Professional Documents
Culture Documents
Lutowanie
Zgrzewanie
Zgrzewanie to sposób łączenia metali polegający na tym, że części metalowe w miejscu łączenia
doprowadza się przez nagrzewanie do stanu plastycznego ( ciastowatego ) lub do nadtopienia
powierzchni łączonych przekrojów ( zgrzewanie iskrowe ) i następnie łączy się je z zastosowaniem
odpowiedniej siły, np. przez kucie, prasowanie lub zgniatanie, bez używania metalu dodatkowego, tj.
spoiwa. Zależnie od źródła ciepła, które służy do nagrzania części łączonych do stanu plastycznego
lub do nadtopienia powierzchni łączonych, rozróżniamy następujące zasadnicze rodzaje zgrzewania :
elektryczne oporowe, tarciowe, zgniotowe i wybuchowe.
Spawanie
Zasada działania- spawacz zajarza łuk między końcem elektrody a metalem rodzimym
przedmiotu. Łuk stapia metal rodzimy i elektrodę tworząc jeziorko spawalnicze, które jest osłaniane
przez warstwę stopionego topnika i gaz wytwarzany przez topnik stanowiący otulinę rdzenia elektrody.
Spawacz przesuwa elektrodę w kierunku jeziorka w celu utrzymania stałej długości łuku,
równocześnie przesuwając ją w kierunku spawania. Wartość natężenia prądu jest nastawiana w źródle
prądu. Długość elektrod jest znormalizowana i najczęściej wynosi 450 mm Jeżeli elektroda stopi się do
długości ok.50 mm, wtedy spawacz przerywa łuk. Zestalony żużel należy usunąć z powierzchni spoiny
i kontynuować spawanie nową elektrodą. Typowe zastosowania- wytwarzanie zbiorników
ciśnieniowych, kadłubów okrętowych, konstrukcji stalowych, łączenie rur i rurociągów, budowa i
naprawa maszyn.
Charakterystyka metody
Spawanie łukowe ręczne elektrodą otuloną jest procesem, w którym trwałe połączenie uzyskuje
się przez stopienie ciepłem łuku elektrycznego topliwej elektrody otulonej i materiału spawanego.Łuk
elektryczny jarzy się między rdzeniem elektrody pokrytym otuliną i spawanym materiałem. Elektroda
otulona przesuwana jest ręcznie przez operatora wzdłuż linii spawania i ustawiona pod pewnym kątem
względem złącza. Spoinę złącza tworzą stopione ciepłem łuku rdzeń metaliczny elektrody, składniki
metaliczne otuliny elektrody oraz nadtopione brzegi materiału spawanego(rodzimego). Udział
materiału rodzimego w spoinie, w zależności od rodzaju spawanego metalu i techniki spawania,
wynosić może 10-40%.
Łuk spawalniczy może być zasilany prądem przemiennym lub prądem stałym z biegunowością ujemną
lub dodatnią. Osłonę łuku stanowią gazy i ciekły żużel powstałe w wyniku rozpadu otuliny elektrody
pod wpływem ciepła łuku. Skład osłony gazowej w zależności od składu chemicznego otuliny,
stanowią CO2, CO, H2O oraz produkty ich rozpadu. Spawanie rozpoczyna się po zajarzeniu łuku
między elektrodą otuloną a spawanym przedmiotem; intensywne ciepło łuku, o temperaturze w środku
łuku dochodzącej do 6000 K, stapia elektrodę, której metal przenoszony jest do jeziorka spoiny.
Przenoszenie metalu rdzenia elektrody otulonej w łuku spawalniczym może odbywać się w zależności
od rodzaju otuliny , grubokroplowo, drobnokroplowo lub nawet natryskowo
Ilość tworzącego się gazu i żużla osłaniających łuk oraz ich skład chemiczny zależą od rodzaju otuliny
elektrody i jej grubości. Stosuje się otuliny o różnej grubości w stosunku do średnicy rdzenia, a ich
nazwy: rutylowe, kwaśne, zasadowe, fluorkowe, cyrkonowe, rutylowo-zasadowe, celulozowe itd.,
zależne są od właściwości chemicznych składników otuliny. Elektrody produkowane są zwykle o
średnicy rdzenia w zakresie 1,6 do 6,0 mm i długości od 250 do 450 mm.
Zasadnicze funkcje otuliny to:
Parametry spawania
b) Napięcie łuku proporcjonalne jest do długości łuku i wywiera wyraźny wpływ na charakter
przenoszenia metalu w łuku, prędkość spawania i efektywność układania stopiwa. Ze wzrostem
napięcia łuku wzrasta jego energia i w efekcie objętość jeziorka spoiny. Szczególnie wyraźnie
zwiększa się szerokość i długość jeziorka. Przy stałym natężeniu prądu podwyższenie napięcia łuku
nieznacznie wpływa na głębokość wtopienia. Długość łuku regulowana jest przez operatora i zależy od
jego umiejętności manualnych i percepcji wizualnej. Dobór napięcia łuku zależy od rodzaju elektrody,
pozycji spawania, rodzaju i natężenia prądu oraz techniki układania ściegów spoiny.
c) Prędkość spawania jest prędkością, z jaką elektroda przesuwana jest wzdłuż złącza
spawanego. Prędkość spawania rozpatrywana może być jako prędkość przemieszczania się końca
elektrody, ale również jako prędkość wykonania jednego metra złącza i wtedy uwzględnione są
wszystkie czasy pomocnicze, np. czas wymiany elektrody, oczyszczania poprzedniego ściegu itd.
Prędkość przesuwania łuku wzdłuż złącza zależy od:
d) Średnica elektrody otulonej decyduje o gęstości prądu spawania, a przez to o kształcie ściegu
spoiny, głębokości wtopienia i możliwości spawania w pozycjach przymusowych. Zwiększenie
średnicy elektrody, przy stałym natężeniu prądu, prowadzi do obniżenia głębokości wtopienia i
zwiększenia szerokości spoiny. Prawidłowo dobrana średnica elektrody to ta, przy której dla
prawidłowego natężenia prądu i prędkości spawania uzyskuje się spoinę o wymaganym kształcie i
wymiarach, w możliwie najkrótszym czasie.
Zajarzenie łuku odbywać się może przez zwarcie końca elektrody z przedmiotem i szybkie cofnięcie
na wymaganą długość łuku lub wykonywanie końcem elektrody ruchów wahadłowych z pocieraniem o
powierzchnię przedmiotu. Łuk zajarzamy w obrębie spawania, z wyprzedzeniem względem
początkowego punktu spawania o około 10mm, a po ustabilizowaniu łuku cofamy go do punktu
początkowego w celu rozpoczęcia normalnego spawania.
• transformatory spawalnicze,
• prostownikowe zasilacze spawalnicze,
• przetwornice spawalnicze,
• prądnice spawalnicze.
Spawanie acetylenowo-tlenowe
Spalając mieszaninę tlenu z gazem palnym u wylotu dyszy palnika można otrzymać dość wysokie
temperatury.
Niestety przy spalaniu większości mieszanin gazowych płomień ma zbyt niskie temperatury
niewystarczające do spawania wielu metali z wyjątkiem kilku o niskiej temperaturze topnienia.
Jedynym wyjątkiem jest acetylen. Zmieszany z tlenem we właściwym stosunku tworzy płomień o
temperaturze ok. 3100°C co jest wystarczające w licznych zastosowaniach spawalniczych.
• Sposób pracy-ręczny,
• Źródło ciepła-łuk elektryczny,
• Osłona jeziorka-gaz obojętny,
• Zakres natężenia prądu-10-300A
Zasada działania-łuk jarzy się między końcem elektrody wolframowej a metalem rodzimym złącza.
Elektroda się nie stapia, ,a spawacz utrzymuje stałą długość łuku. Wartość natężenia prądu jest
nastawiana na źródle prądu. Spoiwo zwykle jest dostępne w postaci drutu o długości 1m. Doprowadza
się je w miarę potrzeby do przedniego brzegu jeziorka. Jeziorko jest osłaniane przez gaz obojętny
wypierający powietrze z obszaru łuku. Jako gaz ochronny najczęściej stosowany jest argon.
Charakterystyka metody
Obecnie spawanie TIG jest jednym z podstawowych procesów wytwarzania konstrukcji, zwłaszcza
ze stali wysokostopowych, stali specjalnych, stopów niklu, aluminium, magnezu, tytanu i innych.
Spawać można w szerokim zakresie grubości złączy, od dziesiętnych części mm do nawet kilkuset
mm. Spawanie TIG prowadzone może być prądem stałym lub przemiennym.
Parametry spawania
Spawanie TIG przeprowadzone może być prądem stałym oraz prądem przemiennym.
a) Spawanie prądem stałym -przebiegać może z biegunowością dodatnią lub ujemną. Gdy
elektroda podłączona jest do bieguna dodatniego (biegunowość dodatnia). Aby przenieść natężenie
prądu z biegunowością dodatnią, elektroda musi mieć znacznie większą średnicę niż przy podłączeniu
do bieguna ujemnego. Stosowane jest przy spawaniu w osłonie argonu lub helu prawie wszystkich
metali i stopów z wyjątkiem cienkich blach z aluminium i jego stopów.
c) Natężenie prądu - decyduje o głębokości wtopienia i szerokości spoiny, ale z drugiej strony
oddziałuje na temperaturę końca elektrody nietopliwej. Wzrost natężenia prądu spawania zwiększa
głębokość wtopienia i umożliwia zwiększenie prędkości spawania. Nadmierne natężenie prądu
powoduje, że koniec elektrody wolframowej ulega nadtopieniu i pojawia się niebezpieczeństwo
powstania wtrąceń metalicznych w spoinie.
d) Napięcie łuku - decyduje w zależności od rodzaju gazu ochronnego o długości łuku oraz o
kształcie spoiny i ściśle zależy od zastosowanego natężenia prądu oraz rodzaju materiału elektrody.
Wzrost napięcia łuku zwiększa szerokość lica spoiny, maleje przy tym głębokość wtopienia i
pogarszają się warunki osłony łuku i ciekłego metalu spoiny. Argon ma niski potencjał jonizacyjny
-15,7 V, łuk jarzy się więc bardzo stabilnie
e) Prędkość spawania - przy stałym natężeniu prądu i napięciu łuku, decyduje o energii liniowej
spawania, a więc ilości wprowadzanego ciepła do obszaru złącza. Przez zmianę prędkości spawania
regulować można nie tylko przemiany strukturalne w złączu, ale wielkość i rozkład naprężeń i
odkształceń spawalniczych. Prędkość spawania wpływa równocześnie na głębokość przetopienia i
szerokość spoiny parametr ten jest również ważny z uwagi na koszt procesu spawania. W przypadku
spawania ręcznego TIG prędkość spawania jest parametrem wynikowym, zależnym od umiejętności
operatora oraz wymaganego kształtu ściegu spoiny, przy danym natężeniu prądu i napięciu łuku.
Gazy ochronne do spawania TIG, to gazy obojętne Ar i He lub ich mieszanki z ewentualnym
dodatkiem H2 (tab.2). niekiedy do gazu obojętnego dodawany jest azot, którego zadaniem jest
podwyższenie temperatury łuku i umożliwienie dzięki temu spawania z dużymi prędkościami miedzi i
jej stopów, często bez podgrzania wstępnego. Inne reaktywne gazy ochronne, jak np. CO2, powodują
szybkie zużycie elektrody lub niestabilne jarzenie się łuku. W żadnym wypadku nie należy stosować
dodatku CO2 lub O2 do argonu lub helu, gdyż powoduje to bardzo szybkie zużycie drogiej elektrody
nietopliwej.
a) Własności fizyczne gazów ochronnych. Gaz ochronny ma za zadanie nie tylko osłaniać
elektrodę nietopliwą i obszar spawania przed dostępem atmosfery, ale decyduje również o energii
liniowej spawania(napięcie łuku) ,kształcie spoiny i nawet składzie chemicznym stopiwa.
• potencjał jonizacji
• przewodnictwo cieplne
• ciężar właściwy
• punkt rosy
• dysocjacja i rekombinacja gazu
• Potencjał jonizacji gazu ochronnego decyduje o łatwości zajarzenia łuku, przewodzeniu prądu
przez łuk(oporności łuku) i o napięciu łuku.
• Przewodnictwo cieplne gazu ochronnego decyduje o kształcie ściegu spoiny.
• Ciężar właściwy gazu decyduje o stopniu ochrony jeziorka spawalniczego.
• Punkt rosy gazu ochronnego - określa koncentracje wody w gazie. Im niższy jest punkt rosy,
tym niższa jest zawartość wody, a przez to mniejsze niebezpieczeństwo tworzenia się
pęcherzy gazowych w spoinie.
Elektrody nietopliwe.
Materiał dodatkowy
Materiał dodatkowy do spawania TIG może mieć postać drutu, pałeczki, taśmy lub wkładki
stapianej bezpośrednio w złączu. Do spawania ręcznego stosowane są druty lub pręty proste o
średnicy 0,5 ¸ 9,5 mm i o długości 500-1000mm. Jako materiały dodatkowe do spawania TIG w
większości przypadków stosowane są materiały o tym samym składzie chemicznym, co spawany
materiał. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie materiału dodatkowego o wyraźnie
różnym składzie chemicznym od spawanego materiału. I tak np. do spawania stali odpornych na
korozję typu 9% Ni stosuje się stopy niklu; mosiądze spawa się brązami aluminiowymi, fosforowymi
lub krzemowymi. Zazwyczaj dąży się jednak do tego, aby materiał dodatkowy miał lepsze własności
niż materiał spawany.
Proces spawania metodą TIG jest sterowany za pomocą złożonych układów montowanych w tzw.
przystawce do zasilacza lub razem z zasilaczem w jednej obudowie.
Spawanie MIG/MAG
Zasada działania - łuk jarzy się między końcem elektrody a metalem rodzimym w linii złącza.
Elektroda jest przesuwana ze stałą prędkością za pomocą silnika o nastawnej prędkości obrotowej.
Prąd zależy od prędkości podawania elektrody. Długość łuku jest utrzymywana przez źródło prądu, a
spawacz powinien prowadzić wylot prowadnika elektrody na stałej wysokości nad jeziorkiem(zwykle
kilkanaście mm). Przestrzeń łukowa i spawany metal są osłaniane gazem dobranym odpowiednio do
spawanego metalu. Gazami powszechnie używanymi są: argon, argon z dodatkiem 5% tlenu lub 20%
dwutlenku węgla albo czysty dwutlenek węgla. Typowe zastosowani - wyrób o średniej grubości
łączonych elementów, cienkie blachy.
Charakterystyka metody
Spawanie MIG/MAG prowadzone może być prądem stałym lub przemiennym we wszystkich
pozycjach. Obecnie prawie wyłącznie stosuje się spawanie MIG/MAG prądem stałym z biegunowością
dodatnią. Spawanie prowadzone jest jako półautomatyczne zmechanizowane, automatyczne lub w
sposób zrobotyzowany. Dzięki dużej uniwersalności procesu, łatwość regulacji , spawanie MIG/MAG
pozwala na wykonywanie różnorodnych konstrukcji z różnych metali i stopów w warunkach
warsztatowych i montażowych, we wszystkich pozycjach.
Parametry spawania
c) Spawanie prądem przemiennym wymaga użycia źródeł prądu o wysokim napięciu biegu
jałowego w celu zapewnienia stabilnego jarzenia się łuku i grubokroplowego przenoszenia metalu w
łuku. Gdy prąd przemienny ma biegunowość ujemną, przenoszenie metalu jest utrudnione i występuje
rozprysk, natomiast przy biegunowości dodatniej łuk jarzy się stabilnie. Naniesienie powłoki emulsyjnej
na elektrodę topliwą zapewnia, podobnie jak przy spawaniu prądem stałym z biegunowością ujemną,
stabilne i natryskowe przenoszenie metalu w łuku. Spawanie prądem przemiennym ma niewielkie
zastosowanie w przemyśle.
d) Natężenie prądu - jest ściśle powiązane ze zmianą szybkości podawania drutu, która musi być
równa prędkości stapiania drutu. Wzrost natężenia prądu powyżej wartości krytycznej, dla danej
średnicy elektrody, zmniejsza wielkość kropli, zwiększa częstotliwość ich przejścia i poprawia
stabilność łuku.
Przy dużych gęstościach prądu, rzędu 600-700 A/mm2, uzyskuje się najlepsze wyniki spawania,
wysoka jest wydajność spawania dochodząca do ponad 20 kg stopiwa na godzinę. Równocześnie
duża jest głębokość wtopienia, lecz spawanie ograniczone jest tylko do pozycji podolnej i nabocznej.
Przy stałym natężeniu prądu głębokość wtopienia zwiększa się wraz z obniżeniem średnicy elektrody.
e) Napięcie łuku - ściśle zależy od składu gazu ochronnego. Wzrost napięcia łuku sprawia, że
wzrasta szerokość ściegu spoiny i obniża się głębokość wtopienia. Nadmierne napięcie łuku prowadzi
do powstania rozprysku, porowatości i podtopień lica spoiny. Zbyt niskie napięcie łuku powoduje, że
spoiny są porowate i pojawiają się nacieki lica.
f) Prędkość spawania - jest parametrem wynikowym dla danego natężenia prądu i napięcia łuku,
przy zachowaniu właściwego kształtu spoiny. Gdy prędkość spawania ma być nawet nieznacznie
zmieniona, należy zmienić natężenie prądu lub napięcie łuku w celu utrzymania stałego kształtu
spoiny.
Gaz ochronny
Gaz ochronny - decyduje o sprawności osłony obszaru spawania, ale i o sposobie przenoszenia
metalu w łuku, prędkości spawania i kształcie spoiny.
Gazy obojętne, argon i hel, choć doskonale chronią ciekły metal spoiny przed dostępem atmosfery, nie
są odpowiednie we wszystkich zastosowaniach spawania MIG/MAG
Działanie
Gaz ochronny Spawane metale
chemiczne
Ar obojętny Zasadniczo wszystkie metale poza stalami węglowymi.
Al., Cu, stopy Cu, stopy Mg, zapewniona duża energia liniowa
He obojętny
spawania.
Al., Cu, stopy Cu, Mg, zapewnione duże energie liniowe spawania,
Ar+20-80% He obojętny
mała przewodność cieplna gazu.
N2 redukujący Spawanie miedzi z dużą energią liniową.
Spawanie miedzi z dużą energią liniową łuku, lepsze jarzenie się
Ar+20-25% N2 redukujący
łuku niż w osłonie 100% N2.
Zalecana głównie do spawania stali odpornych na korozję i stali
Ar+1-2% O2 słabo utleniający
stopowych.
Ar+3-5% O2 utleniający Zalecana do spawania stali węglowych i niskostopowych.
CO2 utleniający Zalecana wyłącznie do spawania stali niskowęglowych.
Ar+20-50% CO2 utleniający Zalecana wyłącznie do spawania stali węglowych i niskostopowych.
Ar+10% CO2+5% O2 utleniający Zalecana wyłącznie do spawania stali węglowych i niskostopowych.
Zalecana wyłącznie do spawania stali niskowęglowych i
CO2+20% O2 utleniający
niskostopowych.
90% He+7,5%
slabo utleniający Stale odporne na korozję.
Ar+2,5% CO2
60% He+35%
utleniający Stale niskostopowe o wysokiej udarności.
Ar+5%CO2
Przez zmieszanie w odpowiednich proporcjach helu lub argonu z gazami aktywnymi chemicznie
uzyskuje się zmianę charakteru przenoszenia metalu w łuku i wzrasta stabilność łuku i pojawia.
Równocześnie możliwe jest znaczne ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie rozprysku.
Natężenie przepływu gazu ochronnego dobrane musi być tak, aby zapewniona była stała osłona
obszaru spawania, nawet podczas przeciągów czy wiatru. Natężenie przepływu powinno ustawiać się
tak, aby na jeden milimetr średnicy dyszy gazowej przypadał 1,0 l/min.
Druty elektrodowe
• diodowe,
• tyrystorowe,
• inwersyjne.
c) uchwyty spawalnicze
Uchwyty spawalnicze są wykonywane w dwóch odmianach: fajkowe- chłodzone naturalnie lub wodą
oraz pistoletowe- wyposażone w zespół napędowy elektrody typu "ciągnij", chłodzone wodą. Uchwyty
powinny być łatwe i wygodne w użyciu, a ich masa nie powinna przekraczać 0,4 kg. Do zapewnienia
dobrego przepływu prądu do ruchomej elektrody w postaci drutu służy rurka kontaktowa, której otwór
musi być dopasowany do średnicy tego drutu. Uchwyt spawalniczy jest połączony z podajnikiem za
pomocą przewodu giętkiego. W przypadku uchwytów chłodzonych wodą przewód ten składa się z
powłoki ochronnej, węża doprowadzającego gaz, przewodu prądowo wodnego, węża
doprowadzającego wodę, węża z wkładką wewnętrzną do transportu elektrody drutowej oraz żył
sterujących.
Spawanie w energetyce
Stosowane materiały
Stosowane materiały
Druty i elektrody
Obecnie w energetyce najczęściej stosuje się elektrody i druty takich producentów jak:
Przygotowanie do spawania
Przed przystąpieniem do spawania należy najpierw przygotować złącze do spawania czyli obciąć
na żądany wymiar, oczyścić, przygotować brzegi oraz sczepić złącze spoinami sczepnymi lub
zakołkować złącze. Cięcie materiałów może być wykonane termicznie lub mechanicznie. Przy cięciu
termicznym stali skłonnych do hartowania należy zastosować podgrzewanie wstępne. Po obcięciu rury
na właściwy wymiar należy przygotować brzegi do spawania nadając im odpowiedni kształt za
pomocą obróbki mechanicznej. Kształty brzegów są określone w karcie technologicznej złącza.
Podczas projektowania i wytwarzania urządzeń technicznych należy przyjąć minimalną ilość połączeń
spawanych, a ich rozmieszczenie powinno umożliwiać:
Przy spawaniu połączeń elementów o różnej grubości powinny być zastosowane łagodne przejścia od
jednego elementu do drugiego przez ścienianie elementu grubszego pod kątem nie większym niż 15°,
a w przypadku technicznie uzasadnionym, za zgodą właściwego organu dozoru technicznego, pod
kątem nie większym niż 30°. Spoiny wzdłużne powinny być przesunięte względem siebie na odległość
nie mniejszą niż trzykrotna nominalna grubość elementu i nie mniejsza niż 100 mm. Odległość między
osiami sąsiednich złączy obwodowych elementów rurowych nie powinna być mniejsza od trzykrotnej
nominalnej grubości ścianki i nie mniejsza niż 100 mm. Po uwzględnieniu tych i jeszcze wielu innych
zasad dotyczących spawania można przystąpić do wykonania spoin sczepnych, które wykonuje się
ściśle według technologii wykonania złącza a wykonać je może tylko spawacz, który został
wyznaczony do spawania całego złącza.
Wszystkie operacje związane z wykonaniem złączy spawanych należy wykonać zgodnie z kartą
technologiczną.
Spawacz może rozpocząć spawanie dopiero po tym jak przygotowanie złącza zostanie odebrane
przez pracownika kontroli technicznej. Gatunek spoiwa, natężenie prądu, oraz sposób układania
poszczególnych warstw jest ściśle określony w karcie technologicznej i spawacz powinien wykonywać
spawanie zgodnie ze wskazówkami tam zawartymi.
Warstwę graniową należy wykonać ze szczególną starannością a przy układaniu warstw następnych
należy dbać o uzyskanie dobrego wtopu między warstwami oraz brzegami łączonych elementów.
Łuk elektryczny należy zajarzać w rowku. Przy spawaniu wielowarstwowym spawacz powinien
prowadzić układanie ściegów tak aby miejsca rozpoczęcia i zakończenia kolejnego ściegu były w
stosunku do siebie przesunięte o około 20 -30 mm.
Warstwy kryjące należy układać prosto, o równej wysokości i szerokości, bez nadmiernego rozlewania
na szerokości lica, bez podtopień i ostrych przejść. Spawanie powinno być wykonywane bez przerw.
Bezpośrednio po zakończeniu spawania, każdy spawacz biorący udział w wykonywaniu złącza musi
wybić swój znak na jednej stronie złącza, w odległości nie większej niż 50 mm od osi spoiny. Jeżeli
złącze wykonywało dwóch spawaczy, znak wybijają obaj spawacze. Po wykonaniu tych czynności i
oczyszczeniu złącza z odprysków i żużli, spawacz powinien wezwać kontrolera robót spawalniczych
celem dokonania oględzin złącza i zlecenia wykonania stosownych badań.
W energetyce oprócz typowych konstrukcji rurowych wykonuje się także inne prace spawalnicze takie
jak:
Po zakończeniu spawania należy miejsce spawania poddać obróbce cieplnej a następnie zgłosić
zakończenie kontrolerowi robót celem przeprowadzenia kontroli. Miejscem występowania naderwań i
pęknięć są najczęściej wyoblenia kotłów den o małej wypukłości, płomienic przy pierścieniach
usztywniających, kołpaków, gardzieli łączących, spoiny łączące wzmocnienia z płaszczyznami itp.
Miejsce pęknięcia powinno być starannie oczyszczone z obu stron. Przed przystąpieniem do
spawania należy dokładnie określić wielkość i głębokość pęknięć. Końce pęknięć należy nawiercić,
celem uniemożliwienia dalszego pękania podczas spawania, natomiast same pęknięcie należy
wyszlifować lub wydłutować. Proces spawania tak jak w pozostałych przypadkach należy prowadzić
zgodnie z kartą technologiczną oraz wskazówkami specjalisty spawalnika. Naprawa wżerów i ubytków
polega na wypełnieniu ich za pomocą spawania łukowego ręcznego. Miejsca przeznaczone do
naprawy powinny być starannie oczyszczone z kamienia kotłowego, korozji i innych zanieczyszczeń -
do metalicznego połysku. Czyszczeniu podlega również powierzchnia sąsiadująca z wżerem lub
ubytkiem na odległość min. 15 mm. Naprawa głębokich wżerów i ubytków na dużej powierzchni
wywołuje duże naprężenia spawalnicze, które mogą spowodować trwałe odkształcenie blachy.
Zmniejszenie tych naprężeń można uzyskać przez stosowanie mniejszych energii liniowych łuku (np.
cieńsze elektrody, mniejsze prądy itd.), oraz spawanie z częstymi przerwami, tak aby materiał rodzimy
nie uległ dużemu nagrzaniu. Wżery i ubytki o małej powierzchni należy przygotować tak do spawania,
aby zapewnić łatwy dostęp elektrody do rowka.
Naprawianie ubytków i wżerów na dużych powierzchniach wykonuje się metodą szachownicy.
Przed spawaniem powierzchnię dzieli się na kwadraty o wielkości pól nie przekraczającej 100 x 100
mm. Kolejność spawania poszczególnych kwadratów powinna być taka aby nie dopuścić do zbyt
dużego miejscowego nagrzania materiału. Kierunek układania ściegów w poszczególnych kwadratach
powinna być taka aby sąsiednie kwadraty miały różne kierunki ułożenia ściegów. Dopuszcza się
również ukośne układanie ściegów. Przy spawaniu wielowarstwowym ściegi układa się w taki sposób
aby kierunki ściegów warstw górnych były prostopadłe do kierunku ściegów warstw dolnych. Końce
poszczególnych ściegów powinny być przesunięte względem siebie o około 30 mm. Należy unikać
ostrych przejść ściegu do materiału z uwagi na zjawisko karbu. Wyrównania ściegów za pomocą
szlifowania nie jest wskazane, ponieważ spoina nie szlifowana jest bardziej odporna na korozję niż
spoina szlifowana. Po zakończeniu spawania należy oczyścić spoinę z resztek żużla i odprysków a
następnie odbić stempel w odległości nie większej niż 50 mm od krawędzi złącza.
Obróbka cieplna
Po zakończeniu prac spawalniczych bardzo często wykonuje się obróbkę cieplną złącza. Obróbkę
należy przeprowadzić według parametrów podanych w kartach technologicznych złączy spawanych,
oraz kartach technologicznych obróbki cieplnej i wykonać ją mogą osoby odpowiednio przeszkolone
na kursie wyżarzania i posiadające cechy wyżarzacza. Obróbkę cieplną przeprowadza przy
zastosowaniu wyżarzarki indukcyjnej oporowej, pieca propanowo-powietrznego lub palnika
propanowo-powietrznego. W czasie przeprowadzania obróbki cieplnej, wymagany jest ciągły pomiar
temperatury z rejestracją wykresu. Szerokość nagrzewania strefy, powinna obejmować spoinę i strefę
wpływu ciepła. Szerokość jest równa w przybliżeniu potrójnej szerokości spoiny od strony lica na
każdą stronę licząc od osi złącza. Po przeprowadzonej obróbce cieplnej złącza, wyżarzacz wybija
swoją cechę obok cechy spawacza.
• przy spawaniu elementów ze stali węglowej o max.Zawartości C = 0,25% jeżeli ich grubość
rzeczywista nie przekracza 36 mm,
• złącz doczołowo-obwodowych na rurach o średnicy do 57 mm i grubości ścianki do 8 mm
wykonanych ze stali 15HM i 10H2M omywanych spalinami - jeżeli temperatura robocza złącza
wynosi odpowiednio dla stali 15HM - 380 °C i 10H2M - 480°C a złącze wykonano metodą TIG
lub palnikiem acetylenowo-tlenowym.
Szczegółowe dane dotyczące obróbki cieplnej dla stali najczęściej stosowanych w energetyce podaje
tabela
Podgrzewanie wstępne Obróbka cieplna po spawaniu
Grzanie Wytrzymanie Studzenie
Gatunek
Szybkość Temperatura Czas (min/1mm UWAGI
stali
(*C/h) docelowa (*C) Szybkość Temperatura grubości Szybkość (*C)
(*C) docelowa (*C)
ścianki)
Powolne w Zabiegi
Nie określa Nie określa
K18 200 600-650 2 spokojnym cieplne pow.
się się
powietrzu 36mm
do 400*C 150*/h
Zabiegi
Nie określa Nie określa 2 (lecz nie mniej następnie w
16M 150-200 620-660 cieplne pow.
się się niż 30min. spokojnym
25mm
powietrzu
do 400*C 100*/h
Zabiegi
2 (lecz nie mniej następnie w
15HM 200 250-350 200 680-720 cieplne pow.
niż 30min.) spokojnym
4mm
powietrzu
do 400*C 100*/h
3 (lecz nie mniej następnie w
10H2M 200 250-350 200 730-770 ----------
niż 30min.) spokojnym
powietrzu
do 300*C 100*/h
Zabiegi
3 (lecz nie mniej następnie w
13HMF 200 250-350 200 680-720 cieplne pow.
niż 30min.) spokojnym
20mm
powietrzu
Metoda mieszana
Rodzaj metody spawania dobierany jest przez technologa (spawalnika), który metodę dobiera
biorąc pod uwagę wiele czynników a do najważniejszych należą:
• średnica rury
• grubość ścianki
• rodzaj czynnika jaki będzie przenoszony przez rurociąg
• ciśnienie pod jakim będzie sprężony czynnik
• warunki zewnętrzne w jakich będzie pracować urządzenie.
• Doczołowe
• Teowe
• Narożne
• Zakładkowe
Złącze doczołowe
Charakteryzuje się tym, że łączone elementy stykają się czołami, a obciążenie jest przenoszone
wzdłuż wspólnej osi. Złącze to jest szczególnie ważne w energetyce; stosowane jest między innymi do
łączenia odcinków rur, blach oraz konstrukcji.
Złącza teowe
Złącze narożne
Może być wykonane ze spoiną czołową lub pachwinową zależnie od zastosowania. Złącza narożne
zwykle kojarzymy z budową skrzynkową, ale występuje też w postaci połączenia kołnierza z rurą co
stanowi bardzo ważny przykład tego złącza często stosowany w energetyce.
Rzadziej stosowane w energetyce stanowi jednak interesującą odmianę, ponieważ może być
wykorzystane w złączach doczołowych, teowych lub narożnych. Połączenie w złączu zakładkowym
stanowi zwykle niewielką część powierzchni zakładki. Złącza zakładkowe stosowane są przede
wszystkim w złączach z cienkich blach.
Złącze zakładkowe