayan slbu gz nnde bulundurulacak olursa, emsallerinden geri kalmayan, birinci snf sanatkrlar arasnda saylabilecei sylenebilir. 5. Avnnin iiri klsik Trk edebiyatnn olanca bilgi, kltr ve estetik birikimini btn ihtiam ile yanstt kadar, tasavvufun ve tasavvuf ile ilgili btn hususlarn mecaz dnceyi, sembolizmi ve hatt allegoriyi besleyen etkilerine de sonuna kadar aktr. Onun iirlerinde sevgili, sevgiliye ait btn beden gzellik unsurlar, arap, meyhane, kilise, put, znnar, sak, sultan, kle v.b. gibi madd deerler, bir taraftan dnyev (gerek) nitelikleri ile boy gsterirken; dier taraftan da tasavvuf (pltonik) dnce dnyasna ait mecaz ve sembolizm unsurlar olarak karmza karlar. 6. Avnnin iirleri tebih, tehis, mecaz, kapal ve ak istiare, telmih, hsn-i talil, iham (tevriye) gibi sanat ve ifade slplar asndan da artc bir zenginlik tamaktadr. 7. Avn, hacimce kk, ama tad edeb ve estetik deer bakmndan ihmal edilemeyecek nemdeki bu divan ile edebiyat tarihimizde mstesna bir yere sahip gl bir sanatkrdr. 8. Fatih Sultan Mehmedin olduka kuvvetli dnce, kltr, tasavvuf, felsefe ve estetik klar saan iirleri, kudretli bir hkmdar ahsiyeti ile gl bir sanatkrlk ve airlik kimliini btnletirerek bizim devlet anlaymzn hangi temeller zerinde ykseldii hususunu da ortaya koyan belgeler durumundadr... KAYNAKA Abdlkadir Karahan, Fatih-air Avn, Trk Dili ve Edebiyat Dergisi, stanbmul 1956. kpaa-zde, Tevrh-i l-i Osmn, Matbaa-i hAmire, stanbul 1332. Ali Emr, Cevhirl-Mlk, stanbul 1330. Ali Emr, Osmanl Tarihi ve Edebiyat Mecmuas, c. I, stanbul 1901. Georg Jacob, Der Divan Sultan Mehmeds Des Zweiten, Berlin 1904. Hasan elebi, Tezkire-i Hasan elebi, .. Kitapl, T.Y. 1737. Kemal Edip nsel, Ftihin iirleri, Trk Tarih Kurumu Yayn, Ankara 1946. Ltf, Tezkiret-uar ve Tabsratn-Nuzam (nceleme-Metin), Hzl. Rdvan Canm, Atatrk Kltr Merkezi Yaynlar, Ankara 2000. M. akir Paa, Yeni Osmanl Tarihi, Matbaa-i Hayriyye ve reks, stanbul 1330. Muhammet Nur Doan, Fuzul Leyl ve Mecnun, Yap Kredi Yaynlar, stanbul 2000. Muhammet Nur Doan, Fatih Divan ve erhi, stanbul 2005. Muhammet Nur Doan, Fatih (Avn) Divanndaki Kltrel ve Estetik Unsurlarn Toplu Tahlili, Trk Kltrne Hizmet Vakf Tarafndan Hazrlanan Fatih ve Dnemi adl kitabn iinde, s. 355-383, stanbul 2004.

Pervane Bey Mecmuas, Topkap Saray Mzesi Badat Kk Kitapl. Saffet Stk (Bilmen), Fatih Sultan Mehmed (Avn) Divan, Ahmet Hlit Kitabevi, stanbul 1944. Sir James W. Redhouse,Trkish And English Lexicon, Printed for The American Mission, stanbul 1890. Sd Efendi, erh-i Dvn- Hfz, Matbaa-y mire, Sleyman Uluda, Tasavvuf Terimleri Szl, Marifet Yaynlar, stanbul 1999. ahmaran Baltacolu, Ftih (Avn) Divan ve Tahlili, .. Sosyal Bilimler Enstits, Eski Trk Edebiyat Bilim Dal Doktora Tezi.
Tanklar le Tarama Szl, Trk Tarih Kurumu Basmevi, Ankara 1954,1957. Ziya Paa, Harbt, Hzl. Sleyman Nazif, stanbul 1925.

You might also like