Gos sceptyka

Poszukujc satysfakcji
Naukowe podejcie do kwestii szczcia wymaga perspektywy historycznej. MICHAEL SHERMER
Wyobramy sobie, e mamy wybr: albo bdziemy zarabia

Harwardzki psycholog Daniel Gilbert w ksice Stum50 tys. dolarw rocznie, podczas gdy inni dwa razy mniej, bling on Happiness (Potykajc si o szczcie) jeszcze baralbo 100 tys. dolarw rocznie, gdy inni wier miliona. Za- dziej zagbia si w nasz psychik, stwierdzajc: Czokadamy, e w obu przypadkach ceny towarw i usug pozo- wiek jest jedynym zwierzciem, ktre myli o przyszoci. staj takie same. Co bycie wybrali? To dziwne, ale z bada Nasze poczucie szczcia w znacznej mierze oparte jest na wynika, e wikszo z nas zdecydowaaby si na pierwsz wyobraeniu sobie, co nas uczyni szczliwymi w przyszoz tych propozycji. Jak kiedy artobliwie zauway bodaj ci, ni na tym, co sprawia, e jestemy szczliwi tu i teraz H.L. Mencken: Bogaty czowiek to tai jak wykazuje Gilbert tego rodzaju ki, ktry zarabia o 100 dolarw rocznie prognozowanie nie jest bynajmniej nasz Wspczesne pogldy wicej od swego szwagra. mocn stron. Wikszo ludzi wyobrana szczcie Ta pozornie nielogiczna preferencja to a sobie na przykad, e to rnorodno tylko jedna z wielu zagadek, jakie muwrae nadaje yciu smak. Jednak w to jedna wielka bzdura. sz rozwiza naukowcy, usiujc odpoeksperymencie, w ktrym badani przewiedzie na pytanie, dlaczego dzi ludziom tak trudno za- widywali, e byliby bardziej zadowoleni, gdyby mogli cozna szczcia. Z kilku wydanych ostatnio ksiek, ktrych dziennie je coraz to nowe dania, gdy faktycznie podawaautorzy zmierzyli si z t problematyk, na moje sceptyczne no im tydzie w tydzie nowe przysmaki, czuli si mniej oko najbardziej pouczajca okazaa si analiza tego pojcia usatysfakcjonowani ni czonkowie grupy, ktrej menu byo w perspektywie historycznej. bardziej monotonne. Nadzwyczajno czego odczuwamy Wemy na przykad paradoks przedstawiony przez najsilniej za pierwszym razem, ale to wraenie szybko sabRicharda Layarda, ekonomist z London School of Eco- nie i przychodzi rutyna. nomics, w ksice Happiness (Szczcie). Pokazuje on, Takie przywyknicie do obfitoci choby najwspaniale od 1950 roku poczucie szczcia w spoeczestwie szych dozna ekonomici nazywaj prawem malejcej amerykaskim nie wzroso, mimo e rednie dochody uytecznoci kracowej, a pary maeskie po prostu w tym czasie co najmniej si podwoiy i mamy wicej yciem. Jeli jednak uwaacie, e pikanterii yciu moywnoci, ubra, samochodw, wiksze domy, centralne na doda, zmieniajc partnerw seksualnych, to jestecie ogrzewanie, wyjazdy zagraniczne, krtszy tydzie robo- w bdzie. Z szeroko zakrojonych bada, ktrych wyniki czy, lepsze warunki, a nade wszystko wyszy poziom zdro- zamieszczono w 1994 roku w The Social Organization of wia publicznego. Gdy redni dochd roczny przekracza Sexuality, publikacji University of Chicago Press, wynika, 20 tys. dolarw na gow, wysza paca nie sprawia wcale, e ludzie pozostajcy w zwizku maeskim uprawiaj e czowiek jest szczliwszy. Dlaczego tak si dzieje? Po seks czciej ni ludzie stanu wolnego i czciej przeypierwsze, predylekcje do tego, by czu si szczliwym albo waj orgazm. Historyczka Jennifer Michael Hecht podkrenieszczliwym, s mniej wicej w poowie uwarunkowane la to w ksice The Happiness Myth (Mit szczcia). Jej genetycznie, a po drugie, poczucie szczcia albo jego brak wnikliwa i przemylana analiza pokazuje w perspektywie nie zaley od jakiej skali bezwzgldnej, lecz cile wie historycznej, w jakim stopniu wszelkie prby uchwycesi z tym, co maj inni. nia istoty szczcia zale od konkretnej epoki i kultury. Szczcie polega bardziej na odczuwaniu satysfakcji ni Wspczesne pogldy na to, co czowiekowi daje szczprzyjemnoci, poniewa denie do przyjemnoci lokuje cie, to jedna wielka bzdura pisze. Wemy choby seks. nas na niekoczcej si spirali hedonizmu, ktra para- Przed stu laty mczyzna, ktry nie zazna seksu od trzech doksalnie prowadzi do udrki stwierdza Gregory Berns, lat, gratulowa sobie zdrowia i wstrzemiliwoci, a kobiepsychiatra z Emory University, w swojej ksice Satisfac- ta gotowa bya szczyci si tym, jak zdrowa i szczliwa tion. Satysfakcja jest uczuciem wynikajcym z czysto ludz- jest po dziesicioletniej abstynencji. kiej potrzeby nadania sensu podejmowanym dziaaniom Niemal wszystkie badania dotyczce szczcia opieraj konkluduje. Podczas gdy przyjemno moe by kwesti si na wasnych odczuciach badanych i Hecht twierdzi, e pomylnego trafu wygranej na loterii, obdarzenia przez sto lat temu ludzie ankietowani na ten temat udzielaliby odnatur genami zapewniajcymi pogodne usposobienie czy powiedzi kracowo odmiennych ni obecnie. Aby w peni te faktu nieurodzenia si w biednej rodzinie u podoa zrozumie, czym jest szczcie, potrzebujemy podejcia zan satysfakcji musi lee wiadoma decyzja dokonania czego. rwno naukowego, jak i historycznego. I to robi olbrzymi rnic, poniewa tylko za nasze wasne dziaania moemy czu si odpowiedzialni i zyska dziki Michael Shermer jest wydawc czasopisma Skeptic (http:// nim uznanie w oczach innych. www.skeptic.com) i autorem ksiki Why Darwin Matters.

22

WIAT NAUKI KWIECIE 2007

BRAD HINES