?

JAK I DLACZEGO

www.swiatnauki.pl/jakidlaczego

Czy jest zwizek midzy rozmiarami ciaa a dugoci ycia zwierzt?

nadesane poczt elektroniczn

Odpowiada prof. Marek Konarzewski z Instytutu Biologii Uniwersytetu w Biaymstoku:

Tak, wiksze zwierzta yj duej, ale nie stanowi to cisej reguy. Dugowieczno jest preferowana przez dobr naturalny tylko wtedy, gdy zwiksza dostosowanie, ktrego miar jest liczba potomstwa wydanego na wiat w czasie caego ycia. Determinantami dugoci ycia w naturze s przede wszystkim okresowe braki poywienia, wahania temperatury i dziaania drapienikw. Mona prbowa si przed tym zabezpieczy. Owady spoeczne otaczaj swoje krlowe matki troskliw opiek we wntrzu specjalnie przygotowanych schronie. W takich warunkach owadzia arystokracja yje kilka, a nawet kilkadziesit lat mimo maych rozmiarw ciaa. Wikszo zwierzt jednak nie przeksztaca tak gboko swojego rodowiska. Zagroenia w nim wystpujce dyktuj wtedy warunki, na jakich nastpuje nieustanne rozwizywanie rwnania ycia. Jego najwaniejszymi zmiennymi s wydatki ponoszone na wzrost osobniczy,

na reprodukcj oraz na napraw uszkodze komrek i tkanek, ktrych kumulacja postrzegana jest przez nas jako objawy starzenia. Zwikszanie nakadw na zapobieganie starzeniu teoretycznie mogoby nawet pozwoli osign niemiertelno, ale musi odbywa si kosztem wzrostu i rozrodu. Z ewolucyjnego punktu widzenia wymieniona strategia nie jest tak efektywna (skutkuje niszym dostosowaniem), jak inwestycje w reprodukcj i wzrost. Due rozmiary ciaa s preferowane przez dobr naturalny gwnie dlatego, e przynosz dwie wane korzyci. Po pierwsze, pozwalaj na zwielokrotnienie liczby potomstwa. Na przykad waca 12 kg samica chtnie odawianej ryby, lucjana, produkuje ponad 9 mln jaj tyle samo, ile awica 200 samic o masie 1 kg kada. Po drugie, maj wpyw na obnienie miertelnoci (wikszy organizm to mniej naturalnych wrogw). Osignita w ten sposb dugowieczno wie si z wydueniem ycia komrek. Dla wikszych organizmw charakterystyczne jest przy tym nisze tempo wytwarzania ubocznych, szkodliwych

produktw przemian metabolicznych, jakimi s wolne rodniki. Wysza jest take sprawno mechanizmw naprawczych, likwidujcych negatywne skutki ich oddziaywania, do ktrych naley na przykad uszkadzanie DNA. Jednake rwnie wrd duych zwierzt zrnicowanie dugowiecznoci jest bardzo znaczce. Nasi najblisi biologiczni krewni szympansy yj rednio o poow krcej ni my, mimo e nie rni si od nas istotnie mas ciaa. Nasz dugowieczno zawdziczamy ewolucji zdolnoci intelektualnych, dziki ktrym zaczlimy skutecznie unika zagroe rodowiskowych. Jednak w trakcie tego procesu stalimy si wiadomi swego istnienia, dlatego dzi bardziej skupiamy si na poszukiwaniu eliksiru modoci ni pomnaaniu liczn by potomstwa. Pytania prosimy kierowa na adres redakcji: wiat Nauki, ul. Garaowa 7, 02-651 Warszawa, lub e-mailem: swiatnauki@proszynskimedia.pl

88

WIAT NAUKI

Lipiec 2008

MIROSAW GRY