OCENIANIE I

SPOSTRZEGANIE LUDZI
PROCES „GORĄCY”
INFERENCYJNOŚĆ
(WYCHODZENIE POZA
ODEBRANE INFORMACJE
TRZY SPOSOBY SPOSTRZEGANIA I OCENIANIA

LUDZI :
1. SPOSTRZEGANIE
INDUKCYJNE/ANALITYCZNE (ODDOLNE)

2. PASYWNY REZONANS AFEKTYWNY

3. SPOSTRZEGANIE JAKO PROCES

(TENDENCYJNEGO) WERYFIKOWANIA
HIPOTEZ
Spostrzeganie analityczne:
warunki występowania
 Silne zaangażowanie obserwatora (dążenie
do dokładnego poznania osoby)
 Komfort poznawczy: czas zasoby
 Dostępność do danych; możliwość
obserwacji zachowania
 Słaba aktywizacja schematów
kategorialnych
Pasywny rezonans: warunki
występowania
 DANY IDENTYFIKATOR KATEGORII
 CECHY WYWOŁUJĄ PROTOTYP
 DANE CECHY NIEISTOTNE ZE WZGLĘDU NA
KATEGORIĘ
 CECHY PASUJĄ DO KATEGORII
 ŚWIEŻOŚĆ UPRZEDNIEJ AKTYWIZACJI
KATEGORII
 BRAK UZALEŻNIENIA OCENIAJĄCEGO OD
OCENIANEGO
 NISKI STOPIEŃ KOMPLIKACJI SCHEMATU, PRESJA
CZASOWA
SPOSTRZEGANIE I OCENIANIE LUDZI
JAKO PROCES WERYFIKACJI HIPOTEZ
 ŁATWOŚĆ GENEROWANIA HIPOTEZ
O INNYCH LUDZIACH

 DLACZEGO TAK ŁATWO

GENERUJEMY HIPOTEZY O
LUDZIACH? (FUNKCJE HIPOTEZ)
ŁATWOŚĆ GENEROWANIA HIPOTEZ O
INNYCH LUDZIACH. Dlaczego?

 HIPOTEZY STRUKTURUJĄ PROCES

POSZUKIWANIA DANYCH W
OTOCZENIU BĄDŹ W PAMIĘCI
PODMIOTU
 *POSZUKIWANIE TYLKO TYCH
INFORMACJI, KTÓRE SĄ ISTOTNE ZE
WZGLĘDU NA HIPOTEZĘ
ŁATWOŚĆ GENEROWANIA HIPOTEZ O
INNYCH LUDZIACH. Dlaczego?

 -SKRÓCENIE PROCESU/CZASU
OCENIANIA/SPOSTRZEGANIA
(SZCZEGÓLNIE GDY DANE ZGODNE Z
HIPOTEZĄ)
 -UŁATWIAJĄ RADZENIE SOBIE Z
NADMIAREM NAPŁYWAJĄCEJ
INFORMACJI (IGNOROWANIE DANYCH NIE
PASUJĄCYCH DO HIPOTEZ)
ŁATWOŚĆ GENEROWANIA HIPOTEZ O
INNYCH LUDZIACH. Dlaczego?

 SŁUŻĄ JAKO INTELEKTUALNE

NARZĘDZIE UJEDNOZNACZNIANIA I
INTERPRETACJI NAPŁYWAJĄCYCH
INFORMACJI (ASYMILOWANIE
ZNACZENIA DANYCH DO TREŚCI
HIPOTEZY)
ŁATWOŚĆ GENEROWANIA HIPOTEZ O
INNYCH LUDZIACH. Dlaczego?
 -UŁATWIAJĄ DECYDOWANIE O WIARYGODNOŚCI
DANYCH (AKCEPTOWANIE DANYCH
PRAWDOPODOBNYCH, A ODRZUCANIE
NIEPRAWDOPODOBNYCH)
 -POZWALAJĄ UZYSKAĆ DANE, KTÓRE W
OGÓLE NIE POJAWIŁYBY SIĘ, GDYBY
OBSERWATTOR NIE SFORMUŁOWAŁ WCZEŚNIEJ
HIPOTEZY (SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PROROCTWO)
ŁATWOŚĆ GENEROWANIA HIPOTEZ O
INNYCH LUDZIACH. Dlaczego?

GENERALNIE: HIPOTEZY UŁATWIAJĄ,

UPRASZCZAJĄ, „EKONOMIZUJĄ”
PROCES POZNAWANIA I OCENIANIA
LUDZI.
ŹRÓDŁA HIPOTEZ O INNYCH LUDZIACH

 1. POCZĄTKOWA INFORMACJA O OSOBIE

 2. POPRZEDNIO WYKSZTAŁCONA
POSTAWA WOBEC OSOBY OCENIANIEJ
 3. STEREOTYPY, KATEGORIE I „TEORIE”
OBSERWATORA
4. WŁASNE STANY OBSERWATORA
POCZĄTKOWA
INFORMACJA O OSOBIE
 ATRAKCYJNOŚĆ FIZYCZNA (PIĘKNE
JEST DOBRE), PŁEĆ, POWIĘKSZONE
ŹRENICE, POWITANIE BRWIAMI,
SYGNAŁY WYWOŁAWCZE
SCHEMATÓW I KATEGORII –STRÓJ,
REKWIZYT,EFEKT PIERWSZEŃSTWA)
POPRZEDNIO WYKSZTAŁCONA
POSTAWA WOBEC OSOBY OCENIANIEJ
ŚWIADOME PROCESY WNIOSKOWANIA
„WYPROWADZONEGO” Z POSTAW (nie lubię
go\jej bo jest….; uwielbiam bo…. a więc….)

AUTOMATYCZNE I NIEŚWIADOME
OZNAKOWANIE AFEKTYW NE (FAZIO – W
PRZYPADKU POSTAW SILNYCH SAMO
POJAWIENIE SIĘ OBIEKTU POSTAWY
POWODUJE AUTOMATYCZNĄ
AKTYWIZACJĘ SKOJARZONEJ Z NIM
REAKCJI AFEKTYWNEJ...
STEREOTYPY, KATEGORIE I „TEORIE”
OBSERWATORA

 STARSZE TEORIE TRAKTOWAŁY

STEREOTYPY JAKO ŹRÓDŁO GOTOWYCH I
OSTATECZ NYCH WNIOSKÓW NA TEMAT
CECH JEDNOSTKI (NP. ADORNO,
ROKEACH)
 WSPÓŁCZEŚNIE AKCENTUJE SIĘ, ŻE
STEREOTYPY SĄ ŹRÓDŁEM JEDYNIE
SUBIEKTYWNIE PRAWDOPODOBNYCH
HIPOTEZ NA TEMAT TEGO JAKA OKAŻE
SIĘ JEDNOSTKA (TEORIA DWUFAZOWEGO
ODDZIAŁYWANIA STEREOTYPU NA
SPOSTRZEGANIE)
STEREOTYPY, KATEGORIE I „TEORIE”
OBSERWATORA
 OSOBA -----KATEGORYZOWANA PRZEZ
STEREOTYP („poznaniak”) -
HIPOTEZA,WSTĘPNE OCZEKIWANIA
(poznaniak jest skąpy, więc pewnie kupi najtańsze
danie)SPRAWDZANIE W OPARCIU O
ZINDYWIDUALIZOWANE DANE O OSOBIE
(NP. OBSERWACJĘ JEJ ZACHOWANIA – no i
kupił „małe frytki”)WYDANIE
SĄDU/OCENY (skąpiec)
STEREOTYPY, KATEGORIE I „TEORIE”
OBSERWATORA

ZDROWOROZSĄDKOWE „TEORIE”
WYJAŚNIAJĄCE; SAMO WYJAŚNIANIE
DOWOLNEGO ZDARZENIA CZYNI JE
BARDZIEJ PRAWDOPODOBNYM, TAKŻE
WTEDY, GDY IDZIE O ZDARZENIE Z ŻYCIA
SAMEJ OSOBY WYJAŚNIAJĄCEJ
STAN UMYSŁU, NASTRÓJ (źródło wstępnych
hipotez wartościujących,

 Nastrój, stan emocjonalny, samopoczucie

itp. bywa wstępną hipotezą ewaluatywną
WPŁYW HIPOTEZY NA POSZUKIWANIE
INFORMACJI
 „WPADKA” M. S NYDERA
 STRATEGIA DIAGNOSTYCZNOŚCI

(Y. TROPE)
KONCEPCJA J. RODIN
POSZUKIWANIE W PIERWSZEJ KOLEJNOŚCI
INFORMACJI NEGATYWNYCH, A POTEM
POZYTYWNYCH (KRYTERIA NIELUBIENIA
I LUBIENIA; USTOSUNKOWANIA
NEGATYWNE POWSTAJĄ SZYBKO I MAJĄ
ZAMKNIĘTY, NIEODWOŁALNY
CHARAKTER
USTOSUNKOWANIA POZYTYWNE
POWSTAJĄ WOLNO I SĄ BARDZIEJ
OTWARTE NA DALSZE ZMIANY, PRZEDE
WSZYSTKIM NA „ODWOŁANIE” I ZMIANĘ
ZNAKU. (wyniki Czapińskiego)
Hipoteza Rodin wyniki
Czapiński
 Pierwsze pytanie o cechy pozytywne o negatywne później
 Po negatywnej inf. zwr. pytania o cechy negatywne
pojawia się wcześniej niż po pozyt. inf. zwr.
 Więcej pytań o cechy pozyt niż negat
 Przy pozyt sprz zwr pytań o cechy pozyt więcej niż pytań
o cechy negat
 Liczba pytań o cechy negat (generalnie mało) niezależna
od inf zwrotnej
 Proces poszukiwania informacji (liczba pytań) kończył się
szybciej przy negat inf. zwrotnej niż przy pozyt inf zwr
STRATEGIA ZGODNOŚCI:
BADANIA WOJCISZKE I WSP
 HIPOTEZA OPARTA NA WYGLĄDZIE
FIZYCZNYM STEROWAŁA ZBIERANIEM
DANYCH GŁÓWNIE W PIERWSZEJ FAZIE
PROCESU SPOSTRZEGANIA/OCENIANIA
(lubiana czy nielubiana w klasie?), W FAZIE
DRUGIEJ ZBIERANIEM DANYCH
STEROWAŁY NATOMIAST INFORMACJE
ZWROTNE OTRZYMYWANE W FAZIE
PIERWSZEJ:
INNE KONCEPCJE I WYNIKI:
WOJCISZKE I WSP
 CZYLI NA POCZĄTKU OBSERWATORZY
ŁADNEJ DZIEWCZYNY BARDZIEJ
INTERESOWALI SIĘ JEJ CECHAMI
POZYTYWNYMI NIŻ NEGATYWNYMI (I
ODWROTNIE), IM POZYTYWNIEJSZE BYŁY
INFORMACJE ZWROTNE TYM SILNIEJ
BADANI INTERESOWALI SIĘ CECHAMI
POZYTYWNYMI (I NA ODWRÓT).
Wyniki: liczba zadanych pytań i
końcowe ustosunkowanie
hipoteza
negatywna- pozytywna+
Inf. zwrotna
Negat 5,81(-2,07) 6,28(-1,36)
Dwuzn. 6,33(-0,29) 6,78(1,79)
Pozytywna 7,55(1,32) 5.85(3,04)
WPŁYW HIPOTEZ NA ANALIZĘ DANYCH I ANALIZY

DANYCH NA HIPOTEZY

RÓŻNICE W PRZETWARZANIU DANYCH ZGODNYCH

I SPRZECZNYCH Z HIPOTEZĄ

ZGODNE – WYJAŚNIANE TEORIĄ KTÓRA

POSŁUŻYŁA DO WYTWORZENIA OCZEKIWAŃ

NIEZGODNE – RZECZYWISTE POSZUKIWANIE

WYJAŚNIEŃ W OPARCIU O DOSTĘPNE DANE I
WSPÓŁZALEŻNOŚCI MIĘDZY NIMI
WPŁYW HIPOTEZ NA PRZETWARZANIE
DANYCH WIELOZNACZNYCH
UJEDNOLICANIE NIEJASNOŚCI W
KIERUNKU ZWIĘKSZENIA
ZGODNOŚCI Z HIPOTEZĄ
ODRZUCANIE DANYCH SPRZECZNYCH
Z HIPOTEZĄ
 POMNIEJSZANIE WAGI, KWESTIONOWANIE
WIARYGODNOŚCI, SELEKTYWNE ZAPOMINANIE
DANYCH SPRZECZNYCH, PSEUDOAKCEPTACJA
DANYCH SPRZECZNYCH (PRZYPISYWANIE
ZACHOWAŃ PRZYCZYNOM ZEWNĘTRZNYM,
KODOWANIE JAKO „WYJĄTKÓW OD REGUŁY”,
WYODRĘBNIANIE PODTYPÓW W KATEGORII,
KTÓRA JEST ŹRÓDŁEM PIERWOTNEJ HIPOTEZY)
WPŁYW HIPOTEZY NA WYTWARZANIE
DANYCH: SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ
PROROCTWO