X W?NDOW GRAF?K ARA B?R?M?

**************************************

Bu bölümde ,
Liux alt?nda X Window kurulumu ve yap?land?r?lmas? anlat?lacak,
Çe?itli X Window komutlar? ve örnekler verilecek ve
Linux alt?nda en çok kullan?lan pencere yöneticisi fvwm tan?t?lacakt?r.(K)

Aç?k sistem kullan?c?ya sundu?u en büyük özelliklerinden biri olan X Window, Linuxun do?du?u andan
itibaren destek görmeyeba?lad? ve internet üzerinden bedava da??t?lmas?yla Linux da??t?m? alt?nda bir
standart olarak kendine yer edindi. Daha önce bir UNIX sistem üzerinde X Window bu bölümü
kavraman?z gayet kolay olacakt?r. (K)

X Window' da kullan?lan bir çok pencere yöneticisi vard?r. Pencere dentleyicilerinin her birinin farkl?
zevkten kullan?n?c?lar için farkl? özellikleri bulunyor. Bunlar , X Window'a aç?lan ve uygulama
programlar? ile kullan?c? aras?ndaki bilgi al??-veri?ini sa?layan arabirimdir. X Window istemci sunucu
modeline göre çal???r. Ana makine üzerinde çal?lan X sunucusu, grafik donan?m? üzerindeki tüm giri?
ç?k?? yetkilerine sahiptir. Bir X istemcisi, sunucuya ba?lanarak, istedi?i i?lemleri sunucuya yapt?r?r. ?
stemcini görevi emir vermek sunucunun ise verilen emiri uyglamakt?r. Asl?nda bilinmesi gereken en
önemli kavram, X'in a? tabanl? bir yap?ya sahip olmas?d?r. Bir isteci ve sunucunun oldu?u her yerde
a?da söz edilebilir. X, ister kkonsol üzerinde, isterse a? üzerinde çal??abilir. Ba?ka bir üzerindeymi? gibi
o makinenin X Window uygukama ve kaynaklar?nda yararlanabilirsiniz. (K)

Yukar?da k?saca bahsedilen pencere yöneticisi, ekrandaki pencerelerin denetiminde söz sahibi olan tek
programd?r, her pencerenin ns?l görünece?i, ne kadar büyük oldu?unu bilir ve kullan?c? taraf?ndan
verilen küçültme, pencere kapatma gibi komutlar? yerine getirir. (K)

X SUNUCUSUNUN AYARLARI

X Window'un 386 ve yukar? tabanl? makinerler içingeli?tirdi?i sisteme Xfree86 ad? verilir. Red Hat
Linux alt?nda Xfree86 dosyas? alt?nda da??t?ma eklenerek kullan?c?lar?n hizmetine sunulmu?tur.
Xfree86 sürüm 3.3.6'n?n destekledi?i kartlara ait chipsetler konun sonunda listede verilmiltir. Bu
chipsetler, AGP ve PCI dahil, hemen her tür veri yoluna sahip kartlar üzernde sorunsuz çal???r. Linuz ile
uyumlu çal??abilen chipsetlerin hepsi256 renk destekler. E?er kart üzerinde yeteri kadar bellek var ise
ekran?n?z? daha fazla renk gösterir biçimde açma olana??n?z olur. Özellikle S3 kartlar? Linux Xfree86
alt?nd sorun ç?kartmadan 66536 rengi kolayca gösterir. (K)

X Window üzerinde rahatça çal??abilmek için en az 486 tabanl? bir bilgisayar gereklidir. Ama rahat bir
çal??ma için en az 32 MB RAM ve Pentium 200 blgisayara ihtiyac?n?z var. Renk dorunu ya?amamak
için ise 2Mb görüntü belle?i olan bir görüntü kart? kullan?n. X Window, sistemi fazlaca yükledi?inden
takas alan? için fazla söz sö?leme?e gerek yok san?r?m. Unutmy?n ki, h?zl? bir X istiyorsan?z
yat?r?m?n?z? bellek için yap?n. (K)

Xfree86, Red Hat taraf?nda da??t?lan paketlerin aras?nda yer al?yor. E?er sistemde hatal? X sunucu
kurulu oldu?unu dü?ünüyoran?z, do?ru sunucuya ait RPM paketini kurman?z gerekiyor. Diyelim ki S3
sunucuyu kuman?z gerekiyor ve Red Hat Linux CD si tak?l?, bunun için a?a??daki komutlar? yaz?n: (K)

# mount /dev /cdrom

# cd /mnt /cdrom/RedHat/RPMS

# rpm -ivh Xfree86 -S3-3.1.2-1.i386.rpm

X Window Yap?land?r?lmas?

X Window kurulumu ve yap?land?r?lmas? çok basittir. Red Hat da??t?m? ile gelen ayar programc?
Xconfigrator kolayca yönetilebilen bir arayüze sahiptir. Daha öce kurulum s?ras?nda ekran kart?n?
tan?tmama??san?z, root kullan?c? haklar?yla(K)

# Xconfigurator

program? çal??t?rmal?s?n?z. Xconfigurator, kitab?n ba??nda yer alan ve ekran kart?n? tan?tmaya
yarayan programd?r. Xconfigurator komutundan önce ekran kart? ile detayl? bilgiyi(K)

# Superprobe

komutu yard?m?yla ö?renin. E?er ekrankart?n?z Xconfigurator taraf?ndan otomatik olarak tan?t?lmazsa
Superprobe komut ç?kt?sana ihtiyac?n?z olacakt?r. Ayr?ca a?a??daki hangi chipsetlerinin hangi sürücüler
çal??aca??n? gösteren bir tablo bulacaks?n?z. (K)

Sunu program Chipset

8514 IBM 8514/A kartlar?
AGX Tüm XGA kartlar?
I128 #9 Imageine 128 kartlar?
Mach32 Mach32 chipset kullanan ATI kartlar?
Mach64 Mach64 chipset kullanan ATI kartlar?
Mach8 Mach32 chipset kullanan ATI kartlar?
Mono Tek renk VGA ekran kart?
P9000 Diamond Viper
S3#9 Diamond kartlar?n ço?u, Orchid kartlar?n baz?lar?
S3V S3 ViRGE DX, GX, VX chipset kullanan kartlar
SVGA Trident 8900&9400, Cirrus Logic, C&T,ET4000
VGA16 Tüm VGA ekran kartlar? (sadece 16 renk)
W32 Tüm ET4000/W32 kartlar?(K)

Ekran?n?z?n kalitesine göre açmak istedi?iniz çözünürlük hakk?nda önceden bir miktar fikir sahibi
olmal?s?n?z. Baz? çok eski monitörler 1024x768 çözünürlükte, 17" mon,törler ise 1280x1024
çözünürlükte çal??abilirler. (K)

X Window Komutlar?

Red Hat'i kurarken , kurulum program? sizden X Window arayüzünün ba?lang?çta aç?l?p
aç?lmayaca??n? sordu, hat?rlad?n?zde?ilmi? E?er bu soruya hay?r cevab? verdi iseniz startx yard?m?m
ile sisteminize girebilirsiniz. Evet cevan-b? vermi? iseniz zaten sistem aç?l?rken X Window penceresine
sü?mü? olursunuz. (K)

Ayar i?emini bitirdi?imize göre s?rada X Window'u denemek var. A?a??daki komutu herhangi bir
konsoldan yaz?n?z: (K)
$ startx

Ekranda X suncusunun dosyadan okudu?u sat?rlar ile ilgili bilgileri s?rayla göreceksiniz. Ard?ndan ekran
kararacak ve X Window aç?lacakt?r. ?lk hevesiniz ald?ktan sonra Ctl+Alt+Bacspace t?lar?na bas?n ve X
suncusunu öldürerek ba?lad???n?z terminaline geri dönün . (K)

X sunucusunu ba?latmaya yarayan startx komutunu, ev dizini içindeki .xinitrc dosyas?n? arar. Bulamazsa
sistemde /usr/X11R6/lib/X11/xinit/ dizini iççinde yer alan xinirc dosyas?n? okur. Bu dosyan?n içerisine X
ba?lay?nca çal??acakolan programlar? koyabilir, ekran?n renk düzenlemesiniz yapabilirsiniz. (K)

Di?er Pencere Yöneticilerinin Çal??t?r?lmas?

Ssitem aç?l?rken 5 numaral? konumda (X Window) çal??m?yors bellii ba?l? pencere yöneticilerini startx
komutunu yazd?ktan sonra çal??t?rabilirsiniz. E?er aç?l??ta X Window, ekrana do?rudan geliyorsa zaten
fare yard?m?yla "Session" menüsüne t?klay?p buradan istedi?imiz pencere yöneticisinin aç?lmas?n?
sa?lar. (K)

Herhangibir nedenden dolay? X Window ile çal???rken konsol ekran dü?mek isterseniz Ctrl+Alt ve (F1-
F6) ile bu i?lemi yapabilirsiniz. Örne?in birinci sanal ekrana geçmek için Ctrl+Alt+F1 yapar?z tekrar X
Window'a geri dönmek için Alt+F7 'ye bas?n(K)

GNOME

GNOME (GNU Object Model Environment), Miguel de Icaza'n?n önderli?indeki bir grup yaz?l?mc?
taraf?ndan gerçekle?tirilen, art?k Red Hat'?n bir projesi olan, serbestçe da??t?lan bir pencere
yöneticisidir. GNOME'u geliitiren yüzlerce programc?, bu yöneticinin GNU lisans? alt?nda
da??t?lmas?na ön ayak olmu?lard?r. GNOME'un en büyük özelli?i kolayca yap?land?r?labilir bir arayüzü
kullan?c?lara sunmas?d?r. Modern bir masa üstü sisteminizde bulunan tüm özellikler GNOME'e
aktar?lm??t?r. (K)

GNOME Paneli

GNOME arayüzünün kalbi GNOME panelidir. Panel yard?m? ile tüm uygulama ve appletler'e
ula?abilirsiniz. GNOME, di?er pencere yöneticileri ile birlikte kullan?labilir ve bu sayede sevdi?iniz
pencere yöneticinin özelliklerini size sunar. (K)

Ana menü

Ana menüde yer alan GNOME logosuna fare ile t?klad???n?z zaman bir menü yukarya do?ru aç?l?r.
GNOME ile gelen tüm uygulamalar? bu menü a?ac?nd bulabilirsiniz. Uygulamalar? menüden seçerek
yada e?er ad?n? biliyor iseniz komut sat?r?ndan çal??t?rabilirsiniz. (K)

Panelin gizlenmesi

Saklama dü?mesi yard?m? ile panelsol yada sa? tarafa doru kayd?r?labilir ve böylece ekrandan tamamen
ç?kart?labilir. Tekrar ayn? dü?meye basarsan?z panel eski yerine gelecektir. Özellikle, 800x600
çözünürlükte çal???yorsan?z ekrandan mümkün oldu?unca yararlanmak için menüyü gizleyebilrsiniz. (K)

Panele Yeni Applet Eklenmesi

Appletler, panel duran ve belirli bir amaç için programlanm?? küçük uygulamalard?r. Panele yeni
appletler ekleyebilir ya da ç?kartabilirsiniz. Hangi appletleri kullanabilece?iniz ilerleyen bölümlerde daha
detayl? olarak ele al?nm??t?r.

Panele yeni bir applet eklemek için s?rayla a?a??daki i?lemleri yap?n:

Panel üzerinde farenin sa? tu?u ile t?klay?n.

"Add new applet" menüsüne girin.

Yeni menüler kar??n?za ç?kacakt?r. Örnek olarak Utility › Clock appletini seçin.

Clock applet panele eklenecektir.

Yukar?daki s?ralamay? uygulayarak panele istedi?imiz gibi applet eklemek mümkündür. (K)

Bir Uygulaman?n Çal??t?r?lmas?

GNOME yard?m? ile Linux kullan?c?lar?n?n terminal ekran?ndan kurtulmalar?n? da planl?yordu.

Böylece kullan?c? komutlar?n isimlerini ya da ald?klar? parametrelerin isimlerini bilmek zorunda
kalmayacakt?.

Bir uygulamay? çla??t?rmak için birden çok seçene?iniz var :

Yukar?da belirtildi?i gibi GNOME ile gelen uygulamlar? menüden seçmek ve çal???rmak.

Ana menü › Launch Application menüsü t?klat?larak istedi?imiz bir komutu çal??t?rabilirsiniz.

E?er GNOME File Manager kullan?yorsan?z program?n üzerine iki kere t?klamakla o program?
çal??t?rm?? oursunuz. (K)

GNOME Masa Üstü

Panelde sonra görece?imiz en önemli GNOME bile?eni, GNOME masaüstüdür. Masaüstünda çal???rken
dosyalar? bir yerden di?erine fareyle çekebilir, çal??an bir uygulaman?n getirip b?rakt???n?z bir dosyay?
görüntüleyebilirisniz.

GNOME aç?l?d???nda mas üstünde bulunan dosyalar

/home/kullan?c? ad?/Desktop

dizininde yer al?r. GNOME'un sürükle ve b?rak yöntemini kullanabilmek için uygulaman?n motif ya da
GNOME duyarl? olmas? gerekir. (K)

GNOME file manager (dosya yöneticisi)

GNOME dosya yöneticisi (gmc), dosyalaron kolay bir ?ekilde yönetilebilmesine olanak tan?yan grafik
tabanl? bir uygulamad?r. GNOME dosya yönetici, pekçok kullan?c? taraf?ndan bilinen mc (Midnight
Commander) program?na benzetilmi? ve üzerine geli?mi? baz? özellikler eklenmi?tir. (K)
GNOME dosya yönecisini çal?lt?rd???n?z zaman kar??n?za üzerinde çal??abilece?iniz iki pencere
gelecektir. Sol tarafta sistemdeki tüm dizinleri hiyerar?ik bir yap?yla gösterebilen pencere bulunur. Sa?
tarafta ise seçilen dizinin içerdigi dosyalar? görebilirsiniz. Herhangi bir dizidni secmek için bir fare
t?klamas? yeterlidir. E?er secilen dizinin icinde ba?ka dizinler varsa, + i?eretine basarak alt dizileri de
ekrana getirmeniz mümkündür. GNOME Midnight Commander yard?m? ile, bir dizin yap?s?na 4 ayr? ?
ekilde göz atabilirsiniz. Bunlar, (K)

Icon : Her dosya için, dosyan?n ad? ve kar??l?k gelen küçük bir simge ekrana yerle?tirir.
Brief: En h?zl? gösterim ?eklidir. Sadece dosyan?n ad?n? belirtmek yeterlidir.
Detailed: Doslar hakk?nda ayr?nt?l? bilgilere ula??labilirsiniz.
Custum : Kullan?c?, dosya bilgilerinin hangilerine ula?mak istiyorsa sadece onlar? seçer.

Ayn? masaüstünde birden çok gmc çal??t?rabilirsiniz. Bunun için herhangibir dizinin üzerinde farenizin
hem sa?, hem de sol tu?una ayn? anda t?klay?n. E?er üç tu?lu fare kullan?yorsunuz ortadaki tu?u
deneyin.

Gmc ile Ftp Adreslerine Ba?lan?lmas?

GNOME dosya yöneticisi, hem web, hem deftp adreslerine ba?lanma özellliklerine sahiptir. Bunun için
bir a? ya da çavirmeli a? üzerinden Internet ya da Internet ba?lant?n?z?n sa?lanm?? olmas? gerekiyor.
Ard?ndan ftp yard?m?m ile kar?daki sisteme ba?lanmak için ftp adresini gmc ye girin: (K)

ftp://ftp.redhat.com

Dosya yöneticiniz üzerinde bulunan sol ok, daha önce bulundu?unuz dizine geçmenizi sa?lar. Yukar? ok
ise dizin hiyerar?isinde sizi bir üst dizine yollayacakt?r.

Dosyalar?n seçilmesi

Masa üstünde ya da gmc üzerinde gösterilen dosya ya da dizinin üzerine gidip farenin sol tu?u yard?m?
ile t?klay?n. Birden çok dosyay? seçmek için masaüstünde herhangibir noktaya farenin sol tu?u ile
t?klay?n ve bas?l? b?rak?n. Sonra tu? bas?l? iken seçilmeisni istedi?inz dosyan?n üzerine gelin. ?
stedi?iniz dosyalar farkl? bir renkte gösterilir. Birden fazla dosya seçmek için Ctrl tu?unu
kullanabilirsiniz.Ctrl tu?u ile seçti?inzi dosyalara ek dosyalar ekleyebilirsiniz. Bunun için dosya seçerken
Ctrl tu?una bas?l? tutmal?s?n?z. (K)

Dosyalar?n Kopyalanmas? ve Ta??nmas?

Dosyalar? sürüklerken Shift tu?una bas?l? tutman?z halinde dosyalar?n bir kopyas? olu?turulur ve
sürükledi?iniz yere ta??n?r. Fareyle Alt tu?una basman?z halinde ise hangiillemi yapaca??n?z sorulur: (K)

Dosya Ad?n?n De?i?tirilmesi

Dosya sa? tu? ile t?klay?n. Properties › Filename içinde, dosyan?n ad?n? de?i?tirin. Bir ba?ka yolda
dosya ad?n?n üzerine iki kere yava?ça t?klamakt?r. ?ki t?klaman?n aras?n? yakla??k bir saniye tutarak bu
i?lemi gerçekle?tirebilirsiniz. T?klamadan sonra dosyan?n bulundu?u alana dosyan?n ad?n?n bulundu?u
alana dosyan?n yeni ad?n? yazmak mümkündür. (K)

GNOME Denetim Merkezi (GNOME Control Center)

GNOME denetim merkezi bu pencere yöneticisini ihtiyac?n?za ve zevkinize uygun ?ekilde

yap?land?rabilirsiniz. Denetim merkezini açmak için Ana menüden "GNOME control center" menüsünü
seçin. Sol tarafta de?i?iklik yapmak istedi?iniz konular? bulacaks?n?z. Örnek olarak arka plan üzerinde
de?i?iklik yapmak için "Backgraund", ses özellikleriyle oynamak için "saound" menüsüne t?klay?n.
Özellikle "Appearaces Theme Selector" menüsüne dikkat edin. Bu menüde istedi?iniz bir dekoru
masaüstünde kullanabileceksiniz. (K)

Enlightenment

Daha önce de belirtdi?imzi gibi GNOME herhangibir masaüstü penceresi ile kullan?labilir.
Enlightenment, GNOME ile en iyi ?ekilde anla?an yöneticilerinden birisidir. (K)

GNOME'un Sürükle-B?rak Özelli?i

GNOME'un gerçek sürükle-b?rak özell?i ile zamandan büyük ölçüde tasarruf sa?lars?n?z. Masaüstünde
yer alan herhangibir dosyay? farenin sol tu?uyla tutup bir uygulama üzerine b?rakt???m?zda o dosya
uyulama yaz?l?m? taraf?ndan aç?lacakt?r. (K)

Di?er GNOME ve X Window Özellikleri

A?a??da GNOME hakk?nda biraz daha fazla detay bulabilirsiniz.

GNOME'dan Ayr?lmak

GNOME'u kapatmak ve X Window'dan ç?kmak için ana menü › Log out seçene?ine t?klay?n. Karar?
onaylamak için "Yes"e bas?n. GNOME ve X Window kapanacakt?r. X Window'a tekrar girdi?iniz zaman
sistemden ç?kt???n?z anda çal???r halde bulunan tüm programlar çal??maya ba?l?yacakt?r. (K)

Masaüstünün De?i?tirilmesi

GNOME'un switchdesk özelli?i yard?m?yla haliha?rdaki masaüstünden ç?k?p herhangibir pencere

denetliyicisine atlamak olas?d?r. Bunun için bir xterm penceresi yada GNOME terminal aç?n ve
switchdesk yaz?n. GNOME terminal açmak için en altta, panel üserinde bulunan monitör görüntüsüne
iki kere t?klamak yeterli. E?er halihaz?rda GNOME kullan?yorsan?z, ana menüden Run Programs
menüsüne fareyle t?klay?n. Ekrana gelen bo?lu?a switchdesk yaz?n. (K)

Kullan?c? Bilgi Taban?

Herhangi bir bilgisini de?i?tirmek için X Window komut sat?r?nda

# userinfo

komutu verin. Bu menüdeki en önemli ö?eler, kullan?c?n?n ad?n? belirten "Full Name" ve kabu?unu
belirten "Shell". Gerekli düzenlemeler yap?ld?ktan sonra /etc/Passwd ve/etc/shadow dosylar?
güncellenecektir.

Userinfo'yu komut sat?r?ndan çal??t?r?lan adduser ya da grafik tabanl? linuxinfo yerine de

kullanbilirsiniz. (K)

KDE (K Desktop Environment)

Bu bölümde, bana göre Linux'un alt?ndaki en geni? projelerden bir tanesi ve Linux'un gelece?ine yön
verecek en önemli olay KDE'yi görece?iz. Red Hat Linux ile birlikte KDE de geldi?i için bunun
kurukumu ayr?ca anlat?lmayacak. KDE'yi günlük hayat?n?za nas?l entegre edebilece?iniz, KDE
uygulamalar? ve temel kavramlar, küçük ipuçlar? ile desteklenek. (K)

KDE (K Desktop Environment), Linux'un kullan?m?n? kolayla?t?rmak ve standart bir arayüz

tan?mlamak amac?yla programlamaya ba?lad?. Lyx'in yazar? Qt kütüphaneisnin üstün özellikleri fark etti
ve kütüphanenin bir X Window arayüzü kurmak için ideal oldu?unu ke?fetti. (K)

1996'dan itibaren deneyimli programc?lara çal??malar geni?letilmeye ba?lad?ktan yakla??k 1 y?l sonra
pencere, dosya yöneticisi ve birkaç uygulama program? çal???r hale gelmi?ti. (K)

Halen KDE, tüm büyük Linux da??t?mlar?nda kullan?lan bir masaüstüdür. (K)

KDE'nin Özellikleri

KDE, hem yeni ba?layan hem de deneyimli Linux kullan?c?lar? için kolay kullan?labilen bir arayüz sunar.
Bunlar yan?nda, (K)

Güçlü ve kolay kullan?labilen bir dosya yöneticisi vard?r.

Basit yap?land?rma imkan? bulunur.

H?zl?, hatalrdan ar?nd?r?lm?? bir pencere yöneticisi bulunur.

Standart ve al??kanl?klara ters dü?meyen bir arayüze sahiptir.

Bunlar?n yan?nda, KDE'nin Türkçe deste?i de vard?r. Linux'ta ilk defa bu kadar geli?mi? bir pencere
yöneticisine Türkçe deste?i verilioyor. KDE'nin Türkçe deste?inin yan?nda 30 de?i?ik dile destek
verdi?ini söylersek, bu projeye ne kadar çok insan taraf?ndan sahip ç?k?ld???n? daha iyi
anlayabilirsiniz.Bu bölümde KDE'nin Türkçe halini kullan?d???m için örnekleri de buna göre
verece?im.Ancak KDE'yi kullanmak için nispeten iyi donan?ma sahip bir bilgisayara sahip olmas?
gerekir. (K)

KDE'yi Çal??t?rmadan Önce

Hangi kullan?c? ad?yla KDE'yi çal??t?rmak isterseniz, o kullan?c? alt?ndaki .xinitrc dosyas?n?n içine (K)

Startkde

Sat?r?n? eklemelisiniz. Örnek olarak gorken kullan?c?s? için /home/gorkem/.xinitrc dosyas?n?n içine
yukar?daki sat?r? ekleyin. Böyle bir dosya yoksa bile kendiniz yapmal?s?n?z.Bu yöntem sadece KDE'yi
komut sat?r?ndan çal??t?rmak için geçerlidir. Bilgisayar?n?z aç?l?rken dorudan X Window'a
dü?üyorsan?z,zaten fareyle KDE seçimini kolyl?kla yapabileceksiniz. (K)

KDE'nin Çal?lt?r?lmas?

Yukar?daki i?lemkeri geçtkten sonra X Window'u ve KDE'yi çal??t?rabilirsiniz. X'e geçmek için,

$ startx

yaz?n. KDE'yi ilk defa çal??t?r?yorsan?z, birkaç saniye içinde size baz? dizinlerin yarat?ld???n? söyleyen
mesajlarla kar??la?acaks?n?z. Hemen ard?ndan KDE masaüstüyle kar??la??rs?n?z. (K)

KDE Masaüstü Birimleri

KDE ekran?nda üç ana bölümünde kar??la?acaks?n?z. Ana ekran ve üzerindeki çekmeceler, ekran?n
taban?ndaki panel ve tepesindeki görev çubu?u. ?imdi bunlar?n ne i?e yarad???n? görelim. (K)

Panel: Panelde, kullan?c?n?n tek bir fare t?klamas?yla çal??t?rabilece?i uygulamalarve K dü?mesi yer
al?r. K dü?mesine t?kla?d??n?z zaman yukar? do?ru bir menü ç?kar. Bu menüde tüm KDE uygulama
programlar? yer al?r. K dü?mesinin yan?nda duran almenü tu?una bast???n?z zaman ise pencerelerin
listeisiniz al?rs?n?z. Panelin tam ortas?nda yer alan 4 masaüstü tu?undan her birisi ayr? bir ekrandad?r.
Ayn? anda 4 ekran çal???labilir, bir tanesini monitörden görebilirsiniz. (K)

Masaüstü ekranlar?n hemen solunda ise iki küçük tu? yer almaktad?r. Üstteki tu? KDE'yi kapatmaya
yarar. E?er aç?k uygulama programlar? varsa KDE sizi kapanmadan önce uyaracak ve uygulamalar?
kapatman?z? isteyecektir. Bir sonraki giri?inizde ise aç?k olan tüm dosyalar tekrar aç?lacakt?r. Örnek
olarak kedit, en son hangi dosya üzerinde çal??t???n?z? bilir. Panel üzerindeki simgelerin üzerine
baloncuk ç?kar ve ne i?e yarad??? yazar. (K)

Panelin en sa??nda günün tarihi ve saat yer almaktad?r. (K)

Görev çubu?u: Ekran?n en tepesinde yer al?r. Burada, ekranda aç?k olan tüm uygulamalar için küçük bir
pencere bulunur. E?er bir pencereye t?klarsan?z kar??l?k gelen pencere k?l?n?r. (K)

Ana pencere: Ana pencere, di?er tüm pencere uygulamalar?n? ta??yan bölümdür. KDE aç?ld??? zaman
ekrana ilk gelen pencere, ev dizininizi gösterir. Her pencerenin sol üst kö?esinde küçük bir simge vard?r.
Buraya farenin sol tu?u ile t?klarsan?z ayr? bir menü aç?l?r. Bu menüde s?ras?yla a?a??daki seçenekler
vard?r. (K)

Büyüt : Pencereyi ekran boyutuna getirir.

Simgele: Pencereyi simge dumumuna küçülütr.
Yürüt: Pencereyi bir yerden ba?ka bir yere kareket ettirir.
Yeniden boyutlan?d?r: Pencerenin boyutunu de?i?tirir.
Sabit: Masaüstü ekran?n? de?itirdi?iniz zaman pencere secili ekranda kal?r. Bu yap??kanl?k özelli?ini
kullanmak için pencerenin üst kö?esinde yer alan soldan 2. simgeyi kullanabilirsiniz.
Masa üstüne: Pencereyi dört masaüstünden birine yollar.
Kapat: Pencereyi kapat?r. Bunun yaparsan?z pencere içindeki kaydedilmemi? tüm bilgileri kaybedersiniz.

Her pencerenin sa? taraf?nda üç simge bulacaks?n?z. Bunlar soldan sa?a s?rayla,
1. Pencereyi simge durumuna getir.
2. Pencereyi ekran boyutunda kaplar.
3. Pencereyi kapat?r.

Her pencerenin bir ba?l?k çubu?u vard?r. Ba?l?k çubu?unda kkomutun yada uygulama program?n?n ad?
yer al?r. (K)

Pencereyi hareket ettirmek için ba?l?k çubu?unda farenin sol tu?una bas?p, bas?l? haldeyken ta??mak
yeterlidir. Pencerenin boyutunu de?i?tirmek için ise pencerenin pencerenin sa? lat?ndaki kenar çizgisine
gidin ve farenin sol tu?una bas?n. Elinizifareden çekmeden boyutu de?i?tirin. Ayn? i?lemi pencerenin
kenar?na giderek de yapabilirsiniz. (K)

Is?nma Turlar?

K dü?mesine ve sonra "Home directory"ye t?klay?n. Kar?n?za bir dosya yöneticisi gelecektir. Bu dosya
yöneticisinin kullan?m?n? ö?renirseniz zaman al?c? bir çok i?ten de kurtulmu? olursunuz. (K)

K dosya yöneticisi kfm hakk?nda daha fazla bilgiyi "Dizin içeri?ini görmek" ba?l??? alt?nda bulabilirsiniz.
(K)

Dosya Açmak

Metin dosylar?n? açmak için kulland???n?z favori metin editörünüz her ne olursa olsun, KDE ile gelen
kedit'i denemenizi tavsiye ederim.kedit'in bütün özelliklerini burada s?ralamak mümkün de?il.Bu
program? çal??t?rmak için K dü?mesi › Applications › Editor mesudüne fareyle t?klay?n. (K)

Örnek olarak /etc/motd dosyas?n?n içeri?i ile biraz oynayal?m. Bunu yapabilmek için root kullan?c?s?
haklar?na sahip olman?z gerekir. Önce kedit içinde Dosya › Aç menüsü yard?m? ile /etc/motd dosyas?n?
yükleyelim. Kar??n?za ç?kan ekrandaki soruya OK diyerek devam edin. Bu dosya büyük ihtimalle ilk
anda içi bo? olacakt?r. ?çine bir?eyler yaz?p Dosya › Kaydet menüsü yard?m? ile bu dosyay? tekrar
yerine koyal?m. (K)

Farenin Kullan?lmas?

KDE ile fareyi kullanmak çok kolayd?r. Farenin sol tu?u bir nesneyiseçmeye yarar. Sa? tu? ile nesne
özelliklerini göreblirsin. Dosya dizin kedit içindeki seçilmi? bir metin web syfas? bir metin olabilir. (K)

Ekrandaki birmetni al?p ba?ka bir pencereye ta??makta kolayd?r. Önce ta??mak istedi?iniz metni farenin
sa? tu?u ile seçili hale getirin. Ard?ndan ta??nacak pencereye gidin ve faren?n orta tu?una bas?n. Baz?
farelerde sol ve sa? tu?lar?na basmakta ayn? etkiyi yapacakt?r. (K)

Dizin ?çeri?inin Görülmesi

KDE aç?ld??? zaman kullan?c?n?n ev dizininde "Desktop" ad?nda bir dizin açar. Bu sizini silmeyin veya
ad?n? de?i?tirmeyin çünkü, ekrandaki tüm çekmece ve dosyalar?n görüntüleri bu dizinde tutulur. E?er
ana pencerede bir çekmece açarsan?z, KDE~/Desktop dizini alt?nda bu çekmecenin ad?yla bir dizin
açacakt?r. (K)
?imdi fareyle K dü?mesine, oradan da "Home directory" menüsüne gidin.kfm uygulamas? aç?lacak ve ev
dizininde yer alan tüm dosyalar pencere içinde görünecektir.Bu pencerenin üst menüsünde s?ras?yla
a?a??daki alt menüler yer al?r: (K)

Kfm'deki sol oka basarak tekrar ftp sayfas?na gelin. Buradaki lib dizinine giderek içerisindeki
dosyalardan birisinin üzerine farenin sol tu?uyla t?klat?n ve elinizi çekmeden masaüstüne ta??y?n. E?er
uzaktaki bir makineye kullan?c?ad? ve paralo ile girerseniz, bir dosyayo yerel makineden yine diyer
makineye ayn? yollda ta??yabilirsiniz. KDE internete haz?r bir hale gelir. Bir ba?ka de?i?le, dosyalar?n
yerel makinede ya da uzakda olmas?n?n KDE aç?s?ndan önemi yoktur. (K)

Bir Komutun Çal??t?r?lmas?

ALT-F2 tu?una basarsan?z içine komut yazabilece?iniz bir pencere önünüze gelir. Bu pencereye
istedi?iniz komutu girebilir veya uygulaman?n ad?n? yazabilirsiniz. Yazaca??n?z komutlar Linux ile
birlikte gelen xterm,netscape veya KDE'ye özgü kpp,kpaint olabilir. (K)

Yeni Terminal Aç?lmas?

Terminal penceresi açmak için panelde yer alan, üzerinde bilgisayar resmi olan simgeyi kullanabilir veya
K dü?mesi › Utilities › Terminal menüsünü t?klayabilirsiniz. (K)

Dosyalar? Sürükle-B?rak Yöntemiyle Hareket Ettirmek

Bir dosya veya seçili dosyalar grubunu, faeyle kolayca kopyalanabilir veya hareket ettirilebilir. Bunu bir
örnek ile aç?klayal?m. Örne?i uygulamak için iki kfm açmal?s?n?z. Bir kfm açt?ktan sonra ikincisini
açmak için kfm penceresindeki beyaz di?li çarka t?klay?n. ?kinci kfm penceresinde, gitmek istedi?iniz
/tmp dizinini yaz?n. Bunun için bo?lu?a /tmp ya da file:/tmp sat?r?na girebilirsiniz.?lk açt???n?z kfm ile
/etc dizinine gidin. /etc alt?nda yer alan herhangibir dosyay? /tmp alt?naatal?m.kfm penceresinde önce
dizinler, sonra dosyalar göründü?ü için sa? taraftaki sürükleme çubu?u ile a?a?? inen. Motd dosyas?n?
bulup farenin sol tu?uyla /tmp sizinini gösteren kfm penceresi içine sürükleyin. Kar??n?za üç seçenek
ç?kar. Kopyala seçene?i, motd dosyas?n?n /tmp alt?nda /tmp/motd'den /etc/motd'ye sembolik ba?lant?
olu?tutulur. (K)

KDE Yard?mc? Programlar?

A?a??da KDE ile birlikte gelen yard?mc? programlar?n önemlerine de?inilecek, her program hakk?nda
k?sa aç?klamada bulunaca??z. (K)

Kfind : kfind yard?m?yla ad?n? bilip yerini bilmedi?iniz bir dosyay? bulabilirsiniz. Asl?nda dosyay?
bulmak için sadece isim bilgisine gerek yoktur.kfind, dosya hakk?nda a?a??da bilgilere sahipseniz size
yard?mc? olur. (K)

1. Dosya osn de?i?iklik tarihini biliyorasn?z.

2. Dosya tipini biliyorsan?z.
3. Dosyan?n içerdi?i bir metni veya k?sa bir diziyi biliyorsan?z.
4. Dosyan?n büyüklü?ünü biliyorsan?z.

Kfind istedi?niz dosyay? bulman?zda yard?mc? olcakt?r. E?er dosyan?n sadece ad?n? biliyorsan?z

# locate dosya-ad?
komutundan da yard?m alabilirsizniz. KDE ile birlikte gelen ve kullan??l? bir masaüstünü tamamlayan
di?er yard?mc? programlara K dü?mesi › Utilities alt?nda eri?ebilirsiniz. Her program?n ad? yanlar?nda
verilmi?tir, böylece ALT-F2 ile aç?lan pencereye progaram?n ad?n? yazarak da çal??t?rmak mümkün
olur. (K)

Kcalculator : Kcakcukator'da kapsaml? bir hesap makinesinde istedi?iniz her?ey var.Trigonemetrik

ölçümler, 2,8,10,16'l?k tabanda hesaplar, aç?lar aras? dönü?ümler, üstel hesaplar ve di?erleri.
Kcalculatoru'? klavyeden ve fare arac???l? ile kullan?labilir, renkerini ayarlayabilirsiniz. (K)

Hex editor : ?kili dosyalar?n içeri?ini de?i?tirmek için kullan?l?r. Dosyay? olu?turan her bayt, 16'l?k
sistemde gösterilir. Böylece klasik metin editörleri ile görüntülemeyen doya türleri hes editör ile içeri?i
gösterilir. (K)

Karm : Bir projeye ba?lamadan önce ne kadar zman geçti?ini ö?renmek isterseniz kar kullan?labilir.
Karm'?n saati ayn? zamanda birden fazla proje için ne kadar zaman geçti?ini de tutabilir. (K)

Kfloppy : Kfloppy 3.5, 5.35 lik disketleri, çift yo?unluku ve tekyo?unluklu olarak formatlayabilirsiniz.
Disketleri formatlarken ister MSDOS iser ext2 format?nda formatlayabilirsiniz. (K)

Kjots : K?sa n?tlar tutmak için faydal? bir eser. (K)

Klaserjet : HP yaz?c?lar?n? yap?land?rmak için, PJL dilini konu?abilen programd?r. Klaserjet yar?m? ile
yaz?c?ya gönderdi?iniz dosyalar?n sayfa boyutlar?n? de?i?tirebilir ve çözünürlüklerini ayarlayabilirsiniz.
(K)

Knotes : Knotes çal??t?rl?ld??? zaman kendini panelin sa??na, saati gösteren panalin soluna yerle?ir.
K?sa bir not yazmak isterseni Knotes ismgesine t?klay?n. (K)

Menu Editor : K dü?mesini açt???n?z zaman kar??n?za gelen alt menüleri düzenlenmesini sa?lar.
Menünün üzerine gelip farenin sa? tu?una t?klad???n?z zaman menüyü kesmek, yap??t?rmak, hareket
ettirmek, gibi i?lemleri yapablece?inizi görürsünüz. (K)

Terminal : Ktv, xterm yerine kullan?labilecek bir X terminaldir.Xterm'e ek olarak yaz? tipi büyüklü?ünü
ve cinsini, arkaplan ve önpalan renklerini fare yard?m? ile k?sa sürede de?i?tirme gibi özelliklere sahiptir.
(K)

Kzip : S?k??t?r?lm?? dosyalar? açmak için kullan?l?r. (K)

KDE Ayarlar?

KDE, ilk aç?ld??? zama be?eninize hitap etmeyebilir. KDE ile belli ba?l? ayarlar? K dü?mesi› Settings
menüsünden yapabilirsiniz. Bu menüdeki alt ba?l?klara teker teker bakal?m. (K)

Desktop : Desktop alt?nda arka plan rengini, pencere renkelerini, ekran koruyucu, yaz? tiplerini, sistem
dilini de?i?tirebilirsiniz. (K)

Input devices : Klavye ve farenin özeilliklerini bu menü yard?m? ile de?i?tirebilirsiniz. (K)
Network : E?er sistemde samba çal??t?r?yorsan?z bu menü ile smbstetus ekran?n ç?kt?s?n? grafik ekran
olarak görebilirsiniz. (K)

Informations : Belle?in kullan?m?n? ve i?lemci özelliklerini verir. Bellekteki bo? alan, takas alan? ve
payla??lan bellek kullan?m? gibi veriler sürekli yenilenir. (K)

Sound : Bu menü ile sistemin ses özellikler ile oynayabilirsiniz. (K)

Applications : Panelin görünümü ve ekran?n neresinde görünece?i, ekranda kaç masaüstü bulunmas? gibi
ayarlar hep bu menüden yap?l?r. (K)

Keys : Klavye tu? haritas?n? ayarlar(K)

Windows : Ekranda görülen tüm pencerelerin özellkleri b pencereden de?i?tirilir. (K)

Örnek KDE Çal??mas?

KDE'ye elinizin al??mas? biraz zaman alabilir. Linux, sunucu sistem olarak tasarlanm?? ve uzun y?llar bu
alanda geli?tirlmi?tir. Bu nedenle grafik arayüzü bekleneni size vermeyebilir. A?a??daki k?sa örnek size
KDE ile k?sa bir çal??ma yapman?za yard?mc? olacak ve masaüstüne al??man?za yard?mc? olack?t?r.
(K)

Tar komutunu hat?rlad?n?z, de?ilmi? Klasik ve en eski UNIX\Li?nux komutlar?nda olan tar, ar?iv
yaratmaya ve mevcut ar?ivleri açmaya yar?yordu. KDE ile birlikte gelen karchive program? tar'?n yerini
X Windowda tutmak için yaz?ld?. (K)

Afterstep Pencere Yöneticisi

Afterstop gözde olan pencere yöneticilerinden biridir. Özellikle wharf seçene?i daha çok kullan?c?ya
ula?mas?n? sa?l?yor. Wharf ile masaüstünde sa?a do?ru aç?lan çekmeceler düzenleyip içine istedi?imiz
program? an?nda ula?abilce?imiz ?ekilde koyabiliriz. (K)

Hemene AfterStep'i nas?l çal??t?rabilece?imizi görelim. Önceliki ön ko?ulumuz, bu program? çal??t?rmal

için baz? programlar ihitiyac?m?z var. A?a??da yaz?l? olan 2 program?n sistemde kurulu olmas? gerekir.
(K)

$ rpm -qa l grap After

AfterStep-1.5-07
AfterStep-APPS-1.5-0.3

Yukar?da yaz?lan komutun ç?kt?lar?n? her bilgisayarda ayn? olmayabilir, ama hem afterstep hem de
AfterStep-APPS paketleri kurulu olmal?d?r. E?er sisteme girerken do?rudan komut sat?ra düüyorsa,
AfterStep'i çal??t?rmak için ~/.xinitric dosyas? içine (K)

exec afterstep

sat?r?n? eklemelisiniz. Aksi taktirde sistem 5 numaral? kipte aç?l?yorsa zaten ekrana gelen menüden ,
kullan?c? ad?n? ve parolay? yazd?ktan sonra Session k?sm?nda Afterstepten açaca??n?z? kolayca
belirtebilirsiniz. (K)
$ startx

kokmutu ile X Window'u ba?lat?n. AfterStep ba?lad??? zaman ilk olarak kullan?c? dizininde yer alan
~/.steprc dosyas?n? arar, bulamazsa sistemdeki /usr/X11R6/lib/afterstep/system.steprc yap?land?rma
dosyas?n? kullan?r. (K)

WindowMaker Pencere Yöneticisi

WindowMaker herkes taraf?ndan kullan?labilecek, hafif, sistem kaynaklar?n? kolayca tüketmeyen ve ho?
görünümlü bir pencere yöneticisi. Red Hat Linux ile birlikte gelen sürümde tamamlanmam?? da olsa bir
mktar Türkçe deste?i vard?r. WindowMaker'? yap?land?rmak için kullan?lan wmakerconf program?n?n
yeni versiyonunda mesajlar Türkçe gelmekte. (K)

X Window Uygulamalar?

GIMP

GIMP, Linux alt?nda geli?tirilen en kapsaml? görüntü i?leme program? olma özelli?ini ta??maktad?r.
GIMP pek çok menüsüyle, araç tak?m? ve filtreleriyle komple bir masaüstü i?leme program?d?r. (K)

GIMP kullanmak istiryorsan?z, gimp ve gimp-data-extras paketlerini yüklemek zorundas?n?z. Bunun

yan?nda gimp-manual paketi de "e?er" s?k? bir GIMP çi olmak isterseniz olmazsa olmazlardan.Gimp
kullanmak için mutlaka en az 16 bit derinli?i olan çözünürlükte çal??mal?s?n?z, aksi taktirde alaca??n?z
görüntü hiç de ho? olmaz. (K)

Ghostview

Postscript dosyalar? ekranda görüntülemek ve yaz?c?dan bast?rmak amac?yla Ghostview program?n?

kullanabilirsiniz.A?a??dli örnek, /usr/ods/FAQ/PPP-FAQ.ps.gz dosyas?n? Ghostview alt?nda göstermeye
yar?yor. (K)

# gunzip /usr/ods/FAQ/PPP-FAQ.ps.gz
# ghostview /usr/ods/FAQ/PPP-FAQ.ps.gz