?

JAK I DLACZEGO

www.swiatnauki.pl/jakidlaczego

Dlaczego mojej babci skrzypi stawy, a mnie strzelaj?

WADYSAW MAJDZISKI Z FROMBORKA
nia chrzstki stawowej oraz tworzenia si naroli kostnych, czyli tzw. osteofitw. Poczenie koci przestaje wtedy gadko pracowa i jego ruchom towarzyszy skrzypienie, pojawia si te bl. Rozpoznanie przyczyn tych odgosw jeli zbada si chorego nie sprawia zwykle wikszych problemw. Duo bardziej tajemnicza pozostaje natura dwikw wydawanych przez zdrowe stawy, bd to spontanicznie, bd te podczas ich forsownego zginania, prostowania, wykrcania czy odcigania, choby w przypadku strzelania palcami. Teorii wyjaniajcych to zjawisko jest kilka. Jedna z nich mwi, e dwik generuj raptownie rozcigane cigna i wizada, ktre najpierw zelizguj si ze swojego miejsca, a potem natychmiast wracaj do waciwej pozycji. Trzaskom sprzyja te niedobr mazi stawowej. Take nage rozdzielenie cile przylegajcych od siebie dwch chrzstek moe spowodowa gony trzask. Najbardziej interesujce wyjanienie zakada jednak udzia mazi stawowej w powstawaniu dwikw. Najpierw nienaturalnie rozcignity na przykad podczas forsownego wyginania staw odrobin zwiksza objto, wywoujc spadek cinienia wewntrz wypenionej mazi torebki stawowej. W mazi natomiast rozpuszczona jest pewna ilo gazu, gwnie ditlenku wgla. Gdy cinienie spada, uwalnia si on z roztworu w postaci pcherzykw, podobnie jak po otwarciu butelki z wod sodow. Tu jednak analogia si koczy. CO2 uchodzi z butelki, a w przypadku stawu nie ma drogi ucieczki. Torebka jest bowiem szczelna, co wicej, w uamku sekundy minimalnie zapada si do wntrza stawu, by przywrci w nim wysokie cinienie. Pod jego wpywem uwolnione wanie pcherzyki gwatownie zapadaj si (to wanie tej implozji towarzyszy trzask), dziel na drobniejsze i powoli rozpuszczaj w pynie. Proces resorpcji trwa zazwyczaj okoo 1520 min, przez ten czas strza stawem nie jest moliwy, nawet jeli z caej siy wyamywalibymy sobie palce. A tak przy okazji, to nie warto tego robi, bo gwatowne i wielokrotnie powtarzane forsowne manipulacje w obrbie stawu mog prowadzi do jego uszkodzenia, szczeglnie jeli hobbystycznemu strzelaniu stawami oddajemy si przez cae lata.
n

Odpowiada dr n. med. Ra Czabak-Garbacz, adiunkt w Katedrze i Zakadzie Fizjologii Czowieka Uniwersytetu Medycznego w Lublinie:

Aparat ruchu bywa rdem wielu rodzajw dwiku. Te powstajce w obrbie staww mog mie rne pochodzenie. Staw tworz m.in. powierzchnie stawowe koci (pokryte zwykle chrzstk szklist), torebka i jama stawowa (wypeniona mazi), a niekiedy rwnie wizada, chrzstki rdstawowe i obrbki chrzstkowe. Wzajemne przemieszczanie si tych struktur generuje dwiki. Trzaski i skrzypienia towarzyszce pracy ukadu ruchu bywaj nieraz zwizane ze zmianami chorobowymi o charakterze zwyrodnieniowo-wytwrczym. Ich przyczyn bardzo czsto s dugotrwae czynnoci statyczne prowadzce do zmian przecieniowych, zwaszcza krgosupa w czci szyjnej (doznaj ich stomatolodzy i pracujcy przy komputerach) lub ldwiowej (np. sprzedawczynie), ale rwnie staww koczyn: okciowych u tenisistw czy kolanowych u parkieciarzy. Nadmierne i dugotrwae obcienie stawu prowadzi do uszkodze-

Pytania prosimy kierowa na adres redakcji: wiat Nauki, ul. Garaowa 7, 02-651 Warszawa, lub e-mailem: swiatnauki@proszynskimedia.pl

88

WIAT NAUKI

Maj 2008

MIROSAW GRY