Teoria midzynarodowej integracji gospodarczej: definicje, cele, przesanki, warunki, modele,mechanizmy, kryteria skutecznoci

Literatura
P. Boyk, J.Misala, Integracja ekonomiczna, Warszawa, 2003 E.Haliak, Wsplnota Pacyfiku a Wsplnota Wschodnioazjatycka, Warszawa 2006 P.Boyk, Midzynarodowe stosunki ekonomiczne, Warszawa, 2008 E. Janto-Drozdowska, Regionalna integracja gospodarcza, Pozna, 1998 K. Jdrzeczyk-Kuliniak, L.Kwieciski, B.Michalski, E. Stadtmuller, Regionalizacja w stosunkach midzynarodowych: aspekty politycznogospodarcze, Toru, 2008. E. Latoszek, Organizacje midzynarodowe we wspczesnym wiecie, Warszawa 2006 T.o-Nowak (red.), Organizacje w stosunkach midzynarodowych: istota mechanizmy dziaania zasig, Wrocaw, 2009. S.Miklaszewski, E.Molendowski (red.), Gospodarka wiatowa w warunkach globalizycji i regionalizycji rynkw, Warszawa, 2009 E.Oziewicz (red.), Procesy integracyjne we wspczesnej gospodarce wiatowej, Warszawa 2001 J. Rymarczyk, B.Skulska (red), Regionalozm i lokalizacja, Wrocaw, J.Rymarczyk, B.Drelich-Skulska, W.Michalczyk, Regionalizacja globalizacji, Wrocaw, 2008 J.Rymarczyk, B.Drelich-Skulska, W.Michalczyk, Regionalizacja a globalizacja we wspczesnym wiecie, Wocaw, 2007

TEORIA MIDZYNARODOWEJ INTEGRACJI GOSPODARCZEJ: DEFINICJE, CELE, PRZESANKI, WARUNKI, MODELE, MECHANIZMY, KRYTERIA SKUTECZNOCI. INTEGRACJA WALUTOWA JAKO ETAP INTEGRACJI GOSPODARCZEJ POJCIE I PRZEJAWY REGIONALIZMU EKONOMICZNEGO W WIECIE. WYBRANE UGRUPOWANIA INTEGRACYJNE W WIECIE:

4 5

Pnocna i Poudniowa Ameryka: NAFTA- FTAA, MERCOSUR, UNASUL WNP: Szanchajska Organizacja Wsppracy, Euroazjatycka Wsplnota Gospodarcza, Unia Celna, Organizacja Czarnomorskiej Wsppracy Gospodarczej Azja: ASEAN, OPEK, Azjatycki Bank Rozwoju Afryka: ECOWAS, COMESA, ALBA. Midzykontynentalne organizacje: ESCAP. APEC (Wsplnota Gospodarcza Azji i Pacyfiku). Test

6 7

 Integracja (od aciskiego: integratio " uzupenienie oraz integer " - cakowity) oznacza tworzenie caoci z odrbnych czci, natomiast integrowa (od ac. integrare" - dopenia) znaczy czy w jedn cao, skada z czci. Integracja gospodarcza moe oznacza proces gospodarczego scalania, lub dokonujcy si w sferze gospodarki, proces czenia w jedn cao pewnych czci, odrbnych dotd elementw. Historia pojcia integracja, oznaczajcego czenie si oddzielnych gospodarek w wiksze wyodrbnione gospodarczo regiony, jest stosunkowo krtka, to znaczenie rozpowszechnio si bowiem dopiero po roku 1940.

Cele integracji gospodarczej

Za podstawowy cel midzynarodowej integracji gospodarczej uznawany jest wzrost efektywnoci gospodarczej: rozwj gospodarczy, czego syntetycznym wyrazem jest przyrost produktu i dochodu narodowego. Wzrost efektywnoci gospodarowania, ktrego wyrazem jest przyrost dochodu narodowego, unowoczenienie gospodarki przez strukturalne zmiany w produkcji, brak ogranicze w przepywie towarw, usug, ludzi oraz czynnikw produkcji, atwy dostp do zewntrznych zasobw produkcyjnych, zwaszcza surowcw i wiedzy technicznej, atwy dostp do rynkw zagranicznych, uzyskiwanie korzystniejszych cen zarwno w eksporcie, jak i w imporcie, rozwj midzynarodowej specjalizacji i kooperacji w sferze produkcji, obnika kosztw postpu technicznego oraz zwikszenie jego tempa.

Przesanki integracji gospodarczej

polityczne, do ktrych naley zaliczy jednolity ustrj pastw czy podobne cele polityki ekonomicznej (rnice w politykach poszczeglnych pastw mog uniemoliwi integracj, co nie oznacza, e ich brak gwarantuje dobr wspprac nie jest to jednak przesanka wystarczajca), spoeczno-ekonomiczne, czyli podniesienie tempa wzrostu dochodu narodowego czy poziomu dobrobytu, wiksze moliwoci zakupu i zbytu towarw i usug, poprawa efektywnoci gospodarowania w poszczeglnych krajach itd., inne przesanki, np. tworzenie wsplnej infrastruktury (ldowej, powietrznej, wodnej), ochrona rodowiska itd.

Warunki midzynarodowej integracji gospodarczej

Istnienie w grupie krajw zmierzajcych do integracji odpowiedniej infrastruktury, gwnie o charakterze technicznym - umoliwiajcej tym krajom nie tylko dokonywanie, ale i sukcesywne intensyfikowanie wzajemnych obrotw gospodarczych, tzn. przede wszystkim obrotw towarowych, ale take np. obrotw usugowych, kapitaowych itp. Chodzi tu wic o istnienie w miar rozwinitej sieci (bd przynajmniej moliwoci szybkiej jej rozbudowy w razie pojawienia si takiej koniecznoci) wzajemnych pocze transportowych (kolejowych, drogowych, morskich, lotniczych), telekomunikacyjnych itd. Wany czynnik odlegoci, kosztw transportu itp., a niekiedy take i tradycja wzajemnej wymiany handlowej i wsppracy gospodarczej rozwijanej midzy krajami ssiedzkimi. Nieprzypadkowo te znane z praktyki procesy midzynarodowej integracji gospodarczej (zarwno wrd krajw rozwinitych, jak i rozwijajcych si) maj charakter regionalny i obejmuj z reguy grupy ssiadujcych ze sob krajw.

 Okrelona prointegracyjna polityka ekonomiczna pastw zmierzajcych do integracji, a w jej ramach takie zwaszcza posunicia, ktre umoliwiaj i uatwiaj intensyfikacj wzajemnych obrotw towarowych i usugowych oraz stymuluj transfer czynnikw produkcji (np. kapitaw, siy roboczej, technologii). W krajach o gospodarce rynkowej sprowadza si to zazwyczaj do zniesienia ce, ogranicze ilociowych, administracyjnych i innych form dyskryminacji we wzajemnych stosunkach handlowych i gospodarczych midzy grup krajw zmierzajcych do integracji. Zastosowaniu wspomnianych rodkw polityki ekonomicznej towarzyszy najczciej tworzenie okrelonych struktur instytucjonalno-organizacyjnych w postaci rnego rodzaju ugrupowa lub organizacji o charakterze integracyjnym, np. w formie strefy wolnego handlu, unii celnej, wsplnego rynku lub unii gospodarczej.

 Komplementarno struktur gospodarczych, czyli ich wzajemne dopasowanie. Podstaw komplementarnoci midzygaziowej s rnice w wyposa cniu w czynniki produkcji bdce na og wynikiem rnic w zasobnoci z surowcw, w pooeniu geograficznym i warunkach klimatycznych, w eksploatacji z surowcw itp. Przykadem tego rodzaju komplementarnoci by tradycyjny midzynarodowy podzia pracy, gdy jedne kraje specjalizoway si w produkcji surowcw i ywnoci, pozostae za w produkcji wyrobw przemysowych. Jeeli odnosi si to do dziedzin, w ktrych wzgldnie atwo mona doprowadzi do podziau pracy i specjalizacji produkcyjnej (jak np. w przemyle, w tym szczeglnie w przemyle przetwrczym, w ktrym specyfika produkcji umoliwia rozwj specjalizacji midzygaziowej oraz wewntrzgaziowej), wwczas na og szybko moe doj do wzajemnych dostosowa strukturalnych i podniesienia oglnego stopnia komplementarnoci. Jeeli natomiast dotyczy to dziedzin, w ktrych doprowadzenie do podziau pracy i specjalizacji - z powodw strukturalnych - jest trudne (gdy brak komplementarnoci bd konkurencyjno wystpuje np. w przemyle wydobywczym lub w rolnictwie), wwczas naturalnie proces zwikszenia stopnia wzajemnej komplementarnoci bdzie bardzo powolny i skomplikowany, jeli w ogle bdzie on moliwy (bdzie si to bowiem wizao m.in. z koniecznoci stopniowej rezygnacji z rozwijania czy kontynuowania pewnych rodzajw produkcji, ograniczenia posiadanych mocy wytwrczych w tych dziedzinach przez jedne kraje na rzecz innych krajw, ponoszenia dodatkowych nakadw inwestycyjnych zwikszajcych moce produkcyjne w innych dziedzinach wytwrczoci itp.).

 Zbliony poziom rozwoju gospodarczego jest warunkiem ekwiwalentnej pod wzgldem jakoci i nowoczesnoci wymiany handlowej, rwnorzdnej wsppracy produkcyjnej i naukowo-technicznej. Zapewniaj je zbliona technika produkcji, podobne kwalifikacje pracownikw, a take brak rnic w zakresie organizacji i kultury pracy. Niespenienie tego warunku ogranicza moliwoci zbytu wyrobw przemysowych wytwarzanych w krajach sabiej rozwinitych, powstrzymuje przedsibiorstwa z krajw wyej rozwinitych przemysowo przed rozwojem kooperacji produkcyjnej z krajami sabiej rozwinitymi, wsppracy naukowo-technicznej nadaje za form jednokierunkowego przepywu wiedzy z krajw bardziej zaawansowanych do sabiej rozwinitych.

Modele integracji gospodarczej

Model midzynarodowej integracji gospodarczej polega na tym, e wszystkie decyzje integracyjne s podejmowane wycznie przez przedsibiorstwa w krajach czonkowskich. Rola midzynarodowych orodkw integracyjnych, tak samo jak pastw czonkowskich, jest wic bardzo ograniczona. Pastwo jest przede wszystkim strem porzdku w skali poszczeglnych krajw, utrzymuje praworzdno i porzdek publiczny, chroni wolny rynek i woln konkurencj. Model ponadnarodowej integracji gospodarczej polega na tym, e orodek ponadnarodowy oraz orodki narodowe uzyskuj uprawnienia do oddziaywania na procesy integracyjne w obrbie ugrupowania. Wszystkie decyzje integracyjne s podejmowane rwnie na poziomie przedsibiorstwa, ale rola pastw czonkowskich oraz orodka ponadnarodowego daleko wykracza poza funkcje stra porzdku. Mog one oddziaywa porednio na decyzje przedsibiorstw za pomoc zagranicznej polityki ekonomicznej.

Mechanizmy integracji gospodarczej

Mechanizm wolnego rynku i wolnego handlu opiera si na zaoeniu, e podstawowymi podmiotami gospodarczymi s producenci i konsumenci, samodzielni, niezaleni od nikogo, niekrpowani ograniczeniami pastwowymi, a ceny krajowe i midzynarodowe, kursy walut, stopa procentowa itp. s ustalane na rynku w wyniku wolnej gry si rynkowych. Zasadnicz si ksztatujc procesy integracyjne w tym mechanizmie jest niewidzialna rka rynku", a orodki narodowe s przede wszystkim strami porzdku w skali poszczeglnych krajw. Gwnym zadaniem orodka narodowego jest usuwanie ogranicze celnych i pozacelnych, ktre utrudniaj funkcjonowanie rynku w ramach ugrupowania. Mechanizm rynku regulowanego opiera si na interwencjonizmie pastwowym. Integracyjne orodki narodowe i ponadnarodowe zajmuj si nie tylko liberalizacj przepywu towarw, usug oraz czynnikw produkcji, ale take harmonizacj celw, rodkw i narzdzi wewntrznej oraz zagranicznej polityki ekonomicznej pastw biorcych udzia w integracji.

Kryteria podziau integracji ekonomicznej

Z punktu widzenia kryterium geograficznego integracja ekonomiczna moe obejmowa ograniczon do subregionu lub regionu liczb krajw; okrela si j wwczas mianem integracji subregionalnej lub regionalnej. Integracja moe te obejmowa nieograniczon liczb krajw; wtedy nosi nazw integracji globalnej. Z instytucjonalnego punktu widzenia integracja ekonomiczna moe przybra form strefy wolnego handlu, unii celnej, wsplnego rynku, unii monetarnej, unii ekonomicznej i unii politycznej. W ujciu po nadkrajowym mona mwi o penej integracji ekonomicznej.

 Procesy midzynarodowej integracji gospodarczej zazwyczaj przebiegaj w ramach midzynarodowych ugrupowa integracyjnych. Odpowiednia prointegracyjna polityka pastw zmierzajcychdo integracji (np. likwidacja ce, ogranicze ilociowych czy administracyjnych we wzajemnym handlu midzy grup krajw, liberalizacja przepyww czynnikw produkcji) koordynowana jest w instytucjonalnych ramach jakich ugrupowa (organizacji) integracyjnych, ktrych zadaniem jest min. wanie koordynacja takiej polityki oraz inicjowanie, uatwianie i swoiste organizowanie" procesw integracyjnych. Instytucjonalno-organizacyjnymi formami ugrupowa integracyjnych, towarzyszcymi z reguy procesom midzynarodowej integracji gospodarczej s: strefa wolnego handlu, nia celna, wsplny rynek, unia gospodarcza i walutowa, unia gospodarcza i waluwowa.

 Strefa wolnego handlu, ktra polega na likwidacji ce i ogranicze ilociowych w obrotach handlowych midzy krajami czonkowskimi takiego ugrupowania z rwnoczesnym zachowaniem przez te kraje penej autonomii w zakresie polityki celnej i handlowej w stosunkach z krajami spoza strefy. W stosunkach z krajami trzecimi poszczeglne kraje strefy stosuj wasne, zrnicowane ca i polityk handlow, za w obrbie strefy obroty handlowe odbywaj si swobodnie odmiennie musz by traktowane towary pochodzce z krajw strefy i podlegajce (na podstawie tzw. wiadectw pochodzenia) swobodnemu obrotowi oraz towary pochodzce z krajw trzecich i nie podlegajce swobodnemu obrotowi w ramach strefy

 Unia celna, polegajca na likwidacji ce i ogranicze ilociowych w obrotach miedzy krajami czonkowskimi ugrupowania, ale z rwnoczesnym wprowadzeniem przez kraje unii wsplnej, zewntrznej taryfy celnej oraz ujednoliconej polityki handlowej wobec krajw trzecich. Wsplny rynek, ktry z kolei jest ugrupowaniem czcym w sobie elementy unii celnej i unii gospodarczej. Jest to bowiem ugrupowanie w formie unii celnej, w ktrym istnieje take swobodny wewntrzny przepyw usug i czynnikw produkcji (kapitau, siy roboczej, technologii).

 Unia gospodarcza, ktra obejmuje wszystkie elementy wsplnego rynku a ponadto w jej ramach nastpuje pena koordynacja lub unifikacja rnych dziedzin polityki gospodarczej, np. polityki rolnej, przemysowej, regionalnej, monetarnej, fiskalnej, transportowej, socjalnej itd., a take ustawodawstwa gospodarczego. Wie si to zwykle z ustanowieniem w unii gospodarczej instytucji (organw) o kompetencjach ponadpastwowych, a wic z wprowadzeniem pewnych elementw unii politycznej. Jeli w ramach unii gospodarczej ma miejsce rwnie pena koordynacja polityki walutowej, kursowej itp., utworzenie wsplnych rezerw walutowych, wsplnego banku centralnego oraz wprowadzenie wsplnej waluty - czyli utworzenie unii walutowej.

 Unia polityczna lub cilej, unia gospodarcza i polityczna, obejmujca wszystkie elementy unii gospodarczej bd unii gospodarczej i walutowej, w ktrej ponadto ma miejsce pena koordynacja lub unifikacja podstawowych dziedzin polityki wewntrznej, polityki zagranicznej, ewentualnie rwnie polityki obronnej oraz ustanowienie organw ustawodawczych i wykonawczych o kompetencjach ponadpastwowych