Professional Documents
Culture Documents
• B - Editorler
• C - Mail Programları
• D - Sıkıştırma ve Arşivleme
• E - Karışık konular
• F - Son Söz
B-) EDITORLER
• B.1-) pico
• B.2-) joe
o B.2.1-) JOE NEDIR ?
o B.2.2-) JOE NEREDEN TEMIN EDILEBILIR ?
o B.2.3-) JOE MU PICO MU ?
o B.2.4-) JOE HAYRANLARI VAR MI ?
o B.2.5-) JOE KULLANIRKEN ÇESİTLİ SORUNLAR YAŞIYORUM ?
o B.2.6-) JOE NELER YAPAR ?
o B.2.7-) SON BİR SÖZ ?
• B.3-) vi
• mail
• pine
• elm
ls komutu ile.
ls (Seçenekler) (dosya veya dizin...)
Seçenekler:
-C : Görüntü cok kolonlu ve dosya isimleri azalan sirada olacaktir.
-F : Dosya isimleri sonunda * dizin isimleri sonunda /işaretleri Görüntülenerek birbirinden
ayirt edilmelerini saglar.
-R : Belirlenen bir dizin icindeki dosylar yanisira varsa tum alt dizinler icerikleriyle birlikte
listeler.
-a : . ile baslayan dosyalar dahil dizinin tum icerigini listeler.
-c : Dosyaları siralamak veya bastirmak amaciyla i-dugumlerinin en son duzletme tarihlerini
kullanir.
-l : Dosyalar hakkinda daha ayrintili bilgi verir.
-g : Eger ayrintili liste aliniyorsa yani tum bilgiler listelenecek ise ve bu listede doyanın
sahibinin grup adiyla birlikte yer almasi isteniyorsa bu secenek kullanilir.
-i : Her dosyayı idugumleri ile birlikte Görüntüler.
2
-m : Dosya isismleri virgullerle birbirinden ayrilarak listelenir.
-n : Ayrintili listede yer alan ID numaralarini listeler.
-o : Ayrintili listeye grup adlarinin dahil edilmesini saglar.
-p : Dizinlerin /işaretiyle simgelenmesini saglar.
-q : Dosya isimleri icinde ? gibi grafik olmayan karakterler varsa bunla rin listelenmesine
yardimci olurlar.
-r : Siralamayi ters yonden yapar.
-s : Blok cinsinden Dosyaların boyutunu verir.
-t : Dosyaların degisime ugrama zamanlarina gore siralanmasini saglar.
-u : Dosyalara en son erisim zamanlarina gore siralanmasini saglar.
Örnek :
ls -l sezen*
--w-rw--w- 1 e065247 B386 603 Oct 24 22:14 sezen_aksu_88.html
--w-rw--w- 1 e065247 B386 607 Oct 24 22:23 sezen_aksu_soyluyor.html
A.2-) Bir Dosyayı Başka bir yere yada isme nasıl kopyalayabilirim ?
cp komutu ile .
Kullanimi :
cp -[secenek] dosya başkabir_dosya_ismi
Örnek :
cp sezen.html s.html // sezen.html'i s.html'e kopyalar.
cp s.html ~/tmp // s.html'i HOME dizinimdeki /tmp dizininin altina kopyalar
cp -r ~/tmp ~/dump // HOME dizindeki tmp dizinini dump dizininin altina kopyalar.
mv komutu ile Dosyaları başka bir dizine, hatta dizinleri başka dizinlere
tasiyabilirsiniz. Bu islemin sonunda orjinal dizini'in icindeki Dosyaların isimlerinde
bir degisiklik olmaz. Mv komutu DOS'taki rename ve move komutuna benzer, ancak
onlardan cok daha beceriklidir.
Kullanimi :
mv dosya1 dosya2
Unix'te Dosyaları silmek icin rm komutu kullanilir. Aslinda rm'nin yaptigi sey dosyanın sahip
olduğu linklerden birini cikarmaktir. Eger dosyanın sadece bir link'i varsa sonucta dosya
silinir.
DIKKAT : Unix'te DOS'takine benzer bir UNDELETE komutu yoktur (mimarilerinin farkli
olmasindan dolayi) bu sebeple Dosyalarınizi silerken cok dikkatli olmaniz gerekir. Eger bir
dosya'yi yanlislikla silerseniz, system sorumlunuza basvurun, belki backup'lardan dosyanizi
geri getirebilir.
Kullanimi :
3
rm -[Seçenekler] Dosya_ismi Dosya_ismi ...
Seçenekler :
-e : Dosyanın silinmesinden sonra ekrana bilgi verir.
-f : Sormadan write-protected dosyali siler.
-i : Dosyayı silmeden once bunun dogrulugunu sorar.
-r : Recursive olarak alt dizinleri siler.
-R : -r ile aynidir.
Örnek :
rm sezen* // bulundugumuz dizindeki sezen ile baslayan tum Dosyaları siler
rm -rf tmp // tmp dizinini ve alt dizinlerini uyarmadan siler.
ps komutu ile.
Kullanim :
ps (Seçenekler)
Seçenekler:
-e : Tum islemlerle ilgili bilgilerin Görüntülenmesini saglar.
-d : Grup liderleri haric tum islemler hakkinda bilgi verir.
-a : Grup liderleri ve terminallerle iliskisi olanlar disinda kalan tum islemler hakkinda bilgi
verir.
-f : Tam listenin uretilmesine olanak tanir.
-l : Ayrintili listeyi Görüntüler.
-c dosya : /dev/swap in bulundugu yerde swapdev dosyasini kullanir.
-t liste : Liste icinde yer verilen terminallerden yurutulen islemler hakkinda ozel bilgi saglar.
-p liste : Listede ID numaralari tanimlanan islemlere iliskin ozel bilgileri Görüntüler.
-u liste : Belirlenen kullanicilarla iliskili islemlere ait ozet bilgi.
-g liste : Grup liderlerinin iliskili olduğu islemler hakkinda o bilgi.
x : Sahip olduğunuz tum islemleri lsiteler .
Örnek :
/home/e065247/m>ps x
PID TTY STAT TIME COMMAND
81024 pts/7 R 0:00 ps x
113626 - S 0:00 xterm
117927 pts/7 S 0:00 -csh
125165 pts/5 S 0:05 telnet rorqual
129499 pts/12 S 0:00 -csh
132296 pts/5 S 0:00 -usr/local/bin/tcsh
167106 - S 0:06 aixterm
198577 - S 0:00 sh /usr/bin/X11/startx -t -wait
231908 pts/12 S 0:00 telnet rorqual
236990 - S 0:00 mwm
244646 - S 0:00 xterm
Sahip olduğum bir islemi nasıl kesebilirim ?
kill (-sinyal) PID
PID numaralari ps komutu ile gorunur.Bir cok sinyal tanimlanabilir. Bunlardan -9 islemi
oldurur.
Bulundugum dizinden itibaren tum alt-dizinlerdeki "sezen" ile baslayan Dosyaları bulmak
icin;
Not1 : Burada arayacagim dosyada wildcard kullandiğim icin " "işaretini kullandim. Eger
dosyanın tam ismini biliyorsaniz buna gerek yoktur.
Not2 : Eger bir aramayi root'tan ( / ) baslatirsaniz cok buyuk olasilikla bazi Dosyaları
okumaya izininiz olmadiği icin size bunu belirten bir uyari mesaji verilecektir, ve bu mesajlar
arasinda aradiğiniz sey ekrana yazilsa bile bunu gozden kacirabilirsiniz. Bu sebeple ciktiyi bir
dosyaya yoneltip, daha sonra o dosyayı okumanizda fayda vardir.
Örnek :
find / -name gzip -print > gzip
Tabii guzel Şifre secereken bunlarin kolaylikla unutulmayacak seyler olmamasinada dikkat
etmeniz gerekir ! . Ayrica Şifrelerinizi ASLA biryere yazmayin !.
Goruldugu gibi en soldaki kisim 10 tane alandan olusmaktadir. Bunlarinin ilk'i dosyanın
niteligini ( dizin yada dosya ) sonraki 9'u da o dosyanın izinlerini gosterir.
Eger en soldaki alan "d" ile baslarsa bu onun bir dizin olduğunu, "-" ile baslarsa normal bir
dosya olduğunu gosterir ( buarada unix'te her dizin ozel bir dosyadir ! )
gibi bir dosya bu dosyanın herkes tarafindan okunabilir olduğunu, ama sadece o dosyanın
sahibi tarafindan yazilabilir olduğunu gosterir.
------------------------------------------------
Orantili kod - Izin durumu -
------------------------------------------------
0400 - Dosya sahibi icin okuma -
0200 - Dosya sahibi icin yazma -
0100 - Dosya sahibi icin calistirma -
0040 - Gruptakiler icin okuma -
0020 - Gruptakiler icin yazma -
0010 - Gruptakiler icin calistirma -
6
0004 - Digerleri icin okuma -
0002 - Digerleri icin yazma -
0001 - Digerleri icin calistirma -
------------------------------------------------
ls -l
--w-rw--w- 1 e065247 B386 603 Oct 24 22:14 sezen_aksu_88.html
--w-rw--w- 1 e065247 B386 607 Oct 24 22:23 sezen_aksu_soyluyor.html
chmod 0220 sezen* // Kullaniciya ve grub'a yazma hakki verelim
ls -l
--w--w---- 1 e065247 B386 603 Oct 24 22:14 sezen_aksu_88.html
--w--w---- 1 e065247 B386 607 Oct 24 22:23 sezen_aksu_soyluyor.html
2- Karakter olarak :
u : Dosyanın sahibi.
g : Grup
o : Digerleri
a : Herkes
+ : Izin vermek
- : Izinleri kaldirmak.
= : Belirli bir izin atamak uzere.
chmod go+r sezen* // Ek olarak gruba'a ve digerlerine okuma hakki verelim
ls -l
--w-rw-r-- 1 e065247 B386 603 Oct 24 22:14 sezen_aksu_88.html
--w-rw-r-- 1 e065247 B386 607 Oct 24 22:23 sezen_aksu_soyluyor.html
1- du komutu. du komutu bunundugunuz dizinden itibaren tum alt dizinleri tarayarak block
cinsinden nekadar yer kapladiğini gosterir.Block size'lari genelde 512 byte'tir bu sebeple
cikan sayiyi iki'ye bolerek o dizinin nekadar yer kapladiğini gorebilirsiniz. En asagidada
toplam miktar belirtilir.
Örnek :
/home/e065247/m>du
72 ./.m
8 ./m
8 ./ch
496 ./temp
632 .
2- quota komutu. quota komutu toplam olarak nekadar yer kapladiğinizi ve sizin nekadar
yazma hakkinizin olduğunu gosterir. Ayni zamanda eger gecici disk sinirinizi astiysaniz, kalan
gun miktari vs. gibi bilgileride gosterir.
Örnek :
/home/e065247/m>quota
Disk quotas for user e065247 (uid 517):
Filesystem blocks quota limit grace files quota limit grace
/home211 2748 3000 5000 302 1000 1500
w [Seçenekler]
7
w komutu sistemin yuku, ve calisanlarin faaliyetleri konusunda bazi bilgiler verir. Komutu
calistirdiktan sonra cikan bilgilerden ilki, sistem hakkindadir : sistem saati, o anda kac kisinin
acik olduğu, ve sistemin yuku gibi.. Sistem yuku genelde 0 ile 40 arasinda degisen bir deger
ile gosterilir. Eger sistemin yuku 0-5 arasinda ise fazla yuklu olmadiğini soyleyebiliriz o anda
sistemin. Ancak bazi cok kullanicili yada agir islerin yapildiği makinlerde bu sayi 5 ten cok
cok fazla olabilir.
Bu ilk satirin ardindan gelen satirlarda siralar halinde kullanicilarla ilgili bilgiler bununur.
Soldan saga dogru ;
lp (Seçenekler) dosyalar
Burda dosya hemen yazdirilmayarak spool a atilacaktir.
Seçenekler:
-c : Lp komutu kullanildiğinda yazdirilacak dosyanın bir kopyasinin olusturulmasi isteniyorsa
-c secenegi kullanilir.bu secenek kullanilmadiğinda kopyalama islemi yerine link islemi
gerceklestirilir.
-dyazici : Yazma isleminin yapilacagi yazicinin veya yazicilar sinifinin belirlenmesi amaciyla
bu secenek tercih edilir.
-m : Dosyaların yazicidan bastirilmasi ardindan measj gonderilmesine olanak saglar.
-nsayi : Yazdirilacak dosyanın kopya sayisini saprtamak uzere bu secenekten
yararlanilir.kullanilmassa 1 olduğu varsayilir.
-s : lp den "request id is.."gibi mesajlarin atilmasini saglar.
-tbaslik : Yazicidan alinan cikisa bir basligin yazdirilmasi isteniyorsa bu secenek kullanilir.
Yaziciya yolladiğim dosyanın durumunu nasıl ogrenebilirim ?
lpstat (Seçenekler)
Seçenekler:
-a(liste) : Listede belirtilen yazicilara gonderilen istekler hakkinda bilgi verir.
-c(liste) : Yazici siniflari ve onlarin uyelerini Görüntüler.
-d :sistemin kabul ettigi yaziciyi Görüntüler.
-o(liste) : Yazdirilmak uzere gonderilen dokumleri Görüntüler.Liste yazici isimlerini siniflari
ve istekleri kapsar.
-r : Lp istek tablosunun durumunu Görüntüler.
-s : Sistemin kabul ettigi yazicinin ismi ver herbir yazicinin sahip olduğu ozel dosya isimlerini
Görüntüler.
-t : Tum durum raporunu Görüntüler.
-u(liste): Liste icinde belirtilen kullanicilara iliskin durum raporunu Görüntüler.
Yaziciya yolladiğim bir dosyayı henuz basilmadi ise iptal edebilirmiyim ?
8
Evet.
cancel (liste numarasi) (yazicilar)
Bir dosyanın icine bakmaya yarar. Dosyanın icerigi hicbir sekilde durmadan ekrandan akip
gecer. Boylari kucuk olan dosyalara bakmak icin kullanilabilir, ancak buyuk dosyalara
bakmak icin ugun degildir. Ancak başka amaclar icin kullanilabilir ornegin :
komutu file1 dosyasinin icerigini file2 dosyasinin arkasina kopyalar. Bu islem sonunda
file1'in iceriginde bir degisiklik olmaz.
pg Seçenekler (dosya..)
Seçenekler:
-numara: Her defasinda Görüntülenecek satirlarin sayisini gosterir.
-p dizgi: Normal olarak sayfanin en alt satirinda (:)isareti olasarak kullanicinin return a
basmasi beklenir.
-c:Her bir sayfa Görüntülenmeden once ekran temizlenir ve imlece baslangic konumuna
doner.
-e: Her dosyanın sonunda kullanicinin return a basmasi gerekmez.
-n: Normal olarak komutlar yeni satir karakteri ile son bulur.Otomatik olarak komut sonunun
belirlenmesine olanak saglar.
-s: msg lerin Görüntülenmesini saglar.
+satir no: Belirli bir satirdan itibaren dosya Görüntülenmek isteniyorsa dogrudan satir
numarasi yazmak sureti ile bu saglanir.
+/kalip/: Belirlenen kalibi iceren ilk satiri bulmak amaciyla bu tur bir tanim yapilabilir.
more [dosya_ismi] [dosya_ismi] ...
Bir dosyanın icerigini ekranda gormek icin kullanilir, ancak cat'ta olduğu gibi dosya'nin
icerigi ekrandan kayip gecmez. Her sayfanin sonunda ekrannin sol alt kosesinde --More--
(x%) seklinde bir yazi belirir. Buradaki x' dosyanın yuzde kacinin goruldugunu gosterir. Bu
dosyanın buyuklugu hakkinda size bilgi verebilir. --More--(x%) yazisini gordukten sonra
asagidaki tus'lari kullanabilirsiniz.
More ve vi Programlarınin bir karisimidir denilebilir. Ileri olduğu gibi geriye dogruda
kolaylikla islem yapilabilmesini saglar.
More ve less'in karisimidir denebilir. Ikisininde farkli ozelliklerini almistir. Eger systeminizde
varsa bunu kullanmanizi tavsiye ederim. 'h' ile kullanilan tuslar hakkinda bir bilgi
alabilirsiniz.
Satirlarin altini cizmek: Bir satirin icerdiği tum kelimelerin alti cizdirilebilir.(.ul n)
kullanilir.Istenirse bir kelime veya bir kelime grubunun alti cizilebilir.Alti cizilecek kelimenin
ayri Alti cizilecek kelimenin ayri bir satira kaydedilmasi ve (.ul) komutunu kullanmak gerek.
Satir genisliginin belirlenmesi: (ll.ni) komutu araciligiyla olmaktadir. ni satir genisligini inch
olarak belirtmektedir.
Sayfa genisligi: Sayfa boyunun 66 satir olduğu kabul edilir.(.pl n)komutu ile degistirilebilir. n
ile sayfanin boyu gosterilmektedir.
Satir bosluklari: Her satir arasinda otomatik olarak bir b`s satir olur. Istenildiği kadar bosluk
yaratmak icin (.ls n)komutu kullanilir.
Satir ayarlamalari: Metin icindeki ifadelerin satiri dolduracak bicimde yerlesmesi
isteniyorsa(.fi) komutu kullanilir.Bu islemin yapilmamasiisteniyorsa(.nf) komutu
kullanilir.Dosya olduğu gibi dokturulmesi amaclaniyorsa (.fi) ve(.nf) Komutları birlikte
kullanilir.
Sol taraftaki bosluklar: Bastirilacak metnin sol tarafinda istenildiği kadar bos yer
birakilabilir.(.po n)komutu kullanilir.
Sag tarafa yanastirmak: (.na) komutu kullanilir.Eski hale dondurmek icin (.ad) komutu
kullanilir.
Yazdirma islemi: norff dosyaismi (dik cizgi)page nroff dosyaismi(dik cizgi)lpr
-ms makrolari:
standart pragraflar: Birinci satir digerlerine nazaran biraz daha icerden baslamaktadir.Bunu
saglamak icin (.PP) kullanilir.
Sol tarafa dayali paragraflar: .(.Lp) komutu kullanilir.
Soldan bosluga sahip paragraflar:(.lp) komutu kullanilir.
Sol ve sagdan bosluga sahip paragraflar:(.QP) komutu kullanilir.
Ters standart paragraflar: (.PP)komutu ile standart paragraflar elde edilebilir.Bunun tam
tersi (.XP) komutudur.
Siradan basliklar: Metin icindeki bazi bolumler basit basliklar olarak tanimlanabilir. Bunu
saglamak icin (.SH)
Numarali basliklar: (.NH)komutu kullanilir.
Sayfa kontrolu:
Yeni sayfalarin baslangici:Metnin herhangi bir yerinden itibaren kalan kisimlarini yeni bir
sayfadan baslatabiliriz. (.bp) komutu kullanilir.
Sayfa genisliginin ayarlanmasi: (.pl ni) komutu ile olur.
Baslik ve dipnot bosluklarinin degistirilmesi:(.nr HM ni) (.nr FM ni)
Baslik ve dipnotlarin yazdirilmasi:
.ds LH: Basliklari sola dayali yazar.
.ds CH: Basligin ortalanmasini saglar.
.ds RH %: Basligin saga yanastirilmasini saglar.%ile sayfa numarasinin yazma pozisyonu
gosterir.
.ds LF: Dipnot ifadesini sola dayali yazar.
.ds CF: Dipnotu ortalar.
.ds RS: Dipnotu saga yanastirir.
Dokumanlarin kapaklari ve dizin bolumlerinin hazirlanmasi:
Kapak sayfasinin tanitimi: (.RP)komtu kullanilir.
Baslik:(.TL)komutu kullanilir.
11
Yazar isimleri: Eger birden fazla yazar ismi varsa (.AU) komutu kullanili
Yazarlarin calistiklari kurumlar: (.AI) komutu kullanilir.
Dokuman ozeti: (.AB)komutu kullanilir.(.AE)ozetin sonunu belirler.
Icindekiler tablosu: -ms Komutları tercih edilir.
.XS n: Tablonun ilk satirini tanimlar.n belirtilen konunun basladiği satiri belirler.
.XA n: Birinci satir disinda kalan diger tum konular ve sayfa numaralarin tanimlar.
.XA n m : Satirin belirli kolonlardan baslamasi isteniyorsa,sol taraftan bosluk birakilacaksa
bu tanim yapilir.
.XE: Tablonun sona erdiğini belirlemek uzere kullanilir.
.PX: Bu komut nroff a dokumanin bu bolumunun icindekiler tablosu olduğunu tanitir.
Mektuplarin bicimlendirilmesi:
.rd: Mektuplarin bazi bolumlerinin standart giris ortamindan tanitilmasin saglar.
.nx liste: Nroff komutunun bicimlendirme islemine baslamasina neden olur. Mektuplarin
gonderilecegi tum adresilerin okutulmasi ve herbiri icin metnin duzenlenmesi saglanir.
.ex: Nroff dan cikisi saglar.Listeyi iceren dosyanın sonunda yer aldiği takdirde,dongunun
kesilmesini saglar.
Tablolarin bicimlendirilmesi: tbl komutunundan yararlanilir.
.TS:Tablo tanimlarinin metin icinde nerden basladiğini belirtir.
.TE:Tablo tanimlarinin bitis noktasini belirten komuttur. tab(+) buişaret kolonlarin birbirinden
ayrilmasini saglar.
c: Tablo elamaninin ortalanark yazdirilmasi amaciyla kullanilir.
r: Belirtilen tablo elamanlarinin saga dayali olarak yazdirilmasini sagla
l:Sola dayali yazimi saglar.
n.:Ondalik noktanin yerlestirilmesi amaciyla kullanilir.
B - Editorler
B.1-) pico
Pico yeni baslayan kullanicilar icin oldukca ideal bir editordur. Vi yada emacs taki gibi ESC
modlari olmadiği icin kullanimi yeni baslayan bir kullanici icin hayli kolaydir,ancak malesef
onlar kadar yetenekli degildir. Editor'e girdiğinizde temel komutlar ekranin altinda gorunur.
Pico ve emacs gibi Joe de bir ascii text editoru, ancak piconun hantalligi ve yetersizligi
ile emacsin fazla Karışıkligi bu editorde giderilmis. Genel olarak bu tur bir editorde
aranan butun ozellikler fazlasiyla icerilmis.
ftp.funet.fi
/pub/unix/editors/
altinda joe editorun en son cikan surumunu bulmak mumkundur.
B.2.4-) Joe hayranlari var mi ? Evet var, basta ben olmak uzere.
Yazi boyunca ^ ile gosterilenişaret, CTRL tusunu ifade etmektedir. Yani ^A ile
anlatilmak istenen CTRL ile A tuslarinin ayni anda basilmasidir.
13
Asagida anlatilan butun komutlar ^KH ile ekrana gelen yardim menusunden alinmistir.
Bir sonraki yardim ekranina gecmek icin ESC . ve bir onceki yardim ekranina donmek
icin ESC , tuslarina basin. Yardim menusunden cikmak icin tekrar ^KH
kombinasyonunu kullanin.
Kursor hareketleri :
^B : Kursoru bir karakter sola goturur.
^F : Kursoru bir karakter saga goturur.
^P : Kursoru bir karakter uste cikarir.
^N : Kursoru bir karakter asagi indirir.
^Z : Kursoru bir onceki kelimenin basina getirir.
^X : Kursoru bir sonraki kelimenin basina getirir.
Adim hareketleri :
^U : Bir onceki sayfaya doner.
^V : Bir sonraki sayfaya atlar.
^A : Satir basina gelir.
^E : Satir sonuna goturur.
^KU : Yazinin en bas satirina getirir.
^KV : Yazinin en son satirina goturur.
^KL : Istenen satir numarasina atlanir.
Blok islemleri :
^KB : Blok baslangiciniişaretler.
^KK : Blok sonunuişaretler.
^KM :işaretlenen bloku kursorun o an bulundugu yere tasir.
^KC :işaretlenen bloku kursorun o an bulundugu yere kopyalar.
^KW :işaretlenen bloku istenen dosya adi altinda kaydeder.
^KY :işaretlenen bloku siler.
Silme islemleri :
^D : Kursorun uzerinde olduğu karakteri siler.
^Y : Kursorun uzerinde olduğu satiri siler.
^W : Kursorun bulundugu yerden itibaren saga dogru kelimeyi siler.
^O : Kursorun bulundugu yerden itibaren sola dogru kelimeyi siler.
^J : Kursorun bulundugu yerden itibaren saga dogru satiri siler.
Cikis islemleri :
^C : Dosya uzerinde yapilan degisiklikler kaydedilmeden cikar.
^KX : Yapilan degisiklikler kaydedilir ve cikar.
^KZ : Programdan unix shelle gecis yapar.
Dosya islemleri :
^KE : Bir onceki calisilan dosya kapanmadan bir diger dosya acar.
^KR : Kursorun bulundugu yerden itibaren bir dosya okur.
^KD : Programdan cikmadan yapilan degisiklikleri dosyaya kaydeder.
Arama islemleri :
^KF : Belli bir dizini arama.
^L : Bir onceki aranan dizini aramaya devam eder.
Arama islemine baslandiğinda once aranacak dizin sorulur, sonra birkac secenek cikar
karsimiza :
Vi editorunun icinde UNIX komutu kullanildiktan sonra tekrar editore donmek icin
CTR-d veya :exit gecerlidir.
:r! komut : UNIX Komutlarına eristikten sonra bunu sonuclarini editor icin aktarir.
:w !mail burak : yaratilan dosyayı burak isimli kuulaniciya iletmek.
CTR-f : Metnin bir ekran sonrasina ulasmak icin.
CTR-b : ekrani geri getirmek icin.
CTR-d : yarim ekran yukari cikmak icin.
CTR-u : yarim ekran asagi kaymak icin.
CTR-e : ekrani bir sati yukari kaydirmak. basina n koyarak artabilir.
CTR-y : ekrani bir satir asagi kaydirmak.
CTR-g : hangi satirda olduğunu bulmak icin.
CTR-h : korsuru bir sola kaydirir.Basina yine istenilen sayi konabilir.
l:Korusur bir saga kaydirir.
j:Korsuru asagi dogru kaydirir.
CTR-N:Korsuru asagi dogru hareketi saglar.
k:Korusuru yukari dogru hareketi saglar.
CTR-P:Korusuru yukari dogru hareketi saglar.
H:Ekran uzerindeki metnin birinci satirina hareket ettirme amaciyla kullanilir.Bu
komut oncesinde sayisal deger kullanilirsa,imlec belirtile satira kayar.
15
M:Imleci ekranin tam ortasindaki satir uzerine hareket ettirir.
L:Son satir uzerine getirir.
w:Imleci satir uzerindeki bir sonraki kelimenin ilk karakteri uzerin kaydirir.
b:Satir uzerindeki bir onceki kelimenin ilk karakterine getirir.
e:Kelimenin son karakterine ulastirir.
/aranacak kelime:belirtilen kelimeyi ileri dogru aramayi saglar.
?aranacak kelime:belirtilen kelimeyi geri dogru aramayi saglar.
/aranilacak kelime/+n:bir kelimeyi belirli bir sati araliginda aratmak. imlecin
bulundugu satir ile sonraki n satiri arasinda bir kelimeyi arama
/A*a:A ile baslayan ve a ile biten dizgileri bulma.
G:dosyanın belirli satirina ulasmak icin.bu komuttan once satir numarasi belirtilerek
imlec o satira hareket eder.yoksa en sona gider. Bir once ki konuma donmek icin <''>
dur.
o:Imlecin bulundugu satirin hemen altina bir bos satir acmak icin.
O:Imlecin bulundugu satirin uzerine satir acmak icin kullanilir.
x:Bir satir uzerinde yapilan girisleri silmek icin. <DTu:Silme islemi yanlislikla yapilmis
ise kullanicinin zarara ugramamasi icin en son islemi iptal etmek uzere kullanilir.
U:Satir uzerinde bir den fazla degisiklik yapilmissa ve degisiklik lerin tumunu bir den
iptal etmek icin kullanilir.
dd:Bir satirin yok edilmesi.
dL:Komutun uzerinde bulunan satir dahil sonraki tum satirlar silinir
dH:Ekranda Görüntülenen dosyanın birinci satirini siler.
r:Mevcut bir karakteri degistirmek.
s:Bir karakter yerine bir den fazla karakter degistirmek icin.
r:bir kucuk harfi buyuk harfe cevirmek icin.
y:bir satiri kopyelemek uzere yakalamak amaci ile kullanilir.Bunun arkasindan imlece
kopyalama isleminin yapilacgi konuma getirilir
yy:belirli bir satirin kopyelenmesi bu komutla baslar. p ile sonuclanir. Eger n satir
kopyalanacksa ny ile satirlarin kopyesi bir yazmac uzerinde olusturlur ve P ile istenilen
yere kopyelenir.
Yer degistirme islemi : x dd c gibi komutlarla silme islemleri yapildiğinda,silinen ifadeler
yazmac uzerine kaydedilmis olur.Bu islemde sonra imlec yeni konuma getirilerek p
yapilir.
. :En son kullanilan komutu yeniden ekrana getirir.
r dosyaadi:su anda calimakta olduğun dosyanın belirli bir bolumunu r den sonra ki
dosya ismine kopyeler.
C - Mail Programları
MAIL
Kullanimi :
mail (Seçenekler) kullanici_adresi
Seçenekler:
-e:Mesajin ekranda Görüntülenmemesini saglar.
-p:Ekranin en alt satirinda ?işareti Görüntülenmez.msg ler arka arkaya akip gider.
-q:Kesme isleminin yapilabilmesine olanak saglar.
-r:Mesajin ilk giren ilk cikar ilkesine gore Görüntülenmesini saglar.
-f dosya:Mesajlarin belirtilen dosya icine kayit edilmesini saglar.
mail gonderme :
mail kullanici@adres
mail yazimi bittikten sonra . (nokta)işareti konur ve return e basilir.
Örnek :
/home/e065247/m>mail mbalci@rorqual
Subject: Kar..
Selam;
Dun (23 Mart 95) bayagi bir kar yagdi. Belkide burada gorecegim enson kar...
16
.
/home/e065247/m>
Birden fazla kisiye ayni mail'i nasıl yollayabilirim ?
mail kullanici kullanici kullanici ..
mail'lerin okunmasi :
Komutlar:
+ :Msg lari ileri dogru aramak amaciyala kullanilir. - geri dogru Görüntülemek
amaciyla kullanilir.
d :Belirtilen msg nin silinmesi
p :msg yeniden Görüntülenmesini saglar.
q :Silinmemis msg lerin mailfile dosyasi icine geri yukleyerek mail komutunun
kullanimina son verir.
x :Mesaji degistirmeden cikisa son verir.
* :Komutların bir ozetini Görüntüler.
s(dosya) :msg nin belirlenen dosya icine kaydedilmesini saglar.
w(dosya) :msg leri belirtilen doyanın icine basliklar dahil olmamak uzere saklar.
m(kullanici) :msg nin belirtilen kullaniciya gonderilmesini saglar.
Klasik 'mail' programi cok eski ve kullanissiz bir mail programidir. Curses ve
Xwindows tabanli daha gelismis mail Programlarınin cikmasindan sonra pek kullanim
alani kalmamistir.
PINE
Pine curses tabanli bir mail programidir. Kullaniminin kolay olmasinin yanında,
oldukca gelismis ozellikleri olan bir programdir. Aliaslar ve folder'lar olusturmaniza
olanak verir. Mail islemlerinin yanında News servisleri araciligi ile news gruplarina
ulasmanizida saglar.
Kullanim :
pine [Seçenekler] [kullanici@adress] [kullanici@adress]....
gibi bir menu gelir. Cesitli Seçenekler arasinda ok tuslari ile gezinebilirsiniz. Enter'e
bastiginizda o secenegi secmis olursunuz.
Pine ile ilgili genis bir bilgi verir. Tecrubeli bir kullanici olsaniliz bile bu kismi
okumanizda fayda vardir.
Mail mesaji yollamanizi saglar. Enter e bastiktan sonra'da asagidaki gibi bir ekran ile
karsilasmaniz gerekir.
To :
Cc :
Attchmnt:
Subject :
----- Message Text -----
To : kismina yollamak istediğiniz kisinin (yada kisilerin) adresini ;
Cc : kismina bir kopyasini başka birisine yollamak istiyorsaniz onun adresini (sart
degil)
Attchmnt : kismina eklemek istediğiniz dosyanın ismini (sart degil)
Subject : kisminada konuyu yazabilirsiniz. (sart degil)
----- Message Text -----
yazan kismin altinda mail mesajinizi yazabilirsiniz.
Örnek :
To : yguven@newton.physics.metu.edu.tr
Cc :
Attchmnt:
Subject : deneme..
----- Message Text -----
Merhaba,
Bugun ne guzel birgun degilmi ? :)
murat.
-- o --
Murat Balci / METU Biology
Eger başka bir folder acmak istiyorsaniz bu kisma girip, oklar ile istediğiniz folder'i
secebilirsiniz.
18
Adress book kismi, Alias'alrinizi tanimladiğiniz kisimdir. Cok sik yazistiginiz kisileri
buraya kaydedip, onlara kisa bir isim verirseniz, her mail yolladiğinizda uzun uzun
godereceginiz kisi(ler)in adresini yazmaniza gerek kalmadan mail yollayabilirsiniz.
Pine ile ilgilie pekcok secenegin degistirildiği kisim burasidir. Icine girdiğinizde
goreceginiz gibi pekcok degisik secenek vardir. Bunlari kimi yerde ENTER'e basrak
kimi yerdede yazili degeri kendiniz degistirerek degistirebilirsiniz. Ayrica herhangi bir
yerde iken ?'e basarak yardim alabilirsiniz.
Ana Menu 1
Mektup Okuma 1
Vi Editoru 3
Yeni Mektup 4
Cikis 4
Komut satirinda elm yazdiğiniz zaman ekrana Ana menu gelecektir:
Ana Menu
-----------------------------------------------------------------------
Mailbox is '/usr/spool/mail/kursad' with 3 messages [ELM 2.4 PL21]
You can use any of the following commands by pressing the first
character;
d)elete or u)ndelete mail, m)ail a message, r)eply or f)orward mail,
q)uit
To read a message, press . j = move down, k = move up, ? = help
Command:
Sekil 1. Ana Menu
-----------------------------------------------------------------------
Bu ekrani incelediğimizde:
1. satirda kac tane mekubumuz olduğu( bu ornekte 3)
2. Devam eden satir(lar)da mektuplarin ozellikleri, yeni ya da eski olmasi, tarihi,
Kimden Geldiği, Kac harf, ve konusu
3. Command: komut satiri istenen islem yeni mektup yazma ya da cevap verme islemi.
Parlak bir satir, ya da okişareti aktif, secilmis bir mektubu belirler. Ok tuslari
yardimiyla istenen mektup secilebilir.
Mektup Okuma
19
Herhangi Bir mektubu okumak icin:
1. Istenen mektup , Ok tuslarinin yardimiyla secilmeli.
2. ENTER tusuna basilmalidir.
Bu islemler sonucunda suna benzer bir sekil gelecektir:
-----------------------------------------------------------------------
Message 2/3 From root Jan 23, 95 06:24:29 pm +0300
Bu mektubu okuduk, eger buna cevap vermek istiyorsak, ana menude cevap verilecek
mektup secildikten sonra 'r' harfine basmamiz gerekir. r harfine bastigimizda ekranin
en altina soyle bir mesaj gelir:
---------------------------------------------------------------------------
---
Command: Reply to message Copy message? (y/n)
n
---------------------------------------------------------------------------
---
Sekil 3. Cevap verme adim 1.
-------------------------------------------------------------------
Command: Reply to message
To: root
Subject of message: Re: elm hakkinda
20
---------------------------------------------------------------------------
Sekil 4. Cevap verme adim 2.
---------------------------------------------------------------------------
Copies to:
---------------------------------------------------------------------------
Sekil 5. Cevap verme adim 3
---------------------------------------------------------------------------
>
> elmi nasıl kullanabilirim acaba?
>
~
~
~
~
~
~
~
~
~
~
~
~
~
~
~
~
~
~
~
"/tmp/snd.22847" 4 lines, 42 characters
---------------------------------------------------------------------------
Sekil 6. Cevap verme adim 4. vi editoru gorunumu
Vi Editoru
bu vi editoru ortamidir. Bu ortamda yazi yazmak icin sunlar yapilmalidir:
1. vi editorunun iki durumu(mode) vardir: Yazma durumu, Komut Durumu. Yazma
durumuna (i) harfi ile gecebilirsiniz. Komut moduna ise ESC ile.
2. yazma durumunda komutla, komut modunda normal yazi harfleri calismaz.
3. Ozetlenmis vi Komutları sunlardir:
Iki grupta incelenebilir:
1. Dogrudan harfe basarak calisan komutlar
dd, ardarda iki d. bulunulan satiri siler.
dl, cursor(imlec) in uzerinde bulundugu harfi siler
dw, imlecin uzerinde bulundugu kelimeyi siler
u, undo, bir adim oncesini geri getirir.
2. once : ya basilip yazilip daha sonra ENTER a basilarak calisrilan komutlar
:wq, yaz ve cik
:q! yazmadan cik
Cevap verme isimize donersek. r harfine bastiktan sonra su isleri yapmaniz gerekir:
1. i harfine basmak
2. ok tuslari ve klavyeyi kullanarak istenen cevabi yazmak
21
3. ESC tusuna basmak
4. :wq yazip ENTER a basmak
ENTER'a basildiği anda ekranin en altina soyle bir mesaj gelir:
---------------------------------------------------------------------------
--
Please choose one of the following options by parenthesized letter: s
e)dit message, edit h)eaders, s)end it, or f)orget it.
---------------------------------------------------------------------------
--
Sekil 7. Cevap verme adim 5.
e harfi mektubu kaldiğiniz yerden yazmaya devam etmenizi f harfi bu isi iptal etmeyi s
harfi gondermeyi saglar.
compress dosyadi
demek yeterli. -v parametresi ile dosyanın ne kadar sikistirildiğini da ogrenmeniz mumkun.
Sikistirilmis bir dosyayı acmak icinse:
compress -d dosyadi.Z ya da
uncompress dosyadi demeniz yeterli.
Daha ayrintili bilgi icin: man compress
D.2.2-) PROGRAMI NASIL KULLANIRIM? Man gzip ya da gzip -d ile ayrintili bilgi
alabilirsiniz. Kisaca; Gzip ile sikistirilmis bir dosyayı:
gzip -d dosyadi.gz diyerek acmaniz mumkun. En temel kullanimi bu. Bunun disinda
yine GNU'nun direk *.gz formatli Dosyaları acmak icin kullanabileceginiz GUNZIP
programi var. Bu programla *.gz'yi herhangi bir parametre vermeden acabilirsiniz.
Sikistirilmis bir dosya yaratmak icin de:
gzip dosya.adi demeniz yeterli.
D.2.4-) BIR DIZINI SIKISTIRABILIR MIYIM? Hem evet, hem hayir. Eger dizini
Sıkıştırmaktan kastiniz dizinin icindeki tum Dosyaları Sıkıştırmaksa evet, bunun icin
komut satiriniza -r parametresini ekleyeceksiniz. -r parametresinden sonra gzip adi
gecen dizini ve onun tum altdizinlerini sikistirir. Yok eger dizinin sikistirilmis tek arsiv
dosyasi haline getirilmesi ise hayir. Bunun icin dizinin tar komutu ile arsivini alip, gzip
ile o arsivi Sıkıştırmaniz gerekecek.
Uzantisi: .tar
23
D.3.1-) .TAR'LI BIR DOSYAYI NASIL ACARIM? Ayrintili bilgi icin man tar komutunu
kullanin. Ya da sadece tar deyin. Tar'in compress ve gzip'den farkli olarak bir cok
parametresi vardir. .tar uzantili bir dosyayı acmak icin. Tar'i acma parametresi x'tir.
Ancak TAR default olarak /dev/rmtnh'den okumak isteyecegi icin bir de dosya adi
vermeniz gerek. Bunu da -f parametresi ile yaziyorsunuz. Yani:
D.3.2-) BIR TAR ARSIVI NASIL YARATIRIM? Tar'a bir arsiv yaratmasinin
soylemenin yolu c parametresi. -f ile de arsivin adini veriyorsunuz. Yani: tar -cf
dosyaadi.tar /Dosyaların/dizini seklinde bir komut verirseniz, isteginiz gerceklesecektir.
D.3.4-) .tar.gz UZANTILI BIR DOSYAYI ACMANIN DAHA KISA BIR YOLU VAR
MI? Var, kullandiğiniz tar programi GNU'nun ise, parametre olarak -z verirseniz arsivi
sikistirilmis halinden acmaya baslar. Ayni sekilde -z parametresi vererek sikistirilmis
halde bir arsiv dosyasi yarattirabilirsiniz. GNU'nunki disinda bir tar programi
kullaniyorsaniz o zaman su komut satirina ihtiyaciniz olacak:
E- Karışık Konular
E.1-) Cizgi ("-") ile baslayan bir dosyayı nasıl silebilirim ?
Date: Tue, 4 Apr 1995 20:11:05 +0400
From: CAGRI COLTEKIN
Subject: Re: silinemeyen bir dosya
Selamlar,
Saygilar...
cagri
Unix Şifreleri genelde 5-8 harf arasinda olur. 8 harften uzun bir Şifre girseniz
bile 8 harften sonrasi dikkate alinmaz. Şifrelerinizi secerken guvenlik acisindan
bazi seyleri gozonunde bulundurmaniz gerekir. Ornegin isim,soyisim,isim-
soyisim kombinasyonlari,cok killanilan sozcukler vs. kotu Şifrelerdir. Cunku bazi
programlar bu olasiliklari deneyerek kullandiğiniz Şifreleri bulabilir.
Esasen iyi secilmis bir Şifrenin bulunabilme olasiligi son derece dusuktur. Mesela
8 harften olusan iyi bir Şifrenin deneme/yanilma prensibine gore calisan bir
program tarafindan bulunabilmesi orta boy bir SUN makinesinde milyonlarca yil
surmektedir ! Hernekadar surekli olarak kullanilan makinelerini hizlarinin ve
yeteneklerinin arttigini dusunsek bile iyi secilmis bir Şifrenin bulunma olasiligi
cok cok dusuktur.
25
E.4-) Arka arkaya Komutları calistirabilirmiyim ?
Örnek :
date;who;finger @rorqual;pine;ls -lFa ..... Burada dikkat edilmesi gereken birsey vardir,
herkomut digerinin bitmesinden sonra calisir. Yani ayni anda iki is yapilmamaktadir.
Evet, Programlarınizi arka plan'a atarak bunu yapabilirsiniz. Bu isi yapmanin genelde
iki yolu vardir :
Ctrl+Z ye bastiktan sonra bg yazmaniz gerekir o programi arka planda calistirmak icin.
fg yazarakta tekrar o programa donebilirsiniz. Bu islemleri yaptiktan sonra isterseniz
makinenizi logout yapabilirsiniz, geri planda calisan program calismaya devam eder.
( Ama her program bu kurala uymaz !!! ).
Dikkat edilmesi gereken birsey vardir bu islemi yaparken geri plan'a attiginiz
programin sizden bir input istememesi. Eger boyle bir program calistirip arka plan'a
atarsaniz, program arka planda sizi bekler !.
Ornegin :
w | grep e065247
/home/e065247/m>w | grep e065247
e065247 pts/5 11:50PM 1 5 5 telnet
e065247 pts/7 11:56PM 0 1 0 w
e065247 pts/12 11:50PM 2 0 0 telnet
Burada en sol taraftaki programin ciktisini, diger taraftaki programa input olarak
aktariyoruz. Bu komut e065247 isimindeki kullanicin neler yaptigini gosterir w
komutunu kullanarak.
26
Dosya isimleri konusunda Unix'in oldukca genis haraket imkani vardir. Teorik olarak,
ikisi disinda ASCII table'indaki tum karakterleri dosya isminde kullanabilirsiniz.
Kullanamayacaginiz karakterler sadece "/" (directory yi gosterir) ve "\0" ( yani EOL
karakteri)'dir. Bununlarin disinda herseyi kullanabilirsiniz. Dosya isimlerinin
uzunluklari konusundada oldukca genis imkanlariniz vardir. Hernekadar bazi eski tip
makinlerede 14 karakter sinirlamasi varsada yeni tip makinelerde bu sayi 255 tir !
Icinde " " (bosluk) bulunan bir dosyayı olusturmak istediğinizde yada silmek
istediğinizde ismi ""işaretlerinin icine almaniz gerekir. Ayni sey mv,cp,rm vs. turu dosya
Programları icinde gecerlidir.
F - Son Soz
man komut_ismi
Örnek :
man ls
derseniz ls komutu ile ilgili hayli genis bir help alabilirsiniz (Tabii ingilizce ! ). Baslangic
olarak "man man" komutunu isletmenizi tavsiye edebilirim.
Eger sorunuzu man ile cozemediyseniz bunu unix ile ilgli bir tartisma listesine
sorabilirsiniz. Tukiyede unix ile ilgili 2 tane tartisma listesi vardir.
Asi_genc
27