Jak i dlaczego

www.swiatnauki.pl/jakidlaczego

Jak dziaaj antyperspiranty, czym si rni od dezodorantw i czy s szkodliwe?

Ela Naczelska z Warszawy
Pocztkowo sdzono, e zwaj ujcia gruczow potowych, co ogranicza wydostawanie si potu na zewntrz, oraz e bloku j je na skutek wytrcania biaek. Okazao si jednak, e ich an typerspiracyjne dziaanie polega na blokowaniu przewodu wy prowadzajcego tworzy si w nim czop z polimerycznego elu wodorotlenkowego powstajcego na skutek powolnej neutrali zacji kwanych soli glinu przez mniej kwany pot. W przypadku soli glinowocyrkonowych czop ten jest zlokalizowany tu przy ujciu przewodw wyprowadzajcych. Chlorowodorek glinu tworzy go nieco gbiej, chocia rwnie bardzo powierzchow nie, a chlorek glinu najgbiej. Czop to twr przejciowy jest usuwany w miar, jak zuszcza si warstwa rogowa naskrka. Antyperspiranty dziaaj do 48 godzin od momentu zastoso wania. Poniewa sole glinu powoduj cinanie si biaka, ograni czaj namnaanie si bakterii, ktre nie mog z niego korzysta. Czsto do antyperspirantw dodaje si talk (krzemian magnezo wy naturalnego pochodzenia), ktry pochania pot i neutralizu je jego zapach. Poniewa jest to zwizek bardzo agodny dla sk ry, nie powoduje podranie. Stosuje si te rodki zapachowe (m.in. alfaizometylojonon, alkohol benzylowy, salicylan benzy lu, cynamonian benzylu, cytronelol, geraniol), zwizki nadajce odpowiedni form produktowi kocowemu (alkohol stearylo wy i uwodorniony olej rycynowy) oraz czsteczki srebra znane z silnych waciwoci bakteriobjczych. Podczas stosowania antyperspirantw naley pamita, aby nie nakada ich na cae ciao, lecz jedynie pod pachami, a wie czorem dokadnie zmy resztki ze skry. Zbyt czste uywanie preparatw (ponad dwa razy dziennie) wie si z nadmiernym zablokowaniem kanalikw potowych, co moe prowadzi do po wstawania stanw zapalnych w okolicach ich uj. Na koniec warto wspomnie o obawach konsumentw wy woanych zawartoci glinu w antyperspirantach. U zdrowych osb pierwiastek ten podrania skr jedynie sporadycznie. Reakcje alergiczne pojawiaj si na przykad u ludzi majcych stay kontakt z glinem nale do nich pracownicy przemysu hutniczego. Przeprowadzono badania dotyczce stopnia wchaniania si chlorowodorotlenku glinu przez skr. Ot okazao si, e jest to 0,01% glinu, a wikszo pierwiastka zostaa wydalona z or ganizmu w cigu dwch tygodni (chocia jego akumulacja w ko ciach zdarza si u osb z przewlek niewydolnoci nerek). Na dodatek pochonita ilo glinu nie bya wiksza od tej, kt ra ulega absorpcji z ukadu pokarmowego przy typowej diecie. Wbrew obiegowym opiniom nie stwierdzono, eby stosowanie antyperspirantw prowadzio do rozwoju nowotworw sutka. Poniewa inny skadnik antyperspirantw cyrkon dosta jcy si do organizmu drog wziewn moe powodowa zmiany w obrbie puc, wprowadzono przepisy ograniczajce uycie je go zwizkw (maksymalne stenie, proporcje atomw Zr:Al). Nie wolno ich stosowa na przykad w aerozolach. n

Odpowiada dr n. biol. Olga Orzyowska-liwiska, redaktor wiata Nauki: Dezodoranty nie s rodkami przeciwpotowymi. Niweluj tylko przykry zapach potu przez zahamowanie jego rozkadu. Poniewa za ten proces odpowiadaj bakterie, dezo doranty musz zawiera substancje odkaajce. Kiedy skadni kiem penicym t funkcj by alkohol etylowy. Obecnie rzadko si go stosuje, gdy podrania i wysusza skr. Zamiast niego uywa si na przykad heksachlorofenu czy triklosanu. Dezodo ranty zawieraj te zwizki tuszujce zapach potu albo majce zdolno pochaniania zapachw (np. pidolat cynku). Z tych po wodw nie nadaj si dla osb, ktre silnie si poc. Zahamowanie wydzielania potu jest moliwe dziki antyper spirantom. Kiedy stosowano garbniki rolinne, takie jak tani na, ktre ograniczay pocenie dziki zwaniu uj gruczow potowych. Potem zaczto uywa soli glinu: w 1928 roku po raz pierwszy wprowadzono do uycia octan glinu, a w 1947 roku chlorowodorotlenek glinu bdcy do dzi gwnym skadnikiem antyperspirantw. Obecnie wykorzystuje si te kompleksy gli nowocyrkonowe (chlorowodorotlenek glinowocyrkonowy i jego poczenia z aminokwasami, np. glicyn). Wymienione zwizki pod wpywem wody obecnej na skrze formuj warstw elu.

78 wiat Nauki, kwiecie 2011

Ilustracja Mirosaw Gry