Model Schneidera, Hastorfa i

Ellsworth
I. Uwaga
II. Sądy migawkowe
III. Atrybucje
zach. reaktywnych
zach. celowych
IV. Inferencje
V. Formowanie wrażenia
VI. Predykcja przyszłych zachowań
Sądy migawkowe
 Sądy migawkowe to inferencje typu:
Gruby – wesoły (leniwy); stary – słaby (nudny),
wysokie czoło - inteligentny itp.
Sądy migawkowe - nierefleksyjne inferencje
dokonywane na podstawie wyglądu osoby
bazujące na kulturowych stereotypach
Wyniki badań:
Osoby z niskim czołem i krótkim nosem –
szczęśliwe, wiarygodne i szczodre a osoby z
długim nosem – smutne (Brsdshaw)
Sądy migawkowe
Typ budowy ciała (endo-, ekto-, mezomorfia)
Mezo- energiczny, przystosowany,
samodzielny
Endo- niepopularny, leniwy, gadatliwy
Ekto – ambitny, spięty, podejrzliwy
Kolor włosów: kobiety blondynki – urocze,
uspołecznione; brunetki – inteligentne,
zależne („blonds do have more fun”)
Sądy migawkowe
Mężczyźni: blondyni – sympatyczni; bruneci – silni
Brodaci – silni psychicznie
Rasa
Upośledzenie fizyczne
Płeć
Wiek
Atrakcyjność fizyczna
Atrybucje

Proces wnioskowania o przyczynach

zachowania osoby
Proces wnioskowania o dyspozycjach
(cechach) osoby z obserwacji zachowania i
jego skutków
Atrybucje: Teoria Jonesa i
Davisa
 From acts to dispositions- Teoria wniosków
korespondentnych
Pytanie: od czego zależy to, że niekiedy po
obserwacji zachowania innej osoby
obserwator formułuje radykalne
(korespondentne) wnioski o jej charakterze
(„agresywny”, „inteligentny” itp.) a
niekiedy nie?? (nie wiem jaki jest)
Teoria wniosków
korespondentnych
inferowane obserwowane
D1 wiedza S1
D2 intencja zachowanie S2
D3 zdolności S3

kierunek procesu atrybucji

Teoria wniosków
korespondentnych
Obserwator ocenia intencjonalność działania w
zależności od tego czy w jego mniemaniu
wykonawca dysponował wiedzą o możliwych
skutkach swego działania i czy miał odpowiednie
zdolności aby te skutki uzyskać.
Jeśli odpowiedź na oba pytania jest negatywna nie
dochodzi do wniosków o charakterze
(dyspozycjach) sprawcy
Teoria wniosków
korespondentnych
 Jeśli (w opinii obserwatora) wykonawca
przewidywał skutki swoich działań i był
zdolny je osiągnąć – działanie jest
rozpoznawane jako zamierzone,
intencjonalne.
 Tylko w tych warunkach formułowane są
wnioski o charakterze wykonawcy
Teoria wniosków
korespondentnych
 Wyznaczniki pewności sądów o intencjach i
cechach wykonawcy
-obserwator wnioskuje o motywach wykonawcy
dopiero wtedy, gdy ten dokonuje wyboru działania
spośród alternatywnych możliwości
-wiedza o zamiarach wykonawcy pochodzi z
porównania skutków działania wybranego
(obserwowanego) ze skutkami działań
odrzuconych (alternatywnych)
Teoria wniosków
korespondentnych
 Źródłem informacji o charakterze wykonawcy są
działania podejmowane w warunkach swobody
wyboru
Osoba A (kierownik) wydaje polecenia, instruuje,
ocenia, chwali lub gani osobę B. Jaki jest A?
Osoba A (współpracownik, nie kierownik) wydaje
polecenia, instruuje, ocenia, chwali lub gani osobę
B. Jaki jest A?
Teoria wniosków
korespondentnych
 Pewność (radykalizm/korespondentność)
wniosków o charakterze wykonawcy zależy od :
2. Stopnia zróżnicowania skutków działania
wybranego (obserwowanego) od skutków
działania odrzuconego (liczba skutków
„niewspólnych”) – im mniej
3. Stopnia typowości (akceptowalności,
„normalności”) działania obserwowanego; - im
mniejszy
Teoria wniosków
korespondentnych
3. Siły reakcji emocjonalnej obserwatora na
działanie i skutki działania sprawcy – im
silniejsza
4. „Adresu” zachowania (inna osoba vs
obserwator) – jeśli zachowanie adresowane
do obserwatora
Teoria wniosków
korespondentnych
 Ad. 1. Efekty „niewspólne”
Dzidka Jola
A B C D
Piękny = Piękny Piękny = Piękny
Mądry =Mądry Mądry Głupi
Bogaty Ubogi Bogaty Ubogi
1 „niewspólny” 2 „niewspólne”
Teoria wniosków
korespondentnych
 Ad2. Typowość/akceptowalność zachowania
Dzidka Jola
A B C D
Piękny = Piękny Piękny = Piękny
Mądry =Mądry Mądry Głupi
Bogaty Ubogi Bogaty Ubogi

wybór Dzidki Wybór Joli

„trywialna jasność” „intrygująca niejasność”
Teoria wniosków
korespondentnych
Ad3. Siła reakcji emocjonalnej obserwatora na
działanie (i skutki) wykonawcy: im silniejsza
reakcja emocjonalna, tym radykalniejsze opinie o
charakterze wykonawcy.
- efekt powagi/surowości konsekwencji
(Walster)
- „wyjściowy” stan pobudzenia obserwatora
(Thronton)
Eksp. Walster; procedura
Walster: trzy słuchowiska; wypadek samochodowy o
„niewielkich” , „średnich” i „poważnych”
skutkach

Ocena odpowiedzialności sprawcy, opis

„charakteru” sprawcy
rozsądny 1 2 3 4 5 6 7 lekkomyślny
Wskaźnik: bezwzględna różnica: ocena badanego-4
Walster; wyniki
6

3 odpow.
radykalizm
2

0
k. Małe k. Średnie k. Duże
Thronton: procedura
Połowa badanych bierze udział w prostej
replikacji eksperymentu Walster, druga
połowa przed przystąpieniem do
wysłuchania jednej z wersji słuchowiska
otrzymuje tabletkę kofeiny (podwyższenie
poziomu niespecyficznego pobudzenia);
reszta identyczna jak u Walster
Thronton; wyniki
6
odpow.
5
radyk.
4

0
małe średnie duze małe średnie duże

bez kofeiny (pobudzenia) Kofeina (pobudzenie)

Teoria wniosków
korespondentnych
Ad. 4. „Adres zachowania”

Jeśli zachowanie wykonawcy jest

„adresowane” do obserwatora, obserwator
dokonuje radykalniejszych wniosków o
charakterze wykonawcy
Teoria wniosków
korespondentnych
Status wyznaczników stopnia korespondencji i
wzajemne między nimi relacje

„Centralny: -siła reakcji emocjonalnej

„nietypowe”/”dziwne”/”nieaprobowane” = silniejsze
pobudzenie
Jeśli obserwator „adresatem” (biorcą skutków) to
reakcja emocjonalna silniejsza niż wtedy, gdy
zachowanie adresowane do innej osoby
Teoria wniosków
korespondentnych;
 Najważniejsza determinanta stopnia
korespondencji wniosków o charakterze
wykonawcy to – siła reakcji emocjonalnej
obserwatora, która jest zależna od:
-”typowości” zachowania
- „powagi” skutków zachowania
- „stanu” obserwatora (wcześniejsze, pobudzenie,
adres)
- „Modelowy człowiek teorii” – obserwator
kierujący się heurystyką, „jak silnie to czuję”
Teoria atrybucji H.H. Kelley’a
Pytanie: w jaki sposób obserwator szacuje
przyczynową doniosłość (dla
obserwowanego zachowania):
2. Właściwości wykonawcy (Aktora)
3. Cech przedmiotu zachowania (Bodźca)
4. Sytuacji (okoliczności zachowania)
Teoria Kelle’a
Janek uśmiechnął się do Zosi w niedzielę
po sumie.

Uśmiechnął się - zachowanie

Janek – wykonawca, aktor
Zosia – przedmiot zachowania, bodziec
Niedziela po sumie – okoliczność, sytuacja
Teoria Kelle’a
Aby ustalić wagę każdej z potencjalnych przyczyn (aktora, bodźca,
sytuacji) obserwator uwzględnia trzy rodzaje informacji:
- Informacji o spójności (consistency) zachowania; czy zachowanie
pojawia się w innych sytuacjach, czy tylko w danej sytuacji? Czy
Janek uśmiecha się do Zosi tylko w niedzielę po sumie, czy również w
innych okolicznościach?
- Informacje o wybiórczości zachowania (distinctiveness); Czy aktor
zachowuje się w dany sposób tylko wobec tego bodźca, czy również
wobec innych bodźców. Czy Janek uśmiecha się tylko do Zosi, czy
również do innych dziewcząt?
- Informacje o powszechności zachowania (consensus); Czy inne
osoby (niż aktor – Janek) emitują to samo zachowanie wobec danego
bodźca. Czy tylko Janek uśmiecha się do Zosi, czy też robią to
również inni chłopcy?
Teoria Kelley’a
Informacje o:
Spójności, Wybiórczości, Powszechności
mogą wskazywać na:
Niską spójność (Janek uśmiecha się do Zosi tylko w niedzielę
po sumie)
Wysoką spójność (Janek uśmiecha się do Zosi w każdej
sytuacji)
Niska spójność – przesłanka do wniosku, że przyczyna
zachowania jest ulokowana w sytuacji
Wysoka spójność – przesłanka do wniosku, że przyczyna
zachowania jest ulokowana we właściwościach aktora lub
bodźca (ale nie wiadomo gdzie)
Teoria Kelley’a
Niska wybiórczość – Janek uśmiecha się do
wszystkich dziewcząt, nie tylko do Zosi
Wysoka wybiórczość – Janek uśmiecha się tylko do
Zosi
Niska wybiórczość – przyczyna zachowania
ulokowana we właściwościach aktora (Janka)
Wysoka wybiórczość – przyczyna zachowania
ulokowana we właściwościach bodźca (Zosi)
Teoria Kelle’a
Niska powszechność – Tylko Janek uśmiecha
się do Zosi, inni tego nie robią
(przyczyna „w aktorze”
Wysoka powszechność – wszyscy uśmiechają
się do Zosi, nie tylko Janek
(„przyczyna w Zosi”)
Teoria Kelley’a; „sześcian”
niska wysoka

spójność sytuacja aktor lub

bodziec
wybiórczość aktor bodziec

powszechność aktor bodziec

„Sześcian atrybucyjny”
Teoria zakłada, że informacje o wybiórczości i powszechności
zachowania są ekwiwalentne.
Osoba dokonująca atrybucji działa jak profesjonalny badacz planujący
eksperment w układzie ANOVA
Modelowy człowiek teorii Kelle’a – naiwny badacz, doskonale
racjonalny, poszukujący odpowiedzi na pytanie: która z trzech
potencjalnych przyczyn zachowania (aktor, bodziec, sytuacja)
wywołała obserwowane zachowanie?
Modelowy człowiek teorii Kelleya jest badaczem nieuprzedzonym; w
momencie przystępowania do atrybucji zakłada równe
prawdopodobieństwo każdej z trzech możliwych hipotez (żadnej
wstępnie nie faworyzując)
Weryfikacje teorii Kelley’a
 Czy ludzie używają informacji o spójności,
wybiórczości i powszechności w
formułowaniu sądów o przyczynach
zachowań?
Weryfikacja teorii Kelley’a
L. Zebrowitz-McArthur
Opisy zachowań:
Marysia wczoraj przestraszyła się psa Burka.
Oraz informacje o atrybucyjnych kryteriach
powszechność
Kasia też Kasia nie
Zosia też Zosia nie
Hania też Hania nie
Weryfikacja teorii Kelley’a
Wybiórczość
Marysia (nie) bała się innych psów
Spójność
Marysia przedwczoraj (tydzień temu, miesiąc
temu..) (nie) bała się Burka
Weryfikacja teorii Kelleya;
wyniki
Atrybucje przyczynowe były zależne od
informacji o spójności, wybiórczości i
powszechności zachowania ale:
-wysoka spójność = atrybucja „do aktora”
(niezgodnie z teorią)
-zróżnicowana siła wpływu poszczególnych
informacji na atrybucje
Weryfikacja; wyniki
% wariancji sądów atrybucyjnych wyjaśnianych
przez poszczególne informacje

Spójność 22
Wybiórczość 11
Powszechność 3(!!)

Sprzeczne z teorią, która postuluje ekwiwalentność

wybiórczości i powszechności zachowania
Dlaczego teoria Kelle’a nie
działa?