Gos sceptyka

Puapki mylenia naiwnego

Intuicyjne postrzeganie wiata czsto prowadzi na manowce. MICHAEL SHERMER
Gdy w 1873 roku, 13 lat po synnym sporze o teori ewolucji

funkcj, na przykad oko, rwnie musiao powsta w wyniku z Thomasem Henrym Huxleyem (buldogiem Darwina), zamysu stwrcy. Nie dysponujc przekonujc teori, w jaki biskup Oksfordu Samuel Wilberforce (Sodki Sam) umar sposb aktywno neuronw rodzi wiadomo, wyobraaz powodu upadku z konia, Huxley powiedzia drwico do my sobie nasz psychik jako efekt tworw natury duchowej fizyka Johna Tyndalla: Raz jeden jego mzg wszed w kon- bytujcych w naszych gowach. ylimy w niewielkich spotakt ze wiatem rzeczywistym, i to z fatalnym skutkiem. ecznociach myliwsko-zbierackich, ktre praktycznie nie Jeli chodzi o najbardziej podstawowe siy, jak powszechne gromadziy dbr materialnych, i nie mielimy okazji pozna cienie, czy zjawiska znane z codziennego dowiadczenia, dziaania wolnego rynku ani praw rozwoju gospodarczego. jak spadanie, nasza intuicyjna wiedza o wiecie fizycznym Naiwna nauka, opierajc si na pojedynczych przypadnazwijmy j naiwn fizyk jest na og prawidowa. Dlatego kach wyzdrowie, bierze za dobr monet przekazywane trafnie odbieramy sens drwiny Huxleya i nawet dzieci mie- z ust do ust opowieci, na przykad e jaki specyfik jest pasz scenki z filmw rysunkowych, w ktnaceum. Rwnie powanie traktowane rych bohaterowie, przekroczywszy w bie- Intuicyjna wiedza zawodzi, s mity o istotach nadprzyrodzonych, co gu skraj urwiska, nie spadaj w przepa, rodzi pogld, jakoby za spraw tych nieponiewa nasza ewolucja materialnych bytw w wiecie fizycznym dopki nie spostrzeg, e nie maj ju przebiegaa w rodowisku zachodziy rne zjawiska, w tym najbargruntu pod nogami. Jednak znakomita wikszo twierdze zupenie innym ni obecne. dziej dotyczce nas samych choroby. fizyki ma charakter zgoa nieintuicyjny, A gdy co si zdarza ludzie wychodz podobnie jest w wielu innych dyscyplinach naukowych. Tym- z nich w sposb naturalny, ca zasug ich wyzdrowienia czasem przed powstaniem nowoytnej nauki ludzie zdani byli przypisuje si czynnociom podejmowanym w jej trakcie, wycznie na wasn intuicj. Naiwna astronomia na przykad najczciej modlitwie. podpowiadaa, e wiat jest paski, ciaa niebieskie kr woTo wystpujce od dawien dawna przekonanie zostao k Ziemi, a planety to bkajce si bstwa, ktre wyznacza- niedawno zweryfikowane naukowo. Kwietniowy numer j nasze przysze losy. Naiwna biologia stworzya pojcie vis American Heart Journal opublikowa obszerne sprawozdavitalis, siy yciowej przepywajcej przez wszelkie organizmy nie z przeprowadzonych pod kierunkiem Herberta Bensona, ywe, ktre ze wzgldu na sw skomplikowan, celow budo- kardiologa z Harvard Medical School, bada nad wpywem w zostay stworzone, jak wierzono, ex nihilo przez rozum- modlitwy na dochodzenie do zdrowia pacjentw po przebytej nego stwrc. Naiwna psychologia doszukiwaa si w mzgu operacji wszczepienia bajpasw wiecowych. 1802 pacjenhomunkulusa miniaturowego, obdarzonego inteligencj tw podzielono na trzy grupy, przy czym za tych, ktrzy naleczowieczka, kierujcego naszym postpowaniem. Naiwna eko- eli do dwch z nich, modlili si czonkowie trzech wsplnot nomia nakazywaa gardzi nadmiernym gromadzeniem dbr religijnych. Modlitwy rozpoczynano wieczorem w przeddzie materialnych, pitnowaa lichw jako grzech i nie uznawaa operacji i kontynuowano codziennie przez dwa tygodnie po niewidzialnej rki rynku. zabiegu. Pierwsz grup pacjentw, za ktrych si modlono, Powodem, e naiwna wiedza tak czsto zawodzi, jest poinformowano o tym wprost, natomiast pacjentom z drugiej rodowisko: to, w ktrym dawno temu powstalimy, byo grupy powiedziano, e by moe kto si za nich modli. Wyprzecie zdecydowanie odmienne od tego, w ktrym yjemy niki pokazay, e modlitwa jako taka nie miaa statystycznie obecnie. Nasze zmysy przystosowane s do postrzegania istotnego wpywu na szybko rekonwalescencji [patrz: Chriobiektw umiarkowanej wielkoci od, powiedzmy, mrw- stine Soares Modlitwy niewysuchane?, PANORAMA; wiat ki po masywy grskie a nie bakterii, czsteczek i atomw Nauki, lipiec 2006]. To ostatecznie zamyka spraw. na jednym kracu skali i gwiazd oraz galaktyk na drugim. Oczywicie ludzie nie przestan si modli o zdrowie dla Nasze ycie trwa zaledwie siedem dziesitkw lat z oka- swych bliskich, z ktrych na mocy czystego przypadku niektdem, o wiele za mao, bymy mogli by naocznymi wiad- rzy niewtpliwie wyzdrowiej, a nasze przywyke do naiwnej kami ewolucji biologicznej, dryfu kontynentw czy te du- nauki mzgi bd doszukiwa si gbszego sensu w tych zugofalowych zmian rodowiska. penie naturalnych uleczeniach. Wszak ci, ktrym zaley na Naiwne powizania przyczynowo-skutkowe rwnie by- poznaniu prawdziwych, a nie naciganych, zwizkw przyn waj faszywe. Skoro suszny jest wniosek, e przedmioty czynowo-skutkowych, zawsze wybior rzeteln nauk. suce do jakiego celu, jak kamienne narzdzia, zostay wykonane przez istot rozumn, cakiem naturalne jest dla Michael Shermer jest wydawc czasopisma Skeptic (http:// nas przypuszczenie, i wszystko, co peni jak konkretn www.skeptic.com) i autorem ksiki Science Friction.
WRZESIE 2006

BRAD HINES

WIAT NAUKI

19